Đánh giá mức độ ô nhiễm môi trường do gia tăng diện tích nuôi cá basa - Cá tra và đề xuất biện pháp phát triển ngư nghiệp bền vững cho tỉnh An Giang

Chöông 1: MÔÛ ÑAÀU 1.1 Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, tình hình phaùt trieån kinh teá nghaønh thuûy saûn cuûa Vieät Nam ñaõ coù nhöõng böôùc nhaûy voït. Thuûy saûn laø nghaønh kinh teá muõi nhoïn cuûa Vieät Nam, vôùi saûn löôïng xuaát khaåu ñöùng thöù tö treân theá giôùi sau Trung Quoác, AÁn ñoä vaø Inñoâneâxia (Nguoàn: www.vasep.com.vn). Saûn phaåm chuû yeáu khai thaùc töø caùc nguoàn ñaùnh baét vaø nuoâi troàng. Ngaøy nay saûn löôïng thuûy saûn töø nuoâi troàng ñaõ taêng maïnh do hoaït ñoäng nuoâi troàng ñang phaùt trieån maïnh meõ ôû nhieàu nôi caû nöôùc maø ñieån hình laø taïi Ñoàng baèng Soâng Cöûu long. Hoaït ñoäng nuoâi troàng thuûy saûn ñaõ ñang vaø seõ môû roäng taïi caùc tænh Ñoàng baèng Soâng Cöûu long, ñaëc bieät laø tænh An Giang, nôi ñaàu nguoàn cuûa ngheà nuoâi caù tra vaø caù ba sa. Tuy nhieân, cuøng vôùi söï gia taêng hoaït ñoäng nuoâi troàng thuûy saûn thì moâi tröôøng cuõng bò oâ nhieãm vôùi nguyeân nhaân laø do ngöôøi nuoâi chöa nhaän bieát ñöôïc taàm quan troïng giöõa nuoâi troàng thuûy saûn vôùi moâi tröôøng, lôïi veà kinh teá, nhöng cuõng coù khi haïi veà moâi tröôøng neáu chuùng khoâng ñöôïc kieåm soaùt. Löôïng thöùc aên dö thöøa trong quaù trình nuoâi, nöôùc thaûi töø caùc ao nuoâi khoâng qua xöû lí, caùc hoùa chaát söû duïng ñeå caûi taïo ao laø nhöõng nguyeân nhaân chính khieán moâi tröôøng nöôùc trôû neân bò oâ nhieãm. Taøi nguyeân nöôùc maët ñaõ ñöôïc söû duïng moät caùch hoang phí do söï thieáu hieåu bieát hoaëc bieát nhöng thôø ô khoâng quan taâm cuûa caùc ngöôøi nuoâi caù gaây taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng nöôùc. Vieäc söû duïng con gioáng khoâng ñaït tieâu chuaån, nguoàn thöùc aên khoâng ñaûm baûo nguoàn goác cuõng nhö thöùc aên töï cheá bieán laø caùc nguyeân nhaân chính laøm cho saûn löôïng khoâng taêng theo dieän tích. Giaù caù leân xuoáng thaát thöôøng laø nguyeân nhaân laøm cho ngöôøi daân ñua nhau ñaøo ao thaû caù vaø cuõng ñua nhau boû hoang ao. Vì theá taøi nguyeân ñaát ñaõ khoâng ñöôïc söû duïng ñuùng muïc ñích vaø söû duïng trieät ñeå ñaõ vaø ñang gaây maát caân baèng sinh thaùi vaø laøm suy giaûm nghieâm troïng vöôøn caây aên traùi taïi ñoàng baèng naøy. Maët khaùc vôùi dieän tích nuoâi caù basa – caù tra ngaøy caøng taêng khoâng tuaân theo quy hoaïch cuõng nhö ngoaøi taàm kieåm soaùt cuûa caùc cô quan chöùc naêng. Lieäu ñaây laø tín hieäu ñaùng möøng cho neàn kinh teá thuûy saûn nöôùc nhaø? Lieäu chæ soáâ kinh teá coù taêng theo dieän tích nuoâi? Khi dieän tích nuoâi taêng moät caùch oà aït vaø töï phaùt thì seõ mang laïi “hieäu quaû” hay “haäu quaû” nhieàu hôn? Moâi tröôøng seõ ra sao neáu dieän tích nuoâi caù tieáp tuïc taêng? Ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân nuoâi caù cuõng nhö caùc hoä khoâng nuoâi caù seõ bò aûnh höôûng nhö theá naøo tröôùc xu theá naøy? Moâi tröôøng seõ bò aûnh höôûng ra sao neáu xu theá naøy vaãn tieáp tuïc dieãn ra trong töông lai? Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà ñang ñöôïc quan taâm naøy, giuùp cho ngöôøi daân coù caùi nhìn ñuùng hôn veà caùi lôïi vaø caùi haïi cuûa xu theá taêng dieän tích nuoâi caù basa – caù tra moät caùch oà aït, töï phaùt cuõng nhö giuùp caùc nhaø quaûn lí ñeà ra giaûi phaùp quaûn lí hieäu quaû nhaèm mang laïi lôïi ích kinh teá cao maø vaãn ñaûm baûo moâi tröôøng trong saïch, em xin ñeà xuaát thöïc hieän ñoà aùn toát nghieäp “Ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm moâi tröôøng do gia taêng dieän tích nuoâi caù basa - caù tra vaø ñeà xuaát giaûi phaùp phaùt trieån ngö nghieäp beàn vöõng cho tænh An Giang”. Vôùi vieäc laáy ñieån hình tænh An Giang – moät trung taâm lôùn nhaát cuûa ngheà nuoâi caù basa – caù tra ôû Vieät Nam, em hy voïng coù theå aùp duïng roäng raõi keát quaû ñaït ñöôïc töø nghieân cöùu naøy cho caùc tænh nuoâi troàng thuûy saûn khaùc treân caû nöôùc. 1.2 Muïc tieâu cuûa ñeà taøi Nghieân cöùu, phaân tích vaø ñaùnh giaù lôïi ích kinh teá trong töông quan vôùi caùc taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng do vieäc gia taêng dieän tích nuoâi caù basa - caù tra taïi tænh An Giang, töø ñoù ñeà xuaát giaûi phaùp phaùt trieån kinh teá ngö nghieäp theo höôùng phaùt trieån beàn vöõng. 1.3 Noäi dung nghieân cöùu Ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñeà ra, ñeà taøi caàn phaûi thöïc hieän caùc noäi dung sau: Toång hôïp, bieân hoäi vaø keá thöøa caùc taøi lieäu, caùc nghieân cöùu coù lieân quan Ñieàu tra dieän tích nuoâi caù basa – caù tra treân ñòa baøn tænh An Giang Khaûo saùt, xem xeùt qui trình nuoâi caù basa – caù tra, hieän traïng moâi tröôøng khu vöïc nuoâi Ñieàu tra möùc ñoä höôûng öùng phong traøo nuoâi caù basa – caù tra treân ñòa baøn tænh Phaân tích lôïi ích kinh teá töø hoaït ñoäng nuoâi caù basa - caù tra Phaân tích, ñaùnh giaù hieän traïng moâi tröôøng tröôùc kia vaø hieän taïi khi phong traøo nuoâi caù basa - caù tra hình thaønh, döï ñoaùn trong töông lai Phaân tích baøi toaùn taêng tröôûng dieän tích nuoâi caù basa - caù tra, lôïi nhuaän kinh teá thu ñöôïc vaø söï xuoáng caáp cuûa moâi tröôøng Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lí kinh teá vaø moâi tröôøng, höôùng ñeán phaùt trieån ngö nghieäp beàn vöõng. 1.4 Giôùi haïn cuûa ñeà taøi Giôùi haïn veà noäi dung Ñeà taøi chæ ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm moâi tröôøng do hoaït ñoäng nuoâi caù basa – caù tra gaây neân vaø phaân tích lôïi ích thieát thöïc ñaït ñöôïc töø hoaït ñoäng naøy, töø ñoù ñaùnh giaù toång hôïp xem neân taêng hay haïn cheá dieän tích nuoâi laø hôïp lí. Qua ñoù ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lí dieän tích nuoâi hieäu quaû mang laïi lôïi ích kinh teá nhieàu nhaát maø ít aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng Giôùi haïn veà thôøi gian vaø khoâng gian Ñeà taøi chæ thöïc hieän trong voøng 3 thaùng vaø chæ tieán haønh thöïc hieän ñaùnh giaù cho tænh An Giang. 1.5 Phöông phaùp nghieân cöùu Phöông phaùp luaän: Phaùt trieån kinh teá laø xu theá taát yeáu cuûa taát caû caùc nöôùc treân theá giôùi. Tuøy vaøo ñieàu kieän cuûa moãi quoác gia maø ngöôøi ta döïa vaøo ñoù ñeå phaùt trieån neàn kinh teá cuûa quoác gia mình. Caùc nhaân toá moâi tröôøng, taøi nguyeân thieân nhieân laø nhöõng nhaân toá töùc cöïc goùp phaàn thaønh coâng neàn kinh teá cuûa moãi quoác gia. Laáy ñieån hình nhö caùc nöôùc vuøng vònh neàn kinh teá chuû löïc cuûa hoï laø neàn kinh teá khai thaùc daàu moû (World Bank, 1999). Vieät Nam cuõng khoâng naèm ngoaøi xu theá naøy, vôùi chieàu daøi bôø bieån, dieän tích bieån roäng lôùn, söï öu aùi cuûa thieân nhieân , heä thoáng soâng ngoøi chaèng chòt laø moät öu theá cho vieät nam phaùt trieån neàn kinh teá muõi nhoïn ñoù laø neàn kinh teá khai thaùc vaø nuoâi troàng thuûy haûi saûn. Laø moät quoác gia naèm trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ vôùi vò trí ñòa lí vaø ñieàu kieän töï nhieân thuaän lôi giuùp Vieät Nam cuõng nhö caùc nöôùc trong khu vöïc coù tieàm naêng lôùn veà nghaønh ñaùnh baét vaø nuoâi troàng thuûy haûi saûn. Vôùi 20 naêm tham gia treân thò tröôøng thuûy saûn quoác teá vaø coù saûn löôïng ñuùng thöù 4 treân theá giôùi (Nguoàn: www.vasep.com.vn, 2003) laø moät öu theá cho Vieät Nam tieáp tuïc phaùt huy neàn kinh teá tieàm naêng naøy. Tröôùc kia saûn löôïng thuûy saûn chuû yeáu ñöôïc khai thaùc töø caùc nguoàn ñaùnh baét töï nhieân. Theá nhöng trong nhöõng naêm gaàn ñaây thò tröôøng theá giôùi nhö Myõ, Nhaät, EU coù phaàn chuoäng maët haøng caù da trôn chuû yeáu laø caù basa vaø caù tra ñöôïc nuoâi ôû moâi tröôøng nöôùc ngoït do ñoù ñaõ coù söï taêng tröôûng saûn löôïng nuoâi troàng trong nöôùc (Nguoàn: www.vasep.com.vn 2003). Vì theá, vôùi dieän tích ñaát roäng lôùn keøm theo heä thoáng soâng raïch daøy ñaëc taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho Vieät Nam naém baét cô hoäi lôùn naøy laø chuyeån saûn löôïng chuû yeáu töø ñaùnh baét sang nuoâi caù nöôùc ngoït baèng hình thöùc nuoâi beø, ñaêng ñaàm hay ñaøo ao thaû caù. Moâ hình naøy ñaõ coù nhöõng böôùc tieán trieån toát cho söï chuyeån mình cuûa neàn kinh teá thuûy saûn. Ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân gaéng boù vôùi ngheà ngaøy moät oån ñònh hôn nhôø moät thò tröôøng roäng lôùn vaø giaøu tieàm naêng. Tröôùc kia, thò tröôøng quoác teá coøn deã daøng trong vieäc nhaäp haøng thuûy saûn vì nguyeân lieäu coøn ít. Sau khi gia nhaäp WTO ñoàng nghóa vôùi vieäc höôûng caùc quyeàn lôïi laø nghóa vuï cuûa Vieät Nam treân thò tröôøng theá giôùi caû veà soá löôïng laãn chaát löôïng. Do ñoù haøng hoùa xuaát khaåu phaûi ñaûm baûo chaát löôïng maø trong ñoù maët haøng thuûy saûn thì coøn ñoøi hoûi cao veà caùc tieâu chuaån an toaøn thöïc phaåm vaø caùc tieâu chuaån baûo veä moâi tröôøng trong quaù trình nuoâi. Chính ñieàu naøy khieán cho ñaàu ra cuûa con caù nuoâi cuûa Vieät Nam gaëp nhieàu trôû ngaïi do ngöôøi nuoâi chæ bieát nuoâi maø ít bieát ñeán kó thuaät nuoâi nhö theá naøo môùi laø ñuùng, môùi laø saïch, môùi laø hieäu quaû maø ñaëc bieät laø caùc yeáu toá moâi tröôøng ñang ñöôïc theá giôùi quan taâm. Vôùi phöông chaâm moät ngöôøi laøm thaønh coâng thì seõ coù nhieàu ngöôøi khaùc laøm theo. Vì theá ngoaøi caùc coâng ty lôùn coù ñaàu tö kó thuaät, voán, xin pheùp nuoâi caù hôïp phaùp, tuaân theo caùc qui ñònh kó thuaät vaø qui hoaïch thì vaán naïn hieän nay laø söï gia taêng dieän tích nuoâi caù moät caùch oà aït khoâng theo qui hoaïch, taïo neân söï maát caân ñoái trong söû duïng taøi nguyeân ñaát vaø nöôùc. Maët khaùc vôùi toác ñoä gia taêng naøy ñaõ khieán caùc cô quan quaûn lí nhaø nöôùc lieân quan khoâng theå quaûn lí ñöôïc vaø seõ tieàm aån laø nguyeân nhaân gaây neân nhöõng haäu quaû khoù löôøng cho moâi tröôøng. Nhö chuùng ta ñaõ bieát, vieäc nuoâi caù duø laø nuoâi beø, ñaêng ñaàm hay ñaøo ao ñeàu taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán moâi tröôøng nöôùc vaø ñaát. Vieäc nuoâi khoâng ñuùng kó thuaät gaây neân dòch beänh, thöùc aên cho caù dö thöøa, nöôùc töø ao nuoâi ñöôïc laáy tröïc tieáp töø soâng vaø cuõng thaûi tröïc tieáp vaøo soâng laø nhöõng nguyeân nhaân chính gaây neân söï suy thoaùi moâi tröôøng traàm troïng. Theo keát quaû quan traéc môùi nhaát töø Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng caùc tænh An Giang, Ñoàng Thaùp, Caàn Thô, Vónh Long, Tieàn Giang cho thaáy tình traïng oâ nhieãm moâi tröôøng ôû nhöõng khu vöïc nuoâi caù taäp trung ñaõ ñeán luùc baùo ñoäng (Nguoàn: Chi cuïc Baûo veä Moâi tröôøng khu vöïc Taây Nam boä, 2006). Theo chuyeân gia thuûy saûn, hieän con gioáng caù tra - basa ñang coù söï thoaùi hoùa. Do ñoù caàn phaûi coù quy ñònh nghieâm ngaët veà kieåm tra, quaûn lyù nguoàn gioáng boá meï vaø chaát löôïng con gioáng. Sau khi Phaân vieän Quy hoaïch Thuûy saûn phiaù Nam ñöa ra muïc tieâu phaùt trieån ngaønh nuoâi caù tra - basa ñeán naêm 2010 vaø 2020, nhieàu nhaø khoa hoïc cho raèng khoâng neân chaïy theo dieän tích, soá löôïng nuoâi, saûn löôïng xuaát khaåu maø ngay töø baây giôø phaûi taäp trung naâng cao giaù trò gia taêng cuûa saûn phaåm, hieäu quaû vaø saûn xuaát beàn vöõng, haïn cheá ñeán möùc thaáp nhaát nhöõng taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng soáng cuûa coäng ñoàng (Nguoàn: www.fishnet.com, 2006). Vì nhöõng khoù khaên treân ñoái vôùi caùc nhaø quaûn lí vaø ngöôøi daân nuoâi caù, ñeà taøi seõ tieán haønh xem xeùt, tìm hieåu caùc taøi lieäu, caùc nghieân cöùu trong vaø ngoaøi nöôùc coù lieân quan ñeán tình hình chung naøy nhaèm ñaûm baûo cho nghieân cöùu laø khaùch quan nhaát ñoái vôùi ñieàu kieän vaø tình hình thöïc teá cuûa Vieät Nam maø laáy ñaïi dieän laø tænh An Giang. Sau ñoù, tieán haønh khaûo saùt dieän tích nuoâi caù basa – caù tra cuûa tænh vaø ñaùnh giaù sô löôïc moâi tröôøng taïi caùc ñieåm nuoâi. Xem xeùt caùc nguyeân nhaân gaây khoù khaên cho vieäc phaùt trieån kinh teá nuoâi troàng cuûa baø con, caùc taùc ñoäng vaø caùc khía caïnh töø vieäc nuoâi caù aûnh höôûng tröïc trieáp ñeán moâi tröôøng. Ñoàng thôøi ñieàu tra möùc ñoä höôûng öùng phong traøo nuoâi caù basa – caù tra vaø möùc ñoä quan taâm lo laéng cuûa ngöôøi daân ñoái vôùi taùc nhaân gaây suy thoaùi moâi tröôøng do hoaït ñoäng nuoâi troàng naøy. Sau khi coù ñöôïc caùc keát quaû, ñeà taøi seõ tieán haønh phaân tích lôïi ích kinh teá töø phong traøo nuoâi caù naøy. Tieáp theo, ñeà taøi seõ phaân tích, ñaùnh giaù chaát löôïng moâi tröôøng do phong traøo gaây ra vaø döï ñoaùn chaát löôïng moâi tröôøng trong töông lai neáu xu theá naøy vaãn taêng ngoaøi taàm kieåm soaùt. Sau ñoù ñeà taøi tieán haønh ñaùnh giaù toång hôïp ñeå traû lôøi caùc caâu hoûi sau: Lieäu vieäc taêng dieän tích nuoâi coù taêng ñöôïc saûn löôïng, chaát löôïng saûn phaåm vaø lôïi suaát kinh teá trong töông lai? Khi dieän tích nuoâi taêng moät caùch oà aït vaø töï phaùt thì seõ mang laïi “hieäu quaû” hay “haäu quaû”nhieàu hôn? Moâi tröôøng seõ bò aûnh höôûng ra sao neáu xu theá naøy vaãn tieáp tuïc dieãn ra trong töông lai? Ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân nuoâi caù cuõng nhö caùc hoä khoâng nuoâi caù seõ bò aûnh höôûng nhö theá naøo tröôùc xu theá naøy? Coù neân khuyeán khích tieáp tuïc taêng dieän tích nuoâi hay döøng hoaëc giaûm ñeå ñaûm baûo cho hoaït ñoäng nuoâi troàng beàn vöõng ít taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng? Qua ñoù, ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lí hieäu quaû dieän tích nuoâi caù. Taêng hoaëc giaûm dieän tích nuoâi sao cho saûn löôïng, chaát löôïng vaø lôïi suaát kinh teá laø toái öu, nhaèm tieán ñeán phaùt trieån kinh teá ngö nghieäp theo höôùng beàn vöõng. Sô ñoà nghieân cöùu: Toång hôïp, bieân hoäi vaø keá thöøa caùc taøi lieäu, caùc nghieân cöùu coù lieân quan Khaûo saùt, ñieàu tra dieän tích nuoâi caù basa - caù tra vaø qui trình nuoâi Phoûng vaán, ñieàu tra möùc ñoä höôûng öùng phong traøo nuoâi caù basa - caù tra vaø moái quan taâm veà moâi tröôøng cuûa ngöôøi daân Phaân tích lôïi ích kinh teá töø nuoâi caù basa - caù tra, ñöa ra caùc giaû thuyeát taêng hoaëc giaûm dieän tích nuoâi ñeå phaân tích aûnh höôûng kinh teá nhö theá naøo? Phaân tích, ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm moâi tröôøng töø hoaït ñoäng nuoâi caù basa - caù tra. Töø ñoù tieán haønh döï ñoaùn möùc ñoä oâ nhieãm trong töông lai neáu xu höôùng naøy vaãn taêng Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lí, phöông höôùng phaùt trieån cho hoaït ñoäng nuoâi caù basa - caù tra sao cho taêng lôïi ích kinh teá maø vaãn ñaûm baûo moâi tröôøng. Phöông phaùp thöïc teá: Phöông phaùp thu thaäp taøi lieäu: Töø caùc sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng, Thöông maïi, Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân, Chi cuïc Thuûy saûn tænh An Giang cuøng vôùi caùc taøi lieäu khaùc ñaõ xuaát baûn vaø treân internet . . . Phöông phaùp khaûo saùt: Tieán haønh khaûo saùt taïi caùc traïi nuoâi caù, chuù yù moâi tröôøng taïi nôi khaûo saùt töø ñoù xem xeùt möùc ñoä aûnh höôûng cuûa vieäc nuoâi caù ñeán moâi tröôøng nhö theá naøo? Khaûo saùt caùc tuyeán soâng chính chaûy qua khu vöïc nuoâi caù, xem bò aûnh höôûng ra sao? Phöông phaùp ñieàu tra: Tieán haønh phoûng vaán, ñieàu tra möùc ñoä höôûng öùng cuûa ngöôøi daân ñoái vôùi phong traøo nuoâi caù (ngöôøi nuoâi vaø ngöôøi khoâng nuoâi) ra sao cho nhieàu loaïi ñoái töôïng coù trình ñoä hoïc vaán, ngheà nghieäp khaùc nhau laáy ngaãu nhieân taïi Huyeän Chôï Môùi. Vieäc phoûng vaán - ñieàu tra ñöôïc tieán haønh moät caùch ngaãu nhieân nhaèm ñaûm baûo tính khaùch quan cho keát quaû nghieân cöùu cuûa ñeà taøi. Tieán haønh phoûng vaán ngaãu nhieân 50 ngöôøi bao goàm 10 hoä nuoâi vaø 40 ngöôøi daân xum quanh khu vöïc nuoâi. Phöông phaùp xöû lyù soá lieäu: Töø caùc soá lieäu thu thaäp ñöôïc taïi caùc traïi nuoâi caù, töø quaù trình phoûng vaán, tieán haønh xöû lyù, thoáng keâ ñeå ñöa ra caùc soá lieäu mang yù nghóa thöïc teá. Phöông phaùp phaân tích toång hôïp: Töø caùc taøi lieäu thu thaäp, soá lieäu ñaõ qua xöû lyù, tieán haønh phaân tích toång hôïp ñeå tìm hieåu möùc ñoä, thaùi ñoä cuûa ngöôøi nuoâi caù cuõng nhö khoâng nuoâi caù ra sao? Lôïi ích töø nuoâi caù nhö theá naøo? Aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng nhö theá naøo neáu dieän tích nuoâi vaãn tieáp tuïc taêng. Phöông phaùp ñaùnh giaù toång hôïp: Töø keát quaû cuûa quaù trình phaân tích toång hôïp caùc döõ lieäu ñaõ coù, tieán haønh ñöa ra caùc giaûi phaùp quaûn lí hieäu quaû dieän tích nuoâi nhaèm taêng hieäu quaû kinh teá vaø giaûm taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng. 1.6 YÙ nghóa cuûa ñeà taøi YÙ nghóa thöïc teá: Giuùp cho caùc nhaø kinh teá vaø caùc cô quan QLNN coù caùi nhìn chieán löôïc cho muïc tieâu phaùt trieån beàn vöõng, giuùp cho baø con noâng nhaân hieåu ñöôïc taàm quan troïng cuûa caân ñoái caùi lôïi tröôùc maét vaø haäu quaû tieàm taøng do haønh vi cuûa hoï gaây neân. YÙ nghóa khoa hoïc: Goùp moät tö lieäu nhoû cho caùc nghieân cöùu tieáp theo, laø ñoäng thaùi giuùp caùc nhaø khoa hoïc vaøo cuoäc giaûi quyeát vaán ñeà xaùc thöïc vaø hieäu quaû hôn. 1.7 Ñoái töôïng nghieân cöùu Caù basa – caù tra, caùc hoä nuoâi caù basa – caù tra ôû tænh An Giang, caùc cô quan QLNN lieân quan. Chöông 2: TOÅNG QUAN TÆNH AN GIANG 2.1 Vò trí ñòa lí – ñòa hình vò trí ñòa lí An Giang laø tænh ôû mieàn Taây Nam Boä, thuoäc ñoàng baèng soâng Cöûu Long, moät phaàn naèm trong vuøng Töù giaùc Long Xuyeân; coù bieân giôùi Vieät Nam – Campuchia, nhieàu daân toäc vaø toân giaùo. An Giang coù dieän tích töï nhieân 3.424 km2, daân soá 2.049.039 ngöôøi (01/4/1999). Naêm 2000, daân soá taêng leân 2.083.571 ngöôøi. Phía Baéc Taây Baéc giaùp Campuchia daøi 104km (theo “Hieäp öôùc hoaïch ñònh bieân giôùi VN-CPC kyù ngaøy 27/12/1985), Taây Nam giaùp tænh Kieân Giang 69,789km, Nam giaùp tænh Caàn Thô 44,734km, Ñoâng giaùp tænh Ñoàng Thaùp 107,628km. Goàm 420 tuyeán ñòa giôùi haønh chính caáp xaõ daøi 1.694,463km, trong ñoù 259 tuyeán xaõ trong noäi huyeän daøi 1.159,079km, 21 tuyeán huyeän daøi 313,233km vaø 3 tuyeán tænh daøi 222,151km, ñöôïc xaùc ñònh baèng 461 moác ñòa giôùi haønh chính caùc caáp goàm 39 moác caáp tænh, 89 moác caáp huyeän vaø 333 moác caáp xaõ. Ñieåm cöïc Baéc treân vó ñoä 10o57 (xaõ Khaùnh An, huyeän An Phuù), cöïc Nam treân vó ñoä 10o12 (xaõ Thoaïi Giang, huyeän Thoaïi Sôn), cöïc Taây treân kinh ñoä 104o46 (xaõ Vónh Gia, huyeän Tri Toân), cöïc Ñoâng treân kinh ñoä 105o35 (xaõ Bình Phöôùc Xuaân, huyeän Chôï Môùi). Chieàu daøi nhaát theo höôùng Baéc Nam 86km vaø Ñoâng Taây 87,2km. Ñòa hình Ñòa hình : An Giang, ngoaøi ñoàng baèng do phuø sa soâng Meâ Koâng traàm tích taïo neân, coøn coù vuøng ñoài nuùi Tri Toân - Tònh Bieân. Do ñoù, ñòa hình An Giang coù 2 daïng chính laø ñoàng baèng vaø ñoài nuùi. Ñoàng baèng: Xeùt veà nguoàn goác, ñòa hình ñoàng baèng ôû An Giang coù 2 loaïi chính laø ñoàng baèng phuø sa vaø ñoàng baèng ven nuùi. Ñoài nuùi: Ñoài nuùi An Giang goàm nhieàu ñænh coù hình daïng, ñoä cao vaø ñoä doác khaùc nhau phaân boá theo vaønh ñai caùnh cung keùo daøi gaàn 100km, khôûi ñaàu töø xaõ Phuù Höõu huyeän An Phuù, qua xaõ Vónh Teá thò xaõ Chaâu Ñoác, bao truøm leân gaàn heát dieän tích 2 huyeän Tònh Bieân vaø Tri Toân, veà taän xaõ Voïng Theâ vaø Voïng Ñoâng roài döøng laïi ôû thò traán Nuùi Saäp huyeän Thoaïi Sôn. Hình 1: Baûn ñoà vò trí ñòa lí tænh An Giang 2.2 Heä thoáng soâng, raïch 2.2.1 Soâng, raïch töï nhieân. Ngoaøi caùc soâng lôùn, An Giang coøn coù moät heä thoáng raïch töï nhieân raûi raùc khaép ñòa baøn cuûa tænh, vôùi ñoä daøi töø vaøi km ñeán 30km, ñoä roäng töø vaøi m ñeán 100m vaø ñoä uoán khuùc quanh co khaù lôùn. Caùc raïch trong khu vöïc giöõa soâng Tieàn vaø soâng Haäu thöôøng laáy nöôùc töø soâng Tieàn chuyeån sang soâng Haäu. Caùc raïch naèm trong höõu ngaïn soâng Haäu thì laáy nöôùc töø soâng Haäu chuyeån saâu vaøo noäi ñoàng vuøng truõng Töù giaùc Long Xuyeân. Nhöõng raïch lôùn hieän coù ôû An Giang goàm Möông Khai, Caùi Ñaàm, Caùi Taéc (huyeän Phuù Taân), OÂng Chöôûng vaø Caùi Taøu Thöôïng (huyeän Chôï Môùi), Long Xuyeân (thaønh phoá Long Xuyeân), Chaéc Caø Ñao vaø Maëc Caàn Döng (huyeän Chaâu Thaønh) vaø raïch Caàn Thaûo (huyeän Chaâu Phuù). Trong ñoù raïch OÂng Chöôûng vaø raïch Long Xuyeân laø 2 raïch quan troïng, khaù daøi, roäng vaø saâu hôn caùc raïch coøn laïi. 2.2.2 Keânh ñaøo Keânh Thoaïi Haø do oâng Nguyeãn Vaên Thoaïi ñöôïc vua Gia Long giaùng chæ cho ñaøo vaøo muøa Xuaân naêm Maäu Daàn (1818). Keânh ñaøo theo laïch nöôùc cuõ, noái raïch Long Xuyeân taïi Vónh Traïch keùo daøi theo höôùng Taây Nam, ngang qua chaân nuùi Saäp, tieáp vôùi soâng Kieân Giang, ñoå nöôùc ra bieån Taây taïi cöûa Raïch Giaù. Keânh daøi 12.410 taàm, roäng 20 taàm, ghe xuoàng qua laïi thuaän lôïi. Keânh Vónh Teá baét ñaàu ñaøo vaøo ngaøy Raàm thaùng Chaïp naêm Kyõ Maõo (1819) cuõng do Nguyeãn Vaên Thoaïi chæ huy. Keânh ñaøo song song vôùi ñöôøng bieân giôùi Vieät Nam-Campuchia, baét ñaàu töø bôø Taây soâng Chaâu Ñoác thaúng noái giaùp vôùi soâng Giang Thaønh (Haø Tieân - Kieân Giang). Keânh ñaøo trong 5 naêm vôùi hôn 80.000 daân binh, ñaøo ñaép vôùi haøng trieäu meùt khoái ñaát. Toång chieàu daøi cuûa keânh laø 205 daëm röôûi (91km), roäng 7 tröôïng 5 thöôùc (25m) vaø saâu 6 thöôùc (3m). Keânh Vónh An: Nhaø Nguyeãn cho ñaøo keânh naày vaøo naêm 1843, ñeå laáy nöôùc soâng Tieàn boå sung cho soâng Haäu vaø taïo ra truïc giao thoâng thuûy noái lieàn giöõa 2 trung taâm thöông maïi Taân Chaâu vaø Chaâu Ñoác, thoâng noái caùc vò trí quaân söï, kinh teá chieán löôïc quan troïng cuûa bieân cöông. Keânh daøi 17km, roäng 30m vaø saâu 6m. Song, do cöûa ñoå cuûa keânh vaøo soâng Haäu ñuùng vaøo choã giaùp nöôùc neân doøng chaûy raát yeáu, laøm cho phuø sa bò öù ñoïng vaø boài laép doøng keânh. Sau ñoù vaøi chuïc naêm, vaøo muøa khoâ keânh trôû neân caïn kieät. Keânh Traø Sö: Theo lôøi truyeàn daân gian, keânh naày ñöôïc ñaøo treân cô sôû khai thoâng con raïch nhoû coù saün, vaøo nhöõng naêm 1830-1850, ñeå ngaên luõ nuùi, thau chua röûa pheøn vaø daãn nöôùc luõ phuø sa phuïc vuï cho khai thaùc caùc caùnh ñoàng coøn hoang hoùa thôøi baáy giôø thuoäc khu vöïc Thôùi Sôn – Vaên Giaùo. Keânh coù chieàu daøi 23km, roäng 10m vaø saâu treân 2m. Keânh Thaàn Noâng: Ñaøo naêm 1882, chaïy doïc giöõa huyeän Phuù Taân, baét ñaàu töø xaõ Phuù Vónh noái lieàn keânh Vónh An ñeán raïch Caùi Ñaàm daøi 25km, roäng 6m vaø saâu 3m, ñeå töôùi tieâu cho toaøn huyeän. Keânh Vaøm Xaùng: Thöïc daân Phaùp cho ñaøo töø naêm 1914 – 1918. Keânh Vaøm Xaùng caùch keânh Vónh An 4km veà phía thöôïng löu, ñeå laáy nöôùc soâng Tieàn boå sung cho soâng Haäu, ñoàng thôøi taïo ra truïc giao thoâng môùi thay cho keânh Vónh An. Ban ñaàu keânh daøi 9km, roäng 30m vaø saâu 6m, sau do cöûa ñoå nöôùc coù lôïi theá taïo ra ñöôïc ñoä doác doøng chaûy lôùn, neân ñeán nay keânh coù ñoä roäng treân 100m, saâu treân 20m. Do ñoù, sau soâng Vaøm Nao, keânh Vaøm Xaùng trôû thaønh tuyeán keânh quan troïng ñieàu hoøa löôïng nöôùc töø soâng Tieàn boå sung cho soâng Haäu, taïo laäp truïc giao thoâng thuûy noái lieàn 2 con soâng naày cho taøu thuyeàn lôùn nhoû qua laïi deã daøng quanh naêm suoát thaùng. 2.3 Tình hình chaên nuoâi ÔÛ An Giang chaên nuoâi chuû yeáu laø boø, heo, vòt, gaø, caù, toâm… Gaàn ñaây coøn nuoâi theâm eách, löôn, caù saáu, raén, ba ba … Thuûy saûn ñöôïc xaùc ñònh laø theá maïnh ôû An Giang, cho neân ngheà nuoâi caù beø, nuoâi caù haàm vaø nuoâi caù trong chaân ruoäng luùa, trong ao vöôøn ñaõ vaø ñang phaùt trieån vôùi caùc gioáng caù nöôùc ngoït nhö caù tra, caù ba sa, caù troâi AÁn Ñoä, caù cheùp, caù loùc boâng, caù loùc, caù meø traéng, caù meø vinh, caù roâ phi, caù saëc raèn, caù boáng töôïng, caù tai töôïng, caù höôøng, caù treâ lai, cuøng vôùi nuoâi toâm caøng xanh, löôn, eách. Quaàn theå thuûy saûn An Giang phaân thaønh 2 nhoùm chính: - Nhoùm caù soâng (caù traéng) chieám öu theá treân soâng vôùi ñaëc ñieåm sinh hoïc laø thích öùng vôùi moâi tröôøng doøng chaûy (pH trung tính, coù nhieàu oxy hoaø tan) nhö caù linh, caù he, caù chaøi, caù meø vinh… - Nhoùm caù ñoàng (caù ñen) goàm caùc loaïi caù hoï caù loùc, caù treâ, caù roâ… Ña soá caùc loaïi naøy ñeàu coù cô quan hoâ haáp phuï neân toàn taïi ñöôïc ôû moâi tröôøng ít oxy, pH nöôùc nhoû hôn 5,5. Vuøng khai thaùc nhieàu caù ñoàng nhaát laø caùc lung, ñìa, baøo 2.4 Thöïc traïng kinh teá 2.4.1 Daân soá - Lao ñoäng vaø vieäc laøm 2.4.1.1 Daân soá Theo thoáng keâ naêm 2004, daân soá cuûa tænh An Giang laø: 2.170.095 ngöôøi, vôùi maät ñoä daân soá khaù cao 632 ngöôøi/km2. Toác ñoä taêng daân soá bình quaân laø: 1.39%. Trong ñoù daân soá thaønh thò taêng nhanh hôn noâng thoân tuy nhieân taäp trung ñoâng nhaát vaãn laø ôû noâng thoân vôùi 76%. Thaønh phoá Long Xuyeân coù möïc ñoä daân soá cao nhaát gaáp 3.9 laàn maät ñoä trung bình cuûa tænh, vaø baèng 12.3%. Sau ñoù laø caùc huyeän Chôï Môùi gaáp 1.6 laàn chieám 16.8%, thò xaõ Chaâu Ñoác gaáp 1.8 laàn vaø chieám 5.25% toång daân soá tænh. Cô caáu theo giôùi tính khaù caân baèng, nam chieám 49.2% vaø nöõ chieám 50.8%. Daân cö trong tænh goàm 4 daân toäc chuû yeáu: Kinh 91%,  Hoa 4 - 5%, Khômer 4.31%, Chaêm 0.61%. Hình 2: Baûn ñoà phaân vuøng tænh An Giang 2.4.1.2 Tyû leä lao ñoäng vaø vieäc laøm Soá ngöôøi trong ñoä tuoåi lao ñoäng: 59.72% Löïc löôïng lao ñoäng chuû yeáu taäp trung ôû ngaønh noâng laâm thuûy saûn vôùi khoaûng 73%, ngaønh coâng nghieäp - xaây döïng chieám khoaûng 7.6% coøn laïi laø ngaønh dòch vuï 19.4%. Cô caáu naøy chuyeån bieán khaù chaäm töø naêm 1995 tôùi nay. Cô caáu veà trình ñoä hoïc vaán vaø chuyeân moân cuï theå nhö sau: Chæ tieâu An Giang Trình ñoä hoïc vaán Toång soá 100 Chöa bieát chöõ 6.01 Chöa toát nghieäp tieåu hoïc 33.98 Ñaõ toát nghieäp tieåu hoïc 39.64 Ñaõ toát nghieäp trung hoïc cô sôû 11.07 Ñaõ toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng 9.31 Trình ñoä chuyeân moân Toång soá 100 Khoâng coù Chuyeân moân – Kyõ thuaät 85.47 Sô caáp hoïc ngheà trôû leân 14.53 Coâng nhaân kyõ thuaät trôû leân 5.92 Baûng 1: Trình ñoä hoïc vaán vaø trình ñoä chuyeân moân tænh An Giang (Nguoàn: Boä Lao ñoäng, Thöông binh vaø Xaõ hoäi naêm 2003 (Ñôn vò %)) Lao ñoäng trong khu vöïc noâng thoân hieän nay chæ söû duïng khoaûng 80% thôøi gian, coøn laïi treân 20% thôøi gian khoâng coù vieäc laøm. Nhö vaäy söï thaát nghieäp trong khu vöïc naøy raát lôùn, ñaây ñang laø moät böùc xuùc lôùn cuûa tænh. 2.4.2 Quy moâ – Cô caáu – Möùc taêng tröôûng kinh teá 2.4.2.1 Tình hình taêng tröôûng kinh teá Toång GDP cuûa tænh An Giang tính ñeán naêm 2004 theo giaù thöïc teá 15.603,8 tyû ñoàng. Tuy chieám ñeán 11.8% toång GDP cuûa toaøn boä Ñoàng baèng soâng Cöûu Long nhöng chæ baèng 2.2% so vôùi caû nöôùc. Caùc maët haøng xuaát khaåu chuû löïc cuûa tænh laø gaïo 50,8% vaø thuûy saûn chieám 30,1%. Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá bình quaân cuûa An Giang trong giai ñoaïn töø 1996 ñeán 2005 laø 7.3%. Trong ñoù nghaønh noâng laâm thuûy saûn tuy taäp trung nhieàu lao ñoäng nhaát nhöng toác ñoä taêng tröôûng laïi thaáp baát ngôø 2.76%, nghaønh coâng nghieäp - xaây döïng coù möùc taêng tröôûng khaû quan laø: 11.42% cao hôn so vôùi caû nöôùc, nhöng ñaùng chuù yù nhaát laø söï taêng tröôûng maïnh meõ ôû nghaønh dòch vuï 11.15% (gaáp 2 laàn so vôùi caû nöôùc vaø gaáp 2.4 laàn toác ñoä taêng tröôûng cuûa khoái ngaønh saûn xuaát). Cuï theå nhö sau: Toác ñoä taêng tröôûng bình quaân trong töøng giai ñoaïn. Tyû leä toác ñoä taêng tröôûng dòch vuï treân saûn xuaát. 1996 - 2003 2001 -2003 1996 - 2003 2001 -2003 Caû nöôùc 6.99 7.06 0.77 0.85 Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long 5.81 5.07 0.83 1.00 An Giang 7.30 8.00 2.37 1.71 Noâng laâm thuûy saûn 2.76 4.10 Coâng nghieäp – Xaây döïng 11.42 11.52 Dòch vuï 11.15 10.39 Baûng 2: Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá tænh An Giang so vôùi caû nöôùc (Nguoàn: Cuïc thoáng keâ An Giang , Boä Keá hoaïch - Ñaàu tö, 2005) 2.4.2.2 Cô caáu kinh teá Cô caáu theo ngaønh: Trong naêm 2004 cô caáu kinh teá theo ngaønh toång quaùt nhö sau: Chæ tieâu 2004 GDP (giaù hieän haønh) 15.603,8 Noâng laâm thuûy saûn 5.913,4 Coâng nghieäp – Xaây döïng 1.869,8 Dòch vuï. 7.820,7 Cô caáu(%) 100,0 Noâng laâm thuûy saûn 37,9 Coâng nghieäp – Xaây döïng 11,98 Dòch vuï. 50,12 Baûng 3: Cô caáu kinh teá theo ngaønh Cô caáu theo lao ñoäng: Cô caáu söû duïng lao ñoäng trong naêm 2003 nhö sau: Chæ tieâu 1995 2000 2003 Ngaøn ngöôøi Tyû troïng% Ngaøn ngöôøi Tyû troïng% Ngaøn ngöôøi Tyû troïng% Toång soá 969,7 100,0 993,7 100,0 1050 100,0 Noâng laâm thuûy saûn 756,4 78,0 762,2 76,7 766,5 73 Trong ñoù thuûy saûn 1,5 0,15 29,8 3,0 38,9 3,7 Coâng nghieäp – Xaây döïng 65,9 6,8 70,6 7,1 79,8 7,6 Trong ñoù: CN cheá bieán 39,8 4,1 45,7 4,6 58,8 5,6 Dòch vuï 147,4 15,2 161,0 16,2 203,7 19,4 Baûng 4: Cô caáu söû duïng lao ñoäng Deã daøng nhaän thaáy nghaønh Noâng - Laâm - Thuûy saûn chieám tyû troïng lao ñoäng cao nhaát. Song trong nhöõng naêm gaàn ñaây, trong noäi boä ngaønh naøy coù söï chuyeån dòch ñaùng chuù yù. Lao ñoäng ngaøy caøng chuyeån sang ngaønh thuûy saûn nhieàu hôn. Trong coâng nghieäp vaø xaây döïng cuõng nhaän thaáy moät ñieàu laø soá lao ñoäng tham gia cheá bieán ngaøy caøng nhieàu. 2.4.3 Tình hình xuaát nhaäp khaåu Sau moät thôøi gian bò taùc ñoäng maïnh bôûi cuoäc khuûng khoaûng kinh teá taøi chính Chaâu AÙ, kim ngaïch xuaát khaåu cuûa tænh khoâng phaùt trieån, nhöng trong nhöõng naêm gaàn ñaây vieäc tích cöïc ñaåy maïnh saûn xuaát, khai thaùc caùc maët haøng coù lôïi theá ñeå xuaát khaåu neân tình hình xuaát khaåu cuûa tænh taêng tröôûng khaù. Cuï theå nhö sau: Chæ tieâu Tuyeät ñoái(trieäu USD) Toác ñoä taêng tröôûng(%) 1995 2000 2003 1996 - 2000 2001 - 2003 1996 - 2003 Xuaát khaåu 132,2 107,5 182,3 -4,04 19,24 4,10 Nhaäp khaåu 69.2 45,3 39,1 -8,15 -4,77 -6,89 Baûng 5: Chæ tieâu xuaát nhaäp khaåu Caùc maët haøng xuaát khaåu chuû löïc cuûa tænh laø gaïo 50,8% vaø thuûy saûn chieám 30,1%. Caùc maët haøng nhaäp khaåu laø: goã, hoùa chaát, thuoác tröø saâu, maùy moùc thieát bò. Trong thôøi gian qua vieäc nhaäp khaåu maùy moùc thieát bò, nguyeân vaät lieäu ñaõ goùp phaàn tích cöïc vaøo vieäc ñoåi môùi coâng ngheä treân ñòa baøn tænh. Maùy moùc chieám 25%, nguyeân vaät lieäu chieám 66%, vaø haøng tieâu duøng coù xu höôùng giaûm nhaäp khaåu, chæ coøn 9%. 2.4.4 Tình hình thu huùt voán FDI Hoaït ñoäng kinh teá ñoái ngoaïi chöa ñöôïc toát. Treân ñòa baøn tænh hieän chæ coù 3 döï aùn coù voán FDI coøn hieäu löïc vôùi toång voán laø 14,8 trieäu USD. Ñaàu tö FDI naøy vaøo 3 ngaønh laø coâng nghiep nheï, du lòch vaø khaùch saïn. Keát quaû naøy chöa töông xöùng vôùi tieàm naêng cuûa tænh An Giang ñaëc bieät trong lænh vöïc xuaát khaåu.  2.5 Thöïc traïng xaõ hoäi 2.5.1 Thu chi ngaân saùch vaø ñaàu tö xaõ hoäi Thu – Chi ngaân saùch Toång thu ngaân saùch cuû tænh naêm 2003 ñaït 1.892 tyû ñoàng. Trong ñoù thu töø caùc nguoàn chính: Kinh teá  ñòa phöông 168,5 tyû ñoàng. Thueá xuaát khaåu , nhaäp khaåu 65 tyû ñoàng Toång chi ngaân saùch naêm 2003 ñaït 1.642 tyû ñoàng. Chuû yeáu laø chi thöôøng xuyeân, coøn laïi laø chi ñaàu tö phaùt trieån. Ñaàu tö xaõ hoäi Tình hình chung nhö sau: Chæ tieâu 1995 2000 2003 Toång voán ñaàu tö 2.606,4 3.790,7 Cô caáu theo khu vöïc (%) 100 100 100 Voán nhaø nöôù._.c 28,87 33,1 51,86 Voán  ngoaøi nhaø nöôùc 71,13 65,75 48,1 Voán FDI - 1,15 0,04 Cô caáu theo ngaønh Noâng laâm thuûy saûn 22,3 17,6 18,51 Coâng nghieäp – Xaây döïng 26,85 15,94 15,11 Dòch vuï 50,85 66,45 66,38 Baûng 6: Ngaân saùch ñaàu tö xaõ hoäi Toång ñaàu tö xaõ hoäi trong thôøi kyø naøy taêng nhanh do ñaàu tö coù troïng ñieåm cuûa nhaø nöôùc. Ñuùng vaäy, voán nhaø nöôùc chieám tyû troïng lôùn nhaát 61,02%. Trong khi ñoù voán ngoaøi quoác doanh vaø FDI coù chieàu höôùng giaûm, ñaây laø moät ñieàu caàn caûi thieän nhanh choùng trong ñieàu kieän hieän nay veà moâi tröôøng ñaàu tö. 2.5.2 Naêng suaát lao ñoäng Naêng suaát lao ñoäng trong ngaønh coâng nghieäp, xaây döïng vaø dòch vuï laø cao nhaát vaø coù xu höôùng taêng. Chæ tieâu Ñôn vò 2003 Naêng suaát lao ñoäng Trieäu VNÑ 12,6 Noâng laâm thuûy saûn Trieäu VNÑ 6,7 Coâng nghieäp – Xaây döïng Trieäu VNÑ 20,6 Dòch vuï Trieäu VNÑ 31,6 So saùnh vôùi toång NSLÑ % 100 Noâng laâm thuûy saûn % 53,3 Coâng nghieäp – Xaây döïng % 163,8 Dòch vuï % 250,6 Baûng 7: Naêng xuaát lao ñoäng naêm 2003 2.5.3 Veà möùc soáng vaø chính saùch xaõ hoäi Ñôøi soáng cuûa nhaân daân trong tænh ñaõ ñöôïc caûi thieän ñaùng keå. GDP bình quaân ñaàu ngöôøi naêm 2003 ñaït 6,15 trieäu nhöng vaãn coøn thaáp hôn so vôùi soá trung bình caû nöôùc laø 7,49 trieäu. 2.5.4 Hieän traïng giaùo duïc vaø ñaøo taïo Trình ñoä hoïc vaán nhö sau: toaøn tænh coù 92.82% soá ngöôøi bieát chöõ, 83.56% phoå caäp tieåu hoïc. Heä thoáng giaùo duïc chuyeân nghieäp daïy ngheà cuûa tænh coù 3 tröôøng vaø hieän ñang ñaøo taïo 4500 hoïc vieân (chuû yeáu laø heä taïi chöùc) nhaèm naâng cao trình ñoä cho daân cö toaøn tænh. 2.6 Ñònh höôùng 2006-2010 vaø ñeán naêm 2020 a. Quan ñieåm phaùt trieån: Quan ñieåm vaø tö töôûng chæ ñaïo cho söï phaùt trieån trong thôøi kyø 2006-2010 vaø taàm nhìn ñeán naêm 2020 cuûa An Giang laø: - Ñaåy nhanh toác ñoä taêng tröôûng kinh teá, ñuoåi kòp gaàn möùc bình quaân GDP ñaàu ngöôøi cuûa caû nöôùc vaøo naêm 2010. Ñoàng thôøi, chuù yù töøng böôùc naâng cao chaát löôïng taêng tröôûng. - Xaây döïng An Giang thaønh moät ñòa baøn kinh teá môû, thoâng thöông giöõa caùc tænh khu vöïc Ñoàng baèng soâng Cöûu long vôùi Campuchia vaø caùc nöôùc ASEAN khaùc. Giaønh vaø giöõ thò phaàn cuûa caùc saûn phaåm chuû löïc. - Phaùt trieån kinh teá ñi ñoâi vôùi phaùt trieån vaên hoaù xaõ hoäi, ñaûm baûo cho moïi ngöôøi daân coù cô hoäi tham gia vaø chia seû thaønh quaû cuûa phaùt trieån. - Keát hôïp toát giöõa CNH noâng nghieäp - noâng thoân vôùi môû roäng vaø xaây döïng môùi caùc khu ñoâ thò vaø caùc vuøng kinh teá troïng ñieåm. Tieáp tuïc taïo ñieàu kieän cho nhaân daân noâng thoân “soáng chung vôùi luõ an toaøn” hôn. - Keát hôïp chaët giöõa phaùt trieån kinh teá vôùi ñaûm baûo an ninh, traät töï an toaøn xaõ hoäi, giöõa phaùt trieån kinh teá vôùi baûo veä toát taøi nguyeân, moâi tröôøng, baûo ñaûm phaùt trieån beàn vöõng. b. Muïc tieâu toång quaùt: Duy trì toác ñoä taêng tröôûng kinh teá nhanh, beàn vöõng, taïo chuyeån bieán maïnh veà chaát löôïng phaùt trieån. Ñeán 2010, GDP bình quaân ñaàu ngöôøi ôû An Giang ñaït möùc xaáp xæ bình quaân cuûa caû nöôùc. Ñaåy maïnh chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng CNH, HÑH; naâng cao roõ reät chaát löôïng, hieäu quaû vaø söùc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá; phaùt trieån maïnh khoa hoïc vaø coâng ngheä caûi thieän moät böôùc ñaùng keå trình ñoä coâng ngheä trong neàn kinh teá. Chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, ñaåy maïnh xuaát khaåu. Naâng cao roõ reät chaát löôïng giaùo duïc vaø ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc.  Taêng tröôûng kinh teá ñi ñoâi vôùi thöïc hieän tieán boä, coâng baèng xaõ hoäi vaø baûo veä moâi tröôøng. Khoâng ngöøng caûi thieän ñôøi soáng nhaân daân, tieáp tuïc thöïc hieän xoùa ñoùi giaûm ngheøo, taïo theâm nhieàu vieäc laøm, giaûm roõ reät caùc teä naïn xaõ hoäi. Giöõ vöõng oån ñònh chính trò, quoác phoøng vaø traät töï an toaøn xaõ hoäi. 2.7 Chæ tieâu phaùt trieån chuû yeáu a. Giai ñoaïn 2006-2010: - Toác ñoä taêng tröôûng GDP bình quaân haøng ñaït 12%. - Cô caáu kinh teá ñeán naêm 2010 döï kieán: khu vöïc noâng, laâm, nghieäp 23,1%; khu vöïc coâng nghieäp - xaây döïng 16,1%; khu vöïc dòch vuï 60,8%. - Ñeán naêm 2010 phaán ñaáu ñaït kim ngaïch xuaát khaåu 700 trieäu USD. - Bình quaân 5 naêm (2006-2010) toång voán ñaàu tö toaøn xaõ hoäi chieám 45% GDP, tyû leä ñoäng vieân GDP vaøo ngaân saùch ñaït 9%. - Tyû leä taêng daân soá töï nhieân vaøo naêm 2010 khoaûng 1,19%. - GDP bình quaân ñaàu ngöôøi ñeán naêm 2010 ñaït 900 USD, gaàn baèng möùc bình quaân caû nöôùc. - Ñeán naêm 2007 coù 100% xaõ, phöôøng, thò traán ñaït chuaån phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû vaø PCGD trung hoïc ñuùng ñoä tuoåi. Naêm 2006 ñaït PCGD maãu giaùo 5 tuoåi. - Taïo vieäc laøm, giaûi quyeát theâm vieäc laøm trong 5 naêm khoaûng 150.000 lao ñoäng. Tyû leä lao ñoäng qua ñaøo taïo ñaït 30%. Toång lao ñoäng xuaát khaåu ñeán naêm 2010 ñaït treân 10 ngaøn ngöôøi. - Ñeán naêm 2008 caùc tröôøng ñaït chuaån chaát löôïng toái thieåu. Ñeán naêm 2010 caùc tröôøng ñaït chuaån quoác gia. - Ñeán naêm 2010 cô baûn: 85% hoä söû duïng nöôùc saïch; 100% hoä söû duïng ñieän; giaûm tyû leä hoä ngheøo (chuaån quoác gia) xuoáng coøn 7%; thanh toaùn cô baûn beänh soát reùt vaø caùc roái loaïn do thieáu I-oát. b. Quy hoaïch ñeán naêm 2020: Thôøi kyø 2011-2020, phaán ñaáu toác ñoä taêng tröôûng GDP bình quaân haøng naêm khoaûng 11% ñeå ñeán naêm 2020 An Giang ñaït möùc GDP/ngöôøi khoaûng 2.000 USD - baèng bình quaân caû nöôùc. Cô caáu kinh teá ñeán naêm 2020 döï kieán: khu vöïc noâng, laâm, nghieäp 10,6%; khu vöïc coâng nghieäp - xaây döïng 20%; khu vöïc dòch vuï 69,4%. Hình 3: Baûn ñoà haønh chính tænh An Giang Chöông 3: TOÅNG QUAN TÌNH HÌNH NUOÂI CAÙ BASA – CAÙ TRA 3.1 Tình hình hoaït ñoäng nghaønh thuûy saûn caû nöôùc  Toång saûn löôïng toaøn ngaønh thuûy saûn naêm 2005 öôùc ñaït 3432.8 taán, trong ñoù saûn löôïng khai thaùc haûi saûn laø 1955.4 taán vaø saûn löôïng nuoâi troàng thuûy saûn laø 1437.4 taán. Bieån Vieät Nam coù treân 2.030 loaøi caù, trong ñoù coù khoaûng 130 loaøi caù kinh teá, 1.600 loaøi giaùp xaùc, 2.500 loaøi nhuyeãn theå. Ngoaøi ra coøn coù nhieàu loaøi rong, taûo, raén, chim vaø thuù bieån khaùc. Tröõ löôïng caù bieån öôùc tính vaøo khoaûng 3,1-3,2 trieäu taán, töông öùng vôùi khaû naêng khai thaùc 1,4-1,5 trieäu taán. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ngheà caù Vieät Nam ñaõ phaùt trieån nhanh choùng vaø ñöôïc xaùc ñònh laø ngaønh kinh teá muõi nhoïn vôùi kim ngaïch xuaát khaåu ñöùng thöù ba toaøn quoác (sau daàu khí vaø deät may). Bieåu ñoà 1: Toång saûn löôïng thuûy saûn, saûn löôïng khai thaùc haûi saûn, saûn löôïng nuoâi troàng thuûy saûn (Nguoàn: www.vasep.com.vn, 2006) Ngaønh Thuyû saûn coù toác ñoä taêng tröôûng raát nhanh so vôùi caùc ngaønh kinh teá khaùc. Tyû troïng GDP cuûa ngaønh Thuyû saûn trong toång GDP toaøn quoác lieân tuïc taêng, töø 2,9% (naêm 1995) leân 3,4% (naêm 2000) vaø ñaït 3,93% vaøo naêm 2003. Tyû leä taêng tröôûng XKTS trung bình thôøi kyø 1992-2003 laø 20,4%, möùc taêng tröôûng trung bình haøng naêm ñaït 9,97%. Ñeán 2003, Vieät Nam ñaõ ñöùng ôû vò trí thöù 7 trong soá caùc nöôùc XKTS nhieàu nhaát treân theá giôùi. Naêm 1992, XKTS ñaït 307,7 trieäu USD nhöng tôùi 2004, XKTS ñaõ ñaït möùc 2,4 tyû USD. Möùc taêng tröôûng trong nhöõng naêm sau tuy giaûm daàn nhöng giaù trò vaø saûn löôïng vaãn taêng. 1992 1996 2000 2001 2002 2003 2004 KNXK (trieäu USD) 308 697 1479 1778 2023 2397 2650 % so vôùi toång KNXK cuûa Vieät Nam 11,9 9,6 8,7 10,3 11,0 9,04 8,28 Baûng 8: Kim ngaïch xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam qua caùc thôøi kì (Nguoàn: www.fishnet.com.vn, 2005) Trong caùc hoaït ñoäng cuûa ngaønh, khai thaùc haûi saûn giöõ vò trí raát quan troïng. Saûn löôïng khai thaùc haûi saûn trong 10 naêm gaàn ñaây taêng lieân tuïc vôùi toác ñoä taêng bình quaân haèng naêm khoaûng 7,7% (giai ñoaïn 1991 – 1995) vaø 10% (giai ñoaïn 1996 – 2003). Nuoâi troàng thuyû saûn ñang ngaøy caøng coù vai troø quan troïng hôn khai thaùc haûi saûn caû veà saûn löôïng, chaát löôïng cuõng nhö tính chuû ñoäng trong saûn xuaát. Ñieàu naøy taát yeáu daãn ñeán söï chuyeån ñoåi veà cô caáu saûn xuaát – öu tieân phaùt trieån caùc hoaït ñoäng kinh teá muõi nhoïn, ñem laïi hieäu quaû kinh teá cao. Vieät Nam coù nhieàu tieàm naêng ñeå phaùt trieån nuoâi troàng thuyû saûn ôû khaép moïi mieàn ñaát nöôùc caû veà nuoâi bieån, nuoâi nöôùc lôï vaø nuoâi nöôùc ngoït. Ñeán naêm 2003, ñaõ söû duïng 612.778 ha nöôùc maën, lôï vaø 254.835 ha nöôùc ngoït ñeå nuoâi thuyû saûn. Trong ñoù, ñoái töôïng nuoâi chuû löïc laø toâm vôùi dieän tích 580.465 ha. Muïc tieâu phaùt trieån thuûy saûn ñeán naêm 2010  Chæ tieâu  Naêm 2001  Naêm 2010  Dieän tích (heùc ta)  Trong ñoù:  - nöôùc maën vaø lôï                - nöôùc ngoït    Saûn löôïng (taán)  Trong ñoù:  - toâm nöôùc maën               - Caù nöôùc maën                - nhuyeãn theå                 - thuûy saûn nöôùc ngoït 900.000  165.000  20.000  130.000  685.000  1.400.000  800.000  600.000    2.500.000  400.000  300.000  500.000  1.300.000 Baûng 9: Muïc tieâu thuûy saûn ñeán naêm 2010 3.2 Ñaëc tröng caù basa – caù tra 3.2.1 Söï phaân boá cuûa caù basa – caù tra Caù tra vaø ba sa phaân boá ôû moät soá nöôùc Ñoâng Nam AÙ  nhö  Campuchia, Thaùi Lan, Indonexia vaø Vieät Nam, laø hai loaøi caù nuoâi coù giaù trò kinh teá cao. Caù tra ñöôïc nuoâi phoå bieán haàu heát ôû caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ, laø moät trong caùc loaøi caù nuoâi quan troïng nhaát cuûa khu vöïc naøy. Boán nöôùc trong haï löu soâng Meâ Koâng ñaõ coù ngheà nuoâi caù tra truyeàn thoáng laø Thaùi Lan, Capuchia, Laøo vaø Vieät Nam do coù nguoàn caù tra töï nhieân phong phuù. ÔÛ Capuchia, tyû leä caù tra thaû nuoâi chieám 98% trong 3 loaøi thuoäc hoï caù tra, chæ coù 2% laø caù ba sa vaø caù voà ñeùm, saûn löôïng caù tra nuoâi chieám moät nöûa toång saûn löôïng caùc loaøi caù nuoâi.  Taïi Thaùi Lan, trong soá 8 tænh nuoâi caù nhieàu  nhaát, coù 50% soá traïi nuoâi caù tra, ñöùng thöù hai sau caù roâ phi. Moät soá nöôùc trong khu vöïc nhö Malaysia, Indonesia cuõng ñaõ nuoâi caù tra coù hieäu quaû töø nhöõng thaäp nieân 70-80. (Nguoàn: www.fishnet.com, 2006) 3.2.2 Nguoàn gioáng caù basa – caù tra  Nguoàn gioáng caù tra vaø ba sa tröôùc ñaây hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo vôùt trong töï nhieân. Haøng naêm vaøo khoaûng ñaàu thaùng 5 aâm lòch, khi nöôùc möa töø thöôïng nguoàn soâng Cöûu long (Meâ kong) baét ñaàu ñoå veà thì ngö daân vuøng Taân chaâu (An giang) vaø Hoàng ngöï (Ñoàng thaùp) duøng moät loaïi löôùi hình pheãu goïi laø 'ñaùy' ñeå vôùt caù boät. Caù tra boät ñöôïc chuyeån veà ao ñeå öông nuoâi thaønh caù gioáng côõ chieàu daøi 7-10cm vaø ñöôïc vaän chuyeån ñi baùn cho ngöôøi nuoâi trong ao vaø beø khaép vuøng Nam boä. Khu vöïc öông nuoâi caù gioáng töø caù boät vôùt töï nhieân taäp trung chuû yeáu ôû caùc ñòa phöông nhö Taân chaâu, Chaâu ñoác, Hoàng ngöï, caùc cuø lao treân soâng Tieàn giang nhö Long Khaùnh, Phuù thuaän. Trong nhöõng thaäp nieân 60-70 theá kyû 20, saûn löôïng caù boät vôùt moãi naêm töø 500-800 trieäu con vaø caù gioáng öông nuoâi ñöôïc töø 70-120 trieäu con. Saûn löôïng vôùt caù boät ngaøy caøng giaûm daàn do bieán ñoäng cuûa ñieàu kieän moâi tröôøng vaø söï khai thaùc quaù möùc cuûa con ngöôøi. Ñaàu thaäp nieân 90, saûn löôïng caù boät vôùt haøng naêm chæ ñaït 150-200 trieäu con (Vöông hoïc Vinh, 1994). Ñoàng thôøi khi vôùt caù tra, raát nhieàu caù boät cuûa caùc loaøi caù khaùc cuõng loït vaøo 'ñaùy' vaø bò loïc eùp ñeå  loaïi boû. Khoái löôïng caùc loaøi caù khaùc ngoøai caù tra coù theå gaáp 5-10 laàn so vôùi caù tra, do ñoù ñaõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán nguoàn lôïi caù töï nhieân. Nghieân cöùu sinh saûn nhaân taïo caù tra ñöôïc baét ñaàu töø naêm 1978 vaø caù ba sa töø 1990. Ñeán naêm 1999, khi chuùng ta ñaõ chuû ñoäng vaø xaõ hoäi hoaù saûn xuaát gioáng nhaân taïo caù tra vaø ba sa thì ngheà vôùt caù tra boät hoaøn toaøn chaám döùt. Vaøo naêm 1999, saûn löôïng caù boät saûn xuaát nhaân taïo ñaõ cao hôn soá löôïng nhöõng naêm tröôùc vôùt ngoøai töï nhieân. Cho ñeán khi coù quy ñònh baõi boû vôùt caù boät, soá “ñaùy” vôùt caù ñaõ giaûm chæ baèng 25% so vôùi thôøi kyø 1975-1980. 3.2.3 Ñaëc ñieåm caù tra – caù basa Caù Tra (Pangasius hypophthalus) Phaân boá: Caù tra phaân boá ôû Borneùo, Sumatra, Java, Thai lan, Maõ lai, Campuchia vaø ñoàng baèng soâng Cöûu Long Vieät Nam. Caù soáng ôû caùc taàng nöôùc, nhöng thöôøng soáng ôû taàng ñaùy caû nôi nöôùc tónh vaø nöôùc chaûy. Caù coù khaû naêng soáng nôi ao tuø coù nhieàu chaát höõu cô. Tính aên: Caù tra laø loaøi aên taïp thieân veà ñoäng vaät. Sinh tröôûng : Caù tra laø loaøi lôùn nhanh trong ñieàu kieän nuoâi bình thöôøng caù coù theå ñaït 0,8 -1 kg sau moät naêm nuoâi vaø 1,5 - 2 kg sau 2 naêm nuoâi. Sinh saûn : Caù tra thaønh thuïc sinh duïc ôû ñieàu kieän soáng ngoaøi töï nhieân. Trong ao nuoâi caù thaønh thuïc sinh duïc ôû tuoåi 3 - 4 vôùi cheá ñoä dinh döôõng ñaày ñuû. Caù Basa (Pangasius bocourti) Caù ba sa laø loaøi ñöôïc nuoâi phoå bieán trong beø treân soâng Tieàn vaø soâng Haäu cuûa hai tænh An giang vaø Ñoàng Thaùp. Phaân boá: Caù ba sa phaân boá ôû India, Myanma, Thailand, Java, Campuchia vaø Ñoàng baèng soâng Cöûu Long Vieät Nam. Caù soáng ôû thuyû vöïc nöôùc chaûy vaø hoà lôùn, chòu ñöïng ñöôïc noàng ñoä oxy töông ñoái thaáp. Tính aên: Caù ba sa aên taïp thieân veà ñoäng vaät. Sinh tröôûng: Caù lôùn nhanh töø naêm thöù nhaát ñeán naêm thöù ba, ñaït trung bình 1 -1,2 kg sau moät naêm nuoâi ôû beø. Sinh saûn: Caù ba sa thaønh thuïc sinh duïc ôû ñieàu kieän soáng ngoaøi töï nhieân. Trong beø hay ao nuoâi voã caù thaønh thuïc sinh duïc ôû tuoåi 3 - 4 vôùi cheá ñoä dinh döôõng thích hôïp. 3.2.4 Caùc chæ tieâu moâi tröôøng trong ao nuoâi Nhieät ñoä nöôùc: 26 - 300C pH: 7 - 8 Haøm löôïng oxy hoaø tan: >3mg/l Nguoàn nöôùc caáp cho ao nuoâi phaûi saïch, theå hieän ôû caùc chæ soá caùc chaát oâ nhieåm chính döôùi möùc giôùi haïn cho pheùp: NH3-N: < 1mg/l Chì (kim loaïi naëng): 0,002 - 0,007mg/l Cadmi(kim loaïi naëng): 0,8 - 1,8µg/l. (Nguoàn: Chi cuc Thuûy saûn Caàn Thô, 2002) 3.2.5 kó thuaät nuoâi caù basa – caù tra 3.2.5.1 Bieän phaùp kó thuaät caûi taïo ao tröôùc khi nuoâi Choïn vò trí vaø hình daïng ao Ao neân choïn ôû nhöõng nôi gaàn nhöõng vò trí gaàn soâng raïch thuaän lôïi cho vieäc laáy nöôùc vaø vaän chuyeån nhö vaäy seõ tieát kieäm ñöôïc chi phí. Nhöõng nôi cao raùo ít bò luõ luït, oâ nhieãm thuoác tröø saâu, hoùa chaát… Dieän tích nuoâi neân töø 10,000 m2 trôû leân, ñoä saâu töø 3 -5 m, ao caù neân coù hình chöõ nhaät laø thích hôïp nhaát cho vieäc chaêm soùc vaø thu hoaïch. Ao neân coù coáng caáp nöôùc vaø thoaùt nöôùc rieâng, ñaùy ao coù lôùp buøn daøy khoâng quaù 20 cm vaø nghieâng veà phía coáng thoaùt Ao neân coù keát caáu neàn ñaát toát, khoâng pheøn hoaëc möùc ñoä nhieãm pheøn khoâng ñaùng keå. Neân choïn nôi coù ñaát seùt hoaëc seùt pha caùt ñeå laøm ao nhaèm traùnh roø ræ nöôùc vaø caù phaù bôø ra ngoaøi. Bôø ao phaûi ñöôïc laøm kieân coá ñeå traùnh luõ luït vaø maàm beänh laây lang töø ao khaùc. Caûi taïo ao: Caûi taïo ao laø böôùc ñaàu quan troïng nhaát trong öông nuoâi caù. Caûi taïo ñuùng kó thuaät seõ giuùp ngöôøi nuoâi naâng cao tæ leä soáng vaø haïn cheá ñöôïc nhieàu beänh cho caù trong quaù trình nuoâi. Qui trình naøy ñöôïc xem nhö laø quaù trình caûi taïo ao chung, coù theå öùng duïng cho nuoâi caùc gioáng caù khaùc. Qui trình caûi taïo ñöôïc tieán haønh theo caùc böôùc sau: Qui trình caûi taïo ao Thaùo caïn nöôùc ra khoûi ao sau khi ñaøo Seân veùt vaø huùt buøn, chaát caën baõ trong ñaùy ao. Phôi ñaùy ao 3-5 ngaøy (cho ao khoâng coù pheøn tieàm taøng) Neáu ao coù pheøn tieàm taøng thi neân thaùo nöôùc coøn laïi khoaûng 3 cm tính töø ñaùy ao roài sao ñoù boùn voâi. Söû duïng CaCO3 (ñaù voâi) hoaëc Ca(OH)2 raûi ñeàu khaép ao vaø bôø ao. Söû duïng löôùi nilon cao khoaûng 40 cm raøo chaén xung quanh ao. Thaùo nöôùc vaøo ao luùc thuûy trieàu cao nhaát qua coáng thu nöôùc vaø phaûi coù löôùi loïc, chaén raùc. Saùt truøng nöôùc tröôùc khi thaû caù Böôùc 1: (ngaøy thöù nhaát): sau khi laáy nöôùc vaøo ao (0.8 – 1m) ñöôïc 2 ngaøy, hoøa NEGUVONA vaøo xoâ nöôùc roài taït xuoáng ao vôùi lieàu 700g/1000m2 ñeå duyeät taát caû caùc loaøi kyù sinh truøng (seõ gaây beänh cho caù con) coù trong nöôùc. Böôùc 2: (ngaøy thöù ba): sau khi söû duïng NEGUVON ñöôïc 2 ngaøy, tieán haønh hoøa tan VIRKON A vaøo trong xoâ nöôùc roài taït xuoáng ao ñeå duyeät virus, vi khuaån vaø naám coù trong nguoàn nöôùc. Lieàu 500b/1000m2. Böôùc 3: (ngaøy thöù naêm): söû duïng phaân ureâ (NPK) raûi xuoáng o vôùi lieàu 2-3 kg/1000m3 hoaëc söû duïng phaân gaø, phaân cuùt ñaõ phôi khoâ (uû cho hoai) . Böôùc 4: (ngaøy thöù baûy): sau khi boùn phaân ñöôïc 2 ngaøy coù theå tieán haønh thaû caù gioáng vaø nuoâi. 3.2.5.2 Caùc kó thuaät cô baûn trong nuoâi caù basa – caù tra Choïn caù gioáng: Caù tra phaân ñaøn raát lôùn trong thôøi gian nuoâi. Chính lyù do naøy, neân choïn ñaøn caù cuøng ngaøy tuoåi, cuøng kích thöôùt laø ñeàu heát söùc quan troïng, noù seõ quyeát ñònh naêng suaát nuoâi sau naøy. Neân choïn mua caù gioáng ôû nhöõng nôi tin caäy, caù coù nguoàn goác roû raøng, khoûe maïnh khoâng dò hình, khoâng bò traày truïa, bôi loäi nhanh nheïn, khoâng coù chòu tröùng beänh. Con gioáng coù kích thöôùct töø 8 – 10 cm laø thích hôïp cho thaû nuoâi thöông phaåm. Maät ñoä: Maät ñoä thaû caù nuoâi tuøy vaøo quan ñieåm cuûa töøng ngöôøi nuoâi, tuy nhieân maät ñoä nuoâi khoaûng 20 -30 con/m2 laø thích hôïp. Khi thaû nuoâi vôùi maät ñoä cao, ñieàu caàn löu yù laø haøm löôïng oxy trong ao thaáp, ñaëc bieät vaøo luùc saùng sôùm. Beân caïnh ñoù nguoàn nöôùc trong ao thöôøng xuyeân bò oâ nhieãm naëng do söï tích tuï cuûa phaân caù vaø thöùc aên dö thöøa laøm caù chaäm lôùn vaø deã nhieãm beänh. Caàn söû duïng Deocore A vaø Virkon A ñònh kyø. Thöùc aên: Coù hai loïai thöùc aên ñang ñöôïc söû duïng ñoù laø thöùc aên coâng nghieäp vaø thöùc aên cheá bieán. Trong moâ hình nuoâi caù basa – caù tra thaâm canh, thöùc aên ñöôïc söû duïng chuû yeáu laø thöùc aên cheá bieán. Öu ñieåm cuûa loaïi thöùc aên naøy laø giaù thaønh reû do söû duïng nguyeân lieäu taïi choã. Thoâng thöôøng thöùc aên cho moâ hình nuoâi trong heä thoáng nuoâi thaâm canh coù haøm löôïng ñaïm dao ñoäng töø 20 - 30 %. Löôïng thöùc aên cho caù tra dao ñoäng töø 5 – 20 %/ngaøy/ toång troïng löôïng caù. Löôïng thöùc aên coøn laïi ñöôïc ñieàu chænh döïa treân ñieàu kieän thôøi tieát vaø tình traïng söùc khoûe ñaøn caù trong ao. Soá laàn cho caù aên seõ tuøy thuoäc vaøo töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa caù nuoâi, thoâng thöôøng dao ñoäng töø 2 -4 laàn/ngaøy. TEÂN NGUYEÂN LIEÄU THAØNH PHAÀN Taám 10kg Caùm 60kg Boät caù 30kg Supastock Power Fish Pack 300g Daàu möïc hoaëc daàu aên 100ml Aqua C Fish 50 – 100g Grow Fish 50 – 100g Aquazyme (hoaëc Ca – Omos) 100g Coâng thức 1: nguyeân liệu chế biến 100kg thứcăn cho caù tra TEÂN NGUYEÂN LIEÄU THAØNH PHAÀN Taám 10kg Caùm 60kg Boät caù 50kg Supastock Power Fish Pack 300g Daàu möïc hoaëc daàu aên 100ml Aqua C Fish 50 – 100g Grow Fish 50 – 100g Aquazyme (hoaëc Ca – Omos) 100g Coâng thức 2: nguyeân liệu chế biến 120kg thứcăn cho caù tra Caù gioáng thaû thöôøng nhoû nhaát laø loaïi lôùn hôn hoaëc baèng 1,2 cm: luùc ñaàu söû duïng loaïi thöùc aên vieân coù ñoä ñaïm 30%. Caù lôùn töø 3 -5 cm cho söû duïng thöùc aên loaïi töø ( 26 – 28) % ñoä ñaïm. Caù lôùn hôn hoaëc baèng 6 cm cho söû duïng thöùc aên loaïi töø (18 – 22)% ñoä ñaïm. Coâng thức 3: thức ăn vieân coâng nghiệp Chaêm soùc vaø quaûn lí ao nuoâi: Haèng ngaøy neân kieåm tra coáng boïng, bôø bao quanh ao, phaùt hieän nhöõng nôi roø ræ. Cheá ñoä thay nöôùc laø moät trong nhöõng coâng vieäc heát söùc quan troïng. Khoâng neân thay nöôùc moãi ngaøy vì chuùng ta khoâng bieát chaát löôïng nöôùc beân ngoaøi. Trong muøa möa luõ, nöôùc raát vaãn ñuïc, mang theo nhieàu maàm beänh, thuoác tröø saâu vaø oâ nhieãm höõu cô deã laây beänh cho caù trong ao. Ñeå phoøng traùnh, khuyeán caùo neân thay nöôùc moãi thaùng 2 ñôït vaøo luùc thuûy trieàu lôùn nhaát. Moãi ñôït thay 4 ngaøy vaø moãi ngaøy 30% löôïng nöôùc trong ao.Moät soá chuù yù khi nuoâi caù tra thöông phaåm trong ao ñaát. Vaán ñeà thöôøng gaëp trong nuoâi caù tra thöông phaåm: TRÔÛ NGAÏI NGUYEÂN DO BIEÄN PHAÙP XÖÛ LÍ PH < 7 * Ao bò pheøn * Boùn voâi chöa ñuû *Thay nöôùc *Theâm voâi CaCO3 100 –150kg/ha PH >9 *Boùn quaù nhieàu voâi *Taaûo trong ao nhieàu *Cho aên nhieàu *Thay nöôùc môùi trong 1 tuaàn, moãi ngaøy 20%. Giaûm löôïng thöùc aên 20% moãi ngaøy trong 3 ngaøy lieân tuïc. Nhieät ñoä £ 27oC *Do thôøi tieát, möa daøi, muøa ñoâng, ao caïn *Giaûm löôïng thöùc aên 10% vaøi ngaøy *Antistress 5g/1kg thöùc aên, giöõ nöôùc ao Nhieät ñoä > 32oC *Trôøi naéng noùng, möùc nöôùc ao caïn *Thay nöôùc môùi, giöõ nöôùc cao hôn *Antistress 5g/1kg thöùc aên, giaûm thöùc aên Ñoä trong < 30 cm *taûo nhieàu, ñaùy ao dô, nhieàu chaát lô löûng *Thay bôùt nöôùc, giaûm 10% löôïng thöùc aên vaøi ngaøy *Söû duïng Deocare A 500g/1.000m3 Ñoä trong >50 cm *Thay nöôùc quaù nhieàu, cho aên thieáu, phieâu sinh ít *Boùn phaân, giaûm thay nöôùc *Taêng thöùc aên töø töø moãi ngaøy Oxy trong nöôùc < 3mg/l *Thöùc aên thöøa, ñaùy ao dô *Maät ñoä quaù cao *Thay bôùt nöôùc, giaûm 10% löôïng thöùc aên vaøi ngaøy *Deocare A 1kg/1.000m3, sang thöa caù ra NH3 – N >0.1mg/l *Ñaùy ao quaù dô, thöùcc aên thöøa nhieàu, taûo chaát *Caûi taïo ao khoâng kæ *Thay bôùt nöôùc, giaûm 10% löôïng thöùc aên vaøi ngaøy *Deocare A 1kg/1.000m3 *Ño ñoä PH vaø ammonia moãi ngaøy vaøo 7h, 14h Baûng 10: Vaán ñeà thöôøng gaëp trong nuoâi caù tra thöông phaåm 3.2.6 Kích thöôùc moät soá loaïi beø, loàng nuoâi caù Loaøi caù thaû Kích thöôùc Daøi (m) x roäng (m) x cao (m) Löôïng caù thaû (con) Loaïi caù thaû Beø truyeàn thoáng 15 x 5 x 2,5 12 x 4,5 x 2,5 10 x 4 x 2 8 x 3,5 x 2 30.000 20.000 15.000 12.000 Tra, Huù, loùc boâng Basa Basa, Huù He Tra, chaøy Beø hieän nay 12 x 15 x 3 20 x 10 x 4,5 50.000 100.000 Basa, caù Huù, tra Basa Loàng 3 x 2 x 1,5 4 x 3 x 1,75 6 x 4 x 2 1.500 3.000 4.000 Caù boáng töôïng, caù chình  Baûng 12: Kích thöôùc moät soá loaïi beø, loàng nuoâi caù (Nguoàn: Giaùo trình thuûy saûn ñaïi cöông _ Ñaïi Hoïc An Giang, 2003) 3.2.7 Moät soá beänh thöôøng gaëp cuûa caù basa – caù tra Beänh ñoám ñoû Xuaát hieän vaøo luùc giao muøa, nhieãm treân caû caù tra, basa vaø nhieàu loaøi caù khaùc. Beänh gaây do moät soá loaøi vi khuaån nhö  Aeromonas hydrophila vaø Pseudomonas fluoresen. Caù bò beänh thöôøng bôi lôø ñôø treân maët nöôùc, treân thaân xuaát hieän ñieåm xuaát huyeát nhoû li ti, neáu beänh naëng thì caùc goác vaây cuõng xuaát huyeát. Buïng caù tröông to, thaønh ruoät xuaát huyeát, caù ít aên hoaëc boû aên. Caùc tia vaây löng, haäu moân vaø vaây ñuoâi bò raùch xô xaùc. Caùch phoøng trò: Neáu caù coøn aên ñöôïc thöùc aên thì troän thuoác vaøo thöùc aên nhö sau: Nitrofurazon 2 gam (hoaëc Oxytetracyclin) 2 gam + Vitamin C, 3 gam/100kg caù. Cho caù aên lieân tuïc 5-7 ngaøy, löu yù thöùc aên troän thuoác neân giaûm ñi moät nöûa.   Beänh traéng da (hay beänh maát nhôùt) Beänh deã xuaát hieän khi caù bò xaây xaùt hoaëc bò soác do ñaùnh baét, vaän chuyeån hoaëc do nhieät ñoä moâi tröôøng nöôùc thay ñoåi ñoät ngoät. Taùc nhaân gaây beänh laø do vi khuaån Flexibacter columnaris. Caù nhieãm beänh thöôøng boû aên, yeáu daàn, goác vaây löng xuaát hieän maøu traéng, lan daàn ñeán cuoáng ñuoâi vaø toaøn thaân. Beänh naëng xuaát hieän caùc veát loeùt aên saâu vaøo cô. Vaây caù raùch xô xaùc yeáu ôùt roài chìm xuoáng ñaùy vaø cheát. Caùch phoøng trò: Troän vaøo thöùc aên Oxytetracycline 5 gam/100kg caù beänh, hoaëc Sulfadimezin 5 gam + Oxytetracycline 2 gam/100kg caù. Cho caù aên lieân tuïc 5-7 ngaøy.   Beänh xuaát huyeát ñöôøng ruoät Beänh xuaát hieän vaøo caùc thaùng muøa khoâ, khi nhieät ñoä cao gaây cho caù bò xuaát huyeát noäi taïng (chuû yeáu ôû caù basa) vaø gaây thieät haïi lôùn cho ngheà nuoâi caù basa. Taùc nhaân gaây beänh laø vi khuaån Staphylococcus sp. Caù bò beänh thì buïng bò tröông to, haäu moân loài, söng ñoû, vaây buïng xuaát huyeát, caù bieáng aên, bôi taùch ñaøn. Khi giaûi phaåu noäi taïng thaáy ñöôøng ruoät bò xuaát huyeát, cô xoang buïng cuõng bò xuaát huyeát, ñoâi khi môõ cuõng coù maøu hoàng. Ñeå phoøng beänh, nhieàu chuû beø ñaõ duøng caây coû möïc baêm nhoû, naáu chung vôùi thöùc aên, ñaõ phoøng beänh cho caù vaøo ñaàu muøa khoâ raát toát. Löôïng duøng: 1kg coû möïc + 0,5g muoái + 70kg caùm. Cöù caùch moät tuaàn cho aên moät laàn. Caùch trò beänh Duøng Sulfathiazone 6 gam + Thiromin 0,5gam/100kg caù beänh Hoaëc Sulfaguanin 5-10gam + 70kg caùm/100kg caù beänh, cho aên ñeán ngaøy thöù 3 thì giaûm ñi 1/2 lieàu, ñeán ngaøy thöù 5 caù seõ heát beänh.   Beänh do kyù sinh truøng   Beänh giun troøn: do taùc nhaân thuoäc gioáng Philometra kyù sinh trong ruoät caù. Chuùng khoâng gaây thaønh dòch lôùn, nhöng aûnh höôûng ñeán söùc taêng tröôûng cuûa caù, phaù hoaïi nieâm maïc ruoät vaø gaây vieâm ruoät, ñoâi khi taéc ruoät, thuûng ruoät hoaëc taét oáng daãn maät. Beänh saûn laù 16 moùc (Dactylogyrus): laø loaøi saùn coù kích thöôùc cô theå daøi 0,5-1mm, thöôøng kyù sinh treân mang caù tra vaø basa. Chuùng baùm chaët vaøo mang vaø nieâm maïc cuûa mang ñeå huùt maùu, gaây vieâm loeùt mang caù. Caùch phoøng trò: Treo gioû thuoác Sulfat ñoàng (CuSO4) 5-7ppm (1gam treân meùt khoái nöôùc) hoaëc Dipterex  1--5ppm ôû ñaàu beø.   3.2.8 Moät soá hoùa chaát duøng trong nuoâi caù    1. Muoái (NaCl): Xöû lyù ngoaïi kyù sinh treân caù nöôùc ngoït. Lieàu löôïng: Taém vôùi noàng ñoä 1 -3 % trong thôøi gian 30 phuùt ñeán 1 giôø. Löu yù: Xöû lyù caù da trôn noàng ñoä 1-2% theo khaû naêng chòu ñöïng cuûa caù, caù <5g noàng ñoä muoái khoâng vöôït quaù 1%, caù nhoû hôn <100g noàng ñoä muoái khoâng vöôït quaù 10%. 2. Voâi: Bao goàm caùc loaïi: Voâi noâng nghieäp CaCO3, voâi ñen Dolomite CaMg(CO3)2, voâi toâi Ca(OH)2,  voâi soáng CaO Coâng duïng: Ñieàu chænh pH ñaát vaø nöôùc, taêng heä ñeäm cho nöôùc ao, ñieàu chænh maät ñoä taûo, dieät maàm beänh cho ao, laéng tuï phuø sa trong ao. Löu yù: Khi ñang nuoâi caù chæ neân duøng voâi noâng nghieäp hoaëc ñaù voâi ñen. Voâi soáng vaø voâi toâi chæ ñöôïc duøng khi caûi taïo ao.  3. Chlorine Ca(OCl)2: Duøng taåy truøng, tieâu dieät caùc loaïi vi sinh vaät, xöû lyù ñaùy ao öông, beå öông, beå chöùa. Lieàu löôïng: - Saùt truøng ñaùy ao, beà maët beå nuoâi: 2 ppm - Khöû truøng nöôùc: 5 -50 ppm 4. Zeolite: Duøng haáp thu NH3 vaø chaát höõu cô. Tính naêng cuûa Zeolite coù theå bò aûnh höôûng bôûi ñoä cöùng vaø ñoä maën cuûa nöôùc. 5. Thiosulfate natri: Na2S2O3: Duøng ñeå trung hoøa Chlorine dö thöøa trong quaù trình xöû lyù nöôùc, cöù 1 ppm chlorine caàn khoaûng 1 ppm thiosulfate ñeå trung hoaø trieät ñeå Löu yù: Khi haøm löôïng thiosulfate natri dö seõ laøm nöôùc bò ñuïc vaø thoái. 6. EDTA ( Ethylen ditetra Acetate): Duøng ñeå keát tuûa caùc kim loaïi naëng nhö ñoàng, saét..., xöû lyù nöôùc gieáng khi nuoâi toâm caù. Lieàu löôïng: 5 - 10 ppm. 7. BKC ( Ben zalkonium chloride): Dieät khuaån roäng, dieät naám, taûo vaø nguyeân sinh ñoäng vaät. Lieàu löôïng: - Phoøng beänh: Ñònh kyø xöû lyù 0,3  - 1 ppm/laàn, 7 -  10 ngaøy/laàn. - Trò beänh: Lieàu taêng gaáp ñoâi. 8. Ñoàng sulfate: CuSO4.5H2O Duøng ñeå trò nguyeân sinh ñoäng vaät, dieät taûo Lieàu löôïng: Baèng ñoä kieàm toång soá/100 9. Formol (HCHO): Duøng trò kyù sinh truøng, dieät khuaån. Lieàu löôïng: Taém 20 - 25 ppm, thay 30% löôïng nöôùc sau 1 ngaøy söû duïng.                 10. Thuoác tím (KMnO4): Duøng ñeå saùt truøng. Lieàu löôïng: 4  - 5 ppm 11. Methylen blue: Trò kyù sinh truøng Lieàu löôïng: 2-4 ppm.      12. Cheá phaåm sinh hoïc (Probiotic) Coù 2 nhoùm: Nhoùm xöû lyù ñaùy ao, nhoùm troän vaøo thöùc aên Löu yù:     - Khoâng duøng chung vôùi khaùng sinh hay caùc chaát saùt khuaån - Ñònh kyø söû duïng laëp laïi caùc saûn phaåm ñeå duy trì maät ñoä vi khuaån coù lôïi.  13. Chaát chieát xuaát töø caây yucca: Haáp thuï NH3, giaûm söï oâ nhieãm nöôùc. Lieàu löôïng: 0,3 ppm, ñònh kyø 15 ngaøy/laàn. (Nguoàn:Ks.Leâ Traàn Minh Hieáu_ Caùn Boä Thuûy Saûn – Traïm Khuyeán Noâng Chaâu Phuù, 2003) 3.2.9 Quy ñònh chung ñoái vôùi cô sôû nuoâi caù Ba ssa, caù Tra trong beø 3.2.9.1 Choïn vò trí ñaët beø Beø nuoâi caù phaûi ñöôïc ñaët ôû nhöõng khu vöïc soâng coù nguoàn nöôùc saïch ñaõ ñöôïc quy hoaïch ñeå phaùt trieån ngheà nuoâi caù trong beø; traùnh nôi taäp trung ñoâng daân cö vaø nôi taøu thuyeàn qua laïi nhieàu. Beø nuoâi caù chæ ñöôïc ñaët ôû nhöõng khuùc soâng coù chieàu roäng maët soâng luùc möùc nöôùc thaáp nhaát töø 70m trôû leân. Nôi ñaët beø phaûi thoaùng, coù doøng chaûy thaúng vaø lieân tuïc vôùi löu toác thích hôïp khoaûng töø 0,2 ñeán 0,5m/giaây. 3.2.9.2 Caùch ñaët beø Beø nuoâi phaûi ñaët caùch bôø ít nhaát laø 10m doïc theo doøng nöôùc chaûy. Ðaùy beø phaûi caùch ñaùy soâng ít nhaát 0,5, vaøo luùc nöôùc roøng. Beø nuoâi caù coù theå ñaët thaønh töøng cuïm beø, nhöng chieàu ngang cuûa cuïm beø khoâng ñöôïc chieám quaù 30% chieàu roäng maët soâng luùc möïc nöôùc thaáp nhaát taïi khu vöïc ñaët beø. Caùc beø khi ñaët song song nhau phaûi caùch nhau ít nhaát laø 5m; khi ñaët noái ñuoâi nhau phaûi caùch nhau ít nhaát laø 50m vaø ñaët so le ñeå ñaûm baûo doøng chaûy thoâng thoaùng. 3.2.9.3 Yeâu caàu veà chaát löôïng nöôùc vaø moâi tröôøng nöôùc nuoâi Caùc thoâng soá, chaát oâ nhieãm vaø giôùi haïn cho pheùp trong nöôùc soâng nôi ñaët beø caù phaûi theo ñuùng quy ñònh trong Baûng sau: STT Thoâng soá, chaát oâ nhieãm Ñôn vò Giaù trò thôøi haïn 1 pH 6,5 - 8,5 2 OÂxy hoaø tan mg/lít 5 3 BOD5 (20oC) mg/lít < 10 4 COD mg/lít < 10 5 NO3 - N mg/lít < 15 6 NH3 - N mg/lít < 1 7 Toång soá hoaù chaát baûo veä thöïc vaät (tröø DDT) mg/lít < 0,05 8 Coliform MPN/100ml < 10.000 9 Faecal coliform MPN/100ml < 1.000 10 Cadmi m g/lít 0,80 - 1,80 11 Chì mg/lít 0,0._.yeân Thöôøng xuyeân Bình thöôøng Raát ít Khoâng Khi ñöôïc hoûi quí vò coù töôøng xuyeân maéc caùc chöùng beänh veà ñöôøng ruoät, hoâ haáp, da lieãu khi coù hoaït ñoäng nuoâi caù dieãn ra thì 23% cho laø raát thöôøng xuyeân, 47% thöôøng xuyeân, 16% bình thöôøng, 3% raát ít, 14 khoâng beänh. Haàu nhö daân cö xum quanh caùc ao nuoâi ñeàu thöôøng xuyeân bò caùc chöùng beänh coù lieân quan ñeán vieäc söû duïng nöôùc cho sinh hoaït töø nguoàn thaûi cuûa cacaù ao nuoâi naøy, maëc duø nöôùc laáy leân duøng ñaõ ñöôïc laéng pheøn. Bieåu ñoà 7: Bieåu thò nhieãm caùc chöùng beänh veà ñöôøng ruoät, hoâ haáp, da lieãu - Vieäc nuoâi caù basa – caù tra mang laïi lôïi nhuaän kinh teá raát lôùn ñoàng nghóa vôùi vieäc laøm oâ nhieãm moâi tröôøng, vaäy Quyù Vò coù höôûng öùng hoaït ñoäng nuoâi troàng naøy khoâng? Raát höôûng öùng Höôûng öùng Bình thöôøng Khoâng höôûng öùng YÙ kieán khaùc Khi ñöôïc hoûi nuoâi caù mang laïi nguoàn lôïi nhuaän raát lôùn nhöng gaây aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng vaø khoâng beàn vöõng cho töông lai veà sau thì quí vò coù saün saøng tham gia, ñöôïc traû lôøi 2% raát höôûng öùng, 15% höôûng öùng, 26% bình thöôøng, 43% khoâng höôûng öng, 14% cho yù kieán khaùc. Qua ñoù cho bieát ngöôøi daân cuõng raát quan taâm ñeán vaán ñeà saûn xuaát nhöng sao cho beàn vöõng, ít aûnh höôûng moâi tröôøng vaø gaây haäu quaû veà laâu daøi Bieåu ñoà 8: Möùc ñoä höôûng öùng nuoâicaù basa – caù tra - Vieäc nuoâi caù basa – caù tra seõ ít gaây aûnh höôûng moâi tröôøng hôn khi tuaân thuû caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät vaø caùc quy ñònh cuûa Boä Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng cuõng nhö caùc cô quan quaûn lí nhaø nöôùc khaùc nhöng seõ toån thaát 30% lôïi nhuaän, Quyù Vò coù saün saøng chaáp haønh? Raát saün saøng Saün saøng Khoâng Tìm caùch qua maët cô quan yù kieán khaùc khi ñöôïc hoûi khi tieán haønh nuoâi caù neáu tuaân theo caùc qui ñònh cuûa luaät nuoâi troàng thuûy saûn thì seõ them chi phí laø 30% treân lôïi nhuaän (bôûi vì haàu nhö hieän nay khoâng coù hoä naøo coù ao xöû lí nöôùc thaûi) thì 48% traû lôøi laø khoâng, 24% saün saøng, 21% tìm caùch qua maët CQNN, 7% cho yù kieán khaùc vaø khoâng coù ngöôøi naøo traû lôøi raát saün saøng. Ñieàu naøy cho thaáy neáu ñuïng chaïm ñeán lôïi ích caù nhaân thì haàu nhö moïingöôøi ñeàu khoâng höôûng öùng. Ñieàu naøy traùi ngöôïc vôùi vôùi caâu traû lôøi treân vì ngöôøi daân quan taâm cho töông lai nhöng hoï vaãn chöa nhaän thöùc ñöôïc caùi lôïi caù naâhn vaø caùi lôïi cuûa coäng ñoàng vaø beàn vöõng cho töông lai.vì theá giaûi phaùp ñaët ra laø sao cho nuoâi coù hieäu quaû, tuaân theo luaät ñònh nhöng vaãn thoûa maõn lôïi ích veà kinh teá. Bieåu ñoà 9: Möùc ñoä ñoàng yù tuaân thuû caùc qui ñònh luaät nuoâi troàng thuûy saûn - Neáu coù ñieàu kieän Quyù Vò coù saün saøng tham gia phaûn aùnh caùc hoaït ñoäng laøm oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng (ñieån hình nhö hoaït ñoäng nuoâi caù basa – caù tra khoâng tuaân theo quy ñònh laøm oâ nhieãm moâi tröôøng)? Raát saün saøng Saün saøng Khoâng Khoâng muoán laøm phieàn loøng haøng xoùm Tìm caùch che daáu tieáp Khi ñöôïc hoûi quí vò coù saün loøng toá caùo caùc haønh ñoäng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nhö xaõ nöôùc thaûi nuoâi caù tröïc tieáp ra soâng, raïch khoâng qua xöû lí hoaït ñoã boû böøa baõi buøn thaûi ra moâi tröôøng thì keát quaû nhaän ñöôïc 39% raát saün saøng, 28% saün saøng, 16% khoâng, 21% traû lôøi khoâng muoán laøm phieàn loøng haøng xoùm, hôn theá coøn coù 7% seõ tìm caùch che daáu tieáp haønh ñoäng nguy haïi naøy. Keát quaû cho thaáyngöôøi daân raát saün saøng phaûn aùnh caùc haønh ñoäng gaây oâ nhieãm, tuy nhieân ngöôøi daân vuøng queâ coøn naëng soáng tình caûm neân 38% laø khoâng toá caùo hoaëc im laêng. Bieåu ñoà 10: Möùc ñoä tham gia toá caùo caùc haønh ñoäng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng töø hoaït ñoäng nuoâi caù 6.2 Keát luaän quaù trình khaûo saùt – phoûng vaán. Sau khi tieán haønh khaûo saùt vaø phoûng vaán, ruùt ra ñöôïc caùc vaán ñeà sau: Veà hieän traïng: Haàu heát caùc ao nuoâi caù ñeàu chöa coù ao xöû lí nöôùc vaøo ao tröôùc khi nuoâi cuõng nhö xöû lí nöôùc thaûi tröôùc khi thaûi ra moâi tröôøng tieáp nhaän. Löôïng buøn thaûi trong quaù trình ñaøo ao, xöû lí ao vaø buøn huùt ñöôïc sau khi thu hoaïch ñeàu ñöôïc bom thaúng ra soâng raïch hoaëc ñaép caëp theo bôø ao. Löôïng thöùc aên dö thöøa laø quaù lôùn laøm taêng theâm chi phí vaø oâ nhieãm moâi tröôøng. Caùc hoä nuoâi söû duïng hoùa chaát moät caùc böøa baõi khoâng theo kæ thuaät, khoa hoïc gaây dö thöøa chaát khaùng sinh trong caù thaønh phaåm aûnh höôûng ñeán chaát löôïng saûn phaåm daãn ñeán nguy cô khoù xuaát ñöôïc haøng do khoângdaïtchuaån chaát löôïng ñoái taùc nhaäp ñöa ra. Ñeå tieát kieäm chi phí khoaûng 50% caùc hoä nuoâi duøng thöùc aên cheá bieán, öu ñieåm laø giaù thaønh reû taän duïng nguoàn thöùc aên taïi choã cuõng nhö taùi söû dung löôïng caù cheát. Nhöng löôïng thöùc aên naøy khi ñöôïc phaân huûy seõ gaây haïi cho moâi tröôøng ao nuoâi, laøm taêng löôïng vi sinh trong ao nuoâi cuõng nhö giaûm löôïng oxy hoøa tan laøm ao nuoâi bò oâ nhieãm khaû naêng caù cheát do thieáu oxy laø raát cao. Chaát löôïng nöùôc taïi caùc soâng raïch coù maøu xanh hoaëc hôi ñen do taûo coù moâi tröôøng thuaän lôïi phaùt trieån vaø do oâ nhieãm höõu cô. Muøi hoâi thoái boác leân töø ao raát khoù chòu do thöùc aên dö thöøa phaân huûy. Löôïng caù hao huït ngaøy caøng taêng (30 - 60%) chöùng toû maëc duø dieän tích taêng nhöng soá löôïng saûn phaåm khoâng taêng gaây toån thaát kinh teá cho baø con. Vieäc naøy laø do caùc hoä nuoâi tröïc tieáp xaõ thaûi vaøo nguoàn nöôùc roài laïi laáy chính nguoàn nöôùc ñoù leân nuoâi troàng maø khoâng coù moät heä thoáng thuûy lôïi rieâng. Caùc ao nuoâi ñeàu töï phaùt, caäp theo caùc con soâng lôùn thuaän tieän cho vieäc laáy nöôùc vaø thay nöôùc, khoâng theo quy hoaïch cuûa tænh An Giang. Giaù trò lôïi nhuaän maø caùc hoä nhaän ñöôïc thöïc ra ñoù laø phí ñeå xöû lí moâi tröôøng, neáu tính luoân phí naøy vaøo coäng vôùi tæ leä hao huït cao hôn töø 40 – 50% thì caùc hoä nuoâi seõ caàm chaéc loã laõ. Veà keát quaû tröng caáu yù kieán: Ngöôøi daân phaàn lôùn quan taâm ñeán caùc vaán ñeà moâi tröôøng ngaøy nay nhöng moät boä phaän nhoû coøn thôø ô hoaëc khoâng hieåu bieát khaùi nieäm Moâi Tröôøng laø gì? Ngöôøi daân taïi thôøi ñieåm naøy raát mong muoán ñöôïc tham gia nuoâi caù basa – caù tra vì nguoàn lôïi nhuaän laø quaù lôùn töø 20 -30%. Ngöôøi daân raát höôûng öùng hoaït ñoäng nuoâi troàng naøy nhöng vì caùi lôïi caù nhaân, caùi lôïi tröôùc maét maø haàu nhö ñeàu khoâng muoán nuoâi troàng theo qui ñònh cuûa luaät thuûy saûn vì seõ laøm taêng chi phí töùc laø giaûm doanh thu. Moïi ngöôøi raát saün saøng toá caùo caùc haønh ñoäng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng maø ñieån hình töø hoaït ñoäng nuoâi caù. Moïi ngöôøi thöôøng xuyeân maéc caùc chöùng beänh veà da, hoâ haáp vaø ñöôøng ruoät do söû duïng nöôùc döôùi soâng raïch cho sinh hoaït, naáu aên, taém röûa. Ñaây laø haäu quaû tröôùc maét maø ai cuõng hình dung ñöôïc. 6.3 Ñeà xuaát giaûi phaùp Trong phaïm vi giôùi haïn cuûa ñeà taøi caû thôøi gian laãn khoâng gian cuõng nhö trình ñoä chuyeân moân. Ñeà taøi chæ khaûo saùt, phaân tích caùi lôïi veà kinh teá vaø caùi haäu quaû moâi tröôøng tieàm taøng cuûa hoaït ñoäng nuoâi caù basa – caù tra töø ñoù ruùt keát luaän, caùc luaän chöùng khoa hoïc cuõng nhö quan saùt thöïc teá maø ñöa ra giaûi phaùp cho töøng ñoái töôïng cuï theå cuøng nhau khaéc phuïc nhöôïc ñieåm, naêng cao öu ñieåm nhaèm muïc ñích xaây döïng neàn kinh teá ngö nghieäp beàn vöõng cho tænh An Giang vì haàu heát dieän tích nuoâi troàng thuûy saûn tænh An Giang ñeàu taäp trung nuoâi 2 gioáng caù chính laø caù basa vaø caù tra maø hieän nay chuû yeáu laø caù tra. 6.3.1 Giaûi phaùp cho cô quan QLNN Ñieàu chænh dieän tích sao cho hôïp lí, khoâng chaïy theo soá löôïng maø laø chaát löôïng. Khi ñöa ra chæ tieâu qui hoaïch dieän tích caàn tính ñeán taûi löôïng chaát thaûi vaøo moâi tröôøng cuûa hai con soâng chính chaûy qua ñòa phaän tænh. Sau khi coù ñöôïc soá lieäu chính xaùc tieán haønh tính toaùn toaøn dieän toång löôïng thaûi nuoâi thuûy saûn treân toaøn tænh maø ñieàu chænh dieän tích nuoâi cho beàn vöõng. Quy hoaïch laïi khu vöïc nuoâi döïa treân caùc ao nuoâi thöïc teá, khoâng neân ñöa daân vaøo caùc quy hoaïch môùi vì nhö theá seõ laøm taêng dieän tích ñaát nuoâi troàng cuõng nhö hoang phí dieän tích ñaát ñaõ söû duïng hieän taïi. Quy hoaïch dieän tích nuoâi caù phaûi ñoàng thôøi cuøng vôùi quy hoaïch moâi tröôøng tænh. Xaây döïng heä thoáng thuûy lôïi rieâng cho nuoâi troàng thuûy saûn. Vieäc naøy raát quan troïng. Thöù nhaát: Khi coù heä thoáng thuûy lôïi rieâng seõ traùnh xaûy ra tình traïng hieám nöôùc phuïc vuï cho nuoâi troàng. Thöù hai: Nguoàn nöôùc thaûi laø nöôùc thaûi cuïc boä ñöôïc xöû lí tröùôc khi xaõ moâi tröôøng khoâng aûnh höôûng ñeán nguoàn nöôùc chung. Thöù ba: thuaän tieän cho vieäc kieåm tra chaát löôïng nöôùc nuoâi troàng maø coù bieän phaùp xöû lí kòp thôøi traùnh ñöôïc ruûi ro cao nhaát. Giôùi haïn dieän tích nhoû nhaát coù theå nuoâi caù vì nhö theá seõ giaûm chi phí cho ñaàu tö cuõng nhö chi phí cho xöû lí moâi tröôøng vaø thuaän tieän cho vieäc xöû lí nöôùc thaûi. Ñeà xuaát qua tính toaùn vaø tham möu yù kieán chuyeân gia dieän tích thích hôïp laø töø 2ha trôû leân tính luoân dieän tích ao xöû lí vaø dieän tích ñaát cho sinh hoaït ñi laïi. Neáu hoä nuoâi naøo coù dieän tích ít hôn thì phaûi lieân keát vôùi nhau ñeå coù dieän tích ñaït tieâu chuaån. AÙp duïng chaët cheõ caùc qui ñònh cuûa luaät nuoâi troàng thuûy saûn, luaät moâi tröôøng veà noàng ñoä xaõ thaûi, caùc hoùa chaát giôùi haïn trong nuoâi troàng. Chæ ñaïo phaùt trieån nuoâi caù cuõng nhö ñaàu tö xaây döïng nhaø maùy cheá bieán theo quy hoaïch, ñaûm baûo haøi hoøa giöõa cung vaø caàu baûo veä moâi tröôøng sinh thaùi. Hieän nay neân theo höôùng taïm döøng phaùt trieån theâm vuøng nuoâi caù vaø taïm ngöng caáp pheùp xaây döïng theâm nhaø maùy cheá bieán caù tra xuaát khaåu ñeå ñieàu chænh phaùt trieån ñaït tieâu chí beàn vöõng. Chæ ñaïo caùc doanh nghieäp cheá bieán treân ñòa baøn môû roäng moâ hình lieân keát giöõa doanh nghieäp cheá bieán vôùi ngöôøi nuoâi vaø ngöôøi cung öùng caùc dòch vuï cho saûn xuaát nhaèm ñaûm baûo haøi hoøa lôïi ích, ñieàu tieát vieäc cung öùng giöõa nguyeân lieäu vôùi cheá bieán tieâu thuï, ñaûm baûo caân ñoái cung caàu, khoâng bò khuûng hoaûng thöøa hoaëc thieáu, haïn cheá vieäc giaù caû leân xuoáng thaát thöôøng, gaây ruûi ro cho ngheà nuoâi caù vaø hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc nhaø maùy cheá bieán, laøm aûnh höôûng ñeán ñôøi soáng cuûa ngöôøi lao ñoäng vaø phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa ñòa phöông. AÙp duïng phí moâi tröôøng tuøy theo thöïc teá tình hình ñòa phöông vaø thu nhaäp cuûa töøng vuï caù treân töøng dieän tích mang laïi (do Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng phuï traùch). Muïc ñích laø söû duïng phí naøy cho hoaït ñoäng caûi taïo xöû lí caùc con soâng, raïch bò oâ nhieãm. Ñeå cho vieäc xuaát khaåu caù tieán trieån toát hôn, nhaát laø vöôït qua raøo caûn thöông maïi veà an toaøn VSTP sôû taøi nguyeân vaø moâi tröôøng neân tieán haønh xaây döïng Nhaõn Sinh Thaùi nhö moät caùch laøm noåi baäc thöông hieäu cuõng nhö ñaùp öùng caùc tieâu chuaån cuûa quoác teá cho maët haøng caù basa – caù tra. 6.3.2 Giaûi phaùp cho ngöôøi nuoâi Giaûi phaùp cho ngöôøi nuoâi laø nhöõng giaûi phaùp nhaèm naêng cao naêng suaát nhöng vaãn ñaït chaát löôïng vaø baûo veä moâi tröôøng: Caùc giaûi phaùp phoøng beänh toång hôïp: Caûi taïo toát moâi tröôøng nuoâi Sau moãi vuï öông, nuoâi ñeàu phaûi caûi taïo beø, ao ñuùng theo kyõ thuaät. Caàn choïn gioáng toát Mua gioáng ôû traïi gioáng coù uy tín. Söû duïng ñaøn caù boá meï toát, ñaøn caù gioáng khoâng nhieãm caùc maàm beänh. Thaû gioáng ñuùng maät ñoä, ñuùng kyõ thuaät (Thaû caù ñeàu côõ, luùc maùt trôøi, traùnh gaây xoác caù nhö xoác nhieät,xoác moâi tröôøng...) Quaûn lyù, chaêm soùc toát a- Naâng theå traïng cuûa ñoäng vaät thuûy saûn: - Caàn quan taâm ñeán coâng taùc gioáng. Traùnh tröôøng hôïp gioáng thoaùi hoùa do caù boá meï giaø coãi, hieän töôïng caän huyeát. Cung caáp gioáng taêng tröôûng nhanh vaø khaùng beänh toát. - Thaû caù ñuùng maät ñoä. Maät ñoä thaû caù phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän ao nuoâi, thôøi gian nuoâi, hình thöùc nuoâi, tay ngheà, khaû naêng ñaàu tö. Maät ñoä nuoâi aûnh höôûng ñeán  söï xuaát hieän beänh vaø saûn löôïng caù nuoâi. - Söû duïng thöùc aên khoâng mang maàm beänh. Cho aên theo 4 ñuùng (chaát löôïng, soá löôïng, vò trí vaø  thôøi gian) giuùp caù khoûe, choùng lôùn vaø haáp thu, chuyeån hoùa thöùc aên toát. - Khi thôøi tieát xaáu, giao muøa, boå sung Vitamin C, toûi, sinh toá toûi ñeå giuùp caù taêng cöôøng söùc ñeà khaùng . -Traùnh gaây soác caù. Luùc nhaäp gioáng, thieát keá ao, beø ñuùng kyõ thuaät. Choïn vò trí ñaët beø, vò trí ao. Quaûn lyù moâi tröôøng toát. Nguoàn thöùc aên toát, khoâng thay ñoåi moài ñoät ngoät....  - Saùt truøng duïng cuï duøng trong nuoâi thuûy saûn. Khoâng duøng chung duïng cuï töø ao, beø naøy sang ao beø khaùc, traùnh laây lan maàm beänh. b-Quaûn lyù toát moâi tröôøng nuoâi Quaûn lyù caùc yeáu toá moâi tröôøng nuoâi thích hôïp vaø oån ñònh; kìm haõm söï phaùt trieån cuûa caùc taùc nhaân gaây beänh. Neáu maøu nöôùc xanh, trong vaø ñoä trong khoaûng 30 - 40cm laø ñaït yeâu caàu. Neáu khoâng,  phaûi xöû lyù, theo töøng böôùc sau: - Thay nöôùc taàng ñaùy, coù theå noái oáng töø coáng thoaùt xuoáng tôùi ñaùy. Xöû lyù moâi tröôøng, boùn voâi  CaCO3 hoaëc voâi Dolomite, jucazeolite hoaëc supper-pac (vöøa laéng tuï laøm trong nöôùc vöøa khoáng cheá taûo phaùt trieån vaø haáp thu caùc khí ñoäc). - Duøng hoùa chaát dieät taùc nhaân gaây beänh, khoáng cheá maät soá taûo phaùt trieån quaù möùc, coù theå söû duïng nhö sau: * Neáu nuoâi caù beø,  treo tuùi voâi, muoái ñaàu beø :1-2/kg/10m3 (voâi troän traáu ñeå khoâng bò voùn );hoaëc treo, taït thuoác ngöøa ngoaïi kyù sinh: Avaxide; formol, iodine... * Neáu nuoâi ao, vaøo luùc möa daàm, muøa nöôùc ñoå, nöôùc ruùt (thaùng 10-12 döông lòch caù thöôøng bò saùn kyù sinh ôû mang coù theå söû duïng moät trong caùc loïai hoùa chaát nhö Formol, Avaxide taït buoåi saùng. TCCA (TRICLOISOCIANURIC AXIT) taït luùc saùng sôùm hoaëc chieàu maùt. Lieàu löôïng theo höôùng daãn cuûa nhaø saûn xuaát. * Vaøo luùc naéng gaét, möa, baõo, aùp thaáp, trôøi aâm u, nöôùc ao nhieãm baån, thöôøng bò truøng baùnh xe kyù sinh. Coù theå söû duïng BKC, Formol, Biogreencut, seeweed, taït buoåi saùng, theo lieàu löôïng cuûa nhaø saûn xuaát. * Neáu luùc nhieät ñoä giaûm thaáp, hoaëc nguoàn nöôùc nhieãm baån, caù thöôøng bò naám kyù sinh ôû mang coù theå duøng thuoác coù goác iode nhö Mizuphor, iodine-complex, sundine 37, sundine 57... hoaëc iodine nguyeân lieäu. Caùch pha: 100g iodine pha trong 1lít  röôïu, söû duïng cho ao 2000m2, ñoä saâu 3m). Caùc hoùa chaát treân taït lieân tuïc 3 ngaøy thì ngöng (neáu lieàu thaáp). Lieàu cao, thì caùch ngaøy taït moät laàn, taït 3 ñôït. Sau ñoù caùch ly 1-3 ngaøy (tuøy loaïi hoùa chaát) duøng cheá phaåm sinh hoïc ñeå caân baèng moâi tröôøng nhö Juca –Zeolite, Bio –DW (Vieän coâng ngheä hoùa sinh Haø Noâi, 1999). Taát caû nhöõng daáu hieäu beân ngoaøi xaûy ra treân caù, ñeàu gioáng nhau. Nhöng taùc nhaân gaây beänh khaùc nhau. Do ñoù ta phaûi xaùc ñònh ñuùng taùc nhaân gaây beänh thì vieäc xöû lyù môùi ñaït hieäu quaû , seõ haïn cheá vaø tieán ñeán khoâng duøng khaùng sinh. (Nguoàn: Kyõ sö Nguyeãn Thò Phi Phöôïng _ Traïm Khuyeán  Noâng Phuù Taân – An Giang, 2006) 6.3.3 Giaûi phaùp kó thuaät xöû lí chaát thaûi 6.3.3.1 Söû duïng cheá phaåm sinh hoïc EM - EM laø chöõ vieát taét: Effective micro-organism, coù nghóa laø: "Caùc vi sinh vaät höõu hieäu". Trong cheá phaåm EM hieän coù tôùi 80-125 loaøi sinh vaät thuoäc 10 chi khaùc nhau. Chuùng bao goàm caùc vi sinh vaät quang hôïp (toång hôïp ra caùc chaát höõu cô töø CO2 vaø H2O), vi khuaån coá ñònh nitô (chuyeån nitô trong khoâng khí thaønh NH3), xaï khuaån (sinh saûn ra chaát khaùng sinh öùc cheá vi sinh vaät gaây beänh vaø phaân giaûi chaát höõu cô), vi khuaån lactic (chuyeån hoùa thöùc aên khoù tieâu thaønh thöùc aên deã tieâu), naám men (sinh saûn ra caùc vitamin vaø caùc axit amin...). - Trong EM coù chöùa caû hai loaïi vi khuaån kò khí (Anaerobic) vaø vi khuaån hieáu khí (Aerobic). Chuùng taïo ra moät heä thoáng vi sinh thaùi, coäng sinh vôùi nhau, taïo ra ñöôïc nhieàu saûn phaåm khaùc nhau, phaùt huy ñöôïc nhieàu loaïi taùc duïng hoã trôï nhau. - EM thuùc ñaåy söï sinh tröôûng cuûa caây troàng, vaät nuoâi, öùc cheá caùc vi sinh vaät coù haïi, taêng cöôøng mieãn dòch cho caây troàng, vaät nuoâi, phaân giaûi caùc chaát höõu cô coù trong raùc vaø nöôùc thaûi, ñoåi môùi vaø naâng cao chaát löôïng caùc saûn phaåm troàng troït vaø chaên nuoâi, haï giaù thaønh vaø giaûm chi phí lao ñoäng trong noâng nghieäp, trong xöû lyù chaát thaûi: raén, loûng, khí ra moâi tröôøng... Ngoaøi ra, EM coøn ñöôïc söû duïng trong coâng ngheä xöû lyù moâi tröôøng: laøm giaûm hoaëc maát ñi muøi hoâi thoái trong chaên nuoâi: lôïn, gaø, vòt... phaân huûy raùc sinh hoaït, xöû lyù nöôùc thaûi sinh hoaït. - ÔÛ Vieät Nam, EM ñöôïc chính thöùc ñöa vaøo naêm 1997, sau quyeát ñònh ngaøy 29/05/1997 cuûa Boä tröôûng Boä Khoa hoïc, coâng ngheä vaø moâi tröôøng thaønh laäp toå coâng taùc trieån khai coâng ngheä EM taïi Vieät Nam. - EM goàm caùc cheá phaåm: ·         EM nguyeân thuûy laø cheá phaåm chöùa caùc heä vi sinh vaät ngöøng hoaït ñoäng (ñöôïc saûn xuaát taïi Nhaät Baûn). ·         EM1 laø dung dòch thöù caáp (pha loaõng vôùi nöôùc vaø ræ ñöôøng) duøng phun cho caây troàng vaø chaên nuoâi, vaø xöû lyù moâi tröôøng. Ñaây laø moät dung dòch maøu vaøng naâu, muøi deã chòu, vò chua ngoït coù pH 4 thì ñaõ hoûng, khoâng söû duïng ñöôïc nöõa. ·         EM5 laø dòch leân men vôùi giaám, coàn, ræ ñöôøng, vaø EM1. EM5 ñöôïc duøng ñeå dieät coân truøng, vaø saâu coù haïi cho caây troàng. ·         EM F.P.E (Fermented Plant Extract) laø dòch chieát caây coû leân men vôùi EM1, pha vôùi ræ ñöôøng duøng dieät caùc taùc nhaân gaây beänh vaø loaïi tröø coân truøng, cung caáp chaát dinh döôõng cho ñaát. ·         EM-Bokash laø chaát höõu cô leân men (caùm, daàu, boät caù...) vôùi EM1. EM-Bokashi duøng laøm phaân boùn hoaëc phuï gia trong thöùc aên gia suùc vaø xöû lyù moâi tröôøng. Trong ñoù chöùa raát nhieàu chuûng vi sinh vaät khaùc nhau, taêng vi sinh vaät höõu hieäu cho ñaát. - Taùc duïng cuûa EM - Trong saûn xuaát thöùc aên cho toâm caù, giuùp toâm caù taêng troïng vaø choáng ñöôïc beänh taät. - Trong xöû lyù nguoàn nöôùc bò oâ nhieãm ñeå phuïc vuï nuoâi troàng thuûy saûn. - Trong xöû lyù nöôùc thaûi coâng nghieäp CBTS, goùp phaàn choáng oâ nhieãm moâi tröôøng. -Khöû truøng nöôùc thaûi - Nhaèm muïc ñích phaù huûy, tieâu dieät caùc loaïi vi sinh vaät gaây beänh chöa ñöôïc hoaëc khoâng theå khöû boû trong quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi. - Sau khi xöû lyù sinh hoïc, trong ñieàu kieän töï nhieân thì hieäu xuaát khöû truøng coù theå ñaït ñeán 99,9%, coøn trong ñieàu kieän nhaân taïo coù theå ñaït 91-98%. Ñaëc bieät trong quaù trình xöû lyù kò khí, ñaõ tieâu dieät ñöôïc nhieàu vi sinh vaät gaây beänh maø nguyeân nhaân chuû yeáu laø do söï coù maët caùc axit beùo baõo hoøa ñöôïc taïo ra töø phaûn öùng. 6.3.3.2 Bieän phaùp giaûm thieåu chaát thaûi. Bieän phaùp chung Neân söû duïng loaïi thöùc aên coù heä soá chuyeån ñoåi thaáp, caùc thöùc aên ñöôïc mua vaø cheá bieán ôû caùc cô sôû tin caäy, coù giaáy pheùp hoaït ñoäng. Caùc loaïi gioáng thaû phaûi ñöôïc laáy taïi caùc cô sôû cuûa nhaø nöôùc cho pheùp nhaäp hoaëc gaây gioáng coù söï kieåm dòch chaët cheõ cuûa nhaø nöôùc. Caùc loaïi hoaù chaát vaø cheá phaåm vi sinh söû duïng ñöôïc qui ñònh trong danh muïc cuûa Boä Thuyû saûn vaø Boä Y teá veà lieàu löôïng cuõng nhö thôøi gian söû duïng, ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi vaø sinh vaät. Duy trì caùc heä thoáng keânh, ao laéng vaø quaù trình giaûm thieåu (nuoâi caù, thaû luïc bình), ñaûm baûo khi thaûi ra moâi tröôøng phaûi ñaït tieâu chuaån cho pheùp. Söû duïng caùc loaïi phaân boùn vaø caùc hoaït ñoäng cho aên sao cho phuø hôïp, haïn cheá chaát dinh döôõng dö thöøa trong nöôùc thaûi khi thaûi ra moâi tröôøng. Bieän phaùp söû duïng chuoãi thöùc aên vaø nuoâi theo taàng. Öu ñieåm cuûa bieän phaùp naøy laø nhaèm laøm giaûm soá löôïng chaát thaûi tröôùc khi cho vaøo ao xöû lí nöôùc thaûi. AÙp duïng chuoåi thöùc aên theo caùc baäc, khi caù basa – caù tra ñatï töø 300g trôû leân tieán haønh thaû theâm caù saëc vôùi maät ñoä 2 con/ m2 _ ñaây laø loaøi caù aên taïp seõ aên taïp chaát töø chaát thaûi cuûa caù basa – caù tra. Tuy nhieân ñaây chæ laø giaûi phaùp veà maët moâi tröôøng, thoâng thöôøng caùc hoä nuoâi seõ khoâng aùp duïng vì nhö theá seõ laøm taêng heä soá thöùc aên, taêng chi phí. Beân caïnh khi thu hoaïch phaûi tieán haønh phaân loïai raát maát thôøi gian. 6.3.3.3 Caùc yeáu toá cho ñaûm baûo an toaøn VSTP Trong nuoâi troàng thuûy saûn chuùng ta caàn quan taâm ñeán hai moái nguy chính laø sinh hoïc vaø hoùa hoïc, caùc moái nguy naøy taùc ñoäng vaø aûnh höôûng ñeán chaát löôïng vaø an toaøn veä sinh saûn phaåm (nguyeân lieäu), nhö sau: Moâi tröôøng nuoâi: nguoàn nöôùc, chaát ñaùy, caùc sinh vaät trong ao coù theå toàn taïi caùc dö löôïng thuoác tröø saâu, khaùng sinh, kim loaïi naëng. Caùc yeáu toá höõu sinh: taùc nhaân gaây beänh (virut, vi khuaån, naám vaø kyù sinh truøng), taûo ñoäc, ñoäc toá sinh hoïc khaùc. Hoùa chaát, thuoác, phaân boùn söû duïng cho nuoâi troàng thuûy saûn, gaây maøu, xöû lyù moâi tröôøng vaø phoøng trò beänh. Thöùc aên: baûo quaûn baèng khaùng sinh hoaëc troän theâm khaùng sinh ñeå phoøng beänh cho ñoäng vaät nuoâi, caùc chaát kích thích sinh tröôûng hoaëc thöùc aên ñeå quaù haïn seõ nhieãm naám ñoäc. Con gioáng: trong quaù trình öông aáp duøng nhieàu hoaù döôïc vaø khaùng sinh phoøng trò beänh. Sô ñoà caùc moái nguy taùc ñoäng vaø aûnh höôûng ñeán chaát löôïng vaø an toaøn veä sinh saûn phaåm (nguyeân lieäu) trong nuoâi troàng thuûy saûn Chöông 7: KEÁT LUAÄN VAØ KIEÄN NGHÒ Keát luaän Phaùt trieån kinh teá laø xu theá taát yeáu, trong hoaït ñoäng kinh teá phaûi bieát thay ñoåi cô caáu sao cho phuø hôïp vôùi thò tröôøng nhaèm taêng khaû naêng caïnh tranh vaø thu lôïi nhuaän cao nhaát. Trong kinh teá caùi ñaët leân haøng ñaàu laø lôïi nhuaän, laøm sao ñeå taêng lôïi nhuaän vaø giaûm chi phí saûn xuaát laø muïc tieâu haøng ñaàu cuûa cuûa ngöôøi laøm kinh teá. Tuy nhieân, khaùi nieäm kinh teá ñoù giôø ñaây coù thöïc söï ñuùng? Khi con gnöôøi phaûi ñoái maët vôùi nhöõng thaùch thöùc do ñaët lôïi nhuaän leân haøng ñaàu. Con ngöôøi, xaõ hoäi, moâi tröôøng laø 3 yeáu toá taát yeáu taùc ñoäng töông hoã laãn nhau. Trong xaõ hoäi coù caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi bao goàm luoân hoaït ñoäng kinh teá. Neáu xaõ hoäi coù neàn kinh teá phaùt trieån seõ giuùp con ngöôøi naêng cao ñôøi soáng vaät chaát, tinh thaàn nhöng khi phaùt trieån kinh teá thì it nhieàu con ngöôøi ñaõ taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng laøm cho moâi tröôøng bi caïn kieät - suy thoaùi vaø theá laø caùi voøng “laãn quaãn” xuaát hieän. Moâi tröôøng xuoáng caáp taùc ñoäng leân chính söùc khoûe con ngöôøi, taùc ñoäng ngöôïc laïi leân neàn kinh teá laøm neàn kinh teá bò suy giaûm do khoâng coøn taøi nguyeân ñeå khai thaùc vaø moâi tröôøng saûn xuaát khoâng theå saûn uaát ñöôïc nöõa. vì theá con ngöôøi laïi tieáp tuïc khai thaùc taøi nguyeân môùi ñeå phuïc hoài kinh teá voâ tình laøm cho moâi tröôøng ñaõ xuoáng caáp, nay laïi xuoáng caáp traàm troïng hôn. Cöù nhö theá, voøng quay cöù quay vaø haäu quaû taát nhieân laø con ngöôøi phaûi traû giaù. Thöïc teá, tænh An Giang ñang baát ñaàu taäp trung ñaàu tö cho nuoâi troàng thuûy saûn ñaëc bieät laø con caù basa – caù tra coù giaù trò xuaát khaåu cao mang nguoàn lôïi kinh teá raât lôùn cho tænh naøy, ñaây laø chuû tröông ñuùng ñaén cuûa UBND tænh An Giang. Tuy nhieân, treân con ñöôøng tieán ñeán coâng nghieäp nuoâi troàng thuûy saûn, An Giang ñaõ gaëp khoù khaên ñoù chính laø vaán naïn oâ nhieãm moâi tröôøng do chính hoaït ñoäng nuoâi troàng naøy gaây neân. Söï baát caäp giöõa phaùt trieån kinh teá hy sinh moâi tröôøng laø moät quyeát ñònh sai laàm döïa treân caùc muïc tieâu ñeà ra cuûa UBND tænh. Töø caùi thöïc teá ñoù, em ñaõ löïa choïn ñeà taøi naøy vôùi muïc ñích phaân tích ñöôïc caùi lôïi vaø caùc haäu quaû tieàm taøng trong töông quan vôùi caùc moâi tröôøng thaønh phaàn. Goùp phaàn ñöa ra nhöõng nhaän ñònh khaùch quan cuûa ngöôøi khoâng laøm kinh teá, khoâng ñaët lôïi nhuaän leân haøng ñaàu maø coù nhaän xeùt khaùch quan veà nhöõng gì ñaõ ñang vaø seõ xaûy ra neáu hoaït ñoäng naøy tieáp tuïc dieãn ra vaø phaùt trieån hôn nöõa. Vôùi muïc ñích roû raøng treân em ruùt ra keát luaän: hieän taïi hoaït ñoäng nuoâi caù basa – caù tra ñang laøm oâ nhieãm moâi tröôøng moät caùch roû reät. Maø caùi nguyeân nhaân khoâng ôû ñaâu xa xoâi ñoù chính laø heä quaû taùc ñoäng vaøo moâi tröôøng theo höôùng tieâu cöïc, laáy taøi nguyeân nöôùc phuïc vuï cho nuoâi troàng khoâng xöû lí tröôùc khi traû laïi vaøo moâi tröôøng. Caùch boá trí ao nuoâi khoâng hôïp lí khoâng theo qui hoaïch, töï phaùt. Caùch nuoâi troàng khoâng ñuùng kæ thuaät saûn sinh ra nhieàu chaát thaûi. caùch quaûn lí khoâng chaêt cheõ cuûa cô quan QLNN, khoâng kieân quyeát tröôùc nhöõng haønh vi gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Caùi quan troïng nhaát ñoù laø yù thöùc veà moâi tröôøng cuûa ngöôøi nuoâi coøn quaù thaáp, ôû ñaây khoâng nhaän ñònh laø hoï khoâng coù nhaän thöùc, hoï nhaän thöùc ñöôïc vieäc laøm cuûa hoï laø goùp phaàn taêng nguy cô suy thoaùi cuûa moâi tröôøng nhöng vì caùi lôïi caù nhaân tröôùc maét maø hoï lôø ñi yù thöùc baûo veä moâi tröôøng. Töø ñoù coù theå traû lôøi ñöôïc caùc caâu hoûi ñaõ ñöôïc ñaët ra ôû phaàn Ñaët Vaán Ñeà ñoù laø: Lieäu vieäc taêng dieän tích nuoâi coù taêng ñöôïc saûn löôïng, chaát löôïng saûn phaåm vaø lôïi suaát kinh teá trong töông lai? Traû lôøi: Neáu tình hình vaãn tieáp dieãn khoâng quy hoaïch caûi taïo moâi tröôøng theo höôùng tích cöïc, moâi tröôøng bò oâ nhieãm traàm troïng thì cho duø dieän tích co taêng leân bao nhieâu thì vôùi löôïng hao huït ngaøy caøng lôùn thì saûn löôïng chaát chaén khoâng taêng. Saûn phaåm ñöôïc nuoâi trong moâi tröôøng oâ nhieãm chaén chaéc seõ bò oâ nhieãm vaø chaát löôïng seõ khoâng ñaït. khi ñoù haäu quaû veà kinh teá laø ñeàu taát yeáu. Khi dieän tích nuoâi taêng moät caùch oà aït vaø töï phaùt thì seõ mang laïi “hieäu quaû” hay “haäu quaû”nhieàu hôn? Traû lôøi: Dieän tích nuoâi taêng oà aït nhöng töï phaùt khoâng theo quy hoaïch chæ mang laïi caùi lôïi tröôùc maét nhöng haäu quaû seõ ñeán trong töông lai gaàn. Moâi tröôøng seõ bò aûnh höôûng ra sao neáu xu theá naøy vaãn tieáp tuïc dieãn ra trong töông lai? Traû lôøi: Moâi tröôøng seõ bò oâ nieãm, suy thoaùi. 4. Ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân nuoâi caù cuõng nhö caùc hoä khoâng nuoâi caù seõ bò aûnh höôûng nhö theá naøo tröôùc xu theá naøy? Traû lôøi: Ngöôøi nuoâi caù seõ phaûi traû giaù cho nhöõng gì hoï ñaõ laáy nhöõng gì cuûa moâi tröôøng maø traû laïi khoâng ñuùng caùch ñoù chính lôïi nhuaän hoï thu ñöôïc cho nhöõng vuï tröôùc vaøo khaéc phuïc cho nhöõng vuï thaát baùt sau naøy ñoù chæ laø tính treân kinh teá. Thöïc teá caû ngöôøi nuoâi, ngöôøi khoâng nuoâi ñeàu tröïc tieáp bò taùc ñoäng trôû laïi töø moâi tröôøng ñoù laø nguoàn nöôùc bò oâ nhieãm, khoâng coù nöôùc ñeå sinh hoaït, caùc beänh veà da lieãu, hoâ haáp, ñöôøng ruoät seõ thöôøng xuyeân dieãn ra gaây haïi cho söùc khoûe. 5. Coù neân khuyeán khích tieáp tuïc taêng dieän tích nuoâi hay döøng hoaëc giaûm ñeå ñaûm baûo cho hoaït ñoäng nuoâi troàng beàn vöõng ít taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng? Traû lôøi: khoâng neân tieáp tuïc gia taêng dieän tích nuoâi maø chuù troïng vaøo chaát löôïng saûn phaåm, neân aùp duïng caùc kæ thuaät troâng nuoâi troàng ñeå naêng cao naêng xuaát döïa treân dieän tích saün coù. Quy hoaïch cho hôïp lí, coù heä thoáng thuûy lôïi rieâng khi ñoù naêng suaát taêng chaát löôïng saûn paåhm ñaït khoâng nhöõng mang laïi lôïi nhuaän cao maø coøn khaúng ñònh ñöôïc thöông hieäu thuûy saûn cuûa tænh. Kieán nghò: Sau khi hoøan thaønh ñeà taøi “Ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm moâi tröôøng do gia taêng dieän tích nuoâi caù basa - caù tra vaø ñeà xuaát giaûi phaùp phaùt trieån ngö nghieäp beàn vöõng cho tænh An Giang”. Em coù nhöõng kieán nghò sau: Ñoái vôùi cô quan QLNN: Thi haønh kieân quyeát caùc quyeát ñònh veà luaät noâi troàng thuûy saûn vaø luaät baûo veä moâi tröôøng. Quy hoaïch laïi dieän tích nuoâi döïa treân dieän tích saün coù, xaây döïng heä thoáng thuûy lôïi rieâng phuïc vuï cho nuoâi troàng thuûy saûn. Xaây döïng nhaõn sinh thaùi rieâng cho maët haøng caù basa – caù tra nhaèm naêng cao chaát löôïng saûn phaåm cuõng nhö phaùt trieån thöông hieäu caù da trôn cuûa Vieät Nam treân thò tröôøng theá giôùi. Môû caùc lôùp giaùo duïc yù thöùc baûo veä moâi tröôøng cho caùc hoä nuoâi caù noùi rieâng vaø toaøn theå daân cö noi chung. Thaønh laäp ñoäi caûnh saùt moâi tröôøng thöôøng xuyeân kieåm tra, xöû phaït caùc hoä khoâng tuaân theo quy ñònh, thu hoài giaáy pheùp nuoâi troàng thuûy saûn. Ñoái vôùi ngöôøi nuoâi: AÙp duïng ñuùng caùc kæ thuaät nuoâi khoâng vì tieát kieäm chi phí maø söû duïng con gioáng, nguoàn thöùc aên khoâng ñaït chaát löôïng aûnh höôûng ñeán chaát löôïng saûn phaåm sau naøy. Tieán haønh xaây döïng heä thoáng caáp nöôùc vaø heä thoáng xöû lí nöôùc thaûi cho ao nuoâi, neáu dieän tích nhoû neân lieân keát vôùi nhau cho thuaän tieän xöû lí vaø giaûm chi phí cho xöû lí moâi tröôøng naøy. Tuyeät ñoái chaáp haønh caùc quy ñònh hieän haønh cuûa cô quan QLNN veà nuoâi troàng thuûy saûn vaø baûo veä moâi tröôøng vì taát caû caùc quyeát ñònh naøy ñeàu nhaèm muïc ñích cho moät neàn kinh teá thuûy saûn beàn vöõng. Keát hôïp chaët cheõ vôùi caùc caùc nhaø maùy cheá bieán thuûy saûn ñeå coù keá hoaïch nuoâi troàng hôïp lí giaûi quyeát ñöôïc tình traïng cung caàu vöøa ñuû. Ñoái vôùi ngöôøi daân: Tieân phong toá caùo caùc haønh vi laøm oâ nhieãm moâi tröôøng töø hoaït ñoäng nuoâi troàng naøy nhö: khoâng coù ao xöû lí nöôùc thaûi, ñoå - xaõ buøn thaûi, nöôùc thaûi tröïc tieáp ra soâng raïch. ._.