Đánh giá hiện trạng và đề xuất giải pháp quản lý chất thải rắn sinh hoạt tại quận 2 - TPHCM

LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Moâi tröôøng coù taàm quan troïng ñaëc bieät ñoái vôùi ñôøi soáng cuûa con ngöôøi, sinh vaät vaø söï phaùt trieån kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi cuûa moãi quoác gia cuõng nhö toaøn nhaân loaïi. Tuy vaäy, chaát löôïng moâi tröôøng cuûa chuùng ta hieän nay ñang coù nguy cô ngaøy moät suy giaûm do caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Moät trong nhöõng taùc nhaân gaây oâ nhieãm, suy thoaùi moâi tröôøng nghieâm troïng laø chaát thaûi raén phaùt sinh töø sinh hoaït cuûa con ngöôøi, töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát coâng - noâng - laâm - ngö nghieäp, töø caùc coâng sôû, töø caùc hoaït ñoäng giao dòch thöông maïi,... Chaát thaûi raén ngaøy caøng taêng caû veà khoái löôïng, thaønh phaàn laãn ñoäc tính. Hieän nay, moãi ngaøy Tp.HCM thaûi ra khoaûng 7.000 taán raùc. Löôïng raùc khoång loà naøy haàu heát ñöôïc ñem ñeán caùc coâng tröôøng vaø choân xuoáng loøng ñaát vôùi soá ngaân saùch ñeå chi ra vaän chuyeån, xöû lyù khoaûng 300 tæ ñoàng/naêm. Tuy nhieân, phöông phaùp choân laáp raùc taäp trung chöa phaûi laø giaûi phaùp toái öu, coâng ngheä xöû lyùù cuõng khoâng coù gì ñaëc bieät, nhöng trong ñieàu kieän coøn khoù khaên, ñaây ñöôïc xem laø moät giaûi phaùp tình theá. Thöû hình dung, moãi ngaøy coù haøng ngaøn taán raùc ñoå veà caùc baõi choân laáp, neáu khoâng ñöôïc xöû lyù, tình traïng moâi tröôøng seõ bò oâ nhieãm nghieâm troïng, aûnh höôûng tôùi söùc khoûe cuûa ngöôøi daân khu vöïc xung quanh. Taát caû moïi thöù ñöôïc gom laïi veà baõi choân laáp, baõi choân laáp raùc trôû thaønh nôi bò oâ nhieãm nghieâm troïng bôûi moät löôïng nöôùc ræ raùc khoång loà, moâi tröôøng khoâng khí bò oâ nhieãm vaø vuøng ñaát naøy trôû thaønh vuøng ñaát cheát. Moät trong nhöõng ví duï ñieån hình cho vaán ñeà naøy laø baõi raùc Ñoâng Thaïnh ñang bò ñoùng cöûa vaø saép tôùi baõi raùc Goø Caùt vaø Tam Taân cuõng bò ñoùng cöûa. Ñoái vôùi Quaän 2, moät Quaän vöøa môùi ñöôïc xaùc nhaäp vaøo caùc quaän noäi thaønh cuûa Thaønh Phoá (1/4/1997) vaø daân soá chæ taäp trung ñoâng ñuùc vaøo nhöõng naêm gaàn ñaây khi Quaän 2 böôùc vaøo coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa. Naêm 2000, daân soá Quaän 2 chæ laø 104.603 ngöôøi vaø ñeán naêm 2005, daân soá Quaän 2 laø 128.505 ngöôøi vaø töông lai vaán ñeà daân soá seõ phaûi ñöôïc quan taâm. Ñieàu ñoù ñoàng nghóa vôùi vieäc Quaän 2 seõ phaûi gaùnh chòu moät khoái löôïng CTRSH lôùn vaø cuõng ñoàng nghóa vôùi vieäc xaây döïng theâm nhöõng baõi xöû lyù môùi. Taát caû laïi ñi vaøo con ñöôøng beá taét tröôùc ñoù: caùc phöông aùn choân laáp hoaëc ñoát raùc thaûi sinh hoaït ñeàu laø quaù trình chuyeån töø daïng oâ nhieãm naøy sang daïng oâ nhieãm khaùc ñoäc haïi hôn vaø khoâng khaû thi. Vaäy taïi sao chuùng ta laïi khoâng coù nhöõng nghieân cöùu chi tieát ñieàu tra hieän traïng quaûn lyù RSH treân ñòa baøn Quaän 2 vaø töø ñoù xaây döïng leân caùc chöông trình haønh ñoäng cho Quaän 2. Naém baét ñöôïc tình hình treân neân em ñaõ choïn ñoà aùn toát nghieäp:“Ñaùnh giaù hieän traïng vaø ñeà xuaát caùc bieän phaùp quaûn lyù chaát thaûi raén sinh hoaït taïi Quaän 2, Tp.HCM”. 2. PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI Veà quaûn lyù CTRSH, coù 2 loaïi chính: Quaûn lyù haønh chính Quaûn lyù kyõ thuaät Ôû ñeà taøi naøy, toâi chæ taäp trung nghieân cöùu vaøo quaûn lyù kyõ thuaät heä thoáng thu gom, trung chuyeån vaø vaän chuyeån CTRSH Quaän 2. Ñoà aùn ñöôïc thöïc hieän trong khoaûng thôøi gian 12 tuaàn töø 9/4 ñeán 30/6 naêm 2007. 3. MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU Treân cô sôû khaûo saùt thu thaäp soá lieäu hieän coù taïi Xí Nghieäp Coâng Trình Coâng Coäng tröïc thuoäc Coâng ty Quaûn Lyù vaø Phaùt Trieån Nhaø Quaän 2, caùc soá lieäu cuûa Coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò, Vieän Kyõ thuaät Nhieät ñôùi vaø Baûo veä moâi tröôøng. Ñeà taøi thöïc hieän moät soá muïch tieâu sau: Ñaùnh giaù hieän traïng thu gom, trung chuyeån, vaän chuyeån CTRSH treân ñòa baøn Quaän 2. Phaân tích löïa choïn caùc phöông aùn thu gom, vaän chuyeån CTRSH nhaèm caûi thieän heä thoáng thu gom, trung chuyeån, vaän chuyeån CTRSH hieän höõu treân ñòa baøn Quaän 2. NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU Noäi dung nghieân cöùu cuûa ñoà aùn taäp trung vaøo caùc vaán ñeà sau: Toång hôïp, bieân hoäi caùc taøi lieäu veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá xaõ hoäi, moâi tröôøng taïi Quaän 2 cuõng nhö döï baùo khoái löôïng CTRSH phaùt sinh töø nay tôùi naêm 2015. Ñieàu tra thu thaäp soá lieäu veà: Hình thöùc thu gom CTRSH hoä daân Toång soá daây vaø loä trình cuûa caùc daây; Khoái löôïng raùc cho moät daây thu gom; Soá löôïng tuyeán thu thu gom; Caùc loaïi pheá lieäu ñöôïc phaân loaïi; Thieát bò, duïng cuï vaø nhaân löïc; Khoái löôïng CTR töø hoä gia ñình; Phí ngöôøi ñoå raùc phaûi noäp; Thu gom chaát thaûi raén treân ñöôøng phoá Soá löôïng caùc tuyeán queùt, thu gom vaø chieàu daøi, dieän tích caùc tuyeán queùt raùc treân ñöôøng phoá; Khoái löôïng cuûa töøng ñieåm (soá löôïng xe, khoái löôïng moät xe); Thôøi gian queùt, thu gom; Hình thöùc queùt, caùch thöùc chuyeån raùc qua xe trung chuyeån; Trung chuyeån Soá löôïng, vò trí, dieän tích vaø caáu truùc boâ raùc (traïm trung chuyeån); Hoaït ñoäng taïi boâ raùc (soá löôïng, taûi troïng xe, thôøi gian laáy raùc töø caùc ñieåm heïn,…); Thieát bò, duïng cuï, nhaân löïc. Khoái löôïng chaát thaûi raén qua töøng boâ raùc (ñôn vò ñoå vaøo, nguoàn goác raùc); Chaát löôïng moâi tröôøng taïi caùc boâ raùc; Vaän chuyeån Tuyeán vaø thôøi gian, chieàu daøi tuyeán vaän chuyeån; Phöông tieän vaän chuyeån; Khoái löôïng chaát thaûi raén ñoâ thò; Thaønh phaàn CTR; Chaát löôïng moâi tröôøng treân ñöôøng vaän chuyeån; Ñaùnh giaù hieäu quaû coâng taùc thu gom, vaän chuyeån RSH cuûa Quaän. Treân cô sôû ñoù, ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù CTRSH phuø hôïp vôùi Quaän 2. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Phöông phaùp luaän Döïa vaøo hieän traïng dieãn bieán moâi tröôøng, caùc döõ lieäu moâi tröôøng cô sôû phaûi ñöôïc nghieân cöùu, thu thaäp chính xaùc vaø khaùch quan. Töø ñoù, ñaùnh giaù phöông aùn thöïc hieän caàn thieát, nhaèm thöïc hieän coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng ñaït hieäu quaû. Vôùi söï gia taêng daân soá, toác ñoä ñoâ thò hoùa, taêng tröôûng kinh teá dieãn ra maïnh meõ, laø tieàn ñeà cho nguoàn phaùt sinh CTRSH ngaøy caøng gia taêng caû veà maët khoái löôïng vaø ña daïng veà thaønh phaàn. Do ñoù, CTRSH ñaõ vaø ñang xaâm nhaäp maïnh meõ vaøo heä sinh thaùi töï nhieân, kinh teá, xaõ hoäi, moâi tröôøng, gaây tieâu cöïc ñeán veû myõ quan ñoâ thò, oâ nhieãm moâi tröôøng vaø söùc khoûe con ngöôøi moät caùch nghieâm troïng, neáu khoâng ñöôïc quaûn lyù vaø coù bieän phaùp xöû lyù thích hôïp. Quaän 2 laø Quaän coù tyû leä taêng daân soá khoâng lôùn (1,32%), nhöng vaán ñeà raùc chöa ñöôïc chính quyeàn ñòa phöông quaûn lyù ñuùng möùc. Coù söï ñan xen giöõa löïc löôïng thu raùc daân laäp vaø löïc löôïng thu raùc coâng laäp, chính vì theá maø raùc chöa ñöôïc quaûn lyù toát, chæ coù 80 - 85% toång soá löôïng raùc ñöôïc thu gom vaø con soá coøn laïi laø ñoát, choân laáp hoaëc thaûi xuoáng soâng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nghieâm troïng. 5.2. Phöông phaùp cuï theå Phöông phaùp thu thaäp döõ lieäu: thu thaäp vaø keá thöøa choïn loïc caùc cô sôû döõ lieäu coù lieân quan ñeán ñeà taøi töø caùc nguoàn taøi lieäu (saùch vôû, giaùo trình, internet v.v...). Chuû yeáu taäp trung vaøo caùc döõ lieäu sau: Thaønh phaàn vaø tính chaát cuûa chaát thaûi raén. - Caùc phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi raén ôû Vieät Nam vaø treân theá giôùi. - Ñieàu tra, khaûo saùt thöïc ñòa nhaèm thu thaäp caùc soá lieäu veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá - xaõ hoäi, moâi tröôøng cuûa treân ñòa baøn Quaän 2. Hieän traïng vaø quy hoaïch phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi treân ñòa baøn Quaän 2. Choïn loïc taøi lieäu, soá lieäu chính xaùc, tieâu bieåu, khoa hoïc. Phöông phaùp khaûo saùt thöïc ñòa: ñieàu tra, phoûng vaán, khaûo saùt taïi hieän tröôøng, quan saùt vaø chuïp laïi caùc hình aûnh seõ cung caáp cho ñoà aùn nhöõng hình aûnh soáng ñoäng vaø caàn thieát. Phöông phaùp söû duïng baûng caâu hoûi: Söû duïng caùc phieáu khaûo saùt coù chuaån bò töø tröôùc ñeå hoûi caùc thoâng tin caàn thieát ñoái vôùi ñoái töôïng khaûo saùt nhö: teân, tuoåi, soá löôïng ngöôøi theo xe, thôøi gian baét ñaàu tuyeán thu gom, chi phí ngöôøi thaûi raùc phaûi traû, moãi ngaøy thu gom maáy laàn, löông, söùc khoeû, thôøi gian hoaøn thaønh moät daây raùc,… Troø chuyeän, trao ñoåi yù kieán vôùi coâng nhaân taïi traïm nhaèm hoûi: moät ngaøy coù bao nhieâu xe vaøo ñoå, coù bao nhieâu xe laáy raùc, khoái löôïng moãi xe,... Trao ñoåi vôùi caùc coâng nhaân laùi xe nhaèm hoûi: chieàu daøi moãi tuyeán xe, thôøi gian chôø bao laâu,… Trong quaù trình hoûi phaûi toû thaùi ñoä thaân thieän, traùnh sôï seät töø phía ngöôøi ñöôïc hoûi. Phöông phaùp naøy caàn keát hôïp vôùi phöông phaùp troø chuyeän nhöng traùnh ñeå maát thôøi gian. Ghi caùc soá lieäu caàn thieát vaøo phieáu ñieàu tra. Phöông phaùp quan saùt: theo doõi ñoái töôïng taïi caùc tieàn traïm trong suoát quaù trình ñoái töôïng laøm vieäc maø khoâng ñeå ñoái töôïng bieát nhaèm thu thaäp caùc soá lieäu lieân quan nhö: coâng taùc veä sinh boâ raùc sau khi thu gom nhö theá naøo, quaù trình hoaït ñoäng coù aûnh höôûng tôùi ngöôøi daân xung quanh nhö theá naøo,… Phöông phaùp toång hôïp taøi lieäu: töø nhöõng thoâng tin, döõ lieäu ñaõ löïa choïn tieán haønh phaân tích, xöû lyù bieân hoäi laïi, töø ñoù tìm ra caùc cô sôû khoa hoïc ñaày ñuû phuïc vuï cho coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén. Phöông phaùp moâ hình hoùa: phöông phaùp moâ hình hoùa ñöôïc söû duïng trong ñoà aùn ñeå döï baùo daân soá Quaän 2 töø nay ñeán naêm 2015 thoâng qua moâ hình toaùn hoïc haøm Euler caûi tieán. Coâng thöùc nhö sau: Trong ñoù : Ni  : daân soá cuûa naêm tröôùc naêm caàn tính (ngöôøi) Ni+1  : daân soá naêm caàn tính (ngöôøi) r  : toác ñoä gia taêng daân soá (%) rt  : khoaûng thôøi gian (laáy rt = 1 naêm) Soá lieäu ñöôïc xöû lyù vôùi phaàn meàm Microsoft Excel. Phaàn soaïn vaên baûn ñöôïc söû duïng phaàn meàm Microsoft Word. 6. YÙ NGHÓA KHOA HOÏC VAØ YÙ NGHÓA THÖÏC TIEÃN YÙ nghóa khoa hoïc: ñeà taøi ñaõ cung caáp moät soá cô sôû khoa hoïc phuïc vuï cho coâng taùc thu gom, vaän chuyeån CTRSH cho Tp.HCM noùi chung vaø Quaän 2 noùi rieâng trong giai ñoaïn 2007 ñeán 2015. YÙ nghóa thöïc tieãn: ñoà aùn ñöa ra nhöõng giaûi phaùp nhaèm: - Thu gom hieäu quaû, trieät ñeå löôïng CTRSH phaùt sinh haøng ngaøy, ñoàng thôøi phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn. - Naâng cao hieäu quaû quaûn lyù CTRSH taïi ñòa phöông, goùp phaàn caûi thieän moâi tröôøng vaø söùc khoeû coäng ñoàng. - Goùp phaàn taïo theâm coâng aên vieäc laøm, nguoàn thu nhaäp cho ngöôøi daân lao ñoäng taïi ñòa baøn Quaän 2. BOÁ CUÏC LUAÄN VAÊN Luaän vaên coù boá cuïc goàm môû ñaàu, 04 chöông noäi dung toång quan vaø nghieân cöùu, cuoái cuøng laø phaàn keát luaän – kieán nghò, trong ñoù: Môû ñaàu, neâu leân muïc ñích cuûa ñeà taøi cuõng nhö phöông phaùp vaø noäi dung nghieân cöùu. Chöông moät, toång quan veà ñoái töôïng nghieân cöùu vaø aûnh höôûng cuûa ñoái töôïng ngieân cöùu ñeán moâi tröôøng. Khaùi quaùt tình hình quaûn lyù chaát thaûi raén taïi TPHCM. Chöông hai, neâu leân moät soá ñaëc ñieåm veà ñieàu kieän töï nhieân vaø kinh teá xaõ hoäi cuûa khu vöïc nghieân cöùu. Chöông ba, ñaùnh giaù hieän traïng quaûn lyù CTRSH taïi Quaän 2. Treân cô sôû ñoù, chöông boán, phaân tích löïa choïn phöông aùn thu gom vaø vaän chuyeån CTRSH khaû thi cho Quaän 2. Keát luaän vaø kieán nghò. 1.1. KHAÙI QUAÙT VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN 1.1.1. Khaùi nieäm cô baûn veà chaát thaûi raén Chaát thaûi raén (solid waste) laø toaøn boä caùc loaïi vaät chaát ñöôïc con ngöôøi loaïi boû trong caùc hoaït ñoäng kinh teá - xaõ hoäi cuûa mình (bao goàm caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, caùc hoaït ñoäng soáng vaø duy trì söï toàn taïi cuûa coäng ñoàng v.v...). Trong ñoù, quan troïng nhaát laø caùc loaïi chaát thaûi sinh ra töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø hoaït ñoäng soáng. 1.1.2. Nguoàn goác phaùt sinh Chaát thaûi raén naèm trong doøng chaát thaûi chung cuûa ñoâ thò vaø phaùt sinh töø nhieàu nguoàn khaùc nhau trong hoaït ñoäng caù nhaân cuõng nhö trong caùc hoaït ñoäng xaõ hoäi. Caùc nguoàn phaùt sinh coù theå: Töø caùc khu daân cö; Töø caùc trung taâm thöông maïi; Töø caùc coâng sôû, tröôøng hoïc, coâng trình coâng coäng; Töø caùc dòch vuï ñoâ thò, saân bay; Töø caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp; Töø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp; Töø caùc hoaït ñoäng xaây döïng vaø phaù huûy caùc coâng trình xaây döïng; vaø Töø caùc nhaø maùy xöû lyù chaát thaûi (nöôùc caáp, nöôùc thaûi, khí thaûi). Nguoàn phaùt sinh vaø loaïi chaát thaûi raén ñöôïc bieåu thò qua baûng 1.1. Baûng 1.1. Nguoàn goác phaùt sinh chaát thaûi raén Nguoàn phaùt sinh Hoaït ñoäng vaø vò trí phaùt sinh chaát thaûi raén Loaïi chaát thaûi raén 1. Khu daân cö Caùc hoä gia ñình, caùc bieät thöï vaø caùc caên hoä chung cö. Thöïc phaåm, giaáy, carton, plastic, goã, thuûy tinh, nhoâm, thieác, saét, caùc kim loaïi khaùc, tro, caùc "chaát thaûi ñaëc bieät" (bao goàm vaät lieäu to lôùn, ñoà ñieän töû gia duïng, voû xe, raùc vöôøn,... chaát thaûi ñoäc haïi). Baûng 1.1. Nguoàn goác phaùt sinh chaát thaûi raén Nguoàn phaùt sinh Hoaït ñoäng vaø vò trí phaùt sinh chaát thaûi raén Loaïi chaát thaûi raén 2. Khu thöông maïi Cöûa haøng baùch hoùa, nhaø haøng, khaùch saïn, sieâu thò, vaên phoøng giao dòch, nhaø maùy in, cöûa haøng söûa chöõa... Giaáy, carton, plastic, goã, thöïc phaåm, thuûy tinh, kim loaïi, chaát thaûi ñaëc bieät, chaát thaûi ñoäc haïi. 3.Cô quan, coâng sôû Tröôøng hoïc, beänh vieän, nhaø tuø, vaên phoøng cô quan nhaø nöôùc. Caùc loaïi chaát thaûi gioáng nhö khu thöông maïi. Chuù yù, haàu heát raùc beänh vieän ñöôïc thu gom vaø xöû lyù taùch rieâng bôûi vì tính chaát ñoäc haïi cuûa noù. 4. Coâng trình xaây döïng vaø phaù huyû Caùc coâng trình xaây döïng, coâng trình söûa chöõa hoaëc laøm môùi ñöôøng giao thoâng, cao oác, san neàn xaây döïng,... Goã, theùp, beâ toâng, thaïch cao, gaïch, buïi,... 5. Dòch vuï coâng coäng Hoaït ñoäng veä sinh ñöôøng phoá, laøm ñeïp caûnh quan, baõi bieån, khu vui chôi giaûi trí... Chaát thaûi ñaëc bieät, raùc queùt ñöôøng, caønh caây vaø laù caây, xaùc ñoäng thöïc vaät cheát... 6. Caùc nhaø maùy xöû lyù CTÑT Nhaø maùy xöû lyù nöôùc caáp, nöôùc thaûi vaø caùc quaù trình xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp khaùc. Buøn, tro. 7. CTR ñoâ thò Taát caû caùc nguoàn keå treân. Bao goàm taát caû caùc loaïi keå treân. 8. Coâng nghieäp Caùc nhaø maùy saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng, nhaø maùy hoùa chaát, nhaø maùy loïc daàu, caùc nhaø maùy cheá bieán thöïc phaåm, caùc ngaønh coâng nghieäp naëng vaø nheï... Chaát thaûi saûn xuaát coâng nghieäp, vaät lieäu pheá thaûi, chaát thaûi ñaëc bieät, chaát thaûi ñoäc haïi. 9. Noâng nghieäp Caùc hoaït ñoäng thu hoaïch treân ñoàng ruoäng, trang traïi, noâng tröôøng vaø caùc vöôøn caây aên quaû, saûn xuaát söõa vaø loø gieát moå suùc vaät. Caùc loaïi saûn phaåm phuï cuûa quaù trình nuoâi troàng vaø thu hoaïch cheá bieán nhö rôm raï, rau quaû, saûn phaåm thaûi cuûa caùc loø gieát moå heo boø... (Nguoàn: Traàn Hieáu Nhueä vaø coäng söï , Quaûn lyù chaát thaûi raén – Taäp 1, 2001) 1.1.3. Phaân loaïi chaát thaûi raén Phaân loaïi chaát thaûi raén seõ giuùp xaùc ñònh caùc loaïi chaát khaùc nhau cuûa chaát thaûi ñöôïc sinh ra, thöïc hieän vieäc phaân loaïi chaát thaûi raén seõ giuùp gia taêng khaû naêng taùi cheá vaø taùi söû duïng laïi caùc vaät lieäu trong chaát thaûi, ñem laïi hieäu quaû kinh teá vaø baûo veä moâi tröôøng. Phaân loaïi chaát thaûi raén coù theå döïa vaøo nguoàn goác phaùt sinh, ñaëc tính chaát thaûi, muïc ñích quaûn lyù,... Hieän nay, ôû nöôùc ta vaø nhieàu nöôùc treân theá giôùi chaát thaûi raén ñöôïc phaân loaïi theo: coâng ngheä xöû lyù vaø baûn chaát nguoàn taïo thaønh. Phaân loaïi theo coâng ngheä quaûn lyù - xöû lyù Nguoàn goác chaát thaûi raén coù theå khaùc nhau ôû nôi naøy vaø nôi khaùc, khaùc nhau veà soá löôïng, veà kích thöôùc, phaân boá veà khoâng gian. Trong nhieàu tröôøng hôïp thoáng keâ, ngöôøi ta thöôøng phaân chaát thaûi raén thaønh 2 loaïi chính: chaát thaûi coâng nghieäp vaø chaát thaûi sinh hoaït. ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån cuõng nhö caùc nöôùc ñang phaùt trieån, tyû leä chaát thaûi sinh hoaït thöôøng cao hôn chaát thaûi noâng nghieäp. Theo coâng ngheä quaûn lyù vaø xöû lyù chaát thaûi raén ñöôïc phaân loaïi qua baûng 1.2. Baûng 1.2. Phaân loaïi theo coâng ngheä xöû lyù Thaønh phaàn Ñònh nghóa Thí duï 1. Caùc chaát chaùy ñöôïc: - Giaáy - Haøng deät - Raùc thaûi - Coû, rôm, goã cuûi - Chaát deûo - Da vaø cao su - Caùc vaät lieäu laøm töø giaáy. - Coù nguoàn goác töø sôïi. - Caùc chaát thaûi ra töø ñoà aên, thöïc phaåm. - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø goã, tre... - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm töø chaát deûo. - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm töø thuoäc da vaø cao su. - Caùc tuùi giaáy, maûnh bìa. - Vaûi, len... - Caùc rau, quaû, thöïc phaåm. - Ñoà duøng hö, baøn gheá, voû döøa. - Phim cuoän, tuùi chaát deûo, loï chaát deûo, bòch nylon... - Tuùi xaùch da, voû ruoät xe,... Baûng 1.2. Phaân loaïi theo coâng ngheä xöû lyù Thaønh phaàn Ñònh nghóa Thí duï 2. Caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc: - Kim loaïi saét - Kim loaïi khoâng phaûi saét - Thuûy tinh - Ñaù vaø saønh söù - Caùc loaïi vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø saét. - Caùc vaät lieäu khoâng bò nam chaâm huùt. - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm cheá taïo töø thuûy tinh. - Caùc vaät lieäu khoâng chaùy khaùc. - Haøng raøo, dao, naép loï... - Voû hoäp nhoâm, ñoà ñöïng baèng kim loaïi. - Chai loï, ñoà duøng baèng thuûy tinh, boùng ñeøn... - Voû trai, oác, gaïch ñaù, goám söù... 3. Caùc chaát hoãn hôïp - Taát caû caùc loaïi vaät lieäu khoâng phaân loaïi ôû phaàn 1 vaø 2 ñeàu thuoäc loaïi naøy. - Ñaù, ñaát, caùt... (Nguoàn: Leâ Vaên Naõi, Baûo veä moâi tröôøng trong xaây döïng cô baûn, 1999) Nguoàn goác chaát thaûi raén coù theå khaùc nhau ôû nôi naøy vaø nôi khaùc, khaùc nhau veà soá löôïng, veà kích thöôùc, phaân boá veà khoâng gian. Trong nhieàu tröôøng hôïp thoáng keâ, ngöôøi ta thöôøng phaân chaát thaûi raén thaønh 2 loaïi chính: chaát thaûi coâng nghieäp vaø chaát thaûi sinh hoaït. ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån cuõng nhö caùc nöôùc ñang phaùt trieån, tyû leä chaát thaûi sinh hoaït thöôøng cao hôn chaát thaûi noâng nghieäp. 1.1.3.2. Phaân loaïi theo baûn chaát nguoàn taïo thaønh Theo baûn chaát nguoàn taïo thaønh, chaát thaûi raén coù caùc loaïi sau: Raùc thöïc phaåm: laø nhöõng chaát thaûi töø nguoàn thöïc phaåm, noâng phaåm hoa quaû trong quaù trình saûn xuaát, thu hoaïch, cheá bieán, baûo quaûn bò hö haïi thaûi loaïi ra. Tính chaát ñaëc tröng cuûa raùc thöïc phaåm laø quaù trình leân men cao, nhaát laø trong ñieàu kieän ñoä aåm khoâng khí 85 - 90%, nhieät ñoä 30 - 350C, quaù trình naøy gaây muøi thoái noàng naëc vaø phaùt taùn vaøo khoâng khí nhieàu baøo töû naám beänh. Raùc taïp: raùc taïp bao goàm caùc chaát chaùy ñöôïc vaø khoâng chaùy ñöôïc sinh ra töø caùc hoä gia ñình, coâng sôû, hoaït ñoäng thöông maïi,..., raùc taïp coù loaïi phaân giaûi nhanh, coù loaïi phaân giaûi chaäm hoaëc khoù phaân giaûi (bao nylon); coù loaïi chaùy ñöôïc, coù loaïi khoâng chaùy. Loaïi raùc ñoát ñöôïc bao goàm caùc chaát giaáy, bìa, plastic, vaûi, cao su, da, goã, laù caây; loaïi khoâng chaùy goàm thuûy tinh, ñoà nhoâm, kim loaïi. Xaø baàn buøn coáng: chaát thaûi cuûa quaù trình xaây döïng vaø chænh trang ñoâ thò bao goàm buïi ñaù, maûnh vôõ, beâ toâng, goã, gaïch, ngoùi, ñöôøng oáng nhöõng vaät lieäu thöøa cuûa trang bò noäi thaát. Tro, xæ: vaät chaát coøn laïi trong quaù trình ñoát cuûi, than, rôm, raï, laù,..., ôû caùc hoä gia ñình, coâng sôû, nhaø haøng, nhaø maùy, xí nghieäp. Chaát thaûi töø nhaø maùy nöôùc: chaát thaûi töø nhaø maùy nöôùc bao goàm buøn caùt laéng trong quaù trình ngöng tuï chieám 25 - 29%. Thaønh phaàn caáp haït coù thay ñoåi ñoâi chuùt do nguoàn nöôùc laáy vaøo quaù trình coâng ngheä. Chaát thaûi töø caùc nhaø maùy xöû lyù oâ nhieãm: chaát thaûi naøy coù raùc töø caùc heä thoáng xöû lyù nöôùc, nöôùc thaûi, nhaø maùy xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp. Chaát thaûi laø saûn phaåm thöøa noâng nghieäp: laø loaïi chaát thaûi xuaát hieän ôû vuøng noâng thoân thaønh phaàn chuû yeáu laø rôm raï, daây khoai, caønh laù caây troàng, rau boû, khoái löôïng phuï thuoäc vaøo muøa vuï vaø ñaëc tính cuõng nhö phong tuïc noâng nghieäp ôû moãi vuøng, coù vuøng noù laø chaát thaûi nhöng coù vuøng noù laïi laø nguyeân lieäu cho saûn xuaát. Chaát thaûi xaây döïng: ñaây laø chaát thaûi raén töø quaù trình xaây döïng, söûa chöõa nhaø cöûa, ñaäp phaù caùc coâng trình xaây döïng taïo ra caùc xaø baàn, beâtoâng v.v... Chaát thaûi ñaëc bieät: chaát thaûi ñaëc bieät bao goàm raùc thu gom töø vieäc queùt ñöôøng, raùc töø caùc thuøng raùc coâng coäng, xaùc ñoäng vaät, xe oâ toâ pheá thaûi v.v... Chaát thaûi ñoäc haïi: laø loaïi chaát thaûi chöùa caùc chaát ñoäc haïi nguy hieåm nhö caùc chaát thaûi phoùng xaï uran thori, caùc loaïi thuoác noå, chaát thaûi sinh hoïc, chaát thaûi trong saûn xuaát nhöïa hoaëc chaát thaûi trong saûn xuaát vi truøng, nghóa laø toaøn boä nhöõng chaát thaûi raén gaây haïi tröïc tieáp vaø raát ñoäc duø ôû möùc raát thaáp ñoái vôùi ngöôøi, ñoäng thöïc vaät. 1.1.4. Thaønh phaàn vaø tính chaát cuûa chaát thaûi raén 1.1.4.1. Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén moâ taû caùc thaønh phaàn rieâng bieät maø töø ñoù taïo neân caùc doøng chaát thaûi, moái quan heä giöõa caùc thaønh phaàn naøy ñöôïc bieåu dieãn theo % khoái löôïng. Thaønh phaàn chaát thaûi raén coù theå laø thaønh phaàn rieâng bieät hoaëc thaønh phaàn hoùa hoïc. Thaønh phaàn rieâng bieät cuûa chaát thaûi raén thay ñoåi theo vò trí ñòa lyù, theo vuøng daân cö, theo möùc soáng, thôøi gian trong ngaøy, trong muøa, trong naêm. Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa chaát thaûi raén bao goàm nhöõng chaát deã bay hôi khi ñoát ôû nhieät ñoä 9200C, thaønh phaàn tro sau khi ñoát vaø deã noùng chaûy. Taïi ñieåm noùng chaûy theå tích cuûa raùc giaûm 95%. Thaønh phaàn rieâng bieät vaø thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa chaát thaûi raén sinh hoaït ñöôïc theå hieän ôû baûng 1.3. vaø baûng 1.4. Bảng 1.3. Thaønh phaàn rieâng bieät cuûa CTRSH (theo soá lieäu khaûo saùt taïi Tp.HCM) STT Thaønh phaàn Phaàn traêm khoái löôïng (%) Hoä gia ñình Tröôøng hoïc Nhaø haøng, khaùch saïn Raùc chôï 1 Raùc thöïc phẩm 61,0 - 96,6 23,5 - 75,8 79,5 - 100,0 20,2 – 100 2 Giaáy 1,0 - 19,7 1,5 - 27,5 0 - 2,8 0 -11,4 3 Carton 0 - 4,6 0 0 - 0,5 0 - 4,9 4 Voû soø, oác, cua 0 0 0 0 - 10,1 5 Nhöïa 0 - 10,8 3,5 - 18,9 0 - 6,0 0 - 4,3 6 Tre, rôm raï 0 0 0 0 - 7,6 7 Thuûy tinh 0 - 25,0 1,3 - 2,5 0 -1,0 0 - 4,9 8 Nilon 0 - 36,6 8,5 - 34,4 0 -5,3 0 - 6,5 9 Goã 0 - 7,2 0 - 20,2 0 0 - 5,3 10 Lon ñoà hôïp 0 - 10,2 0 - 4,0 0 - 1,5 0 - 2,1 11 Tro 0 0 0 0 - 2,3 12 Vaûi 0 - 14,2 1,0 - 3,8 0 0,5 - 8,1 13 Da 0 0 - 4,2 0 0 - 1,6 14 Saønh söù 0 -10,5 0 0 -1,3 0 - 1,5 15 Cao su meàm 0 0 0 0 - 5,6 16 Cao su cứng 0 - 2,8 0 0 0 - 4,2 17 Kim loaïi maøu 0 - 3,3 0 0 0 - 5,9 18 Xaø baàn 0 - 9,3 0 0 0 - 4,0 19 Styrofoam 0 - 1,3 1,0 - 2,0 0 - 2,1 0 - 6,3 (Nguoàn: CITENCO - CENTEMA, 2002) Baûng1.3 cho ta thaáy trong thaønh phaàn rieâng bieät cuûa chaát thaûi raén sinh hoaït, raùc thöïc phaåm chieám tyû leä cao nhaát, keá ñeán laø giaáy, nylon, nhöïa,..., tro vaø da coù giaù trò thaáp nhaát. Baûng 1.4. Thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa caùc hôïp phaàn chaùy ñöôïc cuûa chaát thaûi raén TT Thaønh phaàn Tính theo % troïng löôïng khoâ Carbon Hydro Oxy Nitô Tro Löu huyønh 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Thöïc phaåm Giaáy Carton Plastic Vaûi Caosu Da Raùc laøm vöôøn Goã Buïi, tro, gaïch 48.00 3.50 4.40 60.00 55.00 78.00 60.00 47.80 49.50 26.30 6.40 6.00 5.90 7.20 6.60 10.00 8.00 6.00 6.00 3.00 37.50 44.00 44.60 22.80 31.20 - 11.60 38.00 42.70 2.00 2.60 0.30 0.30 - 4.60 2.00 10.00 3.40 0.20 0.50 5.00 6.00 5.00 10.00 2.45 10.00 10.00 4.50 1.50 68.00 0.40 0.20 0.20 - 0.15 - 0.40 0.30 0.10 0.20 (Nguoàn: Traàn Hieáu Nhueä vaø coäng söï , Quaûn lyù chaát thaûi raén – Taäp 1, 2001) Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa chaát thaûi raén sinh hoaït goàm coù C, H, O, N, S. Baûng 1.4 cho thaáy, thaønh phaàn C laø cao nhaát, tuøy theo moãi loaïi raùc maø thaønh phaàn cuûa noù cuõng thay ñoåi. Thaønh phaàn naøy ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh nhieät löôïng cuûa raùc. 1.1.4.2. Tính chaát cuûa chaát thaûi raén Tính chaát cuûa chaát thaûi raén bao goàm tính chaát vaät lyù, tính chaát hoùa hoïc vaø tính chaát sinh hoïc.Vôùi moãi loaïi chaát thaûi khaùc nhau thì tính chaát cuûa noù cuõng khaùc nhau. a. Tính chaát vaät lyù: nhöõng tính chaát vaät lyù quan troïng cuûa chaát thaûi raén bao goàm tyû troïng, ñoä aåm, kích thöôùc haït, caáp phoái haït vaø khaû naêng giöõ nöôùc taïi thöïc ñòa. Tyû troïng: tyû troïng cuûa raùc ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp caân troïng löôïng ñeå xaùc ñònh tyû leä giöõa troïng löôïng cuûa maãu vôùi theå tích cuûa noù, coù ñôn vò laø kg/m3, tyû troïng ñöôïc duøng ñeå ñaùnh giaù khoái löôïng toång coäng vaø theå tích chaát thaûi raén. Tyû troïng phuï thuoäc vaøo caùc muøa trong naêm, thaønh phaàn rieâng bieät, ñoä aåm khoâng khí vaø ñöôïc xaùc ñònh baèng coâng thöùc: T = m/V (Nguoàn: Traàn Hieáu Nhueä, Quaûn lyù chaát thaûi raén – Taäp 1, 2005) Trong ñoù: T - tyû troïng (kg/m3); m - khoái löôïng raùc (kg); V - theå tích chöùa khoái löôïng raùc caân baèng (m3). Ñoä aåm: ñoä aåm cuûa chaát thaûi raén ñöôïc ñònh nghóa laø löôïng nöôùc chöùa trong moät ñôn vò troïng löôïng chaát thaûi ôû traïng thaùi nguyeân thuûy. Ñoä aåm cuûa chaát thaûi raén thöôøng ñöôïc bieåu dieãn baèng 2 phöông phaùp: Phöông phaùp troïng löôïng öôùt: ñoä aåm trong moät maãu ñöôïc bieåu dieãn baèng % cuûa troïng löôïng öôùt vaät lieäu. Phöông phaùp troïng löôïng khoâ: ñoä aåm trong moät maãu ñöôïc bieåu dieãn baèng % cuûa troïng löôïng khoâ vaät lieäu. Coâng thöùc toaùn hoïc cuûa ñoä aåm theo troïng löôïng öôùt: M = ( w - d )/w (Nguoàn: Traàn Hieáu Nhueä, Quaûn lyù chaát thaûi raén- Taäp 1, 2005) Trong ñoù: M - ñoä aåm (%); w - khoái löôïng ban ñaàu cuûa maãu (kg); d - khoái löôïng cuûa maãu khi saáy ôû 1050C (kg). Ñoä aåm vaø troïng löôïng rieâng cuûa caùc hôïp phaàn trong chaát thaûi raén ñoâ thò ñöôïc bieåu dieãn ôû baûng 1.5. Baûng 1.5. Tyû troïng vaø ñoä aåm cuûa caùc thaønh phaàn trong raùc sinh hoaït Loaïi chaát thaûi Tyû troïng (kg/m3) Ñoä aåm (%) Dao ñoäng Trung bình Dao ñoäng Trung bình Chaát thaûi thöïc phaåm 128.0 - 80.0 228.0 50.0 - 80.0 70.0 Giaáy 32.0 - 128.0 81.6 4.0 - 10.0 6.0 Carton 38.0 - 80.0 49.6 4.0 - 8.0 5.0 Chaát deûo 32.0 - 128.0 64.0 1.0 - 4.0 2.0 Vaûi vuïn 32.0 - 96.0 64.0 6.0 - 15.0 10.0 Cao su 96.0 - 192.0 128.0 1.0 - 4.0 2.0 Da vuïn 96.0 - 256.0 160.0 8.0 - 12.0 10.0 Saûn phaåm vöôøn 84.0 - 224.0 174.0 30.0 - 80.0 60.0 Goã 128.0 - 20.0 240.0 15.0 - 40.0 20.0 Thuûy tinh 160.0 - 480.0 193.6 1.0 - 4.0 2.0 Can hoäp 48.0 -160.0 88.0 2.0 - 4.0 3.0 Kim loaïi khoâng theùp 64.0 - 240.0 160.0 2.0 - 4.0 2.0 Kim loaïi theùp 128.0 - 1120.0 320.0 2.0 - 6.0 3.0 Buïi, tro, gaïch 320.0 - 960.0 480.0 6.0 - 12.0 8.0 (Nguoàn: Traàn Hieáu Nhueä vaø coäng söï , Quaûn lyù chaát thaûi raén – Taäp 1, 2001) Kích thöôùc haït vaø caáp phoái haït: kích thöôùc haït vaø caáp phoái haït cuûa caùc vaät lieäu thaønh phaàn trong chaát thaûi raén laø moät döõ lieäu quan troïng trong tính toaùn thieát keá caùc phöông tieän cô khí nhö: saøng phaân loaïi maùy, maùy phaân loaïi töø tính. Khaû naêng giöõ nöôùc taïi thöïc ñòa: khaû naêng giöõ nöôùc taïi hieän tröôøng cuûa chaát thaûi raén laø toaøn boä löôïng nöôùc maø noù coù theå giöõ laïi trong maãu chaát thaûi döôùi taùc duïng keùo xuoáng cuûa troïng löïc. b. Tính chaát hoùa hoïc: tính chaát hoùa hoïc cuûa chaát thaûi raén ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc löïa choïn phöông phaùp xöû lyù vaø thu hoài nguyeân lieäu, caùc chæ tieâu hoùa hoïc quan troïng cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò goàm chaát höõu cô, chaát tro, haøm löôïng cacbon coá ñònh, nhieät trò. Chaát höõu cô: chaát höõu cô ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch laáy maãu raùc ñaõ laøm phaân tích xaùc ñònh ñoä aåm, ñem ñoát ôû 9500C trong thôøi gian 1 giôø, phaàn bay hôi ñi laø phaàn chaát höõu cô hay coøn goïi laø toån thaát khi nung, thoâng thöôøng chaát höõu cô dao ñoäng trong khoaûng 40 - 60%, giaù trò trung bình laø 53%. Chaát tro: chaát tro laø phaàn coøn laïi sau khi ñoát ôû nhieät ñoä 9500C, töùc laø caùc chaát trô dö hay chaát voâ cô. Chaát voâ cô (%) = 100( %) – chaát höõu cô (%). Haøm löôïng cacbon coá ñònh: haøm löôïng cacbon coá ñònh laø löôïng cacbon coøn laïi sau khi ñaõ loaïi boû caùc chaát coù theå bay hôi khi nung ôû 9500 C, haøm löôïng naøy thöôøng chieám khoaûng 5 - 12%, giaù trò trung bình laø 7%. Nhieät trò: nhieät trò laø giaù trò nhieät taïo thaønh khi ñoát chaát thaûi raén. Giaù trò nhieät ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc Dulong: Btu/Ib = 145C + 610( H2 - 1/8 O2 ) + 40S + 10N (Nguoàn: Traàn Hieáu Nhueä, Quaûn lyù chaát thaûi raén – Taäp 1, 2005) Trong ñoù: C - cacbon, % troïng löôïng; H2 - hydro, % troïng löôïng; O2 - oxy, % troïng löôïng; S - löu huyønh, % troïng löôïng; N - nitô, % troïng löôïng. c. Tính chaát sinh hoïc: Tröø caùc hôïp phaàn nhöïa deûo, cao su, ña phaàn chaát höõu cô cuûa haàu heát caùc chaát thaûi raén ñoâ thò coù theå ñöôïc phaân loaïi nhö sau: Söï taïo thaønh nöôùc hoøa tan nhö hoà tinh boät, Amino acid vaø caùc acid höõu cô khaùc. Hemixenluloza, moät söï hoùa ñaëc saûn phaåm cuûa ñöôøng 5-cacbon vaø 6-cacbon. Xenluloza, moät söï hoùa ñaëc cuûa ñöôøng 6 - cacbon. Chaát beùo, daàu vaø chaát saùp laø caùc este cuûa röôïu vaø caùc acid beùo maïch daøi. Chaát goã (lignin), moät saûn phaåm polime chöùa caùc voøng thôm vôùi nhoùm (-OCH3), baûn chaát hoùa hoïc ñuùng cuûa noù vaãn chöa ñöôïc bieát ñeán. Lignocellulose söï keát hôïp cuûa lignin vaø xenluloza. Protein ñöôïc taïo thaønh töø caùc chuoãi amino acid. Tính chaát sinh hoïc quan troïng nhaát cuûa phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén ñoâ thò laø caùc hôïp phaàn höõu cô cuûa chaát thaûi raén ñeàu coù theå bò bieán ñoåi sinh hoïc taïo thaønh caùc khí ñoát, caùc chaát trô vaø caùc chaát raén voâ cô coù lieân quan. Söï phaùt sinh muøi vaø coân truøng coù lieân quan ñeán quaù trình phaân huûy cuûa caùc vaät lieäu höõu cô tìm thaáy trong chaát thaûi raén ñoâ thò. 1.2. AÛNH HÖÔÛNG CUÛA CHAÁT THAÛI RAÉN ÑEÁN MOÂI TRÖÔØNG 1.2.1. AÛnh höôûng ñeán moâi tröôøng nöôùc ._. Caùc chaát thaûi raén, neáu laø chaát thaûi höõu cô seõ bò phaân huûy nhanh choùng trong moâi tröôøng nöôùc. Phaàn noåi leân maët nöôùc seõ coù quaù trình khoaùng hoùa chaát höõu cô ñeå taïo ra caùc saûn phaåm trung gian sau ñoù nhöõng saûn phaåm cuoái cuøng laø khoaùng chaát vaø nöôùc. Phaàn chìm trong nöôùc seõ coù quaù trình phaân giaûi yeám khí ñeå taïo ra caùc hôïp chaát trung gian vaø sau ñoù laø saûn phaåm cuoái cuøng CH4, H2S, H2O, CO2. Taát caû caùc chaát trung gian ñeàu gaây muøi hoâi thoái vaø laø ñoäc chaát. Beân caïnh ñoù, coøn raát nhieàu vi truøng vaø sieâu vi truøng laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Neáu raùc thaûi laø nhöõng chaát kim loaïi thì noù gaây neân hieän töôïng aên moøn trong moâi tröôøng nöôùc. Sau ñoù oxy hoùa coù oxy vaø khoâng coù oxy xuaát hieän, gaây nhieãm baån cho moâi tröôøng nöôùc, nguoàn nöôùc. Nhöõng chaát thaûi ñoäc nhö Hg, Pb hoaëc caùc chaát phoùng xaï seõ laøm nguy hieåm hôn. 1.2.2. AÛnh höôûng ñeán moâi tröôøng khoâng khí Caùc chaát thaûi raén thöôøng coù moät phaàn coù theå bay hôi vaø mang theo muøi laøm oâ nhieãm khoâng khí. Coù nhöõng chaát thaûi coù khaû naêng thaêng hoa phaùt taùn trong khoâng khí gaây oâ nhieãm tröïc tieáp, coù nhöõng loaïi raùc deã phaân huûy (thöïc phaåm, traùi caây bò hoâi thoái v.v...) trong ñieàu kieän nhieät ñoä vaø ñoä aåm thích hôïp (nhieät ñoä toát nhaát laø 350C vaø ñoä aåm laø 70 - 80%) seõ ñöôïc caùc vi sinh vaät phaân huûy taïo muøi hoâi, caùc chaát khí oâ nhieãm coù taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng, söùc khoûe vaø khaû naêng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Thaønh phaàn khí thaûi chuû yeáu ñöôïc thaáy ôû caùc baõi choân laáp raùc ñöôïc theå hieän ôû baûng 1.6. Baûng 1.6. Thaønh phaàn khí töø baõi raùc Thôøi gian (thaùng) Thaønh phaàn khí % theå tích Nitô – N2 Carbonic – CO2 Metan – CH4 0 – 3 5,2 88 5 3 – 6 3,8 76 21 6 – 12 0,4 65 29 12 – 18 1,1 52 40 18 – 24 0,4 53 47 24 – 30 0,2 52 48 30 – 36 1,3 46 51 36 – 42 0,9 50 47 42 – 48 0,4 51 48 (Nguoàn: Leâ Huy Baù, Moâi tröôøng cô baûn, 2000) Theo baûng 1.6, raùc sinh ra caùc chaát khí goàm coù NH3, CO2, CO, H2, H2S, CH4, NH2,... Haàu heát khí trong baõi raùc laø CO2 vaø CH4 (chieám 90%). 1.2.3. AÛnh höôûng ñeán moâi tröôøng ñaát Caùc chaát thaûi höõu cô seõ ñöôïc vi sinh vaät phaân huûy trong moâi tröôøng ñaát: khi chaát thaûi ñi vaøo moâi tröôøng ñaát seõ xaûy ra quaù trình phaân giaûi yeám khí vaø hieáu khí, taïo ra caùc saûn phaåm trung gian vaø cuoái cuøng neáu laø hieáu khí thì hình thaønh neân caùc khoaùng chaát ñôn giaûn, H2O, CO2; yeám khí thì saûn phaåm cuoái cuøng chuû yeáu laø CH4, H2O, CO2 , söï taïo thaønh khí CH4 trong ñieàu kieän yeám khí laøm xuaát hieän theâm chaát ñoäc cho moâi tröôøng ñaát, khí thoaùt ra seõ boác leân vaø goùp phaàn laøm gia taêng hieäu öùng nhaø kính. ÔÛ caùc baõi choân laáp, söï phaân giaûi caùc chaát höõu cô gaây muøi hoâi thoái khieán cho khoâng khí trong ñaát bò oâ nhieãm, aûnh höôûng ñeán vi sinh vaät soáng moâi tröôøng ñaát. Caùc chaát ñoäc sinh ra trong quaù trình leân men khueách taùn vaø thaám vaøo ñaát, naèm laïi ôû trong ñoù, nhaát laø H2S. Nöôùc ræ ra töø caùc baõi raùc vaø haàm caàu laøm oâ nhieãm traàm troïng veà maët sinh hoïc. Moâi tröôøng ñaát coù khaû naêng töï laøm saïch cao hôn moâi tröôøng nöôùc vaø khoâng khí do moâi tröôøng ñaát coù haït keo ñaát coù ñaëc tính mang ñieän, tyû dieän haáp thuï lôùn khaû naêng haáp thuï vaø trao ñoåi ion lôùn. Song, moät khi löôïng raùc thaûi lôùn vöôït quaù khaû naêng töï laøm saïch cuûa moâi tröôøng ñaát thì tình traïng oâ nhieãm laïi trôû neân naëng neà gaáp boäi, luùc naøy ñaát seõ bò suy thoaùi. Caùc chaát gaây oâ nhieãm (vi truøng, kim loaïi naëng, caùc chaát phoùng xaï ñoäc haïi v.v...) theo caùc mao quaûn trong ñaát thaám xuoáng maïch nöôùc ngaàm, laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc ngaàm. 1.2.4. AÛnh höôûng ñeán caûnh quan vaø söùc khoûe con ngöôøi Chaát thaûi raén phaùt sinh töø caùc khu ñoâ thò neáu khoâng ñöôïc thu gom vaø xöû lyù ñuùng caùch seõ gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, aûnh höôûng xaáu ñeán söùc khoûe coäng ñoàng daân cö vaø laøm maát veû myõ quan ñoâ thò. Thaønh phaàn chaát thaûi raén raát phöùc taïp, trong ñoù coù chöùa caùc maàm beänh töø ngöôøi vaø gia suùc, caùc chaát thaûi höõu cô, xaùc suùc vaät cheát,..., taïo ñieàu kieän cho muoãi, chuoät, ruoài,... sinh saûn vaø laây lan maàm beänh cho ngöôøi, neáu naëng trôû thaønh dòch beänh cho ngöôøi vaø vaät nuoâi. Moät soá vi khuaån, sieâu vi khuaån, kyù sinh truøng,... toàn taïi trong raùc thaûi coù theå gaây beänh cho ngöôøi nhö: soát reùt, beänh ngoaøi da, dòch haïch, thöông haøn, phoù thöông haøn, tieâu chaûy, giun saùn, lao v.v... Phaân loaïi, thu gom vaø xöû lyù raùc khoâng ñuùng quy ñònh laø nguy cô gaây beänh nguy hieåm cho coâng nhaân veä sinh, ngöôøi bôùi raùc, nhaát laø khi gaëp phaûi caùc chaát thaûi raén nguy haïi töø y teá, coâng nghieäp nhö: kim tieâm, oáng chích, maàm beänh, vaät lieäu saéc, nhoïn v.v... Taïi caùc baõi ñoå loä thieân, neáu khoâng ñöôïc quaûn lyù toát seõ gaây ra nhieàu vaán ñeà nghieâm troïng cho baõi raùc vaø cho coäng ñoàng daân cö trong khu vöïc: gaây oâ nhieãm khoâng khí, nguoàn nöôùc, oâ nhieãm ñaát vaø laø nôi nuoâi döôõng caùc vaät chuû trung gian truyeàn beänh cho ngöôøi. Raùc thaûi neáu khoâng thu gom toát cuõng laø moät trong nhöõng yeáu toá gaây caûn trôû doøng chaûy, laøm giaûm khaû naêng thoaùt nöôùc cuûa caùc soâng raïch vaø heä thoáng thoaùt nöôùc ñoâ thò. 1.3. HEÄ THOÁNG QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN CUÛA MOÄT SOÁ NÖÔÙC TREÂN THEÁ GIÔÙI VAØ ÔÛ VIEÄT NAM Hieän nay treân theá giôùi, ña soá caùc thaønh phoá taïo ra nhieàu chaát thaûi raén hôn laø thu gom vaø xöû lyù chuùng. Thu nhaäp caøng cao löôïng chaát thaûi raén caøng lôùn. Vieäc xöû lyù chaát thaûi raén moät caùch hôïp lyù ñaõ vaø ñang ñaët ra nhöõng vaán ñeà böùc xuùc ñoái vôùi haàu heát caùc quoác gia treân theá giôùi. ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån, heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén ñaõ ñöôïc hình thaønh hoaøn chænh töø laâu so vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Vai troø cuûa nhaø nöôùc luoân raát quan troïng trong quaûn lyù toång hôïp chaát thaûi raén. ÔÛ nöôùc ta, vaán ñeà chaát thaûi raén ngaøy caøng trôû neân to lôùn, thu huùt söï quan taâm ngaøy caøng nhieàu cuûa taát caû moïi coäng ñoàng trong xaõ hoäi, töø coäng ñoàng daân cö cho tôùi caùc nhaø quaûn lyù vaø hoaïch ñònh chính saùch, chaát thaûi raén vaø quaûn lyù chaát thaûi raén khoâng chæ laø vaán ñeà moâi tröôøng maø coøn laø vaán ñeà kinh teá, vaên hoùa vaø xaõ hoäi, heä thoáng quaûn lyù luoân caàn ñöôïc boå sung vaø hoaøn thieän daàn. Heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén ôû moät soá nöôùc treân theá giôùi Quaûn lyù chaát thaûi raén laø vaán ñeà then choát cuûa vieäc baûo ñaûm moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi maø caùc ñoâ thò phaûi coù keá hoaïch toång theå quaûn lyù chaát thaûi raén thích hôïp môùi coù theå xöû lyù kòp thôøi vaø coù hieäu quaû. Quaûn lyù chaát thaûi raén laø vaán ñeà nan giaûi vôùi haàu heát caùc quoác gia treân theá giôùi. Tuy nhieân, vaãn coù moät soá nöôùc ñaõ laøm raát toát coâng vieäc naøy, Nhaät Baûn laø moät trong soá caùc nöôùc ñoù. Nhaø nöôùc Thaønh phoá Quaän, Huyeän tröïc tieáp thi haønh Ngöôøi xöû lyù pheá thaûi Ngöôøi thaûi raùc, nhaø maùy Ngöôøi ñöôïc uûy thaùc UÛy thaùc Cho pheùp Boå sung, giuùp ñôõ kinh phí cho khaâu xöû lyù raùc. Hình 1.1. Sô ñoà bieåu thò quy trình quaûn lyù chaát thaûi raén ôû Nhaät Baûn (Nguoàn: Vieän tö vaán Nhaät Baûn, 1993) Tái chế Vận chuyển Löu giöõ Xöû lyù Tieâu huûy Nguoàn thaûi Hình 1.2. Coâng ngheä xöû lyù chaát thaûi raén cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi (Nguoàn: Nguyeãn Ñöùc Khieån, Quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi, 2003) Treân hình 1.2 ñaõ moâ hình hoùa coâng ngheä xöû lyù chaát thaûi raén cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi. Coù nhieàu bieän phaùp kyõ thuaät khaùc nhau ñeå xöû lyù chaát thaûi raén, ñieàu quan troïng laø khi öùng duïng caàn quan taâm ñeán nhöõng ñieàu kieän thöïc teá, nhö chuù yù taän duïng caùc vaät lieäu ñòa phöông, loaïi phöông phaùp thích hôïp, coù hieäu quaû, tuøy ñaëc ñieåm cuï theå töøng nôi. Baûng 1.7 Trình baøy vieäc xöû lyù chaát thaûi raén ñoâ thò ôû moät soá nöôùc treân theá giôùi. Baûng 1.7. Xöû lyù chaát thaûi raén cuûa moät soá nöôùc treân theá giôùi STT Teân nöôùc Tyû leä xöû lyù chaát thaûi raén baèng caùc phöông phaùp Thu hoài (%) Ñoát (%) Vi sinh (%) Choân laáp hôïp veä sinh (%) 1 Nhaät Baûn 38 44 0 18 2 Ñan Maïch 9 70 0 21 3 Thuïy Syõ 33 46 0 21 4 Thuïy Ñieån 9 54 7 30 5 Bæ 8 50 0 42 6 Ñöùc 9 34 0 57 7 Phaùp 20 18 30 32 8 Haø Lan 23 14 0 63 9 Myõ 13 20 0 67 10 Taây Ban Nha 11 9 0 80 11 Italia 4 18 0 78 12 Anh 7 10 83 13 Phaàn Lan 13 3 84 14 Singapore Khoâng roõ 100 (Nguoàn: Vieän tö vaán Nhaät Baûn, 1993) Caùc nöôùc treân theá giôùi thöôøng aùp duïng ñoàng thôøi nhieàu phöông phaùp ñeå xöû lyù chaát thaûi raén. Tyû leä xöû lyù chaát thaûi raén (%) baèng caùc phöông phaùp ñoát, choân laáp veä sinh, xöû lyù sinh hoïc,... ñeàu raát khaùc nhau. Baûng 1.7 cho thaáy, Nhaät Baûn laø nöôùc söû duïng phöông phaùp thu hoài chaát thaûi raén cao nhaát theá giôùi (chieám 38%), tieáp ñeán laø Thuïy Syõ (33%), trong luùc ñoù Singapore chæ söû duïng phöông phaùp ñoát (100%). Phaùp laø nöôùc söû duïng vi sinh vaät nhieàu nhaát (30%) trong vieäc xöû lyù chaát thaûi raén ñoâ thò. 1.3.2. Heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén ôû Vieät Nam Caùc hôïp phaàn chöùc naêng cuûa heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén ôû moät soá ñoâ thò lôùn ôû Vieät Nam ñöôïc moâ taû qua hình 1.3. Boä Taøi Nguyeân & Moâi Tröôøng Sôû GTCC Sôû Taøi Nguyeân & Moâi Tröôøng UBND thaønh phoá Coâng ty Moâi Tröôøng Ñoâ Thò UBND Quaän, Huyeän Chaát thaûi raén Thu gom, xöû lyù Vaän chuyeån, tieâu huûy Hình 1.3. Sô ñoà heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén moät soá ñoâ thò lôùn ôû Vieät Nam Theo hình 1.3, Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng chòu traùch nhieäm vaïch chieán löôïc caûi thieän moâi tröôøng noùi chung cho caû nöôùc, tö vaán cho Nhaø nöôùc trong vieäc ñeà xuaát luaät leä chính saùch quaûn lyù moâi tröôøng quoác gia. UBND thaønh phoá chæ ñaïo UBND caùc quaän, huyeän. Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng, Sôû GTCC thöïc hieän nhieäm vuï baûo veä moâi tröôøng ñoâ thò, chaáp haønh nghieâm chænh chieán löôïc chung vaø luaät phaùp chung veà baûo veä moâi tröôøng cuûa Nhaø nöôùc thoâng qua vieäc xaây döïng caùc quy taéc, quy cheá cuï theå trong vieäc baûo veä moâi tröôøng cuûa thaønh phoá. Coâng ty Moâi tröôøng Ñoâ Thò laø cô quan tröïc tieáp ñaûm nhaän nhieäm vuï xöû lyù chaát thaûi raén, ñaûm baûo veä sinh moâi tröôøng thaønh phoá theo chöùc traùch ñöôïc Sôû GTCC thaønh phoá giao. Caùc kyõ thuaät môùi khaùc Thieâu ñoát UÛ sinh hoïc laøm phaân boùn Tieâu huûy taïi caùc baõi choân laáp Vaän chuyeån chaát thaûi Xöû lyù chaát thaûi Thu gom Hình 1.4. Quy trình xöû lyù chaát thaûi raén ôû nöôùc ta 1.4. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN THOÂNG DUÏNG THÖÔØNG DUØNG TREÂN THEÁ GIÔÙI VAØ ÔÛ VIEÄT NAM 1.4.1. Toång quan veà caùc phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi raén treân theá giôùi Tuøy thuoäc vaøo caùc yeáu toá nhö: trình ñoä phaùt trieån kinh teá, khoa hoïc kyõ thuaät; trình ñoä daân trí; tính chaát vaø thaønh phaàn raùc thaûi; vò trí ñòa lyù, ñaëc ñieåm daân cö vaø ñaát ñai töøng vuøng maø moãi quoác gia, moãi ñòa phöông löïa choïn cho mình phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi raén thích hôïp nhaát. Caùc phöông phaùp xöû lyù raùc thaûi treân theá giôùi coù theå ñöôïc taäp trung vaø phaân loaïi theo moät soá daïng chính sau: 1.4.1.1. Taùi cheá, taùi söû duïng chaát thaûi Taùi cheá, taùi söû duïng chaát thaûi laø phöông phaùp mang laïi lôïi ích cho coäng ñoàng vaø cô quan quaûn lyù trong vieäc quaûn lyù chaát thaûi raén ñoâ thò. Vì vaäy, phöông phaùp naøy hieän raát ñöôïc öa chuoäng vaø ñöôïc raát nhieàu nöôùc aùp duïng. Phöông phaùp taùi sinh vaø taùi cheá bao goàm : Thu hoài caùc chaát lieäu coù khaû naêng taùi sinh, taùi söû duïng trong doøng chaát thaûi. Xöû lyù sô boä chaát thaûi sau khi thu hoài. Vaän chuyeån chaát thaûi. Cung caáp laïi cho caùc ngaønh saûn xuaát coù nhu caàu. Hieäu quaû cuûa phöông phaùp naøy laø baûo toàn ñöôïc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân vaø giaûm thieåu ñöôïc dieän tích baõi choân laáp. 1.4.1.2. Ñoå ñoáng hay baõi hôû Ñoå ñoáng hay baõi hôû laø moät phöông phaùp coå ñieån ñaõ ñöôïc loaøi ngöôøi aùp duïng töø raát laâu ñôøi. Ngay töø thôøi kyø Hy Laïp, La Maõ coå ñaïi, caùch ñaây khoaûng 500 naêm tröôùc coâng nguyeân, ngöôøi ta ñaõ bieát ñoå raùc ôû beân ngoaøi töôøng thaønh vaø ôû cuoái höôùng gioù, cho ñeán ngaøy nay, phöông phaùp naøy vaãn coøn aùp duïng ôû nhieàu nôi treân theá giôùi, ñaëc bieät ôû caùc quoác gia ñang phaùt trieån trong ñoù coù Vieät Nam, phöông phaùp naøy coù moät soá nhöôïc ñieåm sau: Taïo neân söï phaûn caûm veà caûnh quan, gaây cho con ngöôøi caûm giaùc khoù chòu khi thaáy chuùng. Caùc baõi raùc thöôøng laø caùc oå dòch beänh tieàm taøng, gaây muøi hoâi thoái vaø laøm lan truyeàn beänh thoâng qua chuoät, ruoài, muoãi,... gaây nguy hieåm cho söùc khoûe con ngöôøi. Nöôùc ræ raùc töø caùc baõi raùc taïo neân moät vuøng laày loäi, aåm öôùt, deã daøng thaâm nhaäp vaøo ñaát gaây oâ nhieãm ñaát, nöôùc ngaàm. Quaù trình phaân huûy töï nhieân taïo ra muøi hoâi thoái vaø gaây oâ nhieãm khoâng khí. Tuy ñöôïc coi laø phöông phaùp reû tieàn nhaát, nhöng phöông phaùp naøy ñoøi hoûi dieän tích khaù lôùn do vaäy ñoái vôùi moät thaønh phoá lôùn giaù thaønh ñaát cao thì phöông phaùp naøy laïi trôû neân ñaét tieàn. 1.4.1.3. Ñoå xuoáng bieån Ñoå xuoáng bieån laø moät bieän phaùp maø caùc thaønh phoá naèm gaàn caùc bôø bieån thöôøng hay söû duïng, maëc duø gaàn ñaây khi caùc toå chöùc baûo veä moâi tröôøng treân theá giôùi ñaõ khuyeán caùo raát nhieàu veà hieän töôïng naøy. Rieâng thaønh phoá New York thì haøng naêm buøn naïo veùt ñoå xuoáng bieån khoaûng 7 - 10 trieäu taán vôùi khoaûng xa bôø laø 12 daëm (miles). Theo moät quy ñònh gaàn ñaây thì chaát thaûi raén laø buøn naïo veùt phaûi ñoå xa bôø toái thieåu laø 106 daëm (miles). Moät caâu hoûi ñaët ra caàn phaûi traû lôøi laø khaû naêng cuûa bieån coù theå chòu ñöôïc bao nhieâu chaát thaûi, vaø neáu tieáp tuïc ñoå xuoáng bieån maø khoâng coù ñöôïc moät quy hoaïch cuï theå ñeå baûo veä moâi tröôøng bôø bieån, ñôøi soáng thuûy sinh, thaäm chí laø caû ñôøi soáng con ngöôøi thì chaát löôïng moâi tröôøng bieån seõ ra sao. 1.4.1.4. Choân laáp hôïp veä sinh Choân laáp hôïp veä sinh döôøng nhö laø bieän phaùp cuoái cuøng ñeå löïa choïn khi ñöa ra caùc bieän phaùp xöû lyù chaát thaûi raén, ñaây laø bieän phaùp töông ñoái ñôn giaûn; deã thöïc hieän; coù möùc ñoä an toaøn cao cho moâi tröôøng, cho con ngöôøi, hieän nay phöông phaùp naøy ñang aùp duïng khaù phoå bieán ôû haàu heát caùc quoác gia treân theá giôùi, ñaëc bieät ôû nhöõng quoác gia coù quyõ ñaát doài daøo. Quy trình choân laáp ñöôïc thöïc hieän nhö sau: moãi ngaøy raùc ñöôïc traûi thaønh lôùp moûng, neùn eùp chuùng laïi baèng caùc loaïi xe cô giôùi, vaø cuoái cuøng laø traûi leân noù moät lôùp ñaát moûng khoaûng 15cm, quy trình choân laáp cöù theá tieáp tuïc theo töøng ngaøy. So saùnh vôùi caùc phöông phaùp khaùc, phöông phaùp choân laáp chaát thaûi raén hôïp veä sinh laø ñôn giaûn vaø baûo ñaûm nhaát veà maët baûo veä moâi tröôøng. Öu ñieåm cuûa phöông phaùp naøy laø coù theå haïn cheá ñöôïc hieän töôïng boác muøi cuûa chaát thaûi raén, caùc hieän töôïng chaùy ngaàm, chaùy buøng phaùt, vaän haønh ñôn giaûn, chi phí thaáp. Tuy nhieân, trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa BCLCTR cuõng coù nhöõng nhöôïc ñieåm, cuï theå: Vieäc xaây döïng BCLCTR ñoøi hoûi phaûi coù dieän tích ñaát khaù lôùn, ñaây laø moät ñieàu kieän khoù khaên ñoái vôùi nhöõng thaønh phoá vaø ñoâ thò taäp trung daân cö ñoâng ñuùc. Caùc baõi choân laáp thöôøng sinh ra khí CH4, H2S, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, ñaëc bieät laø moâi tröôøng khoâng khí. Khí CH4 sinh ra neáu thu gom khoâng toát seõ deã sinh ra hieän töôïng chaùy ngaàm trong baõi raùc. Khí NH3 phaùt sinh töø baõi raùc goùp phaàn gaây oâ nhieãm muøi cho khu vöïc daân cö gaàn baõi raùc. Lôùp ñaát phuû treân cuøng neáu khoâng ñöôïc ñaàm neùn toát thì seõ deã bò gioù laøm phaùt taùn thaønh buïi, gaây oâ nhieãm buïi cho moâi tröôøng laân caän. 1.4.1.5. Cheá bieán phaân boùn höõu cô Quaù trình cheá bieán phaân boùn höõu cô laø quaù trình phaân huûy caùc chaát höõu cô coù kích thöôùc lôùn thaønh caùc phaàn töû höõu cô coù kích thöôùc nhoû hôn nhôø vi sinh vaät, phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng khaù phoå bieán ôû caùc quoác gia ñang phaùt trieån. Vieäc uû raùc thaønh phaân boùn höõu cô coù öu ñieåm laø giaûm ñöôïc ñaùng keå khoái löôïng raùc, ñoàng thôøi taïo ra ñöôïc cuûa caûi vaät chaát, giuùp ích cho coâng taùc caûi taïo ñaát, chính vì vaäy phöông phaùp naøy raát ñöôïc öa chuoäng ôû nhöõng quoác gia ngheøo vaø ñang phaùt trieån. Cheá bieán phaân raùc ñöôïc chia thaønh 2 loaïi: uû hieáu khí vaø uû kî khí UÛ hieáu khí: uû hieáu khí söû duïng caùc vi sinh vaät hieáu khí ñeå xöû lyù caùc chaát höõu cô coù trong chaát thaûi raén ôû ñieàu kieän coù ñuû oxy, nhieät ñoä, pH thích hôïp. Caùc vi khuaån hieáu khí coù trong raùc seõ thöïc hieän quaù trình oxy hoaù caùc phaàn töû carbon coù trong chaát höõu cô thaønh dioxit carbon (CO2). Raùc sau khi uû 2 ngaøy, nhôø khaû naêng giöõ nhieät, nhieät ñoä trong ñoáng raùc uû taêng leân 450 C vaø sau 6 - 7 ngaøy ñaït 60 - 900 C, luùc naøy ôû ñieàu kieän ñuû oxy, ñoä aåm vaø pH thích hôïp caùc vi sinh vaät hieáu khí hoaït ñoäng maïnh, sau 2 - 4 tuaàn laø raùc bò phaân huyû hoaøn toaøn, caùc vi khuaån gaây beänh, coân truøng coù trong raùc bò huyû dieät do nhieät ñoä trong ñoáng raùc uû leân cao. UÛ yeám khí: uû yeám khí hoaït ñoäng döïa treân vieäc söû duïng tính naêng phaân huyû chaát höõu cô cuûa caùc vi sinh vaät kî khí, moâ hình cheá bieán phaân raùc baèng vieäc söû duïng phöông phaùp uû yeám khí ñaõ coù töø laâu, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng vuøng noâng nghieäp khi caàn cheá bieán phaân boùn phuïc vuï cho saûn xuaát, saûn phaåm phaân huûy coù theå keát hôïp raát toát vôùi phaân haàm caàu vaø phaân gia suùc cho ta phaân höõu cô vôùi haøm löôïng dinh döôõng cao. Treân thöïc teá coâng ngheä uû raùc yeám khí ñöôïc öùng duïng nhö moät xu höôùng coâng ngheä môùi, uû raùc yeám khí ñeå taïo ra khí nhieân lieäu, khí naøy coù theå söû duïng ñeå saûn xuaát ñieän hoaëc ñeå ñoát caùc phaàn raùc coøn laïi. Vaán ñeà ñaët ra ñoái vôùi coâng ngheä uû yeám khí laø laøm sao taêng toác ñoä phaân huûy raùc, ruùt ngaén thôøi gian uû. Coâng ngheä uû yeám khí ñeå saûn xuaát khí nhieân lieäu hieän nay chæ ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi nhöõng nôi raùc coù haøm löôïng chaát höõu cô cao (>50%) vaø khoái löôïng raùc haøng ngaøy ñuû lôùn (>1000 taán/ngaøy) môùi coù hieäu quaû kinh teá. Coù theå noùi cheá bieán phaân boùn höõu cô laø moät bieän phaùp xöû lyù raùc thaûi reû tieàn nhaát. Nhìn chung, phöông phaùp xöû lyù raùc thaûi naøo cuõng coù nhöõng maët tích cöïc vaø maët haïn cheá, cuï theå ñoái vôùi cheá bieán phaân boùn höõu cô : Öu ñieåm: OÅn ñònh chaát thaûi. Taùi söû duïng ñöôïc chaát thaûi. Khoâng ñoøi hoûi voán ñaàu tö ban ñaàu lôùn nhö phöông phaùp ñoát. Giaûm nhu caàu söû duïng ñaát ñeå choân laáp. Giaûm ñöôïc nguy cô gaây oâ nhieãm moâi tröôøng hôn so vôùi caùc phöông phaùp khaùc. Taïo ra saûn phaåm coù ích cho xaõ hoäi töø chaát thaûi. Taïo coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi daân. Nhöôïc ñieåm: Thôøi gian uû töông ñoái daøi. UÛ yeám khí phaùt sinh muøi hoâi. Toán chi phí ñaàu tö cho maùy moùc, thieát bò phuïc vuï saûn xuaát. 1.4.1.6. Thieâu ñoát raùc Thieâu ñoát raùc laø phöông phaùp xöû lyù raùc khaù phoå bieán ôû caùc nöôùc phaùt trieån, coâng ngheä naøy xöû lyù trieät ñeå raùc thaûi vaø cuõng laø moät phöông phaùp toán keùm nhaát. Thoâng thöôøng, ngöôøi ta xaây döïng caùc loø ñoát chuyeân bieät, nhieät ñoä trong loø coù theå leân ñeán haøng nghìn oC, ñoát chaùy caû kim loaïi, thuûy tinh. Quy trình thieâu ñoát raùc coù theå toùm taét: chaát thaûi raén ñöôïc phaân loaïi sô boä bôûi ngöôøi xaûõ raùc, raùc ñöôïc chöùa trong caùc bòch nylon vaø caùc boâ raùc coâng coäng, sau ñoù xe chôû raùc thu gom veà nhaø maùy xöû lyù, taïi ñaây coù söï phaân loaïi rieâng caùc thaønh phaàn coù theå taùi söû duïng nhö kim loaïi, thuûy tinh vuïn, giaáy vuïn,... vaø caùc taïp chaát voâ cô. Phaàn coøn laïi ñöôïc ñöa vaøo loø ñoát ôû nhieät ñoä cao. Loø ñoát coù theå duøng nhieät hoaëc daàu, naêng löôïng phaùt sinh trong quaù trình ñoát ñöôïc taän duïng cho caùc loø hôi, loø söôûi hoaëc caùc coâng nghieäp caàn nhieät, moãi loø ñoát ñeàu phaûi ñöôïc trang bò moät heä thoáng xöû lyù khí thaûi nhaèm khoáng cheá oâ nhieãm khoâng khí do quaù trình ñoát raùc coù theå gaây ra. Sau ñaây laø moät soá öu ñieåm vaø nhöôïc ñieåm cuûa coâng ngheä thieâu ñoát raùc : Öu ñieåm: Dieän tích xaây döïng caùc nhaø maùy ñoát raùc thöôøng nhoû hôn nhieàu so vôùi dieän tích caùc baõi choân laáp. Ñoát chaùy hay tieâu huûy caùc loaïi coân truøng, sinh vaät gaây beänh, caùc chaát gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, theå tích chaát thaûi raén sau khi ñoát cuõng giaûm tôùi 70 - 90% theå tích ban ñaàu. Loaïi tröø ñöôïc caùc chaát ñoäc coù khaû naêng gaây ung thö hay gaây beänh truyeàn nhieãm, chaát coù hoaït tính sinh hoïc gaây taùc ñoäng baát lôïi cho caùc quaù trình xöû lyù khaùc. Xöû lyù chaát thaûi trong thôøi gian ngaén. Quaù trình thieâu ñoát khoâng sinh ra khí CH4 (methane) nhö choân laáp, laø moät yeáu toá gaây hieäu öùng nhaø kính laøm noùng baàu khoâng khí toaøn caàu. Ñoái vôùi loø ñoát coâng suaát lôùn, löôïng nhieät sinh ra coù theå söû duïng cho caùc muïc ñích khaùc. Thieâu ñoát laø bieän phaùp toát nhaát ñeå coù theå xöû lyù nhöõng chaát thaûi ñoäc haïi nhö: nhöõng chaát dung moâi höõu cô, nhöõng chaát ñoäc, chaát thaûi raén y teá .v.v... Nhöôïc ñieåm: Vaän haønh phöùc taïp, ñoøi hoûi naêng löïc kyõ thuaät vaø tay ngheà cao. Giaù thaønh ñaàu tö lôùn, chi phí xöû lyù cao, thôøi gian hoaøn voán laâu. Trong quaù trình thieâu ñoát coù phaùt sinh ra nhöõng khí gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí vaø gaây aûnh höôûng tôùi söùc khoeû con ngöôøi, nhaát laø buïi. Thieáu söï linh ñoäng trong vieäc thay ñoåi cheá ñoä ñoát. Sau quaù trình ñoát tuy ñaõ giaûm theå tích xuoáng raát nhieàu nhöng vaãn coøn (tro), neân cuõng caàn phaûi coù bieän phaùp quaûn lyù nguoàn chaát thaûi raén naøy. 1.4.1.7. Xuaát khaåu raùc Xuaát khaåu raùc laø moät trong nhöõng bieän phaùp tieän lôïi nhaát, vì vöøa khoâng phaûi toán chi phí ñeå xaây döïng caùc baõi choân laáp hay xaây döïng caùc loø ñoát chaát thaûi, vöøa thu ñöôïc tieàn sau khi xuaát khaåu. Hieän nay caùc nöôùc phaùt trieån nhö Myõ, Ñöùc vaø moät soá nöôùc Baéc AÂu ñang aùp duïng bieän phaùp xuaát khaåu raùc. Chaát thaûi raén xuaát khaåu chuû yeáu laø chaát thaûi coâng nghieäp nhö: nhöïa pheá thaûi, giaáy vuïn, vaûi vuïn vaø caùc pheá thaûi coâng nghieäp ñoäc haïi khaùc. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån ôû Chaâu AÙ, Chaâu Phi, Ñoâng AÂu vaø Myõ La Tinh laø nhöõng nöôùc nhaäp khaåu caùc loaïi raùc naøy (Vieät Nam cuõng khoâng ngoaïi leä), tuy nhieân, gaàn ñaây tình hình oâ nhieãm moâi tröôøng ngaøy caøng trôû neân nghieâm troïng, caùc quoác gia ngaøy caøng haïn cheá nhaäp khaåu caùc pheá thaûi coâng nghieäp, trong moät thôøi gian ngaén nöõa, vieäc xuaát khaåu pheá thaûi coù theå seõ bò caám hoaøn toaøn vì xuaát khaåu raùc chæ chuyeån oâ nhieãm töø nôi naøy qua nôi khaùc, khoâng giaûi quyeát ñöôïc oâ nhieãm moâi tröôøng. 1.4.2. Moät soá coâng ngheä xöû lyù raùc hieän coù ôû Vieät Nam Vôùi caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån nhö Phaùp, Nhaät, Myõ, Ñöùc, Haø Lan,... vieäc xöû lyù raùc chuû yeáu söû duïng phöông phaùp thieâu huûy baèng coâng ngheä cao, hoaëc ñem ñi choân laáp. ÔÛ nöôùc ta, do ñieàu kieän kinh teá, khoa hoïc kyõ thuaät coøn haïn cheá neân haàu heát caùc ñoâ thò chöa ñuû ngaân saùch ñeå ñaàu tö thích ñaùng cho coâng taùc xöû lyù raùc, caùc bieän phaùp xöû lyù raùc phoå bieán vaãn laø ñoát tröïc tieáp hoaëc choân laáp loä thieân, nhöõng phöông phaùp naøy khoâng nhöõng khoâng giaûi quyeát ñöôïc löôïng raùc toàn ñoïng maø coøn gaây aûnh höôûng xaáu tôùi moâi tröôøng. Gaàn ñaây, taïi moät soá thaønh phoá lôùn nhö Haø Noäi, Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ ñaàu tö xaây döïng nhaø maùy cheá bieán raùc laøm phaân höõu cô, moät soá ñoâ thò khaùc ñaõ vaø ñang laäp döï aùn baõi choân laáp hôïp veä sinh vaø cheá bieán raùc thaønh phaân höõu cô. Moät soá bieän phaùp xöû lyù raùc ôû moät soá ñòa phöông trong nöôùc ta : 1.4.2.1. Xöû lyù raùc taïi nhaø maùy raùc Caàu Dieãn - Thaønh phoá Haø Noäi Naêm 1992, thaønh phoá Haø Noäi tieáp nhaän döï aùn vieän trôï cuûa Lieân Hôïp Quoác, ñaàu tö xaây döïng nhaø maùy phaân raùc Caàu Dieãn. Nhaø maùy söû duïng coâng ngheä uû hieáu khí, nhaèm ruùt ngaén thôøi gian phaân huûy raùc ñeå ñaùp öùng vôùi löôïng raùc khoång loà cuûa thaønh phoá. Vieäc uû raùc taïi nhaø maùy Caàu Dieãn ñöôïc thöïc hieän nhôø caùc vi sinh vaät hieáu khí saün coù trong raùc, coù boå sung theâm vi sinh vaät phaân laäp vaø nhaân gioáng. Quaù trình uû ñöôïc thöïc hieän trong caùc haàm uû, ñöôïc thoåi gioù cöôõng böùc vaø duy trì ñoä aåm thích hôïp. Coâng ngheä uû raùc ôû Caàu Dieãn laø moät trong nhöõng coâng ngheä xöû lyù raùc tieân tieán nhaát ôû Vieät Nam hieän nay, tuy nhieân ñoøi hoûi chi phí ñaàu tö töông ñoái lôùn. 1.4.2.2. Xöû lyù raùc taïi nhaø maùy phaân raùc Buoân Ma Thuoät Nhaø maùy phaân raùc Buoân Ma Thuoät ñöôïc xaây döïng vaø ñi vaøo hoaït ñoäng töø thaùng 5/1994, do ñieàu kieän thuaän lôïi veà pheá lieäu noâng saûn coù nguoàn goác höõu cô (voû ñaäu phoäng, voû caø pheâ) vaø doài daøo veà phaân gia suùc vaø than buøn, nhaø maùy löïa choïn coâng ngheä uû raùc yeám khí. Böôùc ñaàu cho thaáy phaân saûn phaåm coù thaønh phaàn dinh döôõng khaù toát vaø ñaõ ñem hieäu quaû kinh teá, treân cô sôû saûn phaåm phaân höõu cô, nhaø maùy coøn coù döï ñònh saûn xuaát phaân höõu cô giaøu NPK. BCL hôïp veä sinh Choân laáp laø bieän phaùp xöû lyù cuoái cuøng nhöng laïi laø bieän phaùp chuû yeáu vaø hieäu quaû nhaát trong ñieàu kieän nöôùc ta hieän nay, choân laáp cho pheùp xöû lyù taát caû caùc loaïi raùc coâng nghieäp vaø sinh hoaït. Chi phí ñaàu tö vaø vaän haønh cuûa BCL töông ñoái thaáp so vôùi caùc phöông phaùp xöû lyù khaùc. Hieän nay, ôû nöôùc ta nhieàu ñoâ thò chöa coù quy hoaïch baõi choân laáp raùc ñaït tieâu chuaån veä sinh moâi tröôøng vaø ñuùng quy caùch. Caùc baõi choân laáp raùc thöôøng khoâng coù lôùp choáng thaám döôùi ñaùy vaø xung quanh, nöôùc raùc khoâng ñöôïc thu gom vaø xöû lyù, do ñoù ñaõ daãn ñeán tình traïng oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí, oâ nhieãm nguoàn nöôùc ngaàm, aûnh höôûng ñeán söùc khoûe coäng ñoàng. 1.4.3. Löïa choïn phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi raén 1.4.3.1. Caùc nguyeân taéc löïa choïn phöông phaùp Vieäc löïa choïn phöông phaùp xöû lyù raùc thaûi phaûi ñaùp öùng nhu caàu thu gom vaø xöû lyù taäp trung, ñaûm baûo toát coâng taùc baûo veä moâi tröôøng cho khu vöïc, phuø hôïp khaû naêng ñaùp öùng kyõ thuaät vaø möùc kinh phí ñaàu tö. Vieäc löïa choïn phöông phaùp xöû lyù raùc veà nguyeân taéc ñöôïc xaùc ñònh theo caùc thoâng soá sau: Khoái löôïng raùc thaûi: phaàn lôùn caùc phöông phaùp xöû lyù, chi phí tính theo moät ñôn vò khoái löôïng raùc thöôøng giaûm theo qui moâ, tuy nhieân moät soá phöông phaùp xöû lyù chæ coù hieäu quaû kinh teá khi khoái löôïng raùc ñeán moät möùc ñoä toái thieåu. Tính chaát caùc pheá thaûi vaø khaû naêng söû duïng laïi raùc taïi choã hoaëc vaät lieäu thu hoài sau khi cheá bieán. Ñòa ñieåm, caùc ñieàu kieän töï nhieân vaø dieän tích caùc maët baèng saün coù. Caùc khaû naêng ñaùp öùng, baûo döôõng vaø söõa chöõa trang thieát bò. Giaù thaønh baûo döôõng vaø naêng löïc ñaàu tö. 1.4.3.2. Öu nhöôïc ñieåm cuûa caùc phöông phaùp xöû lyù hieän nay Moãi moät phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi raén ñeàu coù nhöõng maët öu vaø khuyeát ñieåm rieâng, tuøy vaøo ñieàu kieän cuï theå cuûa töøng ñòa phöông, töøng quoác gia khaùc nhau, ngöôøi ta coù theå phaân tích, ñaùnh giaù vaø löïa choïn ra phöông aùn khaû thi nhaát cho ñòa phöông, cho quoác gia cuûa mình, moät soá maët haïn cheá vaø tích cöïc cuûa caùc phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi raén ñöôïc theå hieän qua baûng 1.8. Baûng 1.8. Öu nhöôïc ñieåm cuûa caùc phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi raén Phöông phaùp xöû lyù Öu ñieåm Nhöôïc ñieåm Tính phuø hôïp noåi baät Taùi cheá Taùi söû duïng ñöôïc nguyeân vaät lieäu, laø phöông phaùp ñöôïc ñaùnh giaù reû tieàn nhaát. Phaûi phaân loaïi raùc, chæ xöû lyù ñöôïc vôùi tyû leä thaáp khoái löôïng raùc (raùc coù theå taùi cheá) . Phuø hôïp vôùi raùc khoái löôïng lôùn vaø nguoàn thaûi raùc coù ñôøi soáng cao. Cheá bieán phaân raùc Taän duïng ñöôïc nguoàn raùc ñeå saûn xuaát phaân boùn phuïc vuï saûn xuaát noâng nghieäp. Phaûi phaân loaïi raùc trieät ñeå, ñaàu tö ban ñaàu vaø chi phí vaän haønh khaù cao, yeâu caàu kyõ thuaät phöùc taïp. Phuø hôïp vôùi raùc chöùa nhieàu chaát höõu cô. Ñoát Xöû lyù trieät ñeå ñoái vôùi moâi tröôøng. Ñaàu tö ban ñaàu vaø chi phí vaän haønh cao. Phuø hôïp vôùi raùc thaûi coâng nghieäp chöùa nhieàu chaát deã chaùy. Choân laáp hôïp veä sinh Chi phí khaù thaáp, vaän haønh ñôn giaûn, goùp phaàn caûi taïo ñaát sau choân laáp. Toán nhieàu dieän tích maët baèng. Phuø hôïp nhöõng vuøng coù nhieàu ñaát boû hoang. ÑAËC ÑIEÅM ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN Vò trí ñòa lyù Quaän 2 coù vò trí naèm veà phía Ñoâng Tp.HCM, coù toång dieän tích khoaûng 50 km2 vaø daân soá treân 100 ngaøn ngöôøi ñöôïc bao quanh bôûi hai con soâng Saøi Goøn vaø soâng Ñoàng Nai, caùch Tp.HCM 300m höôùng qua soâng Saøi Goøn. Theo ñòa giôùi haønh chính, Quaän 2 ñöôïc chia thaønh 11 phöôøng vaø coù vò trí: Phía Baéc giaùp Quaän Thuû Ñöùc, Phía Ñoâng giaùp Quaän 9 (qua raïch Baø Cua), Phía Nam giaùp Quaän 7 (qua soâng Saøi Goøn) vaø tænh Ñoàng Nai (qua soâng Ñoàng Nai), Phía Taây giaùp Quaän 4, Quaän 1 vaø Quaän Bình Thaïnh (qua soâng Saøi Goøn). Theo ñònh höôùng phaùt trieån cuûa Tp.HCM, Quaän 2 seõ trôû thaønh moät trung taâm Giao dòch - Thöông maïi, moät trung taâm ñoâ thò môùi cuûa Tp.HCM ñeán naêm 2010 vôùi daân soá döï kieán leân._.maïnh vì thieáu söï hoã trôï cuûa coäng ñoàng (nhö xaû raùc trong chôï, treân ñöôøng phoá vaø chung quanh caùc thuøng raùc doïc theo ñöôøng phoá). - Baïn coù theå laøm gì: giaûi thích laøm theá naøo maø nhaän thöùc vaø söï hoã trôï cuûa coäng ñoàng coù theå caûi thieän ñieàu kieän soáng cho moïi ngöôøi baèng vieäc aùp duïng giöõ veä sinh caù nhaân khi ñoå raùc. 4.2.2. Naâng cao nhaän thöùc cuûa coäng ñoàng Phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn laø moät chöông trình môùi lieân quan ñeán nhieàu chuû theå khaùc nhau trong coäng ñoàng xaõ hoäi. Trong ñoù söï tham gia cuûa coäng ñoàng ñoùng vai troø quan troïng. Vì vaäy, vieäc trieån khai phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn treân ñòa baøn Quaän 2 caàn ñöôïc trieån khai töøng böôùc ñeå coù theå kòp thôøi ñieàu chænh vaø thu ñöôïc nhieàu thaønh coâng. Phöôøng Bình An seõ ñöôïc choïn laøm thí ñieåm thöïc hieän. Löïc löôïng noøng coát cho tuyeân truyeàn vaø thöïc hieän chöông trình bao goàm: Coâng nhaân vieân Xí Nghieäp Coâng Trình Coâng Coäng. Ñôn vò thu gom raùc daân laäp. Ñoaøn vieân thanh nieân. Toå tröôûng, toå phoù toå daân phoá. Hoäi phuï nöõ. Ñaïi dieän caùc tröôøng hoïc treân ñòa baøn phöôøng Bình An. Phöông tieän tuyeân truyeàn: Tuyeân truyeàn baèng truyeàn hình, ñaøi phaùt thanh, baùo chí, internet. Tuyeân truyeàn baèng xe truyeàn thoâng coå ñoäng. Tuyeân truyeàn baèng baêng roân, aùp phích, phano, tôø rôi. Caùc thieát keá veà tôø rôi vaø thuøng chöùa raùc seõ ñöôïc trình baøy trong phaàn phuï luïc. 4.2.3. Chöông trình taäp huaán cho löïc löôïng noàng coát Ñôn vò phuï traùch vieäc taäp huaán cho caùc löïc löôïng noàng coát laø nhaân vieân cuûa sôû taøi nguyeân moâi tröôøng, keát hôïp vôùi phoøng taøi nguyeân moâi tröôøng Quaän 2, caùc nhaø moâi tröôøng. Moãi lôùp taäp huaán khoaûng 30 - 40 ngöôøi. Noäi dung vaø muïc ñích cuûa lôùp taäp huaán seõ laø: YÙ nghóa, vai troø, lôïi ích cuûa phaân loaïi raùc thaûi sinh hoaït taïi nguoàn. Vai troø, lôïi ích vaø traùch nhieäm cuûa coäng ñoàng khi tham gia chöông trình. Caùch toå chöùc, tuyeân truyeàn, coå ñoäng, höôùng daãn cho coäng ñoàng nhaän thöùc vaø töø ñoù hình thaønh yù thöùc ñoái vôùi döï aùn. Caùch thöùc thöïc hieän phaân loaïi, löu chöùa vaø thu gom CTRSH. Ñoái vôùi coâng nhaân vieân XNCTCC Quaän 2 Ñoái töôïng laø caùc ñoäi tröôûng, ñoäi phoù vaø caùc toå tröôûng, toå phoù, nhaân vieân phoøng keá hoaïch vaø caùc nhaân vieân thuoäc toå thöïc hieän döï aùn phaân loaïi raùc. Ñoäi veä sinh goàm coù: 1 ñoäi tröôûng, 2 ñoäi phoù vaø 1 toå chòu traùch nhieäm queùt ñöôøng treân phöôøng Bình An, moãi toå coù 1 toå tröôûng vaø 1 toå phoù. Ñoäi vaän chuyeån goàm coù: 1 ñoäi tröôûng, 2 ñoäi phoù. Nhaân vieân phoøng keá hoaïch vaø nhaân vieân toå phaân loaïi raùc goàm coù 5 ngöôøi. Toång coäng seõ coù 13 ngöôøi tham gia lôùp taäp huaán. Ñoái vôùi coâng nhaân thu gom raùc daân laäp Ban ñaàu chuùng ta chæ caàn môû lôùp taäp huaán cho coâng nhaân thu gom phöôøng Bình An laø 5 ngöôøi. Ñoái vôùi ñoaøn vieân thanh nieân, toå tröôûng vaø toå phoù caùc toå daân phoá, hoäi phuï nöõ: Taát caû caùc thaønh vieân bao goàm 20 toå daân phoá goàm 40 ngöôøi (toå tröôûng vaø toå phoá), ñoaøn vieân thanh nieân laø 20 ngöôøi. Ñoái vôùi tröôøng hoïc treân ñòa baøn phöôøng Bình An Treân ñòa baøn phöôøng Bình An chæ coù 1 tröôøng maàm non neân soá ngöôøi taäp huaán laø 5 ngöôøi. Caùc ñoái töôïng coøn laïi seõ ñöôïc tuyeân truyeàn vaø höôùng daãn caùch PLRTN qua nhöõng löïc löôïng noøng coát vaø baèng aùp phích, tôø rôi, baêng roân, khaåu hieäu. Ñoái vôùi caùc hoä daân Vieäc tuyeân truyeàn cho caùc hoä daân ñöôïc thöïc hieän thoâng qua caùc cuoäc hoïp toå daân phoá vaøo ban ñeâm. Ngöôøi daân seõ ñöôïc höôùng daãn caën keõ veà yù nghóa, vai troø cuûa vieäc PLRTN cuõng nhö phöông thöùc thu gom, löu chöùa, phaân loaïi chaát thaûi. Ngoaøi ra, cuõng phaân tích seõ coù quyeàn lôïi vaø traùch nhieäm khi thöïc hieän chöông trình. Trong caùc cuoäc hoïp toå daân phoá thì caùc löïc löôïng noøng coát tuyeân truyeàn seõ phaûi höôùng daãn vaø thuyeát phuïc ngöôøi daân. Ngoaøi ra, coøn phaûi laéng nghe nhöõng ñoùng goùp yù kieán hay caùc vaán ñeà khoù khaên töø phía ngöôøi daân töø ñoù coù theå kòp thôøi ñieàu chænh vaø giuùp ñôõ ngöôøi daân thöïc hieän toát chöông trình. 4.3. PHÖÔNG AÙN QUAÛN LYÙ KYÕ THUAÄT VAØ PHAÂN LOAÏI RAÙC TAÏI NGUOÀN 4.3.1. Phaân loaïi raùc taïi nguoàn Hieän traïng coâng taùc thu gom raùc do 2 heä thoáng cuøng thöïc hieän ñoù laø caùc ñoäi veä sinh do XNCTCC vaø heä thoáng thu gom raùc daân laäp. Heä thoáng thu gom raùc do XNCTCC (caùc ñoäi veä sinh Quaän) hoaït ñoäng chuû yeáu ôû caùc khu vöïc coâng coäng, moät soá chung cö, cô quan nhaø nöôùc. Heä thoáng thu gom raùc tö nhaân (daân laäp), hoaït ñoäng chuû yeáu laø caùc hoä gia ñình, bieät thöï. Caùc coâng ñoaïn vaän chuyeån, trung chuyeån vaø xöû lyù hoaøn toaøn do nhaø nöôùc ñaûm nhaän. Do hieän traïng heä thoáng thu gom raùc treân neân vaán ñeà quan troïng ñaët ra laø löïa choïn phöông aùn naøo ñeå thu gom raùc taùi cheá ñaõ taùch ra: Nhaø nöôùc hay tö nhaân thöïc hieän. Phöông aùn 1 Ñaây laø vaán ñeà töông ñoái môùi neân toâi seõ choïn daân cö phöôøng Bình An vaø moät soá coâng ty, khu thöông maïi, chôï laøm thí ñieåm thöïc hieän vieäc phaân loaïi raùc taïi nguoàn. Daân cö phöôøng naøy chuû yeáu laø daân cö töø nôi khaùc veà, thu nhaäp töông ñoái, yù thöùc cuûa hoï cuõng ñöôïc hình thaønh töø laâu do aûnh höôûng soáng trong caùc Quaän noäi thaønh cuûa Thaønh phoá. Tính toaùn trang thieát bò toàn tröõ chaát thaûi ôû caùc hoä daân Moãi hoä gia ñình seõ ñöôïc caáp mieãn phí 2 thuøng chöùa raùc: thuøng maøu xanh chöùa chaát thaûi thöïc phaåm, thuøng maøu naâu chöùa chaát thaûi coøn laïi. Hieän nay phöôøng Bình An coù 15.160 hoä gia ñình, vaäy soá löôïng thuøng 10 lít chöùa raùc seõ laø: 15.160 thuøng chöùa chaát thaûi thöïc phaåm +10% (döï phoøng) = 16.676 (maøu xanh) 15.610 thuøng chöùa chaát thaûi coøn laïi + 1561 = 16.676 (maøu naâu) Soá löôïng tuùi nilon chöùa chaát thaûi thöïc phaåm trong 6 thaùng ñaàu laø: 15.160 * 6 thaùng * 30 ngaøy = 2.728.800 +10% (döï phoøng) = 3.001.680 tuùi Soá löôïng tuùi nilon chöùa chaát thaûi coøn laïi trong 6 thaùng ñaàu seõ laø: 15.160 * 6 thaùng * 4 tuaàn * 3 ngaøy = 1.091.520 + 10% = 1.200.672 tuùi 10% döï phoøng coù theå bao goàm: thuøng hö, thuøng caáp cho caùc cô sôû saûn xuaát, chôï, tröôøng hoïc, dòch vuï, beänh vieän,… Tuùi nilon baèng chaát deûo toång hôïp coù thôøi gian phaân huûy raát daøi neân coù theå gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nghieâm troïng. Theo caùc nghieân cöùu gaàn ñaây treân theá giôùi thì tuùi nilon laøm baèng PE coù thôøi gian phaân huûy ngaén hôn raát nhieàu caùc loaïi tuùi nilon hieän nay treân thò tröôøng. Traïm phaân loaïi taäp trung Xe 3 – 4 taán, khoâng eùp Thuøng 10 lít Nguoàn xaû raùc Hình 4.1. Quy trình thu gom raùc taùi cheá môùi Khi thöïc hieän phaân loaïi CTRSH taïi nguoàn, heä thoáng quaûn lyù seõ chia laøm 2 nhoùm: (1) maïng löôùi chaát thaûi raén höõu cô ñöôïc thu gom haøng ngaøy coù tính deã thoái röõa vaø gaây muøi hoâi thoái (thöïc phaåm thöøa, rau cuû, quaû…) vaø (2) heä thoáng quaûn lyù CTR coøn laïi (bao goàm chaát thaûi raén coù khaû naêng taùi cheá) coù taàn suaát thu gom seõ laø 3 laàn/ tuaàn. Toàn tröõ vaø phaân loaïi trong nhaø: + Hoä gia ñình: sau khi trang bò 2 thuøng chöùa raùc, moãi hoä gia ñình seõ cho tuùi raùc vaøo 2 thuøng . Raùc thaûi khi sinh ra seõ ñöôïc taùch rieâng vaøo 2 thuøng chöùa ngay luùc xaû raùc hay khi laøm veä sinh nhaø cöûa. Sau khi chöùa raùc, moãi ngaøy hoä gia ñình seõ ñoå raùc leân xe thu gom raùc 1 laàn cho thuøng chöùa raùc höõu cô nhö hieän nay vaø hoä gia ñình cuõng ñem raùc taùi cheá (phaàn coøn laïi) 1 tuaàn 3 laàn caùch nhau nhö quy ñònh cuûa Quaän ra xe thu gom ñeå vaän chuyeån ñeán nôi thu hoài vaät lieäu. + Khu Thöông maïi vaø sieâu thò, coâng sôû – vaên phoøng laøm vieäc, tröôøng hoïc, trung taâm seõ coù töø 4 thuøng raùc: 1 cho chaát höõu cô (maøu xanh), 1 cho nhöïa, plastic, 1 cho giaáy, 1 cho caùc loaïi khaùc. + Nhaø haøng vaø khaùch saïn coù 4 loaïi thuøng chöùa: 1 thuøng maøu xanh chöùa chaát höõu cô, giaáy (maøu xanh), 1 thuøng maøu naâu chöùa plastic vaø chai pet, 1 cho lon ñoà hoäp vaø 1 cho caùc loaïi khaùc. + Raùc chôï: Ña soá thaønh phaàn chaát thaûi höõu cô chieám soá löôïng cao nhaát (75 - 95%) trong thaønh phaàn raùc chôï. Vì vaäy, phöông thöùc quaûn lyù chaát thaûi naøy cho haàu heát caùc chôï laø xöû lyù tröïc tieáp (khoâng caàn phaân loaïi) taïi baõi xöû lyù (choân laáp hoaëc laøm phaân compost). Quy trình quaûn lyù ñöôïc ñeà nghò nhö trong sô ñoà hình 4.2. Thuøng 240 lít Baõi xöû lyù Xe eùp Raùc chôï Xe eùp Hình 4.2. Quy trình vaän chuyeån raùc höõu cô töø chôï Thu gom + Hoä gia ñình Raùc sinh hoaït töø caùc hoä gia ñình sau khi ñöôïc phaân loaïi taïi nguoàn thaønh 2 nhoùm: raùc höõu cô deã phaân huûy (rau cuû quaû, thöùc aên thöøa,…) vaø raùc trô (saønh söù, thuûy tinh, kim loaïi, nhöïa da, cao sau, goã, vaùn, vaûi sôïi, giaáy, nilon, voû ñoà hoäp, taøn thuoác laø, voû ngheâu, voû soø,…) seõ ñöôïc nhaân vieân thu gom raùc ñeán laáy vaøo giôø quy ñònh vaø vaän chuyeån ñi nôùi khaùc ñeå xöû lyù. Ñoái vôùi raùc thöïc phaåm, coâng vieäc thu gom ñöôïc tieán haønh haøng ngaøy. Tröôùc khi ñoå raùc vaøo xe, nhaân vieân thu gom raùc coù traùch nhieäm kieåm tra loaïi raùc ñem ñoå coù ñuùng laø raùc thöïc phaåm hay khoâng roài môùi cho vaøo xe. Neáu raùc ñöôïc ñöïïng trong caùc boïc nilon ñaõ ñöôïc buoäc chaët, nhaân vieân thu gom phaûi môû boïc nilon ra vaøø boû raùc vaøo xe, boïc nilon sau ñoù seõ ñöôïc chöùa rieâng trong bao taûi gaén keøm theo xe nhaët raùc. Ñoái vôùi thaønh phaàn raùc trô (hay coøn goïi laø raùc pheá lieäu), do khaû naêng phaân huûy sinh hoïc keùm vaø khoâng phaùt sinh caùc muøi hoâi thoái neân seõ ñöôïc löu tröõ ngay taïi nguoàn, ñònh kyø moãi tuaàn 3 laàn xe nhaët raùc pheá lieäu seõ ñeán thu gom. Nhaân vieân thu gom raùc pheá lieäu coù traùch nhieäm kieåm tra thaønh phaàn raùc ñem ñoå coù ñuùng theo ñaêng kyù PLRTN hay khoâng. Ñeå tieän lôïi cho vieäc xöû lyù sau ñoù, xe nhaët raùc pheá lieäu tuyeät ñoái khoâng nhaän ñoå raùc cho baát kyø tröôøng hôïp naøo coù raùc thöïc phaåm laãn loän trong raùc pheá lieäu. + Raùc chôï (chôï An Khaùnh): Do thaønh phaàn raùc chuû yeáu laø caùc chaát höõu cô deã phaân huûy gaây muøi hoâi thoái, laøm oâ nhieãm moâi tröôøng, aûnh höôûng ñeán vieäc kinh doanh buoân baùn vaø söùc khoûe cuûa nhöõng ngöôøi trong khu vöïc chôï. Vì vaäy, raùc chôï caàn ñöôïc thu gom vaø giaûi quyeát nhanh khoâng ñeå toàn ñoïng trong khu vöïc chôï. Moãi hoä buoân baùn kinh doanh trong khu vöïc chôï phaûi trang bò 2 tuùi nilon ñöïng raùc: moät tuùi duøng ñeå ñöïng raùc thöïc phaåm (maøu xanh) vaø moät tuùi ñöïng caùc loaïi raùc coøn laïi (maøu naâu). Nhaân vieân veä sinh cuûa chôï phaûi nhanh choùng thu gom caùc tuùi nilon raùc thöïc phaåm vaøo thuøng 240 lít, nhaân vieân veä sinh phaûi kieåm tra tình traïng bao boïc chöùa raùc vaø chæ ñoå vaøo thuøng caùc thaønh phaàn raùc ñaõ ñöôïc giaûi phoùng khoûi boïc nilon. Sau moãi ngaøy hoaït ñoäng, nhaân vieân veä sinh cuûa chôï phaûi queùt doïn raùc röôûi vaø taäp trung vaøo caùc thuøng raùc thích hôïp, xe eùp raùc seõ ñeán laáy raùc vaø vaän chuyeån ñeán baõi xöû lyù. + Raùc ñöôøng phoá: Raùc ñöôøng phoá ñöôïc hình thaønh töø töï nhieân nhö caønh laù caây rôi ruïng, caùt, buïi, ñaát ñaù do nöôùc möa cuoán troâi treân beà maët heø phoá xuoáng loøng ñöôøng phoá. Moät phaàn raùc ñöôøng phoá cuõng ñöôïc hình thaønh do vieäc xaû raùc böøa baõi, thieáu yù thöùc cuûa moät soá hoä daân, ngöôøi ñi ñöôøng, nhöõng ngöôøi buoân baùn haøng rong ngoaøi ñöôøng phoá xung quanh caùc khu thöông maïi vaø quanh caùc tuï ñieåm vui chôi giaûi trí ngaøy moät nhieàu. Moät soá vaät nuoâi vaø vaät hoang daõ bò caùn cheát vaø naèm laïi treân ñöôøng. Xaùc cheát suùc vaät töø caùc hoä daân cuõng coù theå bò vöùt böøa baõi ra ñöôøng phoá. Ñeå giöõ gìn ñöôøng phoá saïch ñeïp vaø goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng ñoâ thò, raùc ñöôøng phoá caàn ñöôïc queùt doïn thu gom haøng ngaøy. Vieäc queùt doïn raùc ñöôøng phoá do coâng nhaân veä sinh ñaûm nhaän. Raùc ñöôïc queùt baèng choåi, thu gom laïi vaø xuùc raùc ñoå vaøo xe raùc ñaåy tay. Raùc ñöôøng phoá thöôøng laø loaïi raùc hoãn taïp, do ñoù trong quaù trình thu gom raùc, coâng nhaân veä sinh seõ coù traùch nhieäm taùch rieâng caùc thaønh phaàn coù theå taùi cheá ñöôïc. Xaùc cheát ñoäng vaät cuõng ñöôïc ñeå rieâng ra. + Raùc ôû caùc coâng trình coâng coäng: Ôû caùc tuï ñieåm sinh hoaït coâng coäng (khu vui chôi giaûi trí, coâng sôû, tröôøng hoïc, beänh vieän, khu thöông maïi,…), ñeå goùp phaàn haïn cheá naïn vöùt raùc böøa baõi caàn trang bò caùc thuøng raùc coâng coäng coù naép ñaäy vaø ñöôïc ñaët taïi caùc vò trí deã nhìn thaáy. Trong ñieàu kieän thöïc teá hieän nay, khi maø caùc khu vöïc coâng coäng chöa ñöôïc kieåm soaùt vaø quaûn lyù toát, raát khoù coù theå thuyeát phuïc tính töï giaùc PLRTN. Vieäc trang bò 2 thuøng raùc coù maøu saéc khaùc nhau naèm caïnh nhau taïi moãi vò trí thích hôïp ôû khu vöïc coâng coäng vôùi baûng höôùng daãn boû raùc höõu cô vaø voâ cô daùn treân moãi thuøng raùc seõ kích thích vaø goùp phaàn naâng cao tính töï giaùc PLRTN coâng coäng. Vaän chuyeån Sau khi thu gom taïi caùc hoä gia ñình, xe ñaåy tay ñöa raùc ñeán caùc ñieåm heïn, töông töï caùc ñieåm heïn cuûa heä thoáng cuõ vaø chôû ñeán traïm phaân loaïi baèng xe taûi (khoâng eùp) 10 m3/xe. Do khoái löôïng vaän chuyeån taïi moãi ñieåm heïn nhoû neân moãi laàn vaän chuyeån xe taûi coù theå ñeán nhieàu ñieåm heïn hôn. Quy trình thu gom raùc höõu cô nhö ñaõ moâ taû trong phöông aùn 1 töùc laø söû duïng heä thoáng thu gom vaø vaän chuyeån hieän taïi ñeå chuyeån ñeán nôi xöû lyù. Traïm phaân loaïi: Caên cöù vaøo khoái löôïng CTR taùi sinh vaø taùi cheá seõ chæ xaây döïng moät traïm phaân loaïi. Vò trí traïm phaân loaïi ñöôïc löïa choïn chuû yeáu döïa vaøo khu vöïc quy hoaïch coù saün: 1. BCL Goø Caùt; 2. Khu vöïc laøm phaân compost Ña Phöôùc. Do tính chaát cuûa CTR coù khaû naêng taùi sinh vaø taùi cheá, coâng ngheä xöû lyù cuûa traïm phaân loaïi bao goàm phaân loaïi vaø eùp. Phaân tích öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa phöông aùn 1: Öu ñieåm: Nhaø nöôùc thu ñöôïc toaøn boä lôïi nhuaän töø heä thoáng PLCTRSHTN. Deã daøng hieän ñaïi hoùa heä thoáng. Quaûn lyù ñöôïc giaù caû mua. Ñaûm baûo chaát löôïng moâi tröôøng taïi caùc coâng ñoaïn quaûn lyù CTR vaø caùc cô sôû taùi cheá. Nhöôïc ñieåm: Xoùa toaøn boä heä thoáng nhaët (phaân loaïi), thu gom, taùi sinh, taùi cheá vôùi haøng chuïc ngaøn coâng nhaân ñaõ toàn taïi töø nhöõng naêm ñaàu theá kyû cuûa Thaønh phoá. Phaûi ñaàu tö raát lôùn vaøo toaøn boä caùc khaâu trong heä thoáng keå caû veà cô sôû vaät chaát vaø nhaân löïc. Soá löôïng xe vaän chuyeån taêng vaø phaûi xaây döïng caùc traïm phaân loaïi taäp trung. Vôùi phöông thöùc vaø trình ñoä hieän nay nhaø nöôùc seõ khoù quaûn lyù ñöôïc vaø khoù caïnh tranh noåi vôùi heä thoáng tö nhaân. Raát nhieàu ñieàu trong coâng taùc quaûn lyù traùi pheùp vôùi phaùp luaät (khaû naêng gia taêng giaù cuûa caùc ñôn vò ñoäc quyeàn. Phöông aùn 2 Toàn tröõ vaø phaân loaïi trong nhaø (töông töï nhö phöông aùn 1). Thu gom: Taïi moãi hoä daân 3 laàn/tuaàn, xe ñaåy tay cuûa tö nhaân ñi thu gom raùc phaân loaïi. Ngöôøi thu gom coù theå xeù tuùi nhaët pheá lieäu nhöng phaûi chuyeân chôû heát caùc tuùi nhöïa CTR phaân loaïi ñeán ñieåm heïn. Khaùc vôùi phöông aùn 1, moãi nhoùm thu gom raùc chæ coù theå thu gom ôû moät tuyeán nhaát ñònh. Theo phöông aùn naøy, nhaø nöôùc haàu nhö khoâng caàn ñaàu tö heä thoáng thu gom sô caáp (thuøng 240 lít) cuõng nhö heä thoáng vaän chuyeån (xe thuøng khoâng eùp). Quy trình thu gom naøy bao goàm 2 maïng löôùi thu gom song song, nhö trong hình 4.3 vaø hình 4.4. + Do raùc daân laäp (tö nhaân): Xe lam, xe ba gaùc, xe taûi nhoû Caùc cô sôû thu mua pheá lieäu Caùc cô sôû taùi cheá tö nhaân Thuøng 240 lít Nguoàn xaû raùc Hình 4.3. Sô ñoà vaän chuyeån raùc taùi cheá cuûa tö nhaân coù söû duïng thuøng 240 lít do nhaø nöôùc ñaàu tö ban ñaàu + Sô ñoà quy trình thu gom do ngöôøi daân thöïc hieän: Caùc cô sôû taùi cheá tö nhaân Xe lam, xa ba gaùc, xa taûi nhoû Caùc cô sôû thu mua pheá lieäu Quang gaùnh, bao taûi xe caûi tieán Nguoàn xaû raùc Hình 4.4. Quy trình thu gom raùc taùi cheá do ngöôøi daân töï thöïc hieän Chi phí phaûi traû cho hoaït ñoäng thu gom naøy tính trong tieàn thu phí raùc cuûa hoä gia ñình nhö tröôùc ñaây. + Do nhaø nöôùc: Nhö ñaõ trình baøy nhö treân, trong phöông aùn naøy coâng taùc thu gom chuû yeáu do tö nhaân ñaûm traùch. Tuy nhieân, ñeå döï phoøng trong tröôøng hôïp moät phaàn chaát thaûi taùi cheá vaãn khoâng ñöôïc thu gom do phaàn chaát thaûi naøy ít coù giaù trò hoaëc vì nhöõng lyù do naøo ñoù thì nhaø nöôùc vaãn phaûi ñaàu tö heä thoáng thu gom phaàn chaát thaûi ñaõ ñöôïc taùch ra coøn laïi naøy. Döï truø cho tröôøng hôïp naøy nhaø nöôùc caàn phaûi ñaàu tö moät heä thoáng töông töï nhö heä thoáng nhaø nöôùc thu gom hoaøn toaøn. Sô ñoà thu gom töông töï nhö trong hình 4.1. Vaän chuyeån: Trong phöông aùn 2, phaàn CTR coù giaù trò taùi sinh vaø taùi cheá cao seõ ñöôïc phaân loaïi vaø baùn cho caùc vöïa thu mua pheá lieäu coøn XNCTCC vaø CTMTÑT vaän chuyeån caùc loaïi pheá lieäu ít coù giaù trò ñeán traïm phaân loaïi. Soá löôïng xe seõ giaûm ñaùng keå. Traïm phaân loaïi: traïm phaân loaïi cuûa phöông aùn naøy töông töï phöông aùn 1. Phaân tích öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa phöông aùn 2: Öu ñieåm: Taän duïng ñöôïc toaøn boä heä thoáng nhaët (phaân loaïi), thu gom, taùi sinh, taùi cheá vôùi haøng chuïc ngaøn coâng nhaân ñaõ toàn taïi töø nhöõng naêm ñaàu theá kyû cuûa Thaønh phoá. Khoâng phaûi ñaàu tö lôùn vaøo toaøn boä caùc khaâu trong heä thoáng. Chæ phaûi ñaàu tö vaøo heä thoáng saûn xuaát compost. Khoâng phaûi taêng soá löôïng xe vaän chuyeån vaø khoâng phaûi xaây döïng caùc traïm phaân loaïi taäp trung hoaëc xaây döïng caùc traïm vôùi coâng suaát nhoû hôn. Coù ñieàu kieän deã daøng hôn ñeå quaûn lyù ñöôïc heä thoáng tö nhaân. Heä thoáng chính saùch, quy ñònh vaø luaät leä coù theå thay ñoåi daàn daàn theo söï hieåu bieát (tri thöùc cuûa ngöôøi daân). Nhaø nöôùc coù ñieàu kieän taäp trung vaøo giaûi quyeát vaán ñeà chaát thaûi höõu cô. Nhöôïc ñieåm: Nhaø nöôùc khoâng thu lôïi nhuaän töø heä thoáng PLCTRSHTN ñeå hoaøn voán ban ñaàu. Khoù coù khaû naêng hieän ñaïi hoùa heä thoáng ñeå taêng naêng suaát vaø giaûm tính ñoäc haïi cho ngöôøi lao ñoäng vì voán tö nhaân cao. Khoù quaûn lyù ñöôïc giaù caû thu mua. Khoù ñaûm baûo chaát löôïng moâi tröôøng taïi caùc coâng ñoaïn quaûn lyù CTR vaø caùc cô sôû taùi cheá. Quaûn lyù kyõ thuaät Beân caïnh phöông aùn PLCTRSHTN, toâi nghó caàn phaûi quan taâm nhieàu hôn ñeán coâng taùc quaûn lyù kyõ thuaät. Coâng taùc quaûn lyù kyõ thuaät ñöôïc ñeà xuaát thoâng qua quaù trình tìm hieåu hieän traïng thu gom, trung chuyeån vaø vaän chuyeån CTRSH treân ñòa baøn Quaän 2 cuøng vôùi baûng döï ñoaùn daân soá Quaän 2 ñeán 2015 (baûng 3.5) vaø baûng döï ñoaùn phaùt sinh chaát thaûi raén sinh hoaït treân ñòa baøn Quaän 2 ñeán 2015 (baûng 3.7). * Veà quaù trình thu gom cuûa caùc löïc löôïng daân laäp, coâng laäp Löïc löôïng coâng laäp chuû yeáu queùt raùc ñöôøng phoá vaø thu gom moät soá chôï, tröôøng hoïc. Trang thieát bò thu gom vaø trang thieát bò baûo hoä lao ñoäng töông ñoái ñaày ñuû. Coâng taùc naøy thöïc hieän toát, tuy nhieân soá löôïng coâng nhaân vaãn coøn thieáu. Caùc xe töï cheá cuûa löïc löôïng daân laäp ñang söû duïng hieän nay veà an toaøn veä sinh moâi tröôøng laø khoâng coù. Trong quaù trình thu gom, raùc ñöôïc chaát leân cao, thuøng xe ñöïng raùc laïi khoâng ñöôïc haøn kín. Vì vaäy, nöôùc raùc chaûy böøa baûi treân ñöôøng thu gom cuøng vôùi raùc bò gioù cuoán leân thoåi bay tung toùe vaøo nhöõng ngaøy muøa möa à gaây maát myõ quan ñoâ thò, gaây khoù chòu cho ngöôøi daân. Moät soá coâng nhaân thu gom daân laäp khoâng trang bò ñuû trang thieát bò baûo hoä lao ñoäng: noùn, aùo phaûn quang, gaêng tay, giaøy oáng,… Chính nhöõng baát caäp treân neân toâi ñeà nghò Sôû Taøi nguyeân Moâi tröôøng cuøng vôùi Phoøng Taøi nguyeân Moâi tröôøng Quaän 2 vaø Xí Nghieäp Coâng Trình Coâng Coäng cuøng vôùi caùc toå chöùc thu gom daân laäp neân taêng cöôøng caùc trang thieát bò sau: Thay ñoåi taát caû caùc xe töï cheá cuûa löïc löôïng thu gom raùc daân laäp thaønh caùc xe coù thuøng chöùa kín, coù naép ñaäy. Thay môùi 88 xe ñaåy tay, moãi phöôøng 8 chieác. Vaãn giöõ laïi caùc xe keùo coù thuøng 150 lít nhö cuõ: 6 chieác Xe keùo tay laø 11 chieác, thu gom raùc trong caùc tuyeán heûm : 2 coâng nhaân/xe; xe ñaåy tay (66 chieác), thu gom raùc ñöôøng phoá, trung bình moãi phöôøng 6 chieác vôùi quy ñònh: 2 coâng nhaân/xe, ñònh möùc 5000 meùt/xe/ngaøy. Trang bò hoaëc yeâu caàu caùc löïc löôïng thu gom daân laäp phaûi trang bò ñaày ñuû trang thieát bò baûo hoä lao ñoäng khi laøm vieäc. Caàn taêng cöôøng theâm coâng nhaân thu gom: Caùc ñoäi thu gom raùc daân laäp: 182 ngöôøi. Xí nghieäp Coâng Trình Coâng Coäng Quaän 2: Coâng nhaân xe ñaåy tay + queùt: 154 ngöôøi. Laùi xe, phuï taûi xe eùp raùc: 54 ngöôøi. * Veà quaù trình trung chuyeån vaø vaän chuyeån Raùc ñöôïc taäp keát taïi ñieåm heïn khoâng khôùp vôùi giôø laáy raùc cuûa xe vaän chuyeån gaây tình traïng raùc bò toàn ñoïng qua ñeâm. Vieäc veä sinh caùc ñieåm heïn sau khi thu gom coøn keùm. Vì vaäy, caàn chuù yù caùc muïc sau: + Löïa choïn vò trí laøm ñieåm heïn: vieäc choïn moät ñòa ñieåm trong khu daân cö ñeå laøm ñieåm heïn caàn tuaân theo caùc nguyeân taéc sau: Chaát löôïng tuyeán ñöôøng, chieàu roäng cuûa tuyeán ñöôøng vaø leà ñöôøng phaûi ñaûm baûo hoaït ñoäng cuûa ñieåm heïn khoâng aûnh höôûng ñeán giao thoâng ñoâ thò. Ñieåm heïn phaûi ñöôïc xòt röûa nöôùc ñeå veä sinh vaø khöû muøi hoâi. Vò trí ñieåm heïn coù theå thay ñoåi tuøy theo thôøi gian hoaït ñoäng, thôøi tieát… Moät xe eùp raùc phaûi taäp keát nhieàu ñieåm heïn (trung bình 1 - 3 tuøy theo taûi troïng xe, tuyeán thu gom) hoaëc vöøa thu gom raùc hoä daân doïc tuyeán ñöôøng chính vöøa thu gom raùc taïi caùc xe ñaåy doïc tuyeán ñöôøng chính hay tieáp nhaän raùc töø caùc xe ñaåy tay thu gom raùc trong caùc heûm. + Thôøi gian hoaït ñoäng cuûa ñieåm heïn: thôøi gian hoaït ñoäng cuûa caùc ñieåm heïn cuõng phaûi tuaân theo caùc yeâu caàu sau: Phaân boá thôøi gian taïi caùc khu hôïp lyù ñeå phuø hôïp vôùi thôøi gian hoaït ñoàng taïi caùc ñieåm heïn, taïo ñieàu kieän cho vieäc vaän chuyeån raùc ñöôïc lieân tuïc, traùnh tình traïng xe raùc phaûi löu laïi khaù laâu vaø söï noái ñuoâi cuûa caùc xe ñaåy vaøo giôø cao ñieåm. Cuï theå tuøy theo thôøi gian xoay voøng cuûa xe eùp, thôøi gian chuyeån raùc leân xe maø quy ñònh thôøi gian gom raùc töøng nôi, traùnh tình traïng ñeå raùc qua ñeâm. Thôøi gian hoaït ñoäng cuûa caùc ñieåm heïn khoâng ñöôïc naèm trong giôø cao ñieåm veà giao thoâng. + Veä sinh moâi tröôøng taïi caùc ñieåm heïn Caùc loaïi xe ñaåy tay vaø xe eùp raùc phaûi ñöôïc thieát keá phuø hôïp ñeå vieäc chuyeån raùc leân xe eùp nhanh choùng vaø khoâng rôi vaûi raùc thaûi xuoáng loøng ñöôøng. Xe eùp raùc phaûi coù ngaên chöùa nöôùc ræ raùc, traùnh tình traïng nöôùc raùc bò eùp chaûy xuoáng loøng ñöôøng. Sau khi hoaøn taát coâng vieäc taäp keát raùc, ñieåm heïn phaûi ñöôïc röûa baèng heä thoáng voøi aùp löïc cao laép ñaët taùi caùc xe eùp raùc hoaëc baèng xe xòt nöôùc ñöôøng phoá. + Caàn thay ñoåi caùc boâ raùc hôû thaønh caùc traïm eùp raùc kín, coù maùi che möa ñeå coâng nhaân coù theå laøm vieäc deã daøng trong muøa möa, caàn ñaàu tö theâm caùc thuøng raùc eùp kín. Thöôøng xuyeân kieåm tra chaát löôïng thu gom raùc taïi caùc ñieåm heïn, chaát löôïng veä sinh taïi nhöõng nôi naøy. Caàn duøng cheá phaåm khöû muøi vaø dung dòch khöû muøi taïi nhöõng ñieåm heïn naøy. Caùc tuyeán laáy raùc cuûa caùc xe vaän chuyeån ñöôïc thöïc hieän hôïp lyù, khoâng aûnh höôûng nhieàu ñeán giao thoâng. Tuy nhieân, soá löôïng xe vaän chuyeån cuûa Quaän 2 coøn thieáu so vôùi hieän taïi vaø töông lai vôùi söï phaùt trieån cuûa daân soá Quaän 2 thì laïi caøng thieáu nhieàu hôn neân Sôû Taøi nguyeân Moâi tröôøng cuøng vôùi XNCTCC Quaän 2 caàn taêng cöôøng caùc loaïi xe sau: Xe eùp raùc chuyeân duøng 2,5 taán (10 chieác) vaø 4 taán (2 chieác) thu gom raùc ôû caùc hoä maët tieàn ñöôøng chính, cô quan, xí nghieäp, chôï. Soá laàn quay voøng trong ngaøy laø 4 laàn tính cho cöï ly vaän chuyeån trung bình laø 20 – 40 km (caû löôït ñi vaø veà coäng tuyeán ñöôøng thu gom), thôøi gian trung bình cho 1 laàn xoay voøng laø 2 - 3 giôø (vaän toác 10 - 30 km/h). Xe eùp raùc chuyeân duøng 6 – 8 taán (5 chieác) thu gom raùc taïi caùc ñieåm heïn, traïm trung chuyeån: ñònh möùc 3 coâng nhaân xe, soá laàn quay voøng trong ngaøy laø 3 laàn tính cho cöï ly vaän chuyeån trung bình laø 20 - 50 km (caû löôït ñi vaø veà coäng tuyeán ñöôøng thu gom), thôøi gian trung bình cho 1 laàn xoay voøng laø 2 - 3,5 giôø (vaän toác 10 – 30 km/h). KEÁT LUAÄN Qua hôn ba thaùng thöïc hieän ñeà taøi “Ñaùnh giaù hieän traïng vaø ñeà xuaát caùc bieän phaùp quaûn lyù chaát thaûi raén sinh hoaït taïi Quaän 2, Tp.HCM”, toâi ñaõ thu ñöôïc keát quaû sau: Ñoái vôùi qui trình thu gom raùc hoä gia ñình vaø queùt raùc ñöôøng phoá - Toác ñoä phaùt sinh raùc ôû Quaän 2 trong khoaûng 0,62 – 0,77 kg/ngöôøi/ngaøy. Giaù trò trung bình coù theå chaáp nhaän ñöôïc laø 0,7 kg/ngöôøi/ngaøy. Tuy nhieân, coâng taùc thu gom chæ thöïc hieän ñöôïc 85% toång soá hoä treân ñòa baøn Quaän 2. Vì theá, toác ñoä phaùt sinh coù theå cao hôn nöõa. - Trong raùc sinh hoaït töø caùc hoä gia ñình coù khoaûng 87,5% raùc thöïc phaåm vaø 3% raùc pheá lieäu. Keát quaû naøy cho thaáy neáu Quaän tieán haønh phaân loaïi raùc taïi nguoàn thì seõ tieát kieäm ñöôïc raát nhieàu chi phí töø caùc khaâu thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù. - Chieàu daøi moät chuyeán thu gom trung bình baèng xe ba gaùc laø 1,70 km. Thôøi gian baét ñaàu loä trình thu gom naèm trong khoaûng 5 – 9 giôø saùng. Thôøi gian ñeå hoaøn taát moät daây thu gom raùc coù möùc xuaát hieän nhieàu nhaát dao ñoäng trong khoaûng 3,5 – 7g. Thôøi gian chôø taïi ñieåm heïn 1 - 12 giôø. - Soá laàn quay voøng xe ñaït 2 - 4 chuyeán/ngaøy. Soá hoä khoâng giao raùc chieám tæ leä 15%. - Möùc löông cho lao ñoäng laøm vieäc trong khoái daân laäp dao ñoäng trong khoaûng (600.000 - 1.600.000 ñoàng/thaùng). Ngoaøi ra, moãi ngaøy coâng nhaân thu gom thöïc hieän phaân loaïi raùc baùn cho caùc vöïa ve chai cuõng kieám theâm 20.000 ñoàng moãi ngaøy. - Hình thöùc thu gom thoâ sô, chaát löôïng veä sinh sau khi thu gom töông ñoái saïch, xe thu gom chôû quaù ñaày (heä soá chöùa ñaày khoaûng 1,5 – 1,8), raùc chaát quaù cao laøm rôi rôùt treân ñöôøng vaän chuyeån cho neân caàn söû duïng theâm nhieàu phöông tieän thu gom vaø thuøng chöùa raùc hôïp lyù hôn. Qui trình thu gom raùc treân ñöôøng phoá (taïi caùc ñieåm heïn) - Ñeå vaïch tuyeán thu gom raùc hôïp lyù laø moät coâng vieäc khoù khaên ñoøi hoûi nhieàu thôøi gian vaø söï tính toaùn caån thaän. Hieän nay, coâng taùc thu gom treân Quaän 2 môùi chæ baét ñaàu vaø coøn nhieàu khoù khaên, vieäc boá trí ñieåm heïn khoâng hôïp lyù, gaây aûnh höôûng ñaùng keå ñeán moâi tröôøng xung quanh. - Ngoaøi ra, coâng taùc thu gom raùc taïi ñieåm heïn coøn nhieàu böùc xuùc, thôøi gian thu gom chöa hôïp lyù, thôøi gian xe eùp tôùi laáy raùc taïi ñieåm heïn cuõng chöa khôùp vôùi thôøi gian giao raùc cuûa caùc xe thu gom cô sôû, vôùi lyù do ñoù neân raùc bò ñeå taïi ñieåm heïn qua ñeâm. - Trang thieát bò, duïng cuï thu gom, cheá ñoä öu ñaõi coù moät soá vaán ñeà baøn tôùi, chaát löôïng caùc xe thu gom cô sôû, chaát löôïng duïng cuï thu gom, trang bò baûo hoä lao ñoäng cho coâng nhaân vaø moät soá cheá ñoä öu ñaõi caàn thieát cho coâng nhaân thu gom. Qui trình trung chuyeån chaát thaûi raén - Coù 7 traïm trung chuyeån treân toaøn ñòa baøn Quaän, trong ñoù chæ coù 1 traïm eùp kín Bình Tröng Taây laø coù quy moâ vaø ñaûm baûo chaát löôïng moâi tröôøng cuõng nhö myõ quan. Caùc traïm trung chuyeån khaùc naèm xen keû gaàn khu daân cö gaây aûnh höôûng ñeán ngöôøi daân xung quanh. - Chaát löôïng saøn coâng taùc töông ñoái toát, haàu heát ñöôïc beâtoâng hoùa. Nhöng coâng taùc veä sinh sau khi thu gom coøn keùm. - Ña soá caùc traïm trung chuyeån ñeàu chöa coù heä thoáng khöû muøi, xöû lyù nöôùc vaø daûi caây xanh caùch ly an toaøn. Qui trình vaän chuyeån chaát thaûi raén - Chaát löôïng veä sinh doïc theo caùc tuyeán vaän chuyeån raùc nhìn toaøn cuïc ñaûm baûo veä sinh, muøi töø xe boác ra ít aûnh huôûng ñeán ngöôøi ñi ñöôøng do xe vaän chuyeån ít ñi vaøo giôø cao ñieåm. KIEÁN NGHÒ Nhaèm naâng cao hieäu quaû cuûa vieäc quaûn lyù CTR taïi Quaän, chuùng toâi ñöa ra moät soá ñeà xuaát döïa treân caùc keát quaû ñieàu tra thöïc teá sau: - UBND Thaønh phoá noùi chung vaø UBND Quaän 2 noùi rieâng phaûi coù chính saùch hoã trôï cuï theå cho chöông trình naâng cao yù thöùc giaùo duïc veà vaán ñeà phaân loaïi raùc taïi nguoàn vaø lôïi ích cuûa vieäc phaân loaïi raùc taïi nguoàn. - Khuyeán khích vaø keâu goïi caùc ñôn vò, caùc taäp theå caù nhaân tham gia tình nguyeän höôûng öùng vieäc thöïc hieän phaân loaïi raùc taïi nguoàn. - Phaùt mieãn phí caùc thuøng chöùa (thuøng 10 lít), caùc loaïi tuùi nilon chöùa raùc trong giai ñoaïn ñaàu (6 thaùng), ta coù theå thu theâm moät ít vaøo leä phí thu gom raùc (chæ mieãn phí cho caùc hoä daân ôû phöôøng BìnhAn). Trong khi, thöïc hieän vieäc PLRTN cho phöôøng Bình An, thì cuõng caàn taêng cöôøng theâm caùc muïc sau: - Ñieàu chænh, xaây döïng laïi caùc ñieåm heïn, boâ raùc hôïp lyù hôn. - Ñaàu tö theâm trang thieát bò löu chöùa raùc (thuøng 240 lít), trang bò theâm trang thieát bò baûo hoä lao ñoäng cho löïc löôïng thu gom daân laäp. - Caàn taêng cöôøng theâm caùc loaïi xe sau: xe ñaåy tay, xe keùo tay, xe eùp 2,5 taán, xe eùp 6-8 taán. - Boå sung theâm moät soá öu ñaõi nhö baûo hieåm y teá, baûo hieåm tai naïn vaø khaùm beänh ñònh kyø (caû daân laäp laãn coâng laäp). - Nhöõng coâng nhaân theo xe raùc laøm vieäc raát vaát vaû, ñaëc bieät phuï thuoäc raát nhieàu vaøo ñieàu kieän thôøi tieát neân hoï caàn ñöôïc quan, taâm nhieàu hôn nöõa veà cheá ñoä, chính saùch. ._.