Đánh giá hiện trạng và đề xuất giải pháp nhằm giảm thiểu sự phát thải hợp chất ô nhiễm hữu cơ bền (POPs) từ các lò chất đốt chất thải rắn tại khu vực TPHCM

NGAØNH : KYÕ THUAÄT MOÂI TRÖÔØNG LÔÙP : 03DHMT2 NHIEÄM VUÏ ÑOÀ AÙN TOÁT NGHIEÄP HO ÏVAØ TEÂN :LE THÒ CAÅM DUYEÂN MSSV : 103108036 COÄNG HOØA XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAM Ñoäc laäp – Töï do – Haïnh phuùc KHOA: MOÂI TRÖÔØNG VAØ COÂNG NGHEÄ SINH HOÏC BOÄ MOÂN: KYÕ THUAÄT MOÂI TRÖÔØNG BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑH KYÕ THUAÄT COÂNG NGHEÄ TP. HCM 1. Ñaàu ñeà Ñoà aùn toát nghieäp: Ñaùnh giaù hieän traïng vaø ñeà xuaát giaûi phaùp giaûm thieåu söï phaùt thaûi hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn (POPs) töø caùc loø ñoát chaát thaûi raén taïi khu vöïc Thaønh Phoá Hoà Chí Minh 2. Nhieäm vuï (yeâu caàu veà noäi dung vaø soá lieäu ban ñaàu): Söu taàm, tìm hieåu vaø xaùc ñònh caùc thoâng tin quan troïng nhaát veà lyù thuyeát caùc hôïp chaát POPs, lyù thuyeát cô baûn veà quaù trình, thieát bò ñoát cuõng nhö moät soá hieän traïng veà hoaït ñoäng vaø coâng taùc quaûn lyù vaän haønh caùc loø ñoát hieän nay. Tính toaùn, öôùc löôïng khaû naêng phaùt thaûi POPs töø caùc loø ñoát treân ñòa baøn Tp. HCM Ñaùnh giaù khaû naêng aûnh höôûng cuûa POPs ñoái vôùi con ngöôøi vaø moâi tröôøng taïi khu vöïc Tp. HCM. Ñeà xuaát giaûi phaùp giaûm thieåu khaû naêng phaùt thaûi POPs vaøo moâi tröôøng 3. Ngaøy giao Ñoà aùn toát nghieäp : 1 – 10 - 2007 4. Ngaøy hoaøn thaønh nhieäm vuï: 25 – 12 - 2007 5. Hoï teân ngöôøi höôùng daãn Phaàn höôùng daãn 1/ PGS.TS. LE THANH HAÛI 2/ KS. TRAÀN VAÊN THANH Noäi dung vaø yeâu caàu LVTN ñaõ ñöôïc thoâng qua Boä moân. Ngaøy 25 thaùng 12 naêm 2007 CHUÛ NHIEÄM BOÄ MOÂN NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN CHÍNH (Kyù vaø ghi roõ hoï teân) (Kyù vaø ghi roõ hoï teân) PHAÀN DAØNH CHO KHOA, BOÄ MOÂN Ngöôøi duyeät (chaám sô boä): …………………………………………………….. Ñônvò:……………………………………………………………………………. Ngaøy baûo veä:……………………………………………………………………. Ñieåm toång keát:…………………………………………………………………... Nôi löu tröõ Ñoà aùn toát nghieäp:…………………………………………………… NHAÄN XEÙT CUÛA GIAÙO VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ Ñieåm soá baèng soá___________Ñieåm soá baèng chöõ._______________ TP.HCM, ngaøy…….thaùng………..naêm 20 (GV höôùng daãn kyù vaø ghi roõ hoï teân) Lôøi caûm ôn Rôøi xa Tröôøng caáp ba, xa gia ñình ñeå böôùc vaøo caùnh cöûa Ñaïi hoïc nieàm vui ñoù luoân laø ñoäng löïc cho nhöõng böôùc ñöôøng tieáp theo trong töông lai. Traûi qua hôn boán naêm treân giaûng ñöôøng Ñaïi Hoïc vaø ñang chuaån bò hoaøn thaønh ñoà aùn toát nghieäp. Em xin göûi lôøi caûm ôn chaân thaønh ñeán Thaày Coâ Tröôøng Ñaïi hoïc Kyõ Thuaät Coâng Ngheä ñaõ truyeàn ñaït kieán thöùc, höôùng daãn taän tình trong suoát quaù trình hoïc taäp, töø nhöõng kieán thöùc heát cô baûn cho ñeán nhöõng kieán thöùc chuyeân ngaønh. Em xin baøy toû loøng bieát ôn saâu saéc ñeán Thaày Leâ Thanh Haûi – Vieän Moâi tröôøng vaø Taøi nguyeân. Thaày ñaõ tröïc tieáp höôùng daãn, chæ daïy, ñoùng goùp nhöõng yù kieán quí baùo vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå em coù theå hoaøn thaønh ñoà aùn naøy. Xin chaân thaønh caûm ôn caùc Anh, Chò ñang coâng taùc taïi Phoøng Quaûn lyù moâi tröôøng – Vieän Moâi tröôøng vaø Taøi nguyeân ñaõ giuùp ñôõ Em raát nhieàu trong suoát thôøi gian thöïc hieän ñoà aùn. Cuoái cuøng, xin baøy toû loøng bieát ôn ñeán gia ñình, baïn beø luoân ñoäng vieân vaø laø ngoàn ñoäng löïc raát lôùn trong suoát thôøi gian hoïc taäp vaø thöïc hieän ñoà aùn. Quaù trình hoïc taäp laø chuoãi nhöõng thaùng ngaøy vui buoàn, luùc ñoù nguoàn ñoäng löïc töø gia ñình luoân laø moät söï coå ñoäng kyø dieäu, tình baïn haøng ngaøy treân giaûng ñöôøng vöøa laø nieàm vui vöøa hoã trôï trong vieäc hoaøn thieän kieán thöùc cuûa Thaày Coâ treân giaûng ñöôøng. Ñoà aùn toát nghieäp “ Ñaùnh giaù hieän traïng vaø ñeà xuaát giaûi phaùp giaûm thieåu söï phaùt thaûi hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn (POPs) töø caùc loø ñoát chaát thaûi raén taïi khu vöïc Thaønh Phoá Hoà Chí Minh” hy voïng seõ goùp phaàn vaøo coâng taùc nghieân cöùu POPs cuûa Thaønh Phoá. Trong quaù trình thöïc hieän coøn nhieàu haïn cheá veà kieán thöùc, kinh phí, thôøi gian neân ñoà aùn coøn coøn nhieàu thieáu soùt, raát mong ñöôïc söï goùp yù cuûa quí Thaày Coâ. Xin chaân thaønh caûm ôn! MUÏC LUÏC Lôøi caûm ôn KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC DANH MUÏC TÖØ VIEÁT TAÉT CN : Coâng nghieäp CTCN : Chaát thaûi coâng nghieäp CTNH/CTKNH : Chaát thaûi nguy haïi/ Chaát thaûi khoâng nguy haïi CTR : Chaát thaûi raén CTCNNH : Chaát thaûi coâng nghieäp nguy haïi CTYT : Chaát thaûi y teá DDT : Diclodiphenyltricloetan PAHs : Polycyclic aromatic hydrocarbons PCB : Polyclobiphenyl PCDD : Polyclorinated Dibenzo - p - Dioxin PCDF : Polyclorinated Dibenzo Furan POPs : Persistant Organic Pollutants: chaát oâ nhieãm höõu cô beàn HCB : Hexachlorobenzen KCN : Khu coâng nghieäp KCX : Khu cheá xuaát TBVTV : Thuoác baûo veä thöïc vaät BVMT : Baûo veä moâi tröôøng Tp. HCM : Thaønh phoá Hoà Chí Minh HTXL : Heä thoáng xöû lyù Danh muïc baûng bieåu Bảng 1 - Phaân loaïi POPs 8 Bảng 2- Nguoàn thaûi POP phaùt sinh do nhoùm ngaønh CN saûn xuaát vaø cheá taïo 21 Bảng 3 - Nguoàn thaûi POP phaùt sinh do nhoùm söû duïng vaø öùng duïng saûn phaåm 22 Bảng 4 - Nguoàn thaûi POP phaùt sinh ra nhoùm ngaønh coù caùc quaù trình taùi cheá 24 Bảng 5 - Nguoàn thaûi POP phaùt sinh do nhoùm ngaønh coù quaù trình nhieät 26 Bảng 6 - Nguoàn POPs phaùt sinh do nhoùm ngaønh löu giöõ vaø thaûi boû chaát thaûi 28 Bảng 7 - Khaùi quaùt hoùa moät soá saûn phaåm cuûa nhieät phaân-khí hoùa- ñoát 33 Bảng 8 - Hieäu quaû phaân huûy cuûa moät soá chaát höõu cô 99,99% 36 Bảng 9 - Toùm taét caùc saûn phaåm chaùy vaø phöông phaùp xöû lyù trong coâng ngheä ñoát chaát thaûi 44 Bảng 10 - Ñaùnh giaù khaû naêng thaûi buïi kim loaïi naëng vaøo khoâng khí 45 Bảng 11 - Löôïng chaát thaûi nguy haïi phaùt sinh trung bình haøng naêm taïi moät soá nöôùc Chaâu AÂu vaø Myõ. 47 Bảng 12 - Möùc ñoä aùp duïng caùc phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi raén taïi moät soá nöôùc treân theá giôùi. 48 Bảng 13 - Toång löôïng CTR nguy haïi vaø khoâng nguy haïi ôû Vieät Nam naêm 2004 49 Bảng 14 - Döï baùo khoái löôïng raùc coâng nghieäp vaø CTNH taïi Tp. HCM 50 Bảng 15 - Tieâu chuaån thaûi cuûa moät soá nguoàn thaûi cuûa Vieät Nam 51 Bảng 16 – Hieän traïng phaùt thaûi 57 Bảng 17 – Tæ leä CTNH coù trong CTCN 61 Bảng 18 - Moät soá thaønh phaàn raùc thaûi töø caùc nhaø maùy treân ñòa baøn Tp. HCM 62 Bảng 19 - Khaû naêng phaùt thaûi POPs vaøo moâi tröôøng töø quaù trình ñoát 64 Bảng 20 - Heä soá phaùt thaûi töø quaù trình ñoát 73 Bảng 21 - Heä soá phaùt thaûi cuûa PCBs 75 Bảng 22 - Heä soá phaùt thaûi của PAH 76 Bảng 23 - Heä soá phaùt thaûi cuûa HCB 77 Bảng 24: Toång hôïp löôïng CTNH ñöôïc xöû lyù baèng phöông phaùp ñoát taïi TP.HCM 79 Bảng 25: Moâi tröôøng phaùt thaûi POPs chính töø quaù trình ñoát 80 Bảng 26: Toång löôïng phaùt thaûi dioxin/furan 81 Bảng 27 – Khoái löôïng CTCNNH xöû lyù baèng phöông phaùp ñoát 84 Bảng 28: Döï ñoaùn khaû naêng phaùt thaûi dioxin/furan 85 Bảng 29: Toång löôïng phaùt thaûi PCB 86 Bảng 30: Döï ñoaùn khaû naêng phaùt thaûi PCB 87 Bảng 31: Toång löôïng phaùt thaûi HCB 88 Bảng 32: Döï ñoaùn khaû naêng phaùt thaûi HCB 88 Danh muïc hình Hình 1 - Caùc quaù trình cô baûn taùi cheá chaát thaûi töø phöông phaùp nhieät 33 Hình 2 - Ñöôøng bieåu dieãn lieân quan giöõa nhieät ñoä vaø khoâng khí dö 38 Hình 3 - Löôïng CTYT phaùt sinh taïi caùc beänh vieän tính tôùi 2020 49 Hình 4 - Caáu taïo nguyeân lyù cuûa moät loaïi loø ñoát thuøng quay 53 Hình 5 - Caáu taïo hoaøn chænh cuûa moät daây chuyeàn xöû lyù CTR baèng loø ñoát thuøng quay (bao goàm caû heä thoáng xöû lyù khí thaûi) 54 Hình 6 - Loø ñoát 2 caáp theo coâng ngheä nhieät phaân tónh 55 Hình 7 - Caáu taïo hoaøn chænh cuûa moät daây chuyeàn xöû lyù CTR baèng coâng ngheä nhieät phaân tónh 55 Hình 8 – Bieåu ñoà hoaït ñoäng cuûa chaát xuùc taùc oxit saét trong quaù trình ñoát 99 Danh muïc sô ñoà Sô ñoà 1 - Söï bieán ñoåi vaø taùc ñoäng cuûa caùc chaát oâ nhieãm trong moâi tröôøng 31 Sô ñoà 2 - Quaù trình haáp thuï, phaân boá, löu tröõ, vaän chuyeån vaø loaïi boû POPs trong cô theå ngöôøi 32 Sô ñoà 3 – Moâ hình vaän haønh caùc loø ñoát 97 - MÔÛ ÑAÀU Giôùi thieäu chung veà ñeà taøi Cuøng vôùi nhòp ñoä phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc, vaán ñeà quaûn lyù CTNH ñang laø vaán ñeà raát ñöôïc quan taâm hieän nay taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh do löôïng CTNH gia taêng theo hoaït ñoäng saûn xuaát, sinh hoaït. Trong ñoù, ñaëc bieät laø söï phaùt thaûi hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn (POPs) – nguoàn thaûi coù aûnh höôûng tröïc tieáp moâi tröôøng vaø söùc khoûe con ngöôøi. Trong thôøi gian gaàn ñaây, ôû caùc nöôùc thuoäc khu vöïc Ñoâng Nam AÙ vaø Nam Thaùi Bình Döông: cuï theå nhö UÙùc, Campochia, Indonexia, Laøo, Malayxia, New Zealand, Philipin, Singapo, Thaùi Lan vaø Vieät Nam ñaõ tieán haønh nghieân cöùu söï toàn löu cuõng nhö söï phaùt thaûi POPs vaøo moâi tröôøng. Keát quaû nghieân cöùu, khaûo saùt cho thaáy raèng vaãn coøn moät löôïng POPs toàn löu trong moâi tröôøng, ñieån hình laø caùc loaïi thuoác tröø saâu (trong ñoù coù DDT), PCB (Polychlorinatedbiphenyl), PAH, furan, Dioxin…. ÔÛ Vieät Nam, theo thoáng keâ cuûa Boä Taøi Nguyeân – Moâi tröôøng ñeán nay caùc Tænh thaønh trong caû nöôùc ñeàu toàn löu moät khoái löôïng lôùn caùc loaïi POPs, trong ñoù coù DDT, Dioxin, daàu bieán theá chöùa PCB vaø caùc chaát töông töï nhö PCB. Treân cô sôû ñoù coù theå noùi raèng tình hình thaûi boû, toàn löu ñang raát ñaùng baùo ñoäng, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng töø caùc hôïp chaát POPs. Vieät Nam ñaõ tham gia pheâ chuaån coâng öôùc Stockholm ngaøy 22/07/2002 vaø hieän nay trong chieán löôïc baûo veä moâi tröôøng cuûa thaønh phoá, chöông trình quaûn lyù CTNH ñeán naêm 2020 ñaõ ñaët muïc tieâu öu tieân ñaùnh giaù hieän traïng caùc chaát oâ nhieãm höõu cô beàn. Töø ñoù, ñeà xuaát chieán löôïc giaûm thieåu söï phaùt taùn vaøo moâi tröôøng. Moät trong nhöõng nguoàn phaùt thaûi hôïp chaát POPs hieän nay treân ñòa baøn Tp. HCM laø töø quaù trình ñoát chaát thaûi nguy haïi. Nguoàn thaûi naøy gia taêng cuøng vôùi söï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa thaønh phoá. Tp. HCM laø moät trong nhöõng nôi phaùt thaûi raùc nguy haïi lôùn nhaát cuûa caû nöôùc, chính vì vaäy trong khu vöïc naøy số lượng các lò đốt ngaøy moät nhieàu. Chính vì lyù do treân, ñoøi hoûi caàn phaûi coù söï ñaàu tö veà coâng ngheä vaø naâng cao kieán thöùc vaän haønh giaûm bôùt khaû naêng phaùt thaûi ra moâi tröôøng cuûa hôïp chaát POPs. Nhìn chung, vieäc giaûi quyeát hieän traïng phaùt sinh vaø coù keá hoaïch quaûn lyù quy trình thaûi boû POPs töø quaù trình ñoát vaøo moâi tröôøng laø vaán ñeà khoù khaên vaø nan giaûi. Khoù khaên treân xuaát phaùt töø vieäc raát khoù xaùc ñònh, ñònh löôïng chính xaùc khoái löôïng phaùt thaûi ñöôïc xöû lyù baèng phöông phaùp ñoát. Xong caàn coù bieän phaùp caûi thieän trình ñoä coâng ngheä theo höôùng baûo veä moâi tröôøng vaø coù keá hoaïch quaûn lyù chaët cheõ qui trình vaän haønh ñeå kieåm soaùt caùc thoâng soá vaän haønh phuø hôïp vôùi tieâu chuaån xaû thaûi ra moâi tröôøng. Hieän taïi, nhöõng haäu quaû nghieâm troïng cuûa vieäc phaùt thaûi caùc hôïp chaát POPs qua hình aûnh nhöõng em beù nhieãm dioxin hay caên beänh ung thö ngaøy caøng gia taêng do quaù trình tích luõy caùc hoùa chaát ñoäc haïi trong thöïc phaåm, moâi tröôøng soáng,… YÙ nghóa cuûa ñeà taøi Chaát thaûi raén bao goàm nhieàu loaïi khaùc nhau töø nhöõng CTNH cho ñeán CTKNH. Beân caïnh nguoàn CTNH phaùt sinh töø quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp coøn coù chaát thaûi y teá, thi theå, ...laø nhöõng nguoàn thaûi caàn coù bieän phaùp xöû lyù trieät ñeå. Moät trong nhöõng daïng hôïp chaát gaây oâ nhieãm nguy hieåm vaø toàn taïi laâu daøi trong moâi tröôøng laø caùc hôïp chaát höõu cô beàn (Persistant Organic Pollutants - POPs). Taát caû nhöõng hôïp chaát naøy voâ cuøng beàn vöõng, toàn taïi laâu daøi trong moâi tröôøng, coù khaû naêng tích luõy sinh hoïc trong noâng saûn, thöïc phaåm vaø trong nguoàn nöôùc gaây ra haøng loaït beänh nguy hieåm ñoái vôùi con ngöôøi. Ñieàu caàn quan taâm laø haäu quaû cuûa chuùng coù theå gaây aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán con ngöôøi vaø moâi tröôøng soáng. Ñaõ coù raát nhieàu minh chöùng cho raèng POPs coù theå phaùt taùn ñi raát xa, toàn löu vaø tích tuï trong chuoãi thöïc phaåm cuõng nhö trong moâ cuûa teá baøo ñoäng vaät. Cuõng chính vì theá, chuùng ñöôïc xem laø loaïi hoaù chaát ñoäc haïi. Caùc loaïi hôïp chaát ñieån hình thuoäc nhoùm POPs nhö laø PCBs, Dioxins, PAHs, Aldrin, Dieldrin, DDT, Endrin, Chlordane, Hexachlorobenzene, Mirex, Toxaphene vaø Heptachlo. Caùc hôïp chaát POPs phaùt thaûi töø quaù trình xöû lyù CTNH baèng phöông phaùp thieâu ñoát ôû nhieät ñoä cao. Tuy nhieân, caùc thieát bò ñoát coù giaù thaønh raát ñaét, vöôït quaù khaû naêng veà taøi chính cho neân phaàn lôùn löôïng raùc thaûi ñöôïc ñoát thuû coâng. Ñaây laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân sinh ra Dioxin vaø moät soá khí thaûi ñoäc haïi trong quaù trình ñoát. Gaàn ñaây, nhieàu loø ñoát trong nöôùc vaø nhaäp khaåu töø nöôùc ngoaøi ñaõ giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà chaát thaûi y teá, thi theå vaø raùc thaûi coâng nghieäp nguy haïi cuûa Thaønh Phoá. Tuy nhieân, vieäc ñaàu tö cho loø ñoát khoâng ñaày ñuû, quaù trình vaän haønh khoâng ñaûm baûo an toaøn, nhieàu thoâng soá khoâng ñöôïc kieåm soaùt chaët cheõ neân khaû naêng phaùt thaûi caùc hôïp chaát POPs ñaëc bieät Dioxin/Furan. Ñoái vôùi moâi tröôøng vaø con ngöôøi, haäu quaû cuûa vieäc nhieãm Dioxin coù theå keå ñeán laø nhöõng aûnh höôûng leân söùc khoeû sinh saûn, taùc ñoäng leân heä mieãn dòch, gaây beänh tieâm maïch, gaây roái loaïn thaàn kinh, quaùi thai, dò taät, roái loaïn haønh vi, vaø nhieàu caên beänh ung thö khoù xaùc ñònh phöông phaùp ñieàu trò trieät ñeå. Tính khoa hoïc Ñeà taøi ñöôïc thöïc hieän laø moät vaán ñeà khaù môùi trong ñieàu kieän nghieân cöùu cuûa thaønh phoá noùi rieâng vaø caû nöôùc noùi chung, neân trong quaù trình thöïc hieän ñoà aùn, taøi lieäu tham khaûo ña phaàn laø cuûa nhöõng nghieân cöùu trong nöôùc gaàn ñaây vaø nhieàu nöôùc treân theá giôùi. Ngoaøi ra ñoà aùn coøn nhaän ñöôïc söï ñoùng goùp yù kieán cuûa caùc Thaày/Coâ trong lónh vöïc moâi tröôøng, Thaày/Coâ trong chuyeân ngaønh ñoát vaø xöû lyù CTNH. Cô sôû lyù thuyeát ñöa ra trong ñoà aùn caên cöù treân nhöõng taøi lieäu ñaõ vaø ñang ñöôïc nghieân cöùu coù tính khoa hoïc ñaùng tin caäy. Tính thöïc teá Noäi dung cuûa luaän vaên truøng khôùp vôùi moät phaàn trong noäi dung cuûa chieán löôïc baûo veä moâi tröôøng taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñeán naêm 2020. Hieän nay Thaønh phoá ñang trieån khai ñeà taøi “nghieân cöùu ñaùnh giaù hieän traïng caùc hôïp chaát oâ nhieâm höõu cô beàn taïi khu vöïc Tp.HCM vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù, ngaên ngöøa, xöû lyù vaø thaûi boû phuø hôïp”. Hoaøn thaønh ñoà aùn hi voïng coù theå ñoùng goùp moät phaàn nhoû trong vieäc phaân tích, öôùc löôïng hieän traïng phaùt thaûi POPs vaøo moâi tröôøng trong khu vöïc Tp. HCM, xaùc ñinh ñöôïc nhöõng aûnh höôûng cuûa noù ñoái vôùi con ngöôøi vaø moâi tröôøng ñeå töø ñoù ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp giaûm thieåu söï phaùt thaûi caùc hôïp chaát POPs. Hieän nay, ôû Vieät Nam xöû lyù CTNH baèng phöông phaùp ñoát ñang ñöôïc quan taâm vaø trieån khai thöïc hieän. Caùc loø ñoát ñöôïc söû duïng nhieàu cho caùc beänh vieän vôùi qui moâ nhoû, leû hoaëc ñoát taäp trung. Thöïc teá cho thaáy quaù trình söû duïng caùc loø ñoát CTNH hieän nay nhìn chung ñaõ coù nhöõng taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng. Moät soá nôi do yeâu caàu löôïng raùc caàn xöû lyù quaù lôùn trong khi thieát bò khoâng ñuû ñaùp öùng. Cuï theå ôû caùc loø ñoát CTRYT laøm aûnh höôûng ñeán khu vöïc ñieàu trò noäi truù hay nhöõng khu daân cö gaàn caùc beänh vieän. Beân caïnh löôïng CTYT, CTCNNH chöa theå xöû lyù trieät ñeå, vieäc aùp duïng caùc loø ñoát hieän nay chöa ñöôïc quaûn lyù chaët cheõ töø coâng taùc vaän haønh cho ñeán vieäc xöû lyù caùc thaønh phaàn khí thaûi vaø tro, xæ. Tính môùi cuûa ñeà taøi Trong quaù trình thöïc hieän ñoà aùn, vieäc ñieàu tra thoáng keâ nhöõng loø ñoát CTNH coù khaû naêng phaùt thaûi POPs taïi thaønh phoá gaëp nhieàu khoù khaên, vì haàu heát ít coù baùo caùo, ñeà taøi lieân quan ñeán vaán ñeà naøy. Maëc duø vaäy, ñoà aùn cuõng nhaän ñöôïc nhieàu söï giuùp ñôõ ñeå hoaøn thaønh ñoà aùn trong khaû naêng coù theå cho caùc noäi dung caàn laøm roõ. Keát quaû thöïc hieän ñoà aùn seõõ ñöa ra ñöôïc moät böùc tranh chung veà söï phaùt thaûi POPs töø quaù trình ñoát chaát thaûi taïi Tp. HCM vôùi moät soá thoáng keâ hieän traïng, öôùc ñoaùn söï phaùt thaûi töø keát quaû tính toaùn vaø moät soá giaûi phaùp ñeà xuaát. Muïc tieâu cuûa ñeà taøi Ñeà taøi ñöôïc thöïc hieän vôùi muïc tieâu chính laø ñaùnh giaù hieän traïng vaø ñeà xuaát giaûi phaùp giaûm thieåu söï phaùt thaûi caùc hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn POPs töø loø ñoát chaát thaûi nguy haïi treân ñòa baøn Thaønh Phoá Hoà Chí Minh. Vôùi caùc muïc tieâu cuï theå nhö sau: Toång hôïp hieän traïng phaùt sinh CTNH hieän nay treân ñòa baøn Tp. HCM; Öôùc löôïng cuï theå töøng loaïi POPs phaùt thaûi töø quaù trình ñoát CTNH; Ñeà xuaát giaûi phaùp quaûn lyù vaø giaûm thieåu POPs hôïp lyù töø quaù trình ñoát CTNH. Noäi dung nghieân cöùu Ñeà taøi taäp trung vaøo vieäc ñaùnh giaù hieän traïng caùc nguoàn phaùt sinh, thaûi boû POPs taïi caùc loø ñoát. Ñaùnh giaù khaû naêng aûnh höôûng cuûa POPs ñeán con ngöôøi, moâi tröôøng vaø ñeà xuaát giaûi phaùp giaûm thieåu khaû naêng phaùt thaûi POPs vaøo moâi tröôøng taïi khu vöïc Tp.HCM vôùi caùc noäi dung chính sau: Söu taàm, tìm hieåu vaø xaùc ñònh caùc thoâng tin quan troïng nhaát veà lyù thuyeát caùc hôïp chaát POPs. Sau ñoù tìm hieåu caùc nghieân cöùu lieân quan trong vaø ngoaøi nöôùc ñaõ vaø ñang thöïc hieän veà POPs. Ñeà taøi cuõng phaûi laøm roû lyù thuyeát cô baûn veà quaù trình, thieát bò ñoát cuõng nhö moät soá hieän traïng veà hoaït ñoäng vaø coâng taùc quaûn lyù vaän haønh caùc loø ñoát hieän nay. Tính toaùn, öôùc löôïng khaû naêng phaùt thaûi POPs töø caùc loø ñoát treân ñòa baøn Tp. HCM Ñaùnh giaù khaû naêng aûnh höôûng cuûa POPs ñoái vôùi con ngöôøi vaø moâi tröôøng taïi khu vöïc Tp. HCM. Ñeà xuaát giaûi phaùp giaûm thieåu khaû naêng phaùt thaûi POPs vaøo moâi tröôøng Töông öùng vôùi nhöõng noäi dung chính seõ thöïc hieän, boá cuïc ñöôïc trình baøy trong ñoà aùn goàm saùu chöông vôùi caáu truùc toå chöùc nhö sau: Chöông 1: Môû ñaàu. Chöông 2: Nghieân cöùu toång quan vaø nhöõng aûnh höôûng ñeán con ngöôøi vaø moâi tröôøng cuûa hôïp chaát POPs Chöông 3: Toång quan trình ñoä coâng ngheä, qui moâ vaø coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng cuûa quaù trình ñoát taïi khu vöïc Tp. HCM. Chöông 4: Tìm hieåu hieän traïng phaùt sinh caùc hôïp chaát POPs töø caùc loø ñoát chaát thaûi treân ñòa baøn Tp. HCM Chöông 5: Xaây döïng phöông phaùp tính toaùn, öôùc ñoaùn taûi löôïng phaùt thaûi POPs töø caùc loø ñoát treân ñòa baøn Tp. HCM. Chöông 6: Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù ngaên ngöøa, xöû lyù vaø thaûi boû phuø hôïp Keát luaän vaø kieán nghò. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu Ñoái töôïng nghieân cöùu Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñoà aùn taäp trung vaøo söï phaùt thaûi caùc hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn - POPs töø quaù trình ñoát CTCNNH, CTYT vaø thi theå. Höôùng nghieân cöùu chính taäp trung vaøo khaû naêng phaùt thaûi do tình hình söû duïng coâng ngheä vaø khaû naêng kieåm soaùt quaù trình ñoát hieän nay treân ñòa baøn Tp. HCM. Phaïm vi nghieân cöùu Phaàn lôùn ñoà aùn taäp trung vaøo nhieäm vuï tìm hieåu toång quan hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn – POPs cuõng nhö quaù trình ñoát CTNH treân ñòa baøn Tp. HCM. Treân cô sôû toång hôïp vaø phaân tích hieän traïng phaùt thaûi POPs töø caùc loø ñoát hieän nay cuûa Thaønh phoá, tieán haønh tính toaùn, öôùc löôïng khaû naêng phaùt thaûi caùc hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn töø quaù trình naøy. Keát quaû phaân tích tích toaùn laø saûn phaåm sau cuøng cuûa ñoà aùn. Cuoái cuøng, ñaùnh giaù ñöôïc khaû naêng phaùt thaûi POPs trong thôøi gian tieáp theo cuûa quaù trình ñoát, ñoàng thôøi ñeà xuaát bieän phaùp quaûn lyù, kieåm soaùt vaø giaûm phaùt thaûi sao cho phuø hôïp. Phöông phaùp nghieân cöùu Thu thaäp vaø keá thöøa choïn loïc thoâng tin Phöông phaùp thu thaäp vaø thöøa keá choïn loïc ñöôïc söû duïng trong ñoà aùn thoâng qua vieäc toång hôïp taøi lieäu, thu thaäp caùc cô sôû döõ lieäu coù lieân quan ñeán noäi dung seõ trình baøy. Vieäc thu thaäp coù choïn loïc seõ laø cô sôû khoa hoïc ñeå hieåu ñöôïc taùc ñoäng cuûa caùc hôïp chaát POPs leân con ngöôøi vaø moâi tröôøng cuõng nhö caùc con ñöôøng chuyeån hoùa cuûa chuùng trong moâi tröôøng, trong cô theå soáng cuûa ngöôøi vaø ñoäng vaät. Caùc nguoàn taøi lieäu thu thaäp ñöôïc taäp trung töø caùc nguoàn taøi lieäu trong vaø ngoaøi nöôùc, töø caùc baùo caùo, giaùo trình, taøi lieäu hoäi thaûo, töø internet… ñaëc bieät laø caùc taøi lieäu ñònh höôùng, chieán löôïc trong coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng, quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi cuûa thaønh phoá. Phöông phaùp ñaùnh giaù nhanh thoâng qua khaûo saùt taïi hieän tröôøng Phöông phaùp naøy ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù hieän traïng thoâng qua caùc cuoäc ñieàu tra khaûo saùt thöïc ñòa. Töø keát quaû ñaùnh giaù tieán haønh thoáng keâ, phaân tích caùc taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng vaø söùc khoûe coäng ñoàng taïi khu vöïc Tp. HCM. Keát quaû laø tìm ra giaûi phaùp, chieán löôïc giaûm thieåu, thaûi boû POPs töø quaù trình ñoát vaøo moâi tröôøng taïi khu vöïc TP.HCM. Phöông phaùp so saùnh Duøng ñeå so saùnh caùc lyù thuyeát vaø thöïc teá maø caùc taøi lieäu khaùc ñaõ ñöa ra, so saùnh vôùi caùc cô sôû khoa hoïc chung ñaõ ñöôïc ñeà caäp ñeán, töø ñoù ruùt ra keát luaän cho caùc nghieân cöùu ñaõ ñöôïc thöïc hieän. Phöông phaùp toång hôïp Taát caû caùc ñieàu kieän lieân quan: töø hieän traïng phaùt thaûi POPs, thoâng qua caùc söu taàm vaø ñieàu tra boå sung, caùc taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng vaø söùc khoûe con ngöôøi, caùc ñònh höôùng chieán löôïc chung veà quaûn lyù moâi tröôøng vaø quaûn lyù chaát thaûi maø caùc cô quan khaùc ñaõ thöïc hieän. – NGHIEÂN CÖÙU TOÅNG QUAN VAØ NHÖÕNG AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN CON NGÖÔØI VAØ MOÂI TRÖÔØNG CUÛA HÔÏP CHAÁT POPs Toång quan veà POPs Khaùi nieäm vaø phaân loaïi veà chaát oâ nhieãm höõu cô beàn POPs Khaùi nieäm veà hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn Chaát oâ nhieãm höõu cô beàn (Persistant Organic Pollutions – POPs) laø nhöõng hôïp chaát hoaù hoïc coù nguoàn goác töø cacbon, saûn sinh ra do hoaït ñoäng coâng nghieäp cuûa con ngöôøi. POPs beàn vöõng trong moâi tröôøng, coù khaû naêng tích tuï sinh hoïc qua chuoãi thöùc aên, löu tröõ trong thôøi gian daøi, coù khaû naêng phaùt taùn xa töø caùc nguoàn phaùt thaûi vaø taùc ñoäng xaáu ñeán söùc khoeû con ngöôøi vaø heä sinh thaùi. Theo coâng öôùc Stockholm, POPs goàm 12 hoaù chaát coù tính ñoäc haïi toàn taïi beàn vöõng trong moâi tröôøng, phaùt taùn roäng vaø tích luyõ trong heä sinh thaùi, gaây haïi cho söùc khoeû con ngöôøi. 12 loaïi hoaù chaát trong nhoùm POPs laø: PCBs, Caùc hôïp chaát cuûa dioxin, Caùc hôïp chaát cuûa furan, DDT, Toxaphene, Aldrin, Dielrin, Eldrin, Heptachllor, Mirex, Hexachlorbenzen, Chlordane. Taát caû nhöõng chaát naøy ñeàu beàn vöõng trong moâi tröôøng, coù khaû naêng tích luyõ sinh hoïc trong noâng saûn, thöïc phaåm vaø nguoàn nöôùc gaây ra haøng loaït beänh nguy hieåm ñoái vôùi con ngöôøi. Trong 12 hoaù chaát treân coù 4 loaïi (PCBs, DDT, Dioxin, Furan) laø nhöõng hoaù chaát ñöôïc ñaëc bieät chuù yù vì möùc ñoä ñoäc tính cao taùc ñoäng nghieâm troïng ñeán con ngöôøi vaø moâi tröôøng. Phaân loaïi POPs Bảng 1 - Phaân loaïi POPs Teân nhoùm Noäi dung Nhoùm 1: Hoaù chaát baûo veä thöïc vaät Nhoùm 2: Caùc hoaù chaát söû duïng trong coâng nghieäp Nhoùm 3: Caùc saûn phaåm phuï khoâng mong muoán Thaønh phaàn 9 hoaù chaát: DDT, Toxaphene, Aldrin, Dielrin, Eldrin, Heptachllor, Mirex, Hexachlorbenzen, Chlordane PCBs Caùc hôïp chaát cuûa dioxin, Caùc hôïp chaát cuûa furan Ñònh nghóa Coù theå hieåu moät caùch ñôn giaûn laø nhöõng hoaù chaát duøng ñeå dieät tröø nhöõng loaøi coù haïi, aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng vaø aûnh höôûng tröïc tieáp hay giaùn tieáp ñeán caùc ñoái töôïng khaùc. PCB ñöôïc thaûi vaøo trong moâi tröôøng ñöôïc chuù yù nhieàu nhaát trong daàu nhôùt vaø caùc loaïi hoaù chaát söû duïng cho caùc quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp hoaëc nhöõng saûn phaåm cuûa hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp, ñieån hình laø PCBs Laø nhöõng saûn phaåm phuï cuûa nhieàu quaù trình saûn xuaát khaùc nhau. Nguoàn phaùt sinh chuû yeáu töø caùc nhaø maùy saûn xuaát hoaù chaát, quaù trình ñoát caùc saûn phaåm chaùy coù chöùa clo, quaù trình taåy traéng boät giaáy, caùc chaát tích tuï trong chuoãi thöùc aên, trong phoøng thí nghieäm, ... Coâng duïng Laøm nhieäm vuï baûo veä caây troàng, saûn phaåm ñöôïc taïo ra ñeå choáng laïi vaø tieâu dieät loaøi gaây haïi cho caây troàng trong noâng nghieäp. PCBs ñöôïc duøng trong caùc ngaønh saûn xuaát coâng nghieäp do coù tính caùch nhieät cao vaø khoâng chaùy neân ñöôïc öùng duïng nhieàu trong caùc ngaønh coâng nghieäp ñieän (maùy bieán theá, acqui, ñeøn, ...). Ñoâi luùc PCBs laïi laø saûn phaåm phuï khoâng mong muoán vaø laø nguoàn phaùt sinh dioxin. Ñaây laø saûn phaåm phuï phaàn lôùn khoâng mong muoán chuùng sinh ra hoaëc chuùng tích tuï trong moâi tröôøng trong thôøi gian daøi neân hoaøn toaøn raát khoù kieåm soaùt. Tính chaát cuûa hôïp chaát POPs Tính chaát vaät lyù Tính chaát vaät lyù chung POPs ñöôïc xem laø nhoùm hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn vôùi 4 tính chaát vaät lyù chung nhö sau: Trong thaønh phaàn coù chöùa nhoùm halogen; Tan nhieàu trong môõ, ít tan trong nöôùc; Beàn vôùi nhieät, aùnh saùng vaø caùc quaù trình phaân huyû sinh hoïc, hoaù hoïc; Deã bay hôi neân khaû naêng phaùt taùn xa. Tính chaát vaät lyù cuûa nhoùm chaát baûo veä thöïc vaät Caùc chaát ôû nhoùm naøy ôû traïng thaùi tinh khieát laø daïng boät traéng, khoâng muøi ñoâi luùc coù maøu traéng ngaø, hoaëc maøu xaùm nhaït, khoâng tan trong nöôùc, tan nhieàu trong caùc dung moâi höõu cô, döôùi daïng boät khí hoaëc dung moâi, caùc daïng hôïp chaát naøy coù theå haáp thuï qua ñöôøng mieäng vaø ñöôøng hoâ haáp. ÔÛ daïng dung dòch moät soá chaát coù khaû naêng haáp thuï qua da. Trong ñoù, DDT laø moät hoãn hôïp coù nhieàu ñoàng phaân vaø moät soá ñoàng phaân coù ñoäc tính khaù cao. Tính chaát vaät lyù cuûa nhoùm hoaù chaát coâng nghieäp Veà maët vaät lyù PCB laø chaát loûng maøu vaøng nhaït trong suoát ñeán ñaëc quaùnh, tính ñaëc taêng leân theo möùc ñoä clo hoaù, ñoä soâi töø 3250C – 366,110C, tæ troïng 1,3 – 1,9. Hoãn hôïp PCBs coù chöùa nhieàu taïp chaát trong ñoù coù chöùa caû dibenzofuran vaø naphtalen. Beàn vôùi nhieät ñoä, aùnh saùng vaø caû quaù trình phaân huyû sinh hoïc, hoaù hoïc. Deã bay hôi, khaû naêng phaùt taùn xa, gaây roái loaïn thaàn kinh vaø laø taùc nhaân gaây ung thö. Khi vaøo nguoàn nöôùc do tính khoâng tan, tyû troïng lôùn, kî nöôùc noù seõ tích tuï trong buøn laéng vaø aûnh höôûng ñeán chaát löôïng nguoàn nöôùc. Tính chaát vaät lyù cuûa nhoùm caùc saûn phaåm chaùy: PCDD/PCDFs raát ít tan trong nöôùc nhöng tan voâ haïn trong chaát beùo ñoä tan cuûa 2,3,7,8 – TCDD ôû 200C laø 19.3ppt. Taát caû caùc chaát PCDD/PCDFs ñeàu raát khoù bay hôi ôû ñieàu kieän nhieät ñoä bình thöôøng. Tính chaát hoaù hoïc Tính chaát hoaù hoïc chung POPs laø nhöõng hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn, trong coâng thöùc phaân töû coù chöùa halogen, laø nhöõng hôïp chaát hidrocacbon thôm coù nhieàu ñoàng phaân, ñoàng thôøi laø nhoùm hôïp chaát höõu cô ñoäc nhaát trong caùc loaïi hoaù chaát höõu cô ñoäc haïi maø con ngöôøi bieát ñeán. Chuùng raát beàn trong ñieàu kieän nhieät ñoä bình thöôøng, vôùi taùc ñoäng cuûa aùnh saùng vaø coù khaû naêng bò phaân huyû trong moâi tröôøng axit, kieàm. Tính chaát hoaù hoïc cuûa nhoùm thuoác baûo veä thöïc vaät POPs thuoäc nhoùm naøy laø caùc hôïp chaát hyñrocacbon trong phaân töû coù moät soá nguyeân töû hidro bò thay theá baèng nguyeân töû clo. Hieäu öùng gaây ñoäc cuûa POPs trong nhoùm naøy raát nghieâm troïng vì noù ñöôïc söû duïng roäng raõi trong moâi tröôøng. Chuùng raát beàn vöõng ôû nhieät ñoä bình thöôøng nhöng deã bò kieàm thuyû phaân thaønh DDE. Chuùng khoâng bò phaân huyû sinh hoïc, tích tuï nhieàu trong caùc moâ môõ vaø khuyeách ñaïi sinh hoïc trong chuoãi thöùc aên. Chuùng ñöôïc._. phun döôùi daïng söông muø hay buïi neân tröïc tieáp ñi vaøo ñaát, töø ñaát chuùng ñi vaøo khí quyeån vaø nöôùc roài toàn löu. POPs thuoäc nhoùm thuoác BVTV goàm nhöõng chaát sau: Diclodiphenyltricloetan (C14H9Cl5 - DDT) - Daïng cheá phaåm thöôøng gaëp: 30ND, 75BHN, 10BR, 5H… - Ñoäc tính: LD50 = 113mg/ kg (chuoät). - Coâng thöùc hoaù hoïc: Dieldrin - Ñoäc tính: thuoác coù taùc duïng tieáp xuùc vaø vò ñoäc. - Coâng thöùc hoùa hoïc: Heptachlor - Ñoäc tính: Ñoäc tính cuûa thuoác ôû chuoät vaøo khoaûng 90mg/ kg. - Coâng thöùc hoaù hoïc Aldrin (C12H8Cl6) - Ñoäc tính: Ñoäc tính cuûa thuoác ôû chuoät LD50 = 40- 70mg/ kg. Thuoác coù khaû naêng tích luyõ trong cô theå ñoäng vaät, raát ñoäc ñoái vôùi caù. Coù taùc duïng tröø caùc loaïi coân truøng trong ñaát nhö saâu xaùm, deá nhuûi, boï hung, doøi duïc vôùi lieàu löôïng 2 – 4kg/ ha. - Coâng thöùc hoaù hoïc: Hexachlorbenzen (C6H6Cl6 – HCB) - Teân goïi: Hexachlorbenzen - Ñoäc tính: Ñoäc tính cuûa thuoác ôû chuoät LD50 = 125mg/ kg. - Coâng thöùc hoaù hoïc: Toxaphene - Teân goïi: Toxaphen - Ñoäc tính: Toxaphene laø loaïi thuoác vò ñoäc vaø tieáp xuùc. - Coâng thöùc hoaù hoïc: Chlordane - Teân goïi: Chlordane - Coâng thöùc hoaù hoïc: Mirex - Teân goïi: Mirex - Coâng thöùc hoaù hoïc: Endrin - Teân goïi: Endrin - Ñoäc tính: ñoäc tính cuûa Endrin khaù cao, LD50 = 7 - 35mg/ kg tieán haønh thí nghieäm treân chuoät. - Coâng thöùc hoaù hoïc: Tính chaát hoaù hoïc cuûa nhoùm saûn phaåm phuï Do coâng thöùc phaân töû cuûa PCBs coù theå thay theá 1 ñeán 10 nguyeân töû hidro baèng nguyeân töû clo trong caáu truùc voøng thôm cuûa biphenyl ôû beân traùi ñaõ laøm cho PCBs coù ñeán 209 ñoàng phaân vaø haàu heát ñeàu tan trong nöôùc. Caùc hôïp chaát cuûa PCB laø nguoàn gaây oâ nhieãm nghieâm troïng trong heä sinh thaùi vì chuùng oån ñònh, tích tuï trong chuoãi dinh döôõng, trong moâi tröôøng ñaëc bieät laø caùc loaïi ñoäng vaät coù xöông soáng treân caïn. Nhoùm saûn phaåm phuï goàm: Polyclobiphenyl (C12H9Cl - PCBs ): coù 209 ñoàng phaân - Teân goïi: Polyclobiphenyl - Coâng thöùc hoaù hoïc Tính chaát hoaù hoïc cuûa nhoùm saûn phaåm chaùy Phaàn lôùn sinh ra töø quaù trình ñoát chaùy caùc saûn phaåm coù chöùa clo, chaát thaûi coù chöùa clo, quaù trình taåy traéng boät giaáy, trong caùc qui trình saûn xuaát thuoác dieät coû, nhöïa PVC hoaëc nhieàu hidrocabua coù chöùa clo. Dioxin vaø furan laø nhöõng hôïp chaát cuûa hidrocacbon maø trong ñoù moät soá nguyeân töû hidro bò thay theá baèng clo. Dioxin coù 210 ñoàng phaân khaùc nhau thöôøng gaëp nhaát laø TCDD vaø TCDF chuùng raát nguy hieåm ngay caû nhieät ñoä raát thaáp. Nhoùm saûn phaåm chaùy goàm caùc chaát sau: Polyclorinated Dibenzo - p - Dioxin - Teân goïi: Polyclorinated Dibenzo - p - Dioxin (PCDD) - Coâng thöùc hoaù hoïc Polychlorinateddibenzofurans Teân goïi: Polychlorinated dibenzofurans (PCDF) Coâng thöùc hoaù hoïc Phöông phaùp xöû lyù POPs Caùc yeâu caàu khi xöû lyù POPs Theo coâng öôùc Stockholm coù moät soá yeâu caàu trong khi löïa choïn vaø aùp duïng caùc phöông phaùp xöû lyù nhö sau: Nhöõng chaát ñoù ñöôïc chuyeån hoaù moät chieàu khoâng thuaän nghòch. Pheá thaûi khoâng daãn ñeán taùi cheá, phuïc hoài khoâng söû duïng tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp. PCDD/PCDF khoâng ñöôïc taïo thaønh trong chu trình. Hieäu quaû phaân huyû laø 100% bao goàm taát caû nhöõng chaát ñaàu vaøo vaø nhöõng chaát coù theå ñöôïc giaûi phoùng ra. Taát caû caùc nhaùnh cuûa chu trình phaûi ñöôïc ñaët döôùi cheá ñoä kieåm tra vaø taùi xöû lyù nghieâm ngaëc nhaát coù theå. Khoâng taïo ra caùc chaát khoâng hoaëc khoù kieåm soaùt ñöôïc. Phöông phaùp xöû lí POPs Nhieàu nghieân cöùu ñöôïc tìm ra cho xöû lyù POPs cho ñeán nay coù theå keå ñeán laø: Thieâu huyû; Phöông phaùp natri kim loaïi; Phöông phaùp choân laáp an toaøn; Söû duïng chaát thaûi laøm nhieân lieäu; Nhieät phaân. Trong ñoà aùn chuû yeáu quan taâm ñeán phöông phaùp xöû lyù nhieät phaân, phaàn lôùn caùc chaát thaûi coù khaû naêng phaùt thaûi POPs cao laø CTNH cần được xử lyù. Ñaây laø phöông phaùp ñöôïc sử dụng roäng raûi khoâng nhöõng ôû caùc nöôùc phaùt trieån maø daàn daàn cuõng ñöôïc aùp duïng ôû caùc quoác gia ñang phaùt trieån trong ñoù coù Vieät Nam noùi chung vaø TP.HCM noùi rieâng. Phaàn lôùn phöông phaùp ñoát ñeå xöû lyù chuû yeáu CTNH vôùi nhöõng öu ñieåm giaûm 90 – 95% troïng löôïng chaát thaûi trong thôøi gian ngaén, khoâng maát nhieàu dieän tích. Vôùi nhöõng öu ñieåm neâu treân caàn coù bieän phaùp kieåm soaùt quaù trình cuõng nhö döï ñoaùn khaû naêng phaùt thaûi cuûa chuùng. Töø ñoù ñeà xuaát nhöõng bieän phaùp caûi thieän quaù trình ñoát vaø kieåm soaùt khaû naêng phaùt thaûi caùc hôïp chaát POPs töø hoaït ñoäng ñoát chaát thaûi. Tình hình nghieân cöùu POPs Tình hình nghieân cöùu POPs ôû nöôùc ngoaøi ÔÛ Hoa Kyø Ñaây laø nöôùc coù dieän tích noâng nghieäp khaù lôùn, kyõ thuaät phaùt trieån nhanh neân nhieàu nghieân cöùu hoå trôï cho ngaønh saûn xuaát noâng nghieäp cuõng raát sôùm. DDT laø moät trong nhöõng chaát duøng ñeå dieät coân truøng, cuõng nhö nhöõng hoaù chaát khaùc DDT coù nhöõng aûnh höôûng khoâng theå döï ñoaùn tröôùc ñoaùn. Hoa Kyø chính thöùc nghöng söû duïng hoaù chaát naøy vaøo naêm 1972, toång khoái löôïng DDT ñaõ söû duïng trong noâng nghieäp vaø sinh hoaït trong 30 naêm laø 1350 trieäu pound, ngoaøi ra hoaù chaát naøy coøn ñöôïc xuaát khaåu ñi nhieàu nöôùc treân theá giôùi. Hoa Kyø laø nöôùc saûn xuaát nhieàu DDT nhaát neân sau khi coù leänh caám söû duïng, moät löôïng ñaùng keå chaát thaûi naøy ñöôïc ñoå vaøo khu vöïc Thaùi Bình Döông vaø moät soá nöôùc khaùc. Theo keát quaû thoáng keâ moãi naêm coù 67.000 ngöôøi Myõ bò nhieãm ñoäc thuoác tröø saâu, ña soá ñeàu laø coâng nhaân laøm vieäc taïi caùc noâng traïi hoaëc laøm ngheà coù thôøi gian tieáp xuùc vôùi caùc loaïi thuoác tröø saâu nhieàu, ñaëc bieät laø DDT. Beân caïnh vaán ñeà veà DDT, PCBs roø ræ ra töø nhaø maùy bieán theá cuõng ñöôïc phaùt hieän vaøo 1979, theo ñoù PCB nhieãm vaøo thöùc aên cuûa thòt vaø nguoàn thöïc phaåm naøy ñöôïc chuyeån ñi 17 bang khaùc nhau vaø moät tænh cuûa Canada. Trong thôøi gian gaàn ñaây, moät soá loaïi thöïc phaåm ñaõ coù daáu hieäu bò nhieãm PCBs vaø moät soá nghieân cöùu ñaõ chöùng minh ñieàu ñoù. Vì nhöõng lyù do treân neân trong nhöõng naêm gaàn ñaây Chính phuû Hoa Kyø vaø Canada ñaõ caám söû duïng PCBs trong thao taùc vaän haønh nam chaâm ñieän than maùy. ÔÛ Chaâu AÂu Trong nhöõng naêm 80, POPs ñaõ bò caám saûn xuaát ôû caùc nöôùc Chaâu AÂu, ñeán naêm 1996 lieân minh Chaâu AÂu ñaõ ra chæ thò “ñeán naêm 2010 POPs phaûi ñöôïc xoaù soå hoaøn toaøn”. Söï nhieãm POPs trong thöïc phaåm laøm cho xaõ hoäi quan taâm nhieàu hôn veà POPs. Caùc nghieân cöùu cho thaáy raèng, cho duø caùc loaïi thuoác tröø saâu noùi rieâng vaø hoaù chaát trong nhoùm caùc hôïp chaát höõu cô noùi chung coù caáu truùc beàn vöõng ñaõ bò caám vaøo naêm 1972 nhöng noù vaãn coøn troâi noåi vaø söû duïng roäng raûi treân thò tröôøng. Hieän nay, ôû Chaâu AÂu vaãn coøn moät soá taäp ñoaøn saûn xuaát POPs ñaët bieät laø PCBs, toång löôïng PCBs treân toaøn caàu öôùc tính khoaûng 1.5 trieäu taán trong ñoù gaàn moät nöûa do coâng ty Monsanto saûn xuaát ôû Nhaät Baûn, coâng ty saûn xuaát lôùn thöù 2 laø coâng ty Bayer chieám khoaûng 10% saûn löôïng. Hieän nay theo thoáng keâ coù khoaûng 1/3 saûn löôïng PCBs ñi vaøo moâi tröôøng. Tình hình nghieân cöùu POPs ôû Vieät Nam ÔÛ Vieät Nam, theo thoáng keâ cuûa Boä Taøi Nguyeân – Moâi Tröôøng ñeán nay caùc Tænh thaønh trong caû nöôùc toàn löu moät khoái löôïng lôùn caùc loaïi hôïp chaát POPs, trong ñoù coù DDT, dioxin, daàu bieán theá chöùa PCBs vaø caùc chaát töông töï nhö PCBs. Chæ rieâng 31 Tænh thaønh ñaõ thoáng keâ ñôït 1 ñaõ coù ñeán khoaûng 8.000 taán daàu caùc loaïi coù chöùa PCB vaø caùc hôïp chaát töông töï nhö PCB. Treân cô sôû phaân tích ñoù, tình hình thaûi boû, toàn löu hieän nay ñang raát baùo ñoäng vaø nguy cô gaây oâ nhieãm moâi tröôøng tieàm taøng do caùc hôïp chaát cuûa PCBs. Do tính chaát nguy hieåm vaø ñoäc haïi ñoái vôùi moâi tröôøng vaø con ngöôøi cuûa caùc hôïp chaát POPs neân ñaõ töø laâu lieân hieäp quoác ñaõ caám saûn xuaát vaø söû duïng caùc hôïp chaát töø PCBs trong moïi lónh vöïc ñoàng thôøi khuyeán khích nghieân cöùu caùc nguoàn vaät lieäu thay theá. Tuy nhieân, trong moät thôøi gian daøi chöa ñöôïc quan taâm vaø coù bieän phaùp quaûn lyù hieäu quaû neân löôïng POPs toàn tröõ trong moâi tröôøng coù khaû naêng seõ laø moät trong nhöõng nguoàn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nghieâm troïng vaø toàn taïi laâu daøi treân phaïm vi toaøn theá giôùi. Vieät Nam noùi chung vaø taïi Tp. HCM noùi rieâng ñaõ coù moät soá nghieân cöùu veà POPs ñieån hình nhö “Nghieân cöùu kim loaïi naëng trong buøn laéng vaø ñoäng vaät hai maûnh taïi Caàn Giôø, naêm 2000”; “Phaân tích PAHs trong buøn laéng keânh raïch TP.HCM do Mai Tuaán Anh vaø Ñoã Hoàng Lan Chi (IER) thöïc hieän naêm 1998; “Phaân tích PAHs trong moâi tröôøng khoâng khí cuûa Thaønh Phoá Hoà Chí Minh do ThS. Thaïch Truùc (IER) thöïc hieän naêm 2000. Tuy nhieân, mieàn nam Vieät Nam vaãn chöa coù nhöõng nghieân cöùu ñaày ñuû coù heä thoáng nhö POPs ñöôïc ñeà caäp trong coâng öôùc Stockholm cuõng nhö vaãn chöa xaùc ñònh ñöôïc ñaày ñuû caùc nguoàn phaùt thaûi, möùc ñoä phaùt thaûi POPs vaø aûnh höôûng cuûa noù leân con ngöôøi vaø heä sinh thaùi. Ñoàng thôøi cuõng chöa coù heä thoáng quan traéc POPs trong moâi tröôøng nhaèm ñaùnh giaù khaû naêng tích luyõ sinh hoïc POPs trong chuoãi thöùc aên maø ñoái töôïng chòu aûnh höôûng nhieàu nhaát laø con ngöôøi. Do ñoù caàn thieát phaûi coù moät nghieân cöùu ñaày ñuû, coù heä thoáng nguoàn POPs ñöôïc ghi nhaän trong caùc phuï luïc cuûa coâng öôùc Stockholm nhaèm goùp phaàn xaây moät chöông trình keá hoaïch haønh ñoäng quoác gia trong quaù trình tham gia thöïc hieän vaø hieäu löïc hoaù coâng öôùc Stockholm. Coâng öôùc Stockholm seõ chi khoaûng 500 trieäu USD cho quaù trình tieâu huyû caùc hoaù chaát ñoäc haïi vaø nghieân cöùu chaát thay theá POPs. Hieän nay ôû Vieät Nam ñang tieán tôùi loaïi tröø caùc hôïp chaát höõu cô khoù phaân huyû. Theo Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng TP.HCM cho ñeán nay vaãn chöa coù ñieàu kieän thoáng keâ caùc nguoàn thaûi cuõng nhö soá löôïng POPs treân ñòa baøn Thaønh phoá ñeå töø ñoù coù bieän phaùp quaûn lyù löôïng POPs noùi chung vaø löôïng PCBs noùi rieâng ñang toàn tröõ treân ñòa baøn Thaønh Phoá vaø xöû lyù POPs caàn coù coâng ngheä phuø hôïp. Töø ngaøy 17-5-2004, coâng öôùc Stockholm chính thöùc coù hieäu löïc, vôùi tö caùch laø thaønh vieân coâng öôùc Vieät Nam ñaõ khôûi ñoäng döï aùn xaây döïng keá hoaïch haønh ñoäng quoác gia nhaèm giaûm thieåu vaø loaïi tröø caùc chaát naøy trong ñoù coù nhoùm cöïc kyø ñoäc haïi laø: PCB, DDT, Ñioxin vaø Furan. Cuïc baûo veä moâi tröôøng, cô quan ñieàu haønh döï aùn cho bieát beân caïnh vieäc xaây döïng döï aùn keá hoaïch haønh ñoäng quoác gia döï aùn seõ tieán haønh thoáng keâ treân toaøn quoác veà caùc hoaù chaát naèm trong nhoùm POPs ñoàng thôøi ñeà xuaát caùc hoaït ñoäng tieáp theo nhaèm giaûm thieåu hoaøn toaøn POPs. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ñaõ coù ñeà xuaát cho raèng duøng loø nung xi maêng ñeå ñoát caùc loaïi hoaù chaát trong nhoùm POPs nhö vaäy seõ khoâng toán keùm cho vieäc choân laáp maø coøn tieát kieäm ñöôïc nhieân lieäu. Caùc chaát thaûi coù theå nung trong loø ñoát xi maêng laø: dung moâi höõu cô, daàu thaûi chöùa PCB, sôn, PVC, Plastic, ñaát nhieãm chaát ñoäc haïi, thuoác BVTV, … Coâng ngheä chæ aùp duïng vôùi nhöõng loø nung ximaêng kieåu hieän ñaïi, loaïi coù laép heä thoáng kieåm soaùt khí thaûi, chaát thaûi raén, … Taïi loø nung nhieät ñoä leân ñeán treân 11000C ñuû ñeå phaù vôõ caáu truùc beàn vöõng cuûa chaát thaûi ñoäc haïi ñoàng thôøi loø nung taän duïng nhieät naêng töø caùc chaát oâ nhieãm höõu cô ñeå thay theá, tieát kieäm moät phaàn naêng löôïng. Caùc nguoàn phaùt thaûi POPs vaøo moâi tröôøng Khaùi quaùt caùc nguyeân nhaân chính Caùc chaát oâ nhieãm höõu cô beàn xuaát phaùt töø nhieàu nguoàn goác khaùc nhau, coù theå keå ñeán nhö: Caùc hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp, kho löu tröõ thuoác tröø saâu (ñaëc bieät laø moät soá saûn phaåm heát haïn söû duïng) vaø moät soá loaïi thuoác tröø saâu ñang ñöôïc söû duïng. Kho chöùa PCBs ôû caùc khu coâng nghieäp: daàu thaûi, hoaù chaát trong ngaønh coâng nghieäp giaáy (giaáy photocopy, möïc in), trong thöïc phaåm, caùc thieát bò cuûa ngaønh ñieän (ñeøn quyønh quang, tuï ñieän, daàu bieán theá), caùc chaát phuï gia trong ngaønh coâng nghieäp sôn, myõ phaåm, chaát deûo, chaát laøm taêng ñoä deûo trong caùc saûn phaåm coâng nghieäp (chuû yeáu trong ngaønh saûn xuaát nhöïa). Daàu môõ trong caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp vaø sinh hoaït, hoaït ñoäng khai thaùc daàu, chaát thaûi cuûa ngaønh coâng nghieäp loïc daàu. Caùc quaù trình ñoát chaùy hôû, baõi raùc, nguoàn ñoát chaât thaûi töø khu daân cö, chaát ñoäc hoaù hoïc thaûi vaøo moâi tröôøng trong chieán tranh ôû mieàn nam Vieät Nam (Dioxin). Khí thaûi töø hoaït ñoäng giao thoâng vaän taûi vaø moät soá ngaønh coâng nghieäp. Caùc nhaø maùy saûn xuaát hoaù chaát. Chaát oâ nhieãm trong chuoãi thöùc aên. Loø ñoát chaát thaûi. Phoøng thí nghieäm nghieân cöùu. Do hoaït ñoäng cuûa nuùi löûa, chaùy röøng. Loø hôi coâng nghieäp vaø vaø caùc hoaït ñoäng ñoát nhieân lieäu hoaù thaïch Hoaït ñoäng khai thaùc daàu, raùc thaûi cuûa ngaønh coâng nghieäp loïc daàu. Toång quan caùc ngaønh phaùt thaûi Thöïc traïng maùy moùc, thieát bò vaø coâng ngheä cuûa khu vöïc coâng nghieäp treân ñòa baøn thaønh phoá chæ coù khoảng 20% laø töông ñoái hieän ñaïi chuû yeáu taäp trung ôû caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, phaàn coøn laïi chæ ôû möùc trung bình vaø laïc haäu. Ñieàu naøy daãn ñeán naêng suaát lao ñoäng thaáp, saûn phaåm laøm ra thieáu khaû naêng caïnh tranh veà giaù caû vaø chaát löôïng, khaû naêng taùi ñaàu tö vaø môû roäng, quy moâ saûn xuaát thaáp. Ñaây chính laø vaán ñeà nan giaûi cho thaønh phoá trong nhieàu naêm qua, beân caïnh ñoù vieäc haïn cheá ñaàu tö trong saûn xuaát cuõng laø nguyeân nhaân chính laøm gia taêng nguoàn phaùt thaûi. Töø hieän traïng saûn xuaát coâng nghieäp khu vöïc TP. HCM vaø caùc hình thöùc phaân loaïi POPs, moät soá nhoùm ngaønh sau coù lieân quan ñeán vieäc phaùt thaûi POPs taïi khu vöïc TP. HCM. Nhoùm ngaønh coâng nghieäp saûn xuaát cheá taïo Nhoùm ngaønh naøy bao goàm coâng nghieäp saûn xuaát vaø cheá taïo caùc loaïi hoùa chaát, caùc saûn phaåm coù söû duïng nguoàn nguyeân lieäu ñaàu vaøo chöùa POPs, ñieån hình nhö coâng nghieäp deät nhuoäm. Nguoàn POPs phaùt thaûi töø caùc loaïi hình coâng nghieäp naøy chuû yeáu laø döôùi daïng chaát thaûi raén hoaëc qua vieäc thaûi boû buøn laéng, nöôùc thaûi. Baûng döôùi ñaây toùm taét moät soá quaù trình saûn xuaát vaø daïng POPs phaùt thaûi töông öùng. Bảng 2- Nguoàn thaûi POP phaùt sinh do nhoùm ngaønh CN saûn xuaát vaø cheá taïo Quaù trình saûn xuaát hay saûn phaåm söû duïng Chæ thò Loaïi POP phaùt thaûi Saûn xuaát caùc hoùa chaát chöùa clo höõu cô Caùc chaát thôm chöùa clo (phenols, benzene), dung moâi chöùa chlorine, oxychlorinators PCDD/ PCDF, PCB, HCB Saûn xuaát Cl2 söû duïng ñieän cöïc graphite Caùc chaát thôm chöùa clo, dung moâi chöùa chlorine PCDD/ PCDF, HCB Coâng nghieäp loïc daàu vaø saûn xuaát chaát xuùc taùc Caùc chaát thôm chöùa clo PCDD/PCDF, PCB, HCB Saûn xuaát giaáy, boät giaáy Taåy traéng baèng clo PCDD/PCDF Nhìn chung, nhoùm naøy coù möùc ñoä phaùt thaûi POPs ñöôïc xeáp vaøo loaïi trung bình. Ñoái vôùi 2 ngaønh ñaàu (saûn xuaát caùc hoùa chaát chöùa clo höõu cô vaø saûn xuaát clo söû duïng ñieän cöïc graphite) ñöôïc xem nhö thuoäc ngaønh coâng nghieäp hoùa chaát. Nhieàu naêm tröôùc noù laø ñoái töôïng saûn xuaát quan troïng trong caùc doanh nghieäp thuoäc Coâng ty Hoùa chaát Cô Baûn Mieàn Nam (caùc doanh nghieäp nhö nhaø naùy hoùa chaát Taân Bình, nhaø maùy hoùa chaát Bieân Hoøa…), vaø clo saûn xuaát ra chuû yeáu laø phuïc vuï vieäc cung caáp cho caùc ngaønh saûn xuaát caùc chaát khöû truøng, coâng nghieäp saûn xuaát giaáy (taåy traéng) vaø qui trình saûn xuaát caùc hoùa chaát coâng nghieäp khaùc. Tuy nhieân caùc doanh nghieäp naøy ñaõ ngöøng saûn xuaát caùc dung moâi höõu cô chöùa clo töø naêm 1990 ñeán nay, coøn vieäc saûn xuaát clo tuy vaãn coøn duy trì nhöng trong quaù trình saûn xuaát khoâng coøn söû duïng ñieän cöïc graphite. Noùi toùm laïi, möùc phaùt thaûi ra dioxin vaø furan cuûa hai ngaønh naøy neáu coøn cuõng laø raát nhoû. Rieâng ñoái vôùi hai ngaønh coøn laïi laø coâng nghieäp saûn xuaát vaø cheá bieán caùc saûn phaåm daàu khí (loïc daàu vaø chaát xuùc taùc) vaø coâng nghieäp saûn xuaát giaáy thì vaãn coøn duy trì vaø phaùt trieån khaù maïnh trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Coù theå khaúng ñònh laø ñaây vaãn laø nguoàn phaùt thaûi POPs (dioxin vaø furan) quan troïng vaøo moâi tröôøng thaønh phoá. Tuy vaäy haàu heát caùc khí ñoäc POP naøy ñeàu phaùt sinh ra döôùi daïng hôi töø caùc coâng ñoaïn saûn xuaát coù gia nhieät (ôû nhieät ñoä cao clo keát hôïp vôùi caùc dung moâi höõu cô taïo thaønh caùc chaát keå treân), laø qui trình phoå bieán coù maët trong caû hai ngaønh naøy. Theo caùc taøi lieäu nghieân cöùu cuûa nöôùc ngoaøi thì löôïng POP hình thaønh naøy chieám moät con soá raát nhoû, vaø hôn nöõa raát khoù kieåm soaùt. Xeùt ñeán thôøi ñieåm hieän taïi, trong nöôùc cuõng chöa coù moät nghieân cöùu phaân tích naøo xaùc ñònh ñöôïng löôïng toàn taïi cuûa POPs trong doøng phaùt thaûi naøy. Coù theå noùi, ñoái vôùi ngaønh coâng nghieäp saûn xuaát giaáy vôùi möùc ñoä söû duïng clo cho coâng ñoaïn taåy traéng vaãn coøn khaù nhieàu vaø phoå bieán, ñaëc bieät laø taïi caùc cô sôû cheá bieán giaáy taùi cheá tieåu thuû coâng nghieäp (con soá naøy chæ tính treân ñòa baøn Tp. HCM ñaõ leân ñeán con soá gaàn 100 doanh nghieäp). Ñaây seõ coøn laø moät chuû ñeà nghieân cöùu caàn ñöôïc quan taâm trong thôøi gian tôùi. Nhoùm ngaønh söû duïng vaø öùng duïng saûn phaåm Nhoùm naøy bao goàm caùc haøng hoùa tieâu thuï, caùc quaù trình hay saûn phaåm trong saûn xuaát coâng nghieäp, hay söï toàn löu (löu giöõ cuûa caùc hoùa chaát). Moät soá ví duï cuûa nhoùm naøy ñöôïc trình baøy trong baûng sau: Bảng 3 - Nguoàn thaûi POP phaùt sinh do nhoùm söû duïng vaø öùng duïng saûn phaåm Quaù trình saûn xuaát hay saûn phaåm söû duïng Chæ thò Loaïi POPs phaùt thaûi Söû duïng thuoác tröø saâu, thuoác dieät coû 2,4,5-T, Pentachlorophenol (PCP) - PCDD/PCDF - HCB Coâng nghieäp deät nhuoäm vaûi – sôïi – len (coù khaâu hoaøn taát) Söû duïng chloranil, trích ly alkaline - PCDD/PCDF Quaù trình taåy traéng coâng nghieäp Söû duïng chlorine - PCDD/PCDF Söû duïng caùc maùy bieán theá vaø caùc thieát bò ñieän Daàu chöùa PCB - PCB Söû duïng caùc dung moâi Taåy daàu nhôùt, saáy khoâ – röûa saïch - PCDD/PCDF - PCB, HCB Söû duïng caùc loaïi sôn coù chöùa PCB hay PCP Chuû yeáu töø vieäc löu giöõ - PCB Nhìn chung, ñaây laø moät nhoùm ngaønh ñoùng goùp quan troïng vaøo löôïng phaùt sinh POPs treân ñòa baøn thaønh phoá hieän nay. Caùc daàu chöùa PCB trong caùc tuï ñieän vaø maùy bieán theá laø nguoàn quan troïng nhaát. Caùc ngaønh coøn laïi trong nhoùm ngaønh naøy thì POP haàu heát toàn taïi ôû daïng coøn toàn löu vì nhaø nöôùc ñaõ caám nhaäp khaåu cuõng nhö söû duïng caùc loaïi hoùa chaát naèm trong danh muïc POP töø laâu. Ñoái vôùi caùc nguoàn khaùc, thì möùc phaùt thaûi POP laø khaù phöùc taïp vaø thaät söï khoù kieåm soaùt. Trong coâng nghieäp deät nhuoäm, moät ngaønh töông ñoái phaùt trieån ôû khu vöïc TPHCM (ôû caû qui moâ vöøa vaø nhoû vaø qui moâ trung bình – lôùn) vieäc nhaäp khaåu vaø söû duïng caùc loaïi thuoác nhuoäm laø raát khoù kieåm soaùt do chuûng loaïi caùc maët haøng deät nhuoäm ñang troâi noåi treân thò tröôøng khaù ña daïng. Caùc loaïi thuoác nhuoäm ña soá coù chöùa caùc nhoùm chöùc höõu cô khaù beàn vöõng. Caùc coâng ngheä deät nhuoäm coù keøm coâng ñoaïn taåy traéng luùc hoaøn taát coù lieân quan ñeán vieäc söû duïng caùc hôïp chaát chöùa clo, vaø caùc hôïp chaát POP coù goác dioxin, caùc hôïp chaát höõu cô beàn vöõng, deã bay hôi khaùc (trong ñoù chuû yeáu laø caùc hôïp chaát thôm coù voøng benzen) seõ ñöôïc hình thaønh döôùi daïng ban ñaàu laø caùc hôïp chaát hoøa tan, Sau ñoù coäng vôùi quaù trình gia nhieät (taåy vaø nhuoäm trong beà maët kim loaïi kín vôùi nhieät ñoä 100 ñeán 1400C) vaø caùc khí ñoäc naøy seõ phaùt taùn vaøo khoâng khí döôùi daïng hôi. Maëc duø theo caùc nghieân cöùu ôû nöôùc ngoaøi cho thaáy noàng ñoä POP trong caùc doøng hôi phaùt taùn naøy khoâng cao. Nhöng vôùi soá löôïng cô sôû deät nhuoäm treân ñòa baøn nghieân cöùu laø khaù lôùn, theo öôùc tính leân ñeán con soá hôn 200 cô sôû xí nghieäp, thì ñaây laø moät nguoàn phaùt thaûi ñaùng keå. Cho ñeán nay cuõng vaãn chöa coù moät nghieân cöùu naøo ñöôïc thöïc hieän trong nöôùc ñeå xaùc ñònh noàng ñoä haøm löôïng caùc hôïp chaát POP khaùc nhau coù maët trong caùc doøng thaûi naøy. Vieäc söû duïng caùc dung moâi vaø caùc loaïi sôn trong caùc ngaønh coâng nghieäp khaùc nhau (bao goàm caû ngaønh coâng nghieäp saûn xuaát ra caùc saûn phaåm sôn naøy) cuõng khaù ña daïng. Tuy nhieân theo yù kieán cuûa caùc chuyeân gia trong nöôùc thì khoâng coù moät hôïp chaát POP naøo trong danh muïc 12 loaïi POP ñaõ ñeà caäp coù maët trong caùc saûn phaåm cuûa ngaønh. Xeùt theo quan ñieåm ñònh nghóa veà khaùi nieäm POP nhö phaàn ñaàu ñoà aùn ñaõ ñeà caäp thì nhieàu hôïp chaát höõu cô khaù beàn vaø coù theå gaây nguy hieåm cho moâi tröôøng phaùt sinh töø ngaønh naøy,ñaây cuõng ñöôïc xem laø moät nguoàn phaùt sinh ñaùng keå cuûa POP vaøo moâi tröôøng treân ñòa baøn nghieân cöùu. Nhoùm ngaønh caùc quaù trình taùi cheá Baûng döôùi ñaây trình baøy moät soá ví duï veà caùc quaù trình taùi cheá maø coù theå daãn ñeán vieäc phaùt thaûi ra caùc POPs. Bảng 4 - Nguoàn thaûi POP phaùt sinh ra nhoùm ngaønh coù caùc quaù trình taùi cheá Quaù trình saûn xuaát hay saûn phaåm söû duïng Chæ thò Loaïi POP phaùt thaûi Taùi cheá kim loaïi Caùc saûn phaåm phuï, saûn phaåm thöøa (maûnh kim loaïi vuïn, daàu thaûi, pheá lieäu töø duïng cuï ñieän) - PCDD/PCDF - PCB - HCB Taùi cheá giaáy Buøn laéng coù chöùa hoùa chaát khöû möïc in - PCDD/PCDF Buøn laéng keânh raïch, buøn töø heä thoáng thoaùt nöôùc söû duïng laïi (laøm loùt neàn, laøm phaân boùn…) Noâng nghieäp, phaân compost - PCDD/PCDF - PCB Söï thu hoài dung moâi Buøn dö - HCB Söï thu hoài daàu thaûi - PCB Taùi cheá nhöïa Doøng thaûi ra - PCDD/PCDF Taùi cheá xæ kim loaïi Doøng thaûi ra - PCDD/PCDF Nhìn chung, nhoùm ngaønh naøy coù theå xem nhö moät nhoùm ngaønh phaùt sinh POP khaù quan troïng treân ñòa baøn Thaønh phoá. Ñieàu ñaëc bieät nguy hieåm laø chuùng ñöôïc phaùt thaûi theo moät phöông caùch khoù kieåm soaùt so vôùi caùc nhoùm ngaønh khaùc. Ñaàu tieân coù theå keå ñeán ngaønh coâng nghieäp taùi cheá chaát thaûi caùc loaïi, nhaát laø taùi cheá giaáy vaø taùi cheá kim loaïi, laø nhöõng ngaønh ñaõ toàn taïi nhieàu thaäp nieân qua taïi Tp. HCM. Caùc cô sôû taùi cheá naøy laø nguoàn gaây ra oâ nhieãm moâi tröôøng ñaùng keå ôû caû hai phöông dieän khí thaûi vaø nöôùc thaûi. Khí thaûi phaùt sinh ra chuû yeáu töø nhöõng quaù trình gia nhieät, trong ñoù ñaëc bieät nguy hieåm laø quaù trình naáu kim loaïi pheá lieäu (nhö caùc loø naáu gang, ñoàng, nhoâm,…) vaø caùc loø naáu thuyû tinh. ÔÛ caùc loø naáu naøy nguoàn phaùt sinh PCDD laø khoâng theå traùnh khoûi vì haàu heát ñaây laø caùc loø naáu thuû coâng töï cheá taïo, nhieät ñoä khoâng ñuû lôùn seõ taïo ra caùc quaù trình chaùy khoâng hoaøn toaøn vaø haäu quaû laø laøm phaùt sinh khaù nhieàu caùc saûn phaåm phuï vaø ñaëc bieät laø caùc khí dioxin. Haàu heát caùc cô sôû naøy ñaõ vaø ñang saûn xuaát trong nhöõng naêm qua ñeàu naèm xen laãn vaøo caùc khu daân cö neân vieäc caám hoaït ñoäng, thay ñoåi coâng ngheä môùi, di dôøi vò trí cuõng nhö laép ñaët caùc heä thoáng nhaèm xöû lyù trieät ñeå caùc nguoàn thaûi gaây oâ nhieãm taïi caùc cô sôû gaây oâ nhieãm naøy laø moät chuû tröông ñuùng ñaén cuûa thaønh phoá trong thôøi gian gaàn ñaây. Vaán ñeà quan troïng khaùc ñoái vôùi nhoùm ngaønh naøy laø caùc buøn laéng tích tuï treân caùc keânh raïch ñaõ quaù oâ nhieãm cuûa thaønh phoá, gaàn ñaây ñaõ coù khaù nhieàu nghieân cöùu veà söï hieän dieän cuûa caùc dioxin cuøng caùc chaát thaûi nguy haïi trong buøn laéng keânh raïch Tp. HCM, ñieån hình laø caùc nghieân cöùu cuûa Vieän Moâi Tröôøng vaø Taøi Nguyeân (Ñoà Hoàng Lan Chi, Mai Tuaán Anh vaø coäng söï), cuûa Trung taâm Dòch vuï Phaân tích thí nghieäm (Chu Phaïm Ngoïc Sôn vaø coäng söï), ñaây thöïc söï laø moät moái hieåm nguy thöôøng tröïc cho ngöôøi daân thaønh phoá, nhaát laø caùc cö daân soáng xung quanh caùc keânh raïch cuûa thaønh phoá. Nhoùm ngaønh quaù trình nhieät Trong thöïc teá vì lieân quan ñeán vieäc söû duïng nguoàn nhieät ñoä khaù cao neân caùc quaù trình ñoát coù theå ñöôïc xem nhö moät nguoàn phaùt thaûi quan troïng cuûa caùc chaát POP. Caùc ñaëc thuø cuûa quaù trình ñoát nhö: loaïi nhieân lieäu söû duïng, hieäu suaát cuûa quaù trình ñoát, cô cheá kieåm soaùt oâ nhieãm laø nhöõng chæ tieâu quan troïng quyeát ñònh löôïng POPs phaùt thaûi ra. Baûng döôùi ñaây trình baøy moät soá quaù trình ñoát – gia nhieät quan troïng vaø caùc loaïi hình POPs töông öùng coù theå thaûi ra. Quaù trình naøy ñöôïc chia ra thaønh 2 nhoùm, goïi laø: quaù trình ñoát coù kieåm soaùt vaø ñoát khoâng kieåm soaùt. Bảng 5 - Nguoàn thaûi POP phaùt sinh do nhoùm ngaønh coù quaù trình nhieät Quaù trình saûn xuaát hay saûn phaåm söû duïng Chæ thò Loaïi POP phaùt thaûi Nung quaëng saét trong loø nung cao Tro buïi phaùt t aùn quay voøng PCDD/PCDF Luyeän naáu chaûy sô caáp ñoàng kim loaïi PCDD/PCDF Saûn xuaát kim loaïi pheá lieäu (theùp, nhoâm, thieác, keõm, ñoàng…) Ñoát daây, thu hoài kim loaïi töø buïi tro… - PCDD/PCDF - PCB Saûn xuaát than coác Söû duïng than non/than naâu - PCB, HCB - PCDD/PCDF Loø nung ximaêng Söû duïng CTNH chöùa halogen nhö laø nguoàn nhieân lieäu ñoát - PCDD/PCDF - PCB, HCB Saûn xuaát khoaùng chaát (voâi, goám söù, thuyû tinh, gaïch) Qui moâ nhoû, khoâng kieåm soaùt PCDD/PCDF Ñoát chaát thaûi ñoâ thò (coâng ngheä) Cuõ, kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng khí – khoâng trang bò PCDD/PCDF Ñoát chaát thaûi coâng nghieäp Cuõ, kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng khí – khoâng trang bò PCDD/PCDF Ñoát goã thaûi Goã ñaõ xöû lyù PCDD/PCDF Ñoát chaát thaûi nguy haïi Loø ñoát cuõ, khoâng kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng khí PCDD/PCDF Ñoát buøn (coâng ngheä) Cuõ, kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng khí – khoâng trang bò, loø ñoát thuû coâng PCDD/PCDF Ñoát chaát thaûi beänh vieän Cuõ, kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng khí – khoâng trang bò, loø ñoát thuû coâng PCDD/PCDF Loø hoûa taùng (ngöôøi) vaø loø ñoát xaùc suùc vaät Cuõ, kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng khí– khoâng trang bò PCDD/PCDF Ñoát goã vaø ñoát sinh khoái Khoái löôïng lôùn, chöùa muoái PCDD/PCDF Khí thaûi baõi raùc / ñoát khí sinh hoïc (biogas) Kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng khí– khoâng trang bò PCDD/PCDF Ñoát than (coâng ngheä) Than naâu /non, cuõ, nhoû PCB Ñoäng cô ñoát trong (VD: xe maùy vaø moâ tô tónh) Khí ñoát coù chöùa Chì - PCDD/PCDF - PCB Ñoát sinh khoái (coá yù, khoâng kieåm soaùt ñöôïc) Phaàn coøn laïi cuûa röøng, buïi caây, noâng nghieäp (nhö rôm) - PCB - PCDD/PCDF Chaùy töø caùc tai naïn ngaãu nhieân (khoâng coá yù, khoâng kieåm soaùt) Caùc khu CN, caùc kho haøng, cöûa haøng, nhaø daân… - PCDD/PCDF - PCB Löûa chaùy töø baõi raùc Quaù trình chaùy hoaøn toaøn khoâng kieåm soaùt - PCDD/PCDF - PCB Ñoát nhöïa plastic (thuøng, tuùi…) Nhöïa chöùa Halogen PCDD/PCDF Caùc chaát thaûi khaùc (cao su, trang söùc phuï nöõ, day caùp, baûng ñieän… PCB Löu yù: Naêm loaïi cuoái cuøng baûng treân thöôøng khoâng ñöôïc trang bò heä thoáng kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng khí neân haäu quaû laø löôïng POP phaùt thaûi seõ khaù cao. Nhö vaäy, ñaây coù theå coi ñaây laø nhoùm ngaønh phaùt thaûi Dioxin, Furan vaø PCB raát lôùn treân ñòa baøn Tp. HCM hieän nay. Taát caû caùc nguoàn thaûi laø nguyeân nhaân gaây ra oâ nhieãm ñeàu taäp trung xung quanh caùc loø ñoát, loø nung. Do vaán ñeà veà caáu truùc cuûa loø ñoát, nhieät ñoä caùc buoàng ñoát vaø nguoàn nguyeân lieäu ñoát söû duïng maø qui ñònh neân löôïng phaùt thaûi POPs, cuï theå nhö sau: Caùc loø nung, naáu chaûy söû duïng trong taùi cheá kim loaïi vaø saûn xuaát taùi cheá kim loaïi pheá lieäu ñaõ ñöôïc phaân tích vaø ñeà caäp trong nhoùm ngaønh tröôùc. Caùc loø ñoát chaát thaûi khaùc (chaát thaûi coâng nghieäp, chaát thaûi ñoâ thò, chaát thaûi y teá, chaát thaûi nguy haïi…) tuy soá löôïng hieän nay chöa thaät nhieàu neáu so saùnh vôùi caùc nöôùc phaùt trieån khaùc, nhöng do caáu truùc thieát keá cuûa caùc loø nhö ñaõ ñeà caäp, löôïng chaát thaûi ñöa vaøo ñoát khaù ña daïng vaø khoâng phaân loaïi tröôùc (ñieån hình nhö chaát thaûi y teá coù raát nhieàu nhöïa plastic), coâng ngheä kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng trieät ñeå… laø caùc nguyeân nhaân chính daãn ñeán söï phaùt thaûi ñieån hình cuûa caùc chaát POP. Tình traïng töông töï xaûy ra ñoái vôùi caùc loø nung goám söù vaø moät soá caùc loø nung nhoû trong ngaønh saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng. Nguoàn khoù kieåm soaùt nhaát trong nhoùm ngaønh naøy chính laø caùc quaù trình ñoát khaùc ñang khaù troâi noåi trong thaønh phoá nhö: ñoát baát hôïp phaùp caùc chaát thaûi khaù phoå bieán (nhaát laø taïi caùc cô sôû TTCN thuoäc caùc ngaønh nhöïa, cao su, giaáy,…), ñoát raùc taïi caùc baõi chöùa raùc hay traïm taäp keát raùc loä thieân,… ñöôøng nhieân caùc quaù trình ñoát naøy hoaøn toaøn khoâng coù kieåm soaùt vaø xöû lyù khí thaûi, thaønh phaàn caùc chaát coù theå chaùy ñöôïc raát ña daïng vaø söï phaùt sinh POPs trong khoùi töø nhöõng nôùi naøy laø ñieàu taát yeáu. Ngoaøi ra vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng do caùc khí thaûi töø baõi chöùa vaø choân laáp raùc cuõng ñaõ ñöôïc nhieàu taùc giaû ñeà caäp ñeán trong thôøi gian gaàn ñaây. Cuoái cuøng coù theå keå ñeán laø nguoàn phaùt thaûi töø caùc quaù trình chaùy do tai naïn vaø töø caùc phöông tieän vaän chuyeån coù söû duïng caùc ñoäng cô ñaõ cuõ kyõ vaø xuoáng caáp. Ñaây roõ raøng laø caùc nguo._.gheä vaän haønh cuï theå chi tieát ñeán töøng soá lieäu. Thöïc hieän ñuùng nhieäm vuï treân vöøa ñaûm baûo veà maët moâi tröôøng vöøa goùp phaàn giuùp quaûn lyù nhaø nöôùc thuaän lôïi veà maët coâng ngheä vaø caùc chæ soá kieåm tra. Nhö vaäy ñeå goùp phaàn ñaûm baûo ñöôïc caû hai nhieäm vuï treân caàn coù bieän phaùp caûi thieän quaù trình vaän haønh cuûa caùc loø ñoát. Caûi thieän quaù trình vaän haønh bao goàm caû vieäc naâng cao naêng suaát xöû lyù, coâng ngheä kieåm soaùt vaø xöû lyù chaát thaûi phaùt sinh, töï ñoäng hoùa quaù trình vaän haønh cho caùc loø ñoát,… Saáy loø Baät khí ñoát cho ñeán khi ñaït nhieät ñoä caàn thieát thì baét ñaàu cho raùc thaûi vaøo. Luùc naøy, nhieät ñoä ôû buoàng sô caáp ñaït khoaûng 5000C, ôû buoàng thöù caáp treân 11000C thì cheá ñoä naïp raùc töï ñoäng baét ñaàu hoaït ñoäng. Cheá ñoä caáp khí Chuù yù quaù trình caáp khí töøng giai ñoaïn trong quaù trình nhieät phaân laø khaùc nhau do ñoù caàn döïa vaøo tham soá O2 ñeå coù nhöõng ñieàu chænh phuø hôïp, neân cung caáp khoâng khí boå sung ñuû vaø theo nhieàu ñôït nhö quaù trình ñoát phaân caáp, coù taùc duïng laøm giaûm NOX vaø ñaûm baûo chaùy hoaøn toaøn CO, THC, ñoàng thôøi khoâng laøm giaûm cuïc boä nhieät ñoä loø. Laáy tham soá % O2 vaø nhieät ñoä laøm tham soá ñieàu khieån phaûi chuù troïng vaø ñaûm baûo caùc nhaân toá cô baûn cuûa coâng ngheä thieâu ñoát trong loø ñoát raùc (ñaûm baûo baûn chaát quaù trình nhieät phaân trong buoàng sô caáp): caàn phaûi taêng heä soá caáp khí trong giai ñoaïn ñaàu meû, phaûi giaûm heä soá caáp khí ñeå traùnh laøm giaûm nhieät ñoä buoàng loø. Duy trì nhieät ñoä laøm vieäc Ñoái vôùi tham soá nhieät ñoä yù nghóa trong qui trình vaän haønh loø cuõng gaàn töông töï nhö trong quaù trình caáp khí: T1 ³ 650oC, taêng heä soá caáp khí ñeå laøm giaûm nhieät ñoä loø vaø khi T1 £ 450oC thì phaûi baät beùc ñoát buø nhieät ñeå duy trì nhieät ñoä laøm vieäc cuûa buoàng sô caáp. Caàn duy trì aùp suaát taïi vò trí cöûa naïp raùc cuûa buoàng sô caáp ñeå khoâng loït khí ñoäc vaøo buoàng ñoát, baèng caùch boá trí hôïp lyù thieát bò ñoát trong loø, tính toaùn ñeå choïn quaït huùt ñuû aùp suaát vaø löu löôïng. Hai tham soá oxi vaø nhieät ñoä coù moái quan heä raát chaët cheõ vaø khaù ñaëc tröng cho moãi loaïi loø ñoát, do vaäy caùc nhaø saûn xuaát caàn coù höôùng daãn cuï theå veà vaän haønh hoaëc toát nhaát laø töï ñoäng hoaù qui trình vaän haønh qua hai tham soá naøy. Giaûi phaùp quaûn lyù chaát thaûi ñaàu vaøo vaø nguoàn phaùt thaûi POPs Giaûi phaùp quaûn lyù chaát thaûi ñaàu vaøo Phaân loaïi töø nguoàn ñeå haïn cheá khoái löôïng raùc ñeå giaûm chi phí xöû lyù. Xöû lyù sô boä raùc tröôùc khi ñoát nhö giaûm ñoä aåm ñeå taïo ñieàu kieän cho quaù trình chaùy oån ñònh trong buoàng ñoát ñaàu giai ñoaïn caáp raùc. Raùc ñöôïc ñoùng bao, thuøng coù kích côõ thích hôïp (khoâng quaù lôùn, khoâng quaù nhoû) ñaûm baûo löôïng raùc naïp khoâng vöôït quaù coâng xuaát xöû lyù. Giaûi phaùp quaûn lyù nguoàn thaûi POPs Loø ñoát phaûi coù HTXL khí thaûi ñeå ñaûm baûo an toaøn moâi tröôøng. Moät phaàn nhoû nöôùc thaûi vaø buøn thaûi töø HTXL khí thaûi coù haøm löôïng kim loaïi cao vaø coù khaû naêng chöùa moät soá hôïp chaát POPs (do löôïng raùc thaûi ban ñaàu coù thaønh phaàn hình thaønh caùc hôïp chaát POPs). Do vaäy, caàn coù bieän phaùp thu gom xöû lyù thích hôïp, vaø cuõng phaûi coi ñaây nhö nguoàn CTNH caàn choân laáp an toaøn cuøng vôùi tro xæ loø. Loø ñoát phaûi coù phöông tieän thu hoài tro xæ ñeå khoâng gaây nguy hieåm cho ngöôøi vaän haønh loø vaø khoâng aûnh höôûng tôùi coäng ñoàng xung quanh. Vôùi tính chaát vaø thaønh phaàn cuûa tro thaûi töø quaù trình ñoát coù theå keát luaän: Tro thaûi ra töø quaù trình ñoát raùc y teá coù tính chaát nguy haïi, coù khaûi naêng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Caùc maãu tro coù haøm löôïng C cao do quaù trình ñoát chaát thaûi ôû giai ñoaïn cuoái chöa ñöôïc ñöôïc naâng nhieät ñoä leân cao ñeå ñoát chaùy trieät ñeå caùc chaát höõu cô coøn laãn trong tro. Khoâng choân laáp tro thaûi baèng phöông phaùp bình thöôøng maø caàn choân laáp an toaøn, hôïp veä sinh. Khi tro ñöôïc ximaêng hoùa thì ngaên ngöøa ñöôïc khaû naêng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát, nöôùc. Vì vaäy coù theå kieán nghò xöû lyù tro baèng caùch tieán haønh ximaêng hoùa tro vôùi caùc muïc ñích nhö: + Laøm lôùp loùt cuûa baõi choân laáp: moät soá keát quaû nghieân cöùu cuûa caùc taùc giaû ôû nöôùc ngoaøi cho thaáy khi tro ñöôïc ximaêng hoùa thì tính thaám cuûa tro neùn coù theå ño ñöôïc töø 1x10-6 ñeán 1x10-9 cm/s (so vôùi lôùp loùt trong ñaát choân laáp, tieâu chuaån thaám yeâu caàu laø 1x10-7 cm/s). Do ñoù vôùi ñaëc ñieåm kyõ thuaät nhö vaäy hoaøn toaøn coù theå ñem tro söû duïng nhö lôùp loùt cuûa ñaát choân laáp, baèng caùch neùn vaø theâm xi maêng Porland hoaëc voâi. + Xi maêng hoùa ñuû cöùng ñeå laøm vaät lieäu laùt neàn. OÁng khoùi phaûi ñöôïc cheá taïo baèng vaät lieäu coù khaû naêng choáng aên moøn, chòu ñöôïc nhieät ñoä cao. + Nhieät ñoä khí thaûi ôû mieäng oáng khoùi phaûi ñöôïc duy trì töø 120 – 2500C, neáu loø ñoát coù heä thoáng xöû lyù khoùi thaûi thì nhieät ñoä coù theå thaáp hôn. + Chieàu cao oáng khoùi phaûi cao hôn ít nhaát 03 meùt so vôùi noùc cuûa ngoâi nhaø cao nhaát trong phaïm vi caùch loø ñoát 05 laàn chieàu cao oáng khoùi. Caùc coâng cuï quaûn lyù loø ñoát CTNH Quaûn lyù loø ñoát baèng coâng cuï phaùp lyù ÔÛ Vieät Nam hieän nay coù tieâu chuaån TCVN 6560 - 1999 laø qui ñònh caùc thoâng soá oâ nhieãm trong khí thaûi ñoái vôùi loø ñoát chaát thaûi raén y teá, qui ñònh soá 62/2001/QÑ-BKHCNMT ngaøy 21.11.2001 veà vieäc ban haønh vaên baûn kyõ thuaät ñoái vôùi loø ñoát chaát thaûi raén y teá. Nöôùc thaûi neáu coù phaûi ñöôïc xöû lyù ñaït tieâu chuaån TCVN 5945 –2005. Tuy nhieân theo thoáng keâ sô boä caùc vaên baûn phaùp luaät lieân quan ñeán quaûn lyù loø ñoát hieän nay töø Luaät, ñeán nghò ñònh, caùc quyeát ñònh...khaù nhieàu. Song noäi dung caùc vaên baûn naøy laø chöa chi tieát, chöa cuï theå saùt vôùi thöïc teá. Luaät Baûo Veä Moâi Tröôøng, Ñieàu 74, khoaûn qui ñònh: “Caùc cô sôû xöû lyù CTNH phaûi coù khoaûng caùch an toaøn veà moâi tröôøng ñoái vôùi khu daân cö, khu baûo toàn thieân nhieân, nguoàn nöôùc maët, nöôùc döôùi ñaát”, khoâng neâu cuï theå khoaûng caùch ly an toaøn laø bao nhieâu, do vaäy trong thöïc teá nhieàu vò trí loø ñoát ñaët raát saùt khu daân cö. Luaät BVMT laø neàn taûng phaùp lyù cô baûn cho coâng taùc quaûn lyù, tuy nhieân moät thöïc teá chung ôû Vieät Nam laø ñi keøm vôùi Luaät coøn raát nhieàu thoâng tö nghò ñònh, quyeát ñònh höôùng daãn keøm theo. Thôøi ñieåm ban haønh thöôøng raát chaäm. Chính vì vaäy laøm cho cô sôû phaùp lyù cuûa chuùng ta chöa ñoàng boä vaø raát phöùc taïp. Ñieàu naøy laøm khoù khaên ngay caû ñi vôùi caùc cô quan haønh phaùp vaø ñoái vôùi nhöõng ñoái töôïng coù lieân quan trong vieäc naém baét, aùp duïng vaø thöïc thi. - Tieâu chuaån khí thaûi cuûa loø ñoát chaát thaûi raén y teá TCVN 6560-2005 ñaõ ñöôïc caûi tieán töø phieân baûn TCVN 6560-2001 ñaõ coù nhieàu ñieåm hoaøn chænh so vôùi tröôùc tuy nhieân tieâu chuaån naøy vaãn chöa khaéc phuïc ñöôïc haïn cheá khaù lôùn trong haàu heát caùc tieâu chuaån khí thaûi ôû Vieät Nam (nhö TCVN 6992, 6991 : 2001) ñoù laø chöa tính tôùi vieäc noàng ñoä caùc chaát oâ nhieãm qui veà cuøng ñieàu kieän % O2. Ñaây chính laø yeáu toá khoâng giôùi haïn ñöôïc vieäc pha loaõng khí thaûi. Trong tieâu chuaån 6560 :2005 ñaõ coù tính tôùi noàng ñoä giôùi haïn cho pheùp cuûa Dioxin vaø Furan trong khí thaûi, ñieàu naøy laø raát caàn thieát. Vì nhö chuùng ta ñaõ bieát ñoäc tính cuûa Dioxin vaø Furian laø raát cao, gaây ung thö ôû ngöôøi. Tuy nhieân vôùi trình ñoä phaùt trieån khoa hoïc nhö ôû nöôùc ta hieän nay, vieäc phaân tích laáy maãu noàng ñoä Dioxin trong khoùi thaûi raát khoù khaên, khoâng coù nhieàu PTN coù theå thöïc hieän ñöôïc. Chính vì vaäy veà maët luaät phaùp thì heát söùc ñuùng ñaén nhöng ñeå thöïc thi noù thì coøn caàn phaûi tính tôùi caùc yeáu toá thöïc teá hieän nay. Vì vaäy caàn coù nhöõng phöông phaùp ñaùnh giaù giaùn tieáp mang tính khaû thi thöïc teá. Qua nghieân cöùu veà coâng ngheä ñoát nhieät phaân cho chuùng ta thaáy raèng quaù trình chaùy dieãn ra khaùc nhau raát, cuõng ñoàng nghóa vôùi thaûi löôïng oâ nhieãm trong caùc thôøi ñieåm coù bieân ñoä khaùc nhau raát lôùn. Trong khi ñoù luaät laïi khoâng qui ñònh thôøi ñieåm khi thu maãu ñaây cuõng laø ñieåm thieáu soùt vì trong thöïc teá caùc chuû loø seõ lôïi duïng vieäc khoâng qui ñònh chi tieát naøy maø cho tieán haønh vieäc ño ñaïc laáy maãu khí thaûi trong khoaûng thôøi ñieåm chaùy oån ñònh hoaëc giai ñoaïn cuoái meû ñoát khi noàng ñoä oâ nhieãm trong khí thaûi thaáp nhaát. Ñieàu naøy laøm vieäc ño ñaïc maët ñi ít nhieàu yù nghóa, vì khoâng theå hieän ñöôïc moät caùch toaøn dieän nhöõng phaùt thaûi töø hoaït ñoäng loø ñoát. Ñoái vôùi tieâu chuaån TCVN 7380 : 2004 loø ñoát chaát thaûi raén y teá - Yeâu caàu kyõ thuaät: coøn thieáu qui ñònh veà heä thoáng xöû lyù khí thaûi cho caùc loø ñoát vaø chöa coù ñieàu khoaûn naøo baét buoäc laép ñaët heä thoáng xöû lyù khí thaûi cho caùc loø ñoát. Quaûn lyù ñoái töôïng loø ñoát baèng caùc coâng cuï kinh teá Xaây döïng thò tröôøng caïnh tranh töï do giöõa caùc nhaø cung caáp dòch vuï thu gom xöû lyù CTNH döôùi söï kieåm soaùt cuûa nhaø nöôùc Ñaây laø loaïi hình ñöôïc nhieàu nöôùc aùp duïng vaø coù nhöõng hieäu quaû ñaùng keå. Loại hình naøy ñöôïc xaây döïng treân neàn taûng phaùt trieån cuûa coâng ngheä thoâng tin. ÔÛ nöôùc ta thöông maïi ñieän töû, vaø nhöõng qui ñònh phaùp lyù coù xu höôùng thoâng tin ñieän töû ñang baét ñaàu ñöôïc xaây döïng vaø ñaåy maïnh tieán ñoä phaùt trieån. Ñaây laø xu höôùng khaù hieän ñaïi vaø lôïi ích mang laïi raát lôùn cuõng nhö chi phí xaõ hoäi hôïp lyù cho nhieàu nöôùc, do vaäy vieäc tieáp caän coâng cuï naøy laø hoaøn toaøn mang tính khaû thi vaø ñuùng ñaén. Vieäc trieån khai coâng cuï naøy ñang töøng böôùc ñöôïc thöïc hieän theo tieán trình: thôøi gian ñaàu khuyeán khích tham gia, sau khi xaây döïng hoaøn chænh thì taát caû caùc DN xöû lyù CTNH baét buoäc phaûi coù thoâng tin taïi trang web theo qui ñònh nhö moät qui ñònh phaûi thöïc hieän khi ñi vaøo hoaït ñoäng. Nhaø nöôùc vaø caùc cô quan chöùc naêng phaûi kieåm soaùt ñöôïc löôïng raùc thaûi phaùt sinh cuõng nhö khaû naêng xöû lyù an toaøn baèng bieän phaùp ñoát treân cô sôû haïn cheá thaáp nhaát vaø hoaøn toaøn khoâng phaùt sinh caùc saûn phaåm POPs. Sau khi kieåm soaùt hoaøn toaøn ñöôïc löôïng chaát thaûi naøy caùc nhaø ñaàu tö xöû lyù CTNH coù quyeàn töï do caïnh tranh, töï do thöông maïi hoùa caùc vaán ñeà theo nhöõng qui ñònh cuûa qui ñònh. Moät soá yeâu caàu cho caùc cô sôû xöû lyù CTNH: Xaây döïng trang webside cho vieäc caïnh tranh vaø quaûn baù; Xaây döïng danh muïc CTNH coù khaû naêng xöû lyù; Nieâm yeát giaù thaønh xöû lyù CTNH. Ñaây vöøa laø coâng cuï quaûn lyù, vöøa laø coâng cuï thoâng tin giuùp cho nhaø quaûn lyù quaûn lyù hieäu quaû, ngoaøi ra ñaây laø moät phöông tieän giuùp thò tröôøng xöû lyù chaát thaûi laønh maïnh hoùa caùc giao dòch. Moâ hình quaûn lyù vaän haønh caùc loø ñoát phuø hôïp Qui trình quaûn lyù loø ñoát caàn ñöôïc xem xeùt töø nguoàn ñaàu vaøo ñeán löôïng phaùt thaûi cuoái cuøng ra moâi tröôøng. Nhieäm vuï ñöôïc thöïc hieän döôùi söï kieåm soaùt cuûa nhaø nöôùc - cô quan chöùc naêng quaûn lyù tröïc tieáp vaø traùch nhieäm cuûa ban giaùm quaûn lyù loø ñoát (ban giaùm ñoác). Song song ñoù ñoäi nguõ kyõ thuaät phaûi ñöôïc thöôøng xuyeân ñöôïc caäp nhaät vaø naâng cao kieán thöùc. Moâ hình quaûn lyù ñöôïc ñeà xuaát nhaèm thöïc hieän nhöõng yeâu caàu treân sô ñoà 3. Haøng naêm, caàn tieán haønh ñaùnh giaù laïi toaøn boä nhöõng muïc tieâu ñaõ ñeà ra tröôùc ñaây, xem xeùt tính hieäu quaû cuûa heä thoáng quaûn lyù hieän taïi. Beân caïnh ñoù caàn xem xeùt ñaùnh giaù laïi caùc muïc tieâu trong naêm tieáp theo vaø xaây döïng keá haønh ñoäng töông öùng. Ban quaûn lyù Laäp keá hoaïch quaûn lyù cho: Vaán ñeà xaû thaûi: khí thaûi, nöôùc thaûi, tro, xæ, nhieät dö vaø an toaøn lao ñoäng Yeâu caàu phaùp lyù: Tieâu chuaån, qui ñònh, quyeátñònh Yeâu caàu veà xöû lyù caùc saûn phaåm xaû thaûi Caùc chöông trình quaûn lyù Thöïc hieän vaø vaän haønh loø ñoát Cô caáu traùch nhieäm Ñaøo taïo, naâng cao trình ñoä vaø nhaän thöùc Taøi lieäu vaän haønh, qui cheá thöïc hieän cho loø ñoát Kieåm soaùt quaù trình vaän haønh Kieåm tra, giaùm saùt vaø ñieàu chænh Giaùm saùt, ño löôøng ñònh kyø Caùc thoâng soá kyõ thuaät Thoâng soá vaän haønh Thoâng soá xaû thaûi Kyõ thuaät heä thoáng quaûn lyù moâi tröôøng Ghi cheùp qui trình vaän haønh ñaëc bieät laø caùc söï coá Caàn chuyeån keá hoaïch thöïc hieän thaønh cam keát thöïc hieän ñeå ñaûm baûo muïc tieâu ñeà ra. Sô ñoà 3 – Moâ hình vaän haønh caùc loø ñoát Moâ hình ñöôïc thieát laäp vôùi mong muoán ñöôïc söï thöïc hieän thöïc hieän ñoàng boä töø caáp laõnh ñaïo cuûa nhaø nöôùc, Tp. HCM, caùc chuyeân gia nöôùc ngoaøi vaø caùc kyõ thuaät vieän hieän ñaïi ñang tröïc tieáp vaän haønh taïi caùc cô sôû ñoát. Nguyeân lyù cô baûn cuûa chöông trình quaûn lyù naøy laø: ”Laäp hoaïch – Thöïc hieän – Kieåm tra – Haønh ñoäng khaéc phuïc”. Chöông trình quaûn lyù naøy chæ ra khía caïnh moâi tröôøng tröôøng cuï theå töø hoaït ñoäng cuûa loø ñoát chaát thaûi töø ñoù xaây döïng ñöôïc nhöõng muïc tieâu cuï theå, cuõng nhö xaùc ñònh ñöôïc caùc thoâng soá kieåm tra coù theå ño ñaïc ñöôïc deã daøng, vaø phaân coâng traùch nhieäm cho töøng ngöôøi moät caùch cuï theå. Moâ hình ñöôïc xaùc laäp vöøa ñaùp öùng yeâu caàu quaûn lyù loø ñoát cuûa caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc ñoàng thôøi naâng cao nhaän thöùc töï nguyeän aùp duïng caùc tieâu chuaån vaän haønh vaø xaû thaûi cho caùc loø ñoát. Thöïc hieän toát nhieäm vuï naøy, vöøa naâng cao chaát löôïng CTNH ñöôïc xöû trieät ñeå, an toaøn vöøa töøng böôùc caûi thieän coâng ngheä vaø yeâu caàu vaän haønh cho caùc cô sôû ñoát chaát thaûi. Ñeà xuaát moät coâng ngheä cuï theå xöû lyù POPs phaùt thaûi töø quaù trình ñoát raùc thaûi coù chöùa nhöïa Phaàn lôùn, trong thaønh phaàn chaát thaûi ñöôïc xöû lyù baèng phöông phaùp ñoát treân ñòa baøn Tp. HCM chöùa moät löôïng nhöïa raát lôùn. Khaû naêng phaùt thaûi dioxin töø quaù trình ñoát chaùy do nhieàu nguyeân nhaân trong ñoù thaønh phaàn, caáu truùc cuûa chaát thaûi cuõng laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân quan troïng qui ñònh möùc ñoä phaùt sinh ra caùc nguoàn thaûi ñoäc haïi. Vôùi yeâu caàu giaûm löôïng phaùt thaûi dioxin trong quaù trình ñoát chaùy, thieâu huûy CTRNH nhieàu giaûi phaùp ñöôïc ñaët ra. Trong ñoù, haïn cheá phaùt thaûi POPs baèng caùch söû duïng oxit saét laøm chaát xuùc taùc ñaõ ñöôïc nghieân cöùu nhaèm haïn cheá ñaùng keå löôïng phaùt thaûi POPs ñaët bieät laø löôïng dioxin - (nghieân cöùu nöôùc ngoaøi). Tröôùc heát, phöông phaùp naøy ñöôïc nghieân cöùu nhaèm haïn cheá phaùt thaûi dioxin töø quaù trình ñoát nhöïa thaûi ñöôïc aùp duïng taïi caùc cô sôû saûn xuaát nhöïa. Trong moät soá cô sôû saûn xuaát nhöïa taïi moät soá nöôùc phaùt trieån vôùi qui moâ lôùn vaø chaát löôïng saûn phaåm ñöôïc yeâu caàu khaù cao, neân nhöõng thaønh phaàn nhöïa khoâng ñaït yeâu caàu ñöôïc mang ñi xöû lyù vôùi soá löôïng lôùn. AÙp duïng bieän phaùp söû duïng oxit saét laøm chaát xuùc taùc ngay trong quaù trình ñoát ñaõ laøm haïn cheá moät löôïng ñaùng keå dioxin phaùt thaûi (chuû yeáu theo oáng khoùi). Theo nghieân cöùu, phaàn lôùn chaát löôïng cuûa caùc nguoàn thaûi caàn xöû lyù phuï thuoäc vaøo baûn chaát caáu truùc vaø caùc hôïp chaát taïo thaønh. Trong quaù trình saûn xuaát vaø thaûi boû caùc hôïp chaát töø nhöïa theo thoáng keâ con soá naøy chieám khoaûng 49% nhöïa thaûi ñöôïc xöû lyù baèng phöông phaùp thieâu ñoát. Coù moät ñieàu ñöôïc phaùt hieän ñoù laø benzen taïo ra trong suoát quaù trình ñoát chaùy nhöïa döôùi söï kieåm soaùt thieáu khí. Hôn nöõa, bezen coù xu höôùng taïo ra dioxin do caùc hoaït ñoäng coù khaû naêng taïo ra benzen trong quaù trình ñoát. Moät baùo caùo nöõa cho bieát, dioxin ñöôïc tìm thaáy töø löôïng clo dö trong hoaït ñoäng thieâu huûy chaát thaûi ñoâ thò. Nguoàn raùc thaûi naøy coù laãn moät löôïng nhöïa raát lôùn vaø ñöôïc yeâu caàu xöû lyù baèng phöông phaùp ñoát chaùy. Tröôùc yeâu caàu thieâu huûy moät löôïng nhöïa lôùn vaø coù khaû naêng phaùt thaûi ra caùc hôïp chaát oâ nhieãm, chaát xuùc taùc oxit saét hoaït ñoäng nhaèm giaûm thieåu phaùt thaûi dioxin vaø caùc hôïp chaát khaùc thuoäc nhoùm POPs vôùi cô cheá nhö sau: Khí gas ñöôïc caáp vaøo loø ñoát (treân ñöôøng caáp khí coù laép vaøo nguoàn döõ tröõ löôïng khí CO vaø Ar). Ngay trong buoàng ñoát chaát xuùc taùc oxit saét ñöa vaøo ñöôïc che chaén bôûi lôùp thaïch anh. Quaù trình ñöôïc kieåm soaùt baèng heä thoáng ñieàu khieån töï ñoäng. CO, Ar Loø ñoát Maùy saéc kyù khí: xaùc ñònh nhieät ñoä vaø thaønh phaàn khí thaûi thoaùt ra ngoaøi Boä ñieàu khieån Chaát xuùc taùc Lôùp thaïch anh Khí ñoát Hình 8 – Bieåu ñoà hoaït ñoäng cuûa chaát xuùc taùc oxit saét trong quaù trình ñoát Vôùi thôøi gian tieáp caän khoâng nhieàu, neân quaù trình chöa ñöôïc phaân tích laøm roû, tuy nhieân moät soá ñònh höôùng ñöôïc ruùt ra cho coâng ngheä naøy nhö sau: Tieáp tuïc nghieân cöùu söû duïng chaát xuùc taùc oxit saét trong xöû lyù CTNH (nghieân cöùu chæ chuù troïng vaøo nguoàn nhöïa thaûi töø cô sôû saûn xuaát). Phaân tích roû thaønh phaàn RTNH nhaèm tìm ra nhöõng hôïp chaát xuùc taùc phuø hôïp hôn nöõa (ñaëc bieät ñoái vôùi nhöõng thaønh phaàn coù chöùa goác Cl) ñeå haïn cheá toái ña löôïng khí ñoäc phaùt thaûi trong quaù trình xöû lyù. Ñaåy nhanh aùp duïng bieän phaùp naøy vaøo coâng ngheä xöû lyù taïi caùc cô ôû nöôùc ta noùi chung vaø taïi Tp. HCM noùi rieâng trong thôøi gian sôùm nhaát. KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ Keát luaän Coâng ngheä ñoát CTNH hieän nay ñang ñöôïc söû duïng khaù roäng raõi ôû Vieät Nam, ñaëc bieät laø Tp. HCM, ñaây laø coâng ngheä xöû lyù chaát thaûi khaù tieân tieán ñaëc bieät laø ñoái vôùi CTNH. Tuy nhieân, thöïc teá cho thaáy vieäc hoaït ñoäng cuûa caùc loø ñoát hieän nay gaây ra nhieàu nguoàn oâ nhieãm ñaùng lo ngaïi trong ñoù coù hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn POPs. Thöïc teá cho thaáy coøn moät soá löôïng lôùn caùc loø ñoát ñöôïc khaûo saùt coù noàng ñoä khí thaûi vöôït tieâu chuaån cho pheùp. Hieäu suaát chaùy thöïc teá cuûa caùc loø hieän nay ñeàu khoâng ñaït ñöôïc 99,9%, ít loø coù nhieät ñoä buoàng thöù caáp ñaït yeâu caàu treân 1000oC. Ñieàu naøy laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm nguoàn khoâng khí thaûi ra moâi tröôøng töø loø ñoát. Beân caïnh nguoàn khí thaûi thoâng thöôøng moät löôïng khaù lôùn hôïp chaát POPs cuõng phaùt thaûi ra moâi tröôøng ñaëc bieät laø Dioxin - Furan vaø moät soá hôïp chaát khaùc nhö: HCB, PCB, … Cô sôû phaùp lyù cho coâng taùc quaûn lyù nguoàn thaûi loø ñoát coøn nhieàu ñieåm chöa chaët cheõ, quaù trình vaän haønh khoâng ñöôïc ñaûm baûo ñuùng qui trình coâng ngheä thieát keá gaây aûnh höôûng ñeán hieäu quaû xöû lyù, töø ñoù aûnh höôûng ñaùng keå ñeán chaát löôïng moâi tröôøng. Ñoà aùn mieâu taû hieän traïng CTNH cuûa Tp.HCM vaø khaû naêng xöû lyù baèng phöông phaùp ñoát hieän nay cuõng nhö trong thôøi gian tôùi. Quaù trình ñoát chaát thaûi noùi chung vaø ñoát CTNH noùi rieâng coøn phaùt thaûi moät löôïng khaù lôùn caùc khí thaûi ñoäc haïi, caùc thaønh phaàn tro, xæ thaûi ra moâi tröôøng. Trong caùc nguoàn phaùt thaûi sinh ra töø quaù trình ñoát, ñoà aùn ñeà caäp phaàn lôùn ñeán löôïng hôïp chaát POPs phaùt sinh töø caùc oùng khoùi, tro, caën,… Tuy nhieân hieän nay löôïng phaùt thaûi naøy ñöôïc ñaùnh giaù laø khoâng quaù lôùn do: Khaû naêng aùp duïng phöông phaùp ñoát chöa nhieàu trong xöû lyù CTNH do haïn cheá veà nhieàu maët (kinh teá, nhaän thöùc, yeâu caàu phaùp lyù, …); Moät löôïng lôùn CTNH ñöôïc vöùt böøa baõi cuøng vôùi chaát thaûi sinh hoaït hoaït hoaëc thaûi tröïc tieáp ra moâi tröôøng hay thöïc hieän ñoát thuû coâng neân chöa theå coù nhöõng thoáng keâ ñaày ñuû. Song, trong thôøi gian saép tôùi löôïng phaùt thaûi caùc hôïp chaát ñoäc haïi ra moâi tröôøng trong ñoù coù POPs coù khaù naêng taêng nhanh do caùc nguyeân nhaân sau: Do löôïng raùc thaûi gia taêng cuøng vôùi quaù trình CNH, HÑH vaø ÑTH trong ñoù löôïng CTNH töø caùc KCN, KCX chieám moät tæ troïng khaù lôùn; Yeâu caàu xöû lyù CTNH an toaøn baèng phöông phaùp ñoát taêng nhanh. Tuy nhieân caàn coù bieän phaùp giaûm thieåu phaùt thaûi nhaèm ñaûm baûo xöû lyù trieät ñeå löôïng CTNH ñoàng thôøi haïn cheá ñeán möùc thaáp nhaát khaû naêng phaùt thaûi POPs. Ñaàu tö cho caùc cô sôû ñoát toát hôn, coù söï keát hôïp giöõa nhaø nöôùc vaø caùc coâng ty dòch vuï tö nhaân beân ngoaøi; YÙ thöùc cuûa ban quaûn lyù KCN, KCX, caùc nhaø doanh nghieäp caùc cô sôû saûn xuaát ñaëc bieät laø caùc cô sôû nhoû leû, raûi raùc khoâng taäp trung,…; Taêng cöôøng saûn xuaát caùc thieát bò ñoát phuø hôïp trong moät soá moâ hình ñaëc tröng vaø moät soá loaïi chaát thaûi ñaëc bieät; Hoå trôï thieát bò xöû lyù döôùi nhieàu hình thöùc cuï theå cho töøng tröôøng hôïp. Kieán nghò Trong quaù trình thöïc hieän ñoà aùn, caùc vaán ñeà sau caàn ñöôïc tieáp tuïc thöïc hieän: Caàn trieån khai nhieàu nghieân cöùu ñieàu tra hôn nöõa veà POPs trong quaù trình ñoát ñeå coù ñöôïc moät caùi nhìn chính xaùc vaø roõ raøng hôn taïi khu vöïc Tp. HCM; Khaûo saùt, ñaùnh giaù vaø phaân tích caùc nguoàn thaûi, chuù yù xaùc ñònh noàng ñoä cuûa caùc hôïp chaát POP vaøo moâi tröôøng töø quaù trình ñoát; Taêng cöôøng coâng taùc ñaàu tö cho caùc phoøng thí nghieäm nghieân cöùu veà Dioxin vaø caùc hôïp chaát thuoäc nhoùm POPs. Vì söï phaùt thaûi cuûa caùc hôïp chaát POPs: PCB, HCB, dioxin, furan… haàu heát ñeán laø do söï ñoát chaùy khoâng hoaøn toaøn caùc chaát thaûi coù thaønh phaàn khoù phaân huûy. Vì vaäy, caàn phaûi thöôøng xuyeân tieán haønh khaûo saùt caùc cô sôû ñoát vaø so saùnh vôùi tieâu chuaån xaû thaûi cuûa Vieät Nam, hoaëc mua caùc loø ñoát hieän ñaïi hôn töø nöôùc ngoaøi… nhaèm haïn cheá toái ña möùc phaùt thaûi POPs ra moâi tröôøng. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO [1] TS. Nguyeãn Quoác Bình (2003), nghieân cöùu öùng duïng coâng ngheä ñoát nhieät phaân ñeå xöû lyù chaát thaûi raén nguy haïi taïi Tp.HCM, Vieän kyõ thuaät nhieät ñôùi vaø baûo veä moâi tröôøng. [2]. Leâ Huy Baù, Laâm Minh Trieát (2000), ‘Sinh thaùi moâi tröôøng vaø öùng duïng’, Nhaø xuaát baûn khoa hoïc vaø kyõ thuaät, Thaønh phoá Hoà Chí Minh. [3] Thaùi Tieán Duõng (2007), Nghieân cöùu, ñeà xuaát moâ hình quaûn lyù moâi tröôøng phuø hôïp cho ñoái töôïng caùc loø ñoát chaát thaûi ôû Vieät Nam, luaän vaên thaïc syõ – Vieän moâi tröôøng vaø taøi nguyeân. [4] Nguyeãn Thò Kim Lieâm (2006), Ñaùnh giaù hieän traïng coâng ngheä xöû lyù vaø ñeà xuaát ñònh höôùng xöû lyù chaát thaûi nguy haïi cho khu vöïc Tp. HCM, luaän vaên thaïc syõ – Vieän moâi tröôøng vaø taøi nguyeân. [5] GS.TS.Laâm Minh Trieát, 2006, TS. Leâ Thanh Haûi, Quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi, nhaø xuaát baûn xaây döïng Haø Noäi. [6] Nguyeãn Ngoïc Uyeân (2005), Nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa caùc chaát oâ nhieãm höõu cô beàn (POPs) leân con ngöôøi vaø moâi tröôøng vaø ñeà xuaát chieán löôïc giaûm thieåu khaû naêng phaùt thaûi vaøo moâi tröôøng ôû khu vöïc Tp. Hoà Chí Minh, luaän vaên thaïc syõ – Vieän moâi tröôøng vaø taøi nguyeân. [7]. Sôû Khoa hoïc coâng ngheä vaø moâi tröôøng (2002), ‘Baùo caùo Quy hoaïch toång theå quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh, Ñoàng Nai, Bình Döông vaø Baø Ròa Vuõng Taøu, Thaønh phoá Hoà Chí Minh. [8]. Vieän Kyõ thuaät nhieät ñôùi (2000), ‘Baùo caùo coâng taùc ñieàu tra hieän traïng phaùt sinh chaát thaûi coâng nghieäp taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø caùc khu coâng nghieäp phuï caän’, Tp. Hoà Chí Minh. [9]. Sôû Khoa hoïc coâng ngheä vaø moâi tröôøng (2001), “chieán löôïc quaûn lyù moâ tröôøng thaønh phoá hoà chí minh ñeán naêm 2010” [10]. UNEP (2001), ‘Boä coâng cuï chuaån ñeå xaùc ñònh vaø ñònh löôïng phaùt thaûi Dioxin vaø Furan’. [11]. Caùc taøi lieäu tham khaûo treân internet töø caùc website cuûa caùc toå chöùc nhö UNEP, UNDP, UNIDO, GEF, WB, ADB,… cuøng caùc websites khaùc lieân quan ñeán POPs cuûa caùc Tröôøng Ñaïi Hoïc treân theá giôùi. Webside: Phuï luïc Phuï luïc 1: hình aûnh Caùc oùng khoùi taïi loø thieâu, loø ñoát Bình Höng Hoøa Hai oùng khoùi duøng cho loø ñoát coâng suaát 4 taán/ngaøy (oùng khoùi töø buoàng ñoát vaø oùng khoùi sau quaù trình xöû lyù khí thaûi) Thu gom tro sau khi đốt Kiểm tra chất lượng khoâng khí của loø thieâu Đa Phước Loø ñoát nhieät phaân tónh 2 caáp taïi coâng ty moâi tröôøng Vieät UÙc Phuï luïc 2: caùc cô sôû xöû lyù chaát thaûi nguy haïi DANH SAÙCH CAÙC ÑÔN VÒ COÙ CHÖÙC NAÊNG XÖÛ LYÙ VAØ TIEÂU HUÛY CHAÁT THAÛI COÂNG NGHIEÄP – NGUY HAÏI STT Teân ñôn vò Chöùc naêng, nhieäm vuï Ñòa chæ 1 Coâng ty Moâi Tröôøng Ñoâ Thò Thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù, tieâu huûy chaát thaûi sinh hoaït, chaát thaûi y teá, CTCN - CTNH 42 – 44 Voõ Thò Saùu, Quaän 1 2 Coâng ty coå phaàn Moâi Tröôøng Vieät UÙc Thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù, tieâu huûy CTCN – CTNH, löu giöõ. Loâ B4 – B21 KCN Leâ Minh Xuaân, Huyeän Bình Chaùnh 3 Coâng ty TNHH Moâi Tröôøng Xanh Thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù, tieâu huûy CTCN – CTNH, löu giöõ. Loâ M6A, ñöôøng soá 10, KCN Leâ Minh Xuaân, Huyeän Bình Chaùnh. 4 Coâng ty TNHH Taân Ñöùc Thaûo Thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù, tieâu huûy CTCN – CTNH, löu giöõ. 2C12 aáp 2, Tænh loä 10, Xaõ Phaïm Vaên Hai, Huyeän Bình Chaùnh. 5 Coâng ty TNHH & Xöû Lyù Moâi Tröôøng Thaønh Laäp Thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù, tieâu huûy CTCN – CTNH, löu giöõ. 42 Nguyeãn Baù Toøng, Phöôøng 12, Quaän Taân Bình. 6 Coâng ty TNHH Thaûo Thuaän Thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù, tieâu huûy CTCN – CTNH, löu giöõ. 63 Voõ Vaên Bích, Xaõ Bình Myõ, Huyeän Cuû Chi. 7 Cô sôû GCCB daàu nhôùt taùi sinh Toaøn Thaéng Thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù caën daàu, löu giöõ. Myõ Thaønh, Phöôøng Long Thaïnh Myõ, Quaän 9 8 Coâng Ty TNHH TM & VT xaêng daàu Minh Tuaán Thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù caën daàu, löu giöõ. 96 Ñaøo Trí, KP4, Phöôøng Phuù Nhuaän, Quaän 7 Phuï luïc 3: Baûng caâu hoûi khaûo saùt (söû duïng maãu phieáu khaûo saùt sau cho 8 ñôn vò xöû lyù CTNH neâu trong phuï luïc 1) PHIEÁU KHAÛO SAÙT LOØ ÑOÁT (chaát thaûi coâng nghieäp nguy haïi vaø chaát thaûi y teá) (Ñeà taøi ñoà aùn: Ñaùnh giaù hieän traïng vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp giaûm thieåu söï phaùt thaûi cuûa POPs töø caùc loø ñoát CTNH treân ñòa baøn Tp.HCM) Phieáu khaûo saùt soá: Ngaøy khaûo saùt: Caùc thoâng tin caàn thieát Teân cô sôû coù loø ñoát: Ñòa chæ: Nguyeân lieäu: Loaïi Hình doanh nghieäp: Caùc thoâng soá kyõ thuaät 1 Kieåu loø: Saûn xuaát trong nöôùc Saûn xuaát nöôùc ngoaøi Loø kín Loø hôû Loø nöûa kín Ñoát hôû thuû coâng Ñoát moät caáp Loø ñoát nhieàu caáp Loø ñoát thuøng quay Coâng ngheä nhieät phaân [ ] [ ] [ ] [ ] [ ] [ ] [ ] [ ] [ ] [ ] 2 Coâng suaát: Coâng xuaát thieát keá Coâng suaát vaän haønh 3 Coâng ngheä: Theo daïng meû Vaän haønh baùn lieân tuïc Vaän haønh lieân tuïc Heä thoáng kyõ thuaät thaáp, khoâng kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng khí Heä thoáng kyõ thuaät vaø kieåm soaùt oâ nhieãm trung bình Heä thoáng kyõ thuaät vaø kieåm soaùt oâ nhieãm cao [ ] [ ] [ ] [ ] [ ] [ ] 4 Naêng löôïng söû duïng: Than Than luyeän Daàu Goã Khí ñoát (gas) Gas sinh hoïc (biomas) [ ] [ ] [ ] [ ] [ ] [ ] 5 Nhieät ñoä: Nhieät ñoä buoàng sô caáp Nhieät ñoä buoàng thöùc caáp Nhieät ñoä khí thaûi 6 Heä thoáng kieåm soaùt vaø xöû lyù oâ nhieãm: Keát tuûa tónh ñieän Cylone Tuùi loïc Maùy loïc öôùt Maùy loïc khoâ Than hoaït tính Khaùc (ghi roû) [ ] [ ] [ ] [ ] [ ] [ ] [ ] Khaû naêng quaûn lyù chaát thaûi phaùt sinh töø quaù trình ñoát AÛnh höôûng ñeán moâi tröôøng O nhieãm moâi tröôøng khoâng khí: O nhieãm moâi tröôøng nöôùc: O nhieãm tro xæ vaøo ñaát: AÛnh höôûng ñeán söùc khoûe AÛnh höôûng ñeán söùc khoûe coâng nhaân vaän haønh AÛnh höôûng ñeán söùc khoûe ngöôøi daân khu vöïc Nhaän xeùt ñaùnh giaù chung Vaän haønh thöïc teá Loaïi raùc Coâng suaát Nhieân lieäu Nhieät ñoä Kieåm soaùt OÂNKK AÛnh höôûng ñeán moâi tröôøng ñaát AÛnh höôûng ñeán moâi tröôøng nöôùc AÛnh höôûng ñeán moâi tröôøng khoâng khí Tro buïi ñi vaøo moâi tröôøng Nhaän xeùt, ñaùnh giaù chung Phuï luïc 4: Caùc tieâu chuaån Vieät Nam CAÙC TIEÂU CHUAÅN VIEÄT NAM TIEÂU CHUAÅN VIEÄT NAM TCVN 6560 : 2005 CHAÁT LÖÔÏNG KHOÂNG KHÍ KHÍ THAÛI LOØ ÑOÁT RAÙC Y TEÁ - GIÔÙI HAÏN CHO PHEÙP (Air quality – Emission standards for health care solid wasts incinerators – Permissible limits) Phaïm vi aùp duïng. Tieâu chuaån naøy qui ñònh danh muïc, giôùi haïn toái ña cho pheùp cuûa caùc thoâng soá oâ nhieãm trong khí thaûi cuûa caùc loø ñoát chaát thaûi raén y teá, khi thaûi vaøo khoâng khí xung quanh. Tieâu chuaån naøy aùp duïng ñeå kieåm soaùt chaát löôïng khí thaûi cuûa loø ñoát chaát thaûi raén y teá vaø cuõng aùp duïng ñeå löïa choïn vaø hoaøn chænh thieát bò trong lónh vöïc cheá taïo, nhaäp khaåu, laép ñaët, vaän haønh, baûo döôõng loø ñoát chaát thaûi raén y teá. Giaù trò giôùi haïn. Danh muïc vaø giôùi haïn toái ña cho pheùp cuûa caùc thoâng soá oâ nhieãm ñaëc tröng trong khí thaûi loø ñoá chaát thaûi raén y teá quy ñònh trong baûng 1. Phöông phaùp laáy maãu, phaân tích, tính toaùn ñeå xaùc ñònh caùc thoâng soá oâ nhieãm trong khí thaûi loø ñoá chaát thaûi raén y teá ñöôïc quy ñònh trong caùc tieâu chuaån Vieät Nam hieän haønh. TCVN 6560 : 2005 Baûng P.1 Giôùi haïn toái ña cho pheùp ñoái vôùi caùc thoâng soá oâ nhieãm trong khí thaûi loø ñoát chaát thaûi raén y teá TT Thoâng soá Coâng thöùc vaø kyù hieäu hoùa hoïc Ñôn vò Giôùi haïn toái ña cho pheùp 1 Bụi - mg/m3 115 2 Axít flohidric HF mg/m3 2 3 Axít clohidric HCl mg/m3 100 4 Cacbon monoxit CO mg/m3 100 5 Nitơ oxit NOX mg/m3 250 6 Lưu huỳnh oxit SOX mg/m3 300 7 Cadmi Cd mg/m3 0,16 8 Thủy ngân Hg mg/m3 0,55 9 Chì Pb mg/m3 1,2 10 Tổng Dioxin / Furan Dioxin Furan C12H8.n.Cln.O2 C12H8.n.Cln.O ng-TEQ/m3 2,3 Chuù thích: -n : 2 £ n £ 8. TEQ laø ñoäc tính töông ñöông cuûa 2,3,7,8-tetraclo dibenzo-p-dioxin ñöïa vaøo heä soá ñoä ñoäc töông ñöông quoác teá 1969. ._.