Đánh giá hiện trạng và đề xuất các biệp pháp khống chế ô nhiễm tại một số trang trại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai

TOÙM TAÉT ÑOÀ AÙN Saûn xuaát noâng nghieäp vaãn laø hoaït ñoäng kinh teá chuû yeáu ôû haàu heát caùc Tænh ôû Vieät nam. Ngoaøi caùc hoaït ñoäng canh taùc troàng troït truyeàn thoáng, chaên nuoâi laø moät ngaønh raát quen thuoäc, gaén lieàn vôùi cuoäc soáng nhö moät nhu caàu thieát yeáu. Ngaøy nay, ngaønh chaên nuoâi ñaõ phaùt trieån ôû möùc ñoä saûn xuaát haøng hoùa vôùi quy moâ ngaøy caøng lôùn nhaèm cung caáp moät soá löôïng lôùn thöïc phaåm ñoäng vaät cho nhu caàu söû duïng ngaøy caøng cao cuûa con ngöôøi. Beân caïnh lôïi ích kinh teá, raát nhieàu vaán ñeà veà chaát löôïng moâi tröôøng naûy sinh, ñe doaï söùc khoeû cuûa coäng ñoàng daân ñòa phöông, laøm cheát sinh vaät nöôùc vaø aûnh höôûng ñeán toaøn boä heä sinh thaùi töï nhieân. Ñaëc bieät nöôùc thaûi chaên nuoâi töø caùc trang traïi coù theå ñöôïc coi laø nguoàn gaây oâ nhieãm chuû yeáu ôû caùc vuøng noâng thoân Vieät nam do coù mang theo nhieàu chaát raén lô löûng, amoni, thaønh phaàn höõu cô cuõng nhö voâ soá vi khuaån vaø virus gaây beänh. Hieän nay, phaàn lôùn loaïi nöôùc thaûi naøy vaãn chöa ñöôïc xöû lyù tröôùc khi xaû vaøo moâi tröôøng ñaát, moâi tröôøng nöôùc (soâng, hoà…) do caùc ñòa phöông thieáu kinh phí vaø chöa nhaän thaáy lôïi ích cuûa vieäc baûo veä moâi tröôøng. Chaên nuoâi noâng hoä thuoäc ñaëc ñieåm kinh teá trang traïi. Tuy nhieân caùc vaán ñeà moâi tröôøng veà trang traïi luoân ñöôïc quan taâm vaø nghieân cöùu maø moïi ngöôøi queân laõng ñi caùc vaán ñeà moâi tröôøng veà chaên nuoâi noâng hoä. Chaên nuoâi noâng hoä beân caïnh nhöõng taùc ñoäng coù lôïi, quaù trình hình thaønh vaø hoaït ñoäng cuûa caùc hoä gia ñình ñaõ vaø ñang gaây ra nhöõng taùc ñoäng tôùi moâi tröôøng. Chính vì vaäy, vaán ñeà baûo veä moâi tröôøng taïi caùc noâng hoä caàn ñuôïc quan taâm. ÔÛ Ñoàng Nai, khía caïnh moâi tröôøng cuûa ngaønh chaên nuoâi môùi chæ ñöôïc quan taâm trong moät vaøi naêm trôû laïi ñaây khi ngaønh chaên nuoâi haøng hoùa ñang ngaøy caøng gia taêng. Tuy nhieân, chöa coù nhöõng nghieân cöùu ñaùnh giaù toaøn dieän hieän traïng oâ nhieãm moâi tröôøng do chaên nuoâi nhaèm xaây döïng caùc chính saùch quaûn lyù, caùc giaûi phaùp kyõ thuaät giaûm thieåu oâ nhieãm. Do ñoù, vieäc xaây döïng caùc bieän phaùp nhaèm haïn cheá nhöõng aûnh höôûng tieâu cöïc cuûa caùc heä thoáng chaên nuoâi ñeán moâi tröôøng ñang laø vaán ñeà caáp thieát. CHÖÔNG 1: MÔÛ ÑAÀU Ñaët vaán ñeà Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, saûn phaåm töø chaên nuoâi ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc cung caáp thòt, tröùng, söõa… goùp phaàn naâng cao chaát löôïng böõa aên haèng ngaøy, cung caáp thöïc phaåm cho con ngöôøi, cho coâng nghieäp cheá bieán, chaên nuoâi coøn goùp phaàn xuaát khaåu taêng thu nhaäp cho ngöôøi lao ñoäng.Tuy nhieân söï phaùt trieån cuûa ngaønh chaên nuoâi trong nhöõng naêm gaàn ñaây cuõng ñaõ goùp phaàn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng nhoû (chaát thaûi raén, nöôùc thaûi, muøi hoâi phaùt sinh…). ÔÛ Ñoàng Nai coù treân 80% ñoäng vaät nuoâi thuoäc caùc cô sôû chaên nuoâi gia ñình, ñöôïc phaân phaân boá haàu heát ôû caùc huyeän noäi thaønh, ven noäi thaønh vaø ngoaïi thaønh cuûa thaønh phoá. Trong chaên nuoâi, ngoaøi vaán ñeà con gioáng, thöùc aên …ñieàu kieän veä sinh chaên nuoâi cuõng ñoùng vai troø quan troïng. Ñieàu kieän veä sinh toát, gia suùc khoûe maïnh, taêng tröôûng nhanh cho naêng xuaát cao. Ñieàu kieän veä sinh keùm gia suùc chaäm phaùt trieån, giaûm suùc ñeà khaùng, tyû leä maéc caùc beänh gun saùn vaø beänh truyeàn nhieãm. Vì vaäy aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán dieàu kieän veä sinh moâi tröôøng coù theå xuaát hieän treân dieän roäng, xuaát phaùt töø nhöõng vaán ñeà caáp baùch treân.Noäi dung ñeà taøi”Ñaùnh giaù hieän traïng vaø ñeà xuaát caùc bieän phaùp khoáng cheá oâ nhieãm taïi moät soá trang traïi treân ñòa baøn tænh Ñoàng Nai”nhaèm trình baøy keát quaû ñieàu tra thöïc nghieäm vaø nhöõng aûnh höôûng cuûa ngaønh chaên nuoâi ñeán moâi tröôøng. Goùp phaàn ñaåy maïnh ngaønh chaên nuoâi phaùt trieån beàn vöõng, thoâng qua vieäc haïn cheá taùc haïi cuûa oâ nhieãm tôùi tình traïng söùc khoûe, taêng cöôøng naâng cao naêng xuaát Xaây döïng moät soá giaûi phaùp quaûn lyù chaát thaûi chaên nuoâi thích hôïp, haïn cheá oâ nhieãm moâi tröôøng do chaát thaûi chaên nuoâi gaây ra nhö: thu gom, löu tröõ vaø xöû lyù. Ñeà xuaát moät soá bieän phaùp söû duïng caùc chaát thaûi coù hieäu quaû kyõ thuaät nhö saûn xuaát biogas, dung dòch hoaït hoùa Anoâlít, cheá phaåm sinh hoïc EM, laøm thöùc aên cho caù vaø baûo quaûn toát chaát thaûi. Muïc ñích laø laøm giaûm söï boác hôi vaø thaáùt thoaùt caùc chaát dinh döôõng cuûa phaân boùn, naâng cao chaát löôïng phaân boùn gia suùc cung caáp cho ngaønh troàng troït. 1.2 Muïc ñích vaø noäi dung nghieân cöùu cuûa ñeà taøi Muïc ñích Tröôùc söùc eùp ngaøy caøng gia taêng veà chaát thaûi raén, muøi hoâi phaùt sinh…aûnh höôûng ñeán söùc khoûe vaø cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân. Ñeà taøi laø treân cô sôû nghieân cöùu ñaùnh giaù hieän traïng vaø ñeà xuaát caùc bieän phaùp khoáng cheá nhaèm: - Xaây döïng vaø baûo veä moâi tröôøng taïi moät soá trang traïi. - Giaûm löôïng khí thaûi, muøi hoâi phaùt sinh. - Mang laïi lôïi ích kinh teá cho trang traïi ñoàng thôøi cuõng mang laïi lôïi ích khoâng nhoû cho moâi tröôøng, xaõ hoäi noùi chung vaø an ninh quoác phoøng noùi rieâng. Noäi dung - Phaân tích toång quan oâ nhieãm moâi tröôøng vaø laäp baùo caùo ñaùnh giaù. - Ñieàu tra, ñaùnh giaù hieän traïng cho töøng trang traïi. - Ñaùnh giaù coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng cuûa trang traïi. - Xaây döïng höôùng daãn caùc giaûi phaùp toång hôïp nhaèm baûo veä moâi tröôøng cho moät soá trang traïi chaên nuoâi. - Aùp duïng thöïc hieän cho töøng trang traïi. 1.3 Phöông phaùp nghieân cöùu 1.3.1 Phöông phaùp thoáng keâ Phöông phaùp thoáng keâ thöïc hieän ñeå xöû lyù soá lieäu coù saún, xaùc ñònh ñoä tin caäy cuûa soá lieäu, xöû lyù vaø toång hôïp soá lieäu coù ñöôïc sau khi thöïc hieän ñieàu tra, thu thaäp tình hình thöïc teá cuûa töøng trang traïi chaên nuoâi. Treân cô sôû soá lieäu tieán haønh phaân tích ñònh höôùng xaây döïng chöông trình, xaùc ñònh caùc nguyeân nhaân, caùc coâng ñoaïn öu tieân caàn nghieân cöùu tæ mæ ñeå xuaát ra caùc bieän phaùp giaûm thieåu oâ nhieãm tieán haønh phaân tích thuaän lôïi vaø trôû ngaïi cuûa moät soá trang traïi chaên nuoâi. Kyõ thuaät thoáng keâ ñöôïc thöïc hieän qua 4 böôùc chính: - Heä thoáng hoùa caùc chæ tieâu caàn thoáng keâ - Tieán haønh ñieàu tra thoáng keâ - Toång hôïp thoáng keâ - Phaân tích vaø döï ñoaùn 1.3.2 Phöông phaùp ma traän Phöông phaùp ma traän naøy ñöôïc öùng duïng ñeå phaân tích vaán ñeà vaø möùc ñoä böùc xuùc veà moâi tröôøng. Caùch lieät keâ naøy theå hieän döôùi daïng toïa ñoä hai chieàu maø truïc hoaønh laø caùc hoaït doäng phaùt trieån vaø truïc tung laø caùc nhaân toá moâi tröôøng. 1.3.3 Phöông phaùp ñieàu tra thöïc nghieäm, laáy maãu phaân tích Phöông phaùp ñieàu tra nhaèm muïc ñích phaân tích ñaùnh giaù hieän traïng cuûa moät soá trang traïi chaên nuoâi. - Toång quan veà trang traïi. - Soá löôïng cuûa moät soá trang traïi. - Thöùc aên ñaàu vaøo, thöùc aên ñaàu ra - Ñaùnh giaù ñieàu kieän töï nhieân – kinh teá – xaõ hoäi cuûa trang traïi. - Phoûng vaán kinh nghieäm veà phoøng choáng oâ nhieãm taïi trang traïi. - Ñieàu tra laáy maãu phaân tích trong phoøng thí nghieäm. 1.3.4 Phöông phaùp ñaùnh giaù nhanh Ñaùnh giaù taûi löôïng oâ nhieãm chaát thaûi raén, nöôùc thaûi cuûa trang traïi, tính toaùn haøng ngaøy soá löôïng phaân raùc roài aùp duïng cho toaøn ngaønh chaên nuoâi. 1.3.5 Phöông phaùp ñieàu tra xaõ hoäi hoïc Phöông phaùp phoûng vaán coäng ñoàng trong trang traïi vaø xung quanh nhaèm nghieân cöùu, phaân tích kinh nghieäm veà quaûn lyù vaø phoøng choáng oâ nhieãm cho töøng trang traïi. 1.3.6 Phöông phaùp hoïc taäp kinh nghieäm trong nöôùc vaø theá giôùi Phöông phaùp döïa treân kinh nghieäm cuûa caùc chuyeân gia trong nöôùc vaø quoác teá thoâng qua taøi lieäu hoaëc caùc hoäi nghò hoäi thaûo, lôùp taäp huaán lieân quan ñeán lænh vöïc khoáng cheá oâ nhieãm taïi moät soá trang traïi nuoâi Heo. 1.3.7 Phöông phaùp Baûn Ñoà Phöông phaùp keát hôïp giöõa döõ lieäu thoâng tin ñòa lyù ñöôïc noái keát vôùi caùc lôùp thoâng tin moâi tröôøng coù lieân quan ñeán chaát löôïng nöôùc, hieän traïng caùc ñieåm oâ nhieãm…Taát caû caùc döõ lieäu ñaàu vaøo ñöôïc xöû lyù baèng maùy tính ñeå ñöa ra keát quaû chính xaùc nhaèm phuïc vuï vaán ñeà phaân tích, ñaùnh giaù. Hình 1.1 : Quaù trình thöïc hieän phöông aùn nghieân cöùXaùc ñònh muïc tieâu vaø ñoà aùn nghieân cöùu Laäp keá hoaïch thöïc hieän Ñieàu tra , khaûo saùt thöïc ñòa Thu thaäp ñieàu tra soá lieäu cô baûn Xöû lyù phaân tích soù lieäu, döõ lieäu Kieåm tra Vieát baùo caùo u 1.4 Ñoái töôïng nghieân cöùu - Moät vaøi cô sôû chaên nuoâi gia suùc treân ñòa baøn Tænh Ñoàng Nai. - Chaát löôïng moâi tröôøng ñaëc bieät laø moâi tröôøng chaát thaûi raén, nöôùc thaûi, muøi hoâi treân ñòa baøn Tænh. - Ñaùnh giaù hieän traïng chaên nuoâi, aùp duïng cho moät soá trang traïi treân ñòa baøn tænh Ñoàng Nai. 1.5 Phaïm vi cuûa ñeà taøi - Veà noäi dung: ñeà taøi chæ taäp trung veà nöôùc thaûi, muøi hoâi vaø chaát thaûi raén trong chaên nuoâi gia suùc vì ñaây laø nguoàn gaây oâ nhieãm nhaát. Ngoaøi ra ñeà xuaát caùc bieän phaùp khoáng cheá oâ nhieãm cho moät soá trang traïi nhaèm baûo veä moâi tröôøng ñoàng thôøi tieát kieäm chi phí trong vaán ñeà xöû lyù. - Veà thôøi gian: ñeà taøi ñöôïc thöïc hieän trong thôøi gian 12 tuaàn (1/10/2007 ñeán 22/12/2007) 1.6 YÙ nghóa vaø thöïc tieån cuûa ñeà taøi - Ñeà taøi cung caáp moät soá cô sôû khoa hoïc phuïc vuï coâng taùc quaûn lyù thích hôïp. - Ñeà xuaát bieän phaùp khoáng cheá oâ nhieãm nhaèm baûo veä moâi tröôøng cho caùc trang traïi. - Goùp phaàn thuùc ñaåy moät neàn noâng nghieäp phaùt trieån beàn vöõng, ñem laïi hieäu quaû kinh teá cao. - Nghieân cöùu naøy coù theå ñem laïi aùp duïng thí ñieåm cho caùc trang traïi khaùc naèm ngoaøi ñòa phaän Ñoàng Nai. CHÖÔNG 2:TOÅNG QUAN VEÀ NGAØNH CHAÊN NUOÂI HEO VAØ O NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG DO CHAÁT THAÛI CHAÊN NUOÂI 2.1 Tình hình chaên nuoâi Heo 2.1.1 ÔÛ Vieät nam ÔÛ Vieät nam, ngaønh chaên nuoâi laø moät ngaønh ñaõ coù lòch söû laâu ñôøi. Ban ñaàu, chaên nuoâi chæ ôû quy moâ gia ñình, nhaèm ñaûm baûo nguoàn thöïc phaåm ñoäng vaät hoaëc söùc keùo cho hoä hay nhoùm gia ñình nhoû. Hieän nay, ngaønh chaên nuoâi cuõng ñaõ phaùt trieån ôû möùc ñoä saûn xuaát haøng hoùa vôùi quy moâ ngaøy caøng lôùn nhaèm cung caáp moät soá löôïng thöïc phaåm ñoäng vaät cho nhu caàu söû duïng ngaøy caøng cao cuûa con ngöôøi. Saûn xuaát ngaønh chaên nuoâi ñang phaûi ñöông ñaàu vôùi nhöõng khoù khaên khoâng chæ veà maët kyõ thuaät nhö vieäc cung caáp thöùc aên, chaêm soùc söùc khoûe, taïo gioáng chaát löôïng cao vaø quaûn lyù cô sôû chaên nuoâi lôùn maø caû veà nhöõng yeáu toá moâi tröôøng, kinh teá vaø xaõ hoäi coù lieân quan ñeán cô sôû chaên nuoâi. Caùc tieán boä khoa hoïc lieân tuïc ñöôïc aùp duïng nhaèm taïo ra naêng xuaát vaø chaát löôïng ngaøy caøng cao. Naêng xuaát caù theå gia suùc vaø naêng xuaát vaät nuoâi treân moät ñôn vò dieän tích ñaát cuõng nhö quy moâ trang traïi ñang taêng leân moät caùch ñaùng keå. Tuy nhieân, töø quaù trình chaên nuoâi taäp trung cao ñoä naøy ñaõ naõy sinh moät vaán ñeà thu huùt söï quan taâm cuûa xaõ hoäi, ñoù laø oâ nhieãm moâi tröôøng. Khoù khaên trong vieäc thu gom, toàn tröõ vaø xöû lyù caùc chaát thaûi chaên nuoâi laø nhöõng vaán ñeà ñaàu tieân gaén lieàn vôùi chaên nuoâi taäp trung. Ngoaøi hình thöùc chaên nuoâi taäp trung vôùi quy moâ cô sôû chaên nuoâi lôùn, vieäc chaên nuoâi quy moâ nhoû vôùi möùc ñaàu tö thaáp nhöng laïi coù quaù nhieàu cô sôû chaên nuoâi treân moät khu ñoâng daân cö cuõng taïo ra nhöõng khoù khaên trong vieäc baûo veä moâi tröôøng. O nhieãm moâi tröôøng khoâng khí, ñaát vaø nöôùc do caùc chaát thaûi chaên nuoâi ñaõ laøm aûnh höôûng ñaùng keå tôùi heä sinh thaùi vaø söùc khoûe con ngöôøi. Vieäc xaây döïng caùc bieän phaùp nhaèm haïn cheá nhöõng aûnh höôûng tieâu cöïc cuûa caùc heä thoáng chaên nuoâi ñeán moâi tröôøng ñang laø vaán ñeà caáp thieát. 2.1.2 ÔÛ Ñoàng Nai Ñoàng Nai laø tænh naèm trong vuøng kinh teá troïng ñieåm phía nam, vôùi dieän tích töï nhieân 589.478 ha vaø daân soá 2 trieäu 149 ngaøn ngöôøi (naêm 2006). Ñoàng Nai laø tænh ñöùng thöù 2 veà chaên nuoâi gia suùc, gia caàm, theo thoáng keâ tænh Ñoàng Nai naêm 2005 coù toång ñaøn Heo laø 2.140.092 con, naêng xuaát vaø giaù thaønh saûn phaåm thòt lôïn, gaø naêm 2005 laø 123.240 taán chæ baèng 50 ñeán 70% giaù thaønh cuûa nhieàu ñòa phöông khaùc trong caû nöôùc. Do vaäy, trong 5 naêm qua kinh teá treân ñòa baøn tænh ñaït toác ñoä taêng tröôûng cao vaø oån ñònh, möùc taêng GDP trung bình trong naêm laø 12,8 %.GDP bình quaân ñaàu ngöôøi ñeán naêm 2005 ñaït 785 USD. Cô caáu kinh teá treân ñòa baøn laø coâng nghieäp, xaây döïng (57%) – dòch vuï (28%) – noâng laâm thuûy saûn (15%). Giaù trò saûn xuaát noâng nghieäp ñaït möùc taêng tröôûng bình quaân laø 5,11%/ naêm vaø ñeán naêm 2005 ñaït möùc 5.529 tyû ñoàng (theo giaù so saùnh 1994), trong ñoù troàng troït taêng 4,12%/naêm, chaên nuoâi taêng 8,05%/ naêm. Cô caáu chaên nuoâi trong giaù trò saûn xuaát noâng nghieäp taêng töø 22,70% (naêm 2000) leân 26,1% (2005), trong ñoù ñaøn Heo taêng bình quaân 14,44/naêm vaø ñaøn Boø taêng10,24%/naêm. Do ñoù nhieàu ñòa phöông, nhieàu trang traïi, noâng tröôøng vaø noâng daân trong tænh Ñoàng Nai ñaõ öùng duïng nhieàu tieán boä kyõ thuaät cuûa coâng ngheä sinh hoïc vaøo phaùt trieån saûn xuaát. Ngoaøi ra, caùc cô sôû chaên nuoâi trong tænh cuõng ñaõ öùng duïng nhieàu coâng ngheä cao trong trong phaùt trieån chaên nuoâi theo höôùng coâng nghieäp töï ñoäng vaø baùn töï ñoäng nhö: trang bò heä thoáng maùng aên, maùng uoáng töï ñoäng, heä thoáng laøm maùt chuoàng traïi, xaây döïng haàm Biogas ñeå vöøa xöû lyù chaát thaûi, baûo veä moâi tröôøng vöøa laáy naêng löôïng phuïc vuï cho chaên nuoâi. Nhieàu ñôn vò ñaõ söû duïng coâng ngheä saïch vôùi söû duïng cheá phaåm sinh hoïc trong nöôùc uoáng, söû duïng vi sinh ñeå söû lyù, saûn xuaát phaân boùn höõu cô phuïc vuï troàng troït. Ñaëc bieät, vieäc aùp duïng coâng ngheä cao ñöôïc phaùt huy toát trong vieäc choïn, lai taïo gioáng cho gia suùc ñaõ giuùp cho 80 ñeán 85% ñaøn lôïn laø gioáng lai vôùi tyû leä naïc ñöôïc naâng leân 50 ñeán 50% hieäu quaû taêng cao roõ reät. Tuy nhieân vieäc öùng duïng coâng ngheä cao ôû Ñoàng Nai vaãn chöa taïo ra böôùc ñoät phaù. Ñeå taïo ra haøng hoùa chaát löôïng cao, giaù thaønh thaáp coù khaû naêng caïnh tranh treân thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc. Ñoàng Nai ñang trieån khai ñoàng loaït nhieàu giaûi phaùp trôû thaønh nhöõng quy trình saûn xuaát phuø hôïp vôùi tieâu chuaån, coâng ngheä cao trong chaên nuoâi ñeå aùp duïng coù hieäu quaû trong moät soá ñôn vò, trang traïi chaên nuoâi coù quy moâ lôùn cuûa tænh, beân caïch ñoù Ñoàng Nai seõ giao cho caùc ban ngaønh chöùc naêng choïn moät soá lónh vöïc. Ñaëc bieät tænh seõ taäp trung ñaàu tö vaø hình thaønh böôùc chuyeån bieán lôùn trong saûn xuaát haøng hoùa saïch, chaát löôïng cao, giaù thaønh haï, taïo ñöôïc thöông hieäu, uy tín cuûa caùc maët haøng veà chaên nuoâi ñòa phöông treân thò tröôøng trong nuôùc vaø quoác teá. 2.2 Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên cuûa ngaønh chaên nuoâi Heo 2.2.1 Thuaän lôïi Ñoàng Nai coù moät löïc löôïng caùn boä khoa hoïc kyõ thuaät veà chaên nuoâi, thuù y vaø ñaõ ñaït nhieàu thaønh quaû trong vieäc öùng duïng caùc tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät hieän ñaïi trong vieäc phaùt trieån ñaøn Heo theo höôùng naïc hoùa. Caùc chæ tieâu kinh teá kyõ thuaät cao, söû duïng quy trình kyõ thuaät chaên nuoâi tieân tieán, coù nhieàu cô sôû cheá bieán thöùc aên gia suùc baûo ñaûm chaát löôïng ñeå ñaùp öùng yeâu caàu quy trình chaên nuoâi môùi. Caùc trang traïi chaên nuoâi chuû yeáu saûn xuaát con gioáng cho noâng hoä chaên nuoâi, chaát löôïng Heo con gioáng toát ñöôïc tín nhieäm cuûa noâng hoä caùc tænh baïn, keå caû caùc tænh phía Baéc. Ñaøn gioáng goác töø Heo ngoaïi nhaäp phaùt huy ñöôïc haäu quaû vaø tieáp tuïc phaùt trieån moät caùch cöõng chaéc, ñaït hieäu quaû kinh teá cao. Cô quan chuû quan baét kòp thò tröôøng vaø coù nhöõng chuyeån bieán cung caùch kinh doanh, ñöa ra nhöõng phöông höôùng ñuùng ñaén nhö taêng tyû troïng chaên nuoâi trong cô caáu giaù trò saûn xuaát noâng nghieäp, taêng cöôøng dòch vuï kyõ thuaät trong coâng nghieäp. 2.2.2 Khoù khaên - Ngaønh chaên nuoâi noùi rieâng vaø ngaønh noâng nghieäp noùi chung cuûa ngoaïi thaønh ñaõ vaø seõ bò taùc ñoäng maïnh bôûi chöông trình ñoâ thò hoùa, nhaát laø vieäc hình thaønh caùc quaän môùi. Trong khi hieäu quaû vaø thu nhaäp töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp coøn thaáp so vôùi ngaønh ngheà khaùc vaø do toác ñoä ñoâ thò hoùa nhanh nhöõng yeâu caàu veà veä sinh ñeå ñaûm baûo moâi sinh khoâng nhöõng buoäc caùc ñôn vò chaên nuoâi phaûi giaûm quy moâ saûn xuaát, chuaån bò caùc phöông aùn di dôøi ra ngoaøi vuøng quy hoaïch trong töông lai maø coøn taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán heä thoáng chaên nuoâi trong caùc trang traïi, hoä gia ñình. Neáu tieáp tuïc ñaàu tö phaûi taêng chi phí cho vieäc xöû lyù moâi sinh hoaëc phaûi tìm ñòa ñieåm khaùc hoaëc phaûi chuyeån sang hoaït ñoäng kinh doanh khaùc. - Hieän nay Ñoàng Nai coù caùc coâng ty lieân doanh vaø moät soá coâng ty nöôùc ngoaøi ñaõ ñaàu tö voán ñeå xaây döïng traïi chaên nuoâi vaø nhaø maùy cheá bieán thöùc aên gia suùc thì ngaønh chaên nuoâi nhö hieän nay seõ gaëp nhieàu khoù khaên trong töông lai. - Ñoàng Nai cuõng laø moät trung taâm giao dòch thöông maïi lôùn neân khi coù thieân tai, dòch beänh xaûy ra ôû caùc nôi khaùc thì Ñoàng Nai khoâng traùnh khoûi aûnh höôûng do laây lan. - Giaù caû ñaàu vaøo, ñaàu ra cuûa thöùc aên, con gioáng vaø Heo thòt khoâng oån ñònh, thöông laùi chieám lænh khaâu thu mua thöôøng eùp giaù cho duø giaù thòt treân thò tröôøng khoâng heà giaûm. Ñieàu ñoù laøm cho ngöôøi chaên nuoâi thöôøng xuyeân bò loå duø trong tröôøng hôïp hoï ñaït chæ tieâu kyõ thuaät, vaø ñaëc bieät laø cô caáu ñaøn Heo thay ñoåi do khoâng baùn ñöôïc Heo. - Chính saùch hoå trôï cho saûn xuaát noâng nghieäp, di dôøi caùc cô sôû chaên nuoâi gaây oâ nhieãm ra vuøng quy hoaïch chöa thöïc hieän hoaøn haûo. 2.3 Hieän traïng moâi tröôøng cuûa moät soá trang traïi chaên nuoâi Heo 2.3.1 Thaønh phaàn vaø tính chaát cuûa chaát thaûi chaên nuoâi gia suùc 2.3.1.1 Thaønh phaàn nöôùc thaûi - Söï oâ nhieãm nöôùc laø söï coù maët cuûa moät soá chaát ngoaïi lai trong moâi tröôøng nöôùc töï nhieân duø chaát ñoù coù haïi hay khoâng. Khi vöôït quaù moät ngöôõng naøo ñoù thì chaát ñoù seõ trôû neân ñoäc haïi ñoái vôùi con ngöôøi vaø sinh vaät. - Nöôùc thaûi töø hoaït ñoäng chaên nuoâi bao goàm nöôùc thaûi veä sinh chuoàng traïi vaø nöôùc thaûi do vaät nuoâi baøi tieát, löôïng nöôùc thaûi naøy coøn chöùa moät phaàn phaân cuûa vaät nuoâi coù haøm löôïng chaát raén lô löõng khaù cao cuõng nhö bò oâ nhieãm höõu cô raát lôùn. Caùc thaønh phaàn höõu cô trong nöôùc thaûi chaên nuoâi ñeàu deå phaân huûy, chieám 70 – 80 % goàm xenlulo, protit, axítamin, chaát beùo, hydratcacbon vaø caùc daãn xuaát cuûa chuùng coù trong phaân, trong thöùc aên thöøa. Caùc thaønh phaàn voâ cô chieám 20 – 30 % goàm caùt, ñaát, muoái, ure, amoni, muoái clorua… Söï phaân huûy sinh hoïc caùc thaønh phaàn höõu cô trong nöôùc thaûi chính laø nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm muøi hoâi taïi moät soá trang traïi chaên nuoâi. Ngoaøi ra, nöôùc thaûi taïi caùc trang traïi chaên nuoâi chính laø nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm caùc nguoàn nöôùc maët, nöôùc ngaàm trong khu vöïc. (Nghieân cöùu cuûa Trung taâm Coâng Ngheä Moâi Tröôøng– ENTEC) - Nöôùc thaûi chaên nuoâi khoâng chöùa caùc chaát ñoäc haïi nhö nöôùc thaûi coâng nghieäp (acid, kieàm, kim loaïi naëng, chaát oâxy hoùa…) nhöng chöùa raát nhieàu loaïi aáu truøng, vi truøng, tröùng giun saùn coù trong phaân. Coù theå noùi ñaëc tröng oâ nhieãm cuûa nöôùc thaûi chaên nuoâi laø haøm löôïng chaát raén lô löûng, chaát höõu cô hoøa tan vaø vi sinh vaät gaây beänh. Baûng 2.1: Tính chaát nöôùc thaûi trong chaên nuoâi gia suùc Ñaëc tính Giaù trò Ñôn vò Ñoä ñuïc 420 – 550 mg/l Nhieät ñoä 26 – 30 0 C PH 6,1 – 7,9 mg/l Ñoä maën 200 – 500 mg/l DO 5000 – 12000 mg/l Toång P 36 –72 mg/l Toång N 220 - 460 mg/l Daàu môõ 5 - 58 mg/l SS 180 – 450 mg/l NH4+ 15 – 28,4 mg/l E.coli 12,6.106– 68,3.103 MPN/100ml Tröùng giun saùn 28 - 280 Tröùng/l (Nguoàn: Tröông Thanh Caûnh & coäng taùc vieân, 1997,1998) - Ñoàng Nai coù nhieàu cô sôû chaên nuoâi, haàu heát caùc cô sôû chöa coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi maø ñöôïc thaûi boû tröïc tieáp ra soâng raïch, ao, hoà …Haàu heát deã phaân huyû thaønh acid amin, acid beùo, CO2, H2O, NH3, H2S… Söï phaân huûy sinh hoïc naøy chính laø nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm muøi hoâi taïi caùc trang traïi chaên nuoâi. - Löôïng nöôùc söû duïng tính treân moät ñaàu gia suùc dao ñoäng khoaûng 30 – 80 lit/con/ngaøy tuøy thuoäc vaøo ñaëc ñieåm heä thoáng chuoàng traïi, quy trình nuoâi döôõng chaêm soùc, muøa möa hay muøa khoâ. Baûng2.2: Thaønh phaàn nöôùc thaûi ôû moät soá traïi Heo taïi Ñoàng Nai STT PH COD (mg/l) BOD5 (mg/l) PToång (mg/l) NToång (mg/l) TSS (mg/l) Toång Coliform (MPN/100ml) Maãu phaân tích vaøo muøa khoâ 1 7,1 2.880 1.600 88 9 2.080 93.104 2 6,7 2.240 450 49 15 670 1100.105 3 6,8 3.600 1.800 98 10 3.747 1100.104 Maãu phaân tích vaøo muøa möa 1 6,7 - 2.250 47 560 865 110.106 2 6,6 - 2.260 33 599 490 > 240.106 3 6,7 - 3.400 74 1.224 1.366 > 240.106 (Nguoàn: Sôû Noâng Nghieäp vaø phaùt trieån Noâng thoân Ñoàng Nai) 2.3.1.2 Thaønh phaàn muøi hoâi - Coù nhieàu loaïi khí sinh ra trong chuoàng nuoâi gia suùc vaø baõi chöùa chaát thaûi do quaù trình phaân huûy kî khí chaát thaûi chaên nuoâi (chuû yeáu laø phaân vaø nöôùc tieåu) vaø quaù trình hoâ haáp cuûa vaät nuoâi. Thaønh phaàn chaát thaûi chaên nuoâi coù theå chia thaønh 3 nhoùm: Protein, cacbohydrate vaø daàu môõ. Quaù trình phaân huûy kî khí chaát thaûi chaên nuoâi taïo nhieàu saûn phaåm trung gian vaø saûn phaåm cuoái khaùc nhau. - Trong 3 -5 ngaøy ñaàu, muøi hoâi sinh ra ít, do vi sinh vaät chöa kòp phaân huûy phaân vaø nöôùc tieåu gia suùc. NH3 ñöôïc taïo thaønh nhieàu nhaát vaøo ngaøy thöù 3 vaø 21. Khi ñeå phaân bò phaân huûy laâu, hoãn hôïp caùc khí sinh ra trong quaù trình phaân huûy kî khí phaân vaø nöôùc tieåu gia suùc (coù thaønh phaàn chuû yeáu laø NH3, H2S, CH4) taïo thaønh moät muøi raát khoù chòu, ñaëc bieät ñoái vôùi ngöôøi chöa quen tieáp xuùc. Quaù trình hoâ haáp cuûa gia suùc thaûi ra moät löôïng lôùn CO2. Taát caû caùc khí naøy toàn taïi trong moâi tröôøng khoâng khí cuûa khu vöïc chaên nuoâi taïo neân moät muøi ñaëc tröng hoâi thoái raát khoù chòu. ÔÛ noàng ñoä cao chuùng coù theå gaây ngaït, kích thích nieâm maïc maét vaø muõi, gaây choaùng vaùng nhöùc ñaàu. Möùc ñoä nguy haïi cuûa caùc khí naøy taêng cao khi toàn taïi ñoàng thôøi trong khoâng khí hoaëc tích tuï laïi vôùi noàng ñoä cao, gaây khoù chòu vaø coù theå nguy hieåm cho ngöôøi vaø gia suùc. Baûng2.3: Keát quaû phaân tích maãu khí ôû moät soá traïi chaên nuoâi gia ñình Loaïi chaát oâ nhieãm Buïi NH3 H2S Keát quaû phaân tích (mg/l) 0.45-0.58 1.3-1.55 0.045-0.06 TCVN5937-5938/2005 0.3 0.2 0.008 (Nguoàn :Vieän khoa hoïc Noâng Nghieäp Mieàn nam ) - Caùc saûn phaåm khí nhö NH3, H2S, Indol, Phenol, Schatole,…sinh ra coù theå gaây kích thích maïnh heä hoâ haáp vaø oâ nhieãm moâi tröôøng. Theo taùc giaû Tröông Thanh Caûnh (1999), caùc khí sinh ra töø chaên nuoâi ñöôïc chia ra caùc nhoùm sau : Nhoùm 1: Caùc khí kích thích - Nhöõng khí naøy coù taùc duïng gaây toån thöông ñöôøng hoâ haáp vaø phoåi, ñaëc bieät laø gaây toån thöông nieâm maïc cuûa ñöôøng hoâ haáp. Nhaát laø NH3 gaây neân hieän töôïng kích thích thò giaùc, laøm giaûm thò löïc. Nhoùm 2 : Caùc khí gaây ngaït - Caùc chaát khí gaây ngaït ñôn giaûn (CO2 vaø CH4): nhöõng khí naøy trô veà maët sinh lyù. Ñoái vôùi thöïc vaät, CO2 coù aûnh höôûng toát, taêng cöôøng khaû naêng quang hôïp. Noàng ñoä CH4 trong khoâng khí töø 45% trôû leân gaây ngaït thôû do thieáu oxi. Khi hít phaûi khí naøy coù theå gaëp caùc trieäu chöùng nhieãm ñoäc nhö say, co giaät, ngaït vaø vieâm phoåi. - Caùc chaát gaây ngaït hoùa hoïc (CO): laø nhöõng chaát khí gaây ngaït bôûi chuùng lieân keát vôùi Hemoglobin cuûa hoàng caàu maùu laøm ngaên caûn quaù trình thu nhaän hoaëc quaù trình söû duïng oxy cuûa caùc moâ baøo. Nhoùm 3: Caùc khí gaây meâ - Nhöõng chaát khí (Hydrocacbon) coù aûnh höôûng nhoû hoaëc khoâng gaây aûnh höôûng tôùi phoåi nhöng khi ñöôïc haáp thu vaøo maùu thì coù taùc duïng nhö döôïc phaåm gaây meâ. Nhoùm 4 : Caùc chaát khaùc - Nhöõng chaát khí naøy bao goàm caùc nguyeân toá vaø chaát ñoäc deã bay hôi. Chuùng coù nhieàu taùc duïng gaây ñoäc khaùc nhau khi haáp thuï vaøo cô theå chaúng haïn nhö khí phenol ôû noàng ñoä caáp tính. 2.3.1.3 Thaønh phaàn chaát thaûi raén Xaùc gia suùc - Chuùng coù ñaëc tính phaân huyû sinh hoïc, boác muøi hoâi thoái lan nhanh trong khoâng khí vaø cuõng nhö taùc nhaân truyeàn cho ngöôøi vaø vaät nuoâi. Thoâng thöôøng Heo cheát sau 2 ngaøy laø muøi sinh raát khoù chòu, neáu xöû lyù khoâng kòp ñeå laâu seõ gaây taùc haïi raát nghieâm troïng cho moâi tröôøng. Do ñoù, chuoàng traïi nôi coù vaät nuoâi cheát caàn phaûi veä sinh vaø khöû truøng. Moät soá hoä chaên nuoâi gia ñình xöû lyù ñoái vôùi nhöõng con Heo bò cheát ñieàu khoâng ñuùng theo tieâu chuaån, hoï coù theå xöû lyù baèng caùch khi thaáy Heo coù daáu hieäu bò beänh saép cheát hoaëc môùi cheát laø ñem baùn heo thòt vôùi giaù cöïc reû. Ñieàu naøy raát coù haïi cho söùc khoeû ngöôøi duøng phaûi thòt ñoù neân raát caàn coù boä phaän kieåm soaùt chaát löôïng thòt ra thò tröôøng. Thöùc aên thöøa, oå loùt chuoàng vaø caùc chaát thaûi khaùc - Trong nhöõng tröôøng hôïp chaên nuoâi duøng oå loùt nhö rôm raï, vaûi…Sau moät thôøi gian söû duïng thì phaûi thaûi boû, nhöõng chaát thaûi naøy coù theå mang theo phaân, nöôùc tieåu vaø vi sinh vaät gaây beänh neân caàn phaûi xöû lyù khoâng ñöôïc ñeå ngoaøi moâi tröôøng. - Thöùc aên thöøa, thöùc aên bò rôi vaõi töø chaên nuoâi cuõng goùp phaàn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Thaønh phaàn cuûa chuùng haàu heát laø caùc chaát höõu cô deã phaân huyû nhö caùm, nguõ coác, boät caù, toâm, voû soø, khoaùng chaát… Trong töï nhieân chaát thaûi naøy bò phaân huyû sinh ra muøi khoù chòu, aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng xung quanh. Aûnh höôûng ñeán söï sinh tröôûng phaùt trieån cuûa gia suùc vaø söùc khoeû con ngöôøi. - Chaát thaûi raén thöôøng xuyeân sinh ra trong traïi chaên nuoâi Heo. Trong phaân gia suùc, gia caàm chöùa caùc chaát dinh döôõng coù theå hoã trôï cho troàng troït vaø laøm taêng ñoä maøu môõ cuûa ñaát. Vaät duïng chaên nuoâi, beänh phaåm thuù y - Caùc vaät duïng chaên nuoâi hay thuù y bò boû laïi nhö bao bì, kim tieâm, chai loï ñöïng thöùc aên, thuoác thuù y…Cuõng laø moät nguoàn quan troïng deã gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Ñaëc bieät caùc beänh phaåm thuù y, thuoác khöû truøng, bao bì ñöïng thuoác coù theå xeáp vaøo loaïi caùc chaát thaûi nguy haïi, caàn phaûi coù bieän phaùp xöû lyù nhö chaát thaûi nguy haïi. 2.4 Chaên nuoâi vaø caùc vaán ñeà lieân quan 2.4.1 chaát löôïng nguoàn nöôùc soâng vaø chaên nuoâi - Aûnh höôûng do hoaït ñoäng coâng nghieäp vaø chaên nuoâi. Trong ñoù aûnh höôûng hoaït ñoäng coâng nghieäp tôùi chaát löôïng nöôùc soâng thuoäc heä thoáng soâng oâng Keøo, ñaëc bieät laø heä thoáng soâng Thò Vaûi vôùi caùc thoâng soá DO thaáp, caùc chæ tieâu BOD, N-NH3 coù giaù trò cao ôû caû hai muøa. - Aûnh höôûng nöôùc heä thoáng soâng Ñoàng Nai chuû yeáu bôûi caùc hoaït ñoäng chaên nuoâi, nhaát laø tình hình chaên nuoâi taïi xaõ long Taân, chæ vôùi hình thöùc xöû lyù laø phaân gia suùc laøm Biogas vaø boùn vöôøn, coøn nöôùc thaûi töø chuoàng traïi thaûi tröïc tieáp xuoáng caùc keânh raïch thuoäc heä thoáng soâng Ñoàng Nai. - Heä thoáng soâng Ñoàng Moân ñöôïc duøng laøm nguoàn cung caáp nöôùc cho KCN Nhôn Traïch cuõng bò oâ nhieãm chaát höõu cô do caùc nguoàn thaûi cuûa caùc khu daân cö laân caän vaø caùc xaõ thuoäc thöôïng nguoàn. Caùc bieåu hieän oâ nhieãm thoâng qua haøm löôïng DO giaûm khoaûng 5-6mg/l thaáp hôn tieâu chuaån loaïi A (DO≥ 6mg/l), BOD, COD, N-NH3 ñeàu vöôït tieâu chuaån töø 1-29 laàn - Do yù thöùc ngöôøi daân coøn keùm, chöa yù thöùc ñöôïc vaán ñeà baûo veä moâi tröôøng laø baûo veä söùc khoeû cuûa chính mình, vì theá haàu heát caùc keânh raïch ôû ñaây ñeàu ñöôïc ngöôøi daân taän duïng trieät ñeå laøm nôi tieåu tieän, ñaïi tieän, xaû nöôùc thaûi baån vaø raùc thaûi moät caùch voâ cuøng böøa baõi. 2.4.2 Daân soá vaø vaán ñeà chaên nuoâi - Trong nhöõng naêm tröôùc ñaây, daân soá Ñoàng Nai phaùt trieån vôùi toác ñoä cao töø caùc nguoàn taêng töï nhieân vaø taêng cô hoïc, rieâng naêm 2000 toác ñoä taêng daân soá cô hoïc (1,75%) cao hôn toác ñoä taêng daân soá töï nhieân (1,7%) taïi thôøi ñieåm thaùng 10 naêm 2000 toaøn tænh coù 114.352 ngöôøi, bao goàm 21 daân toäc, trong ñoù daân toäc kinh chieám 99,4%, hieän ñoùng vai troø quan troïng trong phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa tænh Ñoàng Nai. - Tính ñeán naên 2005, daân soá toaøn tænh laø 2.149.000 ngöôøi vôùi 525.109 hoä. Hieän daân soá trong ñoä tuoåi lao ñoäng laø 68.970 ngöôøi, trong ñoù coù vieäc laøm laø 56.617 ngöôøi, bao goàm lao ñoäng noâng-laâm nghieäp 29.507 ngöôøi chieám 52,1%, coâng nghieäp-xaây döïng 12.369 ngöôøi chieám 21,9%, dòch vuï 14.741 ngöôøi chieám 26%. - Ngoaøi ra daân soá ngaøy caøng taêng thì nhu caàu veà thöïc phaåm cuõng ngaøy caøng cao, chaát löôïng böõa aên cuõng chaát löôïng hôn vì theá giaù baùn saûn phaåm thòt treân thò tröôøng hieän ôû möùc cao, coù lôïi cho ngöôøi chaên nuoâi, vì theá chaên nuoâi treân ñòa baøn tænh vaãn ñang treân ñaø phaùt trieån goùp phaàn laøm cô caáu noâng nghieäp chuyeån dòch theo ñuùng ñònh höôùng ñeà ra. 2.4.3 Chaên nuoâi vaø söùc khoeû con ngöôøi - Con ngöôøi vaø moâi tröôøng coù moái quan heä gaén boù vôùi nhau, baûo veä moâi tröôøng chính laø baûo veä chính chuùng ta, ngöôïc laïi moâi tröôøng bò ñe doaï thì con ngöôøi cuõng bò ñe doaï theo. Chính vì theá, neáu nhö caùc moâi tröôøng thaønh phaàn bò oâ nhieãm thì ñaây chính moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây toån haïi ñeán söùc khoeû con ngöôøi. Khoâng ngoaïi leä, neáu nhö moâi tröôøng khoâng khí vaø moâi tröôøng nöôùc trong khu vöïc chaên nuoâi bò oâ nhieãm thì keùo theo tình traïng söùc khoeû cuûa ngöôøi daân trong khu vöïc khoâng toát laø ñieàu taát nhieân. - Buïi töø thöùc aên, loâng thuù hay phaân laø nhöõng haït mang vi sinh vaät gaây beänh, haáp phuï caùc khí ñoäc, caùc chaát hoaù hoïc ñi vaøo ñöôøng hoâ haáp vaø gaây dò öùn._.g, gaây xaùo troän hoâ haáp. 2.4.4 Moâi tröôøng soáng vaø heä sinh vaät - Nhöõng taùc ñoäng vaøo moâi tröôøng ñaát vaø nöôùc cuõng gaây aûnh höôûng ñeán nhöõng vi sinh vaät coù trong ñoù, gaây neân söï maát choã ôû, maát nguoàn thöùc aên daàn daàn laøm giaûm söï ña daïng sinh hoïc ôû chính nhöõng nôi oâ nhieãm. - Nhöõng vaán ñeà oâ nhieãm aáy coù theå laø nguyeân nhaân cuûa moät soá beänh veà ñöôøng hoâ haáp, ngoaøi da cuûa nhöõng ngöôøi daân soáng xung quanh khu. - Nhöõng vaán ñeà oâ nhieãm aáy khoâng chæ aûnh höôûng ñeán con ngöôøi, sinh vaät maø coøn ñeán caûnh quan nôi trang traïi hoaït ñoäng. 2.4.5 Thuyû trieàu vaø vaán ñeà oâ nhieãm trong löu vöïc trong chaên nuoâi - Thuyû trieàu bieån Ñoâng xaâm nhaäp saâu vaøo ñaát lieàn thoâng qua caùc cöûa soâng trong löu vöïc soâng Ñoàng Nai-Saøi Goøn, do ñoù ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc gaây xaâm nhaäp maën, lan truyeàn vaø pha loaõng oâ nhieãm nöôùc. - Ñaëc ñieåm dao ñoäng möïc nöôùc trong vuøng haøng ngaøy coù hai laàn nöôùc leân vaø hai laàn nöôùc xuoáng vôùi bieän ñoä hai laàn leân vaø xuoáng khoâng ñeàu nhau laø phoå bieán. - Tröôùc ngaøy traêng troøn hoaëc traêng non khoaûng 3 ngaøy vaø keùo daøi khoaûng 5 ngaøy, haøng ngaøy hai laàn nöôùc leân vaø hai laàn nöôùc xuoáng vôùi thôøi gian nöôùc leân vaø nöôùc xuoáng khaù ñeàu nhau, trung bình khoaûng 5 giôø. Ñoä cao nöôùc lôùn thaáp hôn ñoä cao nöôùc lôùn cöïc ñaïi trong voøng nöûa thaùng khoaûng 10 -15cm. Ñoä cao nöôùc roøng cao hôn ñoä cao nöôùc roøng cöïc tieåu khoaûng 30-40cm. - Trong daïng dao ñoäng naøy khi nöôùc ra, löôïng chaát oâ nhieãm ruùt ra cuøng vôùi doøng nöôùc. Nhöng doøng nöôùc chöa kòp ruùt ra thì khoái nöôùc doøng vaøo ñöôïc ñaåy vaøo. Do ñoù, löôïng chaát oâ nhieãm trong doøng vaãn coøn toàn ñoïng trong caùc keânh raïch nhoû, gaây oâ nhieãm vôùi noàng ñoä ngaøy caøng lôùn. - Qua quaù trình möïc nöôùc ñöôïc neâu ôû treân cho thaáy oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc trong heä thoáng löu vöïc trong vuøng phuï thuoäc raát nhieàu vaøo thuyû trieàu, nhaát laø trong chu kyø nöûa thaùng, veà caû bieân ñoä laãn thôøi ñieåm xaûy ra söï oâ nhieãm. 2.4.6 Aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng ñaát - Trong chaát thaûi gia suùc, gia caàm coù raát nhieàu chaát dinh döôõng neáu boùn vaøo ñaát seõ laøm taêng ñoä phì nhieâu cho ñaát. Tuy nhieân do chöùa nhieàu chaát höõu cô, hôïp chaát nitô, phosphor. Neáu thaûi vaøo ñaát khoâng hôïp lyù hoaëc söû duïng phaân töôi ñeå boùn cho caây troàng, caây söû duïng khoâng heát seõ coù taùc duïng ngöôïc laïi. Löôïng lôùn nitô, phosphor seõ gaây hieän töôïng phuù döôõng hoaù thaønh nitrat laøm cho caây troàng. Löôïng vi sinh vaät chuyeån hoaù nito vaø phosphor seõ laøm haïn cheá soá chuûng loaïi vi sinh vaät khaùc trong ñaát, gaây maát caân baèng heä sinh thaùi ñaát hieän taïi trong trung taâm. Theâm vaøo ñoù, trong ñaát coù nitrat cao khi trôøi möa xuoáng seõ thaám theo maïch nöôùc ngaàm gaây oâ nhieãm nöôùc ngaàm. 2.5. Aûnh höôûng moät soá chaát oâ nhieãm chính trong chaên nuoâi 2.5.1 chaát höõu cô - Trong thöùc aên, moät soá chaát chöa ñöôïc gia suùc, gia caàm ñoàng hoùa vaø haáp thuï neân baøi tieát ra beân ngoaøi theo phaân, nöôùc tieåu cuøng caùc saûn phaåm trao ñoåi chaát. Ngoaøi ra, caùc chaát höõu cô töø nguoàn khaùc nhö: thöùc aên thöøa, oå loùt, xaùc ñoäng vaät cheát khoâng ñöôïc xöû lyù. Ñaây laø nhöõng chaát deå phaân huûy sinh hoïc, giaøu nitô vaø phosphor. Söï phaân huûy naøy traûi qua nhieàu giai ñoaïn, taïo ra caùc hôïp chaát nhö axít amin, axít beùo, caùc khí gaây muøi hoâi khoù chòu vaø ñoäc haïi. - Ngoaøi vieäc gaây muøi, söï phaân huûy caùc chaát beùo trong nöôùc coøn laøm thay ñoåi PH cuûa nöôùc, gaây ñieàu kieän baát lôïi cho hoaït ñoäng phaân huûy caùc chaát oâ nhieãm. - Moät soá hôïp chaát cacbohydrat, chaát beùo trong nöôùc thaûi coù phaân töû lôùn neân khoâng theå thaám qua maøng vi sinh vaät. Ñeå chuyeån hoùa caùc phaân töû naøy, vi sinh vaät phaûi phaân giaûi chuùng. Cho neân giai ñoaïn ñaàu trong quaù trình phaân huûy chaát höõu cô do vi sinh vaät laø thuûy phaân caùc hôïp chaát phöùc taïp thaønh nhöõng chaát ñôn giaûn nhö: cacbohydrat thaønh ñöôøng ñôn, protein thaønh caùc axitamin vaø chaát beùo thaønh axít beùo maïch ngaén. Quaù trình chuyeån hoùa caùc chaát naøy seõ taïo ra caùc saûn phaåm trung gian gaây ñoäc cho heä sinh vaät soáng döôùi nöôùc. Tuøy theo thôøi gian vaø söï coù maët cuûa oxy coù trong nöôùc maø saûn phaåm thu ñöôïc khaùc nhau nhö: CO2, CH4, H2S, NH3… 2.5.2 Nitô, Phoát pho - Khaû naêng haáp thuï nitô, phoát pho cuûa gia suùc, gia caàm töông ñoái thaáp neân phaàn lôùn ñoäng vaät aên vaøo seõ ñöôïc baøi tieát ra ngoaøi. Do ñoù, haøm löôïng nitô, phoát pho trong chaát thaûi chaên nuoâi töông ñoái cao, neáu khoâng xöû lyù seõ gaây neân hieän töôïng phuù döôõng hoùa nguoàn nöôùc, aûnh höôûng ñeán heä sinh thaùi döôùi nöôùc. Tuøy theo thôøi gian vaø söï coù maët cuûa oâxy maø nitô trong nöôùc toàn taïi ôû daïng khaùc nhau: NH4+, NO2-, NO3- Quaù trình chuyeån hoùa nitô trong nöôùc Theo Jongbloed vaø Lenis (1992), ñoái vôùi Heo tröôûng thaønh, trong 100g nitô aên vaøo coù 30g ñöôïc giöõ laïi trong cô theå, 50g ñöôïc baøi tieát theo nöôùc tieåu döôùi daïng ureâ laø daïng deå phaân huûy vaø ñoäc haïi cho moâi tröôøng, 20g ñöôïc baøi tieát theo phaân döôùi daïng nitô vaø vi sinh vaät laø daïng khoù phaân huûy vaø an toaøn cho moâi tröôøng. - Amoniac laø saûn phaåm cuûa quaù trình chuyeån hoùa ureâ trong nöôùc tieåu gia suùc. Chuùng ñöôïc taïo thaønh bôûi söï phaân giaûi cuûa vi sinh vaät coù maët trong chaát thaûi vaø nguoàn nöôùc. Khi nöôùc tieåu vaø phaân ñöôïc baøi tieát ra ngoaøi, caùc vi sinh vaät seõ saûn sinh ra enzym ureaza vaø chuyeån hoùa ureâ thaønh amoniac, nhanh choùng phaùt taùn vaøo khoâng khí gaây neân muøi hoâi hoaëc khuyeách taùn vaøo nguoàn nöôùc gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc. (NH2)2CO + H2O NH4+ + OH- + CO2 NH3 + H2O + CO2 - Noàng ñoä amoniac taïo ra phuï thuoäc vaøo löôïng ureâ trong nöôùc tieåu, PH cuûa chaát thaûi vaø ñieàu kieän löu tröõ chaát thaûi. Sau khi ñöôïc taïo thaønh, amoniac tieáp tuïc chuyeån hoùa thaønh NO2-, NO3- nhôø vi khuaån nitraùt hoùa trong ñieàu kieän hieáu khí. NH3 + O2 NO2- +2H+ + H2O NO2- + O2 NO3- - Neáu nitô trong nöôùc chuû yeáu ôû daïng amoniac thì chöùng toû nguoàn nöôùc môùi bò oâ nhieãm, nhöng ôû daïng nitrít (NO2-) laø nöôùc ñaõ bò oâ nhieãm moät thôøi gian laâu hôn vaø ôû daïng nitraùt (NO3-) laø nöôùc ñaõ bò oâ nhieãm moät thôøi gian daøi. Trong nöôùc haøm löôïng nitraùt cao coù theå gaây ñoäc cho ngöôøi. Do trong heä tieâu hoùa, ôû ñieàu kieän thích hôïp nitraùt seõ chuyeån hoùa thaønh nitrít, coù theå haáp thuï vaøo maùu keát hôïp vôùi hoàng caàu, öùc cheá chöùc naêng vaän chuyeån cuûa hoàng caàu. 2.5.3 Hydro sunfua (H2S) - Trong chaên nuoâi H2S ñöôïc sinh ra do phaân huûy caùc axít amin chöùa löu huyønh trong quaù triønh löu tröõ, uû phaân hay caùc beå phaân huûy kî khí. - Ñoái vôùi con ngöôøi vaø ñoäng vaät, H2S coù taùc duïng nhieãm ñoäc toaøn thaân, öùc cheá men hoâ haáp coù theå gaây töû vong. H2S coù taùc duïng kích thích leân nieâm maïc vì tieáp xuùc aåm, hình thaønh caùc loaïi sunfua. Caùc sunfua ñöôïc taïo thaønh coù theå xaâm nhaäp vaøo heä tuaàn hoaøn, taùc ñoäng ñeán caùc vuøng caûm giaùc, vuøng sinh phaûn xaï cuûa caùc thaàn kinh. - ÔÛ noàng ñoä thaáp (0,24 – 0,36 mg/l), H2S kích thích leân maét vaø ñöôøng hoâ haáp. Moät soá ngöôøi caûm thaáy muøi raát khoù chòu khi H2S ôû noàng ñoä 5ppm. ÔÛ noàng ñoä 150ppm, H2S coù theå gaây toån thöông boä maùy hoâ haáp vaø maøng nhaøy. Tieáp xuùc vôùi H2S ôû noàng ñoä 500ppm trong khoaûng 15 – 20 phuùt seõ sinh beänh tieâu chaûy vaø vieâm cuoáng phoåi. Tieáp xuùc ngaén vôùi H2S ôû noàng ñoä 700 – 900 ppm thì H2S seõ nhanh choùng xuyeân qua maøng tuùi phoåi, thaâm nhaäp caøo maïch maùu vaø coù theå gaây töû vong. - Ñoái vôùi thöïc vaät, H2S coù taùc duïng laøm toån thöông laù caây, laøm ruïng laù vaø laøm giaûm sinh tröôûng. Baûng 2.4: AÛnh höôûng cuûa H2S ñeán söùc khoeû ngöôøi vaø gia suùc Ñoái töôïng Noàng ñoä tieáp xuùc Taùc haïi hay trieäu chöùng Vôùi ngöôøi 10 ppm Ngöùa maét. 20 ppm trôû leân trong hôn 20 phuùt Ngöùa maét, muõi, hoïng. 50-100 ppm Noân möûa, æa chaûy. 200 ppm/giôø Choùng vaùng thaàn kinh suy nhöôïc, deã gaây vieâm phoåi. 300 ppm/30phuùt Noân möûa trong traïng thaùi höng phaán baát tænh. Treân 600 ppm Mau choùng töû vong. Vôùi heo Lieân tuïc tieáp xuùc vôùi 20 ppm Sôï aùnh saùng, aên khoâng ngon mieäng, coù bieåu hieän thaàn kinh khoâng bình thöôøng. 200 ppm Coù theå sinh chöùng thuyû thuûng ôû phoåi neân khoù thôû vaø coù theå trôû neân baát tænh, cheát. (Nguoàn : Barker vaø coäng taùc vieân,1996) 2.5.4 Amoâniac ( NH3 ) - NH3 ñöôïc xem laø thoâng soá chæ thò ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng khoâng khí trong chaên nuoâi, vì ñaây laø loaïi khí chieám nhieàu nhaát trong caùc khí ñoäc coù theå sinh ra töø chaên nuoâi. Trong phaân vaø nöôùc tieåu chöùa moät haøm löôïng lôùn nitô döôùi daïng ureâ. Khi thaûi vaøo moâi tröôøng chuùng ñöôïc vi sinh vaät chuyeån hoùa thaønh NH3. Noàng ñoä khí naøy toàn taïi phuï thuoäc vaøo löôïng NH3 vaø PH ( ôû PH cao NH3 seõ hoøa tan trong nöôùc vaø toàn taïi ôû daïng NH3+, PH thaáp khí NH3 boác hôi vaøo khoâng khí vaø gaây muøi khoù chòu). - NH3 laø khí ñoä coù khaû naêng kích thích maïnh leân ñöôøng hoâ haáp vaø nieâm maïc, gaây boûng do phaûn öùng kieàm hoùa keøm theo toûa nhieät. Baûng2.5: AÛnh höôûng cuûa NH3 leân ngöôøi vaø Heo Ñoái Töôïng Noàng Ñoä Tieáp Xuùc Taùc Haïi Hay Trieäu Chöùng Vôùi ngöôøi 6ppm ñeán 20 ppm trôû leân Ngöùa maét, khoù chòu ôû ñöôøng hoâ haáp. 100 ppm trong 1 giôø Ngöùa ôû beà maët nieâm maïc. 400 ppm trong 1 giôø Ngöùa ôû maët, muõi vaø coå hoïng. 1720 ppm (döôùi 30 phuùt) Ho, co giaät daãn ñeán töû vong. 700 ppm (döôùi 60 phuùt) Laäp töùc ngöùa ôû maét, muõi vaø coå hoïng. 5000 ppm-10 000 ppm (vaøi phuùt) Gaây khoù thôû vaø mau choùng ngeït thôû. Co thaét do phaûn xaï hoïng, xuaát huyeát phoåi, ngaát do ngaït, coù theå töû vong. 10 000 ppm trôû leân Töû vong Vôùi heo 50 ppm Naêng suaát vaø söùc khoeû giaûm, neáu hít thôû laâu seõ sinh ra chöùng vieâm phoåi vaø caùc beänh khaùc veà ñöôøng hoâ haáp. 100 ppm Haét hôi, chaûy nöôùc boït, aên khoâng ngon. 300 ppm trôû leân Laäp töùc ngöùa muõi mieäng, tieáp xuùc laâu daøi sinh hieän töôïng thôû gaáp. (Nguoàn : Baker vaø Ctv ,1996) 2.5.5 Meâtan (CH4) - Trong chaát thaûi chaên nuoâi chöùa moät löôïng lôùn chaát höõu cô. Trong ñieàu kieän kî khí (beå töï hoaïi, beå chöùa phaân, uû phaân kín…) döôùi taùc duïng cuûa vi sinh vaät seõ chuyeån hoùa thaønh caùc saûn phaåm trung gian, sau ñoù taïo thaønh khí CH4. - Noàng ñoä meâtan trong khoâng khí töø 45% trôû leân gaây ngaït thôû do thieáu oxy. Khi hít phaûi khí naøy coù theå gaëp caùc trieäu chöùng nhieãm ñoäc nhö say, co giaät, ngaït vaø vieâm phoåi. 2.5.6 Cacbonic (CO2) - CO2 laø saûn phaåm chuû yeáu taïo ra töø quaù trình hoâ haáp vaø phaân huûy caùc chaát höõu cô trong chaát thaûi. Noàng ñoä CO2 trong khu vöïc chaên nuoâi phuï thuoäc vaøo soá löôïng gia suùc, gia caàm, ñaëc ñieåm sinh lyù cuûa töøng loaïi vaät nuoâi hay nhieät ñoä vaø ñoä aåm. Ví duï nhieät ñoä moâi tröôøng caøng cao khaû naêng hoâ haáp caøng taêng laøm taêng löôïng CO2 . ÔÛ nhöõng chuoàng nuoâi noàng ñoä CO2 chieám töø 1.400 ppm ñeán 5.000 ppm, trung bình khoaûng 1.640 ppm - Ñoái vôùi thöïc vaät, CO2 coù aûnh höôûng toát, taêng cöôøng khaû naêng quang hôïp. Nhöng vôùi noàng ñoä ñaäm ñaëc thì CO2 laø chaát nguy haïi. Ñoái vôùi con ngöôøi vaø ñoäng vaät, CO2 gaây roái loaïn hoâ haáp vaø teá baøo do chieám choå cuûa oxy gaây khoù thôû, nhöùc ñaáu, ngaát. Baûng2.6: Tính chaát vaø taùc haïi cuûa moät soá khí sinh ra khi phaân phaân huûy kî khí Loaïi Khí Muøi Tyû Troïng Giôùi Haïn Tieáp Xuùc Taùc Haïi NH3 Muøi haêng, xoác Nheï hôn khoâng khí 20 ppm Kích thích maét vaø ñöôøng hoâ haáp treân, gaây ngaït ôû noàng ñoä cao, daãn ñeán töû vong CO2 Khoâng muøi Naëng hôn khoâng khí 1.000ppm Gaây ueå oaûi, nhöùc ñaàu, coù theå gaây ngaït, daãn ñeán töû vong ôû noàng ñoä cao H2S Muøi tröùng thoái Naëng hôn khoâng khí 10 ppm Khí ñoäc: gaây nhöùc ñaàu, choùng maët, buoàn noân, baát tænh, töû vong. CH4 Khoâng muøi Nheï hôn khoâng khí 1.000ppm Gaây nhöùc ñaàu, ngaït. Gaây noå ôû noàng ñoä 5 – 15% trong khoâng khí. (Nguoàn: Ohio State University, USA) 2.6 Quaûn lyù chaát thaûi chaên nuoâi: - Chaát thaûi gia suùc, gia caàm chöùa caùc chaát dinh döôõng coù theå hoå trôï cho troàng troït vaø taêng dinh döôõng cho ñaát. Ngoaøi ra, chaát thaûi chaên nuoâi coù theå duøng laøm thöùc aên cho caù, laøm nguyeân lieäu saûn xuaát Biogas. Vieäc quaûn lyù vaø xöû lyù chaát thaûi ñoùng vai troø quan troïng nhaèm haïn cheá oâ nhieãm moâi tröôøng. Coù nhieàu phöông aùn khaùc nhau tuøy theo ñòa phöông, voán ñaàu tö vaø dieän tích ñaát söû duïng cho chaên nuoâi maø aùp duïng thích hôïp. Tuy nhieân cuøng ñaït chung muïc tieâu laø: - Baûo ñaûm moâi tröôøng cho vaät nuoâi phaùt trieån toát. - Giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí vaø nöôùc. - Giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng soáng cho caùc khu daân cö xung quanh khu vöïc. - Haïn cheá lan truyeàn beänh do coân truøng. - Taän duïng chaát thaûi töø chaên nuoâi ñeå laøm nguyeân lieäu cho caùc muïc ñích khaùc. 2.6 .1 Quaù trình thu gom - Chaát thaûi sau khi ñoäng vaät thaûi ra ñöôïc thu gom caøng sôùm caøng toát, traùnh gaây baån ra xung quanh chuoàng nuoâi hay ñeå vi sinh vaät phaân huûy sinh ra muøi hoâi, taïo ñieàu kieän cho coân truøng, ruoài muoãi truyeàn beänh. - Ñoái vôùi caùc cô sôû chaên nuoâi thu gom phaân tröôùc, sau ñoù duøng nöôùc röûa chuoàng, noàng ñoä chaát oâ nhieãm trong nöôùc thaûi thaáp hôn raát nhieàu so vôùi nhöõng cô sôû chaên nuoâi röûa chuoàng luoân phaân. - Tuøy theo ñòa phöông, loaïi hình chaên nuoâi, qui moâ chaên nuoâi hay phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi, moãi nôi seõ coù phöông phaùp thu gom chaát thaûi khaùc nhau. Coù theå taùch chaát raén rieâng, chaát loûng rieâng hay thu gom chaát raén vaø loûng chung. 2.6.2 Quaù trình löu tröõ - Trong chaát thaûi chaên nuoâi chöùa moät löôïng lôùn caùc chaát dinh döôõng coù giaù trò cho troàng troït. Tuy nhieân, thaønh phaàn cuûa chuùng thay ñoåi phuï thuoäc vaøo phöông thöùc thu gom vaø löu tröõ. - Chaát thaûi sau khi thu gom coù theå löu tröõ trong nhöõng thieát bò khaùc nhau. Muïc ñích ñeå oån ñònh thaønh phaàn dinh döôõng trong phaân vaø giaûm löôïng vi sinh vaät truyeàn beänh. Caáu truùc thieát bò löu tröõ vaø thôøi gian löu tröõ aûnh höôûng ñeán söï thay ñoåi thaønh phaàn cuûa phaân. Tuøy theo loaïi phaân, quy moâ chaên nuoâi, ñieàu kieän chaên nuoâi vaø muïc ñích söû duïng chaát thaûi cuûa töøng nôi maø thieát bò löu tröõ, cuõng nhö thôøi gian löu tröõ phaân khaùc nhau. 2.6.3 Quaù trình vaän chuyeån - Trong moät soá tröôøng hôïp, chaát thaûi chaên nuoâi ñöôïc söû duïng ñeå boùn cho caây troàng hoaëc duøng vaøo muïc ñích khaùc, chuùng ñöôïc vaän chuyeån töø nôi naøy ñeán nôi khaùc hoaëc ôû caùc cô sôû chaên nuoâi khoâng coù ñieàu kieän xaây döïng heä thoáng xöû lyù chaát thaûi neân phaûi vaän chuyeån chaát thaûi ñeán nôi khaùc xöû lyù. Trong quaù trình vaän chuyeån chaát thaûi seõ rôi vaõi neáu nhö khoâng caån thaän, goùp phaàn phaùt taùn maàm beänh hay muøi töø phaân sinh ra laøm oâ nhieãm moâi tröôøng. 2.7 Hieän traïng aùp duïng coâng ngheä kieåm soaùt oâ nhieãm taïi moät soá trang traïi nuoâi Heo 2.7.1 Hieän traïng xöû lyù chaát raén. - Theo khaûo saùt thöïc teá, phöông thöùc xöû lyù phaân töôi coøn chöa an toaøn, phaân töôi thu gom töø chuoàng traïi roài ñem ra ngoaøi khu ñaát troáng tích tröõ sau 5- 6 ngaøy môùi coù ngöôøi noâng daân ñeán thu mua. Vieäc baùn phaân töôi khoâng ñöôïc an toaøn, trong quaù trình vaän chuyeån töø nôi naøy ñeán nôi khaùc, muøi laøm oâ nhieãm moâi tröôøng hay chaát thaûi coù theå rôi vaõi ra treân ñöôøng. - Taùi söû duïng ñaây laø giaûi phaùp kinh teá nhaát, vöøa ñaûm baûo an toaøn cho moâi tröôøng laïi thu ñöôïc lôïi ích töø heä thoáng xöû lyù chaát thaûi, taêng doanh thu cho traïi. - Treân thöïc teá, ngaønh chaên nuoâi ñaõ taän duïng ñöôïc moät soá caùc pheá phaåm nhö moät phaàn phaân töôi, phaân gaïn ôû beå loïc laéng trong heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi, bao bì ñöïng caùm vaø nöôùc thaûi sau xöû lyù ñöôïc duøng ñeå töôùi cho caây troàng trong traïi maëc duø chöa an toaøn laém. - Nhöng traïi vaãn chöa taän duïng heát löôïng chaát thaûi naøy. Phaàn lôùn phaân gia suùc theo möông daãn ñi vaøo heä thoáng xöû lyù chaát thaûi, laéng ñoïng tích tuï treân heä thoáng möông daãn thaûi. Cho neân ñeå caûi thieän moâi tröôøng chuoàng traïi vaø taän duïng löôïng phaân naøy, traïi neân ñònh kyø vôùt caùc phaàn raén laéng ñoïng treân möông daãn. Beân caïnh ñoù, thaønh phaàn raén trong haøm uû khí sinh hoïc Biogas laø nguoàn phaân boùn giaøu giaù trò dinh döôõng, laïi raát an toaøn do tieâu dieät haàu heát caùc vi sinh vaät gaây beänh vaø neáu löôïng caën naøy cöù tích tuï trong haàm uû seõ haïn cheá hieäu quaû xöû lyù cuûa haàm Biogas. Vì vaäy, caàn thieát phaûi bôm phaàn muøn caën naøy ñeå taùi söû duïng. Hieän traïng xöû lyù khí thaûi - Khoâng khí trong chuoàng traïi chaên nuoâi Heo ñaëc tính raát noàng naëc. Xöû lyù toát vaán ñeà khí seõ ñaûm baûo söùc khoûe raát nhieàu cho con ngöôøi vaø vaät nuoâi. Coù nhöõng phöông phaùp maø trang traïi ñang laøm nhö : - Taïi caùc khu chuoàng laép ñaët moät daøn maùy quaït thoâng gioù ra ngoaøi. - Thöôøng xuyeân töôùi nöôùc khaép trang traïi ñeå giaûm phaùt taùn muøi vaøo khoâng khí. - Quy hoaïch caùc khu chuoàng, nhaø ôû laøm vieäc, nhaø sinh hoaït… trong khuoân vieân trang traïi. - Phaân boá troàng daûi caây xanh nhieàu nôi trang traïi. - Rieâng khí sinh hoïc hình thaønh töø beå Biogas neân ñöôïc thu gom laïi vaø taän duïng laøm nguoàn nguyeân lieäu saïch chaïy loø ñoát xaùc gia suùc, goùp phaàn tieát kieäm moät phaàn ñieän söû duïng cho traïi laïi coù theå giaûm dòch beänh laây lan vaø haïn cheá taùc ñoäng do khí töø quaù trình phaân huûy chaát oâ nhieãm trong haàm uû khí sinh hoïc Biogas. 2.7.3 Hieän traïng xöû lyù muøi hoâi - Muøi hoâi laø keát quaû cuûa quaù trình phaân huyû kî khí khoâng hoaøn toaøn. Suoát quaù trình phaân huyû, caùc hôïp chaát trung gian taïo muøi hoâi ñöôïc sinh ra vaø coù theå tích ñoïng laïi neáu soá löôïng vi sinh vaät phaân huyû caùc hôïp chaát naøy khoâng ñuû ñaùp öùng chính nhöõng tích ñoïng naøy taïo thaønh muøi khoù chòu. Quaù trình phaân huyû hoaøn toaøn seõ taïo ra khí khoâng muøi nhö CO2 vaø CH4 cuõng nhö moät soá khí coù muøi nhö NH3 vaø H2S ñoùng goùp raát ít vaøo cöôøng ñoä muøi (Powers cuøng coäng söï, 1999). Baûng 2.7: Caùc phöông phaùp xöû lyù muøi hoâi Phöông phaùp Quaù trình Giaûm nguoàn thaûi Giaûm löôïng khí oâ nhieãm sinh ra. Haáp thu Thu giöõ khí oâ nhieãm baèng moät chaát loûng haáp thu Haáp phuï Thu giöõ khí oâ nhieãm baèng moät chaát raén coù khaû naêng haáp phuï. Sinh hoïc Söû duïng vi sinh vaät ñeå oxy hoùa khí oâ nhieãm. Hoùa hoïc Oxy hoùa caùc hôïp chaát coù muøi thaønh khí ít muøi hoaëc khoâng muøi. Ngöng tuï Laøm laïnh caùc hôi coù muøi. Coâ laäp Giöõ khoâng cho khí oâ nhieãm thoaùt ra moâi tröôøng. Pha loaõng Laøm loaõng khí oâ nhieãm ñeán döôùi ngöôõng caûm nhaän. Thieâu ñoát Thieâu ñoát caùc taùc nhaân gaây muøi. Che muøi Duøng caùc chaát coù muøi thôm ñeå che bôùt muøi hoâi. Nguoàn :Taäp baøi giaûng baûo veä moâi tröôøng vaø phaùt trieån chaên nuoâi yheo höôùng beàn vöõng - Caùc khí thaûi trong chaên nuoâi khoâng chæ aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán söùc khoeû gia suùc maø coøn gaây aûnh höôûng ñeán söùc khoeû ngöôøi coâng nhaân. - Vieäc laøm giaûm muøi hoâi trong chaên nuoâi lieân quan chaët cheõ ñeán khaâu quaûn lyù ngay töø luùc phaân vaø nöôùc tieåu baét ñaàu thaûi ra. Coâng vieäc quaûn lyù muøi hoâi phaûi ñöôïc tieán haønh caû beân trong laån beân ngoaøi chuoàng traïi. Coù theå toùm taéc moät soá coâng trình chính nhö sau: Coâng taùc veä sinh chuoàng traïi, thu gom phaân heo phaûi ñöôïc tieán haønh thöôøng xuyeân, caøng sôùm caøng toát, traùnh ñeå vi sinh vaät phaân huûy chaát thaûi ngay trong chuoàng. Chuoàng traïi phaûi ñöôïc thieát keá thoâng thoaùng, coù heä thoáng thoâng gioù hoaëc quaït gioù ñeå cung caáp ñaày ñuû löôïng khoâng khí ñaûm baûo pha loaõng caùc khí oâ nhieãm sinh ra töø quaù trình phaân huûy phaân vaø nöôùc tieåu cuûa gia suùc cuõng nhö quaù trình soáng cuûa gia suùc. Nôi löu tröõ chaát thaûi chaên nuoâi phaûi ñöôïc ñaäy kín, phaûi coù khoaûng caùch an toaøn ñoái vôùi chuoàng traïi. Ngoaøi ra, giöõa caùc chuoàng traïi caàn phaûi ñöôïc thoâng thoaùng, giöõa traïi chaên nuoâi vaø khu vöïc daân cö xung quanh neân coù khoaûng caùch thích hôïp, coù theå duøng caây xanh taïo boùng maùt khi ñieàu kieän ñaát ñai cho pheùp. 2.7.4 Caùc phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi chaên nuoâi. Thaønh phaàn chaát thaûi chaên nuoâi haàu heát laø chaát höõu cô, voâ cô, vi sinh vaät toàn taïi ôû daïng hoøa tan, phaân taùn nhoû hay nhöõng chaát coù kích thöôùc lôùn. Tuøy theo loaïi hình chaên nuoâi maø coù theå aùp duïng caùc bieän phaùp xöû lyù khaùc nhau nhö: Baûng2.8 : Caùc bieän phaùp xöû lyù chaát thaûi chaên nuoâi Phương pháp Quá trình Cô hoïc Taùch bôùt caùc haït raén ra khoûi nöôùc thaûi Hoùa lyù Söû duïng caùc hoùa chaát keo tuï ñeå taêng tính laéng cuûa caùc haït raén trong nöôùc thaûi Hoùa hoïc Dieät truøng baèng chaát hoùa hoïc hoaëc oxy hoùa caùc chaát ñoäc haïi coù trong nöôùc thaûi baèng chaát hoùa hoïc Sinh hoïc Khoaùng hoùa caùc chaát höõu cô coù trong nöôùc thaûi vôùi söï tham gia cuûa vi sinh vaät [Nguoàn: Internet] 2.7.4.1 Phöông phaùp cô hoïc - Muïc ñích laø taùch caùc chaát raén ra khoûi nöôùc thaûi baèng caùch thu gom phaân rieâng, nöôùc thaûi rieâng hay taùch phaân ra khoûi nöôùc thaûi baèng phöông phaùp cô hoïc nhö döû duïng song chaén raùc, laéng sô boä tröôùc khi ñöa vaøo nöôùc thaûi vaø caùc coâng trình xöû lyù tieáp theo, nhaèm giaûm noàng ñoä chaát oâ nhieãm vaø giaûm ñöôïc chi phí nöôùc thaûi. - Ngoaøi ra, ñeå taùch rieâng phaàn raén vaø phaàn nöôùc trong phaân gia suùc, gia caàm coù theå söû duïng phöông phaùp ly taâm hay loïc. Sau khi taùch chaát loûng vaø raén rieâng, chaát loûng ñöôïc ñöa vaøo heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi, chaát raén duøng uû laøm phaân boùn. Tuy nhieân phöông phaùp naøy thöôøng ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi caùc cô sôû chaên nuoâi qui moâ lôùn, trang traïi hay caùc hoä chaên nuoâi coù ñieàu kieän xaây döïng heä thoáng xöû lyù chaát thaûi. 2.7.4.2 Phöông phaùp hoùa lyù - Do trong nöôùc thaûi chöùùa moät soá chaát coù kích thöôùc nhoû, khoâng theå taùch ra ñöôïc baèng phöông phaùp cô hoïc, do toán nhieàu thôøùi gian vaø hieäu quaû khoâng cao. Vì vaäy, ñeå taùch caùc chaát raén ôû daïng lô löûng vaø daïng keo ra khoûi hoãn hôïp phaân gia suùc coù theå duøng caùc chaát keo tuï nhö: clorua saét, voâi, caùc polyme höõu cô, pheøn saét, pheøn nhoâm, chaát trôï keo tu nhaèm taêng tính laéng caùc haït raén vaø keo trong phaân. Nguyeân taéc cuûa phöông phaùp naøy laø ñöa vaøo nöôùc nhöõng haït keo, nhôø taùc duïng cuûa nhöõng haït keo naøy maø caùc haït coù kích thöôùc nhoû trong nöôùc thaûi seõ lieân keát vôùi nhau taïo thaønh nhöõng boâng keo coù kích thöôùc lôùn vaø taùch chuùng ra deã daøng baèng phöông phaùp cô hoïc. - Phöông phaùp hoùa lyù naøy loaïi ñöôïc haàu heát caùc chaát baån coù trong nöôùc thaûi. Tuy nhieân, chi phí ñaàu tö xaây döïng vaø vaän haønh cao. Phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng cho nhöõng hoä chaên nuoâi phaûi coù dieän tích xaây döïng heä thoáng xöû lyù lôùn vaø yeâu caàu chaát löôïng nöôùc thaûi ra nguoàn phaûi saïch. 2.7.4.3 Phöông phaùp hoùa hoïc - Nguyeân taéc laø söû duïng caùc chaát oâxy hoùa maïnh nhö clo ñeå oxy hoùa caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc thaûi, trong ñoù coù vi sinh vaät truyeàn beänh. Phöông phaùp naøy thöôøng ñeå khöû truøng nöôùc tröôùc khi thaûi ra nguoàn tieáp nhaän. Ngoaøi ra phaân gia suùc ñöôïc phôi khoâ vaø ñoát. Nhieät löôïng thu ñöôïc duøng ñeå naáu nöôùng. Phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng ôû caùc vuøng noâng thoân xa xoâi, nôi khan hieám nhieân lieäu. 2.7.4.4 Phöông phaùp sinh hoïc - Xöû lyù chaát thaûi chaên nuoâi baèng phöông phaùp sinh hoïc döïa treân hoaït ñoäng soáng cuûa vi sinh vaät coù trong nöôùc, chuû yeáu laø vi khuaån dò döôõng hoaïi sinh. - Phöông phaùp xöû lyù sinh hoïc ñöôïc aùp duïng roäng raõi nhaát trong thöïc teá, chi phí thaáp, tính oån ñònh cao, ñaëc bieät hieäu quaû xöû lyù raát cao ôû thôøi gian löu ngaén ñoái vôùi caùc loaïi nöôùc thaûi chöùa caùc chaát höõu cô deå phaân huyû sinh hoïc, deå aùp duïng vaø taän duïng ñöôïc saûn phaåm sau xöû lyù moät caùch hieäu quaû. a). Xöû lyù phaân - Phaân gia suùc, gia caàm coù theå söû suïng cho nhieàu muïc ñích khaùc nhau nhö laøm thöùc aên cho caù, boùn caây, laøm nguyeân lieäu saûn xuaát khí ñoát. Söû duïng laøm phaân boùn: Trong phaân gia suùc, gia caàm chöùa moät löôïng lôùn nitô, phoátpho, kali vaø caùc nguyeân toá vi löôïng khaùc cung caáp dinh döôõng chính cho caây troàng. Ngoaøi ra, phaân coøn cung caáp chaát höõu cô, taêng cöôøng khaû naêng baûo toàn chaát dinh döôõng vaø ñoä aåm cuûa ñaát. UÛ phaân: phaân gia suùc, gia caàm coù theå uû tröôùc khi boùn ñeå giaûm bôùt cöôøng ñoä sinh hoïc, oån ñònh noàng ñoä dinh döôõng hoaëc giaûm khaû naêng boác muøi hoâi. - Nguyeân taéc cuûa quaù trình uû phaân laø döïa treân hoaït doäng cuûa vi sinh vaät ñeå chuyeån hoùa caùc chaát höõu cô phöùc taïp thaønh caùc chaát ñôn giaûn. Ngoaøi ra, uû phaân coøn oån ñònh ñöôïc haøm löôïng chaát dinh döôõng coù trong phaân. Ñaëc bieät laø tieâu dieät ñöôïc moät löôïng vi sinh vaät truyeàn beänh coù trong phaân. Chaát löôïng phaân vaø thôøi gian uû phuï thuoäc vaøo phöông phaùp uû. HỐ Ủ PHÂN SÂN PHƠI THÙNG SẤY HỆ THỐNG XỬ LÍ NƯỚC THẢI NƯỚC RỈ PHÂN HEO TƯƠI BIOGAS PHÂN HỮU CƠ THÀNH PHẦN Hình 2.1: Công nghệ xử lý phân heo theo phương pháp ủ - Phöông phaùp uû noùng: Phaân töôi ñöôïc ñoå ñoáng, coù theå ñaép ñaát leân treân ñeå taïo nhieät ñoä trong ñoáng phaân ñaït khoaûng 80 – 900C vaø haïn cheá ñöôïc ruoài muoãi, coân truøng truyeàn beänh. Phöông phaùp naøy nhanh vaø ñôn giaûn. - Phöông phaùp uû nguoäi: Phaân töôi ñöôïc ñoå ñoáng, ñaép ñaát phía treân vaø neùn chaët xuoáng. Nhieät ñoä uû khoaûng 35 – 500C. Phöông phaùp naøy keùo daøi thôøi gian, nhöng do coù lôùp ñaát phía treân ñöôïc neùn chaët neân löôïng ñaïm hao huït ít hôn uû noùng. - Phöông phaùp hoãn hôïp: Phaân töôi ñöôïc ñoå ñoáng, beân treân coù lôùp ñaát, nhöng khoâng neùn ñeå nhieät ñoä phaân huûy chaát höõu cô khoaûng 50 – 600C, sau ñoù neùn ñoáng phaân laïi, tieáp tuïc uû nguoäi. Phöông phaùp naøy khaéc phuïc ñöôïc nhöôïc ñieåm cuûa hai phöông phaùp treân. Baûng2.9 : Ñaëc ñieåm vaø hieäu quaû xöû lyù quaù trình uû phaân Tính Chaát Ñôn Vò Tính Tröôùc Khi UÛû Sau Khi UÛ UÛ Noùng UÛ Hoãn Hôïp UÛ Nguoäi Thôøi gian uû ngaøy 60 - 65 80 - 90 170 Nhieät ñoä uû 0C 65 - 70 53 40,5 Aåm ñoä % 81 60 65 78 Chaát höõu cô % 16 26 26 29,9 Ntoång % 0,56 0,52 0,6 0,75 Ptoång % 0,34 0,5 0,4 0,4 K2O % 0,2 0,45 0,32 0,42 CaO % 0,09 0,12 0,10 0,12 E.coli MPN/100mg 40.107 0,7.102 7.103 0,9.102 Vi khuaån yeám khí Khuaån laïc/g 0,2.106 2.107 10,2.108 50.109 Coliform MPN/100mg 14.109 7,9.103 7,5.105 6,2.103 Tröùng giun saùng Tröùng/10g 5 - 25 0 0 0 Nguoàn: Nguyeãn Thò Hoa Lyù,1994. Duøng laøm thöùc aên cho caù: Trong chaát thaûi chöùa moät löôïng lôùn chaát höõu cô, ñaây laø nguoàn dinh döôõng cho ñoäng vaät döôùi nöôùc. Do ñoù, phaân töø chaên nuoâi thöôøng ñöôïc söû duïng laøm thöùc aên cho caù, giun ñaát: phöông phaùp naøy ñem laïi hieäu quaû kinh teá cho ngöôøi chaên nuoâi, ñoàng thôøi goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng. Phaân sau khi xöû lyù ôû beå Biogas vaãn ñöôïc söû duïng cho caù aên. Soá löôïng vi truøng, kyù sinh truøng ñeàu giaûm roõ reät ñeán möùc an toaøn cho caù vaø ngöôøi söû duïng. Tuy nhieân, neáu cho moät löôïng lôùn chaát thaûi vaøo ao caù, caù söû duïng khoâng heát seõ laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc vaø aûnh höôûng ñeán sinh vaät döôùi nöôùc. b). Xöû lyù nöôùc thaûi - Nöôùc thaûi chaên nuoâi bao goàm nöôùc tieåu, nöôùc veä sinh chuoàng traïi, coù thaønh phaàn thay ñoåi tuøy theo phöông thöùc thu gom chaát thaûi, chuûng loaïi gia suùc, cheá ñoä dinh döôõng cho vaät nuoâi. Trong thaønh phaàn nöôùc thaûi chöùa moät löôïng lôùn chaát oâ nhieãm ôû noàng ñoä cao. Do ñoù, phaûi xöû lyù tröôùc khi ñöa ra nguoàn tieáp nhaän ñeå traùnh aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng. Ñeå xöû lyù nöôùc thaûi naøy phöông phaùp xöû lyù baèng sinh hoïc ñöôïc aùp duïng roäng raõi trong thöïc teá, do coù nhieàu tính öu vieät cuûa noù. Ñoái vôùi nöôùc thaûi chaên nuoâi coù theå xöû lyù trong ñieàu kieän töï nhieân hay nhaân taïo, tuøy theo ñieàu kieän ñaàu tö vaø dieän tích ñaát duøng cho chaên nuoâi. Xöû lyù nöôùc thaûi trong ñieàu kieän töï nhieân - Cô sôû cuûa phöông phaùp naøy laø döïa treân khaû naêng töï laøm saïch cuûa ñaát vaø nguoàn nöôùc. Vieäc xöû lyù nöôùc thaûi chaên nuoâi thöôøng thöïc hieän treân caùc coâng trình: caùnh ñoàng töôùi , baõi loïc, hoà sinh hoïc thöôøng caây troàng laø: coû neán, saäy, thuûy truùc, mai nöôùùc ñeàu phaùt trieån toát trong caùc moâ hình xöû lyù. - Trong nöôùc thaûi chaên nuoâi coù caùc thaønh phaàn dinh döôõng cho caây troàng. Ñaây laø nguoàn phaân boùn chöùa moät löôïng lôùn nitô, phoát pho vaø kali giuùp cho thöïc vaät phaùt trieån toát. - Khi cho nöôùc thaûi thaám qua lôùp ñaát beà maët thì caën ñöôïc giöõ laïi, nhôø coù oxy vaø vi khuaån hieáu khí maø quaù trình oxy hoùa dieãn ra. Nhö vaäy, söï coù maët oxy trong caùc mao quaûn ñaát, ñaù laø ñieàu kieän caàn thieát cho quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi. Caøng ñi saâu xuoáng löôïng oxy caøng giaûm daàn. Cuoái cuøng ôû moät ñoä saâu naøo ñoù chæ dieãn ra quaù trình khöû nitraùt. Ñoái vôùi caùnh ñoàng töôùi vaø baõi loïc, nhôø vi sinh vaät trong ñaát chuyeån hoùa chaát höõu cô, hoaëc caùc hôïp chaát chöùa nitô, phoát pho thaønh chaát dinh döôõng cho caây troàng. Thöïc teá quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi qua lôùp ñaát beà maët chæ dieãn ra ôû möùc ñoä saâu ñeán 1,5m. Vì vaäy caùnh ñoàng töôùi vaø baõi loïc thöôøng ñöôïc xaây dö._.aãn cao hôn tieâu chuaån cho pheùp do buïi ñaát bò gioù cuoán leân, ñieàu naøy chæ coù theå khaéc phuïc baèng caùch beâ toâng hoùa maët baèng vaø giöõ veä sinh khu vöïc. Nhö vaäy, chaát löôïng khoâng khí taïi trang traïi chaên nuoâi Thieân phuù long ñaõ ñöôïc caûi thieän vaø ñaït tieâu chuaån sau khi aùp duïng moät soá giaûi phaùp baûo veä moâi tröôøng baèng kinh phí hoã trôï cuûa ñeà taøi. 3.2.3.3.4 Moät soá giaûi phaùp khaùc - Thu gom vaø löu tröõ chaát thaûi ñaây laø bieän phaùp toát nhaát ñeå kieåm soaùt caùc nguoàn phaùt sinh oâ nhieãm, haïn cheá lan truyeàn oâ nhieãm. - Vaán ñeà ñaøo taïo naâng cao nhaän thöùc cho coâng nhaân taïi caùc trang traïi cuõng coù moät vai troø raát quan troïng. Vôùi yù thöùc saûn xuaát toát, taùc phong coâng nghieäp cao. - Moät soá giaûi phaùp khaùc ñöôïc aùp duïng taïi trang traïi ñaõ coù neâu ôû phaàn treân nhö quy hoaïch chuoàng nuoâi hôïp lyù, laép ñaët caùc voøi nöôùc daïng khoùa, söû duïng maùng aên töï ñoäng, aùp duïng moâ hình VAC… cuõng raát hieäu quaû trong vieäc giaûm thieåu oâ nhieãm taïi nguoàn. - Nhö vaäy, caùc giaûi phaùp baûo veä moâi tröôøng aùp duïng taïi trang traïi chaên nuoâi Thieân Phuù Long ñaõ trôû thaønh moät moâ hình toång hôïp baûo veä moâi tröôøng cho moät trang traïi chaên nuoâi heo coù quy moâ töông töï. 3.2.3.4 Hieäu quaû cuûa caùc bieän phaùp baûo veä moâi tröôøng aùp duïng taïi trang traïi Thieân Phuù Long 3.2.3.4.1 Hieäu quaû xöû lyù nöôùc thaûi - Moâ hình Biogas laø moät moâ hình baûo veä moâi tröôøng phoå bieán vaø hieäu quaû nhaát taïi caùc trang traïi chaên nuoâi taïi Vieät nam. Hieäu quaû baûo veä moâi tröôøng cuûa moâ hình Biogas laø khoáng cheá oâ nhieãm muøi hoâi, giaûm thieåu oâ nhieãm do nguoàn nöôùc thaûi vaø chaát thaûi raén, ñoàng thôøi söû duïng ñöôïc khí sinh hoïc ñeå thay theá chaát ñoát truyeàn thoáng (daàu, cuûi..). Keát hôïp vôùi caùc bieän phaùp xöû lyù boå sung, nöôùc thaûi taïi trang traïi Thieân Phuù Long ñaõ ñaït giaù trò quy ñònh trong TCVN 5945- 2005 ñoái vôùi nguoàn loaïi B vaø coù theå taùi söû duïng ñeå töôùi caây. - Veà maët kinh teá, chi phí xöû lyù nöôùc thaûi haàu nhö khoâng ñaùng keå. Thay vaøo ñoù, trang traïi tieát kieäm ñöôïc khoaûng 1.200.000 – 1.500.000 ñ/thaùng do söû duïng khí sinh hoïc ñeå ñun naáu thay cho chaát ñoát khaùc. Ngoaøi ra, löôïng khí sinh hoïc coøn thöøa taïi trang traïi cuõng ñöôïc daãn qua caùc hoä laân caän söû duïng mieãn phí. - Tuy raèng khoâng söû duïng nöôùc thuûy cuïc, nhöng vieäc taùi söû duïng nöôùc thaûi cuõng cho pheùp haïn cheá ñieän naêng tieâu thuï ñeå khai thaùc nöôùc ngaàm, öôùc tính tieát kieäm ñöôïc cho khoaûng naøy laø 300.000ñ/thaùng. 3.2.3.4.2 Hieäu quaû xöû lyù chaát thaûi raén - Veà maët baûo veä moâi tröôøng, vieäc söû duïng phaân lôïn ñeå uû laøm phaân ñaõ giaûm thieåu ñöôïc caùc taùc ñoäng moâi tröôøng nhö oâ nhieãm khoâng khí, oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët vaø nöôùc ngaàm. - Veà maët hieäu quaû kinh teá, saûn phaåm phaân boùn höõu cô töø phaân gia suùc cho pheùp trang traïi chaên nuoâi Thieân Phuù Long tieát kieäm ñöôïc haøng thaùng khoaûng 500.000 ñoàng (thay theá cho söû duïng phaân hoùa hoïc). 3.2.3.4.3 Hieäu quaû xöû lyù muøi hoâi - Vaán ñeà xöû lyù khí thaûi, muøi hoâi taïi trang traïi chaên nuoâi Thieân Phuù Long gaén lieàn vôùi caùc bieän phaùp xöû lyù nöôùc thaûi, raùc thaûi vaø phaân lôïn. - Veà maët baûo veä moâi tröôøng, caùc giaûi phaùp xöû lyù khí thaûi, muøi hoâi aùp duïng taïi trang traïi chaên nuoâi Thieân Phuù Long ñaõ laøm cho chaát löôïng khoâng khí ñaït tieâu chuaån cho pheùp, - Veà maët hieäu quaû kinh teá, vaán ñeà thu gom söû duïng laïi khí Biogas ñaõ noùi treân ñaây. Ngoaøi ra, caùc lôïi ích kinh teá voâ hình ñaït ñöôïc laø saûn phaåm cuûa trang traïi trôû neân thaân thieän vôùi moâi tröôøng hôn, trang traïi ñaõ caûi thieän ñöôïc hình aûnh cuûa mình tröôùc coäng ñoàng… 3.3. Döï baùo taûi löôïng oâ nhieãm töø ngaønh chaên nuoâi gia suùc - Theo baùo caùo cuûa sôû Noâng Nghieäp vaø Phaùt Trieån Noâng Thoân, toaøn tænh hieän nay coù khoaûng 590.216 ha ñaát töï nhieân, chiếm 1,76% diện tích töï nhieân toaøn quoác vaø 25,5% diện tích töï nhieân vuøng Ñoâng Nam Boä. Hieän coù khoaûng 88.588 (naêm 2006) hoä chaên nuoâi coù chuoàng traïi. Soá hoä coù chuoàng hôïp veä sinh khoaûng 74.623 hoä (khoaûng 35%). Trong ñoù 46.900 chuoàng traïi coù trang bò haàm, tuùi uû biogas (11% soá hoä coù chuoàng traïi hôïp veä sinh vaø chæ 3,9% toång soá hoä coù chuoàng traïi chaên nuoâi)- thoáng keâ treân toaøn tænh. - O nhieãm moâi tröôøng do hoaït ñoäng chaên nuoâi gia suùc chuû yeáu laø chaên nuoâi heo. Caùc hoaït ñoäng chaên nuoâi naøy haøng naêm ñem laïi giaù trò kinh teá raát lôùn, goùp phaàn xoùa ñoùi giaûm ngheøo, naâng cao ñôøi soáng nhaân daân. Tuy nhieân beân caïnh ñoù chaát thaûi ngaønh chaên nuoâi gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nghieâm troïng nhaát laø moâi tröôøng nöôùc, vaø moâi tröôøng khoâng khí Baûng 3.25: Öôùc tính chaát thaûi raén chaên nuoâi trong naêm 2007 STT Loaïi Vaät Nuoâi DVT Soá Ñaàu Vaät Nuoâi 1/8/2005 Chaát Thaûi Raén kg/con/ngaøy Toång Chaát Thaûi Raén (taán/naêm) 1 Boø Con 5.540.700 10,0 20.223.555 2 Traâu Con 2.922.155 15,0 15.998.799 3 Lôïn Con 27.434.895 2,00 20.027.473 4 Gia caàm Con 219.910.600 0,20 16.053.474 5 Deâ- cöøu Con 1.314.489 1,50 719.518 6 Ngöïa Con 110.189 4,00 160.876 Toång soá 73.183.695 Nguoàn: uyû ban nhaân daân tænh Ñoàng Nai Nhö vaäy, moät naêm ñaøn gia suùc, gia caàm cuûa Vieät nam seõ thaûi ra treân 73 trieäu taán chaát thaûi raén. Chaát thaûi naøy phaàn lôùn ñöôïc söû duïng laøm phaân boùn höõu cô. Trong soá ñoù, khoaûng 50% soá löôïng, töùc khoaûng 35 – 37 trieäu taán ñöôïc xöû lyù baèng phöông phaùp uû tröôùc khi boùn ruoäng vaø cuõng khoaûng 50% soá löôïng coøn laïi söû duïng nhöng khoâng qua xöû lyù. Ñaây laø moái nguy hieåm ñe doïa ñeán söï trong saïch cuûa moâi tröôøng. 3.3.1 Höôùng giaûi quyeát Theo Boä Noâng Nghieäp vaø Phaùt Trieån Noâng Thoân cho raèng hieän nay vaán ñeà quaûn lyù chaát thaûi gia suùc coù 3 nhoùm bieän phaùp cô baûn haïn cheá oâ nhieãm do chaên nuoâi ñoù laø: - Thöù nhaát caàn quy hoaïch laïi, ñöa chaên nuoâi ra xa ñoâ thò, khu daân cö, khu coâng nghieäp vaø nhaát thieát phaûi thöïc hieän quy ñònh chaên nuoâi an toaøn gaén vôùi baûo veä moâi tröôøng. - Thöùù hai laø söû duïng kyõ thuaät cho vaøo thöùc aên vaø chaát thaûi chaên nuoâi caùc men, caùc cheá phaåm sinh hoïc nhaèm haïn cheá khí ñoäc haïi vaø vi sinh vaät coù haïi. - Thöù ba laø öùng duïng tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät thaân thieän vôùi moâi tröôøng. Tuøy theo ñieàu kieän cuï theå röøng nôi ñeå löïa choïn quy trình xöû lyù chaát thaûi nhö: beå laéng – haàm Biogas – ao sinh hoïc, haàm Biogas – ao sinh hoïc vaø haàm Biogas – thuøng suïc khí – ao sinh hoïc, trong ñoù vieäc ñònh höôùng chaên nuoâi theo moâ hình sinh thaùi VAC vaø söû duïng haàm Biogas ñang ñöôïc ngöôøi chaên nuoâi quan taâm nhaát. 3.4 Moät soá quy ñònh ñöôïc ñeà nghò trong quaûn lyù chaát thaûi chaên nuoâi Ñeå xaây döïng caùc giaûi phaùp quaûn lyù thích hôïp cho ngaønh chaên nuoâi laø vaán ñeà maø caùc cô quan chöùc naêng quan taâm vaø ñaàu tö nghieân cöùu. Ñoái vôùi tình hình chaên nuoâi ôû Ñoàng Nai nhö hieän nay, vieäc giaûi quyeát vaán ñeà oâ nhieãm khoâng theå thöïc hieän ngay töùc khaéc maø phaûi coù söï thay ñoåi daàn daàn. Tuy nhieân, khoâng theå ñeå tình traïng naøy laâu daøi. Vì vaäy moät soá giaûi phaùp quaûn lyù chaát thaûi chaên nuoâi ñöôïc ñeà nghò sau: 3.4.1 Giai ñoaïn töø nay ñeán naêm 2010 Khu vöïc noäi thaønh - Ñoái vôùi caùc hoä ñaõ chaên nuoâi thì chæ ñöôïc pheùp chaên nuoâi qui moâ döôùi 10 con. Khoâng ñöôïc phaùt trieån chaên nuoâi qui moâ thöông phaåm. - Phaûi thu gom phaân moãi ngaøy vaø mang ñi nôi khaùc xöû lyù, khoâng ñeå öù ñoïng chaát thaûi, thöôøng xuyeân veä sinh chuoàng traïi. - Nöôùc thaûi phaûi qua haàm töï hoaïi ñaït tieâu chuaån thaûi nöôùc loaïi C tröôùc khi thaûi boû ra ngoaøi coáng. - Khoâng ñöôïc pheùp xaây döïng caùc cô sôû moái ôû khu vöïc noäi thaønh. - Ñoái vôùi caùc hoä chaên nuoâi qui moâ >10 con khoâng ñöôïc pheùp chaên nuoâi. Khu vöïc ven noäi thaønh - Ñöôïc pheùp chaên nuoâi vôùi nhöõng nôi coù khoaûng caùch xaây döïng chuoàng nuoâi, hoá chöùa chaát thaûi ñeán khu vöïc nhaø ôû theo tieâu chuaån. - Phaûi ñaûm baûo coù heä thoáng thu gom, löu tröõ phaân kín, khoâng gaây muøi hoâi, nöôùc thaûi phaûi ñaït tieâu chuaån loaïi C ñoái vôùi nguoàn tieáp nhaän laø coáng, loaïi B ñoái vôùi nguoàn tieáp nhaän laø soâng, keânh raïch phuïc vuï cho töôùi tieâu. - phaân phaûi ñöôïc thu gom moãi ngaøy vaø phaûi ñöôïc uû tröôùc khi ñem boùn. - Caùc cô sôû chaên nuoâi thöông phaåm vöøa vaø lôùn phaûi ñaêng kyù veä sinh moâi tröôøng. Khu vöïc ngoaïi thaønh - Khuyeán khích chaên nuoâi döôùi moïi hình thöùc. Tuy nhieân cuõng phaûi ñaûm baûo khoaûng caùch töø chuoàng nuoâi, hoá chuùa chaát thaûi theo quy ñònh. - Moãi ngaøy phaân phaûi ñöôïc thu gom, löu tröõ trong thieát bò kín, khoâng ñeå öù ñoïng trong chuoàng nuoâi. - Ñoái vôùi cô sôû chaên nuoâi coù qui moâ nhoû hoä gia ñình, phaân vaø nöôùc thaûi coù theå thu gom chung vaø söû duïng Biogas ñeå xöû lyù. - Ñoái vôùi hoä chaên nuoâi thöông phaåm phaân phaûi ñöôïc thu gom rieâng mang ñi uû. Nöôùc thaûi phaûi qua heä thoáng xöû lyù ñaït tieâu chuaån loaïi C neáu thaûi ra ao, ñaït loaïi B neáu thaûi tröïc tieáp ra soâng raïch. - Caùc cô sôû chaên nuoâi thöông phaåm qui moâ lôùn phaûi ñang kyù veä sinh moâi tröôøng. 3.4.2 Giai ñoaïn töø naêm 2010 ñaán naêm 2015 Khu vöïc noäi thaønh - Khu vöïc noäi thaønh khoâng ñöôïc pheùp chaên nuoâi döôùi moïi hình thöùc. Khu vöïc ven noäi thaønh - Khu vöïc ven noäi thaønh chæ ñöôïc pheùp chaên nuoâi qui moâ nhoû hoä gia ñình, nhöng phaûi ñaûm baûo coù heä thoáng thu gom, löu tröõ vaø xöû lyù chaát thaûi ñaït yeâu caàu. Nöôùc thaûi phaûi qua heä thoáng xöû lyù vaø ñaït tieâu chuaån thaûi loaïi B. Nhöõng hoä naøo muoán chaên nuoâi ôû qui moâ lôùn hôn, phaûi coù giaáy pheùp cuûa cô quan quaûn lyù moâi tröôøng. Khu vöïc ngoaïi thaønh - Khu vöïc ngoaïi thaønh öu tieân taäp trung phaùt trieån chaên nuoâi döôùi moïi hình thöùc vaø moïi chuûng loaïi gia suùc, gia caàm ôû nhöõng nôi coù daân cö thöa thôùt. Coù ñieàu kieän xöû lyù chaát thaûi vaø ít aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng xung quanh. Taát caû caùc hoä chaên nuoâi treân 10 con phaûi coù heä thoáng xöû lyù chaát thaûi. Nöôùc thaûi phaûi ñaït tieâu chuaån loaïi B tröôùc khi thaûi ra nguoàn tieáp nhaän. Caùc hoä chaên nuoâi thöông phaåm phaûi ñaêng kyù veä sinh moâi tröôøng. Caùc hoä chaên nuoâi thöông phaåm qui moâ lôùn phaûi coù giaáy pheùp cuûa cô quan quaûn lyù moâi tröôøng. 3.5 Moät soá bieän phaùp hoå trôï cho ngaønh chaên nuoâi 3.5.1 Taêng cöôøng giaùo duïc veà veä sinh moâi tröôøng Ñieàu kieän tieân quyeát trong vieäc baûo veä moâi tröôøng trong ngaønh chaên nuoâi noùi rieâng vaø trong saûn xuaát noùi chung chính laø yù thöùc veä sinh moâi tröôøng cuûa moãi ngöôøi daân. Do ñoù, nhaø nöôùc caàn coù caùc bieän phaùp taêng cöôøng giaùo duïc veà veä sinh moâi tröôøng cho caùc cô sôû chaên nuoâi vaø cho moïi ngöôøi. Vieäc giaùo duïc veä sinh moâi tröôøng coù theå thöïc hieän baèng nhieàu phöông phaùp: 1. Taêng soá löôïng caùn boä thuù y taïi caùc ñòa phöông. 2. Sinh hoaït Hoäi Noâng daân taïi caùc ñòa phöông (aáp, xaõ, huyeän) neân phoå bieán caùc keát quaû ñieån hình laøm toát coâng taùc baûo veä moâi tröôøng, ñoàng thôøi chæ roõ hieäu quaû kinh teá cuûa vieäc xöû lyù chaát thaûi chaên nuoâi. 3. Phaùt haønh caùc taøi lieäu mieãn phí phoå bieán kieán thöùc veà veä sinh moâi tröôøng cho moïi ngöôøi. 4. Ñöa giaùo duïc moâi tröôøng vaøo chöông trình phoå thoâng. Ñaàu tö xaây döïng caùc chöông trình truyeàn hình, truyeàn thanh hoaëc caùc game truyeàn hình coù noäi dung giaùo duïc veà veä sinh moâi tröôøng. 5. Coù cheá ñoä khen thöôûng caùc caù nhaân vaø taäp theå laøm toát coâng taùc veä sinh moâi tröôøng. 6. Coù cheá ñoä xöû phaït nghieâm khaéc caùc caù nhaân vaø taäp theå coá tình khoâng tuaân theo caùc quy ñònh cuûa nhaø nöôùc veà veä sinh moâi tröôøng. 3.5.2 Giaùm saùt moâi tröôøng Tieán haønh ño ñaït, giaùm saùt thöôøng xuyeân caùc chæ tieâu chaát löôïng moâi tröôøng. Caùc yeáu toá moâi tröôøng caàn khaûo saùt goàm: chaát löôïng nöôùc maët (keânh raïch, ao hoà, soâng), chaát löôïng nöôùc ngaàm (caû taàng noâng vaø taàng saâu), khoâng khí (ñaëc bieät taïi caùc khu vöïc xí nghieäp chaên nuoâi lôùn) ñeå coù theå phaùt hieän vaø xöû lyù kòp thôøi caùc vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng naåy sinh trong quaù trình saûn xuaát. 3.5.3 Giuùp ñôõ caùc cô sôû chaên nuoâi veà maët kyõ thuaät vaø taøi chính ñeå xaây döïng caùc coâng trình xöû lyù chaát thaûi chaên nuoâi phuø hôïp 1. Trôï voán cho noâng daân xaây döïng caùc heä thoáng biogas vaø höôùng daãn kyõ thuaät quaûn lyù heä thoáng moät caùch coù hieäu quaû. 2. höôùng daãn quy caùch xaây döïng chuoàng traïi hôïp veä sinh, heä thoáng möông thoaùt nöôùc, hoá laéng nöôùc thaûi, heä thoáng xöû lyù chaát thaûi chaên nuoâi. 3. Phoå bieán caùc quy trình quaûn lyù vaø xöû lyù, söû duïng chaát thaûi chaên nuoâi, phaân tích möùc ñaàu tö hieäu quaû xöû lyù ñeå caùc cô sôû chaên nuoâi löïa choïn moâ hình thích hôïp cho cô sôû. 4. Chuyeån ñoåi cô caáu ngaønh ngheà phuø hôïp cho nhöõng vuøng noâng thoân ñoâ thò hoùa, haïn cheá chaên nuoâi trong ñieàu kieän khoâng coù khaû naêng quaûn lyù, xöû lyù chaát thaûi chaên nuoâi, ñaûm baûo veä sinh cho ngöôøi vaø gia suùc. 3.6 Moät soá bieän phaùp haïn cheá oâ nhieãm töø chaên nuoâi 3.6.1 Quy hoaïch laïi ngaønh chaên nuoâi - Chaên nuoâi phaûi caùch xa khu noäi thaønh, noäi thò, khu doâng daân, khu coâng nghieäp. - Ngöôøi chaên nuoâi phaûi thöïc hieän toát quy ñònh veà ñieàu kieän chaên nuoâi, vaän chuyeån, vaø buoân baùn gia suùc gia caàm. - Thöïc hieän Phaùp leänh gioáng vaät nuoâi, Phaùp leänh thuù y vaø Quyeát ñònh cuûa Boä Tröôûng Boä Noâng Nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân. 3.6.2 Caùc phöông phaùp khoáng cheá muøi trong chaên nuoâi Caùc phöông phaùp khoáng cheá muøi trong chaên nuoâi ñöôïc trình baøy trong baûng 3.26. Baûng 3.26 : Caùc phöông phaùp khoáng cheá muøi trong chaên nuoâi Phöông phaùp vaät lyù - Pha loaõng vôùi khoâng khí - Laøm loaõng baèng khoâng khí ñeå giaûm noàng ñoä khí gaây muøi, coù theå xaõ qua oáng xaõ cao ñeå khuyeách taùn roäng trong khoâng khí. - Ñoát - Ñoát khí coù muøi ôû nhieät ñoä 650 – 815oC. Coù theå ñoát chung hay ñoát rieâng bieät. - Haáp phuï baèng than hoaït tính - Daãn khí coù muøi qua lôùp than hoaït tính ñeå khöû muøi, than hoaït tính sau khi söû duïng coù theå taùi söû duïng. - Haáp phuï baèng vaät lieäu thöôøng - Ñaát, Caùt vaø compost coù theå duøng haáp phuï, daãn khí coù muøi qua lôùp vaät lieäu naøy. - Bôm oxy - Bôm oxy hoaëc khoâng khí vaøo nöôùc thaûi ñeå khoáng cheá tình traïng kî khí. - Laán aùt muøi - Phun caùc chaát coù muøi deå chòu ñeå laán aùt muøi khoù chòu. - Thaùp khöû muøi - Thaùp khöû muøi thöôøng duøng vôùi moät soá bieän phaùp sinh hoïc hay hoùa hoïc. Phöông phaùp hoùa hoïc - Taåy muøi baèng chaát kieàm - Duøng caùc chaát kieàm trong thaùp khöû ñeå taåy muøi. - Oxy hoùa - Duøng caùc chaát oxy hoùa cho chlorine, hydrogenperoxide, ozone vaø potassium permanganate ñeå oxy hoùa chaát gaây muøi. - Keát tuûa hoùa hoïc - Laøm keát tuûa sulphide vôùi caùc muoái kim loaïi, ñaëc bieät laøcaùc muoái Fe Phöông phaùp sinh hoïc - Loïc sinh hoïc hay beå suïc khí trong heä thoáng buøn hoaït tính - Daãn khí coù muøi ñi qua loïc sinh hoïc, hay duøng khí coù muøi trong khoâng khí ñeå suïc vaøo caùc beå buøn hoaït tính. Söï oxy hoùa saûy ra do caùc vi khuaån hieáu khí. - Taåy muøi baèng vi sinh vaät - Duøng vaät lieäu keát baùm trong thaùp khöû muøi, treân ñoù chuùng duy trì lôùp maøng vi sinh vaät. Söï oxy hoùa saûy ra do caùc vi khuaån hieáu khí. (Nguoàn: Metcalf vaø Eddy, 1991). Trích töø muøi hoâi trong nöôùc thaûi vaø bieän phaùp xöû lyù cuûa Nguyeãn Ngoïc Bích 3.6.3 Xöû lyù nöôùc thaûi trong chaên nuoâi - Xaây döïng caùc beå laéng ñoäng. - Xaây döïng haàm Biogas. - Ao sinh hoïc. Taát nhieân trong thöïc tieån tuøy ñieàu kieän töøng nôi, töøng quy moâ trang traïi coù theå söû duïng taùch bieät hoaëc hoãn hôïp, caùc bieän phaùp ñaõ neâu, cuï theå: + Beå laéng – haàm Biogas – Ao sinh hoïc. + Haàm Biogas – Ao sinh hoïc. + Haàm Biogas – Thuøng suïc khí – Ao sinh hoïc. Hieän nay, vieäc söû duïng haàm Biogas ñang ñöôïc ngöôøi chaên nuoâi quan taâm nhaát. Ngoaøi vieäc söû duïng khí ñeå ñoát khí ñöôïc sinh ra töø haàm Biogas ñöôïc söû duïng cho maùy phaùt ñieän, taïo ñeän sinh hoaït cho gia ñình. 3.6.4 Xöû lyù chaát thaûi baèng cheá phaåm sinh hoïc, caùc men - Ngöôøi chaên nuoâi coù theå cho caùc cheá phaåm sinh hoïc hoaëc caùc men vaøo thöùc aên, nöôùc uoáng cuûa vaät nuoâi ñeå haïn cheá sinh khí ñoäc khi gia suùc, gia caàm thaûi ra. - Caùc cheá phaåm hoaëc men coù theå ñöôïc ñöa thaúng vaøo chaát thaûi ñeå leân men, hoaëc haïn cheá söï thoái röõa, leân men hoaëc gieát cheát caùc sinh vaät gaây haïi. - Qua quaù trình tham khaûo caùc coâng trình nghieân cöùu vaø tìm hieåu thöïc teá, ñeå giaûm thieåu muøi hoâi do chaát thaûi gia suùc trong traïi heo gioáng vaø kieåm tra naêng suaát trang traïi coù theå aùp duïng caùc cheá phaåm sau : Cheá phaåm vi sinh vaät höõu hieäu (EM – Effective Microorganism) : - Cheá phaåm EM coù taùc duïng laøm cho heä vi sinh vaät trong ñöôøng ruoät caân baèng vaø caùc vi sinh vaät coù lôïi coù ñieàu kieän phaùt trieån seõ laán aùt söï phaùt trieån cuûa caùc vi sinh vaät coù haïi, laøm nieâm maïc ruoät ñöôïc baûo veä, laøm taêng khaû naêng haáp thu nöôùc ôû ruoät giaø daãn ñeán haøm löôïng vaät chaát khoâ trong phaân cao. Heä vi sinh vaät phaùt trieån trong ruoät giaø, coù khaû naêng toång hôïp ñöôïc moät soá vitamin nhoùm B cung caáp cho cô theå laøm taêng söùc ñeà khaùng vôùi beänh, quaù trình trao ñoåi chaát dieãn ra maïnh. Cho neân EM coù theå ñöôïc söû duïng trò moät soá beänh ñöôøng ruoät thay khaùng sinh nhö ñieàu trò beänh tieâu chaûy cuûa lôïn do E.coli vaø Salmonella gaây ra. - Xeùt veà hieäu quaû kinh teá, giaù thaønh cheá phaåm EM treân thò tröôøng laø 6000 ñoàng/chai (moät chai 500ml). Theo keát quaû thí nghieäm cuûa Trung taâm chuyeån giao coâng ngheä thaønh phoá Hoà Chí Minh söû duïng cheá phaåm EM boå sung vaøo thöùc aên cho gia suùc vôùi tæ leä 3 ml/kg thöùc aên thì taêng troïng bình quaân taêng ñeán 33,25 g/con.ngaøy. Cheá phaåm Komix USM vaø De_Odorase : - Komix USM: laø saûn phaåm môùi ñang ñöôïc thöû nghieäm cuûa coâng ty sinh hoaù noâng nghieäp Thieân Sinh. Saûn phaåm naøy chöùa heä vi sinh vaät höõu ích ñöôïc taïo ra töø kyõ thuaät öùng duïng caùc tieán boä cuûa coâng ngheä sinh hoïc trong coâng nghieäp. Komix USM coù theå laøm taêng naêng suaát vaø phaåm chaát thòt, taêng söùc ñeà khaùng, giaûm beänh taät vaø ñaëc bieät laø haïn cheá muøi hoâi chuoàng nuoâi. Vôùi muïc ñích söû duïng ñeå giaûm muøi hoâi trong chuoàng nuoâi thì coù theå boå sung vaøo thöùc aên gia suùc vôùi tæ leä 2000 ppm (g/taán). - De_Odorase: laø saûn phaåm cuûa coâng ty lieân doanh Bayer Agritech SaiGon – Myõ. Taùc duïng cuûa cheá phaåm laø giaûm muøi hoâi thoái chuoàng nuoâi, giaûm oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc trong thuyû saûn. Thaønh phaàn chính laø chaát chieát töø caây Yucca Schidigera laø moät loaïi thöïc vaät sa maïc thuoäc hoï Liliaceace. - De_Odorase laø saûn phaåm cuûa coâng ty lieân doang thuoác thuù y Bayer Agritech Saøi Goøn – Myõ. Vì laø saûn phaåm chieát xuaát töø thöïc vaät, vaø coù nhieàu tính naêng toát, hoaøn toaøn khoâng coù taùc haïi phuï. Ñoàng thôøi, cheá phaåm naøy hoaït ñoäng raát hieäu quaû trong vieäc giaûm muøi hoâi chuoàng nuoâi baèng caùch öùc cheá hoaït ñoäng phaân giaûi cuûa vi sinh vaät kî khí, laïi laø nguyeân lieäu nhaäp neân giaù saûn phaåm khaù ñaét (400.000 ñoàng/kg). Baûng 3.27: Moät soá chaát ñöôïc boå sung laøm giaûm oâ nhieãm trong chaên nuoâi TT Teân Saûn Phaåm Baûn Chaát Saûn Phaåm Taùc Duïng Xuaát Xöù 1 Deodorase Chaát taùch töø thaûo moäc Giaûm khaû naêng sinh NH3 Thaùi Lan, Ñöùc 2 DK, Sarsapomin 30 Chaát chieát töø thaûo moäc Giaûm khaû naêng sinh NH3 Hoa Kyø 3 EM Toå hôïp nhieàu loaïi vi sinh Taêng haáp thuï thöùc aên giaûm baøi tieát chaát dinh döôõng qua phaân Nhaät Baûn 4 EMC Thaûo moäc, khoaùng chaát thieân nhieân Giaûm khaû naêng sinh NH3, H2S, SO2, giaûi ñoäc trong ñöôøng tieâu hoùa, Viaät Nam 5 Kemzym Enzym tieâu hoùa 6 Pyrogreen Hoùa sinh thieân nhieân Giaûm khaû naêng sinh NH3 Haøn Quoác 7 Yeasac Teá baøo men Sacharomyces Taêng tieâu hoùa, haáp thu thöùc aên, giaûm ñaøo thaûi döôõng chaát Ñöùc, Thaùi Lan 8 Lavedae Hoùa chaát Dieät doøi phaân Thaùi Lan, Ñöùc Nguoàn:Taäp baøi giaûng baûo veä moâi tröôøng vaø phaùt trieån chaên nuoâi theo höôùng beàn vöõng 3.6.5 ÖÙng duïng coâng ngheä hoaït hoùa ñieän hoùa trong chaên nuoâi - Coâng ngheä hoaït hoùa ñieän hoùa laø coâng ngheä hoaït hoùa nöôùc baèng phöông phaùp ñieän hoùa ñöôïc khôûi ñaàu baèng coâng trình nghieân cöùu phöông phaùp ñieän hoùa xöû lyù dung dòch khoan cuûa kyõ sö ngöôøi Nga Bakhir Vladimir Mikhailovich töø nhöõng naêm 70 cuûa theá kyõ tröôùc. Cho ñeán nay, hoaït hoùa ñieän hoùa ñaõ trôû thaønh moät nhaùnh khoa hoïc vaø kyõ ngheä hieän ñaïi ñöôïc nghieân cöùu hoaøn thieän vaø öùng duïng trong caùc lænh vöïc khaùc nhau cuûa ñôøi soáng vaø saûn xuaát taïi nhieàu nöôùc phaùt trieån nhö: Nga, Myõ, Anh Quoác, Nhaät Baûn, Haøn Quoác… - Ñieåm noåi baät nhaát trong soá caùc hieän töôïng xaûy ra khi ñieän phaân dung dòch muoái loaõng (haøm löôïng muoái ít hôn 0,5%) vôùi moät soá ñieàu kieän nhaát ñònh laø söï chuyeån traïng thaùi cuûa moät soá ion lieân keát trong nöôùc töø traïng thaùi bình thöôøng sang traïng thaùi kích thích coù tính giaû beàn. Traïng thaùi giaû beàn ñöôïc ñaëc tröng bôûi caùc thoâng soá vaät lyù, hoùa hoïc baát bình thöôøng vaø seõ thay ñoåi theo xu höôùng tieán daàn tôùi caùc giaù trò caân baèng cuûa dung dòch. Nöôùc ôû traïng thaùi giaû beàn coù tính hoaït ñoäng hoùa hoïc ñaëc bieät cao hôn möùc bình thöôøng raát nhieàu laàn. Hieän töôïng naøy coù teân goïi laø hieän töôïng hoaït hoùa nöôùc baèng phöông phaùp ñieän hoùa (Electrochemical Activation – Vieát taéc laø ECA). - Moät trong nhöõng saûn phaåm cuûa ECA laø dung dòch hoaït hoùa Anoâlít ñöôïc duøng roäng raõi trong nhieàu lænh vöïc saûn xuaát vaø ñôøi soáng ñeå thay theá moät soá chaát khöû truøng truyeàn thoáng. Anoâlít laø chaát loûng khoâng maøu, coù muøi clo nheï. Khaû Naêng khöû truøng cuûa Anoâlít - Anoâlít coù thaønh phaàn trung tính goàm nhieàu hoaït chaát oâxy hoùa. Caùc teá baøo cuûa cô theå ngöôøi ngay trong quaù trình hoaït ñoäng soáng cuõng tham gia vaøo caùc phaûn öùng oxy hoùa khöû, chuùng saûn sinh ra vaø söû duïng coù muïc ñích caùc chaát oxy hoùa hoaït tính cao nhö:HO, HO-2, H2O2, O3, HCLO, CLO-. Caùc teá baøo naøy coù heä thoáng caáu taïo baûo veä choáng oxy hoùa, ngaên ngöøa taùc duïng ñoäc haïi cuûa caùc chaát töông töï ñeán caáu tröùc teá baøo soáng nhôø söï coù maët cuûa caùc caëp Lipoproteit 3 lôùp coù chöùa caùc caáu truùc noái ñoâi (- C = C - )coù khaû naêng nhaän electron. Caùc vi khuaån, vi ruùt thì khoâng coù heä thoáng baûo veä ñeå choáng oxy hoùa neân dung dòch Anoâlít trung tính laø chaát cöïc ñoäc ñoái vôùi chuùng, Anoâlít coù khaû naêng hydrat hoùa cao cuûa noù laøm taêng möùc ñoä thaåm thaáu cuûa maøng teá baøo vi khuaån ñoái vôùi caùc chaát oxy hoùa. Caùc vi boït khí mang ñieän ñöôïc taïo ra trong vuøng tieáp xuùc vôùi polyme sinh hoïc cuõng goùp phaàn laøm chuyeån dòch maïnh meõ caùc chaát oxy hoùa caøo trong teá baøo vi khuaån. Vì theá, Anoâlít coù taùc duïng dieät khuaån maïnh nhöng laïi ít gaây haïi cho teá baøo cô theå ngöôøi. Tính öu vieät cuûa dung dòch hoaït hoùa Anoâlít - Hieäu quaû khöû truøng cao: Anoâlí dieät raát nhanh nhieàu loaïi vi khuaån, vi ruùt, baøo töû vaø naám, keå caû caùc loaïi coù söùc ñeà khaùng cao nhaát nhö vi truøng beänh lao, vi khuaån, beänh than, virus vieâm gan B - Chaát khöû truøng ña naêng nhaát: Söû duïng haèng ngaøy ñeå khöû truøng khoâng khí vaø caùc beà maët trong chuoàng traïi, troän vaøo nöôùc uoáng vaø thöùc aên cho vaät nuoâi ñeå khöû truøng vaø chöõa beänh tieâu hoùa, taém cho vaät nuoâi ñeå chöõa beänh ngoaøi da. - Phoøng beänh cho ngöôøi chaên nuoâi: Dieät vi sinh vaät gaây beänhtrong moâi tröôøng, chöõa beänh ngoaøi da cho ngöôøi, ngaâm quaàn aùo ñeå tieät truøng. - Saïch veà sinh thaùi khoâng laøm oâ nhieãm moâi tröôøng: Anoâlít trôû thaønh nöôùc muoái raát loaõng sau vaøi ngaøy keå töø khi ñöôïc ñieàu cheá neân khoâng ñeå laïi dö löôïng hoùa chaát sau khi söû duïng. - Giaù reû: 1 lít dung dòch Anoâlít chæ 200 ñoàng. - Deå laøm vaø deå baûo quaûn: Chæ caàn ñoå nöôùc muoái 0,5% vaøo thuøng chöùa nöôùc muoái vaø caém ñieän cho thieát bò ECAWA chaïy seõ coù ngay dung dòch khöû truøng Anoâlít ñeå söû duïng. Baûo quaûn trong boàn nhöïa, thuûy tinh, saønh söù coù naép ñaäy. Nhö vaäy, söû suïng caùc dung dòch ñieän hoaït hoùa trong chaên nuoâi coù theå baûo veä söùc khoûe vaät nuoâi toát hôn, thuùc ñaåy taêng tröôûng vaø phaùt trieån, ngaên ngöøa vaø chöõa trò moät soá beänh vaø laøm veä sinh moâi tröôøng nuoâi. Ñaët bieät, öu ñieåm noåi baät cuûa Anoâlít so vôùi caùc hoùa chaát khöû truøng ñang ñöôïc söû duïng phoå bieán trong chaên nuoâi hieän nay laø ngöôøi ta coù theå phun tröïc tieáp Anoâlít vaøo chuoàng ngay caû khi coù maët vaät nuoâi maø khoâng heà gaây ra taùc duïng coù haïi ñoái vôùi chuùng. Coâng ngheä ñieän hoaït hoùa ñôn giaûn trong vaän haønh, giaù reû vaø an toaøn veà moâi tröôøng. Coâng ngheä naøy öùng duïng ôû nhieàu quy moâ, ñaët bieät thích hôïp ñoái vôùi caùc hoä chaên nuoâi vôùi quy moâ nhoû. Dung dòch ñieän hoaït hoùa Anoâlít chính laø taùc nhaân khöû truøng thaân thieän moâi tröôøng, laø coâng cuï höõu hieäu trong xöû lyù oâ nhieãm, phoøng ngöøa dòch beänh, giuùp taêng naêng xuaát trong chaên nuoâi. CHÖÔNG 4: KEÁT LUAÄN – KIEÁN NGHÒ 4.1 Keát Luaän Tröôùc thöïc traïng oâ nhieãm moâi tröôøng do vieäc thaûi boû chaát thaûi böøa baõi cuûa caùc hoä chaên nuoâi, vaán ñeà kieåm soaùt vieäc thaûi boû chaát thaûi töø lænh vöïc chaên nuoâi laø noâi dung caáp baùch caàn ñöôïc quaûn lyù vaø haïn cheá caùc taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng. Nhaèm baûo veä söùc khoûe coäng ñoàng, vì vaäy ñeà taøi :”Ñaùnh giaù hieän traïng vaø ñeà xuaát caùc bieän phaùp khoáng cheá oâ nhieãm taïi moät soá trang traïi treân ñòa baøn tænh Ñoàng Nai” nhaèm baûo veä moâi tröôøng, baûo veä söùc khoûe nhaân daân, goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng trong hoaït ñoäng chaên nuoâi treân ñòa baøn tænh Ñoàng Nai. Hieän nay, treân toaøn Tænh coù khoaûng 88.588 (naêm 2006) trang traïi ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån, thu huùt hôn 12.723 noâng daân tham gia. Loaïi hình kinh teá trang traïi ñaõ huy ñoäng ñöôïc nguoàn nhaân löïc, voán vaø vaät tö phuïc vuï phaùt trieån noâng nghieäp, xoaù ñoùi giaûm ngheøo, naâng cao ñôøi soâng noâng daân. Beân caïnh nhöõng taùc ñoäng coù lôïi, quaù trình hình thaønh vaø hoaït ñoäng cuûa caùc noâng hoä naøy ñaõ vaø ñang gaây ra nhöõng taùc ñoäng coù haïi cho moâi tröôøng. Qua nghieân cöùu vaø khaûo saùt thöïc teá, tình traïng chaên nuoâi gia suùc treân ñòa baøn tænh Ñoàng Nai ñaõ naûy sinh ra vaàn ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng ñaëc bieät laø nguoàn nöôùc do nöôùc thaûi chaên nuoâi chöa ñöôïc xöû lyù ñaït tieâu chuaån tröôùc khi thaûi. Ngoaøi ra, veà bieän phaùp xöû lyù nöôùc thaûi thì vaãn chöa ñöôïc quan taâm nhö : + Chöa xaây döïng beå töï hoaïi ñeå chöùa nöôùc thaûi chaên nuoâi + Nöôùc thaûi töø chuoàng heo ñöôïc thaûi tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp xuoáng soâng ngoøi, keânh raïch maø chöa ñöôïc qua thieát bò haïn cheá oâ nhieãm moâi tröôøng. - Coù nhieàu nguyeân nhaân daãn ñeán tình traïng treân, nhöng chuû yeáu laø do: + Do yù thöùc ngöôøi daân coøn keùm, chöa yù thöùc ñöôïc vaán ñeà baûo veä moâi tröôøng laø baûo veä söùc khoeû cuûa chính mình, vì theá haàu heát caùc keânh raïch ôû ñaây ñeàu ñöôïc ngöôøi daân taän duïng trieät ñeå laøm nôi, xaû nöôùc thaûi baån vaø raùc thaûi moät caùch voâ cuøng böøa baõi. + Vieäc xöû phaït caùc tröôøng hôïp vi phaïm luaät baûo veä moâi tröôøng coøn loûng leûo, möùc phaït coøn quaù thaáp chöa ñuû söùc ñeå buoäc caùc ñoái töôïng vi phaïm noã löïc thöïc hieän caùc giaûi phaù baûo veä moâi tröôøng hoaëc thay ñoåi haønh vi gaây oâ nhieãm. + Vieäc phaân caáp quaûn lyù khoâng roõ raøng vaø cuï theå daãn ñeán vieäc ñuøn ñaåy traùch nhieäm giöõa caùc cô quan quaûn lyù. Kieán Nghò - Traïi caàn qui hoaïch khu ñaát choân xaùc gia suùc cheát ñeå traùnh xaâm phaïm vaøo ñöôøng oáng daãn nöôùc caáp, ñöôøng möông ngaàm daãn nöôùc thaûi vaø nguoàn nöôùc ngaàm trong tröôøng hôïp choân xaùc gia suùc laø caàn thieát (khi loø ñoát xaùc gia suùc bò hoûng). - Nghieân cöùu caûi taïo heä thoáng chuoàng traïi ñeå deã daøng thu gom phaân khoâ, naâng cao tæ leä phaân gia suùc ñöôïc thu gom ñeå giaûm noàng ñoä chaát oâ nhieãm trong nöôùc thaûi töôi giuùp quaù trình xöû lyù deã daøng hôn. - Laép ñaët caùc voøi nöôùc daïng van khoaù cho lôïn söû duïng theo phaûn xaï coù ñieàu kieän. Nöôùc veä sinh chuoàng traïi cuõng ñöôïc khoáng cheá toái ña nhôø coù laép khoùa taïi ñaàu oáng. - Caàn nghieân cöùu, ñaàu tö xaây döïng heä thoáng tuyeån noåi cho khu chuoàng moät hay bôm chaát thaûi sau loïc gaïn cuûa khu chuoàng moät vaøo heä thoáng tuyeån noåi ñaõ thieát keá rieâng cho khu chuoàng hai ñeå taêng hieäu quaû xöû lyù nöôùc thaûi cuûa haàm Biogas. - Traïi neân aùp duïng caùc giaûi phaùp giaûm muøi hoâi chuoàng nuoâi nhö duøng caùc cheá phaåm (EM, Komix USM, De – Odorase), öùng duïng coâng ngheä hoaït hoùa ñieän hoùa trong chaên nuoâi nhaèm giaûm muøi phaùt sinh ngay taïi nguoàn giuùp baûo veä söùc khoeû coâng nhaân vaø gia suùc nuoâi trong traïi. - Duy trì hoaït ñoäng heä thoáng khuaáy troän trong beå biogas, ñònh kyø bôm caën muøn trong beå vaø vôùt phaân laéng ñoïng treân caùc möông daãn nöôùc thaûi. - Ñaøo taïo ñoäi nguõ caùn boä kyõ thuaät cho traïi, chuyeân traùch söûa chöûa caùc maùy moùc, duy tu thieát bò vaø thöôøng xuyeân kieåm soaùt hoaït ñoäng cuûa khu xöû lyù nöôùc thaûi ñeå coù bieän phaùp giaûi quyeát kòp thôøi. ._.