Đánh giá hiện trạng và đề xuất các loại hình sử dụng đất nông lâm nghiệp có hiệu quả huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr­êng ®¹i häc N¤NG NGHIÖP hµ néi ----------²²²----------- D­¬ng xu©n hiÖn ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng vµ ®Ò xuÊt c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp cã hiÖu qu¶ huyÖn Hµm Yªn - tØnh tuyªn quang LuËn v¨n th¹c sü n«ng nghiÖp Chuyªn ngµnh : Qu¶n lý ®Êt ®ai M· sè : 60.62.16 Ng­êi h­íng dÉn khoa häc: TS. Trang hiÕu dòng Hµ Néi - 2009 Lêi cam ®oan - T«i xin cam ®oan r»ng nh÷ng sè liÖu, kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy lµ trung thùc vµ ch­a hÒ ®­îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo. - T«i xin cam ®oan r»ng mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®· ®­îc c¶m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n nµy ®Òu ®· ®­îc chØ râ nguån gèc. T¸c gi¶ luËn v¨n D­¬ng Xu©n HiÖn Lêi c¶m ¬n Trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ thùc hiÖn ®Ò tµi, t«i ®· nhËn ®­îc sù quan t©m gióp ®ì tËn t×nh cña nhiÒu tËp thÓ vµ c¸ nh©n. Nh©n dÞp nµy, t«i xin bµy tá lêi c¶m ¬n s©u s¾c ®Õn: T«i xin tr©n träng c¶m ¬n tËp thÓ c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o Khoa §Êt vµ M«i tr­êng, ViÖn §µo t¹o Sau ®¹i häc, ®· tËn t×nh gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu vµ hoµn thµnh luËn v¨n. T«i xin tr©n träng c¶m ¬n TS. Trang HiÕu Dòng, lµ ng­êi trùc tiÕp h­íng dÉn vµ ®· tËn t×nh gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu vµ hoµn thµnh luËn v¨n. T«i tr©n träng c¶m ¬n sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña Së Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng Tuyªn Quang; UBND huyÖn Hµm Yªn; c¸c Phßng, Ban cña UBND huyÖn Hµm Yªn; UBND c¸c x· Th¸i Hßa, Yªn L©m, Phï L­u ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i thu thËp sè liÖu, nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn ®Ò tµi nµy. C¶m ¬n c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o vµ c¸n bé ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý ®Êt ®ai, Trung t©m TriÓn khai vµ øng dông khoa häc, c«ng nghÖ vÒ ®Êt ®ai - ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý ®Êt ®ai ®· t¹o ®iÒu kiÖn vÒ thêi gian ®Ó t«i hoµn thµnh luËn v¨n nµy. C¶m ¬n gia ®×nh, c¸c anh, chÞ ®ång nghiÖp, b¹n bÌ ®· ®éng viªn vµ gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ thùc hiÖn luËn v¨n. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n! T¸c gi¶ luËn v¨n D­¬ng Xu©n HiÖn Môc Lôc 1. Më ®Çu i 1.1 TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi 1 1. 2 Môc tiªu vµ yªu cÇu cña ®Ò tµi 3 1.3 ý nghÜa chÝnh cña ®Ò tµi ®¹t ®­îc 4 2. Tæng quan nghiªn cøu 5 2.1. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ sö dông ®Êt 5 2.2. Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp 9 2.3. C¸c nghiªn cøu liªn quan ®Õn n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp 21 2.4. Mét sè xu h­íng ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp 26 3. §èi t­îng, ph¹m vi, néi dung vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 34 3.1 §èi t­îng nghiªn cøu 34 3.2 Ph¹m vi nghiªn cøu 34 3.3 Néi dung nghiªn cøu 35 3.4 Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 36 4. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 38 4.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi huyÖn Hµm Yªn 38 4.1.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn 38 4.1.2 HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt huyÖn Hµm Yªn 41 4.1.3. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi huyÖn Hµm Yªn 43 4.1.4. §¸nh gi¸ chung vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp 53 4.2. §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng vµ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp 54 4.2.1 HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt n«ng nghiÖp 54 4.2.2 HiÖn tr¹ng c©y trång vµ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp 58 4.3. HiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp 67 4.3.1. HiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt 67 4.3.3. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ m«i tr­êng cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt 79 4.3.4. §¸nh gi¸ tæng hîp cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt 84 4.4. §Þnh h­íng sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp ®Õn n¨m 2015 86 4.4.1. Nh÷ng c¨n cø ®Ó ®Þnh h­íng sö dông ®Êt 86 4.4.2. Quan ®iÓm sö dông ®Êt n«ng nghiÖp 87 4.4.3. §Þnh h­íng sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp 88 4.5. §Ò xuÊt mét sè lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp theo h­íng hiÖu qu¶ vµ c¸c gi¶i ph¸p 89 4.5.1 Nh÷ng ®Ò xuÊt vÒ sö dông ®Êt 89 4.5.2 Mét sè gi¶i ph¸p nh»m b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn ®Êt cña huyÖn 93 5. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 97 5.1. KÕt luËn 97 5.2. §Ò nghÞ 98 Tµi liÖu tham kh¶o 99 Phô lôc 106 Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t §T §Ëu t­¬ng FAO Tæ chøc n«ng nghiÖp vµ l­¬ng thùc thÕ giíi HTCT HÖ thèng canh t¸c KT-XH Kinh tÕ x· héi L§ Lao ®éng LM Lóa mïa LUT Lo¹i h×nh sö dông ®Êt LX Lóa xu©n NTTS Nu«i trång thuû s¶n NXB Nhµ xuÊt b¶n TNHH Thu nhËp hçn hîp UBND Uû ban nh©n d©n USDA Bé N«ng nghiÖp Hoa Kú Danh môc c¸c b¶ng STT Tªn b¶ng Trang 4.1: DiÖn tÝch, c¬ cÊu vµ mËt ®é d©n sè huyÖn Hµm Yªn n¨m 2008 41 4.3: Gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ giai ®o¹n 2001 - 2008 43 4.4: ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ giai ®o¹n 2001 - 2008 44 4.5: Gi¸ trÞ SX vµ c¬ cÊu ngµnh n«ng nghiÖp giai ®o¹n 2001 - 2008 46 4.6: T×nh h×nh d©n sè, lao ®éng huyÖn Hµm Yªn giai ®o¹n 2001 – 2008 53 4.7. DiÖn tÝch, c¬ cÊu ®Êt n«ng nghiÖp huyÖn Hµm Yªn n¨m 2008 57 4.8. DiÖn tÝch, n¨ng suÊt trung b×nh, s¶n l­îng cña mét sè c©y trång 59 4.9. HiÖn tr¹ng c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng, l©m nghiÖp n¨m 2008 62 4.10: HiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt 68 4.11: §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt 74 4.12: HiÖu qu¶ x· héi cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt 77 4.13. So s¸nh møc ®Çu t­ ph©n bãn víi tiªu chuÈn bãn ph©n c©n ®èi vµ hîp lý 81 4.14: sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt 82 4.15. DiÖn tÝch c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt (®Ò xuÊt theo tõng vïng) 91 4.16. DiÖn tÝch ®Ò xuÊt so víi diÖn tÝch quy ho¹ch vµ hiÖn tr¹ng c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt 91 Danh môc c¸c biÓu ®å STT Tªn biÓu ®å Trang 4.1. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt huyÖn Hµm Yªn qua c¸c n¨m 44 4.2. C¬ cÊu kinh tÕ cña huyÖn Hµm Yªn giai ®o¹n 2001 - 2008 45 Danh môc c¸c ¶nh STT Tªn ¶nh Trang 4.1. C¶nh quan khu vùc chuyªn lóa vµ hÖ thèng kªnh m­¬ng 66 4.2. C¶nh quan ®Êt trång xen ng« vµ ®Ëu t­¬ng 66 4.3. C¶nh quan ®Êt trång ®Ëu c¸c lo¹i 66 4.4. C¶nh quan khu vùc chuyªn ng« 67 4.5. C¶nh quan khu vùc cam trång trªn ®åi 67 4.6. C¶nh quan khu vùc cam, quýt trång t¹i v­ên 67 4.7. C¶nh quan ®Êt rõng trång 67 1. Më ®Çu 1.1 TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi §Êt ®ai lµ tµi nguyªn quèc gia v« cïng quý gi¸, lµ ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña con ng­êi vµ c¸c sinh vËt kh¸c trªn tr¸i ®Êt. §Êt ®ai tham gia vµo tÊt c¶ c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt cña x· héi, tuy nhiªn, ®èi víi tõng ngµnh cô thÓ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®Êt ®ai còng cã nh÷ng vÞ trÝ, vai trß kh¸c nhau. Trong s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp, ®Êt ®ai lµ yÕu tè hµng ®Çu vµ lµ mét t­ liÖu s¶n xuÊt ®Æc biÖt kh«ng c¸i g× thay thÕ ®­îc. §Êt ®ai kh«ng chØ lµ chç tùa, chç ®øng ®Ó lao ®éng mµ cßn lµ nguån cung cÊp thøc ¨n cho c©y trång, mäi t¸c ®éng cña con ng­êi vµo c©y trång ®Òu dùa vµo ®Êt vµ th«ng qua ®Êt ®ai. C.M¸c viÕt r»ng “§Êt lµ tµi s¶n m·i m·i ®èi víi loµi ng­êi, lµ ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó sinh tån, lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®Ó s¶n xuÊt, lµ t­ liÖu s¶n xuÊt c¬ b¶n trong n«ng nghiÖp" (dÉn theo NguyÔn ThÞ H»ng [30]). N«ng nghiÖp lµ ho¹t ®éng cæ nhÊt vµ c¬ b¶n nhÊt cña loµi ng­êi [31]. HÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu ph¶i x©y dùng mét nÒn kinh tÕ trªn c¬ së ph¸t triÓn n«ng nghiÖp dùa vµo khai th¸c tiÒm n¨ng cña ®Êt, lÊy ®ã lµm bµn ®¹p cho viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh kh¸c. V× vËy viÖc tæ chøc sö dông nguån tµi nguyªn ®Êt ®ai hîp lý, cã hiÖu qu¶ lµ nhiÖm vô quan träng ®¶m b¶o cho n«ng nghiÖp ph¸t triÓn bÒn v÷ng. N»m trong khu vùc §«ng Nam ¸, ViÖt Nam chóng ta ®øng thø 4/10 n­íc (sau Indonexia, Mianma, Thailand). Theo b¸o c¸o cña Tæng côc Thèng kª (niªn gi¸m thèng kª n¨m 2008), diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña c¶ n­íc kho¶ng 331.115.039 ha, trong ®ã ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chØ cã 9.420.276 ha vµ ®Êt l©m nghiÖp 14.816.616 ha. Cïng víi d©n sè ®«ng vµ t¨ng rÊt nhanh; víi d©n sè lµ 86,21 triÖu ng­êi, b×nh qu©n diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp lµ 2.811 m2/ng­êi. ChÝnh v× vËy, viÖc sö dông tèt ®Êt ®ai nh»m ®em l¹i hiÖu qu¶ cho x· héi lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng lu«n ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc quan t©m. GÇn 20 n¨m ®æi míi võa qua, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· cã nhiÒu chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ g¾n víi thÞ tr­êng theo h­íng ph¸t triÓn m¹nh; v÷ng ch¾c; cã hiÖu qu¶ [32]. §¹i héi §¶ng lÇn thø IX ®· quyÕt ®Þnh ®­êng lèi, chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n­íc ta 10 n¨m (2001 - 2010), trong ®ã n«ng nghiÖp ®­îc quan t©m ®Æc biÖt “§Èy nhanh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp theo h­íng h×nh thµnh nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ lín, phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng vµ ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña tõng vïng, chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh nghÒ, lao ®éng, t¹o viÖc lµm thu hót nhiÒu lao ®éng n«ng th«n" [32]. Cïng víi t¨ng tr­ëng s¶n l­îng vµ s¶n l­îng hµng ho¸ lµ qu¸ tr×nh ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n trªn c¬ së khai th¸c lîi thÕ so s¸nh cña tõng vïng. §Æc biÖt ®· h×nh thµnh nh÷ng vïng s¶n xuÊt tËp trung víi khèi l­îng n«ng s¶n hµng ho¸ lín vµ mang tÝnh kinh doanh râ rÖt (lóa g¹o vµ rau qu¶ thùc phÈm vïng ®ång b»ng s«ng Hång (§BSH); lóa g¹o vµ rau qu¶ thùc phÈm, thuû h¶i s¶n ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long; cµ phª, cao su ë §«ng Nam Bé vµ T©y Nguyªn...). Trong c¶ n­íc ®· xuÊt hiÖn hµng chôc v¹n trang tr¹i gia ®×nh vµ hµng triÖu hé kinh doanh tiÓu ®iÒn mµ ë ®ã l­îng n«ng s¶n hµng ho¸ chiÕm tû träng lín, tÝnh chÊt s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp hµng ho¸ ngµy cµng thÓ hiÖn râ rÖt. Tuy nhiªn, xÐt trªn tæng thÓ nÒn n«ng nghiÖp n­íc ta vÉn ®ang trong t×nh tr¹ng cña s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá, manh món vµ l¹c hËu [33], [34]. S¶n xuÊt tù cÊp, tù tóc vµ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá ®Õn nay kh«ng cßn phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng n÷a. Trong ®iÒu kiÖn c¸c nguån tµi nguyªn ®Ó s¶n xuÊt cã h¹n, môc tiªu n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp trªn c¬ së ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña huyÖn lµ hÕt søc cÇn thiÕt, bëi v×: - N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp ®ång thêi gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¸c nguån lùc kh¸c trong n«ng nghiÖp, thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ n«ng s¶n phÈm, phï hîp víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña vïng. - T¹o ra gi¸ trÞ lín vÒ kinh tÕ, n©ng cao d©n trÝ, ph©n bè l¹i lao ®éng thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. - B¶o vÖ, c¶i t¹o m«i sinh m«i tr­êng, n©ng cao ®é ph× cña ®Êt, h¹n chÕ rñi ro trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®¶m b¶o ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. Hµm Yªn lµ huyÖn miÒn nói cña tØnh Tuyªn Quang cã tæng diÖn tÝch tù nhiªn 90.092,53 ha, bao gåm 18 ®¬n vÞ hµnh chÝnh cÊp x· (01 thÞ trÊn vµ 17 x·), trong ®ã ®Êt n«ng, l©m nghiÖp cã 78.097,24 ha, chiÕm 86,69% diÖn tÝch tù nhiªn. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n huyÖn Hµm Yªn ®· tiÕn hµnh nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt, nh­: giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi, æn ®Þnh cho c¸c hé n«ng d©n, ¸p dông nhanh c¸c tiÕn bé kü thuËt míi ®Ó thay ®æi c¬ cÊu c©y trång, ®­a c¸c gièng c©y trång, vËt nu«i phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cho n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt thÝch nghi trªn ®Êt Hµm Yªn. §Ó ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp theo h­íng hiÖu qu¶ vµ ®­îc sù ph©n c«ng cña Khoa Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng - Tr­êng §¹i häc N«ng nghiÖp Hµ Néi chóng t«i thùc hiÖn nghiªn cøu ®Ò tµi: "§¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng vµ ®Ò xuÊt c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp cã hiÖu qu¶ huyÖn Hµm Yªn, tØnh Tuyªn Quang" 1. 2. Môc tiªu vµ yªu cÇu cña ®Ò tµi 1.2.1. Môc tiªu - §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña huyÖn. - §Ò xuÊt c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt thÝch hîp theo h­íng hiÖu qu¶ trªn ®Þa bµn huyÖn Hµm Yªn tØnh Tuyªn Quang. 1.2.2. Yªu cÇu + §¸nh gi¸ c¸c mÆt lîi thÕ vµ h¹n chÕ cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp t¹i huyÖn Hµm Yªn tØnh Tuyªn Quang. + §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi vµ m«i tr­êng cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp t¹i huyÖn Hµm Yªn tØnh Tuyªn Quang. + §Ò xuÊt mét sè lo¹i h×nh sö dông ®Êt hîp lý vµ c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt cña vïng ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng. 1.3. ý nghÜa chÝnh cña ®Ò tµi ®¹t ®­îc - Gãp phÇn x©y dùng hoµn chØnh lý luËn vÒ ®¸nh hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp vµ ®Ò xuÊt c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt theo h­íng hiÖu qu¶. - KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµm c¬ së cho quy ho¹ch sö dông ®Êt ®Ó x©y dùng ph­¬ng ¸n chuyÓn ®æi, khai th¸c sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp hîp lý theo h­íng hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng cho c¸c huyÖn miÒn nói phÝa b¾c cã ®iÒu kiÖn t­¬ng tù nh­ ë huyÖn Hµm Yªn tØnh Tuyªn Quang. 2. tæng quan nghiªn cøu 2.1. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ sö dông ®Êt 2.1.1. Kh¸i qu¸t vÒ ®Êt n«ng nghiÖp vµ t×nh h×nh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp §Êt n«ng nghiÖp lµ ®Êt ®­îc x¸c ®Þnh chñ yÕu ®Ó sö dông vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh­ trång trät, ch¨n nu«i, nu«i trång thuû s¶n hoÆc nghiªn cøu thÝ nghiÖm vÒ n«ng nghiÖp. Trong giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, khi møc sèng cña con ng­êi cßn thÊp, c«ng n¨ng chñ yÕu cña ®Êt lµ tËp trung vµo s¶n xuÊt vËt chÊt, ®Æc biÖt trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chñ yÕu nhá lÎ, tù cung, tù cÊp ®Ó phôc vô viÖc ¨n, ë, mÆc... Khi con ng­êi biÕt sö dông ®Êt ®ai vµo cuéc sèng còng nh­ s¶n xuÊt th× ®Êt ®ai ®ãng vai trß quan träng trong hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai. Tõ thÕ kû XVIII vµ nhÊt lµ tõ thÕ kû XX, viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ khoa häc kü thuËt ®· ®em l¹i thµnh tùu kú diÖu lµm thay ®æi h¼n bé mÆt tr¸i ®Êt vµ cuéc sèng con ng­êi. Nh­ng do ch¹y theo lîi nhuËn tèi ®a côc bé kh«ng cã mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn chung nªn ®· g©y ra hËu qu¶ tiªu cùc: « nhiÔm m«i tr­êng vµ tho¸i ho¸ ®Êt. Hµng n¨m gÇn 12 triÖu ha rõng nhiÖt ®íi bÞ tµn ph¸ ë Ch©u Mü la tinh vµ Ch©u ¸. C©n b»ng sinh th¸i bÞ ph¸ vì, hµng triÖu ha ®Êt ®ai bÞ hoang m¹c ho¸. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña UNDP vµ trung t©m th«ng tin nghiªn cøu ®Êt quèc tÕ (ISRIC) ®· cho thÊy c¶ thÕ giíi cã kho¶ng 13,4 tû ha ®Êt th× ®· cã 2 tû ha bÞ tho¸i ho¸ ë c¸c møc ®é kh¸c nhau trong ®ã Ch©u ¸ vµ Ch©u Phi lµ 1,2 tû ha chiÕm 62% tæng diÖn tÝch ®Êt bÞ tho¸i ho¸. Qua c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra cho ta thÊy ®Êt ®ai bÞ tho¸i ho¸ tËp trung ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Theo E.R De Kimpe vµ Warkentin B.P (1998) th× ®Êt cã 5 chøc n¨ng chÝnh: Mét lµ duy tr× vßng tuÇn hoµn sinh ho¸ vµ ®Þa ho¸ häc; hai lµ ph©n phèi n­íc; ba lµ tÝch tr÷ vµ ph©n phèi vËt chÊt; bèn lµ tÝnh ®Öm; n¨m lµ ph©n phèi n¨ng l­îng. Nh÷ng chøc n¨ng nµy trî gióp kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh c©n b»ng hÖ sinh th¸i. Tuy nhiªn, con ng­êi ®· t¸c ®éng lªn c¸c hÖ sinh th¸i mµ thay ®æi v­ît kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh cña ®Êt lµ nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn sù mÊt c©n b»ng trong ®Êt, lµm suy tho¸i ®Êt. Ngoµi ra con ng­êi cßn t¸c ®éng ®Õn khÝ quyÓn lµm thay ®æi c©n b»ng nhiÖt l­îng, lµm suy gi¶m nguån n­íc, mùc n­íc biÓn d©ng lªn. Trong n«ng nghiÖp, viÖc l¹m dông ph©n ho¸ häc vµ c¸c ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt lµm háng kÕt cÊu vµ lµm nhiÔm ®éc ®Êt... V× vËy, nh»m h¹n chÕ, c¶i t¹o m«i tr­êng ®Êt ®ai, ®¶m b¶o sù sèng hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai cña loµi ng­êi th× cÇn cã chiÕn l­îc b¶o vÖ m«i tr­êng ®Êt. Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña thÕ giíi bÊt cø n­íc nµo dï ph¸t triÓn hay ®ang ph¸t triÓn th× viÖc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Òu cã vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ, t¹o ra sù æn ®Þnh x· héi vµ møc an toµn l­¬ng thùc quèc gia. S¶n phÈm n«ng nghiÖp lµ nguån t¹o ra thu nhËp ngo¹i tÖ, tuú theo lîi thÕ cña m×nh mµ mçi n­íc cã thÓ xuÊt khÈu thu ngo¹i tÖ hay trao ®æi lÊy s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®Ó ®Çu t­ l¹i cho n«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh kh¸c trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Theo sè liÖu thèng kª ®Êt ®ai n¨m 2008 cña c¶ n­íc (Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng ®· c«ng bè), ViÖt Nam víi tæng diÖn tÝch tù nhiªn lµ 33.121.159 ha, trong ®ã ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chØ cã 9.420.276 ha vµ ®Êt l©m nghiÖp 14.816.616 ha, b×nh qu©n diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp lµ 2.811 m2/ng­êi. So s¸nh víi 10 n­íc khu vùc §«ng Nam ¸, tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña ViÖt Nam xÕp thø 4 nh­ng b×nh qu©n diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn trªn ®Çu ng­êi ®øng vÞ trÝ thø 9 trong khu vùc. V× vËy, viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cho x· héi vÒ n«ng s¶n phÈm ®ang trë thµnh mét trong c¸c mèi quan t©m lín nhÊt cña ng­êi qu¶n lý vµ sö dông ®Êt. 2.1.2. §Æc ®iÓm sö dông ®Êt n«ng nghiÖp vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi DiÖn tÝch ®Êt vïng nhiÖt ®íi chiÕm kho¶ng 1/3 diÖn tÝch lôc ®Þa víi diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp cã Ých kho¶ng 1,4 tû ha. §iÒu kiÖn khÝ hËu - ®Êt ®ai ®Æc biÖt víi hoµn c¶nh kinh tÕ x· héi t¹o cho n«ng nghiÖp nhiÖt ®íi cã nh÷ng nÐt riªng biÓu hiÖn trªn c¸c hÖ thèng c©y trång vËt nu«i. KhÝ hËu lµ yÕu tè h¹n chÕ quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng c©y trång. Vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi Èm, m­a nhiÒu, tËp trung g©y dßng ch¶y vµ xãi mßn nghiªm träng. §Êt ®ai phÇn lín lµ mµu mì nh­ng so víi vïng «n ®íi th× kh«ng tèt b»ng v× Ýt chÊt bïn, c¸c x¸c vi sinh vËt mau bÞ kho¸ng hãa. KhÝ hËu vµ ®Êt nhiÖt ®íi phÇn lín thÝch hîp cho c©y trång l©u n¨m nh­ cµ phª, chÌ cacao vµ c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ nhiÖt ®íi. §èi víi nh÷ng vïng ®Êt tròng, ®Êt phï sa, ®Êt giµu chÊt h÷u c¬... rÊt thÝch hîp cho viÖc gieo trång c¸c gièng c©y ng¾n ngµy, c©y l­¬ng thùc. HiÖn nay, ë c¸c vïng nhiÖt ®íi, viÖc canh t¸c sö dông ®Êt n«ng nghiÖp theo h­íng th©m canh cao, t¨ng n¨ng suÊt, t¨ng vô, ¸p dông m¹nh mÏ c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt. §©y lµ nh÷ng nguyªn nh©n g©y t×nh tr¹ng tho¸i hãa ®Êt, ®Êt bÞ mÊt kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, ®iÒu ®Æt ra vÊn ®Ò lµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ph¶i ®i ®«i víi b¶o vÖ c¶i t¹o ®Êt, x©y dùng nÒn n«ng nghiÖp hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. 2.1.3. Nguyªn t¾c vµ quan ®iÓm vÒ sö dông ®Êt n«ng, l©m nghiÖp hiÖu qu¶ 2.1.3.1. Nguyªn t¾c sö dông ®Êt n«ng nghiÖp §Êt ®ai lµ nguån tµi nguyªn cã h¹n trong khi ®ã nhu cÇu cña con ng­êi vÒ c¸c s¶n phÈm ®­îc lÊy tõ ®Êt ngµy cµng t¨ng. MÆt kh¸c ®Êt n«ng nghiÖp ngµy cµng bÞ thu hÑp do bÞ tr­ng dông sang c¸c môc ®Ých kh¸c. V× vËy, sö dông ®Êt n«ng nghiÖp ë n­íc ta cÇn h­íng tíi môc tiªu n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi trªn c¬ së ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc, thùc phÈm, t¨ng c­êng nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp vµ h­íng tíi xuÊt khÈu. Sö dông ®Êt n«ng nghiÖp trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp dùa trªn c¬ së c©n nh¾c nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, tËn dông ®­îc tèi ®a lîi thÕ so s¸nh vÒ ®iÒu kiÖn sinh th¸i vµ kh«ng lµm ¶nh h­ëng xÊu ®Õn m«i tr­êng lµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n vµ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o cho khai th¸c vµ sö dông bÒn v÷ng tµi nguyªn ®Êt ®ai. Do ®ã ®Êt n«ng nghiÖp cÇn ®­îc sö dông theo nguyªn t¾c “®Çy ®ñ vµ hîp lý”. 2.1.3.2. Quan ®iÓm sö dông ®Êt n«ng nghiÖp bÒn v÷ng §Ó duy tr× sù sèng cßn cña con ng­êi, nh©n lo¹i ®ang ph¶i ®­¬ng ®Çu víi nhiÒu vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p vµ khã kh¨n, sù bïng næ d©n sè, n¹n « nhiÔm vµ suy tho¸i m«i tr­êng, mÊt c©n b»ng sinh th¸i... NhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ®· x©y dùng vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo quan ®iÓm n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. N«ng nghiÖp bÒn v÷ng lµ tiÒn ®Ò vµ ®iÒu kiÖn cho ®Þnh c­ l©u dµi. Mét trong nh÷ng c¬ së quan träng bËc nhÊt cña n«ng nghiÖp bÒn v÷ng lµ thiÕt lËp ®­îc c¸c hÖ thèng sö dông ®Êt hîp lý. VÒ vÊn ®Ò nµy Altieri vµ céng sù lµ Susanna B.H. 1990 (KKU, 1992) cho r»ng: nÒn t¶ng cña n«ng nghiÖp bÒn v÷ng lµ chÕ ®é ®a canh c©y trång víi c¸c lîi thÕ c¬ b¶n lµ: t¨ng s¶n l­îng, t¨ng hiÖu qu¶ sö dông tµi nguyªn, gi¶m t¸c h¹i cña s©u bÖnh vµ cá d¹i, gi¶m nguy c¬ rñi ro... Quan ®iÓm ®a canh vµ ®a d¹ng ho¸ nh»m n©ng cao s¶n l­îng vµ tÝnh æn ®Þnh nµy ®­îc ng©n hµng thÕ giíi ®Æc biÖt khuyÕn khÝch ë c¸c n­íc nghÌo (WB, 1992) [32]. §Ó duy tr× ®­îc sù bÒn v÷ng cña ®Êt ®ai, Smith A.J vµ Julian Dumanski (1993) [30] ®· x¸c ®Þnh 5 nguyªn t¾c cã liªn quan ®Õn sù sö dông ®Êt bÒn v÷ng lµ: - Duy tr× hoÆc n©ng cao c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt. - Gi¶m møc ®é rñi ro ®èi víi s¶n xuÊt. - B¶o vÖ tiÒm n¨ng cña c¸c nguån tµi nguyªn tù nhiªn, chèng l¹i sù tho¸i ho¸ chÊt l­îng ®Êt vµ n­íc. - Kh¶ thi vÒ mÆt kinh tÕ. - §­îc x· héi chÊp nhËn. Nh­ vËy, theo c¸c t¸c gi¶, sö dông ®Êt bÒn v÷ng kh«ng chØ thuÇn tuý vÒ mÆt tù nhiªn mµ cßn c¶ vÒ mÆt m«i tr­êng, lîi Ých kinh tÕ vµ x· héi. N¨m nguyªn t¾c trªn ®©y lµ trô cét cña viÖc sö dông ®Êt bÒn v÷ng, nÕu trong thùc tiÔn ®¹t ®­îc c¶ 5 nguyªn t¾c trªn th× sù bÒn v÷ng sÏ thµnh c«ng, ng­îc l¹i sÏ chØ ®¹t ®­îc ë mét vµi bé phËn hay sù bÒn v÷ng cã ®iÒu kiÖn. T¹i ViÖt Nam, theo ý kiÕn cña TS. NguyÔn Khang (1995) [36], viÖc sö dông ®Êt bÒn v÷ng còng dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c vµ ®­îc thÓ hiÖn trong 3 yªu cÇu sau: - BÒn v÷ng vÒ mÆt kinh tÕ: c©y trång cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao vµ ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn - BÒn v÷ng vÒ mÆt m«i tr­êng: lo¹i h×nh sö dông ®Êt b¶o vÖ ®­îc ®Êt ®ai, ng¨n chÆn sù tho¸i ho¸ ®Êt, b¶o vÖ m«i tr­êng tù nhiªn. - BÒn v÷ng vÒ mÆt x· héi: thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng, ®¶m b¶o ®êi sèng ng­êi d©n, gãp phÇn thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn. Tãm l¹i: Ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña con ng­êi diÔn ra hÕt søc ®a d¹ng trªn nhiÒu vïng ®Êt kh¸c nhau vµ còng v× thÕ kh¸i niÖm sö dông ®Êt bÒn v÷ng thÓ hiÖn trong nhiÒu ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ qu¶n lý ®Êt ®ai trªn tõng vïng ®Êt x¸c ®Þnh theo nhu cÇu vµ môc ®Ých sö dông cña con ng­êi. §Êt ®ai trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chØ ®­îc gäi lµ sö dông bÒn v÷ng trªn c¬ së duy tr× c¸c chøc n¨ng chÝnh cña ®Êt lµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña c©y trång mét c¸ch æn ®Þnh, kh«ng lµm suy gi¶m vÒ chÊt l­îng tµi nguyªn ®Êt theo thêi gian vµ viÖc sö dông ®Êt kh«ng g©y ¶nh h­ëng xÊu ®Õn m«i tr­êng sèng cña con ng­êi vµ sinh vËt. 2.2. Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp 2.2.1. Kh¸i qu¸t hiÖu qu¶ vµ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt Cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ hiÖu qu¶. Khi nhËn thøc cña con ng­êi cßn h¹n chÕ, ng­êi ta th­êng quan niÖm kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ lµ mét. Sau nµy khi nhËn thøc cña con ng­êi ph¸t triÓn cao h¬n, ng­êi ta thÊy râ sù kh¸c nhau gi÷a kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶. Theo trung t©m tõ ®iÓn ng«n ng÷ hiÖu qu¶ chÝnh lµ kÕt qu¶ nh­ yªu cÇu cña viÖc lµm mang l¹i. KÕt qu¶ h÷u Ých cña mét ®¹i l­îng vËt chÊt t¹o ra do môc ®Ých cña con ng­êi, ®­îc biÓu hiÖn b»ng nh÷ng chØ tiªu cô thÓ, x¸c ®Þnh. Do tÝnh chÊt m©u thuÉn gi÷a nguån tµi nguyªn h÷u h¹n víi nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña con ng­êi mµ ng­êi ta ph¶i xem xÐt kÕt qu¶ ®­îc t¹o ra nh­ thÕ nµo? Chi phÝ bá ra ®Ó t¹o ra kÕt qu¶ ®ã lµ bao nhiªu? Cã ®­a l¹i kÕt qu¶ h÷u Ých hay kh«ng? ChÝnh v× thÕ khi ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kh«ng chØ dõng l¹i ë viÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ mµ cßn ph¶i ®¸nh gi¸ chÊt l­îng c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh t¹o ra s¶n phÈm ®ã. §¸nh gi¸ chÊt l­îng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ néi dung ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶. Sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶ cao th«ng qua viÖc bè trÝ c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®­îc quan t©m hiÖn nay cña hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Nã kh«ng chØ thu hót sù quan t©m cña c¸c nhµ khoa häc, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c nhµ kinh doanh n«ng nghiÖp mµ cßn lµ mong muèn cña c¶ nhµ n«ng - nh÷ng ng­êi trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C¨n cø vµo nhu cÇu thÞ tr­êng, thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c©y trång vËt nu«i trªn c¬ së lùa chän c¸c s¶n phÈm cã ­u thÕ ë tõng ®Þa ph­¬ng, tõ ®ã nghiªn cøu ¸p dông c«ng nghÖ míi nh»m lµm cho s¶n phÈm cã tÝnh c¹nh tranh cao, lµ mét trong nh÷ng ®iÒu tiªn quyÕt ®Ó ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp h­íng vÒ xuÊt khÈu cã tÝnh æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng. Ngµy nay c¸c nhµ nghiªn cøu cho r»ng: viÖc x¸c ®Þnh ®óng kh¸i niÖm, b¶n chÊt cña hiÖu qu¶ sö dông ®Êt ph¶i xuÊt ph¸t tõ luËn ®iÓm triÕt häc cña M¸c vµ nh÷ng lý luËn cña lý thuyÕt hÖ thèng, nghÜa lµ hiÖu qu¶ ph¶i ®­îc xem xÐt trªn 3 mÆt: hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu qu¶ x· héi, hiÖu qu¶ m«i tr­êng [37]. 2.2.1.1. HiÖu qu¶ kinh tÕ HiÖu qu¶ kinh tÕ lµ mét ph¹m trï chung nhÊt, nã liªn quan trùc tiÕp tíi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ víi tÊt c¶ c¸c ph¹m trï vµ c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c. V× thÕ hiÖu qu¶ kinh tÕ ph¶i ®¸p øng ®­îc 3 vÊn ®Ò: - Mét lµ, mäi ho¹t ®éng cña con ng­êi ®Òu tu©n theo quy luËt “tiÕt kiÖm thêi gian”. - Hai lµ, hiÖu qu¶ kinh tÕ ph¶i ®­îc xem xÐt trªn quan ®iÓm cña lý luËn hÖ thèng. - Ba lµ, hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ mét ph¹m trï ph¶n ¸nh mÆt chÊt l­îng cña ho¹t ®éng kinh tÕ b»ng qu¸ tr×nh t¨ng c­êng c¸c nguån lùc s½n cã phôc vô cho lîi Ých cña con ng­êi. HiÖu qu¶ kinh tÕ ph¶i ®­îc tÝnh b»ng tæng gi¸ trÞ trong mét giai ®o¹n, ph¶i trªn møc b×nh qu©n cña vïng, hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ ph¶i lín h¬n l·i suÊt tiÒn cho vay vèn ng©n hµng. ChÊt l­îng s¶n phÈm ph¶i ®¹t tiªu chuÈn tiªu thô trong, ngoµi n­íc, hÖ thèng ph¶i gi¶m møc thÊp nhÊt thiÖt h¹i (rñi ro) do thiªn tai, s©u bÖnh... HiÖu qu¶ kinh tÕ ®­îc hiÓu lµ mèi t­¬ng quan so s¸nh gi÷a l­îng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc vµ l­îng chi phÝ bá ra trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. KÕt qu¶ ®¹t ®­îc lµ phÇn gi¸ trÞ thu ®­îc cña s¶n phÈm ®Çu ra, l­îng chi phÝ bá ra lµ phÇn gi¸ trÞ cña c¸c nguån lùc ®Çu vµo. Mèi t­¬ng quan ®ã cÇn xÐt c¶ vÒ phÇn so s¸nh tuyÖt ®èi vµ t­¬ng ®èi còng nh­ xem xÐt mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a 2 ®¹i l­îng ®ã. HiÖu qu¶ kinh tÕ lµ ph¹m trï kinh tÕ mµ trong ®ã s¶n xuÊt ®¹t c¶ hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ ph©n bæ. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¶ hai yÕu tè hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ ®Òu tÝnh ®Õn khi xem xÐt viÖc sö dông c¸c nguån lùc trong n«ng nghiÖp. NÕu ®¹t ®­îc mét trong hai yÕu tè hiÖu qu¶ kü thuËt hay hiÖu qña ph©n bæ míi cã ®iÒu kiÖn cÇn chø ch­a ph¶i lµ ®iÒu kiÖn ®ñ cho ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ. ChØ khi nµo viÖc sö dông nguån lùc ®¹t c¶ chØ tiªu hiÖu qu¶ kü thuËt vµ hiÖu qu¶ ph©n bæ th× khi ®ã míi ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ. Tõ nh÷ng vÊn ®Ò trªn cã thÓ kÕt luËn r»ng: b¶n chÊt cña ph¹m trï kinh tÕ sö dông ®Êt lµ: víi mét diÖn tÝch ®Êt ®ai nhÊt ®Þnh s¶n xuÊt ra mét khèi l­îng cña c¶i vËt chÊt nhiÒu nhÊt víi mét l­îng ®Çu t­ chi phÝ vÒ vËt chÊt vµ lao ®éng tiÕt kiÖm nhÊt nh»m ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng vÒ vËt chÊt cña x· héi. 2.2.1.2. HiÖu qu¶ vÒ mÆt x· héi HiÖu qu¶ x· héi lµ mèi t­¬ng quan so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ xÐt vÒ mÆt x· héi vµ tæng chi phÝ bá ra. HiÖu qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ x· héi cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, chóng lµ tiÒn ®Ò cña nhau vµ lµ mét ph¹m trï thèng nhÊt. HiÖu qu¶ x· héi trong sö dông ®Êt hiÖn nay lµ ph¶i thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng, ®¶m b¶o ®êi sèng nh©n d©n, gãp phÇn thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn, néi lùc vµ nguån lùc cña ®Þa ph­¬ng ®­îc ph¸t huy; ®¸p øng nhu cÇu cña hé n«ng d©n vÒ ¨n, mÆc, vµ nhu cÇu sèng kh¸c. Sö dông ®Êt phï hîp víi tËp qu¸n, nÒn v¨n ho¸ cña ®Þa ph­¬ng th× viÖc sö dông ®ã bÒn v÷ng h¬n, ng­îc l¹i sÏ kh«ng ®­îc ng­êi d©n ñng hé. Theo NguyÔn Duy TÝnh (1995) [38], hiÖu qu¶ vÒ mÆt x· héi sö dông ®Êt n«ng nghiÖp chñ yÕu ®­îc x¸c ®Þnh b»ng kh¶ n¨ng t¹o viÖc lµm trªn mét diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp. 2.2.1.3. HiÖu qu¶ vÒ m«i tr­êng HiÖu qu¶ m«i tr­êng ®­îc thÓ hiÖn ë chç: lo¹i h×nh sö dông ®Êt ph¶i b¶o vÖ ®­îc ®é mÇu mì cña ®Êt ®ai, ng¨n chÆn sù tho¸i ho¸ ®Êt, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i. §é che phñ tèi thiÓu ph¶i ®¹t ng­ìng an toµn sinh th¸i (>35%). §a d¹ng sinh häc biÓu hiÖn qua thµnh phÇn loµi.[40] Trong thùc tÕ t¸c ®éng cña m«i tr­êng diÔn ra rÊt phøc t¹p vµ theo chiÒu h­íng kh¸c nhau. C©y trång ®­îc ph¸t triÓn tèt khi ph¸t triÓn phï hîp víi ®Æc tÝnh, tÝnh chÊt cña ®Êt. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt d­íi t¸c ®éng cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, qu¶n lý cña con ng­êi hÖ thèng c©y trång sÏ t¹o nªn nh÷ng ¶nh h­ëng rÊt kh¸c nhau ®Õn m«i tr­êng. HiÖu qu¶ m«i tr­êng ®­îc ph©n theo nguyªn nh©n g©y nªn gåm: hiÖu qu¶ ho¸ häc m«i tr­êng, hiÖu qu¶ vËt lý m«i tr­êng vµ hiÖu qu¶ sinh häc m«i tr­êng. Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hiÖu qu¶ ho¸ häc m«i tr­êng ®­îc ®¸nh gi¸ th«ng qua møc ®é ho¸ häc ho¸ trong n«ng nghiÖp. §ã lµ viÖc sö dông ph©n bãn vµ thuèc b¶o vÖ thùc vËt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cho c©y trång sinh tr­ëng tèt, cho n¨ng suÊt cao mµ kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr­êng ®Êt. HiÖu qu¶ sinh häc m«i tr­êng ®­îc thÓ hiÖn qua mèi t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c©y trång víi ®Êt, gi÷a c©y trång víi c¸c lo¹i dÞch h¹i trong c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt nh»m gi¶m thiÓu viÖc sö dông ho¸ chÊt trong n«ng nghiÖp mµ vÉn ®¹t ®­îc môc tiªu ®Æt ra. HiÖu qu¶ vËt lý m«i tr­êng ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc lîi dông tèt nhÊt tµi nguyªn khÝ hËu nh­ ¸nh s¸ng, nhiÖt ®é, n­íc m­a cña c¸c kiÓu sö dông ®Êt ®Ó ®¹t s¶n l­îng cao vµ tiÕt kiÖm chi phÝ ®Çu vµo. 2.2.2. §Æc ®iÓm vµ ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp 2.2.2.1. §Æc ®iÓm ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp Trong qu¸ tr×nh khai th¸c, sö dông ®Êt n«ng nghiÖp con ng­êi lu«n mong muèn thu ®­îc nhiÒu s¶n phÈm nhÊt trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch víi chi phÝ thÊp nhÊt. §iÒu ®ã kh¼ng ®Þnh khi ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp tr­íc hÕt ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh b»ng kÕt qu¶ thu ®­îc trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch cô thÓ th­êng lµ mét ha, tÝnh trªn mét ®ång chi phÝ, mét lao ®éng ®Çu t­. Nh­ vËy mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. Theo §­êng Hång DËt vµ c¸c céng sù (1994) [39] th× ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mang tÝnh x· héi rÊt s©u s¾c. ChÝnh v× vËy khi ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cÇn ph¶i quan t©m ®Õn nh÷ng t¸c ®éng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Õn c¸c vÊn ®Ò x· héi bao gåm gi¶i quyÕt viÖc lµm, t¨ng thu nhËp, n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ trong n«ng th«n. §©y thùc chÊt lµ ®Ò cËp ®Õn hiÖu qu¶ x· héi khi ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. Ngoµi ra còng theo t¸c gi¶ nµy th× ph¸t triÓn n«ng nghiÖp chØ cã thÓ thÝch hîp ®­îc khi con ng­êi biÕt c¸ch lµm cho m«i tr­êng ph¸t triÓn, ®iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp ph¶i quan t©m tíi nh÷ng ¶nh h­ëng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tíi m«i tr­êng xung quanh [39]. Tãm l¹i, ®Ó ®¸nh gi¸ mét c¸ch toµn diÖn hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cÇn ph¶i ®Ò cËp tíi c¶ hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu qu¶ x· héi vµ hiÖu qu¶ m«i tr­êng. 2.2.2.2. Nh÷ng yÕu tè ¶nh h­ëng tíi hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp HiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp bÞ chi phèi bëi c¸c ®iÒu kiÖn vµ quy luËt sinh th¸i tù nhiªn, mÆt kh¸c bÞ kiÒm chÕ bëi c¸c ®iÒu kiÖn, quy luËt kinh tÕ - x· héi vµ c¸c yÕu tè kü thuËt. V× vËy cã thÓ kh¸i qu¸t nh÷ng ®iÒu kiÖn, nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp gåm 3 néi dung chÝnh sau: * YÕu tè vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn §iÒu kiÖn tù nhiªn (®Êt, n­íc, khÝ hËu, thêi tiÕt...) cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Bëi v×, c¸c yÕu tè cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn lµ tµi nguyªn ®Ó sinh vËt t¹o nªn sinh khèi. Do vËy, cÇn ®¸nh gi¸ ®óng ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®Ó trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh c©y trång vËt nu«i chñ lùc phï hîp vµ ®Þnh h­íng ®Çu t­ th©m canh ®óng. Theo M¸c, ®iÒu kiÖn tù nhiªn lµ c¬ së h×nh thµnh ®Þa t« chªnh lÖch I. Theo N.Borlang - ng­êi ®­îc gi¶i Nobel vÒ gi¶i quyÕt l­¬ng thùc cho c¸c n­íc ph¸t triÓn cho r»ng: yÕu tè duy nhÊt quan träng h¹n chÕ n¨ng suÊt c©y trång ë tÇm cì thÕ giíi cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt ®èi víi n«ng d©n thiÕu vèn lµ ®é ph× cña ®Êt. §iÒu kiÖn vÒ ®Êt ®ai, khÝ hËu thêi tiÕt cã ý nghÜa quan träng ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. NÕu ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi, c¸c hé n«ng d©n cã thÓ lîi dông nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo kh«ng kinh tÕ thuËn lîi ®Ó t¹o ra n«ng s¶n hµng ho¸ víi gi¸ rÎ. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ ngµnh kinh doanh n¨ng l­îng ¸nh s¸ng mÆt trêi dùa trªn c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi kh¸c. * YÕu tè vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ c._.òng gièng nh­ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt kh¸c cña x· héi, nã chÞu sù chi phèi cña quy luËt cung cÇu chÞu sù ¶nh h­ëng cña rÊt nhiÒu yÕu tè ®Çu vµo, quy m« c¸c nguån lùc nh­: ®Êt, lao ®éng, vèn s¶n xuÊt, thÞ tr­êng, kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô n«ng s¶n (David Colman, 1994) [41]. - ThÞ tr­êng lµ nh©n tè quan träng, dùa vµo nhu cÇu cña thÞ tr­êng n«ng d©n lùa chän hµng ho¸ ®Ó s¶n xuÊt. Theo NguyÔn Duy TÝnh (1995) [38], 3 yÕu tè chñ yÕu ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp lµ: n¨ng suÊt c©y trång, hÖ sè quay vßng ®Êt vµ thÞ tr­êng cung cÊp ®Çu vµo vµ tiªu thô ®Çu ra. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸c n«ng hé hoµn toµn tù do lùa chän hµng ho¸ hä cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, ®ång thêi hä cã xu h­íng hîp t¸c, liªn doanh, liªn kÕt ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng n«ng s¶n hµng ho¸ mµ nhu cÇu thÞ tr­êng cÇn víi chÊt l­îng cao ®¸p øng nhu cÇu thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng. Muèn më réng thÞ tr­êng tr­íc hÕt ph¶i ph¸t triÓn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, hÖ thèng th«ng tin, dù b¸o, më réng c¸c dÞch vô t­ vÊn..., quy ho¹ch c¸c vïng träng ®iÓm s¶n xuÊt hµng ho¸ ®Ó ng­êi s¶n xuÊt biÕt nªn s¶n xuÊt c¸i g×, b¸n ë ®©u, mua t­ liÖu s¶n xuÊt vµ ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ g×. S¶n phÈm hµng ho¸ cña ViÖt Nam còng sÏ rÊt ®a d¹ng, phong phó vÒ chñng lo¹i chÊt l­îng cao, gi¸ rÎ vµ ®ang ®­îc l­u th«ng trªn thÞ tr­êng, th­¬ng m¹i ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp (§Æng §×nh §µo, 1998 [40]) lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ cã hiÖu qu¶. - HÖ thèng chÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai, ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t­, hç trî... cã ¶nh h­ëng lín ®Õn s¶n xuÊt hµng ho¸ cña n«ng d©n. §ã lµ c«ng cô ®Ó nhµ n­íc can thiÖp vµo s¶n xuÊt nh»m khuyÕn khÝch hoÆc h¹n chÕ s¶n xuÊt c¸c lo¹i n«ng s¶n hµng ho¸. Tõ khi cã chÝnh s¸ch ®æi míi vÒ c¬ chÕ qu¶n lý, nhÊt lµ tõ khi cã NghÞ quyÕt 10 cña §¶ng (ngµy 5/4/1988) ®Õn nay, viÖc giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi cho c¸c n«ng hé vµ hµng lo¹t c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ®­îc ban hµnh nh­: chÝnh s¸ch tù do th­¬ng m¹i ho¸ trªn ph¹m vi c¶ n­íc, chÝnh s¸ch mét gi¸, chÝnh s¸ch cho n«ng d©n vay vèn víi l·i suÊt ­u ®·i, chÝnh s¸ch thuÕ víi n«ng d©n... (NguyÔn V¨n Tiªm, 1996) vµ c¸c chÝnh s¸ch trong n«ng nghiÖp ®· t¸c ®éng cã lîi lín ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Tõ chç ph¶i nhËp khÈu l­¬ng thùc triÒn miªn trong vµi thËp kû, n¨m 1989 ®· xuÊt khÈu ®­îc ®­îc 1,4 triÖu tÊn g¹o hµng ho¸ vµ ®Õn nay ®øng thø 2 trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu g¹o (NguyÔn Ngäc Trinh, 2000) [43]. ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai cña n­íc ta ®· ®­îc thÓ hiÖn trong HiÕn ph¸p, LuËt §Êt ®ai n¨m 1993 söa ®æi, 1998, 2003 vµ hÖ thèng c¸c v¨n b¶n d­íi luËt cã liªn quan ®Õn khai th¸c vµ sö dông ®Êt ®ai ®­îc quy ®Þnh mét c¸ch thÝch hîp cho nh÷ng ®èi t­îng, nh÷ng vïng kh¸c nhau; c¸c NghÞ ®Þnh 80/CP, 87/CP cña ChÝnh phñ vÒ ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp vµ khung gi¸ cña c¸c lo¹i ®Êt ®Ó tÝnh thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, thu tiÒn khi giao ®Êt, tÝnh gi¸ trÞ tµi s¶n khi giao ®Êt, båi th­êng thiÖt h¹i vÒ ®Êt khi thu håi. ThuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp lµ mét bé phËn cña chÝnh s¸ch ®Êt ®ai ®· thóc ®Èy viÖc sö dông mét c¸ch hîp lý h¬n. Trong c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay §¶ng vµ Nhµ n­íc ta rÊt chó träng tíi viÖc ph¸t triÓn ngµnh n«ng nghiÖp theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸. Do vËy, nhiÒu chÝnh s¸ch thóc ®Èy ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n nh­: ch­¬ng tr×nh 661 “Dù ¸n trång míi 5 triÖu ha rõng”, ch­¬ng tr×nh 135 “Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n vïng d©n téc thiÓu sè vµ miÒn nói”, ch­¬ng tr×nh 30a “Ch­¬ng tr×nh hç trî gi¶m nghÌo nhanh vµ bÒn v÷ng ®èi víi 61 huyÖn nghÌo”, ch­¬ng tr×nh gièng c©y trång vËt nu«i, ch­¬ng tr×nh tam n«ng.... Ngµy 30 th¸ng 6 n¨m 2009, Bé tr­ëng Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®· ra quyÕt ®Þnh sè 1845 Q§/BNN-CB vÒ viÖc phª duyÖt §Ò ¸n ph¸t triÓn th­¬ng m¹i n«ng l©m thñy s¶n ®Õn n¨m 2015 vµ tÇm nh×n ®Õn n¨m 2020, môc tiªu cña ®Ò ¸n lµ: Ph¸t triÓn th­¬ng m¹i n«ng-l©m-thñy s¶n vµ vËt t­ n«ng nghiÖp dùa trªn ph­¬ng thøc kinh doanh hiÖn ®¹i theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, qua ®ã ph¸t huy vai trß dÉn d¾t cña th­¬ng m¹i ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ kinh doanh n«ng s¶n, gãp phÇn t¸c ®éng chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng c«ng nghiÖp hãa, s¶n xuÊt hµng hãa lín, tham gia ngµy cµng s©u vµo chuçi gi¸ trÞ gia t¨ng toµn cÇu. S¾p xÕp, më réng thÞ tr­êng trong n­íc g¾n víi thÞ tr­êng ngoµi n­íc, b¶o ®¶m l­u th«ng hµng ho¸ th«ng suèt, víi møc gi¸ cã lîi cho ng­êi n«ng d©n; ph¸t huy vai trß tÝch cùc cña c¸c m« h×nh th­¬ng m¹i tiªn tiÕn, c¸c lo¹i h×nh th­¬ng nh©n thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ; t¹o lËp m«i tr­êng kinh doanh minh b¹ch, b×nh ®¼ng, gãp phÇn thùc hiÖn lé tr×nh héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi. - Sù æn ®Þnh chÝnh trÞ - x· héi vµ c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp cña Nhµ n­íc, cïng víi nh÷ng kinh nghiÖm, tËp qu¸n s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tr×nh ®é n¨ng lùc cña c¸c chñ thÓ kinh doanh, lµ nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸. Theo Lª Kh¶ Phiªu (1998), trong qu¸ tr×nh n«ng nghiÖp chuyÓn m¹nh sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ héi nhËp quèc tÕ th× nguån ®éng lùc quan träng tr­íc hÕt vÉn lµ nh÷ng lîi Ých chÝnh ®¸ng cña n«ng d©n ®­îc b¶o vÖ b»ng c¸c chÝnh s¸ch ®· ban hµnh, ®ång thêi tiÕp tôc hoµn thiÖn, x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch míi. * YÕu tè vÒ kü thuËt canh t¸c BiÖn ph¸p kü thuËt canh t¸c lµ t¸c ®éng cña con ng­êi vµo ®Êt ®ai, c©y trång, vËt nu«i, nh»m t¹o nªn sù hµi hoµ gi÷a c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó h×nh thµnh, ph©n bè vµ tÝch luü n¨ng suÊt kinh tÕ. §©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò thÓ hiÖn sù hiÓu biÕt vÒ ®èi t­îng s¶n xuÊt, vÒ thêi tiÕt, vÒ ®iÒu kiÖn m«i tr­êng vµ thÓ hiÖn nh÷ng dù b¸o th«ng minh cña ng­êi s¶n xuÊt. Lùa chän c¸c t¸c ®éng kü thuËt, lùa chän chñng lo¹i vµ c¸ch sö dông c¸c ®Çu vµo phï hîp víi c¸c quy luËt tù nhiªn cña sinh vËt nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ®Ò ra lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸. Theo Frank Ellis vµ Douglass C.North, ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, khi cã t¸c ®éng tÝch cùc cña kü thuËt, gièng míi, thuû lîi, ph©n bãn tíi hiÖu qu¶ th× còng ®Æt ra yªu cÇu míi ®èi víi tæ chøc sö dông ®Êt. Cã nghÜa lµ øng dông c«ng nghÖ s¶n xuÊt tiÕn bé lµ mét ®¶m b¶o vËt chÊt cho kinh tÕ n«ng nghiÖp t¨ng tr­ëng nhanh dùa trªn viÖc chuyÓn ®æi sö dông ®Êt. Cho ®Õn gi÷a thÕ kû 21, trong n«ng nghiÖp n­íc ta, quy tr×nh kü thuËt cã thÓ gãp phÇn ®Õn 30% cña n¨ng suÊt kinh tÕ. Nh­ vËy, nhãm c¸c biÖn ph¸p kü thuËt ®Æc biÖt cã ý nghÜa quan träng trong qu¸ tr×nh khai th¸c ®Êt theo chiÒu s©u vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. *. Nhãm c¸c yÕu tè kinh tÕ tæ chøc - C«ng t¸c quy ho¹ch vµ bè trÝ s¶n xuÊt Thùc hiÖn ph©n vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp dùa vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn, dùa trªn c¬ së ph©n tÝch, dù b¸o vµ ®¸nh gi¸ nhu cÇu thÞ tr­êng, g¾n víi quy ho¹ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn, kÕt cÊu h¹ tÇng, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ thÓ chÕ luËt ph¸p vÒ b¶o vÖ tµi nguyªn, m«i tr­êng sÏ t¹o tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp hµng ho¸. §ã lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn hÖ thèng c©y trång, vËt nu«i vµ khai th¸c ®Êt mét c¸ch ®Çy ®ñ, hîp lý, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ®Çu t­ th©m canh vµ tiÕn hµnh tËp trung ho¸, chuyªn m«n ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸. - H×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt C¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc khai th¸c vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. V× vËy, cÇn ph¶i thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc hîp t¸c trong n«ng nghiÖp, x¸c lËp mét hÖ thèng tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh phï hîp vµ gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a s¶n xuÊt - dÞch vô vµ tiªu thô n«ng s¶n hµng ho¸. Tæ chøc cã t¸c ®éng lín ®Õn hµng ho¸ cña hé n«ng d©n lµ: Tæ chøc dÞch vô ®Çu vµo vµ ®Çu ra. - DÞch vô kü thuËt: S¶n xuÊt hµng ho¸ cña hé n«ng d©n kh«ng thÓ t¸ch rêi nh÷ng tiÕn bé kü thuËt vµ viÖc øng dông c¸c tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt. V× s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸ ph¸t triÓn ®ßi hái ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng n«ng s¶n vµ h¹ gi¸ thµnh n«ng s¶n phÈm. 2.2.2.3. C¬ së vµ nguyªn t¾c lùa chän c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp * C¬ së ®Ó lùa chän hÖ thèng c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp: + Môc tiªu vµ ph¹m vi nghiªn cøu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. + Nhu cÇu cña ®Þa ph­¬ng vÒ ph¸t triÓn hoÆc thay ®æi lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. * Nguyªn t¾c khi lùa chän c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp: + HÖ thèng chØ tiªu ph¶i cã tÝnh thèng nhÊt, tÝnh toµn diÖn vµ tÝnh hÖ thèng. C¸c chØ tiªu ph¶i cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau, ph¶i ®¶m b¶o tÝnh so s¸nh cã thang bËc [44, 45]. + §Ó ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c, toµn diÖn cÇn ph¶i x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu c¬ b¶n biÓu hiÖn hiÖu qu¶ mét c¸ch kh¸ch quan, ch©n thËt, ®óng ®¾n theo quan ®iÓm vµ tiªu chuÈn ®· chän, c¸c chØ tiªu bæ sung ®Ó hiÖu chØnh chØ tiªu c¬ b¶n, lµm cho néi dung kinh tÕ biÓu hiÖn ®Çy ®ñ h¬n, cô thÓ h¬n [44, 45]. + C¸c chØ tiªu ph¶i phï hîp víi ®Æc ®iÓm vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ë n­íc ta, ®ång thêi cã kh¶ n¨ng so s¸nh quèc tÕ trong quan hÖ ®èi ngo¹i, nhÊt lµ nh÷ng s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng h­íng tíi xuÊt khÈu [44, 45]. + HÖ thèng chØ tiªu ph¶i ®¶m b¶o tÝnh thùc tiÔn, tÝnh khoa häc vµ ph¶i cã t¸c dông kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn [44, 45]. 2.2.2.4. HÖ thèng c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp B¶n chÊt cña hiÖu qu¶ lµ mèi quan hÖ gi÷a kÕt qu¶ vµ chi phÝ. Mèi quan hÖ nµy cã thÓ lµ quan hÖ hiÖu sè hoÆc quan hÖ th­¬ng sè nªn d¹ng tæng qu¸t cña hÖ thèng chØ tiªu hiÖu qu¶: H = K - C H = K/C K-C c K1-K0 C1- C0 H= H = Trong ®ã: H: hiÖu qu¶; K: KÕt qu¶; C: Chi phÝ; 1 vµ 0 lµ chØ sè vÒ thêi gian. * HiÖu qu¶ kinh tÕ: - HiÖu qu¶ tÝnh trªn 1 ha ®Êt n«ng nghiÖp + Gi¸ trÞ s¶n xuÊt (GTSX): lµ toµn bé gi¸ b¸n vµ dÞch vô ®­îc t¹o ra trong mét kú nhÊt ®Þnh (th­êng lµ mét n¨m). + Chi phÝ trung gian (CPTG) lµ toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ vËt chÊt th­êng xuyªn b»ng tiÒn mµ chñ thÓ bá ra ®Ó thuª, mua c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ dÞch vô sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. + Gi¸ trÞ gia t¨ng (GTGT): lµ hiÖu sè gi÷a GTSX vµ chi phÝ trung gian (CPTG), lµ gi¸ trÞ s¶n phÈm x· héi ®­îc t¹o ra thªm trong thêi kú s¶n xuÊt ®ã. GTGT= GTSX - CPTG - HiÖu qu¶ kinh tÕ tÝnh trªn mét ®ång (CPTG), bao gåm GTSX/CPTG vµ GTGT/CPTG ®©y lµ chØ tiªu t­¬ng ®èi cña hiÖu qu¶. Nã chØ ra hiÖu qu¶ sö dông c¸c chi phÝ biÕn ®æi vµ thu dÞch vô. - HiÖu qu¶ kinh tÕ trªn mét ngµy c«ng lao ®éng (L§) quy ®æi, bao gåm: GTSX/L§ vµ GTGT/L§. Thùc chÊt lµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®Çu t­ lao ®éng sèng cho tõng kiÓu sö dông ®Êt vµ tõng c©y trång, lµm c¬ së ®Ó so s¸nh víi chi phÝ c¬ héi cña ng­êi lao ®éng. C¸c chØ tiªu ph©n tÝch ®­îc ®¸nh gi¸ ®Þnh l­îng (gi¸ trÞ tuyÖt ®èi) b»ng tiÒn theo thêi gi¸ hiÖn hµnh, ®Þnh tÝnh (gi¸ trÞ t­¬ng ®èi) ®­îc tÝnh b»ng møc ®é cao, thÊp. C¸c chØ tiªu ®¹t ®­îc møc cµng cao th× hiÖu qu¶ kinh tÕ cµng lín. * C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ x· héi Theo héi khoa häc ®Êt ViÖt Nam (2000) [46], hiÖu qu¶ x· héi ®­îc ph©n tÝch bëi c¸c chØ tiªu sau: - §¶m b¶o an toµn l­¬ng thùc, gia t¨ng lîi Ých cña ng­êi n«ng d©n. - §¸p øng ®­îc môc tiªu chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña vïng. - Thu hót nhiÒu lao ®éng, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho n«ng d©n. - Gãp phÇn ®Þnh canh, ®Þnh c­, chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc kü thuËt... - T¨ng c­êng s¶n phÈm hµng ho¸, ®Æc biÖt lµ hµng xuÊt khÈu. * C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ m«i tr­êng ViÖc x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ vÒ mÆt m«i tr­êng cña qu¸ tr×nh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp lµ rÊt phøc t¹p, rÊt khã ®Þnh l­îng, ®ßi hái ph¶i ®­îc nghiªn cøu, ph©n tÝch trong thêi gian dµi. V× vËy, ®Ò tµi cña chóng t«i chØ dõng l¹i ë viÖc ®¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña s¶n xuÊt c©y trång tíi ®Êt ®ai, viÖc ®Çu t­ ph©n bãn, thuèc b¶o vÖ thùc vËt cho c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt hiÖn t¹i. 2.3. C¸c nghiªn cøu liªn quan ®Õn n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp 2.3.1. C¸c nghiªn cøu trªn thÕ giíi ViÖc n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghÖp ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tr­íc m¾t vµ l©u dµi lµ vÊn ®Ò quan träng thu hót sù quan t©m cña nhiÒu nhµ khoa häc trªn thÕ giíi. C¸c nhµ khoa häc ®· tËp trung nghiªn cøu vµo viÖc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®èi víi tõng lo¹i c©y trång, tõng gièng c©y trång trªn mçi lo¹i ®Êt, ®Ó tõ ®ã s¾p xÕp, bè trÝ l¹i c¬ cÊu c©y trång phï hîp nh»m khai th¸c tèt h¬n lîi thÕ so s¸nh cña vïng. Hµng n¨m c¸c ViÖn nghiªn cøu n«ng nghiÖp trªn thÕ giíi còng ®· ®­a ra nhiÒu gièng c©y trång míi, nh÷ng kiÓu sö dông ®Êt míi, gióp cho viÖc t¹o thµnh mét sè h×nh thøc sö dông ®Êt míi ngµy cµng cã hiÖu qu¶ cao h¬n. ViÖn nghiªn cøu lóa quèc tÕ (IRRI) ®· cã nhiÒu thµnh tùu vÒ lÜnh vùc gièng lóa vµ hÖ thèng c©y trång trªn ®Êt lóa. Nãi chung vÒ viÖc sö dông ®Êt ®ai, c¸c nhµ khoa häc trªn thÕ giíi ®Òu cho r»ng: ®èi c¸c vïng nhiÖt ®íi cã thÓ thùc hiÖn c¸c c«ng thøc lu©n canh c©y trång hµng n¨m, cã thÓ chuyÓn tõ chÕ ®é canh t¸c cò sang chÕ ®é canh t¸c míi tiÕn bé h¬n, mang kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ cao h¬n. T¹p chÝ “Farming Japan” cña NhËt B¶n ra hµng th¸ng ®· giíi thiÖu nhiÒu c«ng tr×nh ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi vÒ c¸c h×nh thøc sö dông ®Êt ®ai cho ng­êi d©n, nhÊt lµ ë n«ng th«n [47]. T¹i Th¸i Lan nhiÒu vïng trong ®iÒu kiÖn thiÕu n­íc, tõ sö dông ®Êt th«ng qua c«ng thøc lu©n canh lóa xu©n - lóa mïa hiÖu qu¶ thÊp v× chi phÝ t­íi n­íc qu¸ lín vµ ®éc canh c©y lóa lµm ¶nh h­ëng xÊu ®Õn chÊt l­îng ®Êt ®· ®­a c©y ®Ëu thay thÕ lóa xu©n trong c«ng thøc lu©n canh. KÕt qu¶ lµ gi¸ trÞ s¶n l­îng t¨ng lªn ®¸ng kÓ, hiÖu qu¶ kinh tÕ ®­îc n©ng cao, ®é ph× nhiªu cña ®Êt ®­îc t¨ng lªn râ rÖt. Nhê ®ã hiÖu qu¶ sö dông ®Êt ®­îc n©ng cao [47]. ë Th¸i Lan, Uû ban chÝnh s¸ch Quèc gia ®· cã nhiÒu quy chÕ míi ngoµi hîp ®ång cho t­ nh©n thuª ®Êt dµi h¹n, cÊm trång nh÷ng c©y kh«ng thÝch hîp trªn tõng lo¹i ®Êt nh»m qu¶n lý viÖc sö dông vµ b¶o vÖ ®Êt tèt. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc, viÖc khai th¸c vµ sö dông ®Êt ®ai lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n«ng th«n toµn diÖn. ChÝnh phñ Trung Quèc ®· ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý vµ sö dông ®Êt ®ai æn ®Þnh, chÕ ®é së h÷u giao ®Êt cho n«ng d©n sö dông, thiÕt lËp hÖ thèng tr¸ch nhiÖm vµ tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña n«ng d©n trong s¶n xuÊt. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng “n«ng bÊt ly h­¬ng” ®· thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n«ng th«n mét c¸ch toµn diÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. T¹i Philippin t×nh h×nh nghiªn cøu sö dông ®Êt dèc ®­îc thùc hiÖn b»ng kü thuËt canh t¸c SALT. SALT lµ hÖ thèng canh t¸c trång nhiÒu b¨ng c©y thay ®æi gi÷a c©y l©u n¨m vµ c©y hµng n¨m theo ®­êng ®ång møc. 2.3.2. Nh÷ng nghiªn cøu ë ViÖt Nam Trong nh÷ng n¨m qua xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu thùc tiÔn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë ViÖt Nam ®· cã nhiÒu nghiªn cøu vÒ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt, ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸. Nh÷ng ®ãng gãp ®ã ®· gãp phÇn quan träng cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp trong xu h­íng héi nhËp. Tõ nh÷ng thËp kû 90 cña thÕ kû XX ®· cã nhiÒu nhµ khoa häc ®i s©u vµo nghiªn cøu vÒ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt, vÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C¸c nghiªn cøu nh­ nghiªn cøu cña NguyÔn §×nh Hîi (1993) - Kinh tÕ tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp [48]; NguyÔn H¶i H÷u (2000) - §µo t¹o nghÒ ®¸p øng víi chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ [22]; NguyÔn Nh­ Hµ (2000) - Ph©n bãn cho lóa ng¾n ngµy trªn ®Êt phï sa s«ng Hång [49]; Vò ThÞ Ngäc Tr©n (1997) - ph¸t triÓn n«ng hé s¶n xuÊt hµng ho¸ ë vïng ®ång b»ng s«ng Hång [45]; L­¬ng Xu©n Quú (1996) - Nh÷ng biÖn ph¸p tæ chøc vµ qu¶n lý ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp hµng ho¸ vµ ®æi míi kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n B¾c Bé [50]; NguyÔn Ých T©n (2000) - Nghiªn cøu tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, nguån n­íc vµ x©y dùng m« h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh»m khai th¸c cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao mét sè vïng óng tròng ®ång b»ng s«ng Hång [51]. Còng trong giai ®o¹n nµy, ch­¬ng tr×nh quy ho¹ch tæng thÓ ®ang ®­îc tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò xuÊt dù ¸n ph¸t triÓn ®a d¹ng ho¸ n«ng nghiÖp, néi dung quan träng nhÊt lµ ph¸t triÓn hÖ thèng c©y trång ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu m« pháng chiÕn l­îc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vïng ®ång b»ng s«ng Hång cña GS.VS. §µo ThÕ TuÊn (1992) còng ®Ò cËp viÖc ph¸t triÓn hÖ thèng c©y trång, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. HÖ thèng c©y trång vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long do GS.VS. NguyÔn V¨n LuËt chñ tr× còng ®­a ra mét kÕt luËn vÒ ph©n vïng sinh th¸i vµ h­íng ¸p dông nh÷ng gièng c©y trång trªn c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau nh»m khai th¸c sö dông ®Êt mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n. N¨m 1999, Hµ Häc Ng« vµ c¸c céng sù [52] ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng ®Êt ®ai vµ ®Ò xuÊt h­íng sö dông ®Êt n«ng nghiÖp t¹i huyÖn Ch©u Giang, H­ng Yªn. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy, vïng nµy cã thÓ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt cho ®¹t hiÖu qu¶ nh­ lóa-mµu, lóa-c¸, chuyªn rau mµu hoa c©y c¶nh vµ c©y ¨n qu¶ (CAQ). Nghiªn cøu ®· chØ ra r»ng, mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ ch­a ®­îc khai th¸c triÖt ®Ó lµ do ch­a x¸c ®Þnh ®­îc h­íng sö dông lîi thÕ ®Êt n«ng nghiÖp, ®ång thêi ch­a x©y dùng ®­îc c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao [52]. Tõ n¨m 1995 ®Õn n¨m 2000, NguyÔn Ých T©n [51] ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, nguån n­íc vµ x©y dùng m« h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh»m khai th¸c cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao ®èi víi vïng óng tròng x· Phông C«ng - huyÖn Ch©u Giang, tØnh H­ng Yªn. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy: Trªn ®Êt vïng óng tròng Phông C«ng - huyÖn Ch©u Giang, tØnh H­ng Yªn cã thÓ ¸p dông m« h×nh lóa xu©n-c¸ hÌ ®«ng cho l·i tõ 9.258-12.527,2 ngµn ®ång/ha. M« h×nh lóa xu©n-c¸ hÌ ®«ng vµ CAQ, cho l·i tõ 14315,7-18949,25 ngh×n ®ång/ha. ViÖc quy ho¹ch tæng thÓ vïng §BSH, nghiªn cøu ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ ph©n vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp cña nhiÒu t¸c gi¶ vµ c¸c nhµ khoa häc nh­: Vò N¨ng Dòng, TrÇn An Phong, NguyÔn V¨n Phóc [31], [53], [54]. C¸c t¸c gi¶ ®· chØ ra mçi vïng sinh th¸i cã ®Æc ®iÓm khÝ hËu thêi tiÕt, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi kh¸c nhau cÇn ph¶i quy ho¹ch cô thÓ vµ nghiªn cøu ë tõng vïng sinh th¸i th× hiÖu qu¶ c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ kü thuËt trong s¶n xuÊt míi ph¸t huy t¸c dông vµ ®¹t kÕt qu¶ tèt. Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû 21 víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®Ó nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®¸p øng ®­îc sù ph¸t triÓn cña x· héi th× vÊn ®Ò vÒ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt vµ s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ vÉn ®­îc c¸c nhµ khoa häc ®Æc biÖt quan t©m. NguyÔn Tö Xiªm (2000) [14]- Bµn vÒ tÝnh bÒn v÷ng trong qu¶n lý sö dông ®Êt ®åi nói vµ ph­¬ng thøc n«ng l©m kÕt hîp trªn ®Êt dèc; Ng« ThÕ D©n (2001) [55] - Mét sè vÊn ®Ò khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸; NguyÔn Duy Bét (2001) [56] - Tiªu thô n«ng s¶n, thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p; Phan SÜ MÉn, NguyÔn ViÖt Anh (2001) [33,34] - Nh÷ng gi¶i ph¸p cho nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸; NguyÔn ThÞ Vßng vµ c¸c céng sù (2001) [27] - Nghiªn cøu vµ x©y dùng quy tr×nh c«ng nghÖ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt th«ng qua chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång; Vò N¨ng Dòng (2001), quy ho¹ch n«ng th«n ViÖt Nam nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21 [57]; C¸c c«ng tr×nh cã gi¸ trÞ trªn ph¹m vi c¶ n­íc ph¶i kÓ ®Õn c«ng tr×nh nghiªn cøu ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt ®ai ViÖt Nam cña NguyÔn Khang vµ Ph¹m D­¬ng ­ng (1993) [60]; ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt theo quan ®iÓm sinh th¸i vµ ph¸t triÓn l©u bÒn cña t¸c gi¶ TrÇn An Phong- ViÖn quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ n«ng nghiÖp (1996) [53]; c¸c t¸c gi¶ Cao Liªm, §µo Ch©u Thu, TrÇn ThÞ Tó Ngµ - Ph©n vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp vïng §BSH (1990) [58]; Vò ThÞ B×nh - HiÖu qu¶ kinh tÕ sö dông ®Êt canh t¸c trªn ®Êt phï sa s«ng Hång huyÖn Mü V¨n - tØnh H¶i H­ng (1993) [2]; C¸c nghiªn cøu cho thÊy ph¸t triÓn n«ng nghiÖp hµng ho¸ lµ h­íng ®i ®óng ®¾n, phï hîp víi yªu cÇu trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ViÖt Nam trong thêi gian qua vµ trong thêi gian tíi. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®·, ®ang vµ sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n cÇn ph¶i kh¾c phôc. C¸c nghiªn cøu cho thÊy trong giai ®o¹n hiÖn nay ®· xuÊt hiÖn nhiÒu m« h×nh lu©n canh 3-4 vô trong mét n¨m ®¹t hiÖu qu¶ cao. §Æc biÖt ë c¸c vïng ven ®«, vïng cã ®iÒu kiÖn t­íi tiªu chñ ®éng, nhiÒu lo¹i c©y trång cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao ®· ®­îc bè trÝ trong ph­¬ng thøc lu©n canh nh­ hoa c©y c¶nh, c©y ¨n qu¶, c©y thùc phÈm cao cÊp. ë vïng §ång b»ng B¾c Bé ®· xuÊt hiÖn nhiÒu m« h×nh lu©n canh c©y trång 3-4 vô mét n¨m ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ®Æc biÖt ë c¸c vïng sinh th¸i ven ®«, t­íi tiªu chñ ®éng. §· cã nh÷ng ®iÓn h×nh vÒ chuyÓn ®æi hÖ thèng c©y trång, trong viÖc bè trÝ l¹i vµ ®­a vµo nh÷ng c©y trång cã gi¸ trÞ kinh tÕ nh­: hoa, c©y ¨n qu¶, c©y thùc phÈm cao cÊp... Cã thÓ nhËn thÊy r»ng c¸c nghiªn cøu s©u vÒ ®Êt vµ sö dông ®Êt trªn ®©y lµ nh÷ng c¬ së cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa quan träng cho c¸c ®Þnh h­íng sö dông vµ b¶o vÖ ®Êt. 2.3.3. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ sö dông ®Êt hiÖu qu¶ trªn ®Þa bµn huyÖn Hµm Yªn vµ c¸c vïng phô cËn C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn hÖ thèng canh t¸c trªn vïng ®Êt trung du b¹c mÇu B¾c ViÖt Nam còng ®­îc nhiÒu nhµ khoa häc quan t©m. Theo c¸c t¸c gi¶ TrÇn Ngäc Ngo¹n, NguyÔn H÷u Hång, TrÇn V¨n §iÒn..., kÕt qu¶ nghiªn cøu hÖ thèng c©y trång trªn vïng ®Êt b¹c mÇu huyÖn HiÖp Hoµ tØnh B¾c Giang vµ x· §¾c S¬n huyÖn Phæ Yªn tØnh Th¸i Nguyªn ®· t×m ra ®­îc c¸c c«ng thøc lu©n canh hîp lý, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao vµ ®­îc n«ng d©n chÊp nhËn. C¸c t¸c gi¶ §oµn V¨n §iÕm vµ NguyÔn H÷u TÒ trªn c¬ së nghiªn cøu hÖ thèng c©y trång hîp lý trªn vïng ®Êt gß ®åi cao, h¹n, b¹c mÇu vïng Sãc S¬n (Hµ Néi). Tõ ®ã x¸c ®Þnh hÖ thèng c©y trång phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña vïng. Mét h­íng nghiªn cøu kh¸c hÕt søc quan träng vÒ chèng xãi mßn, b¶o vÖ ®Êt ®ai, x¸c ®Þnh c¬ cÊu c©y trång hîp lý, t¨ng n¨ng suÊt c©y trång vµ b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i trªn ®Êt dèc ®· ®­îc nhiÒu nhµ khoa häc tËp trung nghiªn cøu trong nhiÒu n¨m vµ ®¹t ®­îc thµnh tùu ®¸ng kÓ. Theo sè liÖu tæng hîp cña t¸c gi¶ NguyÔn Träng Hµ (1962 - 1971), c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu thÝ nghiÖm vÒ chrèng xãi mßn vµ t¨ng ®é Èm cho ®Êt dèc do c¸c t¸c gi¶: NguyÔn Ngäc B×nh, NguyÔn Quý Kh¶i, Cao V¨n Minh, NguyÔn Xu©n Qu¸t, T«n Gia Huyªn, Hµ Häc Ng«... ®· kh¼ng ®Þnh vai trß tÝch cùc cña c©y hä ®Ëu trång xen lµm gi¶m l­îng ®Êt bÞ xãi mßn tõ 50 - 60%, tr¶ l¹i cho ®Êt mét l­îng th©n l¸ vµo kho¶ng 20 - 40 t¹/ha/n¨m, gãp phÇn t¨ng ®é mÇu mì cho ®Êt. NguyÔn V¨n TiÕn (§¹i häc N«ng l©m - Th¸i nguyªn) ®· thùc hiÖn viÖc nghiªn cøu trång xen s¾n víi l¹c cïng víi c¸c b¨ng cèt khÝ chèng xãi mßn vµ ph©n bãn kho¸ng hîp lý trªn ®Êt dèc nghÌo dinh d­ìng, ®· thu thªm s¶n l­îng l¹c tõ 3,5 - 6,4 t¹/ha, n¨ng suÊt s¾n ®¹t 12,1 - 16,6 tÊn/ha vµ l­îng xãi mßn gi¶m tõ 2,8 - 4,5 lÇn so víi trång s¾n thuÇn. ë Tuyªn Quang cã m« h×nh cam + ng«, VÜnh Phó cã m« h×nh c©y ¨n qu¶ + l¹c + ®Ëu t­¬ng + ng« + khoai lang, Yªn B¸i cã m« h×nh quÕ + s¾n + chÌ (Bïi ThÕ Hïng - NguyÔn H¶i Nam 1996). T¸c gi¶ Th¸i Phiªn, NguyÔn Tö Siªm (1993) còng ®· tæng hîp nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ “canh t¸c bÒn v÷ng trªn ®Êt dèc” nh­ sö dông, qu¶n lý ®Êt dèc ®Ó ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp l©u bÒn; c¸c biÖn ph¸p canh t¸c tæng hîp ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶ vµ sö dông l©u bÒn ®Êt ®åi tho¶i vïng Tam §¶o - VÜnh Phóc cña TrÇn §øc Toµn; Nghiªn cøu triÓn khai kü thuËt canh t¸c bÒn v÷ng trªn ®Êt dèc miÒn nói phÝa b¾c ViÖt Nam cña NguyÔn ThÕ §Æng... 2.4. Mét sè xu h­íng ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp 2.4.1. Xu h­íng ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp trªn thÕ giíi Theo §­êng Hång DËt (1995) [39], trªn con ®­êng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, mçi n­íc chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi kh¸c nhau, nh­ng ph¶i gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò chung sau: - Kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng suÊt chÊt l­îng n«ng s¶n, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng trong n«ng nghiÖp, n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­. - Møc ®é vµ ph­¬ng thøc ®Çu t­ vèn, lao ®éng, khoa häc vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. ChiÒu h­íng chung lµ phÊn ®Êu gi¶m lao ®éng ch©n tay, ®Çu t­ nhiÒu lao ®éng trÝ ãc, t¨ng c­êng hiÖu qu¶ cña lao ®éng qu¶n lý vµ tæ chøc. - Mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ m«i tr­êng Tõ nh÷ng vÊn ®Ò chung trªn mçi n­íc l¹i cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp kh¸c nhau, cã thÓ chia thµnh 2 h­íng: + N«ng nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸: dùa chñ yÕu vµo c¸c yÕu tè vËt t­, kü thuËt, ho¸ chÊt vµ c¸c s¶n phÈm kh¸c cña c«ng nghiÖp. + N«ng nghiÖp sinh th¸i: nhÊn m¹nh c¸c yÕu tè sinh häc, c¸c yÕu tè tù nhiªn, cã chó ý h¬n ®Õn c¸c quy luËt sinh häc, quy luËt tù nhiªn. Tuy nhiªn, trong nhiÒu tr­êng hîp n«ng nghiÖp sinh th¸i kh«ng ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cao. GÇn ®©y nhiÒu nhµ khoa häc ®· nghiªn cøu nÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. §ã lµ mét d¹ng n«ng nghiÖp sinh th¸i víi môc tiªu lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®i ®«i víi gi÷ g×n vµ b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i ®¶m b¶o cho n«ng nghiÖp ph¸t triÓn bÒn v÷ng, l©u dµi. Trong thùc tÕ ph¸t triÓn theo nh÷ng d¹ng tæng hîp, ®an xen c¸c xu h­íng vµo nhau ë nhiÒu møc ®é kh¸c nhau. Cô thÓ nh­: - Vµo nh÷ng n¨m cña thËp kû 60, ë c¸c n­íc ph¸t triÓn ë ch©u ¸, Mü la tinh ®· ®­îc thùc hiÖn cuéc: “c¸ch m¹ng xanh’’. Thùc chÊt cuéc c¸ch m¹ng nµy dùa chñ yÕu vµo viÖc ¸p dông c¸c gièng c©y l­¬ng thùc cã n¨ng suÊt lóa cao (lóa n­íc, lóa m×, ng«...) x©y dùng hÖ thèng thuû lîi, sö dông nhiÒu lo¹i ph©n ho¸ häc. “C¸ch m¹ng tr¾ng’’ ®­îc thùc hiÖn dùa vµo viÖc t¹o ra c¸c gièng gia sóc cã tiÒm n¨ng cho s÷a cao, vµo nh÷ng tiÕn bé khoa häc ®¹t ®­îc trong viÖc t¨ng n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng c¸c lo¹i gia sóc, trong c¸c ph­¬ng thøc ch¨n nu«i mang Ýt nhiÒu tæ chøc c«ng nghiÖp. -  “C¸ch m¹ng n©u’’ diÔn ra trªn c¬ së gi¶i quyÕt mèi quan hÖ cña n«ng d©n víi ruéng ®Êt. Trªn c¬ së kh¬i dËy lßng yªu quý cña n«ng d©n ®èi víi ®Êt ®ai, khuyÕn khÝch tÝnh cÇn cï cña hä ®Ó n¨ng suÊt vµ s¶n l­îng trong n«ng nghiÖp. C¶ ba cuéc c¸ch m¹ng nµy míi chØ dõng l¹i ë viÖc, th¸o gì nh÷ng khã kh¨n tr­íc m¾t, chø ch­a thÓ lµ c¬ së cho mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp l©u dµi vµ bÒn v÷ng. Tõ nh÷ng bµi häc cña lÞch sö ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc cña khoa häc c«ng nghÖ, ë giai ®o¹n hiÖn nay muèn ®­a n«ng nghiÖp ®i lªn ph¶i x©y dùng vµ thùc hiÖn mét nÒn n«ng nghiÖp trÝ tuÖ. Bëi v×, tÝnh phong phó ®a d¹ng vµ ®Çy biÕn ®éng cña n«ng nghiÖp ®ßi hái nh÷ng hiÓu biÕt vµ nh÷ng xö lý ®Çy trÝ tuÖ vµ rÊt biÖn chøng. N«ng nghiÖp trÝ tuÖ thÓ hiÖn ë viÖc ph¸t hiÖn, n¾m b¾t vµ vËn dông c¸c quy luËt tù nhiªn vµ x· héi trong mäi mÆt ho¹t ®éng cña hÖ thèng n«ng nghiÖp phong phó, biÓu hiÖn ë viÖc ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p phï hîp, hîp lý. N«ng nghiÖp trÝ tuÖ lµ b­íc ph¸t triÓn ë møc cao, lµ sù kÕt hîp ë ®Ønh cao cña c¸c thµnh tùu sinh häc, c«ng nghiÖp, kinh tÕ, qu¶n lý ®­îc vËn dông phï hîp, víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi n­íc, mçi vïng. Theo Trung t©m Th«ng tin chuyªn ®Ò n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, trong nh÷ng n¨m qua, cïng víi sù ph¸t triÓn thµnh c«ng vÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ t¨ng tr­ëng vÒ møc sèng, nhiÒu n­íc ®· ®Èy m¹nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång vµ ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt. Nh­: Philipin n¨m 1987-1992 ChÝnh phñ ®· cã chiÕn l­îc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, ®a d¹ng ho¸ c©y trång nh»m thóc ®Èy n«ng nghiÖp ph¸t triÓn; Th¸i Lan nh÷ng n¨m 1982-1996 ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®Çu t­ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp; Ên §é kÓ tõ thËp kû 80, khi s¶n xuÊt l­¬ng thùc ®· ®ñ ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc th× c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp cña chÝnh phñ còng chuyÓn sang ®Èy m¹nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt, ph¸t triÓn nhiÒu c©y trång ngoµi l­¬ng thùc... 2.4.2. Xu h­íng ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp t¹i ViÖt Nam X©y dùng nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn toµn diÖn theo h­íng hiÖn ®¹i, bÒn v÷ng, s¶n xuÊt hµng ho¸ lín, cã n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao, ®¶m b¶o v÷ng ch¾c an ninh l­¬ng thùc quèc gia c¶ tr­íc m¾t vµ l©u dµi. X©y dùng n«ng th«n míi cã kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi hiÖn ®¹i; c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hîp lý, g¾n n«ng nghiÖp víi ph¸t triÓn nhanh c«ng nghiÖp, dÞch vô, ®« thÞ theo quy ho¹ch; x· héi n«ng th«n æn ®Þnh, giµu b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc; d©n trÝ ®­îc n©ng cao, m«i tr­êng sinh th¸i ®­îc b¶o vÖ; hÖ thèng chÝnh trÞ ë n«ng th«n d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®­îc t¨ng c­êng. Kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña d©n c­ n«ng th«n, hµi hoµ gi÷a c¸c vïng, t¹o sù chuyÓn biÕn nhanh h¬n ë c¸c vïng cßn nhiÒu khã kh¨n; n«ng d©n ®­îc ®µo t¹o cã tr×nh ®é s¶n xuÊt ngang b»ng víi c¸c n­íc tiªn tiÕn trong khu vùc vµ ®ñ b¶n lÜnh chÝnh trÞ, ®ãng vai trß lµm chñ n«ng th«n míi.             §Þnh h­íng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®Õn n¨m 2020.         S¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp ph¸t triÓn hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng theo h­íng ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, t¨ng n¨ng suÊt, t¨ng chÊt l­îng, t¨ng gi¸ trÞ gia t¨ng, ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm, b¶o vÖ m«i tr­êng, ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc, ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña nh©n d©n. Duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng cña ngµnh trång trät kho¶ng tõ 2,5 - 3%/n¨m, trong ®ã giai ®o¹n 2011 - 2015 lµ kho¶ng 2,7%/n¨m vµ giai ®o¹n 2016 - 2020 lµ kho¶ng 2,6%/n¨m b»ng c¸c gi¶i ph¸p t¨ng n¨ng suÊt, t¨ng chÊt l­îng, gi¶m gi¸ thµnh, ®iÒu chØnh c¬ cÊu phï hîp xu h­íng biÕn ®æi nhu cÇu tiªu dïng theo møc t¨ng thu nhËp cña nh©n d©n (gi¶m tû lÖ tiªu thô l­¬ng thùc, t¨ng rau hoa qu¶, t¨ng n«ng s¶n tiªu dïng tõ c©y c«ng nghiÖp, t¨ng c©y trång lµm nguyªn liÖu thøc ¨n ch¨n nu«i, c©y trång lµm nhiªn liÖu sinh häc, nguyªn liÖu c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp, d­îc liÖu...), duy tr× quy m« s¶n xuÊt l­¬ng thùc hîp lý, ®¶m b¶o nhu cÇu an ninh l­¬ng thùc cho møc d©n sè æn ®Þnh t­¬ng lai. TËp trung ph¸t triÓn c¸c c©y trång nhiÖt ®íi mµ ViÖt Nam cã lîi thÕ vµ thÞ tr­êng thÕ giíi ph¸t triÓn trong t­¬ng lai cã nhu cÇu (lóa, cµ phª, cao su, ®iÒu, tiªu, chÌ, rau hoa qu¶ nhiÖt ®íi,...), gi¶m thiÓu nh÷ng c©y trång kÐm lîi thÕ, chÊp nhËn nhËp khÈu víi quy m« hîp lý phôc vô chÕ biÕn vµ nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc (b«ng, thuèc l¸, rau hoa qu¶ «n ®íi, ®ç t­¬ng...). Ph¸t triÓn ch¨n nu«i theo lîi thÕ cña tõng vïng sinh th¸i nh»m ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng trong n­íc theo h­íng s¶n xuÊt tËp trung c«ng nghiÖp, ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm, phßng chèng dÞch bÖnh vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. §Èy m¹nh møc t¨ng tr­ëng cña ngµnh ch¨n nu«i ®¹t kho¶ng 6 - 7% trong giai ®o¹n 2011 - 2015 vµ kho¶ng 5 - 6% trong giai ®o¹n 2016 - 2020 ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc víi møc thu nhËp ngµy cµng t¨ng (t¨ng thÞt ®á, t¨ng gia cÇm, t¨ng trøng s÷a, t¨ng s¶n phÈm ®Æc s¶n,...), th._.éng thÞ tr­êng tiªu thô n«ng s¶n. - KhuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong vµ ngoµi n­íc tham gia vµo c¸c lÜnh vùc: s¶n xuÊt gièng c©y trång, vËt nu«i, c«ng nghiÖp chÕ biÕn, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ truyÒn thèng, th­¬ng m¹i vµ dÞch vô,... th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ bè trÝ mÆt b»ng ®Êt ®ai, gi¸ thuª vµ thêi gian thuª ®Êt, tÝn dông, ng©n hµng,... - ChÝnh s¸ch x©y dùng quü tÝn dông nh©n d©n, më réng tÝn dông Nhµ n­íc ®ång thêi cã c¬ chÕ qu¶n lý thÝch hîp, thuËn lîi cho viÖc vay vèn ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, cã chÕ ®é ­u tiªn cho c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n. 4.5.2.4. Gi¶i ph¸p thÞ tr­êng - T¨ng c­êng c«ng t¸c nghiªn cøu më réng thÞ tr­êng tiªu thô, cung cÊp th«ng tin gi¸ c¶ lµ ®iÒu kiÖn cho c¸c hé s¶n xuÊt ®­îc nhiÒu s¶n phÈm cã chÊt l­îng tèt, phï hîp víi ®èi t­îng tiªu dïng, ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong s¶n xuÊt. - KhuyÕn khÝch më réng thÞ tr­êng trong huyÖn, x©y dùng c¸c khu dÞch vô th­¬ng m¹i thu mua n«ng s¶n phÈm t¹i c¸c x·, hç trî th©m nhËp vµo thÞ tr­êng ngoµi tØnh vµ xuÊt khÈu. TiÕp tôc cñng cè vµ n©ng cao vai trß chñ ®¹o cña Hîp t¸c x· n«ng nghiÖp ®Ó cã thÓ ®¶m nhiÖm dÞch vô ®Çu ra cho n«ng s¶n hµng ho¸. - Sím ®Çu t­ x©y dùng c¸c c¬ së chÕ biÕn n«ng s¶n t¹i Hµm Yªn víi quy m« phï hîp nh»m t¹o ra gi¸ trÞ n«ng s¶n cao, dÔ b¶o qu¶n, dÔ tiªu thô. - §Çu t­ ph¸t triÓn hÖ thèng th­¬ng m¹i, dÞch vô, c¸c chî b¸n bu«n ®Çu mèi, t¹o ®iÒu kiÖn cho hµng ho¸ l­u th«ng dÔ dµng. 4.5.2.5. Gi¶i ph¸p khoa häc kü thuËt - Cã chÕ ®é ®·i ngé ®èi víi nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc kü thuËt, khuyÕn khÝch c¸n bé cã tr×nh ®é vÒ ®Þa ph­¬ng c«ng t¸c. - Cñng cè vµ n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc dÞch vô n«ng nghiÖp, nhÊt lµ c¸c dÞch vô vÒ vËt t­, gièng, thuû lîi, b¶o vÖ thùc vËt, c«ng t¸c thó y, m¹ng l­íi khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m,... ®Õn c¬ së, nh»m ®­a tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt vµ ®¸p øng tèt c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt cña n«ng hé. - TiÕp tôc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh khuyÕn n«ng, khuyÕn ng­, ®Èy m¹nh viÖc chuyÓn giao øng dông tiÕn bé khoa häc vÒ gièng c©y trång, vËt nu«i cã n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng vïng, tæ chøc nh©n gièng c©y trång, vËt nu«i vµ kiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc s¶n xuÊt vµ cung cÊp c¸c nguån gièng ®ã. - T¨ng c­êng liªn kÕt víi c¸c c¬ quan nghiªn cøu, c¸c tr­êng ®¹i häc trong n­íc, nghiªn cøu øng dông c¸c tiÕn bé vÒ c«ng nghÖ vµ kü thuËt ®èi víi c¸c ngµnh chñ ®¹o, ­u tiªn c¸c lÜnh vùc chÕ biÕn n«ng s¶n, nghiªn cøu c¸c m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶, phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt cña tõng vïng. 4.5.2.5. Gi¶i ph¸p vÒ gièng + Víi ph­¬ng ch©m tranh thñ c¸c ®iÒu kiÖn s½n cã cña c¸c c¬ së nghiªn cøu khoa häc vÒ gièng c©y trång, vËt nu«i t¹i ®Þa ph­¬ng, tËp trung chñ yÕu øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc vµo s¶n xuÊt gièng, lùa chän gièng phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt cña tõng vïng vµ yªu cÇu cña thÞ tr­êng. + TiÕp tôc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh cÊp 1 ho¸ gièng lóa trong s¶n xuÊt ®¹i trµ dùa trªn c¬ së rót kinh nghiÖm vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ ®· ®¹t ®­îc cña c¸c m« h×nh tr×nh diÔn th©m canh kÕt hîp nh©n gièng t¹i chç. + §­a c¸c gièng ng«, ®Ëu t­¬ng cã n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt, chÞu ®­îc nhiÖt ®é thÊp trong vô ®«ng ®Ó thay thÕ bé gièng cò. + Chän gièng rau cã chÊt l­îng cao, kÕt hîp ®Çu t­ s¶n xuÊt m« h×nh rau gièng, chuyÓn giao c«ng nghÖ gieo trång cho n«ng d©n. Më réng diÖn tÝch rau tr¸i vô, rau an toµn ®ñ tiªu chuÈn cung cÊp cho thÞ tr­êng trong huyÖn vµ thÞ x· Tuyªn Quang, h­íng tíi xuÊt khÈu. 4.5.2.6. Gi¶i ph¸p vÒ nguån nh©n lùc Thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o ng¾n h¹n, trung h¹n, dµi h¹n trªn nhiÒu lÜnh vùc, ®Æc biÖt chó ý ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé kü thuËt cã tr×nh ®é chuyªn m«n thuéc c¸c lÜnh vùc n«ng l©m nghiÖp, t¨ng c­êng ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng - khuyÕn l©m t¹i c¬ së. Lång ghÐp c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n, tæ chøc c¸c buæi héi th¶o, c¸c líp tËp huÊn chuyÓn giao KHKT, d¹y nghÒ hoÆc tham quan m« h×nh s¶n xuÊt ®iÓn h×nh nh»m gióp ng­êi d©n n©ng cao tr×nh ®é s¶n xuÊt. 5. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 5.1. KÕt luËn 1. KÕt qu¶ ®iÒu tra hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp trªn ®i¹ bµn huyÖn ®· x¸c ®Þnh ®­îc 9 lo¹i h×nh sö dông ®Êt víi 27 kiÓu sö dông ®Êt hay hÖ thèng canh t¸c, ®ã lµ: LUT 1: chuyªn lóa; LUT 2: 2 vô lóa (lóa mïa - lóa xu©n) - c©y vô ®«ng; LUT 3: 1vô lóa (lóa mïa) - c©y mµu; LUT 4: chuyªn mµu; LUT 5: n­¬ng rÉy; LUT 6: c©y ¨n qu¶; LUT 7: c©y c«ng nghiÖp hµng n¨m; LUT 8: c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m; LUT 9: Rõng trång. Trong c¸c LUT trªn, hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c LUT 4 (c©y chuyªn mµu) vµ LUT 2 (lóa mïa - lóa xu©n - c©y vô ®«ng) cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt (gi¸ trÞ s¶n xuÊt ®¹t trªn 50 triÖu ®ång, hiÖu qu¶ ®Çu t­ trung b×nh ®¹t trªn 3,0 lÇn, thu nhËp thuÇn ®¹t trªn 40 ngh×n ®ång/c«ng lao ®éng) vµ kiÓu sö dông ®Êt n­¬ng rÉy cho hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp nhÊt (gi¸ trÞ s¶n xuÊt ®¹t 5 - 15 triÖu ®ång, hiÖu qu¶ ®ång vèn ®¹t 1,36 -2,2 lÇn, gi¸ trÞ ngµy c«ng lao ®éng rÊt thÊp chØ ®¹t 5 - 17 ngh×n ®ång/c«ng lao ®éng). Ngoµi ra c¸c LUT 2 vô lóa, c©y ¨n qu¶ vµ trång rõng còng cho thu nhËp kh¸ cao, ®¹t hiÖu kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr­êng tèt. Trong nh÷ng n¨m tíi huyÖn cÇn triÓn khai vµ më réng c¸c m« h×nh trång c©y ¨n qu¶ vµ n«ng l©m kÕt hîp. §©y lµ c¸c lo¹i h×nh cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao vµ b¶o ®¶m tÝnh bÒn v÷ng trong sö dông ®Êt. 2. Qua kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ sö dông ®Êt ®èi víi c¸c LUT, lùa chän kÕt hîp víi c¸c gi¶i ph¸p thuû lîi vµ kü thuËt canh t¸c hîp lý trªn ®Êt dèc (bãn ph©n, lu©n canh víi c©y hä ®Ëu ®Ó c¶i thiÖn ®é ph× cho ®Êt), th©m canh t¨ng vô trªn ®Êt 1 vµ 2 vô. §· lùa chän ®­îc 20 kiÓu sö dông ®Êt thÝch hîp ®ã lµ: lo¹i h×nh sö dông ®Êt chuyªn lóa víi 2 kiÓu sö dông ®Êt lµ 2 vô lóa (LM-LX), 1 vô lóa (LM); lo¹i h×nh sö dông ®Êt 2 vô lóa - mµu ®«ng víi 5 kiÓu sö dông ®Êt lµ LM - LX + khoai lang, LM - LX + ®Ëu t­¬ng, LM - LX + l¹c, LM - LX + ng«, LM - LX + ®Ëu c¸c lo¹i; lo¹i h×nh sö dông ®Êt 1 vô lóa - c©y mµu víi 3 kiÓu sö dông ®Êt lµ LM + ®Ëu t­¬ng, LM + l¹c, LM + ng«; lo¹i h×nh sö dông ®Êt chuyªn mµu víi 6 kiÓu sö dông ®Êt lµ L¹c xu©n - Ng« ®«ng , L¹c xu©n - Khoai lang ®«ng , L¹c xu©n - §Ëu t­¬ng - Ng« ®«ng, Ng« xu©n - ®Ëu t­¬ng - ng« ®«ng , Ng« xu©n - Khoai lang - ®Ëu t­¬ng, chuyªn rau, ®Ëu c¸c lo¹i; lo¹i h×nh sö dông ®Êt trång c©y ¨n qu¶ (víi c¸c lo¹i c©y cam, quýt, nh·n, v¶i); lo¹i h×nh sö dông ®Êt trång c©y c«ng nghiÖp hµng n¨m (c©y mÝa); lo¹i h×nh sö dông ®Êt trång c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m (c©y chÌ); Lo¹i h×nh sö dông ®Êt trång rõng s¶n xuÊt. Xo¸ bá diÖn tÝch ®Êt n­¬ng rÉy vµ thay thÕ b»ng c¸c m« h×nh n«ng l©m kÕt hîp hoÆc c©y l©u n¨m. §Ò xuÊt thªm kiÓu sö dông ®Êt LM - LX + rau vµ c©y TAGS; Cam + c©y mµu (Ng«); C©y chÌ + c©y mµu (ng«); C©y l©m nghiÖp + mµu, c©y ¨n qu¶, ®ång cá ch¨n nu«i. Tuy nhiªn ®Ó sö dông ®Êt cã hiÖu qu¶ cÇn duy tr× vµ ph¸t triÓn lo¹i h×nh nµy cÇn t¨ng c­êng ®Çu t­ th©m canh vµ ¸p dông c¸c tiÕn bé kü thuËt vÒ gièng, ph©n bãn, ph­¬ng ph¸p canh t¸c, phßng trõ dÞch bÖnh, ®Çu t­ ph¸t triÓn thuû lîi, ®Çu t­ kiªn cè ho¸ kªnh m­¬ng vµ x©y dùng thªm mét sè c«ng tr×nh míi vµo s¶n xuÊt ®­a n¨ng suÊt lóa b×nh qu©n ®¹t 55 t¹/ha; trong ®ã vô mïa 50 t¹/ha, vô xu©n 60 t¹/ha. Nh÷ng lo¹i h×nh sö dông ®Êt nµy kh«ng chØ cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, mµ cßn gi¶i quyÕt lao ®éng d­ thõa trªn ®Þa bµn hiÖn nay, ®¹m b¶o ph¸t triÓn ngµnh n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. 3. H­íng sö dông ®Êt bÒn v÷ng vµ duy tr× chÊt l­îng ®Êt trªn ®Þa bµn huyÖn Hµm Yªn dùa trªn c¬ së c¸c gi¶i ph¸p vÒ th©m canh t¨ng vô, gièng míi vµ ®Çu t­ ph©n bãn, khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, thuû lîi, kü thuËt canh t¸c hîp lý trªn ®Êt dèc, c¸c gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch ®Êt ®ai vµ chÝnh s¸ch hç trî ng­êi s¶n xuÊt (vèn, kü thuËt, thÞ tr­êng) sÏ ®¶m b¶o hiÖu qu¶ trªn c¶ 3 ph­¬ng diÖn: kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr­êng. 5.2. §Ò nghÞ Do thêi gian thùc hiÖn ®Ò tµi ng¾n, chóng t«i míi chØ nghiªn cøu ®­îc ë 3 x· ®¹i diÖn cho 3 vïng (vïng ®åi nói cao, vïng ®åi nói thÊp, vïng thung lòng b»ng n»m däc QL 2 vµ s«ng L«), nªn viÖc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt trªn ®Þa bµn toµn huyÖn cßn cã phÇn h¹n chÕ. V× vËy ®Ò nghÞ ®­îc tiÕp tôc nghiªn cøu tiÕp ®Ò tµi nµy ë c¸c x· cßn l¹i ®Ó cã kÕt luËn chÝnh x¸c h¬n. tµi liÖu tham kh¶o Tµi liÖu tiÕng ViÖt 1. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ®Õn n¨m 2020 (KÌm theo c«ng v¨n sè: 3310/BNN-KH ngµy 12/10/2009 cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n) 2. Vò ThÞ B×nh (2002), “Bµi gi¶ng ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt dïng cho häc viªn Cao häc ngµnh Qu¶n lý ®Êt ®ai”, Tr­êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 3. NguyÔn §×nh Bång (1995), “§¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp cña ®Êt trèng ®åi nói träc tØnh Tuyªn Quang theo ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i thÝch hîp”, LuËn ¸n Phã tiÕn sü n«ng nghiÖp, Tr­êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 4. NguyÔn §×nh Bång (2001), “HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt ViÖt Nam n¨m 2000 vµ vÊn ®Ò qu¶n lý, sö dông tµi nguyªn ®Êt quèc gia trong 10 n¨m 2001 - 2010”, T¹p chÝ cña Tæng côc §Þa chÝnh, sè 2, trang 1 - 4. 5. Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n (1996). Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp vµ kinh tÕ x· héi n«ng th«n vïng miÒn nói B¾c bé tíi n¨m 2000 - 2010, B¸o c¸o t¹i Héi nghÞ miÒn nói do Thñ t­íng chÝnh phñ triÖu tËp. 6. Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n (2000). ChiÕn l­îc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp - N«ng th«n ®Õn n¨m 2010. 7. Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n (2000). ChiÕn l­îc ph¸t triÓn l©m nghiÖp giai ®o¹n 2001 - 2010. 8. Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng (n¨m 2004), B¸o c¸o quy ho¹ch sö dông ®Êt ®Õn n¨m 2010 vµ kÕ ho¹ch sö dông ®Êt ®Õn n¨m 2005 cña c¶ n­íc, Hµ Néi. 9. Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng (n¨m 2006), B¸o c¸o tæng quan vÒ kÕt qu¶ kiÓm kª ®Êt ®ai c¶ n­íc n¨m 2005 vµ viÖc tÝnh diÖn tÝch ®Êt ®ai toµn l·nh thæ, Hµ Néi. 10. Hoµng §¹t (1995), Qu¶n lý Marketing s¶n phÈm n«ng nghiÖp trong kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖt Nam, NXB N«ng nghiÖp - Hµ Néi. 11. NguyÔn §Ønh (1994), “Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ chñ yÕu trong sö dông ®Êt trèng ®åi nói träc”, LuËn ¸n PTS khoa häc kinh tÕ, Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n. 12. Héi khoa häc ®Êt ViÖt Nam (2000), §Êt ViÖt Nam, NXB N«ng nghiÖp Hµ Néi. 13. Ph¹m ThÕ NhuËn (2001), “§¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng vµ ®Þnh h­íng sö dông ®Êt ch­a sö dông huyÖn Ninh Hoµ tØnh Kh¸nh Hoµ”, LuËn v¨n th¹c sü n«ng nghiÖp, Tr­êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 14. Th¸i Phiªn, NguyÔn Tö Siªm (1998), “Canh t¸c bÒn v÷ng trªn ®Êt dèc ë ViÖt Nam”, Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 15. Th¸i Phiªn, NguyÔn Tö Xiªm (1999), “§Êt ®åi nói ViÖt Nam tho¸i ho¸ vµ phôc håi”, Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, Hµ Néi. trang 60 - 86. 16. TrÇn An Phong vµ nhãm nghiªn cøu (1995), §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt theo quan ®iÓm sinh th¸i vµ ph¸t triÓn l©u bÒn, NXB N«ng nghiÖp Hµ Néi. 17. NguyÔn Huy Phån (1996), §¸nh gi¸ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt chñ yÕu trong n«ng l©m nghiÖp gãp phÇn ®Þnh h­íng sö dông ®Êt vïng trung t©m MNBB ViÖt Nam. LuËn ¸n Phã tiÕn sü khoa häc n«ng nghiÖp. 18. §oµn C«ng Quú (2000), §¸nh gi¸ ®Êt ®ai phôc vô quy ho¹ch sö dông ®Êt n«ng - l©m nghiÖp huyÖn §¹i Tõ - tØnh Th¸i Nguyªn, LuËn ¸n TiÕn sü khoa häc n«ng nghiÖp - Hµ Néi. 19. NguyÔn Kim S¬n (2000), Tæng hîp vÒ chÝnh s¸ch vµ t×nh h×nh sö dông ®Êt ®ai cña mét sè n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, B¸o c¸o khoa häc chuyªn ®Ò 1 - Tæng côc §Þa chÝnh. 20. Ph¹m ChÝ Thµnh (1998), Ph­¬ng ph¸p luËn trong x©y dùng hÖ thèng canh t¸c ë miÒn b¾c ViÖt Nam, T¹p chÝ ho¹t ®éng khoa häc, sè 3/1998, trang 13 - 21. 21. Chu V¨n ThØnh (1999), Nghiªn cøu c¬ së khoa häc cho viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch sö dông vµ sö dông hîp lý ®Êt ®ai ë ViÖt Nam trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, B¸o c¸o khoa häc, Tæng côc ®Þa chÝnh. 22. L­u V¨n ThÞnh (2005), Nghiªn cøu thùc tr¹ng vµ ®Ò xuÊt quy m« hîp lý sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp cã hiÖu qu¶ cña hé gia ®×nh. §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé, Hµ Néi. 23. NguyÔn Träng TiÕn (1996), Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm c¶nh quan phôc vô cho viÖc bè trÝ hîp lý c©y trång n«ng l©m nghiÖp miÒn nói Lµo Cai, LuËn ¸n Phã tiÕn sü khoa häc ®Þa lý, ®Þa chÊt - Hµ Néi. 24. Bïi Quang To¶n (1993), S¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë trung du, miÒn nói vµ vÊn ®Ò khai th¸c ®Êt mét vô, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 25. Ph¹m §øc TuÊn, Kü thuËt canh t¸c n«ng l©m kÕt hîp ë ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp, Hµ Néi. 26. TrÇn §øc Viªn (1988), N«ng nghiÖp trªn ®Êt dèc th¸ch thøc vµ tiÒm n¨ng, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp, Hµ Néi 27. NguyÔn ThÞ Vßng (2001), Nghiªn cøu vµ x©y dùng quy tr×nh c«ng nghÖ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt th«ng qua chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp ngµnh, Hµ Néi. 28. TrÇn An Phong vµ céng sù (1996), c¸c vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp ViÖt Nam - KÕt qu¶ nghiªn cøu thêi kú 1986 - 1996. NXB N«ng nghiÖp - Hµ Néi. 29. §ç Nguyªn H¶i (1999), X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l­îng m«i tr­êng trong qu¶n lý sö dông ®Êt ®ai bÒn v÷ng cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. T¹p chÝ Khoa häc ®Êt, sè 11, tr 20 30. NguyÔn ThÞ H»ng (2006), §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, ®Ò xuÊt sö dông theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ huyÖn Qu¶ng X­¬ng, tØnh Thanh Ho¸, LuËn v¨n Th¹c sÜ N«ng nghiÖp, §HNN I Hµ Néi. 31. Vò N¨ng Dòng (1997), §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ mét sè m« h×nh ®a d¹ng ho¸ c©y trång vïng ®ång b»ng s«ng Hång, Hµ Néi. 32. NguyÔn Sinh Cóc (2003), N«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam thêi kú ®æi míi. NXB Thèng kª, Hµ Néi. 33. Phan SÜ MÉn, NguyÔn ViÖt Anh (2001), "Nh÷ng gi¶i ph¸p cho nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸", T¹p chÝ Tia s¸ng, 3/2001, trang 11-12. 34. Phan Sü MÉn, NguyÔn ViÖt Anh (2001), "§Þnh h­íng vµ tæ chøc ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸", T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ, sè 273, trang 21-29. 35. ViÖn quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ n«ng nghiÖp (1995), §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng ®Êt theo quan ®iÓm sinh th¸i vµ ph¸t triÓn l©u bÒn, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 36. NguyÔn Khang vµ Ph¹m D­¬ng ¦ng (1995), "KÕt qu¶ b­íc dÇu ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt ViÖt Nam", Héi th¶o quèc gia §¸nh gi¸ vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt trªn quan ®iÓm sinh th¸i vµ ph¸t triÓn l©u bÒn, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 37. §ç ThÞ T¸m (2001), “§¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ huyÖn V¨n Giang - tØnh H­ng Yªn”, LuËn v¨n th¹c sÜ khoa häc N«ng nghiÖp, Tr­êng §¹i häc N«ng nghiÖp I Hµ Néi. 38. NguyÔn Duy TÝnh (1995), “Nghiªn cøu hÖ thèng c©y trång vïng ®ång b»ng s«ng Hång vµ B¾c Trung Bé”, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 39. §­êng Hång DËt vµ c¸c céng sù (1995), LÞch sö N«ng nghiÖp ViÖt Nam. NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi, trang 1, 262-293. 40. §ç Nguyªn H¶i (1999), X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l­îng m«i tr­êng trong qu¶n lý sö dông ®Êt ®ai bÒn v÷ng cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, Khoa häc ®Êt 11/1999, trang 120 41. David Colman vµ Trevor Yuong, (1994), Nguyªn lý kinh tÕ n«ng nghiÖp thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶ trong c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, (Tµi liÖu dÞch), NXBNN, Hµ Néi. 42. NguyÔn V¨n Tiªm, (1996), ChÝnh s¸ch gi¸ c¶ n«ng s¶n phÈm vµ t¸c ®éng cña nã tíi sù ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam, KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ trao ®æi khoa häc 1992-1994, NXBNN, Hµ Néi. 43. NguyÔn Ngäc Trinh, (2000), XuÊt khÈu ®­îc khai th«ng, ®· cã tiÒn ®Ò ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trong n¨m 2000, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, Kinh tÕ 1999-2000 ViÖt Nam thÕ giíi, NXB TiÕn bé, Hµ Néi. 44.Héi Khoa häc §Êt ViÖt Nam (2000), §Êt ViÖt Nam, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 45. QuyÒn §×nh Hµ (1993), §¸nh gi¸ kinh tÕ ®Êt lóa vïng ®ång b»ng s«ng Hång, LuËn ¸n TiÕn sÜ N«ng nghiÖp, §HNN I, Hµ Néi. 46. Héi Khoa häc §Êt ViÖt Nam (2000), §Êt ViÖt Nam, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 47. HÖ thèng canh t¸c- Tr­êng ®¹i häc CÇn Th¬ xuÊt b¶n. 48. NguyÔn §×nh Hîi (1993), KinhtÕ tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp, NXB Thèng kª, Hµ Néi NguyÔn Nh­ Hµ (2000), Ph©n bãn cho lóa ng¾n ngµy trªn ®Êt phï sa s«ng Hång, LuËn ¸n TiÕn sÜ N«ng nghiÖp §HNN I, Hµ Néi. 50. L­¬ng Xu©n Quú vµ céng sù, (1995), Nh÷ng biÖn ph¸p kinh tÕ tæ chøc vµ qu¶n lý ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp hµng ho¸ vµ ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n B¾c Bé, §Ò tµi KX 03 – 21 A. Ch­¬ng tr×nh khoa häc cÊp Nhµ n­íc KX – 03, Hµ Néi. 51. NguyÔn Ých T©n (2000), Nghiªn cøu tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, nguån n­íc vµ x©y dùng m« h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh»m khai th¸c cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao mét sè vïng óng tròng §ång b»ng s«ng Hång, LuËn v¨n tiÕn sÜ n«ng nghiÖp, Tr­êng §¹i häc n«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 52. Hµ Häc Ng« vµ c¸c céng sù (1999), §¸nh gi¸ tiÒm n¨ng ®Êt ®ai phôc vô ®Þnh h­íng quy ho¹ch sö dông ®Êt huyÖn Ch©u Giang, H­ng Yªn, §Ò tµi 96 - 32 - 03 - T§ - Hµ Néi. 53. TrÇn An Phong vµ céng sù, (1996), C¸c vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp ViÖt Nam, KÕt qu¶ nghiªn cøu thêi kú 1986-1996, NXBNN, Hµ Néi 54. NguyÔn V¨n Phóc, (1996), Quy ho¹ch sö dông ®Êt vïng §BSH, KÕt qu¶ nghiªn cøu thêi kú 1986-1996, NXBNN, Hµ Néi 55. Ng« ThÕ D©n (2001), "Mét sè vÊn ®Ò khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, sè 1/2001, trang3-4, 13. 56. NguyÔn Duy Bét (2001), "Tiªu thô n«ng s¶n - thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p", T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn, sè 3/2001, trang 28-30 57. Vò N¨ng Dòng, Lª Hång S¬n, Lª Hïng TuÊn vµ céng sù, (1996), §a d¹ng ho¸ s¶n phÈm n«ng nghiÖp vïng §BSH, ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ n«ng nghiÖp, Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. §Ò tµi cÊp bé 58. Cao Liªm, §µo Ch©u Thu, TrÇn ThÞ Tó Ngµ (1990), Ph©n vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp §ång b»ng s«ng Hång, §Ò tµi 52D.0202, Hµ Néi 59. Vò ThÞ B×nh (1993), “HiÖu qu¶ kinh tÕ sö dông ®Êt canh t¸c trªn ®Êt phï sa s«ng Hång huyÖn Mü V¨n - H¶i H­ng”, T¹p chÝ n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm, (10), trang 391 - 392 60. Ph¹m D­¬ng ­ng vµ NguyÔn Khang (1993), KÕt qu¶ b­íc ®Çu ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt ®ai ViÖt Nam, Héi th¶o khoa häc vÒ qu¶n lý vµ sö dông ®Êt bÒn v÷ng, Hµ Néi Tµi liÖu tiÕng anh 61. O.Bogomolop (1993), “L·ng phÝ vµ n¹n thiÕu hµng ho¸ ë c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa”, T¹p chÝ Khoa häc kinh tÕ thÕ giíi. 62. FAO (1989), Farming System development, FAO, Rome - Italia. 63. FAO (1993), An international framework for Evaluating sustainable land management. 64. FAO (1994), Land evaluation and farming system analysis for land use planning, Working document, 1994. 65. World Bank (a) Responding to RiO - World Bank (1995), support to Ariculture and environment. ESD, World Bank Washington.  Phô lôc Phô lôc 1. §Æc ®iÓm khÝ hËu huyÖn Hµm yªn trung b×nh qua 5 n¨m (2003-2008) Th¸ng NhiÖt ®é kh«ng khÝ (0C) §é Èm kh«ng khÝ (%) L­îng m­a (mm) 1 17,2 84,4 21,6 2 15,8 86,0 46,9 3 21,4 85,0 53,2 4 24,9 85,0 110,7 5 26,6 84,0 245,4 6 28,3 85,0 250,5 7 28,6 85,1 346,0 8 28,3 88,3 193,2 9 27,0 85,7 150,6 10 24,6 86,2 231,3 11 20,2 85,3 27,7 12 17,2 82,5 131,8 C¶ n¨m 23,3 85,2 1809,0 Phô lôc 5: Gi¸ b¸n mét sè mÆt hµng n«ng nghiÖp STT MÆt hµng §¬n vÞ tÝnh Gi¸ BQ n¨m 2007 1 Lóa xu©n ®ång/kg 4.900 2 Lóa mïa ®ång/kg 4.900 3 Ng« ®ång/kg 3.100 4 §Ëu t­¬ng ®ång/kg 11.000 5 L¹c ®ång/kg 10.500 6 S¾n ®ång/kg 1.900 7 Khoai t©y ®ång/kg 4.000 8 Khoai lang ®ång/kg 2.500 9 V¶i ®ång/kg 3.000 10 Nh·n ®ång/kg 6.000 11 B­ëi ®ång/kg 2.500 12 Hång ®ång/kg 5.000 13 §µo ®ång/kg 7000 14 Na ®ång/kg 5.000 15 Quýt ®ång/kg 5.000 16 Cam ®ång/kg 4.000 Phô lôc 6: Gi¸ c¸c lo¹i ph©n bãn vµ c«ng lao ®éng STT Lo¹i §¬n vÞ tÝnh §¬n gi¸ n¨m 2007 1 Ph©n h÷u c¬ ®ång/tÊn 60000 2 §¹m Urª ®ång/kg 2.800 3 Supe L©n ®ång/kg 1.800 4 Kali ®ång/kg 2.300 5 Thuèc trõ s©u ®ång/chai 50.000 6 Thuèc trõ cá ®ång/chai 50.000 7 C«ng thuª m¸y lµm ®Êt ®ång/ha 70.0000 8 C«ng lao ®éng phæ th«ng ®ång/ngµy 20.000 Phô lôc 7: : Ph©n cÊp hiÖu qu¶ kinh tÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp STT Gi¸ trÞ s¶n xuÊt Gi¸ trÞ gia t¨ng HQ§V KÕt qu¶ Gi¸ trÞ (triÖu ®ång) Ph©n cÊp Gi¸ trÞ (triÖu ®ång) Ph©n cÊp Sè lÇn (lÇn) Ph©n cÊp Tæng céng XÕp lo¹i 1 >60 ***** >50 ***** >3,5 ***** 15* A - RÊt cao 2 45 - 60 **** 30 - 50 **** 2-3,5 **** 12*- <15* B - Cao 3 30 - 45 *** 20 - 30 *** 1-2 *** 9*-<12* C - Trung b×nh 4 15 - 30 ** 10 - 20 ** 0,5-1 ** 6*- <9* D - ThÊp 5 <15 * <10 * <0,5 * <6* E - RÊt thÊp Phô lôc 8: . Ph©n cÊp hiÖu qu¶ x· héi sö dông ®Êt n«ng nghiÖp STT Ngµy c«ng lao ®éng/ha KÕt qu¶ Sè c«ng (ngµy) Ph©n cÊp Ký hiÖu XÕp lo¹i 1 >1000 ***** A RÊt cao 2 700 - 1000 **** B Cao 3 500 - 700 *** C Trung b×nh 4 300 - 500 ** D ThÊp 5 <300 * E RÊt thÊp Phô lôc 9: . Møc ®Çu t­ ph©n bãn vµ thuèc b¶o vÖ thùc vËt cho c¸c lo¹i c©y trång n¨m 2008 Lo¹i c©y trång L­îng ph©n bãn L­îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt N (kg/ha) P2O5 (kg/ha) K2O (kg/ha) Ph©n chuång (tÊn/ha) Sè lÇn phun/vô L­îng thuèc sö dông (kg/ha) 1. Lóa xu©n 124,6 78,6 82,5 7,7 3-4 2,5 2. Lóa mïa 105,6 66,5 60,3 6,8 3-4 2,2 3. Khoai lang 61,6 40,2 40,0 4,5 0,98 0,55 4. Rau c¸c lo¹i 168,7 90,2 5,8 2,28 2,91 5. §Ëu ®ç 68,6 45,2 5,2 6,2 4,1 6. §Ëu t­¬ng 32,7 50,2 62,0 8,2 9,62 4,32 7. L¹c 64,4 53,7 5,9 3,9 2,8 8. Cam, quýt 74,2 45,2 75,2 11,0 2,3 1,45 9. Nh·n, v¶i 72,0 58,5 26,0 5,5 3,0 2,2 10. MÝa 250 320 140 4,5 2,12 phiÕu ®iÒu tra n«ng hé Phôc vô cho ®Ò tµi "§¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng vµ ®Ò xuÊt c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp cã hiÖu qu¶ huyÖn Hµm Yªn, tØnh Tuyªn Quang" Hä vµ tªn chñ hé:................................... D©n téc kinh.............. T«n gi¸o ...... Th«n (b¶n) ................. X· ................. huyÖn Hµm Yªn - tØnh Tuyªn Quang Tr×nh ®é v¨n ho¸ ....... Tr×nh ®é chuyªn m«n........... Lo¹i hé.......... I. T×nh h×nh nh©n khÈu, lao ®éng vµ thu nhËp cña gia ®×nh Néi dung §VT Sè l­îng 1-Gia ®×nh «ng (bµ) cã bao nhiªu nh©n khÈu ng­êi 1.1-Ph©n theo giíi tÝnh: ng­êi Nam ng­êi N÷ ng­êi 1.2-Ph©n theo nghÒ nghiÖp: N«ng nghiÖp ng­êi Phi n«ng nghiÖp ng­êi Kh¸c ng­êi 1.3-Ph©n theo ®é tuæi: ng­êi D­íi 15 tuæi: ng­êi Tõ 15 ®Õn 55 tuæi ®èi víi n÷ ng­êi Tõ 15 ®Õn 60 tuæi ®èi víi nam ng­êi Trªn 55 tuæi ®èi víi n÷ vµ trªn 60 tuæi ®èi víi nam ng­êi 2-Tæng thu nhËp/n¨m cña gia ®×nh Tr.® 2.1- Thu tõ trång trät Tr.® 2.2- Thu tõ ch¨n nu«i Tr.® 2.3- Thu tõ thñy s¶n Tr.® 2.4- Thu tõ nghÒ phô hay dÞch vô Tr.® 2.5- Thu kh¸c Tr.® II. T×nh h×nh sö dông ®Êt vµ lo¹i h×nh sö dông ®Êt II.1 T×nh h×nh sö dông ®Êt §¬n vÞ tÝnh: m2 Néi dung Sè m¶nh (thöa) Tæng diÖn tÝch Tæng diÖn tÝch ®ang sö dông 1. §Êt n«ng nghiÖp: - §Êt chuyªn lóa - §Êt lóa - mµu - §Êt chuyªn mµu - §Êt mÆt n­íc NTTS - §Êt trång c©y ¨n qu¶ l©u n¨m - §Êt trång c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m 2. §Êt l©m nghiÖp 3. §Êt thæ c­ -§Êt ë -§Êt v­ên t¹p II.2. Lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp TT DiÖn tÝch (m2) Lo¹i h×nh S§ T×nh tr¹ng Lo¹i ®Êt §Þa h×nh K.n¨ng t­íi, tiªu Dù kiÕn thay ®æi M§SD M¶nh 1 M¶nh 2 M¶nh 3 M¶nh 4 M¶nh 5 M¶nh 6 M¶nh 7 M¶nh 8 C¸ch ghi: - Lo¹i h×nh sö dông ®Êt : ghi 1 lóa, 2 vô lóa; 2 lóa+1 mµu, 1 lóa + 2,3 mµu, chuyªn mµu, c©y ¨n qu¶, hoa c©y c¶nh, NTTS (ghi râ c¸, t«m...), Lóa + NTTS... - T×nh tr¹ng m¶nh ®Êt: ghi G - ®­îc giao; T - Thuª, m­în, ®Êu thÇu, M - Mua - Lo¹i ®Êt : Phï sa chua (Pc); Phï sa gl©y (Pg); Phï sa cã tÇng loang læ (Pl); PhÌn(S)... - §Þa h×nh ruéng: ghi Vµn, Cao, ThÊp... - Kh¶ n¨ng t­íi, tiªu: ghi (X) - T­íi, tiªu chñ ®éng b»ng m¸y; (Z) - T­íi, tiªu chñ ®éng b»ng tay; (0) - dùa vµo tù nhiªn - Dù kiÕn thay ®æi M§SD: 2 lóa+1 mµu, 1 lóa + 2,3 mµu, chuyªn mµu, c©y ¨n qu¶, hoa c©y c¶nh, NTTS (ghi râ c¸, t«m...), Lóa + NTTS... III: T×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp cña hé gia ®×nh III.1. KÕt qu¶ s¶n xuÊt * Trång trät C©y trång DiÖn tÝch (m2) N¨ng suÊt (T¹/ha) S¶n l­îng (TÊn) Gi¸ trÞ s¶n l­îng (1000®) 1. C©y l­¬ng thùc - Lóa - Ng« - Khoai Lang - S¾n - C©y kh¸c 2. C©y c«ng nghiÖp HN vµ T.phÈm - L¹c - §Ëu t­¬ng - Khoai t©y - Su hµo - ít - BÝ xanh - §Ëu c« ve - Cãi - D­a chuét - Rau - C©y kh¸c 3. C©y ¨n qu¶ chÝnh - Cam - Quýt - B­ëi - Hång - Na - C©y kh¸c 4. C©y l©m nghiÖp *. Ch¨n nu«i VËt nu«i Sè l­îng (con) Khèi l­îng s¶n phÈm (kg) Gi¸ trÞ b×nh qu©n (®/kg) TiÒn b¸n hµng (1000®) 1. Tr©u 2. Bß 3. Lîn 4. Gµ 5. VÞt, ngan 6. C¸ 7. Kh¸c IV. §Çu t­ - Chi phÝ s¶n xuÊt (Chi phÝ vËt chÊt tÝnh b×nh qu©n cho 1 sµo) IV.1. Nhãm c©y l­¬ng thùc, thùc phÈm H¹ng môc §VT C©y trång A. Chi phÝ vËt chÊt 1. Gièng c©y trång 2. Ph©n Bãn 2.1 Ph©n bãn h÷u c¬ 2.2. Ph©n bãn v« c¬ - §¹m - L©n - Kali - NPK V«i - C¸c lo¹i kh¸c 3. Thuèc BVTV - Thuèc trõ s©u - Thuèc diÖt cá - Thuèc kÝch thÝch t¨ng tr­ëng - C¸c lo¹i kh¸c B. Chi phÝ lao ®éng 1. Lµm ®Êt 2. Gieo, cÊy 3. Bãn ph©n 4. Phun thuèc 5. Thu ho¹ch 6. VËn chuyÓn 7. Tuèt 8. Ph¬i, sÊy 9. Kh¸c C. Chi phÝ kh¸c 1. Thñy lîi phÝ 2. DÞch vô BVTV 3. Kh¸c IV.2. Nhãm c©y ¨n qu¶, c©y c«ng nghiÖp H¹ng môc §VT C©y trång A. Chi phÝ vËt chÊt 1. Gièng c©y trång 2. Ph©n Bãn 2.1 Ph©n bãn h÷u c¬ 2.2. Ph©n bãn v« c¬ - §¹m - L©n - Kali - NPK - V«i - C¸c lo¹i kh¸c 3. Thuèc BVTV - Thuèc trõ s©u - Thuèc diÖt cá - Thuèc kÝch thÝch t¨ng tr­ëng - C¸c lo¹i kh¸c B. Chi phÝ lao ®éng 1. Lµm ®Êt 2. Gieo, cÊy 3. Bãn ph©n 4. Phun thuèc 5. Thu ho¹ch 6. VËn chuyÓn 7. Tuèt 8. Ph¬i, sÊy 9. Kh¸c C. Chi phÝ kh¸c 1. Thñy lîi phÝ 2. DÞch vô BVTV 3. Kh¸c IV.3. Nu«i trång thñy s¶n, ch¨n nu«i H¹ng môc §VT C©y trång A. Chi phÝ vËt chÊt 1. Gièng c©y trång 2. Thøc ¨n 2.1 Ph©n bãn h÷u c¬ 2.2. Thøc ¨n tinh 2.3. Thøc ¨n th« 3. Thuèc phßng trõ dÞch bÖnh B. Chi phÝ lao ®éng 1. Lµm ®Êt 2. Th¶ 3. Ch¨m sãc 5. Thu ho¹ch 6. VËn chuyÓn C. Chi phÝ kh¸c 1. Thñy lîi phÝ 2. DÞch vô BVTV 3. Kh¸c V. C¸c th«ng tin kh¸c 1-Gia ®×nh cã ®­îc nghe phæ biÕn c¸ch qu¶n lý vµ sö dông ®Êt kh«ng? 1.1-Có [ ] 1.2-Không [ ] Nếu có: -Từ ai:........................................................................................... -Bằng phương tiện gì: Đài [ ] Tivi [ ] Họp [ ] 2-C¬ quan ®Þa ph­¬ng nh­ §Þa chÝnh, KhuyÕn n«ng...cã th¨m t×nh h×nh sö dông ®Êt cña gia ®×nh kh«ng? 2.1-Có [ ] 2.2-Không [ ] 3-Gia ®×nh cã ®­îc dù líp tËp huÊn s¶n xuÊt kh«ng? 3.1-Có [ ] 3.2-Không [ ] Nếu có: -Tập huấn nội dung gì:................................................................. -Ai trong gia đình đi học:............................................................. -Có áp dụng được vào sản xuất không:........................................ 4-Gia ®×nh cã tham dù ch­¬ng tr×nh hay C©u l¹c bé s¶n xuÊt nµo kh«ng? 4.1-Cã Lo¹i líp (C©u l¹c bé):.................................................................. Thêi gian tham gia:...................................................................... Cã bæ Ých kh«ng:.......................................................................... 4.2-Kh«ng 5-Gia ®×nh cã nguyÖn väng t×m hiÓu thªm nh÷ng kü thuËt míi trong s¶n xuÊt kh«ng? VÒ trång trät: Cã [ ] Kh«ng [ ] VÒ Ch¨n nu«i: Cã [ ] Kh«ng [ ] Ngµnh nghÒ kh¸c: Cã [ ] Kh«ng [ ] 6-¤ng (bµ) cho biÕt t×nh h×nh tiªu thô c¸c n«ng s¶n phÈm trong thêi gian qua? 6.1.L­¬ng thùc: a-Tiªu thô dÔ (>70%) b-Tiªu thô trung b×nh (50-69%) c-Tiªu thô khã (<50%) 6.2.Rau mµu a-Tiªu thô dÔ (>70%) b-Tiªu thô trung b×nh (50-69%) c-Tiªu thô khã (<50%) 6.3.C©y gièng: a-Tiªu thô dÔ (>70%) b-Tiªu thô trung b×nh (50-69%) c-Tiªu thô khã (<50%) 6.4.C¸c s¶n phÈm trång trät kh¸c a-Tiªu thô dÔ (>70%) b-Tiªu thô trung b×nh (50-69%) c-Tiªu thô khã (<50%) 6.5.C¸c s¶n phÈm ch¨n nu«i a-Tiªu thô dÔ (>70%) b-Tiªu thô trung b×nh (50-69%) c-Tiªu thô khã (<50%) 7-N¬i tiªu thô hµng ho¸ vµ h×nh thøc tiªu thô hµng ho¸ 7.1.¤ng (bµ) th­êng b¸n s¶n phÈm ë ®©u:.............................. 7.2.H×nh thøc b¸n s¶n phÈm:................................................ 8-Dù ®Þnh vÒ s¶n xuÊt trong thêi gian tíi? 8.1-ý ®Þnh chuyÓn ®æi c©y trång: a-Lóa chuyÓn sang ............................................................ T¹i sao............................................................................ b-Lóa mµu chuyÓn sang...................................................... T¹i sao.......................................................................................... c-Chuyªn mµu chuyÓn sang................................................... T¹i sao............................................................................ d-C©y c¶nh, hoa chuyÓn sang ................................................. T¹i sao............................................................................ e-Kh¸c............................................................................ 8.2-§Êt trång c©y hµng n¨m(C©y trång g×?): ............................................................................................................................ 8.3-§Êt trång c©y l©u n¨m (C©y trång g×): ............................................................................................................................ 8.4-VËt nu«i (Con g×?):...................................................................................... 9-Theo «ng (bµ) lo¹i h×nh sö dông ®Êt nµo sÏ ®­îc «ng bµ t¨ng c­êng ¸p dông trong t­¬ng lai? 9.1-Chuyªn lóa T¹i sao?.............................................................................. 9.2-Lóa-Mµu T¹i sao?.............................................................................. 9.3-Chuyªn mµu T¹i sao?.............................................................................. 9.4-Lóa-c¸ T¹i sao?.............................................................................. 9.5-C©y ¨n qu¶ T¹i sao?............................................................................. 9.6-C¸, T«m T¹i sao?............................................................................. VI. NhËn xÐt chung: ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. §¹i diÖn chñ hé Ngµy ... th¸ng ... n¨m 200 Ng­êi ®iÒu tra D­¬ng Xu©n HiÖn ._.