Đánh giá kết quả hoạt động của các Trung tâm hướng nghiệp, dạy nghề và tạo việc làm cho người lao động ở tỉnh Thái Bình

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc N«ng nghiÖp hµ néi --------------- nguyÔn v¨n l−îng §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng ë tØnh Th¸i B×nh luËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ Chuyªn ngµnh: Kinh tÕ n«ng nghiÖp M· sè: 60.31.10 Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: pGS.Ts. nguyÔn v¨n song Hµ néi – 2008 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… i Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy lµ trung thùc vµ ch−a ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo. T«i xin cam ®oan mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®/ ®−îc c¶m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®/ ®−îc chØ râ nguån gèc. T¸c gi¶ NguyÔn V¨n L−îng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… ii LêI C¶M ¥N Trong qu¸ tr×nh häc tËp t¹i Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp Hµ Néi vµ qu¸ tr×nh nghiªn cøu thùc hiÖn ®Ò tµi t¹i Së Lao ®éng Th−¬ng binh X/ héi, Së Gi¸o dôc §µo t¹o tØnh Th¸i B×nh, t«i lu«n nhËn ®−îc: - Sù chØ ®¹o, d¹y dç chu ®¸o cña c¸c thÇy c« gi¸o trong tr−êng, trong khoa Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ sù h−íng dÉn khoa häc tËn t×nh cña PGS. TS NguyÔn V¨n Song. - Sù chØ ®¹o, gióp ®ì vµ t¹o mäi ®iÒu kiÖn cña Së Lao ®éng Th−¬ng binh X/ héi, Së Gi¸o dôc §µo t¹o, Ban Gi¸m ®èc 8 Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ ®Æc biÖt lµ Ban Gi¸m ®èc cña 3 Trung t©m: H−ng Hµ, Thµnh Phè, TiÒn H¶i lµ nh÷ng ®¬n vÞ trùc tiÕp nghiªn cøu. - Sù gióp ®ì vÒ tµi liÖu cña Së Lao ®éng Th−¬ng binh X/ héi, Côc Thèng kª tØnh, Së Gi¸o dôc §µo t¹o, Së N«ng nghiÖp vµ PTNT, V¨n phßng Uû ban nh©n d©n tØnh... - Sù ®éng viªn gióp ®ì cña c¬ quan, ®ång nghiÖp, b¹n bÌ vµ gia ®×nh. T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh ®èi víi nh÷ng sù gióp ®ì ®éng viªn quý b¸u ®ã. Th¸i B×nh, ngµy 25 th¸ng 10 n¨m 2008 T¸c gi¶ NguyÔn V¨n L−îng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… iii môc lôc Lêi cam ®oan i Lêi c¶m ¬n ii Môc lôc iii Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t v Danh môc c¸c b¶ng vi Danh môc c¸c biÓu ®å vii 1. §Æt vÊn ®Ò 1 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi 1 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu 2 1.3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 3 2. Tæng quan tµi liÖu nghiªn cøu 5 2.1. C¬ së lý luËn 5 2.2. C¸c kh¸i niÖm vÒ hiÖu qu¶, kÕt qu¶ vµ c¸c tiªu chÝ ®Ó ®¸nh gi¸ 30 2.3. Kh¸i niÖm vÒ Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng 34 2.4. Kh¸i niÖm vÒ ng−êi tham gia sinh ho¹t h−íng nghiÖp vµ ng−êi häc nghÒ 36 2.5. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m HNDN 36 2.6. Vµi nÐt vÒ t×nh h×nh h−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm hiÖn nay 37 2.7. KÕt qu¶ ho¹t ®éng ë c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ 45 3. §Æc ®iÓm ®Þa bµn vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 51 3.1. §Æc ®iÓm ®Þa bµn nghiªn cøu 51 3.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 73 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… iv 3.3. HÖ thèng chØ tiªu ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng 79 4. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 82 4.1. VÞ trÝ, vai trß, thùc tr¹ng cña c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm 82 4.1.1. VÞ trÝ, vai trß 82 4.1.2. Thùc tr¹ng cña c¸c Trung t©m HNDN vµ t¹o viÖc lµm ë tØnh Th¸i B×nh 84 4.2. KÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm cña tØnh Th¸i B×nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y 91 4.2.1. KÕt qu¶ chung 91 4.2.2. KÕt qu¶ ®iÒu tra cô thÓ cña 3 Trung t©m tiªu biÓu thêi ®iÓm ®iÒu tra lµ cuèi n¨m 2007, ®Çu n¨m 2008 97 4.3. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng ë tØnh Th¸i B×nh 107 4.3.1. Nh©n tè tù nhiªn 107 4.3.2. Nh©n tè c¬ së vËt chÊt vµ kü thuËt 107 4.3.3. Nh©n tè con ng−êi 108 4.3.4. Nh©n tè tæ chøc x/ héi vµ c¸c c¬ quan trùc tiÕp phèi hîp 109 4.3.5. Nh©n tè c¬ chÕ chÝnh s¸ch 110 4.4. §¸nh gi¸ chung vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m HNDN vµ t¹o viÖc lµm ë tØnh Th¸i B×nh trong nh÷ng n¨m qua 111 4.4.1. ¦u ®iÓm 111 4.4.2. Nh−îc ®iÓm 113 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… v 4.5. §Þnh h−íng vµ mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng ë tØnh Th¸i B×nh 116 4.5.1. C¸c quan ®iÓm chØ ®¹o vµ nh÷ng môc tiªu cô thÓ vÒ vÊn ®Ò HN-DN vµ trong giai ®o¹n 2007 – 2010 vµ tÇm nh×n 2015 116 4.5.2. §Þnh h−íng ph¸t triÓn vµ mét sè môc tiªu cô thÓ cña c¸c Trung t©m HN DN cÊp huyÖn trong giai ®o¹n 2005-2010 vµ tÇm nh×n 2015 119 4.6. Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng ë tØnh Th¸i B×nh giai ®o¹n 2005- 2010 vµ tÇm nh×n 2015 122 4.6.1. VÒ c«ng t¸c H−íng nghiÖp vµ d¹y m«n c«ng nghÖ cho häc sinh THCS - Chøc n¨ng gi¸n tiÕp t¹o viÖc lµm cho lao ®éng tiÒm n¨ng. 122 4.6.2. VÒ c«ng t¸c H−íng nghiÖp vµ d¹y nghÒ cho häc sinh THPT, BT THPT- Chøc n¨ng gi¸n tiÕp vµ trùc tiÕp t¹o viÖc lµm cho lao ®éng tiÒm n¨ng gÇn. 123 4.6.3. VÒ vÊn ®Ò tham gia thùc hiÖn vµo ch−¬ng tr×nh phæ cËp tin häc cho thanh niªn n«ng th«n- Chøc n¨ng trùc tiÕp n©ng cao chÊt l−îng nguån lao ®éng. 124 4.6.4. VÒ vÊn ®Ò chuyÓn giao khoa häc, kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn trong lÜnh vùc ph¸t triÓn ngµnh nghÒ ë n«ng th«n vµ ¸p dông tiÕn bé khoa häc vµo lÜnh vùc n«ng nghiÖp. 125 4.6.5. VÒ c¸c gi¶i ph¸p cho ho¹t ®éng d¹y nghÒ ng¾n h¹n 125 4.6.6. VÒ c¸c gi¶i ph¸p tr−íc m¾t vµ l©u dµi gãp phÇn vµo c«ng t¸c phæ cËp gi¸o dôc trung häc phæ th«ng ë ®Þa ph−¬ng. 126 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… vi 4.6.7. VÒ gi¶i ph¸p ®èi víi c¸c lo¹i h×nh liªn kÕt. 127 4.6.8. VÒ c¸c gi¶i ph¸p gi¸o dôc ®Þnh h−íng t− vÊn xuÊt khÈu lao ®éng ra n−íc ngoµi. 128 4.6.9. Gi¶i ph¸p vÒ viÖc thµnh lËp c¸c x−ëng lao ®éng s¶n xuÊt kÕt hîp víi lµm dÞch vô. 128 4.6.10. VÒ c¸c gi¶i ph¸p ®èi víi viÖc thµnh lËp mét V¨n phßng T− vÊn nghÒ nghiÖp. 129 5. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 131 5.1. KÕt luËn 131 5.2. KiÕn nghÞ 133 Tµi liÖu tham kh¶o 136 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… vii Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t C§ : Cao ®¼ng CNH - H§H : C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ DN : D¹y nghÒ §H : §¹i häc GD : Gi¸o dôc GD&§T : Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o GDHN : Gi¸o dôc h−íng nghiÖp GDTX : Gi¸o dôc th−êng xuyªn. GV : Gi¸o viªn HN : H−íng nghiÖp HNDN : H−íng nghiÖp d¹y nghÒ HS : Häc sinh L§ : Lao ®éng L§-TBXH : Lao ®éng th−¬ng binh x/ héi THCS : Trung häc c¬ së THPT : Trung häc phæ th«ng THCN : Trung häc chuyªn nghiÖp TTDN : Trung t©m d¹y nghÒ TT HNDN : Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ TT.L§-HN-BGD&§T : Trung t©m lao ®éng h−íng nghiÖp Bé Gi¸o dôc & §µo t¹o TVHN : T− vÊn h−íng nghiÖp UBND : Uû ban nh©n d©n Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… viii Danh môc b¶ng STT Tªn b¶ng Trang 2.1. Sè häc sinh häc nghÒ, thi nghÒ phæ th«ng t¹i c¸c Trung t©m HNDN trong toµn quèc qua mét sè n¨m häc 47 2.2. Sè häc sinh häc mét sè nghÒ t¹i 236 Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ n¨m häc 2005-2006 49 3.1. T×nh h×nh ph©n bæ vµ sö dông ®Êt ®ai cña tØnh 56 3.2. T×nh h×nh ph©n bæ d©n sè tØnh Th¸i B×nh 58 3.3. T×nh h×nh trang bÞ c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cña tØnh 60 3.4. KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh mét sè ngµnh chÝnh cña tØnh 62 3.5. Mét sè chØ tiªu ph¸t triÓn ngµnh ch¨n nu«i giai ®o¹n 1996 - 2005 65 3.6. Mét sè ®Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ - x/ héi ë c¸c ®iÓm nghiªn cøu 75 3.7. Nguån th«ng tin sè liÖu thø cÊp 76 3.8. Sè l−îng mÉu ®iÒu tra ë c¸c ®iÓm nghiªn cøu 77 4.1. TrÝch ngang mét sè m« h×nh Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ tØnh Th¸i B×nh trong danh s¸ch c¸c trung t©m toµn quèc 86 4.2. Danh s¸ch c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ tØnh Th¸i B×nh n¨m 2007 87 4.3. T×nh h×nh ®Çu t− vÒ c¬ së vËt chÊt cña c¸c Trung t©m HNDN Th¸i B×nh trong 3 n¨m 2005 – 2007 89 4.4. Sù biÕn ®éng vÒ ®éi ngò c¸n bé gi¸o viªn cña 8 Trung t©m tõ n¨m 2003 – 2005 90 4.5. KÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m h−íng nghiÖp,d¹y nghÒ. 91 4.6. KÕt qu¶ d¹y tõng nghÒ cô thÓ cña 8 Trung t©m trong toµn tØnh Th¸i B×nh 92 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… ix 4.7. KÕt qu¶ ®µo t¹o n©ng cao tay nghÒ cña c¸c Trung t©m h−íng nghiÖp, d¹y nghÒ cho ng−êi lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n 3 n¨m gÇn ®©y 93 4.8. KÕt qu¶ ch−¬ng tr×nh môc tiªu hç trî d¹y nghÒ cho lao ®éng tØnh Th¸i B×nh trong 3 n¨m gÇn ®©y 94 4.9. KÕt qu¶ sè ng−êi lao ®éng t×m ®−îc viÖc lµm æn ®Þnh l©u dµi/ tæng sè ng−êi häc sau khi häc nghÒ ë 8 Trung t©m trong toµn tØnh Th¸i B×nh 95 4.10. KÕt qu¶ thu, chi hµng n¨m cña c¸c Trung t©m HNDN trong toµn tØnh 96 4.11. KÕt qu¶ ®iÒu tra ý kiÕn ng−êi ®¨ng ký tuyÓn sinh t¹i 3 Trung t©m HNDN: H−ng Hµ, Thµnh Phè, TiÒn H¶i. 98 4.12. KÕt qu¶ ®iÒu tra ý kiÕn häc viªn ®ang theo häc ch−¬ng tr×nh h−íng nghiÖp vµ häc nghÒ t¹i 3 m« h×nh H−ng Hµ, Thµnh Phè, TiÒn H¶i 99 4.13. KÕt qu¶ ®iÒu tra ý kiÕn nh÷ng häc viªn ®/ häc xong ch−¬ng tr×nh nghÒ t¹i 3 Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ H−ng Hµ, Thµnh Phè, TiÒn H¶i 100 4.14. KÕt qu¶ ®iÒu tra ý kiÕn cña gi¸o viªn vµ ng−êi qu¶n lý ®µo t¹o t¹i 3 Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ H−ng Hµ, Thµnh Phè, TiÒn H¶i 102 4.15. KÕt qu¶ ®iÒu tra n¨ng lùc gi¸o viªn cña 8 Trung t©m HNDN vµ t¹o viÖc lµm trong toµn tØnh 103 4.16. KÕt qu¶ ®iÒu tra tr×nh ®é tin häc, ngo¹i ng÷ gi¸o viªn cña 8 Trung t©m HNDN vµ t¹o viÖc lµm trong toµn tØnh 103 4.17. KÕt qu¶ ®iÒu tra ý kiÕn cña c¸c c«ng ty, xÝ nghiÖp sö dông ng−êi ®/ häc xong ch−¬ng tr×nh nghÒ t¹i 3 Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ H−ng Hµ, Thµnh Phè, TiÒn H¶i 106 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 1 1. §Æt vÊn ®Ò 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Theo dù b¸o cña c¸c nhµ khoa häc ®Õn n¨m 2010 d©n sè n−íc ta cã thÓ lªn tíi 100 triÖu ng−êi trong ®ã cã kho¶ng 56,8 triÖu ng−êi ë ®é tuæi lao ®éng [1] Søc Ðp vÒ d©n sè vµ viÖc lµm v« cïng gay g¾t do cung vÒ lao ®éng gi¶n ®¬n nhiÒu h¬n cÇu, trong khi cung vÒ lao ®éng lµnh nghÒ l¹i kh«ng ®¸p øng ®ñ cÇu. D¹y nghÒ cho ng−êi lao ®éng lµ mét chñ tr−¬ng rÊt lín cña §¶ng vµ Nhµ n−íc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. C«ng t¸c d¹y nghÒ ë n−íc ta ®Õn nay ®/ cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ c¶ vÒ quy m« vµ chÊt l−îng ®µo t¹o. Tuy vËy, vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm cã thu nhËp æn ®Þnh, l©u dµi cho c¸c ®èi t−îng ®/ ®−îc häc nghÒ, vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp, thùc tÕ cho thÊy cã rÊt nhiÒu ng−êi ®/ ®−îc häc nghÒ nh−ng kh«ng t×m næi viÖc lµm hoÆc cã viÖc lµm nh−ng thu nhËp thÊp, sau mét thêi gian ch¸n nghÒ, bá viÖc, l¹i trë thµnh thÊt nghiÖp. Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn hiÖn t−îng trªn, trong ®ã cã mét nguyªn nh©n c¬ b¶n, then chèt lµ c«ng t¸c h−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm cña chóng ta ch−a thùc sù ¨n khíp víi nhau. Chóng ta míi chØ chó träng ®Õn viÖc d¹y nghÒ vµ th−êng ch¹y theo chØ tiªu sè l−îng ng−êi ®−îc häc nghÒ hµng n¨m mµ ch−a ®Ò cao chÊt l−îng ®¹o t¹o vµ tû lÖ ng−êi thùc sù kiÕm ®−îc viÖc lµm sau ®µo t¹o. Bªn c¹nh ®ã, c«ng t¸c h−íng nghiÖp cho ng−êi lao ®éng tr−íc khi d¹y nghÒ - mét c«ng viÖc rÊt quan träng ®èi víi c¸c n−íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi th× ë n−íc ta vÉn ch−a ®−îc quan t©m ®óng møc. Tû lÖ c¬ cÊu lùc l−îng lao ®éng cña n−íc ta n¨m 2003 lµ 1/1,5/3,5 (1 kü s−, 1,5 kü thuËt viªn vµ 3,5 c«ng nh©n qua ®µo t¹o) [28]. Nh− vËy hiÖn t¹i chóng ta ®ang thõa thÇy thiÕu thî, lùc l−îng lao ®éng gi¸n tiÕp qu¸ nhiÒu, lùc l−îng lao ®éng qua ®µo t¹o thiÕu trÇm träng, sè kü s− d− thõa ph¶i lµm c«ng viÖc cña ng−êi c«ng nh©n trùc tiÕp, hä thiÕu h¼n kü n¨ng kü s¶o vµ c¸c thao t¸c cña nghÒ, sÏ lµm ¶nh h−ëng tíi n¨ng suÊt lao ®éng. Chóng ta ®/ vµ ®ang Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 2 phÊn ®Êu ®iÒu chØnh lùc l−îng lao ®éng hîp lý h¬n 1/2/9 vµo n¨m 2009 [28]. Muèn vËy ph¶i ph¸t triÓn m¹nh ®µo t¹o nghÒ. Thµnh lËp thªm c¸c tr−êng d¹y nghÒ, t¨ng quy m« ®Ó ngµnh d¹y nghÒ ®ñ søc mçi n¨m ®µo t¹o thªm 1 triÖu c«ng nh©n bëi lÏ ngµnh d¹y nghÒ sÏ gãp phÇn ®µo t¹o 80% lùc l−îng lao ®éng trùc tiÕp cho x/ héi [28]. Th¸i B×nh lµ mét tØnh thuÇn n«ng, ®Êt chËt, ng−êi ®«ng, cã nguån nh©n lùc dåi dµo, lµ mét trong nh÷ng tØnh cã tû lÖ d©n sè ®«ng nhÊt c¶ n−íc (n¨m 2006 lµ 1.203 ng−êi/km2 ) [16]. TØnh ®/ cã nhiÒu cè g¾ng trong vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng, ®/ h×nh thµnh rÊt nhiÒu m« h×nh h−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm. NghÞ quyÕt 13/2004/NQ-TU cña Ban Th−êng vô TØnh uû Th¸i B×nh vÒ ph¸t triÓn ®µo t¹o d¹y nghÒ giai ®o¹n 2004 - 2010 cã ghi râ: “Môc tiªu ®Õn n¨m 2010 tØnh Th¸i B×nh sÏ t¨ng tû lÖ lao ®éng qua ®µo t¹o lªn tõ 40% ®Õn 50%; b×nh qu©n mçi n¨m gi¶i quyÕt tõ 20 ngh×n ®Õn 50 ngh×n chç lµm míi, h¹ tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ xuèng d−íi 3%; n©ng tû lÖ sö dông thêi gian lao ®éng cña lao ®éng n«ng th«n lªn tõ 85% - 90%; mçi n¨m ®−a kho¶ng 3 ngh×n lao ®éng ra lµm viÖc ë n−íc ngoµi”. Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm (Trung t©m HNDN) cña tØnh Th¸i B×nh ®/ vµ ®ang gãp phÇn to lín vµo viÖc thùc hiÖn NghÞ quyÕt nµy. ViÖc nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nh»m n©ng cao kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm ng−êi lao ®éng lµ rÊt cÇn thiÕt. §−îc sù ®ång ý cña khoa Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp - Hµ Néi, chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: “§¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng ë tØnh Th¸i B×nh”. 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu 1.2.1. Môc tiªu chung §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 3 vµ t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng ë tØnh Th¸i B×nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nh»m n©ng cao kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m. 1.2.2. Môc tiªu cô thÓ - Gãp phÇn hÖ thèng ho¸ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn ®èi víi ho¹t ®éng H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm. - §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng ë tØnh Th¸i B×nh. T×m ra c¸c nguyªn nh©n ¶nh h−ëng tíi kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m. - §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nh»m n©ng cao kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m. 1.3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 1.3.1. §èi t−îng nghiªn cøu Nghiªn cøu c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng ë tØnh Th¸i B×nh. 1.3.2. Ph¹m vi nghiªn cøu 1.3.2.1. Néi dung nghiªn cøu - Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm. - KÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm. - C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm. - Nghiªn cøu mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng vµ g¾n kÕt c¸c ho¹t ®éng h−íng nghiÖp, d¹y nghÒ, t¹o viÖc lµm thµnh mét thÓ thèng nhÊt cã t¸c ®éng quyÕt ®Þnh ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña nhau. 1.3.2.2. Ph¹m vi vÒ kh«ng gian Nghiªn cøu ®−îc thùc hiÖn ë mét sè Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 4 vµ t¹o viÖc lµm tiªu biÓu trªn ph¹m vi tØnh Th¸i B×nh. 1.3.2.3. Ph¹m vi vÒ thêi gian §Ò tµi ®−îc tiÕn hµnh tõ th¸ng 9/2007 ®Õn th¸ng 9/2008. Sè liÖu ®−îc thu thËp nghiªn cøu lµ nh÷ng sè liÖu ®/ ®−îc c«ng bè cña 3 n¨m gÇn ®©y vµ c¸c sè liÖu míi sÏ ®−îc thu thËp vµo cuèi n¨m 2007, ®Çu n¨m 2008. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 5 2. Tæng quan tµi liÖu nghiªn cøu 2.1. C¬ së lý luËn 2.1.1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ h−íng nghiÖp vµ d¹y nghÒ H−íng nghiÖp lµ hÖ thèng t¸c ®éng cña x/ héi vÒ gi¸o dôc häc, y häc, x/ héi häc, kinh tÕ häc... nh»m gióp cho thÕ hÖ trÎ chän ®−îc nghÒ võa phï hîp víi høng thó, n¨ng lùc, nguyÖn väng, së tr−êng cña c¸ nh©n, võa ®¸p øng ®−îc nhu cÇu nh©n lùc cña c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong nhµ tr−êng, h−íng nghiÖp lµ h×nh thøc ho¹t ®éng d¹y cña thÇy vµ ho¹t ®éng häc cña trß, lµ c«ng viÖc cña tËp thÓ gi¸o viªn, tËp thÓ s− ph¹m cã môc ®Ých gi¸o dôc häc sinh trong viÖc chän nghÒ, gióp c¸c em tù quyÕt ®Þnh nghÒ nghiÖp t−¬ng lai, trªn c¬ së ph©n tÝch khoa häc vÒ n¨ng lùc, høng thó cña b¶n th©n vµ nhu cÇu nh©n lùc cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong x/ héi [30]. H−íng nghiÖp lµ c«ng viÖc ®iÒu chØnh ®éng c¬ chän nghÒ cña häc sinh, ®iÒu chØnh høng thó nghÒ nghiÖp theo xu thÕ ph©n c«ng lao ®éng x/ héi. H−íng nghiÖp lu«n lu«n h−íng vµo viÖc sö dông hîp lý tiÒm n¨ng lao ®éng tuæi trÎ cña ®Êt n−íc, tõ ®ã n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cña x/ héi, ®−a ng−êi lao ®éng vµo ®óng vÞ trÝ gióp hä ph¸t huy hÕt n¨ng lùc, së tr−êng, ph¸t triÓn cao nh÷ng høng thó nghÒ nghiÖp, lµm n¶y në ãc s¸ng t¹o. Lµm ®−îc nh− vËy th× h−íng nghiÖp ®/ gióp cho nghÒ nghiÖp kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ n¬i kiÕm sèng mµ cßn lµ n¬i thÓ hiÖn nh©n c¸ch, ph¸t triÓn tµi n¨ng, cèng hiÕn søc lùc vµ trÝ tuÖ cho ®Êt n−íc [31]. H−íng nghiÖp cÇn ph¶i b¸m s¸t môc tiªu kinh tÕ x/ héi cña ®Êt n−íc vµ ®Þa ph−¬ng chuÈn bÞ cho thÕ hÖ trÎ dÔ dµng kiÕm ®−îc viÖc lµm theo sù ph©n c«ng lao ®éng trong ph¹m vi c¶ n−íc vµ thËm chÝ lµ dÔ t×m viÖc lµm trªn thÕ giíi. Khi h−íng nghiÖp g¾n bã chÆt chÏ víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt, c¸c c¬ së d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm, sÏ cã t¸c dông t¹o ®−îc nhiÒu viÖc lµm cho x/ héi gãp phÇn æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ lµm giµu cho ®Êt n−íc. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 6 NhiÖm vô chung cña h−íng nghiÖp lµ gióp cho thÕ hÖ trÎ lµm quen víi nh÷ng nghÒ c¬ b¶n trong x/ héi ®Ó c¸c em tù tr¶ lêi ®−îc c©u hái trong giai ®o¹n hiÖn nay nh÷ng nghÒ nµo ®ang cÇn ph¸t triÓn nhÊt, th¸i ®é ®èi víi nghÒ ®ã nh− thÕ nµo lµ ®óng, nh÷ng yªu cÇu t©m sinh lý mµ nghÒ ®ã ®Æt ra lµ g×, nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó häc nghÒ ®ã vµ hµnh nghÒ ®ã. Trong qu¸ tr×nh h−íng nghiÖp häc sinh sÏ xuÊt hiÖn vµ høng thó nghÒ nghiÖp, høng thó nµy sÏ ®−îc béc lé dÇn dÇn. §ã lµ mét ®éng lùc hÕt søc quan träng ®Ó häc sinh g¾n bã víi nghÒ. §©y lµ chØ sè quan träng hµng ®Çu ®Ó xÐt sù phï hîp nghÒ cña con ng−êi [30]. Häc sinh ®−îc ®ä søc víi n¨ng lùc chuyªn m«n thùc sù ®Ó tù so s¸nh sù phï hîp n¨ng lùc cña m×nh víi yªu cÇu cña nghÒ v× vËy ph¶i lu«n t¹o cho häc sinh ®−îc thùc hµnh thö, −ím thö víi mét sè nghÒ ®Ó c¸c em ®−îc thö søc víi nghÒ. H−íng nghiÖp gi¸o dôc cho häc sinh ý thøc t«n träng lao ®éng thuéc c¸c nghÒ kh¸c nhau, ý thøc tiÕt kiÖm b¶o vÖ cña c«ng,... nãi tãm l¹i lµ ph¶i gi¸o dôc l−¬ng t©m vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp, lµm cho c¸c phÈm chÊt nh©n c¸ch cña ng−êi lao ®éng ®−îc hµi hoµ vµ c©n ®èi. Nh÷ng ®Æc ®iÓm t©m sinh lý cña ng−êi lao ®éng Nh÷ng yªu cÇu cña nghÒ H×nh 1. Sù phï hîp nghÒ [31] X X X X X X X X X X X X Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 7 Khi nh÷ng ®Æc ®iÓm t©m sinh lý cña ng−êi lao ®éng vÒ nhu cÇu, kh¶ n¨ng, høng thó, søc khoÎ,... cã nhiÒu ®iÓm phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu cña nghÒ nµo ®ã th× chóng ta nhËn ®Þnh r»ng ng−êi ®ã phï hîp víi nghÒ ®ang chän. H−íng nghiÖp gióp cho häc sinh tr¶ lêi ®−îc 3 c©u hái: t«i muèn lµm nghÒ g×? (høng thó). T«i cã thÓ lµm ®−îc nghÒ g×? (n¨ng lùc). T«i ph¶i lµm nghÒ g×? (nhu cÇu x/ héi). C¸c vÊn ®Ò nµy sÏ ®−îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ t¹i c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ. H×nh 2: X¸c ®Þnh miÒn chän nghÒ tèi −u [31] T«i muèn T«i cÇn ph¶i T«i cã thÓ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 8 H×nh 3 Nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng [31] NghÒ: lµ thuËt ng÷ ®Ó chØ mäi h×nh thøc lao ®éng, lµ mäi viÖc lµm theo sù ph©n c«ng cña x/ héi. Con ng−êi th«ng qua viÖc hµnh nghÒ ®Ó kiÕm sèng nh»m duy tr× b¶n th©n vµ x©y dùng ®Êt n−íc. NghÒ n»m trong mét ngµnh hay mét nhãm nghÒ nµo ®ã. NghÒ ®−îc sinh ra, ph¸t triÓn trong sù ph¸t triÓn tiÕn bé cña x/ héi, cã nh÷ng nghÒ ra ®êi vµ ph¸t triÓn l©u dµi th× trë thµnh nghÒ truyÒn thèng, ®ång thêi còng cã nh÷ng nghÒ míi du nhËp do tiÕn bé cña KHKT ®em l¹i [31]. NghÒ cã 3 cÊp ®é kh¸c nhau: b¸n lµnh nghÒ, lµnh nghÒ vµ lµnh nghÒ ë tr×nh ®é cao. B¸n lµnh nghÒ lµ ®−îc trang bÞ mét phÇn kiÕn thøc vµ kü n¨ng cña mét nghÒ víi c¸c c«ng viÖc ®¬n gi¶n, quen thuéc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn trong mét phÇn nhÊt ®Þnh, khi phèi hîp víi c¸c c«ng viÖc kh¸c cÇn cã sù h−íng dÉn vµ gi¸m s¸t cña nh÷ng ng−êi cã tr×nh ®é cao h¬n. Lµnh nghÒ lµ ®−îc trang bÞ kiÕn thøc vµ kü n¨ng nghÒ ë diÖn réng chuyªn m«n s©u, cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o ®−îc c«ng viÖc phøc t¹p cña nghÒ, biÕt ph¸t hiÖn vµ söa ch÷a nh÷ng trôc trÆc kü thuËt, cã kh¶ n¨ng ®−a ra mét sè s¸ng kiÕn c¶i tiÕn ®¬n gi¶n trong ph¹m vi hÑp, cã kh¶ n¨ng kiÓm tra, h−íng dÉn ng−êi kh¸c mét sè c«ng viÖc ë møc ®é phøc t¹p trung b×nh, cã tÝnh ®éc lËp vµ N¨ng suÊt lao ®éng Nh÷ng ®iÒu kiÖn bªn ngoµi Nh÷ng ®Æc ®iÓm t©m sinh lý cña b¶n th©n Tæ chøc lao ®éng M«i tr−êng lao ®éng Ph−¬ng tiÖn lao ®éng C¸c ®iÒu kiÖn thÓ chÊt Kh¶ n¨ng chÞu t¶i t©m lý Xö lý th«ng tin, t×nh huèng T©m thÕ vµ ®éng c¬ §µo t¹o häc tËp Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 9 chÞu tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n cao. Lµnh nghÒ ë tr×nh ®é cao lµ ®−îc trang bÞ kiÕn thøc chuyªn m«n v÷ng vµng, kü n¨ng thµnh th¹o, cã kh¶ n¨ng tù vËn hµnh ®−îc c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i vµ tù xö lý ®−îc c¸c t×nh huèng phøc t¹p, ®a d¹ng trong mét d©y truyÒn lao ®éng, ®äc vµ vÏ ®−îc hÇu hÕt c¸c b¶n vÏ kü thuËt, c¸c s¬ ®å phøc t¹p trong nghÒ, cã kh¶ n¨ng l/nh ®¹o mét nhãm, mét tæ vÒ chuyªn m«n nghÒ nghiÖp, gi¸m s¸t vµ qu¶n lý tèt c¸c lao ®éng b¸n lµnh nghÒ, lµnh nghÒ, cã tÝnh ®éc lËp vµ chÞu tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n cao trong c«ng viÖc... D¹y nghÒ lµ ho¹t ®éng d¹y vµ häc nh»m trang bÞ kiÕn thøc kü n¨ng vµ th¸i ®é nghÒ nghiÖp cÇn thiÕt cho ng−êi häc nghÒ ®Ó cã thÓ t×m ®−îc viÖc lµm hoÆc tù t¹o viÖc lµm sau khi ®/ hoµn thµnh kho¸ häc [21]. D¹y nghÒ lµ nh÷ng ho¹t ®éng gióp cho ng−êi häc cã ®−îc c¸c kiÕn thøc vÒ lý thuyÕt vµ kü n¨ng thùc hµnh mét sè nghÒ nµo ®ã ®Ó sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh ng−êi häc cã thÓ ®¹t ®−îc mét tr×nh ®é ®Ó tù hµnh nghÒ, t×m viÖc lµm hoÆc tiÕp tôc häc tËp n©ng cao tay nghÒ theo nh÷ng chuÈn mùc míi. D¹y nghÒ cã 3 giai ®o¹n c¬ b¶n: Giai ®o¹n 1, d¹y nghÒ cho ng−êi ch−a biÕt g× vÒ nghÒ trë thµnh ng−êi b¸n lµnh nghÒ. Giai ®o¹n 2, d¹y nghÒ cho ng−êi b¸n lµnh nghÒ trë thµnh ng−êi lµnh nghÒ (trong ®ã cã nhiÒu cÊp bËc). Giai ®o¹n 3, d¹y nghÒ cho ng−êi lµnh nghÒ trë thµnh nh÷ng ng−êi lµnh nghÒ ë tr×nh ®é cao. Môc tiªu cña d¹y nghÒ lµ ®µo t¹o nh©n lùc kü thuËt trùc tiÕp cho s¶n xuÊt, dÞch vô, cã n¨ng lùc thùc hµnh nghÒ t−¬ng xøng víi tr×nh ®é ®µo t¹o, cã ®¹o ®øc, l−¬ng t©m nghÒ nghiÖp, ý thøc kû luËt, t¸c phong c«ng nghiÖp, cã søc khoÎ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho ng−êi häc nghÒ sau khi tèt nghiÖp cã kh¶ n¨ng t×m viÖc lµm, tù t¹o viÖc lµm hoÆc häc lªn tr×nh ®é cao h¬n, ®¸p øng cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc [21]. Vai trß cña h−íng nghiÖp d¹y nghÒ: Lµ mét bé phËn cña hÖ thèng kinh tÕ x/ héi cã chøc n¨ng ®µo t¹o nguån Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 10 nh©n lùc trùc tiÕp s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt cho x/ héi. Theo C.M¸c, muèn t¹o ra cña c¶i vËt chÊt ph¶i cã 3 yÕu tè: lùc l−îng lao ®éng, ®èi t−îng lao ®éng vµ c«ng cô lao ®éng; c¸c yÕu tè nµy cã quan hÖ chÆt chÏ vµ bæ trî cho nhau. Lùc l−îng lao ®éng (con ng−êi) sö dông c«ng cô lao ®éng t¸c ®éng lªn ®èi t−îng lao ®éng t¹o ra cña c¶i vËt chÊt. Trong 3 yÕu tè ®ã cã lùc l−îng lao ®éng lµ yÕu tè quan träng nhÊt, cã kh¶ n¨ng thay ®æi c¸c yÕu tè kh¸c. Lùc l−îng lao ®éng bao gåm: lao ®éng gi¸n tiÕp (kü s−, kü thuËt viªn) vµ lao ®éng trùc tiÕp (c«ng nh©n lµnh nghÒ, b¸n lµnh nghÒ vµ lao ®éng gi¶n ®¬n). ë giai ®o¹n c¬ khÝ ho¸, tû lÖ c¬ cÊu lùc l−îng lao ®éng hîp lý mµ c¸c n−íc tiªn tiÕn ¸p dông trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp lµ 1/4/60/20/15 nghÜa lµ cø 100 ng−êi lao ®éng th× cÇn 1 kü s−, 4 kü thuËt viªn, 60 c«ng nh©n lµnh nghÒ, 20 c«ng nh©n tay nghÒ thÊp vµ 15 lao ®éng gi¶n ®¬n [28]. Nh− vËy ngµnh h−íng nghiÖp d¹y nghÒ cã nhiÖm vô ®µo t¹o sè c«ng nh©n lµnh nghÒ vµ tay nghÒ thÊp. NÕu tû lÖ c¬ cÊu lùc l−îng lao ®éng kh«ng ®¶m b¶o sÏ t¹o ra sù mÊt c©n ®èi gi÷a lùc l−îng lao ®éng gi¸n tiÕp vµ trùc tiÕp lµm cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mÊt æn ®Þnh. Tû lÖ c¬ cÊu lùc l−îng lao ®éng cña n−íc ta n¨m 20003 lµ 1/1,5/3,5 (1 kü s−, 1,5 kü thuËt viªn vµ 3,5 c«ng nh©n qua ®µo t¹o) [28]. Nh− vËy hiÖn t¹i chóng ta ®ang thõa thÇy thiÕu thî, lùc l−îng lao ®éng gi¸n tiÕp qu¸ nhiÒu, lùc l−îng lao ®éng qua ®µo t¹o thiÕu trÇm träng, sè kü s− d− thõa ph¶i lµm c«ng viÖc cña ng−êi c«ng nh©n trùc tiÕp, hä thiÕu h¼n kü n¨ng kü s¶o vµ c¸c thao t¸c cña nghÒ, sÏ lµm ¶nh h−ëng tíi n¨ng suÊt lao ®éng. Chóng ta ®/ vµ ®ang phÊn ®Êu ®iÒu chØnh lùc l−îng lao ®éng hîp lý h¬n 1/2/9 vµo n¨m 2009. Muèn vËy ph¶i ph¸t triÓn m¹nh ®µo t¹o nghÒ. Thµnh lËp thªm c¸c tr−êng d¹y nghÒ, t¨ng quy m« ®Ó ngµnh d¹y nghÒ ®ñ søc mçi n¨m ®µo t¹o thªm 1 triÖu c«ng nh©n bëi lÏ ngµnh d¹y nghÒ sÏ gãp phÇn ®µo t¹o 80% lùc l−îng lao ®éng trùc tiÕp cho x/ héi [28]. Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng lµ mét m« h×nh kÕt hîp hµi, khoa häc cña 3 giai ®o¹n trong c«ng t¸c t¹o viÖc Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 11 lµm, tr−íc hÕt lµm cho ng−êi lao ®éng biÕt ®−îc thÕ giíi nghÒ nghiÖp, thÞ tr−êng lao ®éng vµ nh÷ng th«ng tin quan träng vÒ nghÒ, tõ ®ã ®Þnh h−íng gióp cho hä lùa chän nghÒ cho phï hîp, tõ viÖc lùa chän nghÒ cho phï hîp th× häc nghÒ cã hiÖu qu¶ vµ dÔ kiÕm viÖc lµm. §èi t−îng cña h−íng nghiÖp lµ nh÷ng häc sinh líp 9 vµ häc sinh THPT cïng nh÷ng ng−êi lao ®éng trªn ®Þa bµn cã nhu cÇu t×m viÖc lµm. KÕt qu¶ cña nã phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè trong ®ã chÊt l−îng tæ chøc ho¹t ®éng d¹y vµ häc cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh. V× vËy Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ lµ h×nh mÉu trong h−íng nghiÖp cã b¶n chÊt ®Æc tr−ng riªng vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng ®Þa ph−¬ng. Ph©n lo¹i c¸c Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ: HiÖn t¹i ë ViÖt Nam ®ang tån t¹i c¸c m« h×nh h−íng nghiÖp d¹y nghÒ sau: Trung t©m H−íng nghiÖp (tªn ®Çy ®ñ lµ Trung t©m Kü thuËt tæng hîp h−íng nghiÖp), ho¹t ®éng chñ yÕu lµm c«ng t¸c h−íng nghiÖp. Trung t©m d¹y nghÒ, ho¹t ®éng chñ yÕu lµ d¹y nghÒ. Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ võa mang chøc n¨ng cña mét trung t©m h−íng nghiÖp, võa mang chøc n¨ng cña trung t©m d¹y nghÒ. ë tØnh Th¸i B×nh hiÖn ®ang cã 8 Trung t©m H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ. TÊt c¶ 8 trung t©m nµy hiÖn t¹i ®Òu võa lµm c«ng t¸c h−íng nghiÖp cho toµn thÓ häc sinh trªn ®Þa bµn, võa ®−îc giao nhiÖm vô d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm cho mét bé phËn ng−êi lao ®éng. M« h×nh h−íng nghiÖp - d¹y nghÒ - t¹o viÖc lµm ®ang lµ mét m« h×nh phï hîp, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y m« h×nh nµy ho¹t ®éng thùc sù cã hiÖu qu¶ vµ ®ang rÊt phï hîp víi chñ tr−¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n−íc lµ ®µo t¹o nh©n lùc theo nhu cÇu x/ héi. 2.1.2. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ d©n sè, lao ®éng vµ viÖc lµm a. Lao ñộng Lao ®éng lµ kh¸i niÖm chung dïng ®Ó chØ con ng−êi khi tham gia vµo Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 12 c¸c h×nh thøc s¶n xuÊt nµo ®ã trong x/ héi. Ng−êi lao ®éng cã thÓ qua ®µo t¹o vµ kh«ng qua ®µo t¹o hoÆc ch−a qua ®µo t¹o; cã thÓ lµ nh÷ng lao ®éng gi¶n ®¬n hoÆc lao ®éng phøc t¹p. Lùc l−îng lao ®éng bao gåm toµn bé nh÷ng ng−êi tõ 15 tuæi trë lªn ®ang cã viÖc lµm hoÆc kh«ng cã viÖc lµm, nh−ng cã nhu cÇu lµm viÖc vµ s½n sµng lµm viÖc Nguån lao ®éng lµ toµn bé d©n sè trong ®é tuæi trõ ®i nh÷ng ng−êi trong ®é tuæi nµy hoµn toµn mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng. Theo quy ®Þnh cña Tæng côc Thèng kª khi tÝnh to¸n c©n ®èi nguån lao ®éng x/ héi, nguån lao ®éng gåm nh÷ng ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng cã kh¶ n¨ng lao ®éng vµ nh÷ng ng−êi ngoµi tuæi lao ®éng ®ang lµm viÖc trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Sè l−îng lao ®éng: lµ toµn bé nh÷ng ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng cã kh¶ n¨ng lao ®éng. ë n−íc ta theo quy ®Þnh cña Bé LuËt lao ®éng ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng lµ: nam tõ 15 - 60 tuæi; N÷ tõ 15 - 55 tuæi. ChÊt l−îng lao ®éng: thÓ hiÖn qua tr×nh ®é lµnh nghÒ, hiÓu biÕt, vËn dông khoa häc - kü thuËt, søc khoÎ... * ThÞ tr−êng lao ®éng ThÞ tr−êng lao ®éng lµ biÓu hiÖn quan hÖ lao ®éng diÔn ra mét bªn lµ ng−êi lao ®éng vµ mét bªn lµ sö dông lao ®éng, dùa trªn nguyªn t¾c tho¶ thuËn, th«ng qua c¸c hîp ®ång lao ®éng. Cung vÒ lao ®éng: ®−îc biÓu hiÖn khèi l−îng lao ®éng sèng (sè l−îng, chÊt l−îng vµ c¬ cÊu cña lùc l−îng lao ®éng) tham gia vµo thÞ tr−êng lao ®éng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. N¾m cung cÇu vµ sù biÕn ®éng cung cÇu lao ®éng lµm c¬ së quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch quèc gia, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch vÒ nguån nh©n lùc, ph©n bè vµ sö dông lao ®éng toµn x/ héi. Cung thùc tÕ: bao gåm tÊt c¶ nh÷ng ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng ®ang lµm viÖc vµ nh÷ng ng−êi thÊt nghiÖp. Cung tiÒm n¨ng: bao gåm tÊt c¶ nh÷ng ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 13 ®ang lµm viÖc vµ nh÷ng ng−êi ®ang thÊt nghiÖp, nh÷ng ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng cã kh¶ n¨ng lao ®éng ®ang ®i häc, ®ang lµm c«ng viÖc néi trî trong gia ®×nh m×nh vµ nh−ng ng−êi kh«ng cã nhu cÇu lµm viÖc. CÇu vÒ lao ®éng lµ kh¶ n¨ng thuª m−ín lao ®éng trªn thÞ tr−êng lao ®éng víi c¸c møc tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng t−¬ng øng. CÇu thùc tÕ lµ nhu cÇu thùc tÕ cÇn sö dông lao ®éng t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh bao gåm c¶ chç lµm viÖc trèng vµ chç lµm viÖc míi. Chç lµm viÖc trèng lµ chç lµm viÖc ®/ tõng sö dông lao ®éng, nay kh«ng cã lao ®éng lµm viÖc vµ ®ang cã nhu cÇu sö dông lao ®éng. Chç lµm viÖc míi lµ chç lµm viÖc míi xuÊt hiÖn vµ ®ang cã nhu cÇu sö dông lao ®éng. CÇu tiÒm n¨ng lµ sè lao ®éng t−¬ng øng víi tæng sè chç lµm viÖc cã ®−îc sau khi ®/ tÝnh ®Õn c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn t¹o viÖc lµm trong t−¬ng l._.ai nh− vèn, ®Êt ®ai, t− liÖu s¶n xuÊt, c«ng nghÖ, chÝnh trÞ, x/ héi... Quan hÖ cung - cÇu lao ®éng thÓ hiÖn trªn 3 tr¹ng th¸i: tr¹ng th¸i cÇn b»ng cung - cÇu lao ®éng, tr¹ng th¸i rèi lo¹n c©n b»ng cung - cÇu lao ®éng vµ tr¹ng th¸i c©n b»ng míi. Trong thÞ tr−êng søc lao ®éng, quy luËt cung - cÇu thÓ hiÖn kh¸ râ. NÕu møc tiÒn c«ng qu¸ cao th× cã hiÖn t−îng cung lao ®éng lín h¬n vÒ cÇu lao ®éng. NghÜa lµ sè ng−êi muèn ®i lµm viÖc sÏ lín h¬n sè ng−êi t×m ®−îc viÖc lµm ë møc tiÒn c«ng nµy. Ng−îc l¹i, khi møc tiÒn c«ng thÊp th× kh¶ n¨ng thu hót lao ®éng sÏ lín h¬n vµ xuÊt hiÖn cÇu vÒ lao ®éng lín h¬n cung dÉn ®Õn thiÕu hôt vÒ lao ®éng. * N¨ng suÊt lao ®éng N¨ng suÊt lao ®éng lµ "Søc s¶n xuÊt cña lao ®éng cô thÓ cã Ých", nãi lªn kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cã môc ®Ých cña con ng−êi trong mét ®¬n vÞ thêi gian nhÊt ®Þnh. N¨ng suÊt lao ®éng ®o b»ng sè l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong mét ®¬n vÞ thêi gian; hoÆc b»ng l−îng thêi gian hao phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra mét ®¬n vÞ s¶n phÈm. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 14 Theo C. M¸c "N¨ng suÊt lao ®éng th−êng ®−îc dïng ®ång nghÜa víi hiÖu qu¶ cña søc lao ®éng" vµ "Kh¶ n¨ng cña søc lao ®éng". Tõ ®Þnh nghÜa n¨ng suÊt lao ®éng cña C. M¸c, møc n¨ng suÊt lao ®éng ®−îc x¸c ®Þnh b»ng sè l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong mét thêi gian lao ®éng. C¸c kh¸i niÖm d©n sè, d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ, nguån lao ®éng, lùc l−îng lao ®éng, thÞ tr−êng lao ®éng, n¨ng suÊt lao ®éng liªn quan trùc tiÕp tíi ho¹t ®éng h−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng, trªn c¬ së thèng nhÊt nh÷ng kh¸i niÖm nµy ta sÏ thÊy ®−îc c¸c chuÈn mùc c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh, thèng kª, ®¸nh gi¸ vµ cã ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ t×nh tr¹ng viÖc lµm, thiÕu viÖc lµm, t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp. Tõ ®ã chóng ta cã thÓ ®Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch, t×m c¸c gi¶i ph¸p t¸c ®éng lµm g¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, thiÕu viÖc lµm, mÆt kh¸c, hÖ thèng kh¸i niÖm nµy sÏ lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh chuÈn x¸c møc ®é cã thÓ vÒ tû lÖ ng−êi cã viÖc lµm, thiÕu viÖc lµm, thÊt nghiÖp. c. Kh¸i niÖm vÒ viÖc lµm ViÖc lµm ®−îc hiÓu lµ nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ, nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ ®−îc giao cho lµm vµ ®−îc tr¶ c«ng ®Ó sinh sèng. Tr−íc ®©y viÖc lµm ph¶i g¾n víi mét nghÒ nµo ®ã hoµn chØnh, g¾n víi quan niÖm: " NhÊt nghÖ tinh, nhÊt th©n vinh" nghÜa lµ giái mét nghÒ ®ñ lµm cho c¶ mét ®êi vinh hiÓn. Nay kh¸i niÖm viÖc lµm cã nh÷ng thay ®æi theo h−íng linh ho¹t vµ réng r/i h¬n: viÖc lµm nhiÒu khi chØ g¾n víi mét c«ng viÖc, mét phÇn c«ng viÖc hoÆc mét sè kü n¨ng lao ®éng cña mét nghÒ nµo ®ã..., miÔn lµ qua ho¹t ®éng cô thÓ, ng−êi lao ®éng cã thÓ hoµn thµnh nhiÖm vô vµ kiÕm tiÒn ®Ó ®¶m b¶o cuéc sèng. Xu thÕ míi ®a nghÒ hoÆc giái 1 nghÒ, biÕt nhiÒu nghÒ ®ang ®−îc nhiÒu ng−êi lao ®éng ph¸t huy, trªn thùc tÕ ®/ gióp cho viÖc t×m kiÕm c«ng ¨n viÖc lµm cña nhiÒu ng−êi ®−îc dÔ dµng h¬n, gióp hä dÔ dµng thÝch nghi víi viÖc di chuyÓn nghÒ nghiÖp khi thÞ tr−êng lao ®éng cã sù thay ®æi. NghÒ vµ viÖc lµm cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau: giái nghÒ ®ång nghÜa víi dÔ t×m viÖc lµm, ng−êi giái nghÒ kh«ng nh÷ng ®em l¹i thu nhËp cao cho b¶n th©n mµ cßn ®−îc x/ héi Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 15 t«n vinh, ca ngîi; viÖc lµm ngoµi viÖc kiÕm sèng cßn ®em l¹i phÈm chÊt, nh©n c¸ch cho con ng−êi [31]. §Ó cã thÓ ®Ò ra ®−îc mét chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt viÖc lµm ®óng ®¾n tr−íc hÕt ph¶i lµm râ kh¸i niÖm vÒ viÖc lµm. Kh¸i niÖm viÖc lµm kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò míi, nhiÒu nhµ kinh tÕ häc ®/ nªu lªn quan ®iÓm cña hä vÒ vÊn ®Ò nµy. Theo tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) th×: ViÖc lµm lµ nh÷ng ho¹t ®éng lao ®éng ®−îc tr¶ c«ng b»ng tiÒn vµ b»ng hiÖn vËt. Quan ®iÓm xem xÐt viÖc lµm nh− mét tÕ bµo, mét ®¬n vÞ nhá nhÊt ph©n chia tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th× cho r»ng: ViÖc lµm lµ mét ph¹m trï ®Ó chØ tr¹ng th¸i phï hîp gi÷a søc lao ®éng vµ t− liÖu s¶n xuÊt, hoÆc nh÷ng ph−¬ng tiÖn ®Ó s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt vµ tinh thÇn cña x/ héi. Tr−íc ®©y, trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp, ng−êi lao ®éng ®−îc coi lµ cã viÖc lµm vµ ®−îc x/ héi thõa nhËn, tr©n träng lµ ng−êi lµm viÖc trong thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh, khu vùc Nhµ n−íc vµ kinh tÕ tËp thÓ. Trong c¬ chÕ ®ã, Nhµ n−íc bè trÝ viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng. Do ®ã trong x/ héi kh«ng thõa nhËn cã hiÖn t−îng thÊt nghiÖp, thiÕu viÖc lµm, lao ®éng d«i d−, viÖc lµm kh«ng ®Çy ®ñ. Ngµy nay ng−êi lao ®éng cã quyÒn lµm viÖc cho bÊt cø ng−êi sö dông lao ®éng nµo mµ ph¸p luËt kh«ng ng¨n cÊm. §iÒu 13 Ch−¬ng II Bé luËt Lao ®éng cña n−íc Céng hoµ x/ héi chñ nghÜa ViÖt Nam ghi râ: "Mäi ho¹t ®éng lao ®éng t¹o ra nguån thu nhËp kh«ng bÞ ph¸p luËt ng¨n cÊm ®Òu ®−îc thõa nhËn lµ viÖc lµm", * Ph©n lo¹i viÖc lµm Ph©n lo¹i chÝnh x¸c viÖc lµm sÏ cho chóng ta mét c¸ch nh×n nhËn trung thùc h¬n vÒ møc ®é sö dông lao ®éng x/ héi vµ cho phÐp x¸c ®Þnh ®−îc quy m« viÖc lµm cÇn ph¶i t¹o thªm cho ng−êi lao ®éng. Theo møc ®é ®Çu t− thêi gian cho viÖc lµm cã: ViÖc lµm chÝnh lµ nh÷ng viÖc lµm mµ ng−êi lao ®éng dµnh nhiÒu thêi Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 16 gian nhÊt cho c«ng viÖc. ViÖc lµm phô lµ nh÷ng viÖc lµm mµ ng−êi lao ®éng dµnh Ýt thêi gian h¬n so víi viÖc lµm chÝnh. Theo møc ®é sö dông thêi gian lao ®éng n¨ng suÊt vµ thu nhËp cã: ViÖc lµm ®Çy ®ñ: c¨n cø trªn 2 khÝa c¹nh chñ yÕu lµ møc ®é sö dông thêi gian lao ®éng, møc n¨ng suÊt vµ thu nhËp. Mét viÖc lµm ®Çy ®ñ ®ßi hái ng−êi lao ®éng theo chÕ ®é thêi gian lao ®éng hiÖn nay ë n−íc ta lµ 8 giê/ngµy, 40 giê/tuÇn) [6]. MÆc kh¸c, viÖc lµm ®ã ph¶i mang l¹i thu nhËp kh«ng thÊp h¬n tiÒn l−¬ng tèi thiÓu (møc l−¬ng tèi thiÓu hiÖn nay do ph¸p luËt quy ®Þnh ë ViÖt Nam lµ 540.000 ®ång/th¸ng). ViÖc lµm kh«ng ®Çy ®ñ: lµ møc ®é sö dông thêi gian lao ®éng, møc n¨ng suÊt vµ thu nhËp thÊp h¬n kh¶ n¨ng cã thÓ ®¹t ®−îc ë møc tèi thiÓu cña ng−êi lao ®éng (mét d¹ng cña thiÕu viÖc lµm). * ThiÕu viÖc lµm: Theo tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) th× ng−êi thiÕu viÖc lµm lµ ng−êi trong tuÇn lÔ tham kh¶o cã sè giê lµm viÖc d−íi møc quy ®Þnh chuÈn cho ng−êi cã ®ñ viÖc lµm vµ cã nhu cÇu lµm thªm. Cã d¹ng thiÕu viÖc lµm h÷u h×nh (nh×n thÊy ®−îc) vµ d¹ng thiÕu viÖc lµm v« h×nh (kh«ng nh×n thÊy ®−îc) rÊt khã x¸c ®Þnh. ë ViÖt Nam, theo h−íng dÉn ®iÒu tra lao ®éng viÖc lµm n¨m 2000 cña Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X/ héi "Ng−êi thiÕu viÖc lµm lµ nh÷ng ng−êi cã sè giê lµm viÖc trong tuÇn lÔ ®iÒu tra d−íi 40 giê hoÆc cã sè giê lµm viÖc nhá h¬n sè giê quy ®Þnh vµ hä cã nhu cÇu lµm viÖc" Theo mét sè chuyªn gia vÒ chÝnh s¸ch lao ®éng viÖc lµm th×: ng−êi thiÕu viÖc lµm lµ nh÷ng ng−êi ®ang lµm viÖc cã møc thu nhËp d−íi møc l−¬ng tèi thiÓu vµ hä cã nhu cÇu lµm thªm. V× vËy, ®Ó thèng nhÊt kh¸i niÖm ng−êi thiÕu viÖc lµm nªn dùa vµo kh¸i niÖm cña tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) ®−a ra vµ còng chØ x¸c ®Þnh ng−êi Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 17 thiÕu viÖc lµm ë d¹ng nh×n thÊy ®−îc, cßn c¸c tr−êng hîp kh¸c nªn dùa vµo nhãm ng−êi cã viÖc lµm kh«ng æn ®Þnh. Tõ kh¸i niÖm thiÕu viÖc lµm do tæ chøc lao ®éng quèc tÕ vµ c¸c nhµ nghiªn cøu cña ViÖt Nam ®−a ra th×: ng−êi thiÕu viÖc lµm lµ ng−êi thuéc lùc l−îng lao ®éng ®ang cã viÖc lµm nh−ng thêi gian lµm viÖc Ýt h¬n møc chuÈn quy ®Þnh cho ng−êi ®ñ viÖc lµm vµ mang l¹i thu nhËp thÊp h¬n møc l−¬ng tèi thiÓu. Theo ILO kh¸i niÖm thiÕu viÖc lµm ®−îc biÓu hiÖn d−íi d¹ng v« h×nh vµ h÷u h×nh. ThiÕu viÖc lµm v« h×nh: lµ nh÷ng ng−êi cã ®ñ viÖc lµm, lµm ®ñ thêi gian, thËm chÝ nhiÒu thêi gian h¬n møc b×nh th−êng nh−ng thu nhËp thÊp. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do tay nghÒ hoÆc kü n¨ng cña ng−êi lao ®éng thÊp kh«ng sö dông hÕt kh¶ n¨ng hiÖn cã hoÆc do ®iÒu kiÖn lao ®éng tåi, tæ chøc lao ®éng kÐm. ThiÕu viÖc lµm h÷u h×nh: lµ kh¸i niÖm ®Ó chØ hiÖn t−îng lao ®éng lµm viÖc thêi gian Ýt h¬n th−êng lÖ, hä kh«ng ®ñ viÖc lµm ®ang t×m kiÕm thªm viÖc lµm vµ s½n sµng ®Ó lµm viÖc. Nguyªn nh©n thiÕu viÖc lµm: Do nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn. Do lùc l−îng lao ®éng t¨ng qu¸ nhanh, trong khi ®ã sè chç lµm viÖc míi t¹o ra qu¸ Ýt. Tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt tay nghÒ cña ng−êi lao ®éng cßn thÊp kÐm. YÕu tè khÝ hËu, thêi tiÕt, ®Þa h×nh kh«ng mÊy thuËn lîi. Do tÝnh chÊt thêi vô trong n«ng nghiÖp. ChÝnh s¸ch ®Çu t− ch−a hîp lý. Tiªu thô s¶n phÈm kÐm. Ph©n bè vµ sö dông lao ®éng kh«ng hîp lý. Do lùa chän nghÒ nghiÖp kh«ng phï hîp víi n¨ng lùc së tr−êng cña b¶n th©n vµ nhu cÇu x/ héi, nãi c¸ch kh¸c lµ do kh«ng ®−îc t− vÊn h−íng nghiÖp ®Çy ®ñ khi chän nghÒ. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 18 d. ThÊt nghiÖp Theo ®Þnh nghÜa cña AIGRED SANVY: "Ng−êi thÊt nghiÖp lµ ng−êi khoÎ m¹nh muèn lao ®éng ®Ó kiÕm sèng nh−ng kh«ng t×m ®−îc viÖc lµm" [32] Mét ng−êi ®−îc coi lµ thÊt nghiÖp, nÕu ng−êi ®ã kh«ng cã viÖc lµm vµ ®ang cè g¾ng ®i t×m viÖc lµm nh−ng ch−a t×m ®−îc trªn thÞ tr−êng. ThÊt nghiÖp lµ nh÷ng hiÖn t−îng gåm nh÷ng phÇn mÊt thu nhËp, do kh«ng cã kh¶ n¨ng t×m ®−îc viÖc lµm trong khi hä cßn trong ®é tuæi lao ®éng cã kh¶ n¨ng lao ®éng, muèn lµm viÖc vµ ®/ ®¨ng ký ë c¬ quan m«i giíi vÒ lao ®éng nh−ng ch−a ®−îc gi¶i quyÕt. Nh− vËy, nh÷ng ng−êi thÊt nghiÖp tÊt yÕu hä ph¶i thuéc lùc l−îng lao ®éng hay d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ. Ng−êi thÊt nghiÖp ph¶i cã 3 tiªu chuÈn: HiÖn ch−a cã viÖc lµm. Cã kh¶ n¨ng lµm viÖc. §ang mong muèn ®−îc lµm viÖc vµ ®ang ®i t×m viÖc lµm. Víi c¸ch hiÓu nh− thÕ, kh«ng ph¶i bÊt kú ai cã søc lao ®éng nh−ng ch−a lµm viÖc ®Òu ®−îc coi lµ thÊt nghiÖp. Do ®ã mét tiªu thøc quan träng ®Ó xem xÐt mét ng−êi ®−îc coi lµ thÊt nghiÖp th× ph¶i biÕt ®−îc ng−êi ®ã cã muèn ®i lµm hay kh«ng. Bëi lÏ, trªn thùc tÕ nhiÒu ng−êi cã søc khoÎ, cã nghÒ nghiÖp song kh«ng cã nhu cÇu lµm viÖc, hä sèng chñ yÕu dùa vµo "nguån dù tr÷" nh−: kÕ thõa, bè mÑ nu«i... * Nguyªn nh©n cña thÊt nghiÖp ThÊt nghiÖp x¶y ra khi sè chç lµm viÖc trèng Ýt h¬n sè ng−êi ®i lµm viÖc hoÆc sè chç lµm viÖc trèng ®ßi hái tr×nh ®é chuyªn m«n vµ kü n¨ng nghÒ nghiÖp mµ ng−êi t×m viÖc kh«ng ®¸p øng ®−îc. Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn thÊt nghiÖp, thÊt nghiÖp lµ kÕt qu¶ cña nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau. Cã thÓ lý gi¶i vÒ nguån gèc thÊt nghiÖp nh− sau: Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 19 TiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng qu¸ cao so víi møc n¨ng suÊt lao ®éng (m¸y mãc, thiÕt bÞ...). TiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng qu¸ cao so víi møc n¨ng suÊt lao ®éng. NÒn kinh tÕ vÜ m« n»m trong t×nh tr¹ng khñng ho¶ng suy tho¸i. Ng−êi lao ®éng tù nguyÖn nghØ viÖc ®Ó hy väng t×m ®−îc c«ng viÖc tèt h¬n. Tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô, tay nghÒ cña ng−êi lao ®éng kh«ng phï hîp víi yªu cÇu cña ng−êi sö dông lao ®éng. CÇu lao ®éng qu¸ thõa th/i so víi cung lao ®éng, trong ®ã cã sù t¸c ®éng cña yÕu tè d©n sè, do d©n sè t¨ng nhanh, lùc l−îng lao ®éng lín, nÒn kinh tÕ ch−a ®ñ søc t¹o chç lµm cho ng−êi lao ®éng. e. HËu qu¶ thÊt nghiÖp, thiÕu viÖc lµm ThÊt nghiÖp, thiÕu viÖc lµm t¸c ®éng lín ®Õn vÊn ®Ò kinh tÕ - chÝnh trÞ x/ héi, lµ g¸nh nÆng lªn vai x/ héi vµ tõng gia ®×nh. Khi nÒn kinh tÕ kh«ng cã kh¶ n¨ng t¹o ®ñ viÖc lµm cho nh÷ng ng−êi cã kh¶ n¨ng lao ®éng vµ cã nhu cÇu lµm viÖc, th× viÖc sö dông kh«ng hÕt tiÒm n¨ng lao ®éng sÏ lµ sù mÊt ®i vÜnh viÔn lîi Ých tiÒm n¨ng cña x/ héi. HËu qu¶ kinh tÕ trùc tiÕp cña nã cã thÓ dÔ dµng nhËn thÊy lµ sù gi¶m sót tæng thu nhËp quèc d©n. Bëi v×, lao ®éng lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt cña con ng−êi, t¹o ra cña c¶i vËt chÊt vµ tinh thÇn cho x/ héi. §èi víi tõng thµnh viªn cña x/ héi vµ gia ®×nh, thÊt nghiÖp, thiÕu viÖc lµm lµm lµ mÊt ®i tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng hoÆc c¸c kho¶n thu tõ nh÷ng ho¹t ®éng tù lµm vµ cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn møc sèng. Thùc tÕ cho thÊy phÇn ®«ng ng−êi thÊt nghiÖp, thiÕu viÖc lµm cã møc thu nhËp d−íi ng−ìng ®ãi nghÌo. Gi÷a thÊt nghiÖp, thiÕu viÖc lµm, ®ãi nghÌo vµ sù ph©n chia thu nhËp cã mèi liªn hÖ kh¨ng khÝt víi nhau. ThÊt nghiÖp, thiÕu viÖc lµm cßn dÉn tíi mÊt c¬ héi trau dåi, n¾m b¾t vµ n©ng cao tr×nh ®é, kü n¨ng nghÒ nghiÖp cã thÓ ®¹t ®−îc trong qu¸ tr×nh lao ®éng. MÆt kh¸c ®èi víi nh÷ng ng−êi ®/ ®−îc ®µo t¹o, thÊt nghiÖp, thiÕu viÖc Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 20 lµm sÏ lµm hao mßn vµ mÊt ®i kiÕn thøc, tr×nh ®é tay nghÒ vèn cã. HËu qu¶ cña thÊt nghiÖp, thiÕu viÖc lµm cã thÓ dÉn tíi nhiÒu tiªu cùc trong ®êi sèng x/ héi vµ ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch con ng−êi, bëi v× lao ®éng, viÖc lµm kh«ng chØ lµ nguån gèc cña thu nhËp mµ lao ®éng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn nh©n c¸ch, ®Ó kh¼ng ®Þnh m×nh lµ m«i tr−êng giao tiÕp. ThÊt nghiÖp, thiÕu viÖc lµm cßn lµ vÊn ®Ò c«ng b»ng x/ héi cã ý nghÜa chÝnh trÞ s©u s¾c. Trong chÕ ®é x/ héi chñ nghÜa, mét bé phËn lín t− liÖu s¶n xuÊt thuéc së h÷u toµn d©n. VÒ nguyªn t¾c, mäi thµnh viªn x/ héi ®Òu cã quyÒn b×nh ®¼ng vÒ quyÒn së h÷u ®èi víi t− liÖu s¶n xuÊt nµy. Tuy vËy, thùc tÕ chØ mét bé phËn d©n c− cã quyÒn sö dông vµ cã thu nhËp, bé phËn cßn l¹i (nh÷ng ng−êi thÊt nghiÖp, thiÕu viÖc lµm) cã quyÒn së h÷u nh−ng kh«ng cã quyÒn sö dông vµ kh«ng cã thu nhËp cho b¶n th©n. Do vËy: "Gi¶i quyÕt viÖc lµm, ®¶m b¶o cho mäi ng−êi cã kh¶ n¨ng lao ®éng ®Òu cã c¬ héi cã viÖc lµm, ph¶i lµ tr¸ch nhiÖm cña Nhµ n−íc, cña c¸c doanh nghiÖp vµ cña toµn x/ héi". g. Sù cÇn thiÕt ph¶i gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng §¶ng ta lu«n coi viÖc ph¸t huy nh©n tè con ng−êi nh− lµ mét nguån lùc quan träng nhÊt cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. §©y chÝnh lµ tµi nguyªn v« gi¸, nguån néi lùc dåi dµo cÇn ch¨m sãc ®Ó ph¸t triÓn. §Çu t− vµo con ng−êi vµ ph¸t huy nguån lùc cña con ng−êi lµ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng. Ng©n hµng thÕ giíi (Word bank) nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña vèn vËt chÊt vµ vèn con ng−êi cã mèi liªn hÖ bæ sung lÉn nhau trong t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Con ng−êi kh«ng nh÷ng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn vµ lµ môc tiªu cuèi cïng cña sù ph¸t triÓn. TiÒm n¨ng søc lao ®éng, con ng−êi víi trÝ tuÖ vµ lao ®éng ®−îc ®Þnh h−íng bëi trÝ tuÖ, ®/ vµ ®ang lµ tµi s¶n quý gi¸ nhÊt, lµ nguån lùc quan träng, quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia. Vai trß nµy ngµy cµng t¨ng lªn khi Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 21 trÝ tuÖ ho¸ lao ®éng ®ang trë thµnh xu thÕ phæ biÕn. ViÖc lµm ®èi víi ng−êi lao ®éng lµ nhu cÇu ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Con ng−êi tån t¹i ph¶i ®−îc tiªu dïng mét l−îng t− liÖu sinh ho¹t nhÊt ®Þnh nh−: thøc ¨n, ®å mÆc, nhµ ë, ph−¬ng tiÖn ®i l¹i... ®Ó cã nh÷ng thø ®ã con ng−êi ph¶i s¶n xuÊt vµ kh«ng ngõng t¸i s¶n xuÊt víi quy m« ngµy cµng më réng. Tõ lý luËn vµ thùc tiÔn ®/ chøng minh, cã 3 yÕu tè c¬ b¶n nhÊt ®Ó ph¸t triÓn con ng−êi lµ ph¶i ®¶m b¶o an toµn l−¬ng thùc, an toµn viÖc lµm vµ an toµn m«i tr−êng. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, con ng−êi lµ ng−êi h−ëng thô, mÆt kh¸c con ng−êi cung cÊp ®Çu vµo quan träng cho qu¸ tr×nh biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Ho¹t ®éng lao ®éng ra ®êi cïng víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña loµi ng−êi, ®ã lµ ho¹t ®éng thuéc vÒ b¶n n¨ng sinh tån, con ng−êi chØ cã thÓ tån t¹i, ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn kh«ng ngõng th«ng qua lao ®éng s¶n xuÊt. Do vËy nhu cÇu cã viÖc lµm lµ nhu cÇu ®Ó con ng−êi tån t¹i vµ ph¸t triÓn, lµ yÕu tè kh¸ch quan vµ chÝnh ®¸ng cña ng−êi lao ®éng. Mäi ng−êi cã quyÒn tù do lùa chän quyÒn vµ häc hái nghÒ phï hîp víi nhu cÇu viÖc lµm cña m×nh. h. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng * Nh©n tè vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn Kh«ng thÓ nµo cã sù thuËn lîi trong gi¶i quyÕt viÖc lµm t¹i chç ®èi víi mét sè bé phËn ng−êi lao ®éng sèng ë nh÷ng n¬i bÊt lîi (vïng nói cao, h¶i ®¶o...), ë nh÷ng n¬i thuËn lîi: h¹ tÇng c¬ së ph¸t triÓn, tµi nguyªn phong phó, cã nhiÒu dù ¸n, nhiÒu ch−¬ng tr×nh kinh tÕ, x/ héi ®Çu t− vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm ë ®©y sÏ cã ®iÒu kiÖn h¬n. * Nh©n tè liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch vÜ m« Nhãm chÝnh s¸ch chung cã quan hÖ vµ t¸c ®éng ®Õn viÖc më réng vµ ph¸t triÓn viÖc lµm cho lao ®éng toµn x/ héi nh−: chÝnh s¸ch tÝn dông −u ®/i, chÝnh s¸ch ®Êt ®ai, chÝnh s¸ch thuÕ... Nhãm chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn lÜnh vùc, h×nh thøc vµ vïng cã Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 22 kh¶ n¨ng thu hót ®−îc nhiÒu lao ®éng trong c¬ chÕ thÞ tr−êng (ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn khu vùc phi kÕt cÊu, chÝnh s¸ch di d©n vµ ph¸t triÓn vïng kinh tÕ míi, chÝnh s¸ch ®−a lao ®éng ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë n−íc ngoµi, chÝnh s¸ch di chuyÓn lao ®éng vµ hµnh nghÒ, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc thanh niªn xung phong x©y dùng kinh tÕ vµ t¹o viÖc lµm, chÝnh s¸ch gia c«ng xuÊt khÈu, chÝnh s¸ch kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ, lµng nghÒ truyÒn thèng...) C¸c chÝnh s¸ch viÖc lµm cho c¸c ®èi t−îng lµ ng−êi cã c«ng vµ chÝnh s¸ch x/ héi, ®Æc biÖt kh¸c. BÊt cø chÝnh s¸ch kinh tÕ, x/ héi nµo cña Nhµ n−íc còng ¶nh h−ëng vµ t¸c ®éng ®Õn vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng. * Nh©n tè vÒ d©n sè D©n sè, lao ®éng viÖc lµm vµ nguån nh©n lùc lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ x/ héi cña mét ®Êt n−íc. T¨ng tr−ëng d©n sè víi tèc ®é vµ quy m« hîp lý lµ nguån cung cÊp nh©n lùc v« gi¸, nguån lùc con ng−êi ®¸p øng nhu cÇu ®ßi hái vÒ nh©n lùc cña nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn nhiÒu quèc gia ®/ gÆp ph¶i nhiÒu t×nh huèng ng−îc l¹i. T¨ng tr−ëng d©n sè kh«ng ph¶i lµ yÕu tè tÝch cùc mµ l¹i lµ g¸nh nÆng cho nÒn kinh tÕ. §ã chÝnh lµ giai ®o¹n mµ ph¸t triÓn d©n sè qu¸ nhanh, quy m« ph¸t triÓn lín v−ît qu¸ kh¶ n¨ng ®¸p øng vµ yªu cÇu cña x/ héi. Ngoµi ra vÊn ®Ò di d©n vµ c¸c dßng di d©n, ®Æc biÖt lµ di d©n tõ n«ng th«n ra ®« thÞ g©y ra c¸c ¸p lùc kinh tÕ, x/ héi vµ chÝnh trÞ cßn nguy hiÓm h¬n so víi tû lÖ gia t¨ng d©n sè nhanh chãng. Qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ g©y ra hËu qu¶ trùc tiÕp ®Õn vÊn ®Ò viÖc lµm, ®Ó cã thÓ thu hót hÕt sè lao ®éng nµy, cÇn ph¶i nhanh chãng t¹o ra mét sè l−îng lín chç lµm viÖc. Mét vÊn ®Ò kh¸c lµ chÊt l−îng cña sè lao ®éng nµy vÒ häc vÊn, ®µo t¹o, tr×nh ®é nghÒ nghiÖp kh«ng ®¸p øng ®−îc víi yªu cÇu c«ng viÖc trong khu vùc ®« thÞ. Do vËy hä cã thÓ gia nhËp ®éi qu©n lao ®éng cã chÊt l−îng thÊp ®−îc ®Æc tr−ng bëi tû lÖ thÊt nghiÖp vµ thiÕu viÖc lµm cao. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 23 * Nh©n tè vÒ m«i tr−êng sinh th¸i Gi¶i quyÕt viÖc lµm võa lµ nhiÖm vô bøc xóc võa lµ chiÕn l−îc l©u dµi. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i b¶o ®¶m cho m«i tr−êng nh©n t¹o hoµ hîp víi m«i tr−êng thiªn nhiªn, xem ®©y lµ mét môc tiªu chÝnh quan träng trong gi¶i quyÕt viÖc lµm. * Nh©n tè vÒ vÊn ®Ò ®Þnh h−íng nghÒ nghiÖp vµ khoa häc c«ng nghÖ VÒ gi¸o dôc ®Þnh h−íng nghÒ nghiÖp TiÒm n¨ng kinh tÕ cña mét ®Êt n−íc phô thuéc vµo tr×nh ®é khoa häc, c«ng nghÖ cña ®Êt n−íc ®ã. Tr×nh ®é khoa häc, c«ng nghÖ l¹i phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn gi¸o dôc. §/ cã rÊt nhiÒu bµi häc thÊt b¹i, khi mét n−íc nµo ®ã sö dông c«ng nghÖ ngo¹i nhËp tiªn tiÕn, trong khi tiÒm n¨ng khoa häc c«ng nghÖ trong n−íc cßn rÊt non yÕu. Sù non yÕu thÓ hiÖn ë chç: thiÕu c¸c chuyªn gia giái vÒ khoa häc c«ng nghÖ vµ qu¶n lý, thiÕu ®éi ngò kü thuËt viªn vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ vµ tÊt yÕu ®/ kh«ng thÓ øng dông ®−îc c¸c c«ng nghÖ míi. Kh«ng cã sù lùa chän nµo kh¸c, hoÆc lµ ®µo t¹o c¸c nguån nh©n lùc quý gi¸ cho ®Êt n−íc ph¸t triÓn, hoÆc ph¶i chÞu tôt hËu so víi c¸c n−íc kh¸c. Gi¸o dôc - ®µo t¹o gióp cho ng−êi lao ®éng cã ®ñ tri thøc, n¨ng lùc, s½n sµng ®¸p øng mäi yªu cÇu cña c«ng viÖc vµ râ rµng, ng−êi lao ®éng qua qu¸ tr×nh ®µo t¹o sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®Ó thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc mµ x/ héi ph©n c«ng s¾p xÕp. Trong qu¸ tr×nh gi¸o dôc ph¶i g¾n chÆt víi vÊn ®Ò H−íng häc vµ H−íng nghiÖp. TÊt c¶ mäi con ng−êi ®Òu ®−îc ®i häc, nÕu vÊn ®Ò H−íng nghiÖp ®−îc triÓn khai sím th× ®¹i bé phËn d©n sè sÏ ®−îc h−ëng lîi do c«ng t¸c H−íng nghiÖp ®em l¹i, sÏ gióp cho mäi ng−êi dÔ dµng t×m ®−îc nghÒ phï hîp ngay tõ ®Çu. VÒ khoa häc c«ng nghÖ Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cïng víi viÖc më réng hîp t¸c liªn doanh víi c¸c n−íc còng nh− sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ ®/ lµm biÕn ®æi c¬ cÊu ®éi ngò lao ®éng. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 24 Trong nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, ng−êi lao ®éng muèn thÝch øng víi c¸c c«ng viÖc x/ héi yªu cÇu, tr−íc hÕt hä ph¶i lµ nh÷ng ng−êi ®−îc trang bÞ nhÊt ®Þnh vÒ khoa häc c«ng nghÖ. Tuy nhiªn trong thùc tÕ ë nh÷ng n−íc s¶n xuÊt kÐm ph¸t triÓn th−êng cã sù m©u thuÉn: nÕu c«ng nghÖ s¶n xuÊt tiªn tiÕn, víi c¸c d©y chuyÒn s¶n xuÊt tù ®éng ho¸, chuyªn m«n ho¸ cao th× tr×nh ®é ng−êi lao ®éng ch−a b¾t kÞp thêi dÔ dÉn ®Õn tr×nh tr¹ng mét bé phËn ng−êi lao ®éng bÞ g¹t ra khái qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. V× thÕ, bªn c¹nh c«ng viÖc ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ cho ng−êi lao ®éng, vÊn ®Ò lùa chän ¸o dông møc ®é c«ng nghÖ nµo trong d©y chuyÒn s¶n xuÊt kinh doanh, ph¶i tÝnh to¸n rÊt kü, bëi lÏ: chÝnh s¸ch khoa häc c«ng nghÖ cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng. 2.1.3. H−íng nghiÖp, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi Trung Quèc lµ n−íc ®/ dµnh ®−îc thµnh tÝch trong gi¶i quyÕt viÖc lµm. Víi h¬n 800 triÖu n«ng d©n trong tæng sè 1,2 tû d©n, nh÷ng khã kh¨n mµ x/ héi Trung Quèc gÆp ph¶i trong c«ng viÖc gi¶i quyÕt sè nh©n khÈu lao ®éng ë n«ng th«n, lín h¬n bÊt kú ë mét sè quèc gia nµo kh¸c. C¸ch ®©y mÊy n¨m b¸o chÝ Trung Quèc ®/ dù tÝnh r»ng: nÕu kh«ng cã c¸ch gi¶i quyÕt th× tõ n¨m 2000 trë ®i Trung Quèc ph¶i x©y dùng thªm 70 thµnh phè, mçi thµnh phè tõ 1 triÖu d©n trë lªn, nh−ng dï thÕ còng ch−a ch¾c ®/ gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò c¬ b¶n nµy. Trung Quèc ®/ tr¶i qua mét qu¸ tr×nh t×m kiÕm, thö nghiÖm nhiÒu ph−¬ng s¸ch. §/ tõng cã nh÷ng chñ tr−¬ng di d©n thùc hiÖn nh÷ng cuéc "§¹i khai hoang" víi c¸c khÈu hiÖu "ChÝ lín ®Ó ë cao nguyªn", "X©y dùng quª h−¬ng thø 2"... nh−ng vÉn kh«ng gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò. Bëi lÏ, theo mét chuyªn gia kinh tÕ, ®ã vÉn lµ quan ®iÓm "Ly h−¬ng bÊt ly n«ng" §èi lËp víi quan ®iÓm ®ã, quan ®iÓm "Ly n«ng bÊt ly h−¬ng" ®−îc ¸p dông trong chiÕn l−îc ho¸ kinh tÕ. XuÊt ph¸t tõ chç nhËn thøc l¹i kinh tÕ n«ng nghiÖp. NÕu nh− tr−íc ®©y ng−êi ta cho r»ng: kinh tÕ n«ng th«n lµ kinh tÕ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 25 "®¬n nghiÖp" th× b©y giê theo quan ®iÓm thÞ tr−êng nã ®−îc coi nh− lµ kinh tÕ "®a nghiÖp", "®a doanh", “®a ph−¬ng”, “®a d¹ng”. CÇn tËn dông nguån søc lao ®éng, hµng triÖu ng−êi ë n«ng th«n kh«ng chØ lµm n«ng nghiÖp mµ cßn ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh, më mang hµng chôc ngµnh nghÒ, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, c¶i thiÖn mét c¸ch ®¸ng kÓ thÞ tr−êng néi ®Þa. Nhê lµm vËy, nh÷ng n¨m qua ë n«ng th«n Trung Quèc, ngoµi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®/ xuÊt hiÖn hµng chôc v¹n doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c xÝ nghiÖp vµ tæ hîp h−¬ng trÊn s¶n xuÊt, kinh doanh dÞch vô phi n«ng nghiÖp, thu hót ®−îc 40 - 60 % lùc l−îng lao ®éng d«i d− trong n«ng nghiÖp, t¹o ®−îc viÖc lµm cho hµng tr¨m triÖu ng−êi. Ngoµi ra, ë Trung Quèc h×nh thµnh nhiÒu "C«ng ty dÞch vô viÖc lµm". Nh÷ng c«ng ty dÞch vô lao ®éng ®Çu tiªn ®−îc thµnh lËp tõ n¨m 1979 ®Õn nay ®/ ®−îc ph¸t triÓn, më réng, hiÖn nay ®/ cã 80.771 c«ng ty dÞch vô lao ®éng, trong ®ã cã 3144 do c¸c vô lao ®éng qu¶n lý, 5964 do chÝnh quyÒn c¸c cÊp: quËn, huyÖn vµ c¸c uû ban l/nh ®¹o, 68.810 c«ng ty thuéc sù chØ ®¹o cña c¸c xÝ nghiÖp, viÖn vµ tæ chøc Nhµ n−íc kh¸c. Tæng sè cã 9 triÖu ng−êi ®−îc c¸c c«ng ty dÞch vô lao ®éng ®µo t¹o vµ xÕp viÖc lµm. Trong 6 n¨m qua c¸c c«ng ty dÞch vô lao ®éng ®/ lËp ra 235.000 ®¬n vÞ chi nh¸nh thùc hiÖn s¶n xuÊt, b¸n bu«n, b¸n lÎ vµ c¸c nghÒ dÞch vô sö dông gÇn 7 triÖu lao ®éng [15] M¹ng l−íi c¸c c«ng ty, dÞch vô lao ®éng ®/ ®−îc h×nh thµnh ë hÇu hÕt c¸c thµnh phè, thÞ x/ vµ trong mét sè vïng n«ng th«n. Nhê ®ã mµ gi¶i quyÕt ®−îc qu¸ tr×nh thuyªn chuyÓn lùc l−îng lao ®éng thÆng d− ®Õn c¸c khu vùc phi n«ng nghiÖp. Ngay tõ khi míi thµnh lËp c¸c c«ng ty dÞch vô lao ®éng ®/ chó träng viÖc ®µo t¹o l¹i nghÒ cho nh÷ng ng−êi t×m viÖc, hµng n¨m c¸c trung t©m ®µo t¹o cña Trung Quèc ®/ ®µo t¹o ®−îc kho¶ng 2,06 triÖu ng−êi. HÇu hÕt c¸c ch−¬ng tr×nh d¹y nghÒ ®Òu do c¸c c«ng ty dÞch vô qu¶n lý. Gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lùc l−îng lao ®éng d«i d− vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ 2 vÊn ®Ò lín nh−ng kh«ng ph¶i míi, mµ n−íc nµo còng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 26 tÝnh tíi. §/ cã nh÷ng n−íc ph¸t triÓn doanh nghiÖp vµ vµ nhá, thu hót ®−îc nhiÒu lao ®éng n«ng nghiÖp d«i d− rêi bá n«ng th«ng ra thµnh thÞ kiÕm sèng ngµy mét ®«ng. Nh−ng c¸i míi, c¸i ®¸ng nãi ë Trung Quèc lµ 2 vÊn ®Ò ®ã ®/ ®−îc gi¶i quyÕt trong ®iÒu kiÖn "BÊt ly h−¬ng". DÜ nhiªn, ®Ó thùc hiÖn "Ly n«ng bÊt ly h−¬ng" sÏ ph¶i gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò khã kh¨n phøc t¹p kh¸c. §Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp vµ thiÕu viÖc lµm ë n«ng th«n, NhËt B¶n ®/ tiÕn hµnh: C¶i c¸ch ruéng ®Êt vµ thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm n«ng nghiÖp. ChÝnh c¶i c¸ch ruéng ®Êt ®/ khuyÕn khÝch ng−êi n«ng d©n ®Çu t− thªm nhiÒu lao ®éng vµo ruéng ®Êt chÝnh hä së h÷u. §Ó t¨ng s¶n l−îng, sè ngµy lµm viÖc b×nh qu©n mét vô trªn mét diÖn tÝch gieo trång ®−îc t¨ng lªn. Bªn c¹nh ®ã th©m canh t¨ng vô, hîp lý ho¸ c¬ cÊu c©y trång ®/ h¹n chÕ ®−îc t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm theo thêi vô. C¸c chÝnh s¸ch vµ ch−¬ng tr×nh hç trî n«ng th«n kh¸c nh− ch−¬ng tr×nh t−íi tiªu, cung cÊp tÝn dông vµ trî gi¸ n«ng nghiÖp, ®−a gi¸o dôc n«ng häc vµo tr−êng phæ th«ng, h×nh thµnh c¸c trung t©m nghiªn cøu vµ tr¹m øng dông thö nghiÖm phôc vô n«ng d©n. Nh÷ng ch−¬ng tr×nh nµy ®/ t¹o thªm viÖc lµm vµ thu nhËp cho n«ng d©n NhËt B¶n. Søc mua ë c¸c khu vùc n«ng th«n t¨ng lªn, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ phi n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp, tõ ®ã thu nhËp cña c¸c hé n«ng d©n ®/ kh«ng ngõng t¨ng lªn. Mét nguyªn nh©n thµnh c«ng cña NhËt B¶n trong viÖc duy tr× tû lÖ thÊt nghiÖp lµ më réng c¸c dÞch vô ngµnh nghÒ n«ng nghiÖp, b¸n lÎ vµ ph©n phèi trong c¸c lÜnh vùc, nÒn kinh tÕ tho¸t khái ¸p lùc cña di d©n vµ c¹nh tranh quèc tÕ. Th¸i Lan ¸p dông m« h×nh g¾n liÒn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn quèc gia víi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng th«n th«ng qua h×nh th¸i ph¸t triÓn xÝ nghiÖp ë lµng quª nghÌo. Ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá, më réng c¸c trung t©m d¹y nghÒ, ®Æc biÖt lµ ë n«ng th«n ®Ó gi¶m bít quü thêi gian lao ®éng nhµn rçi. Nhê ho¹t ®éng cña Ban ph¸t triÓn n«ng th«n (IBIRD) vµ tæ chøc hiÖp héi d©n sè vµ ph¸t Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 27 triÓn céng ®ång (PDA) theo m« h×nh trªn, hµng n¨m Th¸i Lan gi¶i quyÕt cho gÇn 1 triÖu lao ®éng cã viÖc lµm [19]. 2.1.4. VÊn ®Ò ®Þnh h−íng nghÒ nghiÖp vµ viÖc lµm ë n−íc ta hiÖn nay Trong 10 n¨m tõ 1991 - 2000 thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi ®óng ®¾n cña §¶ng, c¬ chÕ chÝnh s¸ch phï hîp cña Nhµ n−íc ®/ t¹o ®−îc sù chuyÓn biÕn c¬ b¶n vÒ nhËn thøc, ph−¬ng thøc t¹o më viÖc lµm, ®/ huy ®éng ®−îc mäi nguån lùc cho ®Çu t− ph¸t triÓn vµ t¹o më viÖc lµm. Ch−¬ng tr×nh, môc tiªu quèc gia vÒ gi¶i quyÕt viÖc lµm ®/ ®−îc triÓn khai thùc hiÖn cã kÕt qu¶ víi sù quan t©m cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp vµ toµn x/ héi. V× vËy ®/ gi¶m thÊt nghiÖp, t¨ng viÖc lµm vµ b−íc ®Çu ®/ chuyÓn ®æi c¬ cÊu vµ chÊt l−îng lao ®éng theo h−íng tÝch cùc [25]. NhËn thøc quan niÖm vÒ viÖc lµm vµ chñ tr−¬ng t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng ®/ ®−îc thay ®æi c¬ b¶n, ng−êi lao ®éng ®/ ®øng vµo vÞ trÝ träng t©m, n¨ng ®éng vµ chñ ®éng tù t¹o viÖc lµm cho m×nh vµ cho ng−êi kh¸c trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, kh«ng thô ®éng tr«ng chê vµo sù bè trÝ viÖc lµm cña Nhµ n−íc. Ng−êi sö dông lao ®éng ®−îc khuyÕn khÝch ®Çu t− ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô t¹o më viÖc lµm. Nhµ n−íc tËp trung ban hµnh luËt ph¸p, c¬ chÕ chÝnh s¸ch, t¹o m«i tr−êng vµ c¬ héi thuËn lîi ®Ó mäi ng−êi tù t¹o viÖc lµm cho m×nh vµ cho x/ héi. Cïng víi viÖc ban hµnh LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t− trong n−íc, LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi, LuËt §Êt ®ai, LuËt doanh nghiÖp... Bé LuËt lao ®éng ra ®êi lµ x¸c lËp khung ph¸p luËt vÒ quan hÖ lao ®éng trong c¬ chÕ thÞ tr−êng t−¬ng ®èi hoµn chØnh, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thuª m−ín, sö dông lao ®éng, thóc ®Èy quan hÖ lao ®éng vµ thÞ tr−êng lao ®éng ph¸t triÓn, më ra kh¶ n¨ng míi gi¶i phãng tiÒm n¨ng lao ®éng vµ më viÖc lµm. Nhµ n−íc, c¸c ngµnh, c¸c cÊp ®/ cã nhiÒu cè g¾ng huy ®éng nguån vèn ®Çu t− ph¸t triÓn, nhÊt lµ nguån vèn trong n−íc. Tæng nguån vèn ®Çu t− toµn x/ héi thùc hiÖn trong 10 n¨m qua (Theo gi¸ n¨m 1995) kho¶ng 63 ngh×n tû Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 28 ®ång, t−¬ng ®−¬ng kho¶ng 57 tû USD. Nguån vèn ®Çu t− nµy ®/ gi÷ vai trß chñ ®¹o trong thùc hiÖn thµnh c«ng ch−¬ng tr×nh quèc gia tæng hîp vÒ gi¶i quyÕt viÖc lµm. Cïng víi ph¸t triÓn kinh tÕ - x/ héi ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm, §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®/ cã nh÷ng quyÕt s¸ch quan träng, t¨ng c−êng hç trî trùc tiÕp cho ng−êi lao ®éng ®Ó t¹o viÖc lµm vµ thu nhËp. §Æc biÖt lµ ®/ dïng ng©n s¸ch Nhµ n−íc lËp quü quèc gia gi¶i quyÕt viÖc lµm ®Ó cho vay vèn l/i suÊt −u ®/i, kh«ng ph¶i thÕ chÊp, theo dù ¸n nhá t¹o viÖc lµm, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn hÖ thèng c¸c trung t©m dÞch vô viÖc lµm vµ c¸c c¬ së ®µo t¹o nghÒ x/ héi. §/ ph¸t triÓn nhiÒu h×nh thøc, m« h×nh tæ chøc gi¶i quyÕt viÖc lµm phong phó, ®a d¹ng ë c¸c ®Þa ph−¬ng, c¸c ngµnh, c¸c cÊp, ®¬n vÞ c¬ së víi sù tham gia tÝch cùc, chñ ®éng cña c¸c tæ chøc ®oµn thÓ x/ héi. §/ xuÊt hiÖn nh÷ng nh©n tè quan träng gãp phÇn t¹o nhiÒu viÖc lµm vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng nh−: Doanh nghiÖp võa vµ nhá, kinh tÕ gia ®×nh, kinh tÕ trang tr¹i, ch−¬ng tr×nh s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, nu«i trång, ®¸nh b¾t, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu h¶i s¶n, lµng nghÒ, dÞch vô... Víi ._.× ë ®iÓm nµo? ................................................................................................................................................................................................................ 9.4 Anh/chÞ cã nhËn xÐt chung g× vÒ viÖc th«ng b¸o kÕ ho¹ch häc tËp cho c¸c häc viªn, gi¸o viªn? ................................................................................................................................................................................................................ 9.5 Anh/chÞ cã ®Ò xuÊt g× vÒ viÖc s¾p xÕp kÕ ho¹ch häc tËp vµ viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch häc tËp cña häc viªn nghÒ? ................................................................................................................................................................................................................ 9.6 Anh/chÞ cã nhËn xÐt g× vÒ møc ®é phï hîp cña quy tr×nh tæ chøc thi vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n häc nghÒ cña Nhµ tr−êng? (1) RÊt phï hîp [ ] hái tiÕp c©u 9.9 (2) Phï hîp [ ] hái tiÕp c©u 9.9 (3) Kh«ng phï hîp [ ] hái tiÕp c©u 9.7 9.7 Theo anh/chÞ, quy tr×nh tæ chøc thi vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n häc kh«ng phï hîp ë ®iÓm nµo? ................................................................................................................................................................................................................ 9.8 Anh/chÞ cã ®Ò xuÊt g× vÒ quy tr×nh tæ chøc thi vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n häc nghÒ? ................................................................................................................................................................................................................ 9.9 Theo anh/chÞ viÖc qu¶n lý vµ c«ng bè kÕt qña häc tËp c¸c m«n häc nghÒ cã phï hîp kh«ng? (1) RÊt phï hîp [ ] (2) Phï hîp [ ] (3) Kh«ng phï hîp [ ] hái tiÕp c©u 6.12 9.10 Theo anh/chÞ viÖc qu¶n lý vµ c«ng bè kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n häc kh«ng phï hîp ë ®iÓm nµo? ................................................................................................................................................................................................................ 9.11 Anh/chÞ cã ®Ò xuÊt g× vÒ viÖc qu¶n lý vµ c«ng bè kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n häc? ................................................................................................................................................................................................................ 10. §¸nh gi¸ c«ng t¸c qu¶n lý vµ tæ chøc thùc tËp tèt nghiÖp nghÒ ................................................................................................................................................................................................................ 11. §¸nh gi¸ häc phÝ häc nghÒ STT Néi dung NhËn xÐt §Ò xuÊt 11.1 Thêi gian thu häc phÝ 11.2 C¸ch thu häc phÝ 11.3 Th¸i ®é phôc vô cña nh©n viªn thu häc phÝ 11.4 VÊn ®Ò kh¸c (ghi râ).................. .................................................... Xin ch©n thµnh c¶m ¬n! PhiÕu xin ý kiÕn c¸c c¬ quan, tæ chøc ®ang sö dông lao ®éng ®^ tèt nghiÖp nghÒ ë trung t©m h−íng nghiÖp d¹y nghÒ ................................................................................................ Ngµy ®iÒu tra : ……../……./……... Hä tªn ng−êi ®iÒu tra: ............................................................... M/ sè Hä tªn ng−êi kiÓm tra:.............................................................. 1. Ng−êi cung cÊp th«ng tin 1.1 Hä tªn ng−êi cung cÊp th«ng tin: ........................................................... 1.2 N¨m sinh:........................ 1.3 Giíi tÝnh: (1) nam [ ] (2) nữ [ ] 1.4 Chøc vô:................................................................................................1.5 Häc vÞ:.............................1.6 Häc hµm:....................... 2. Th«ng tin vÒ c¬ quan, ®¬n vÞ sö dông lao ®éng ®· tèt nghiÖp nghÒ 2.1 Tªn c¬ quan, ®¬n vÞ:......................................................................................................................................................................... 2.2 §Þa chØ:............................................................................................................................................................................................. 2.3 Sè ®iÖn tho¹i:.................................... Fax:....................................... Email:.............................................................................. 2.4 LÜnh vùc ho¹t ®éng (1) Qu¶n lý nhµ n−íc [ ] (2) S¶n xuÊt kinh doanh [ ] (3) §µo t¹o, nghiªn cøu, chuyÓn giao c«ng nghÖ [ ] (4) Tæ chøc ph¸t triÓn [ ] (5) Kh¸c ......................................................... ......................................................................................................................... 2.5 Tæng sè lao ®éng, lao ®éng trong c¬ quan ¤ng/ Bµ lµ bao nhiªu?................................................... 2.6 Sè c¸n bé cña c¬ quan ®/ qua ®µo t¹o nghÒ: Sè l−îng (Ng−êi) Tû lÖ (%) trong tæng sè lao ®éng cña c¬ quan Tæng sè T¹i c¬ së D¹y nghÒ §/ ®µo t¹o nghÒ §ang ®µo t¹o nghÒ §/ ®µo t¹o . §ang ®µo t¹o . 2.7 Nhu cÇu, kÕ ho¹ch båi d−ìng lao ®éng cã tr×nh ®é nghÒ cña c¬ quan «ng/bµ trong giai ®o¹n 5 n¨m tíi? ChØ tiªu Tæng sè 2.7.1 §µo t¹o lao ®éng 2.7.2 §µo t¹o . 2.8 §Ó cã ®−îc sè l−îng lao ®éng nh− trªn c¬ quan «ng/bµ lùa chän chÝnh s¸ch ®µo t¹o nh− thÕ nµo? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ 2.9 NÕu lùa chän c¬ së D¹y nghÒ ®Ó ®−a ®i ®µo t¹o, kÕ ho¹ch cô thÓ lµ bao nhiªu ng−êi, cho nh÷ng chuyªn ngµnh g×? Sè l−îng (Ng−êi) Tæng sè T¹i c¬ së D¹y nghÒ Chuyªn ngµnh §µo t¹o lao ®éng §µo t¹o . 2.10 Lý do c¬ quan «ng/bµ lùa chän c¬ së D¹y nghÒ ®Ó ®−a lao ®éng ®i ®µo t¹o nghÒ? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ 2.11 §Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®µo t¹o nh− trªn, c¬ quan «ng/bµ cã nh÷ng khã kh¨n, ®Ò xuÊt g×? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ 3. §¸nh gi¸ chÊt l−îng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o lao ®éng t¹i c¬ së D¹y nghÒ 3.1 Theo ¤ng/ Bµ, nh÷ng lao ®éng ®/ tèt nghiÖp lao ®éng t¹i c¬ së D¹y nghÒ cã ®¸p øng ®−îc yªu cÇu c«ng t¸c cña quý c¬ quan hay kh«ng? (Lùa chän c©u tr¶ lêi thÝch hîp nhÊt ®¸nh dÊu vµo b¶ng d−íi ®©y) Møc ®é ®¸p øng §¸nh dÊu x Xin ¤ng/Bµ gi¶i thÝch thªm vÒ c©u tr¶ lêi §¸p øng tèt §¸p øng võa ph¶i §¸p øng Ýt Kh«ng ®¸p øng 3.2 Häc viªn ®/ tèt nghiÖp nghÒ cña tr−êng cã hoµn thµnh tèt c¸c nhiÖm vô chuyªn m«n ®−îc giao hay kh«ng? (1) Hoµn thµnh xuÊt s¾c [ ] (2) Hoµn thµnh [ ] (3) Kh«ng hoµn thµnh [ ] 3.3 Theo «ng/bµ häc viªn ®/ tèt nghiÖp nghÒ cña c¬ së D¹y nghÒ cã ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu g× so víi häc viªn cña c¸c tr−êngkh¸c ? 3.3.1.Nh÷ng ®iÓm m¹nh? ........................................................................................................................................................................... 3.3.2. Nh÷ng ®iÓm yÕu? .......................................................................................................................................................................... 3.4 Theo ¤ng/ Bµ, kü n¨ng lµm viÖc cña c¸c häc viªn ®/ tèt nghiÖp nghÒ cña c¬ së D¹y nghÒ lµ? (1) Tèt [ ] (2) Kh¸ [ ] (3) Trung b×nh [ ] (4) KÐm [ ] 3.5 Theo ¤ng/ Bµ, kh¶ n¨ng vËn dông c¸c kiÕn thøc ®/ häc phôc vô c«ng t¸c chuyªn m«n cña c¸c häc viªn ®/ tèt nghiÖp lao ®éng cña c¬ së D¹y nghÒ lµ? (1) Cao [ ] (2) Trung b×nh [ ] (3) ThÊp [ ] 3.6 TÝnh øng dông cña c¸c ®Ò tµi luËn v¨n nghÒ do häc viªn thùc hiÖn ®èi víi c¬ quan, ®¬n vÞ? (1) Kh¶ n¨ng øng dông cao [ ] (2) Kh¶ n¨ng øng dông ë 1 khÝa c¹nh nhÊt ®Þnh [ ] (3) Kh«ng cã tÝnh øng dông [ ] 3.7 NhËn xÐt cña «ng/bµ vÒ tr×nh ®é ngo¹i ng÷ cña c¸c häc viªn ®/ tèt nghiÖp lao ®éng cña c¬ së D¹y nghÒ? (1) Tèt [ ] (2) Kh¸ [ ] (3) Trung b×nh [ ] (4) KÐm [ ] 3.8 NhËn xÐt cña «ng/bµ vÒ tr×nh ®é tin häc cña c¸c häc viªn ®/ tèt nghiÖp lao ®éng cña c¬ së D¹y nghÒ? (1) Tèt [ ] (2) Kh¸ [ ] (3) Trung b×nh [ ] (4) KÐm [ ] 3.9 NhËn xÐt cña «ng/bµ vÒ ý thøc tæ chøc kû luËt cña c¸c häc viªn ®/ tèt nghiÖp lao ®éng cña c¬ së D¹y nghÒ? (1) Tèt [ ] (2) Kh¸ [ ] (3) Trung b×nh [ ] (4) KÐm [ ] 3.10 §¸nh gi¸ cña «ng/bµ vÒ kh¶ n¨ng th¨ng tiÕn cña trong c«ng viÖc cña c¸c häc viªn ®/ tèt nghiÖp lao ®éng cña c¬ së D¹y nghÒ? (1) Tèt [ ] (2) Kh¸ [ ] (3) Trung b×nh [ ] (4) KÐm [ ] 3.11 §Ò xuÊt chung cña ¤ng/ Bµ vÒ ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o lao ®éng cña c¬ së D¹y nghÒ? ................................................................................................................................................................................................................ Xin ch©n thµnh cảm ¬n! PhiÕu xin ý kiÕn gi¸o viªn vµ ng−êi qu¶n lý ®µo t¹o nghÒ t¹i trung t©m h−íng nghiÖp d¹y nghÒ.................................................................................... Ngµy ®iÒu tra : ……../……./……... Hä tªn ng−êi ®iÒu tra: ............................................................... M/ sè Hä tªn ng−êi kiÓm tra:.............................................................. Th«ng tin chung cña gi¸o viªn, c¸n bé qu¶n lý d¹y nghÒ 1.1 Hä vµ tªn:.................................................. ................................................................................................................... ................. 1.2 §¬n vÞ...................... ....................................................................................................................................................................... 1.3 NhiÖm vô cña «ng/bµ tham gia c«ng t¸c ®µo t¹o nghÒ (1) ChØ qu¶n lý [ ] (2) ChØ tham gia ®µo t¹o [ ] (3) Võa qu¶n lý võa tham gia ®µo t¹o [ ] 1.4 ¤ng/bµ ®/ lµm c«ng t¸c trªn ®−îc mÊy n¨m?:................................................................................................................................ 1.5 NhiÖm vô cô thÓ cña thÇy/c« liªn quan ®Õn c«ng t¸c ®µo t¹o nghÒ: (1) Gi¶ng d¹y [ ] hái tiÕp phÇn A (2) H−íng dÉn [ ] hái tiÕp phÇn B (3) Gi¶ng d¹y vµ h−íng dÉn [ ] hái tiÕp phÇn A vµ B A. C«ng t¸c gi¶ng d¹y 1.1 ThÇy/c« ®/ tham gia gi¶ng d¹y nh÷ng m«n g×? nghÒ nµo? STT Tªn m«n häc Chuyªn nghÒ 1 1.2 ThÇy c« cã nhËn xÐt g× vÒ sù c©n ®èi gi÷a lý thuyÕt vµ thùc hµnh trong ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o nghÒ cña c¬ së D¹y nghÒ? ................................................................................................................................................................................................................ 2. §¸nh gi¸ vÒ ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o nghÒ 2.1 ThÇy/c« cã nhËn xÐt g× vÒ chÊt l−îng ®Çu vµo cña c¸c häc viªn ®−îc tuyÓn sinh cho ®µo t¹o d¹y nghÒ? (1) Cao [ ] (2) Trung b×nh [ ] (3) KÐm [ ] 2.2 Lý do t¹i sao, thÇy/c« l¹i cho r»ng chÊt l−îng ®Çu vµo cña c¸c häc viªn ®−îc tuyÓn sinh cho ®µo t¹o d¹y nghÒ lµ kÐm? §Ò xuÊt ®Ó t¨ng chÊt l−îng ®Çu vµo khi tuyÓn sinh? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ 2.3 ThÇy/C« cã nhËn xÐt g× vÒ møc ®é ®¸p øng cña ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o nghÒ t¹i c¬ së D¹y nghÒ? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ 2.4 Theo ThÇy/C«, nh÷ng m«n häc nµo ®/ gi¶ng d¹y lµ cÇn thiÕt víi nghÒ häc cô thÓ nµo ? Sè tiÕt quy ®Þnh nªn thùc hiÖn ®èi víi m«n häc T¨ng Gi÷ nguyªn Gi¶m ý kiÕn kh¸c STT Tªn m«n häc nghÒ häc (1) (2) (3) 1 2 2.5 §èi víi c¸c nghÒ ®µo t¹o mµ thÇy/c« ®ang gi¶ng d¹y, nh÷ng m«n häc nµo cÇn ®−îc bít ®i trong ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o? STT Tªn m«n häc Lý do 1 2 3 2.6 §èi víi c¸c nghÒ ®µo t¹o mµ thÇy/c« ®ang gi¶ng d¹y, nh÷ng m«n häc nµo cÇn ®−îc bæ sung trong ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o? STT Tªn m«n häc nghÒ häc Sè tiÕt ®Ò nghÞ Lý do 1 2 3 3. §¸nh gi¸ vÒ c¬ së vËt chÊt 3.1 ThÇy/c« cã nhËn xÐt g× vÒ vÊn ®Ò gi¸o tr×nh, s¸ch vµ tµi liÖu tham kh¶o phôc vô häc viªn d¹y nghÒ t¹i th− viÖn c¬ së D¹y nghÒ? Tiªu chÝ §¸nh gi¸ §Ò xuÊt a. Sù ®Çy ®ñ b. Néi dung c. Chñng lo¹i d. TÝnh cËp nhËt e. T×nh tr¹ng sö dông f. Ph−¬ng ph¸p phôc vô g. Th¸i ®é phôc vô 3.2 ThÇy/c« cã nhËn xÐt g× vÒ vÊn ®Ò phßng, dông cô thÝ nghiÖm phôc vô häc tËp nghiªn cøu cña häc viªn d¹y nghÒ t¹i c¬ së D¹y nghÒ? Tiªu chÝ §¸nh gi¸ §Ò xuÊt a. Sù ®Çy ®ñ b. ChÊt l−îng c. Chñng lo¹i d. TÝnh hiÖn ®¹i e. T×nh tr¹ng sö dông f. Th¸i ®é phôc vô 3.3 ThÇy/c« cã nhËn xÐt g× vÒ vÊn ®Ò gi¶ng ®−êng, phßng häc phôc vô häc tËp vµ nghiªn cøu cña häc viªn d¹y nghÒ t¹i c¬ së D¹y nghÒ? Tiªu chÝ §¸nh gi¸ §Ò xuÊt a. Sù ®Çy ®ñ - Phßng häc - ThiÕt bÞ b. §é réng c. ChÊt l−îng d. TÝnh hiÖn ®¹i e. Th¸i ®é phôc vô 4. §¸nh gi¸ c«ng t¸c qu¶n lý lÞch häc vµ ®iÓm c¸c m«n häc d¹y nghÒ 4.1 ThÇy/c« cã nhËn xÐt g× vÒ viÖc lªn kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch häc tËp cña khãa häc d¹y nghÒ mµ anh/chÞ ®/ theo häc? ................................................................................................................................................................................................................ 4..2 Theo ThÇy/c« viÖc s¾p xÕp trËt tù c¸c m«n häc trong toµn kho¸ häc lµ: (1) Hîp lý [ ] (2) Ch−a hîp lý [ ] 4.3 NÕu ch−a hîp lý th× ë ®iÓm nµo? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ 4.4 ThÇy/c« viÖc th«ng b¸o kÕ ho¹ch häc tËp cho c¸c häc viªn, gi¸o viªn? ................................................................................................................................................................................................................ 4.5 ThÇy/c« cã ®Ò xuÊt g× vÒ viÖc s¾p xÕp kÕ ho¹ch häc tËp vµ viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch häc tËp cña häc viªn d¹y nghÒ? ................................................................................................................................................................................................................ 4.6 ThÇy/c« cã nhËn xÐt g× vÒ møc ®é phï hîp cña quy tr×nh tæ chøc thi vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n häc d¹y nghÒ cña Nhµ c¬ së d¹y nghÒ? (1) RÊt phï hîp [ ] hái tiÕp c©u 4.9 (2) Phï hîp [ ] hái tiÕp c©u 4.9 (3) Kh«ng phï hîp [ ] hái tiÕp c©u 4.7 4.7 Theo anh/cThÇy/c« hÞ, quy tr×nh tæ chøc thi vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n häc kh«ng phï hîp ë ®iÓm nµo? ................................................................................................................................................................................................................ 4.8 ThÇy/c« cã ®Ò xuÊt g× vÒ quy tr×nh tæ chøc thi vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n häc d¹y nghÒ? ................................................................................................................................................................................................................ 4.9 Theo ThÇy/c« viÖc qu¶n lý vµ c«ng bè kÕt qña häc tËp c¸c m«n häc d¹y nghÒ cã phï hîp kh«ng? (1) RÊt phï hîp [ ] (2) Phï hîp [ ] (3) Kh«ng phï hîp [ ] hái tiÕp c©u 4.12 4.10 Theo ThÇy/c« viÖc qu¶n lý vµ c«ng bè kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n häc kh«ng phï hîp ë ®iÓm nµo? ................................................................................................................................................................................................................ 4.11 ThÇy/c« cã ®Ò xuÊt g× vÒ viÖc qu¶n lý vµ c«ng bè kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n häc? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ 4.12 ThÇy c« cã ®Ò xuÊt chung g× vÒ ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o d¹y nghÒ cña c¬ së D¹y nghÒ? ................................................................................................................................................................................................................ 8. Quy tr×nh tuyÓn sinh B. c«ng t¸c qu¶n lý ®µo t¹o nghÒ 8.1 ThÇy/c« cã nhËn xÐt g× vÒ quy tr×nh tuyÓn sinh ®µo t¹o nghÒ cña c¬ së d¹y nghÒ? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ 8..2 ThÇy/c« cã nhËn xÐt g× vÒ thñ tôc b¸n hå s¬ ®¨ng ký häc nghÒ, cña c¬ së d¹y nghÒ? (1) ThuËn tiÖn [ ] (2) Kh«ng thuËn tiÖn [ ] 8.3 ThÇy/c« cã nhËn xÐt g× vÒ quy tr×nh nhËn hå s¬ ®¨ng ký häc nghÒ, cña c¬ së d¹y nghÒ? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ 8.4 ThÇy/c« cã nhËn xÐt g× vÒ c¸c møc lÖ phÝ d¹y nghÒ cña c¬ së d¹y nghÒ? Cao Phï hîp ThÊp §Ò xuÊt 8.4.1 PhÝ nép hå s¬ 8.4.2 PhÝ häc 8.4.3 PhÝ thùc tËp 8.5 ThÇy/c« cã nhËn xÐt g× vÒ quy tr×nh xÐt duyÖt hå s¬ ®¨ng ký häc nghÒ c¬ së d¹y nghÒ? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ 8..6 Trong qu¸ tr×nh tuyÓn sinh, thÇy/c« th−êng gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n g×? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ 8.7 ThÇy/c« cã ®Ò xuÊt g× vÒ quy tr×nh tuyÓn sinh häc viªn nghÒ cña c¬ së d¹y nghÒ? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ 9. §¸nh gi¸ c«ng t¸c qu¶n lý lÞch häc vµ ®iÓm c¸c m«n häc d¹y nghÒ 9.1 ThÇy/c« cã nhËn xÐt g× vÒ viÖc lªn kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch häc tËp cña khãa häc d¹y nghÒ mµ anh/chÞ ®/ theo häc? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ 9..2 Theo ThÇy/c« viÖc s¾p xÕp trËt tù c¸c m«n häc trong toµn kho¸ häc lµ: (1) Hîp lý [ ] (2) Ch−a hîp lý [ ] 9.3 NÕu ch−a hîp lý th× ë ®iÓm nµo? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................... 9.4 ThÇy/c« cã th«ng b¸o kÕ ho¹ch häc tËp cho c¸c häc viªn, gi¸o viªn? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................... 9.5 §Õn nay, kÕ ho¹ch gi¶ng d¹y c¸c m«n häc c¸c kho¸ cã bao giê bÞ ®iÒu chØnh hay kh«ng? (1) Cã [ ] (2) Kh«ng [ ] 9.6 NÕu cã, sù ®iÒu chØnh ®ã lµ do ai chñ ®éng ®iÒu chØnh? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................... 9.7 ThÇy/c« cã ®Ò xuÊt g× vÒ viÖc s¾p xÕp kÕ ho¹ch häc tËp vµ viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch häc tËp cña häc viªn d¹y nghÒ? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................... 9.8 ThÇy/c« cã nhËn xÐt g× vÒ møc ®é phï hîp cña quy tr×nh tæ chøc thi vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n häc d¹y nghÒ cña Nhµ c¬ së d¹y nghÒ? (1) RÊt phï hîp [ ] hái tiÕp c©u 9.11 (2) Phï hîp [ ] hái tiÕp c©u 9.11 (3) Kh«ng phï hîp [ ] hái tiÕp c©u 9.9 9.9 Theo ThÇy/c«, quy tr×nh tæ chøc thi vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n häc kh«ng phï hîp ë ®iÓm nµo? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ 9.10 ThÇy/c« cã ®Ò xuÊt g× vÒ quy tr×nh tæ chøc thi vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n häc d¹y nghÒ? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ 9.11 Theo ThÇy/c« viÖc qu¶n lý vµ c«ng bè kÕt qña häc tËp c¸c m«n häc d¹y nghÒ cã phï hîp kh«ng? (1) RÊt phï hîp [ ] (2) Phï hîp [ ] (3) Kh«ng phï hîp [ ] hái tiÕp c©u 9.12 9.12 Theo ThÇy/c« viÖc qu¶n lý vµ c«ng bè kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n häc kh«ng phï hîp ë ®iÓm nµo? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ 9.13 ThÇy/c« cã ®Ò xuÊt g× vÒ viÖc qu¶n lý vµ c«ng bè kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n häc? ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................ Xin ch©n thµnh c¶m ¬n! ._.