Đánh giá hiện trạng thu gom vận chuyển và quản lý rác y tế tại bệnh viện Chợ Rẫy TPHCM

Chöông Môû ñaàu 1. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Ngaøy nay, vaán ñeà moâi tröôøng ñang ñöôïc caùc quoác gia vaø coäng ñoàng treân theá giôùi quan taâm. Bôûi leõ oâ nhieãm moâi tröôøng, söï suy thoaùi vaø nhöõng söï coá moâi tröôøng coù aûnh höôûng tröïc tieáp khoâng chæ tröôùc maét maø coøn aûnh höôûng veà laâu daøi cho caùc theá heä mai sau. Toaøn theá giôùi ñeàu ñaõ nhaän thöùc ñöôïc raèng: phaûi baûo veä moâi tröôøng, laøm cho moâi tröôøng phaùt trieån vaø ngaøy theâm beàn vöõng. Vieäc baûo veä moâi tröôøng cuõng bao goàm: vieäc giaûi quyeát oâ nhieãm do nhöõng nguoàn nöôùc thaûi, oâ nhieãm do caùc chaát thaûi sinh hoaït, coâng nghieäp, sinh hoïc, caùc chaát thaûi trong y teá ... Ñeå xöû lyù caùc loaïi chaát thaûi treân laø moät vaán ñeà thaät söï khoù khaên vaø nan giaûi. Vôùi moãi loaïi chaát thaûi, chuùng ta caàn coù nhöõng bieän phaùp xöû lyù khaùc nhau töø nhöõng khaâu thu gom ñeán khaâu tieâu huûy cuoái cuøng. Moät trong nhöõng loaïi chaát thaûi ñoù thì caùc chaát thaûi trong y teá khaù ñöôïc quan taâm laø chaát thaûi y teá (CTYT) vì tính ña daïng vaø phöùc taïp cuûa chuùng. Hieän taïi, chaát thaûi beänh vieän ñang trôû thaønh vaán ñeà moâi tröôøng vaø xaõ hoäi caáp baùch ôû nöôùc ta, nhieàu beänh vieän trôû thaønh nguoàn gaây oâ nhieãm cho moâi tröôøng daân cö xung quanh, gaây dö luaän trong coäng ñoàng. Daân soá Vieät Nam ngaøy caøng gia taêng, kinh teá cuõng phaùt trieån, daãn ñeán nhu caàu khaùm vaø ñieàu trò beänh gia taêng, soá beänh vieän gia taêng. Töø naêm 1997 caùc vaên baûn veà quaûn lyù chaát thaûi beänh vieän ñöôïc ban haønh. Coù 843 beänh vieän tuyeán huyeän trôû leân nhöng haàu heát chöa ñöôïc quaûn lyù theo moät quy cheá chaët cheõ hoaëc coù xöû lyù nhöng theo caùch ñoái phoù hoaëc chöa ñuùng. OÂ nhieãm moâi tröôøng do caùc hoaït ñoäng y teá maø thöïc teá laø tình traïng xöû lyù keùm hieäu quaû caùc chaát thaûi beänh vieän. Vieäc tieáp xuùc vôùi chaát thaûi y teá coù theå gaây neân beänh taät hoaëc toån thöông. Caùc chaát thaûi y teá coù theå chöùa ñöïng caùc yeáu toá truyeàn nhieãm, laø chaát ñoäc haïi coù trong raùc y teá, caùc loaïi hoùa chaát vaø döôïc phaåm nguy hieåm, caùc chaát thaûi phoùng xaï vaø caùc vaät saéc nhoïn … Taát caû caùc nhaân vieân tieáp xuùc vôùi chaát thaûi y teá nguy haïi laø nhöõng ngöôøi coù nguy cô nhieãm beänh tieàm taøng, bao goàm nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong caùc cô sôû y teá, nhöõng ngöôøi beân ngoaøi laøm vieäc thu gom chaát thaûi y teá vaø nhöõng ngöôøi trong coäng ñoàng bò phôi nhieãm vôùi chaát thaûi do söï sai soùt trong khaâu quaûn lyù chaát thaûi. Nöôùc ta coù moät maïng löôùi y teá vôùi caùc beänh vieän ñöôïc phaân boá roäng khaép trong toaøn quoác. Theo soá lieäu thoáng keâ chöa ñaày ñuû thì cho ñeán nay ngaønh y teá coù khoaûng 12.569 cô sôû khaùm beänh vôùi 172.642 giöôøng beänh. Caùc hoaït ñoäng khaùm chöõa beänh, chaêm soùc, xeùt nghieäm, phoøng beänh, nghieân cöùu vaø ñaøo taïo trong caùc cô sôû y teá phaùt sinh ra chaát thaûi. Caùc chaát thaûi y teá döôùi daïng raén, loûng hoaëc khí coù chöùa caùc chaát höõu cô, nhieãm maàm beänh gaây oâ nhieãm, beänh taät nghieâm troïng cho moâi tröôøng beänh vieän vaø xung quanh beänh vieän, aûnh höôûng xaáu ñeán söùc khoûe ngöôøi daân. Beänh vieän Chôï Raãy Tp.HCM laø beänh vieän ña khoa lôùn nhaát phía Nam, coù nhieàu trang thieát bò hieän ñaïi, laø tuyeán cuoái cuøng nhaän beänh nhaân ñeán töø caùc tænh, thaønh ñeå chaêm soùc vaø ñieàu trò. Theo döï baùo löôïng chaát thaûi y teá seõ taêng nhanh trong thôøi gian tôùi. Vì vaäy, vieäc phaùt sinh vaø thaûi boû chaát thaûi y teá neáu khoâng ñöôïc kieåm soaùt chaët cheõ seõ gaây nguy haïi ñeán moâi tröôøng xung quanh vaø aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán söùc khoûe ngöôøi daân. Hieän nay, coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi y teá ôû beänh vieän töông ñoái toát, tuy nhieân vaãn coøn nhöõng baát caäp trong coâng taùc thu gom, vaän chuyeån. Ñeà taøi: “Ñaùnh giaù hieän traïng thu gom, vaän chuyeån vaø quaûn lyù raùc y teá taïi beänh vieän Chôï Raãy Tp.HCM” seõ tìm hieåu kó qui trình thu gom, vaän chuyeån vaø quaûn lyù raùc y teá ñeå tìm ra nhöõng maët coøn haïn cheá vaø ñöa ra bieän phaùp nhaèm giuùp cho nhöõng nhaø quaûn lyù coù theå quaûn lyù toát raùc y teá. 2. MUÏC TIEÂU ÑEÀ TAØI Ñaõ töø laâu, y teá ñaõ ñoùng moät vai troø quan troïng trong cuoäc soáng cuûa taát caû moïi ngöôøi. Y teá laø moät trong caùc thaønh phaàn cuûa söï phaùt trieån kinh teá- xaõ hoäi cuûa moät ñòa phöông, moät khu vöïc. Ngaønh y teá ñaõ phoøng vaø chöõa beänh caùc loïai beänh cuûa caùc sinh vaät (con ngöôøi vaø ñoäng vaät) bò nhieãm beänh, trong ñoù coù caùc beänh bò gaây neân do oâ nhieãm moâi tröôøng. Theá nhöng, chính quaù trình hoaït ñoäng cuûa mình ngaønh y teá cuõng ñaõ gaây neân raát nhieàu vaán ñeà gaây oâ nhieãm moâi tröôøng vaø aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuûa con ngöôøi vaø hoaït ñoäng soáng cuûa caùc sinh vaät. Ñaõ töø raát laâu, vieäc giaûi quyeát söï oâ nhieãm moâi tröôøng trong caùc hoaït ñoäng cuûa ngaønh y teá ñaõ laø moät vaán ñeà nhöùc nhoái cuûa toaøn xaõ hoäi vaø treân theá giôùi. Beänh vieän Chôï Raãy cuõng nhö caùc beänh vieän khaùc ñang gaëp raát nhieàu khoù khaên trong vieäc quaûn lyù moâi tröôøng beänh vieän vaø chaát thaûi phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng y teá . Luaän vaên ñöôïc thöïc hieän nhaèm thöïc hieän caùc muïc tieâu cuï theå: Nghieân cöùu ñaùnh giaù hieän traïng. Xaùc ñònh toång khoái löôïng raùc y teá cuûa beänh vieän töø nay ñeán naêm 2015. Chaát thaûi y teá ñöôïc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù 100% traùnh tình traïng thoaùt ra ngoaøi moâi tröôøng. Taïo ra moät moâi tröôøng laøm vieäc toát hôn cho caùc nhaân vieân y teá, nhaân vieân veä sinh vaø moät moâi tröôøng soáng saïch ñeïp, xanh töôi. 3. NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU Toång quan veà chaát thaûi raén y teá. Thu thaäp thoâng tin veà beänh vieän Chôï Raãy. Hieän traïng quaûn lyù chaát thaûi y teá. Ñaùnh giaù hieän traïng thu gom, vaän chuyeån chaát thaûi y teá taïi beänh vieän. Ñeà ra giaûi phaùp quaûn lyù raùc y teá. 4. GIÔÙI HAÏN ÑEÀ TAØI - Thôøi gian thöïc hieän: thaùng 10/07 ñeán 12/07 - Phaïm vi nghieân cöùu: Ñeà taøi ñöôïc giôùi haïn trong phaïm vi: “Ñaùnh giaù hieän traïng thu gom, vaän chuyeån vaø quaûn lyù raùc y teá taïi beänh vieän Chôï Raãy Tp.HCM”. 5. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Ñeå thöïc hieän ñöôïc caùc noäi dung nghieân cöùu treân caùc phöông phaùp nghieân cöùu ñöôïc söû duïng: Phöông phaùp thu thaäp thoâng tin taøi lieäu: keá thöøa caùc keát quaû nghieân cöùu ñaõ coù saün, thu thaäp phaân tích qua caùc baùo caùo, ñeà taøi nghieân cöùu, caùc baùo caùo ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng. Phöông phaùp khaûo saùt thöïc ñòa: khaûo saùt, thu thaäp soá lieäu taïi beänh vieän . Phöông phaùp khaûo saùt taøi lieäu. Chöông 1 TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN Y TEÁ ÑÒNH NGHÓA Theo nghieân cöùu cuûa Toå chöùc Y teá theá giôùi (WHO) cho thaáy trong toång soá chaát thaûi thoâng thöôøng taïo ra töø caùc hoaït ñoäng y teá, gaàn 80% laø chaát thaûi thoâng thöôøng (töông töï nhö chaát thaûi sinh hoaït) coøn laïi xaáp xæ 20% laø nhöõng chaát thaûi nguy haïi bao goàm chaát thaûi nhieãm khuaån vaø chaát thaûi giaûi phaåu chieám tôùi 15%; caùc vaät saéc nhoïn chieám khoaûng 1%; caùc hoùa chaát, döôïc phaåm heát haïn chieám khoaûng 3% vaø caùc chaát thaûi ñoäc di truyeàn, vaät lieäu coù hoaït taùn phoùng xaï chieám khoaûng 1%. Theo qui ñònh veà quaûn lyù chaát thaûi y teá cuûa Boä Y teá ban haønh, chaát thaûi y teá laø chaát thaûi phaùt sinh trong caùc cô sôû y teá, töø hoaït ñoäng khaùm chöõa beänh, chaêm soùc, phoøng beänh, nghieân cöùu, ñaøo taïo, chaát thaûi y teá coù theå ôû daïng raén, loûng, khí. 1.2 PHAÂN LOAÏI CHAÁT THAÛI Y TEÁ 1.2.1 Chaát thaûi laâm saøng: goàm 5 nhoùm Nhoùm A: laø chaát thaûi nhieãm khuaån, bao goàm: nhöõng vaät lieäu bò thaám maùu, thaám dòch, caùc chaát baøi tieát cuûa ngöôøi beänh nhö baêng, gaïc, boâng, gaêng tay, boät boù, ñoà vaûi, caùc tuùi haäu moân nhaân taïo, daây truyeàn maùu, caùc oáng thoâng, daây vaø tuùi dòch daãn löu … Nhoùm B: laø caùc vaät saéc nhoïn, bao goàm: bôm tieâm, kim tieâm, löôõi vaø caùn dao moå, ñinh moå, cöa, caùc oáng tieâm, maûnh thuûy tinh vôõ vaø moïi vaät lieäu coù theå gaây ra veát caét hoaëc choïc thuûng, cho duø chuùng coù theå bò nhieãm khuaån hoaëc khoâng nhieãm khuaån. Nhoùm C: laø chaát thaûi coù nguy cô laây nhieãm cao phaùt sinh töø caùc phoøng xeùt nghieäm, bao goàm: gaêng tay, lam kính, oáng nghieäm, tuùi ñöïng maùu, beänh phaåm sau khi sinh thieát/ xeùt nghieäm/ nuoâi caáy… Nhoùm D: laø chaát thaûi döôïc phaåm, bao goàm: Döôïc phaåm quaù haïn, döôïc phaåm bò nhieãm khuaån, döôïc phaåm bò ñoå, döôïc phaåm khoâng coøn nhu caàu söû duïng. Thuoác gaây ñoäc teá baøo goàm caùc loaïi thuoác choáng ung thö hoaëc caùc thuoác hoùa trò lieäu ung thö. Nhoùm E: laø caùc moâ vaø cô quan ngöôøi - ñoäng vaät, bao goàm: taát caû caùc moâ cuûa cô theå (duø nhieãm khuaån hoaëc khoâng nhieãm khuaån); caùc cô quan, chaân tay, rau nhau thai, baøo thai, xaùc suùc vaät thí nghieäm. 1.2.2 Chaát thaûi phoùng xaï. Chaát thaûi phoùng xaï sinh ra trong caùc cô sôû y teá töø caùc hoaït ñoäng chaån ñoaùn ñònh vò khoái, hoùa trò lieäu vaø nghieân cöùu phaân tích dòch moâ cô theå. Chaát thaûi phoùng xaï toàn taïi döôùi caû ba daïng: raén, loûng vaø khí. Chaát thaûi phoùng xaï raén goàm: caùc vaät lieäu söû duïng trong caùc xeùt nghieäm, chaån ñoaùn, ñieàu trò nhö oáng tieâm, bôm tieâm, kim tieâm, kính baûo hoä, giaáy thaám, gaïc saùt khuaån, oáng nghieäm, chai loï ñöïng chaát phoùng xaï … Chaát thaûi phoùng xaï loûng goàm: dung dòch coù chöùa nhaân toá phoùng xaï phaùt sinh trong quaù trình chaån ñoaùn, ñieàu trò nhö nöôùc tieåu cuûa ngöôøi beänh, caùc chaát baøi tieát, nöôùc xuùc röûa caùc duïng cuï coù chöùa phoùng xaï … Chaát thaûi phoùng xaï khí goàm: caùc chaát khí duøng trong laâm saøng nhö 133Xe, caùc khí thoaùt ra töø caùc kho chöùa chaát phoùng xaï … 1.2.3 Chaát thaûi hoùa hoïc. Chaát thaûi hoùa hoïc phaùt sinh chuû yeáu töø caùc hoaït ñoäng thí nghieäm, xeùt nghieäm … coù theå chia chuùng thaønh hai loaïi chuû yeáu sau: Chaát thaûi hoùa hoïc khoâng gaây nguy haïi: nhö ñöôøng, axit beùo, vaø moät soá muoái voâ cô vaø höõu cô. Chaát thaûi hoùa hoïc nguy haïi: coù ñaëc tính nhö gaây ñoäc, aên moøn, deã chaùy hoaëc coù phaûn öùng gaây ñoäc gen, laøm bieán ñoåi vaät lieäu di truyeàn, bao goàm: Formadehyde: ñöôïc söû duïng trong khoa giaûi phaãu beänh, loïc maùu, öôùp xaùc vaø duøng ñeå baûo quaûn caùc maãu xeùt nghieäm ôû moät soá caùc khoa. Caùc hoùa chaát quang hoùa hoïc: coù trong caùc dung dòch duøng coá ñònh vaø traùng phim. Caùc dung moâi: Caùc dung moâi duøng trong cô sôû y teá bao goàm caùc hôïp chaát halogen nhö methylen chlorid, chloroform, freons, trichloro ethylen, caùc thuoác meâ boác hôi nhö halothan; caùc hôïp chaát khoâng coù halogen nhö xylen, aceton, isopropanol, toluen, ethyl acetat vaø acetonitril, … Oxit ethylene: ñöôïc söû duïng ñeå dieät khuaån caùc thieát bò y teá, phoøng phaãu thuaät neân ñöôïc ñoùng thaønh bình vaø gaén vôùi caùc thieát bò dieät khuaån. Loaïi khí naøy coù theå gaây ra nhieàu ñoäc tính vaø coù theå gaây ra ung thö ôû ngöôøi. Caùc chaát hoùa hoïc hoãn hôïp: bao goàm caùc dung dòch laøm saïch vaø khöû khuaån nhö phenol, daàu môõ vaø caùc dung moâi laøm veä sinh … 1.2.4 Caùc bình chöùa khí coù aùp suaát. Caùc cô sôû y teá thöôøng coù caùc bình chöùa khí coù aùp suaát nhö bình ñöïng oxy, CO2, bình ga, bình khí dung vaø caùc bình ñöïng khí duøng moät laàn. Caùc bình naøy deã gaây chaùy, noå khi thieâu ñoát vì vaäy phaûi thu gom rieâng. 1.2.5 Chaát thaûi sinh hoaït. Bao goàm: Chaát thaûi khoâng bò nhieãm caùc yeáu toá nguy haïi, phaùt sinh töø caùc buoàng beänh, phoøng laøm vieäc, haønh lang, caùc boä phaän cung öùng, nhaø kho, nhaø giaët, nhaø aên…, bao goàm: giaáy baùo, taøi lieäu, vaät lieäu ñoùng goùi, thuøng carton, tuùi nilon, tuùi ñöïng phim, vaät lieäu goùi thöïc phaåm, caùc loaïi thöùc aên dö thöøa cuûa ngöôøi beänh vaø raùc queùt doïn töø caùc saøn nhaø. Chaát thaûi ngoaïi caûnh: laù caây vaø chaát thaûi töø caùc khu vöïc ngoaïi caûnh … 1.3 NGUOÀN PHAÙT SINH Toaøn boä chaát thaûi raén trong beänh vieän phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng dieãn ra trong beänh vieän, bao goàm: Caùc hoaït ñoäng khaùm chöõa beänh nhö: chaån ñoaùn, chaêm soùc, xeùt nghieäm, ñieàu trò beänh, phaåu thuaät,…(Sô ñoà 1.1) Caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu, thí nghieäm trong beänh vieän. Caùc hoaït ñoäng haøng ngaøy cuûa nhaân vieân beänh vieän, beänh nhaân vaø thaân nhaân. Khoa döôïc Phoøng keá hoaïch toång hôïp Nhaø beáp Cung caáp thuoác, y cuï caàn thieát Quaûn lyù hoà sô beänh aùn Khaùm beänh Chaån ñoaùn Xeùt nghieäm Ñieàu trò ngoaïi truù Ñieàu trò noäi truù taïi khoa, phoøng Phaåu thuaät Caáp cöùu Hoài söùc caáp cöùu Xuaát vieän Thaêm beänh Taùi khaùm BV Ngöôøi beänh Dòch vuï aên uoáng Sô ñoà 1.1 Hoaït ñoäng khaùm vaø ñieàu trò cuûa beänh nhaân 1.4 TÍNH CHAÁT CUÛA CHAÁT THAÛI Y TEÁ 1.4.1 Tính chaát vaät lyù Thaønh phaàn vaät lyù: Ñoà boâng vaûi sôïi: goàm boâng gaïc, baêng, quaàn aùo cuû, khaên lau, vaûi traûi… Ñoà giaáy: hoäp ñöïng duïng cuï, giaáy goùi, giaáy thaûi töø nhaø veä sinh… Ñoà thuûy tinh: chai loï, oáng tieâm, boâng tieâm, thuûy tinh, oáng nghieäm,… Ñoà nhöïa, hoäp ñöïng, bôm tieâm, daây truyeàn maùu, tuùi ñöïng,… Ñoà kim loaïi: kim tieâm, dao moå, hoäp ñöïng,… Beänh phaåm, maùu muû dính ôû baêng gaïc,… Raùc röôûi, laù caây, ñaát ñaù ,. Theo keát quaû phaân tích cuûa EPA (1991) thaønh phaàn chaát thaûi thoâng thöôøng vaø chaát thaûi nhieãm khuaån ñöôïc trình baøy nhö sau: Thaønh phaàn chaát thaûi thoâng thöôøng.(raùc sinh hoaït y teá) + Giaáy vaø caùc loaïi giaáy thaám: 60% + Plastic: 20%. + Thöïc phaåm thöøa: 10% + Kim loaïi thuûy tinh vaø caùc hôïp chaát voâ cô: 7% + Caùc loaïi hoãn hôïp khaùc: 3% Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi nhieãm khuaån laø: + Giaáy vaø quaàn aùo: 50 – 70% + Plastic: 20 – 60% + Thuûy tinh: 10 – 20% + Chaát dòch: 1 – 10% Keát quaû treân 80 beänh vieän trong phaïm vi caû nöôùc veà thaønh phaàn chaát thaûi y teá ñöôïc chia ra nhö sau (baûng 1.1) Baûng 1.1 : Thaønh phaàn raùc thaûi beänh vieän trung bình ôû Vieät Nam STT Thaønh phaàn Tyû leä (%) 1 Giaáy caùc loaïi vaø carton 2,9 2 Kim loaïi, voû hoäp 0,7 3 Ñoà thuûy tinh vaø ñoà nhöïa (Ví duï: kim tieâm, loï thuoác, bôm tieâm) 3,2 4 Boâng baêng, boù boät … (vaät lieäu haáp thuï chaát laây nhieãm) 8,8 5 Tuùi nhöïa caùc loaïi: PE, PP, PVC 10,1 6 Beänh phaåm 0,6 7 Raùc höõu cô 52,7 8 Caùc vaät saéc nhoïn (kim tieâm, dao keùo moå, caùc duïng cuï caét goït,..) 0,4 9 Caùc loaïi khaùc 20,6 (Nguoàn: Baùo caùo hoäi thaûo quaûn lyù chaát thaûi y teá Haø Noäi, 1998) 1.4.2 Tính chaát hoùa hoïc Thaønh phaàn hoùa hoïc: Nhöõng chaát voâ cô, kim loaïi, boät boù, chai loï thuûy tinh, soûi ñaù, hoùa chaát, thuoác thöû,… Nhöõng chaát höõu cô: ñoà vaûi sôïi, giaáy, phaàn cô theå, ñoà nhöïa,.. Neáu phaân tích nguyeân toá thì thaáy goàm nhöõng thaønh phaàn C, H, O, N, S, Cl vaø moät phaàn tro,.. Trong ñoù: Thaønh phaàn höõu cô: phaàn vaät chaát coù theå bay hôi sau khi ñöôïc nung ôû nhieät ñoä 950oC. Thaønh phaàn voâ cô (tro) laø phaàn tro coøn laïi sau khi nung raùc ôû 950oC Thaønh phaàn phaàn traêm caùc nguyeân toá ñöôïc xaùc ñònh ñeå tính giaù trò nhieät löôïng cuûa chaát thaûi y teá. Nhieät trò: 1.400 – 2.150 Kcal/ Kg. 1.5 AÛNH HÖÔÛNG CUÛA CHAÁT THAÛI Y TEÁ ÑEÁN MOÂI TRÖÔØNG VAØ SÖÙC KHOÛE COÄNG ÑOÀNG 1.5.1 AÛnh höôûng ñeán moâi tröôøng. Theo quy ñònh cuûa luaät, caùc chaát thaûi y teá phaûi ñöôïc xöû lyù ñaït tieâu chuaån moâi tröôøng xung quanh, nhöng thöïc teá hieän nay laïi khaùc. Chaát thaûi y teá ñaëc bieät laø chaát thaûi nguy haïi phaàn lôùn chöa ñöôïc xöû lyù hay xöû lyù khoâng ñaït tieâu chuaån quy ñònh ñaõ vaø ñang laø vaán ñeà ñaùng lo ngaïi cho moâi tröôøng. Hieän taïi ôû khoâng ít beänh vieän raùc thaûi y teá ñöôïc nhaäp chung vaøo raùc thaûi thaønh phoá ñeå xöû lyù hoaëc xöû lyù theo phöông phaùp ñoát thuû coâng taïi beänh vieän thöôøng hieâïu quaû xöû lyù keùm vaø gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí, thaäm chí chaát thaûi y teá taïi moät soá beänh vieän ñöôïc choân laáp ngay trong beänh vieän vaø thöôøng taïi caùc baõi choân laáp naøy ñeàu khoâng ñaït tieâu chuaån veä sinh cuõng laø nguoàn ñoùng goùp khoâng nhoû trong nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc ngaàm, oâ nhieãm muøi vaø laø nguoàn truyeàn beänh raát nguy hieåm. Theo thoáng keâ thì tyû leä vaøo vieän do caùc beänh truyeàn nhieãm qua chaát thaûi vaø nöôùc thaûi chieám 15% trong toång soá ca beänh, ñaëc bieät vaøo muøa heø beänh truyeàn nhieãm qua chaát thaûi coøn nghieâm troïng hôn nhieàu. 1.5.2 AÛnh höôûng cuûa chaát thaûi y teá ñoái vôùi söùc khoûe coäng ñoàng Taát caû nhöõng ngöôøi phôi nhieãm vôùi chaát thaûi y teá nguy haïi ñeàu laø ñoái töôïng coù nguy cô. Hoï coù theå laø nhaân vieân vaø ngöôøi beänh trong caùc cô sôû y teá laøm phaùt sinh ra chaát thaûi, nhöõng ngöôøi tröïc tieáp tham gia xöû lyù, tieâu huûy chaát thaûi vaø nhöõng ngöôøi daân trong coäng ñoàng daân cö trong tröôøng hôïp chaát thaûi chöa ñöôïc xöû lyù chính ñaùng. Nhoùm ngöôøi nguy cô chính bao goàm: baùc só, y taù, nhaân vieân, ngöôøi beänh, nhaân vieân thu gom, coäng ñoàng daân cö. AÛnh höôûng cuûa loaïi chaát thaûi truyeàn nhieãm vaø caùc vaät saéc nhoïn Beänh truyeàn nhieãm coù nguy cô laây truyeàn raát lôùn qua raùc thaûi vaø nöôùc thaûi beänh vieän. Raùc thaûi beänh vieän coù chöùa caùc maàm beänh nhö: caùc vi khuaån, vi ruùt, kí sinh truøng vaø naám vôùi moät löôïng ñuû ñeå gaây beänh. Nhöõng ngöôøi deã bò aûnh höôûng nhaát laø y taù, baùc só vaø nhöõng ngöôøi thu gom raùc, bôùi raùc. Caùc taùc haïi cuûa raùc thaûi beänh vieän laø laøm taêng nhieãm khuaån vaø khaùng thuoác taïi beänh vieän, toån thöông tröïc tieáp cho ngöôøi thu gom raùc, laây nhieãm beänh cho nhaân daân soáng trong vuøng laân caän, aûnh höôûng tôùi taâm lyù vaø thaåm myõ ñoâ thò. Nöôùc thaûi beänh vieän coù chöùa nhieàu vi khuaån gaây beänh, caùc chaát ñoäc hoùa hoïc, chaát phoùng xaï. Nhöng ñieàu nguy hieåm hôn laø nöôùc thaûi beänh vieän thöôøng thaûi vaøo caùc nguoàn nöôùc maët, thaám xuoáng ñaát laøm oâ nhieãm ñaát, oâ nhieãm nguoàn nöôùc ngaàm gaàn khu vöïc sinh soáng cuûa daân cö maø ñaây laø nguoàn nöôùc sinh hoaït chính. Nhö naêm 1990, WHO ñaõ cho bieát coù tôùi 80% beänh taät cuûa ngöôøi lieân quan ñeán nöôùc vôùi soá giöôøng beänh chieám 50% soá giöôøng beänh cuûa caùc beänh vieän. Trong caùc nguoàn nöôùc thaûi cuûa beänh vieän, nöôùc thaûi töø khoa laây laø nguy hieåm nhaát. Neáu trong nöôùc thaûi sinh hoaït ôû khu vöïc daân cö tæ leä vi khuaån gaây beänh/toång soá tröïc khuaån ñöôøng ruoät laø 1/104-106 thì trong nöôùc thaûi cuûa khoa laây tæ leä naøy laø 1/102-103, gaáp töø 100-1000 laàn. Ngöôøi ta coøn nhaän thaáy, trung bình trong moät lít nöôùc thaûi beänh vieän coù töø 5.000 – 10.000 vi ruùt gaây beänh, 10 – 15 tröùng giun ñuõa. Trong moät lít nöôùc thaûi cuûa beänh vieän lao coù theå coù töø 106-109 tröïc khuaån lao coù söùc ñeà khaùng cao ôû ngoaïi caûnh, thaäm chí coøn tìm ñöôïc tröïc khuaån lao ôû caùch nôi thaûi nöôùc coáng beänh vieän xa tôùi 500 meùt. ÔÛ trong nöôùc vi khuaån thöông haøn coù khaû naêng soáng töø 2-93 ngaøy, vi khuaån lî soáng töø 12-15 ngaøy, vi khuaån taû soáng töø 4-28 ngaøy. Ñoái vôùi nhöõng beänh nguy hieåm do viruùt gaây ra nhö HIV/AIDS; Vieâm gan B hoaëc C, nhöõng nhaân vieân y teá, ñaëc bieät laø caùc y taù laø nhöõng ngöôøi coù nguy cô nhieãm cao nhaát qua nhöõng veát thöông do caùc vaät saéc nhoïn bò nhieãm maùu beänh nhaân gaây neân, nhöõng ngöôøi vaän haønh quaûn lyù chaát thaûi xung quanh beänh vieän cuõng coù nguy cô laây nhieãm ñaùng keå, nhö nhöõng nhaân vieân queùt doïn, nhöõng ngöôøi bôùi raùc taïi caùc baõi ñoå raùc (maëc duø nhöõng moái nguy cô naøy khoâng coù taøi lieäu ñaùng tin caäy chöùng minh). Moät baùo caùo cuûa cô quan Baûo veä Moâi tröôøng Hoa Kyø (EPA) taïi hoäi nghò chaát thaûi y teá ñaõ ñaùnh giaù soá tröôøng hôïp nhieãm viruùt vieâm gan B vaø C haøng naêm do toån thöông gaây ra bôûi caùc vaät saéc nhoïn trong soá caùc nhaân vieân y teá vaø caùc nhaân vieân quaûn lyù chaát thaûi. Soá nhieãm viruùt vieâm gan B haøng naêm ôû Myõ do tieáp xuùc vôùi chaát thaûi y teá vaøo khoaûng töø 162 ñeán 321 ca so vôùi toång soá 300.000õ tröôøng hôïp moãi naêm. Trong baát kyø moät cô sôû y teá naøo, y taù vaø nhöõng beänh nhaân quaûn lyù taïi beänh vieän laø nhöõng nhoùm nguy cô chính bò toån thöông, tyû leä toån thöông haøng naêm cuûa nhöõng ñoái töôïng naøy vaøo khoaûng 10-20 phaàn nghìn. Tyû leä haøng naêm ôû Myõ laø 180 phaàn nghìn. Vaãn coù moät tæ leä ñaùng keå caùc toån thöông laø caùc veát caét, thuûng do caùc vaät saéc nhoïn bò loaïi boû gaây ra. 1.5.2.2 AÛnh höôûng cuûa loaïi chaát thaûi hoùa hoïc vaø döôïc phaåm Ñaõ coù nhieàu vuï toån thöông hoaëc nhieãm ñoäc do vieäc vaän chuyeån hoùa chaát vaø döôïc phaåm trong beänh vieän khoâng ñaûm baûo. Caùc döôïc só, baùc só gaây meâ, y taù, kyõ thuaät vieân, caùn boä haønh chính coù theå coù nguy cô maéc beänh ñöôøng hoâ haáp, beänh ngoaøi da do tieáp xuùc vôùi caùc loaïi hoùa chaát loûng bay hôi, daïng phun söông vaø caùc dung dòch khaùc. Ñeå haïn cheá tôùi möùc thaáp nhaát laø nguy cô ngheà nghieäp naøy neân thay theá giaûm löôïng hoùa chaát ñoäc haïi xuoáng baát cöù luùc naøo coù theå vaø cung caáp caùc phöông tieän baûo hoä cho nhöõng ngöôøi tieáp xuùc vôùi hoùa chaát. Nhöõng nôi söû duïng vaø baûo quaûn loaïi hoùa chaát nguy hieåm cuõng neân ñöôïc thieát keá heä thoáng thoâng gioù phuø hôïp, huaán luyeän caùc bieän phaùp phoøng hoä vaø caùc tröôøng hôïp caáp cöùu cho nhöõng ngöôøi coù lieân quan. 1.5.2.3 AÛnh höôûng cuûa loaïi chaát thaûi gaây ñoäc gen Caàn phaûi coù moät thôøi gian ñeå thu thaäp nhöõng döõ lieäu vaø aûnh höôûng laâu daøi ñoái vôùi söùc khoûe cuûa caùc chaát thaûi gaây ñoäc gen trong y teá, bôûi vì raát khoù ñaùnh giaù aûnh höôûng cuûa loaïi ñoäc chaát phöùc taïp naøy leân moái nguy cô ñoái vôùi con ngöôøi. Moät nghieân cöùu ñöôïc tieán haønh ôû Phaàn Lan ñaõ tìm ra moät daáu hieäu lieân quan giöõa xaûy thai trong 3 thaùng ñaàu cuûa thai kyø vaø tieáp xuùc ngheà nghieäp vôùi caùc thuoác choáng ung thö, nhöng caùc nghieân cöùu töông töï taïi Phaùp vaø Myõ laïi khoâng xaùc nhaän keát quaû naøy. Coù raát nhieàu nghieân cöùu ñöôïc xuaát baûn ñaõ ñieàu tra khaû naêng keát hôïp giöõa nguy cô ñoái vôùi söùc khoûe vaø vieäc tieáp xuùc vôùi chaát choáng ung thö, bieåu hieän baèng söï taêng ñoät bieán caùc thaønh phaàn trong nöôùc tieåu ôû nhöõng ngöôøi ñaõ tieáp xuùc vaø taêng nguy cô xaûy thai. Moät nghieân cöùu gaàn ñaây ñaõ chöùng minh, nhöõng nhaân vieân queùt doïn trong beänh vieän phaûi tieáp xuùc vôùi yeáu toá nguy cô thì coù löôïng nöôùc tieåu taêng vöôït troäi so vôùi nhöõng y taù vaø caùc döôïc só trong beänh vieän ñoù. Theâm nöõa, nhöõng ngöôøi naøy thöôøng ít yù thöùc ñöôïc moái nguy hieåm vaø do vaäy ít aùp duïng caùc bieän phaùp phoøng hoä hôn. Möùc ñoä taäp tung caùc thuoác gaây ñoäc gen trong baàu khoâng khí beân trong beänh vieän cuõng ñaõ ñöôïc xem xeùt trong moät soá nghieân cöùu thieát keá ñeå ñaùnh giaù caùc aûnh höôûng veà söùc khoûe lieân quan vôùi vieäc tieáp xuùc vôùi caùc yeáu toá nguy cô. Hieän vaãn chöa coù moät aán phaåm khoa hoïc naøo ghi nhaän nhöõng haäu quaû baát lôïi ñoái vôùi söùc khoûe do coâng taùc quaûn lyù yeáu keùm ñoái vôùi caùc chaát thaûi gaây ñoäc gen. 1.5.2.4 AÛnh höôûng cuûa loaïi chaát thaûi phoùng xaï Nhieàu tai naïn ñöôïc ghi nhaän do vieäc thanh toaùn vaø xöû lyù caùc nguyeân lieäu trong trò lieäu haït nhaân cuøng vôùi soá löôïng lôùn nhöõng ngöôøi bò toån thöông do tieáp xuùc vôùi moái nguy cô. Ôû Brazil, ñaõ phaân tích vaø coù ñaày ñuû taøi lieäu chöùng minh moät tröôøng hôïp aûnh höôûng cuûa ung thö leân coäng ñoàng coù lieân quan ñeán vieäc roø ræ chaát thaûi phoùng xaï trong beänh vieän. Moät beänh vieän chuyeân veà trò lieäu baèng phoùng xaï trong khi chuyeån ñòa ñieåm ñaõ laøm thaát thoaùt taïi ñòa ñieåm cuõ moät nguoàn xaï trò ñaõ ñöôïc nieâm phong; moät ngöôøi daân chuyeån ñeán ñòa ñieåm naøy ñaõ nhaët ñöôïc noù vaø mang veà nhaø. Haäu quaû laø ñaõ coù 249 ngöôøi tieáp xuùc vôùi nguoàn phoùng xaï naøy, nhieàu ngöôøi trong soá ñoù hoaëc ñaõ cheát hoaëc gaëp haøng loaït caùc vaán ñeà veà söùc khoûe. Ngoaïi tröø bieán coá xaûy ra taïi Brazil, coøn laïi khoâng coù döõ lieäu khoa hoïc ñaùng tin caäy naøo coù giaù trò veà aûnh höôûng cuûa chaát thaûi phoùng xaï beänh vieän. Coù theå ñaõ coù nhieàu tröôøng hôïp tieáp xuùc vôùi chaát thaûi phoùng xaï beänh vieän coù lieân quan ñeán caùc vaán ñeà veà söùc khoûe, song khoâng ñöôïc ghi nhaän. Chæ coù nhöõng baùo caùo caùc vuï tai naïn coù lieân quan ñeán vieäc tieáp xuùc vôùi caùc chaát phoùng xaï ion hoùa trong caùc cô sôû ñieàu trò do haäu quaû töø caùc thieát bò X-quang hoaït ñoäng khoâng an toaøn, do vieäc chuyeân chôû caùc dung dòch xaï trò khoâng ñaûm baûo hoaëc thieáu caùc bieän phaùp giaùm saùt trong xaï trò lieäu. HIEÄN TRAÏNG QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI Y TEÁ CUÛA CAÙC NÖÔÙC TREÂN THEÁ GIÔÙI Quaûn lyù chaát thaûi y teá taïi Vöông quoác Anh Phaân loaïi chaát thaûi y teá Ñònh nghóa chaát thaûi y teá ôû nöôùc Anh döïa treân caùc quy ñònh veà raùc thaûi coù kieåm soaùt naêm 1992 nhö sau: Baát kyø chaát thaûi naøo maø goàm toaøn boä hoaëc moät phaàn cô theå ngöôøi, moâ ñoäng vaät, maùu hoaëc caùc dòch cô theå, chaát baøi tieát, bieät döôïc maø khoâng an toaøn coù theå gaây ñoäc haïi cho ngöôøi khi tieáp xuùc vôùi noù. Caùc raùc thaûi khaùc baét nguoàn töø y teá, chaát thaûi maø gaây ra truyeàn nhieãm cho ngöôøi khi tieáp xuùc vôùi noù. Chaát thaûi y teá naèm trong phaïm vi ñònh nghóa naøy ñöôïc chia thaønh 8 loaïi nhoùm bao goàm: Moâ ngöôøi vaø chaát truyeàn nhieãm; Caùc vaät saéc nhoïn; Maàm beänh vaø caùc chaát thaûi phoøng thí nghieäm; Caùc chaát thaûi bieät döôïc; Nöôùc tieåu, phaân vaø caùc saûn phaåm veä sinh; Caùc chaát thaûi Cytotoxic; Caùc chaát thaûi phoùng xaï; Caùc bieät döôïc bò kieåm soaùt. Coâng ngheä tieâu huûy chaát thaûi y teá hieän nay Taïi Anh, caùc phaân taùch chaát thaûi raén y teá ñöôïc thieát laäp moät caùch hôïp lyù, ñieån hình trong caùc beänh vieän, phoøng khaùm vaø caùc cô sôû y teá khaùc, caùc toå chöùc y teá coù quy ñònh baét buoäc veà phaùp lyù ñeå quaûn lyù chaát thaûi. Thieâu huûy taát caû chaát thaûi y teá laø heä thoáng tieâu huûy phoå bieán nhaát, ñoâi khi keøm theo caû xöû lyù sô boä ban ñaàu cho caùc thaønh phaønh ñoäc haïi ñaëc bieät nhôø khöû truøng taïi beänh vieän. Ñieån hình ôû nöôùc Anh caùc phöông tieän thieâu huûy laø Sector rieâng vaø ñeå ñaït ñöôïc tieát kieäm caùc heä thoáng, ñöôïc caáp cho töøng khu vöïc. Tuy nhieân, moät soá beänh vieän hieän ñang hoaït ñoäng nhôø “Hospital trusts” cuõng tieâu huûy chaát thaûi raén y teá baèng caùch töï thieâu huûy hoaëc hoï kí hôïp ñoàng vôùi beân thöù 3 ñeå thieâu huûy. Trong thöïc teá, khoâng phaûi taát caû raùc thaûi ñöôïc thieâu huûy. Choân laáp ñöôïc söû duïng cho loaïi chaát thaûi raén y teá ít ñoäc haïi hôn (raùc thaûi khoâng gaây beänh truyeàn nhieãm). Löïa choïn phöông phaùp tieâu huûy cuïc boä phaûi döïa treân ñieàu kieän thöïc teá vaø khaû naêng tieâu huûy coù saün. Tuy vaäy, caùch thöùc tieâu huûy cuïc boä hieän nay cuõng ít ñöôïc aùp duïng. Theo truyeàn thoáng, caùc loø ñoát quy moâ nhoû ñöôïc pheùp thöïc hieän caùc tieâu chuaån moâi tröôøng thaáp hôn, laøm chuùng coù tính hieäu quaû theo chi phí (vì chi phí laøm saïch khí laø 50-60%). Tuy nhieân, phöông phaùp naøy coù vaán ñeà khi löôïng khí thaûi nhoû hôn, nhöng noàng ñoä cöïc ñaïi taïi maët ñaát coù theå cao hôn so vôùi caùc loø ñoát quy moâ lôùn, vì vaäy möùc ñoä ruûi ro cho söùc khoûe sinh ra töø loø ñoát quy moâ nhoû vaø loø ñoát quy moâ lôùn laø nhö nhau. Khi tieâu chuaån giôùi haïn phaùt thaûi ñoái vôùi caùc loø ñoát quy moâ nhoû ñöôïc thaét chaët hôn, thì nhieàu loø ñoát nhoû taïi caùc beänh vieän seõ bò ñoùng cöûa. Khi ñoù beänh vieän phaûi kyù hôïp ñoàng thu gom vaø thieâu huûy vôùi coâng ty dòch vuï. Chieán löôïc tieâu huûy chaát thaûi Taïi Anh, chieán löôïc toái öu cho tieâu huûy chaát thaûi y teá laø thieâu huûy ôû nhieät ñoä cao vôùi thieát bò laøm saïch khí thaûi hôïp lyù ñeå thoûa maõn caùc tieâu chuaån Chaâu AÂu veà kieåm soaùt chaát phaùt thaûi. Chieán löôïc naøy ñaõ ñöôïc aùp duïng trong quaù khöù vaø seõ tieáp tuïc ñöôïc aùp duïng trong töông lai. Khoái löôïng chaát thaûi raén y teá ñöôïc choân laáp seõ giaûm. Trong khi ñoù caùc bieän phaùp tieâu huûy thích hôïp khaùc luoân luoân saün saøng ñaùp öùng ñuû coâng suaát theo yeâu caàu. Moät phöông phaùp xöû lyù raùc thaûi y teá laø khöû truøng baèng nhieät ñaõ ñöôïc ñeà xuaát taïi Anh vaø ñaõ ñöôïc cô quan moâi tröôøng chaáp thuaän nhö laø moät giaûi phaùp ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy. Beân caïnh ñoù bieän phaùp tieâu huûy “ñoà saéc nhoïn” taïi nguoàn (laø taïi caùc beänh vieän vaø phoøng khaùm tö) vôùi chi phí thaáp cuõng ñöôïc phaùt trieån ôû nöôùc Anh. Quaûn lyù chaát thaûi y teá taïi Hoàng Koâng 1.6.2.1 Phaân loaïi chaát thaûi y teá Taïi Hoàng Koâng phaân loaïi chaát thaûi y teá chia thaønh 7 nhoùm bao goàm: Nhoùm 1 : Caùc ñoà saéc nhoïn ñaõ nhieãm baån Nhoùm 2 : Raùc thaûi phoøng thí nghieäm Nhoùm 3 : Moâ teá baøo ngöôøi vaø ñoäng vaät Nhoùm 4 : Chaát gaây nhieãm beänh Nhoùm 5 :Thuoác môõ boâi veát thöông ñaõ bò baån, caùc boâng gaïc vaø taát caû chaát thaûi khaùc töø caùc laàn ñieàu trò Nhoùm 6 : Caùc chaát thaûi Cytotoxic: Cac thuoác bieät döôïc Cytotoxic trong bình vaø taát caû caùc oáng thuoác tieâm hoaëc caùc bính chöùa bieät döôïc Cytotoxic sau khi söû duïng Nhoùm 7 : Caùc chaát thaûi bieät döôïc vaø chaát thaûi hoùa hoïc Coâng ngheä tieâu huûy chaát thaûi y teá hieän nay Ñaàu tieân, naêm 1990 caùc chaát thaûi y teá ñöôïc tieâu huûy nhôø keát hôïp thieâu trong caùc loø ñoát nhoû ñaët trong caùc beänh vieän vaø tieâu huûy baèng caùch choân laáp. Caùc loø ñoát nhoû khoâng ñaït ñöôïc caùc tieâu chuaån quoác teá veà nnhieät ñoä cao, thôøi gian löu tröõ daøi vaø coù thieát bò laøm saïch khí thaûi. Hôn nöõa, caùc loø ñoát nhoû ñöôïc laép ñaët taïi caùc khu vöïc ñoâng daân cö vaø gaàn caùc toøa nhaø cao taàng. Söï phaùt thaûi caùc chaát ñoäc haïi töø caùc loø ñoát chaát thaûi y teá vaøo khí quyeån seõ gaây taùc haïi tôùi söùc khoûe cuûa ngöôøi daân soáng ôû khu vöïc laân caän. Tröôùc söï gia taêng caùc vuï khieáu naïi cuûa coâng chuùng vaø söï gia taêng soá ngöôøi hôïp nhieãm beänh. Chính phuû Hoàng Koâng ñaõ giao nhieäm vuï cho caùc nhaø khoa hoïc nghieân cöùu, ñaùnh giaù vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp tieâu huûy chaát thaûi y teá trong töông lai. Vaøo naêm 1993, Toå chöùc Y teá Hoàng Koâng (HKMA) ñaõ giôùi thieäu höôùng d._.aãn quaûn lyù chaát thaûi y teá nhaèm ñaûm baûo caùch thöùc phaân loaïi thích hôïp trong caùc beänh vieän vaø cô quan y teá vaø caùc hoaït ñoäng nha khoa. Ñieàu naøy caøng ñöôïc aùp duïng hieäu quaû hôn taïi caùc beänh vieän, taïi caùc cô ôû y teá nôi maø caùn boä coù chuyeân moân cao, coù nhieàu kinh nghieäm, coù trang thieát bò ñaày ñuû nhaèm kieåm soaùt söï lan truyeàn oâ nhieãm. Tuy vaäy, cho ñeán nay vaãn coù moät soá haïn cheá lieân quan ñeán caùch thöùc tieâu huûy chaát thaûi y teá. Chaát thaûi y teá ñöôïc phaân taùch ngay taïi nguoàn nhôø söû duïng heä thoáng maõ maøu cho caùc tuùi nhöïa vaø caùc thuøng chöùa theo höôùng daãn cuûa HKMA. Taát caû caùc loaïi chaát thaûi raén y teá vaø chaát thaûi sinh hoaït ñaõ ñöôïc tieâu huûy trong caùc baõi choân laáp raùc hôïp veä sinh kyõ thuaät cao ôû Hoàng Koâng. Caùc loø ñoát quy moâ nhoû ôû caùc beänh vieän ñaõ bò ñoùng cöûa do kieåm soaùt khí thaûi keùm hieäu quaû. Coù 5 thaønh phaàn phaùt thaûi chuû yeáu ñang ñöôïc xem xeùt cuøng vôùi kieåm soaùt chaát thaûi raén y teá ôû Hoàng Koâng nhö sau: Phaân loaïi chaát thaûi raén y teá ra khoûi ñoà pheá thaûi. Phaân loaïi caùc loaïi chaát thaûi raén y teá khaùc nhau thaønh töøng loaïi. Kieåm soaùt chaát thaûi raén y teá töø caùc nguoàn khoâng phaûi töø beänh vieän. Quaûn lyù chaát thaûi raén y teá sinh ra trong ñaûo Outlying. Tieâu huûy caùc xaùc cheát ñoäng vaät töø nguoàn beänh vieän. Chieán löôïc tieâu huûy chaát thaûi Taïi Hoàng Koâng, coù moät heä thoáng kieåm soaùt hôïp phaùp ñeå quaûn lyù vaø tieâu huûy chaát thaûi y teá. Caùc höôùng cuï theå cuûa luaät tieâu huûy chaát thaûi hieän nay, ñaëc bieät luaät veà chaát thaûi hoùa hoïc laø phuø hôïp vôùi chaát thaûi y teá. Tuy nhieân, caùc ñieàu khoaûn naøy khoâng thoûa maõn ñöôïc caùc yeâu caàu cuûa caùc tieâu chuaån quoác teá. Ñeå thoûa maõn caùc tieâu chuaån tieâu huûy naøy, sô ñoà kieåm soaùt chaát thaûi y teá ñang ñöôïc phaùt trieån hoaøn thieän ñeå baûo ñaûm raèng taát caû caùc daïng vaø caùc kieåu chaát thaûi y teá sinh ra ñöôïc phaân loaïi taïi nguoàn thaûi; ñaûm baûo an toaøn trong quaù trình löu tröõ, vaän chuyeån, thu gom, thieâu huûy vaø xöû lyù. Chieán löôïc tieâu huûy chaát thaûi y teá taïi Hoàng Koâng laø phaùt trieån caùc phöông tieän tieâu huûy taäp trung (CIF) ñaùp öùng caùc tieâu chuaån quoác teá cao nhaát veà laøm saïch khí thaûi vaø caùc tieâu chí thieát keá khaùc. Phöông tieän naøy ñöôïc xaây döïng ôû khu vöïc ngoaïi thaønh, xa caùc khu vöïc nhaïy caûm. Ñaûm baûo an toaøn veà veä sinh trong quaù trình chuyeân chôû chaát thaûi y teá töø caùc beänh vieän vaø caùc cô sôû y teá tôùi nôi tieâu huûy taäp trung laø moät vaán ñeà chính caàn quan taâm. 1.6.3 Quaûn lyù chaát thaûi y teá taïi Srilanka 1.6.3.1 Phaân loaïi chaát thaûi y teá Taïi Srilanka, vieäc phaân loaïi chaát thaûi y teá ñang ñöôïc quaûn lyù ôû Colombo, thuû ñoâ Srilanka. Ñònh nghóa chung veà chaát thaûi y teá laø baát kyø chaát thaûi naøo maø goàm toaøn boä moät phaàn cô theå ngöôiø hoaëc moâ ñoäng vaät, maùu, dòch cô theå, caùc chaát baøi tieát, thuoác, döôïc phaåm … coù theå phaân thaønh 6 loaïi: Chaát thaûi y teá thoâng thöôøng, ñoà vaät saéc nhoïn, bieät döôïc, thuoác vaø caùc döôïc phaåm, caùc vaät gaây maàm beänh, nhau vaø moâ baøo thai, chaát thaûi cytotoxic. 1.6.3.2 Coâng ngheä tieâu huûy chaát thaûi y teá hieän nay ÔÛ Srilanka, chaát thaûi y teá ñöôïc tieâu huûy nhôø söï aùp duïng toå hôïp phöông phaùp sau: Ñoát chaùy trong caùc loø ñoát sô boä: Chaát thaûi y teá thöôøng bò laãn vôùi raùc thaûi sinh hoaït cuûa beänh vieän, ñöôïc ñoát caên baûn. Phöông phaùp naøy ñaõ gaëp nhieàu khoù khaên trong vieäc xöû lyù vôùi ñoä aåm cuûa raùc thaûi, daãn tôùi hö hoûng trong boä phaän töï caáp nhieân lieäu chaùy. Keát quaû caùc khí töï nhieân caàn ñöôïc söû duïng laøm nhieân lieäu boå sung, daãn tôùi caùc chi phí vöôït troäi vaø khoâng coù baát kyø heä thoáng laøm saïch khí hoaëc kieåm soaùt phuø hôïp naøo treân toaøn boä ñieàu kieän ñoát chaùy. Ñoát chaùy trong löûa treân maët ñaát hoaëc trong haàm: Caùc loaïi chaát thaûi raén y teá ñaõ ñöôïc choïn loïc, ñaëc bieät caùc vaät saéc vaø caùc döôïc phaåm, moät soá chaát thaûi raéc y teá thoâng thöôøng, ñöôïc ñoát chaùy loä thieân. Löûa coù theå ñöôïc ñoát chaùy treân maët ñaát hoaëc trong haàm moû maø sau ñoù ñöôïc phuû ñaát leân. Ñoát chaùy loä thieân ñöôïc tieán haønh döôùi söï giaùm saùt. Choân caát taïi choã: Caùc loaïi raùc beänh vieän ñaõ ñöôïc choïn loïc ñöôïc choân taïi choã, ñaëc bieät laø nhau vaø maàm beänh. Choân laáp taïi choã ñöôïc thöïc hieän döôùi söï giaùm saùt. Ñoå raùc taïi choã: Nôi beänh vieän coù khu ñaát thích hôïp, ñoå raùc taïi choã xuaát hieän treân maët ñaát hoaëc trong haàm roäng, vaø sau ñoù ñöôïc phuû ñaát leân. Caùc ñoáng raùc ñoâi khi ñöôïc ñoát chaùy, ñoát chaùy raùc nhaèm baûo toaøn khaû naêng thieâu huûy. Ñoå raùc taïi choã ñöôïc thöïc hieän döôùi söï giaùm saùt. Thieâu huûy taïi baõi choân laáp raùc ñoâ thò: Chaát thaûi raén y teá thoâng duïng ñöôïc thieâu huûy taïi baõi choân laáp raùc ñoâ thò. Chaát thaûi raén y teá coù theå ñöoäc choân laãn vôùi raùc thaûi sinh hoaït – loaïi raùc thaûi sinh ra ôû beänh vieän hoaëc trong quaù trình thu nhaäp hoaëc trong giao thoâng. Taïi baõi choân laáp raùc ñoâ thò, chaát thaûi ñöôïc tieâu huûy theo caùch gioáng nhö raùc thaûi sinh hoaït trong coäng ñoàng. Chieán löôïc tieâu huûy Vaøo naêm 1994, Chính phuû ñeà ra nhieäm vuï nghieân cöùu khaû thi ñeå ñieàu tra caùch phaân huûy chaát thaûi raén y teá ôû Colombo. Trong quaù trình nghieân cöùu moät soá caùch tieâu huûy ñeå tieâu huûy chaát thaûi y teá ñöôïc xem xeùt. Caùc keát quaû nghieân cöùu chæ cho raèng, maëc duø tính phöùc taïp cao vaø chi phí cao nhöng thieâu huûy raùc ñöôïc xem laø phöông phaùp tin caäy, ñaûm baûo vaø hieäu quaû cao, loaïi boû ñöôïc moïi nguy cô truyeàn nhieãm töø taát caû caùc loaïi chaát thaûi y teá. Do ñoù phöông phaùp naøy ñöôïc xem laø caùch toát nhaát ñeå tieâu huûy chaát thaûi raén y teá trong töông lai ôû Colombo. Yeâu caàu veà thôøi gian ñeå coù ñöôïc phöông tieän hoaëc caùc phöông tieän thieâu huûy chaát löôïng cao, ñoàng thôøi coù theå ñöôïc chaáp nhaän veà maët moâi tröôøng ôû Colombo thì chieán löôïc tieâu huûy taát caû chaát thaûi y teá nhö sau: Tröôùc maét: Ñoå raùc coù kieåm soaùt vaøo caùc ñoáng raùc trong ñoâ thò, baèng caùc bieän phaùp kieåm soaùt quaûn lyù ñaõ taêng tieán ñoä ñoå raùc nhanh nhö khi noù ñöôïc thieâu huûy. Laâu daøi: Quaù trình thieâu huûy do moät hoaëc nhieàu chuyeân gia tieán haønh, caùc phöông tieän thieâu huûy ñöôïc söû duïng. Quaù trình ñoát chaùy loä thieân chaát thaûi raén y teá ñaõ thöïc hieän ôû Srilanka khoâng ñöôïc xem laø caùch thay theá coù theá chaáp nhaän ñöôïc cho quaù trình thieâu huûy hieän ñaïi. Caùc phöông tieän thieâu huûy cuïc boä ñöôïc thieát keá cho nhoùm hoaït ñoäng vaø ñöôïc laép ñaët ôû caùc vò trí khaùc nhau (coù theå taïi beänh vieän), khoâng tính ñeán hieäu quaû ñoái vôùi chi phí neáu caùc phöông tieän naøy ñöôïc yeâu caàu phaûi thöïc hieän nhö moät moâ hình trình dieãn. Tuy nhieân, neáu caùc phöông tieän naøy ñöôïc pheùp ñaùp öùng caùc tieâu chuaån moâi tröôøng ít chaët cheõ hôn thì phaùt trieån caùc loø ñoát nhoû hôn seõ kinh teá hôn. Baûng 1.2 Löôïng chaát thaûi phaùt sinh taïi caùc nöôùc treân theá giôùi Tuyeán beänh vieän Toång löôïng chaát thaûi y teá (Kg/giöôøng beänh/ngaøy) Chaát thaûi y teá nguy haïi (Kg/giöôøng beänh/ngaøy) Beänh vieän Trung Öông 4,1 – 8,7 0,4 – 1,6 Beänh vieän Tænh 2,1 – 4,2 0,2 – 1,1 Beänh vieän Huyeän 0,5 – 1,8 0,1 – 0,4 (Nguoàn: Hoäi thaûo quaûn lyù moâi tröôøng trong ngaønh y teá 5-6/03/2002) 1.7 HIEÄN TRAÏNG QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI Y TEÁ TAÏI VIEÄT NAM Tình hình chung Phaàn lôùn caùc beänh vieän ôû Vieät Nam ñöôïc xaây döïng trong giai ñoïan ñaát nöôùc coøn ngheøo, laïi môùi traûi qua chieán tranh, nhaän thöùc veà vaán ñeà moâi tröôøng chöa cao neân caùc beänh vieän ñeàu khoâng coù heä thoáng xöû lyù chaát thaûi nghieâm tuùc, ñuùng quy trình kyõ thuaät. Cô sôû vaät chaát kyõ thuaät ñeå xöû lyù trieät ñeå caùc loaïi chaát thaûi ñoäc haïi coøn bò thieáu thoán nghieâm troïng. Beân caïnh ñoù, coâng taùc quaûn lyù coøn loûng leûo vaø chöa coù quy trình xöû lyù trieät ñeå. Maët khaùc, soá löôïng beänh vieän vaø cô sôû khaùm chöõa beänh raát lôùn, laïi thieáu voán, neân soá löôïng beänh vieän ñaït tieâu chuaån moâi tröôøng coøn raát ít. Baûo veä moâi tröôøng taïi caùc beänh vieän khoâng chæ laø vaán ñeà cuûa rieâng caùc beänh vieän maø caàn coù söï quan taâm cuûa Chính phuû vaø toaøn xaõ hoäi. Trong nhöõng naêm qua caùc cô quan quaûn lyù moâi tröôøng ñaõ toå chöùc nhieàu ñôït tuyeân truyeàn, vaän ñoäng caùn boä quaûn lyù, caùn boä chuyeân moân, nhaân vieân y teá, beänh nhaân vaø thaân nhaân ñeå thaáy roõ traùch nhieäm trong vaán ñeà thu gom, phaân loaïi vaø xöû lyù sô boä, giaûm thieåu ñoäc haïi gaây ra do chaát thaûi y teá. Tuy nhieân, nhaän thöùc cuûa coäng ñoàng veà nhöõng nguy cô tieàm aån trong chaát thaûi y teá vaãn coøn yeáu. Chaát thaûi y teá ñöôïc caùc Coâng ty Moâi tröôøng Ñoâ thò thu gom, xöû lyù hoaëc ñöôïc xöû lyù baèng caùc loø ñoát thoâ sô, khoâng ñaït tieâu chuaån veä sinh moâi tröôøng hoaëc ñöôïc ngaâm trong Formandehyt roài taäp trung choân laáp taïi caùc nghóa trang, trong caùc khuaân vieân beänh vieän. Raát nhieàu loaïi chaát thaûi laây nhieãm, ñoäc haïi ñöôïc xaû tröïc tieáp ra baõi raùc, thaûi ra heä thoáng thu gom nöôùc thaûi thaønh phoá maø khoâng qua baát kyø moät khaâu xöû lyù caàn thieát naøo. Thaáy roõ ñöôïc yeâu caàu caáp thieát phaûi hoaøn thieän coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi y teá taïi caùc cô sôû khaùm chöõa beänh cuûa ngaønh, naêm 1998 Boä Y teá ñaõ thaønh laäp ban chæ ñaïo xöû lyù chaát thaûi beänh vieän vôùi nhieäm vuï giuùp Boä tröôûng trong coâng taùc chæ ñaïo, xaây döïng quy hoaïch heä thoáng xöû lyù chaát thaûi beänh vieän trong phaïm vi toaøn quoác. Treân cô sôû ñoù, ngaøy 27/8/1999 Boä tröôûng Boä Y teá ñaõ ban haønh “Quy cheá quaûn lyù chaát thaûi y teá”, ñeán naêm 2002 Boä tröôûng Boä Y teá ban haønh tieáp “Quy cheá baûo veä moâi tröôøng taïi caùc cô sôû y teá”. Trong thôøi gian qua nhieàu chöông trình nghieân cöùu thí ñieåm caùc loø ñoát, chöông trình xaây döïng quy hoaïch toång theå heä thoáng caùc loø ñoát treân toaøn quoác ñaõ vaø ñöôïc trieån khai. Coâng ngheä xöû lyù chaát thaûi y teá Boä Y teá ñaõ nhaäp 25 loø ñoát chaát thaûi y teá kyù hieäu Hoval vaø laép ñaët cho moät soá ñòa phöông, TP. Hoà Chí Minh cuõng ñaõ nhaäp loø ñoát raùc y teá coâng suaát 7 taán/ngaøy ñeå thieâu huûy toaøn boä chaát thaûi raén y teá phaùt sinh töø caùc beänh vieän trong thaønh phoá. (Xem baûng 1.3) Baûng 1.3 Loø ñoát raùc ñaõ laép ñaët cho caùc beänh vieän-trung taâm Y teá trong nöôùc STT Kyù hieäu loø Nöôùc saûn xuaát Coâng suaát (kg/h) Nôi laép ñaët 01 Hoval – MZ2 Thuïy Syõ 200-300 BVÑK Quaûng Ngaõi 02 Hoval – MZ2 Thuïy Syõ 200-300 BVÑK Sa Ñeùc 03 Hoval – MZ2 Thuïy Syõ 200-300 Vieän Lao & Beänh phoåi 04 Hoval – MZ4 AÙo 400 BVTW Hueá 05 Hoval – M22 AÙo 300 BV Baø Ròa Vuõng Taøu 06 Macroburu Nam Phi 200 BV C Ñaø Naüng 07 RET 20 Vieät Nam 50 BV Soùc Traêng 08 RET 20 Vieät Nam 20 TT Lao & Beänh phoåi Tieàn Giang 09 VH – 118 Vieät Nam 20 BV Gang Theùp TN 10 TSH – 20 G Vieät Nam 20 BV 175 TP.HCM 11 TT Nghieân cöùu CN ÑHBK TP.HCM Vieät Nam BVÑK Cuø Lao Minh-Beán Tre 12 TT Coâng ngheä moâi tröôøng TP.HCM Vieät Nam BVÑK TT tænh Phuù Yeân 13 TBÑ – Vieän vaät lyù Vieät Nam 400 TT lao & beänh phoåi Quaûng Ngaõi 14 LÑ 45 – (N-001) Vieät Nam TTYT huyeän Truøng Khaùnh tænh Cao Baèng 15 TT Nghieân cöùu CN ÑHBK TP.HCM Vieät Nam TTYT huyeän Maêng Thít Tænh Vónh Long (Nguoàn: Sôû taøi nguyeân & Moâi tröôøng) Hieän traïng chaát thaûi y teá ôû TP. Hoà Chí Minh Hieän nay, toång khoái löôïng chaát thaûi raén y teá trung bình cuûa Tp.HCM laø 7 – 9 taán/ngaøy. Beänh vieän laø moät trong nhöõng ñoái töôïng thöïc hieän vieäc phaân loaïi chaát thaûi raén toát nhaát. Theo ñoù, ngay töø khaâu thu gom chaát thaûi raén töø caùc phoøng, khoa chaát thaûi raén ñaõ ñöôïc phaân laøm 2 loaïi laø taùi söû duïng ñöôïc vaø khoâng taùi söû duïng ñöôïc. Phaàn taùi söû duïng ñöôïc seõ do beänh vieän, trung taâm y teá kyù keát hôïp ñoàng baùn cho ñôn vò taùi cheá chaát thaûi. Phaàn lôùn chaát thaûi khoâng taùi söû duïng ñöôïc hay coøn goïi laø chaát thaûi nguy haïi thì ñöôïc chuyeån ñeán kho chöùa vaø kyù keát hôïp ñoàng thu gom vôùi Coâng ty Moâi tröôøng Ñoâ thò Tp.HCM thu gom. Nhö vaäy, Sôû TN-MT chæ chính thöùc quaûn lyù loaïi chaát thaûi naøy töø khaâu thu gom taïi kho chöùa, sau ñoù vaän chuyeån ñeán loø ñoát Bình Höng Hoøa, quaän Bình Taân ñeå tieâu huûy. Thöïc hieän Quy cheá quaûn lyù chaát thaûi y teá, keát quaû khaûo saùt, ñaùnh giaù trong soá 700 beänh vieän ñöôïc kieåm tra chaát thaûi ñaõ coù 95,6% beänh vieän thöïc hieän phaân loaïi raùc thaûi. Trong ñoù caùc beänh vieän trung öông, beänh vieän tænh vaø beänh vieän tö nhaân thöïc hieän phaân loaïi chaát thaûi ngay taïi nguoàn toát hôn beänh vieän huyeän vaø caùc trung taâm y teá. Baûng 1.4 Keát quaû phaân tích thaønh phaàn raùc y teá (trong tuùi vaøng) taïi caùc beänh vieän Thaønh phoá Hoà Chí Minh STT Thaønh phaàn Khoái löôïng (%) 1 Thuûy tinh 9,5 2 Plastic caùc loaïi 9,5 3 Cao su 21 4 Vaûi 1,5 5 Kim loaïi 1,5 6 Giaáy 7,5 7 Thöïc phaåm caùc loaïi 7,5 8 Ñoä aåm (nöôùc) 4,0 (Nguoàn: Döï aùn Veät Nam-Australia quaûn lyù CTR, 5/2000 Tp.HCM) Baûng 1.5 Khoái löôïng raùc caùc beänh vieän trong naêm 2006 Bệnh Viện Khoái löôïng raùc 6 thaùng ñaàu naêm 2006 Khoái löôïng raùc 6 thaùng cuoái naêm 2006 Tổng cộng A. Trung Ương – TP 243513 280835 524348 1.BV Chợ Rẫy 147934 160398 308332 2.BV Thống Nhất 13167 14141 27308 3.BV Pasteur 5101 6138 11239 4.BV Raêng Haøm Maët 4283 7532 11815 5.Khoa RHM ĐH Y Dược 2198 3516 5714 6.BV ĐH Y Dược TPHCM 20401 26177 46578 7.Khoa Y Học Cổ Truyền 173 127 300 8.BV GTVT Q8 110 125 235 B. BV Quaân Ñoäi-Coâng An 25573 31340.5 56913.5 9.Quaân Y Viện 7A 8911 10050 18961 10.BV Quaân Daân Mieàn Ñoâng 2087 3926 6013 11.Quaân Y Viện 175 11239 14497.5 25736.5 12.BV 30/4 2336 2867 5203 C. BV Thaønh Phoá 1065720 1127173.5 2192893.5 13.BV Từ Dũ 192073 219269 411342 14.TTCS. Sức Khoẻ Sinh Sản 3304 2806 6110 15.BV Mắt 5885 6008 11893 16.BV Da Liễu 12730 15965 28695 17.BV Nhi Đồng 2 22193 23541 45734 18.BV Tai Mũi Họng 8804 11027 19831 19.BV Nhaân Daân Gia Ñònh 34977 39842 74819 20.BV Ung Böôùu 139700 142177 281877 21.BV Y Dược Daân Toäc 1231 1337 2568 22.BV Y Học Cổ Truyền 760 906 1666 23.Đa Khoa Saøi Goøn 6114 6741 12855 24. BV Bình Daân 13006 22578 35584 25.BV Bình Daân Khu KT cao 581.5 3131 3712.5 26.TT Hiến Maùu Nhaân Ñaïo 175522 648.5 176170.5 27.BV Phạm Ngọc Thạch 6613 200370 206983 28.BV TMHH I 12268 6277 18545 29.BV Nguyễn Tri Phương 11931 12716 24647 30.BV Nguyễn Traõi 79661 14089.5 93750.5 31. BV Huøng Vương 79661 94893 174554 32.BV An Bình 7002 7764 14766 33.BV Chấn Thương Chỉnh Hình 27173 24467 51640 34.BV Nhiệt Đới 115376 134434 249810 35.TTYT Dự Phoøng 511 588 1099 36.BV Nhi Đồng 1 20466 24264 44730 37.BV Nhaân Daân 115 19052 33936 52988 38.Viện Tim 16153 15462 31615 39.BV Trung ương 18167 21143 39310 40.BV Răng Haøm Mặt 5213 5794 11007 41.TT Chuẩn Đoaùn y Khoa 2991 8553 11544 42.BV Điều Dưỡng TP 7393 5754 13147 43.BV.TTHH I 7240 6476 13716 44.PK.Đa Khoa Bưu Điện 133.5 150 283.5 45.TT Dinh Dưỡng Trẻ em 385.5 429 814.5 46. BV Taâm Thần 51 56 107 47.BV Chí Hoøa 143 177 320 48.TTGDDN Nhị Xuaân 1235 1290 2525 49.TTKHHGD&CSSKS 270 216 486 50.TTNDBTTE Tam Bình 34 10.5 44.5 51.BV Bưu Điện II 6681 9446 16127 52.TTGDDN Thanh Thiếu Nieân II 171 170 341 53.BV Bình Triệu 1361 979 2340 54.TTGDDN Phụ Nữ 1061 724 1785 55.TTĐĐ Người Bệnh Tâaâm Thần – Thủ Đức 213 282 495 56.TTTVDVDSGDTE 69 86.5 155.5 57.Laøng Thiếu Nieân–Thủ Đức 5 0.5 5.5 58.TTNDBTTE Tam Bình-Baø Giang 155.5 200 355.5 TỔNG 1334806 1439349 2774155 TT Y Tế - BV tư nhaân Số löôïng caùc cơ sở Khối lượng raùc 6 thaùng ñaàu năm 2006 Khối lượng raùc 6 thaùng cuối năm 2006 Tổng cộng 1. Quận 1 31 29767 36076 65843 2. Quận 2 3 933 794 1727 3. Quận 3 13 16012 7728 23740 4. Quận 4 2 13 21 34 5. Quận 5 8 1074 1409 2483 6. Quận 6 1 53 61 114 7. Quận 7 2 21246 35298 56544 8. Quận 9 4 21 39 60 9. Quận 10 7 2274 8674 10948 10. Quận 12 3 26 91 117 11. Quận Taân Bình 7 5969 6637 12606 12. Quận Taân Phuù 5 1026 1636 2662 13. Quận Bình Taân 8 1552 4099 5651 14. Quận Bình Thạnh 2 552 1562 2114 15. Quận Phuù Nhuận 4 771 9924 10695 16. Quận Thủ Đức 10 242 704 946 17. Quận Goø Vấp 1 9 11 20 TỔNG 111 81540 114764 196304 (Nguoàn : Coâng ty Moâi tröôøng Ñoâ thò Tp.HCM, naêm 2006) 1.8 MOÄT SOÁ PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ LYÙ CHAÁT THAÛI Y TEÁ Coù nhieàu phöông phaùp coù theå aùp duïng ñeå xöû lyù vaø tieâu huûy chaát thaûi y teá. Moãi phöông phaùp ñeàu coù öu vaø nhöôïc ñieåm nhaát ñònh. Vieäc aùp duïng caùc phöông phaùp naøy coøn tuøy thuoäc vaøo hoaøn caûnh vaø ñieàu kieän cuûa moãi quoác gia, ñòa phöông, caùc cô sôû y teá. 1.8.1 Phöông phaùp khöû truøng Phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng ñeå khöû truøng ñoái vôùi chaát thaûi y teá coù nguy cô laây nhieãm cao nhaèm haïn cheá xaûy ra tai naïn cho nhaân vieân thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc. Khöû truøng baèng hoùa chaát: Clo, Hypoclorite… Ñaây laø phöông phaùp reû tieàn, ñôn giaûn nhöng coù nhöôïc ñieåm laø thôøi gian tieáp xuùc ít khoâng tieâu huûy heát vi khuaån trong raùc. Vi khuaån coù khaû naêng beàn vöõng vôùi hoùa chaát, neân xöû lyù khoâng hieäu quaû. Hoùa chaát baûn thaân ñaõ nguy hieåm, caàn nghieàn nhoû hoùa chaát thaûi ñeå giaûm theå tích. Khöû truøng baèng nhieät ôû aùp suaát cao: Ñaây laø phöông phaùp ñaét tieàn, ñoøi hoûi cheá ñoä vaän haønh, baûo döôõng cao, xöû lyù kim tieâm khi nghieàn nhoû, laøm bieán daïng. Nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp laø taïo muøi hoâi neân vôùi beänh vieän coù loø ñoát thì kim tieâm ñoát tröïc tieáp. Khöû truøng baèng sieâu cao taàng: phöông phaùp coù hieäu quaû khöû truøng toát, naêng suaát cao. Tuy nhieân, ñoøi hoûi kyõ thuaät cao, thieát bò ñaét tieàn vaø yeâu caàu coù chuyeân moân, laø phöông phaùp chöa phoå bieán. 1.8.2 Choân laáp chaát thaûi raén y teá Trong haàu heát caùc beänh vieän huyeän chaát thaûi y teá ñöôïc choân laáp taïi baõi coâng coäng hay choân laáp trong khu ñaát cuûa moät soá beänh vieän. Tröôøng hôïp choân laáp trong beänh vieän, chaát thaûi ñöôïc choân vaøo trong caùc hoá ñaøo vaø laáp ñaát leân, nhieàu lôùp ñaát phuû treân quaù moûng khoâng ñaûm baûo veä sinh. Taïi caùc beänh vieän khoâng coù loø ñoát taïi choã, baøo thai, nhau thai vaø boä phaän cô theå bò caét boû sau phaãu thuaät ñöôïc thu gom ñeå ñem choân trong khu ñaát beänh vieän hoaëc choân trong nghóa trang taïi ñòa phöông. Nhieàu beänh vieän hieän nay gaëp khoù khaên trong vieäc tìm kieám dieän tích ñaát ñeå choân. Vaät saéc nhoïn cuõng ñöôïc choân laáp cuøng vôùi caùc chaát thaûi y teá khaùc taïi khu ñaát beänh vieän hay taïi baõi raùc coâng coäng, deã gaây ruûi ro cho nhaân vieân thu gom, vaän chuyeån chaát thaûi vaø coäng ñoàng. Hieän taïi, coøn moät soá beänh vieän, chaát thaûi nhieãm khuaån nhoùm A vaãn ñöôïc troän laãn vôùi chaát thaûi sinh hoaït maø khoâng ñöôïc xöû lyù ñaëc bieät gì tröôùc khi tieâu huûy vaø ñöôïc thaûi ra baõi raùc cuûa thaønh phoá, gaây oâ nhieãm nghieâm troïng cho moâi tröôøng cuûa coäng ñoàng soáng gaàn baõi raùc. 1.8.3 Thieâu ñoát chaát thaûi raén y teá. Phöông phaùp thieâu ñoát laø moät kyõ thuaät ñöôïc aùp duïng khi moät löôïng lôùn caùc chaát thaûi nguy haïi caàn ñöôïc thieâu huûy. Phöông phaùp naøy ñaûm baûo khaû naêng phaân huûy chaát thaûi coù hieäu quaû cao ñoái vôùi haàu heát caùc chaát thaûi höõu cô vaø löôïng khí thaûi sinh ra vôùi löôïng nhoû coù theå kieåm soaùt ñöôïc. Ñoát chaát thaûi laø quaù trình oxy hoùa chaát thaûi baèng oxy cuûa khoâng khí ôû nhieät ñoä cao baèng oxy khoâng khí. Baèng caùch ñoát chaát thaûi nguy haïi ta coù theå giaûm theå tích cuûa noù ñeán 80-90 %. Neáu nhieät ñoä loø ñoát < 800oC dioxin vaø furan seõ hình thaønh. Nhieät ñoä loø ñoát töø 900-1200oC hôïp chaát PCB laø hôïp chaát höõu cô chöùa Cl seõ chaùy heát. Saûn phaåm cuoái cuøng cuûa quaù trình ñoát phaûi laø caùc chaát khoâng nguy haïi nhö H2O, CO2 … Xöû lyù baèng phöông phaùp ñoát coù yù nghóa quan troïng laø laøm giaûm tôùi möùc nhoû nhaát chaát thaûi cho khaâu xöû lyù cuoái cuøng, neáu xöû lyù coâng ngheä tieân tieán coøn coù yù nghóa cao baûo veä moâi tröôøng. Ñaây laø phöông phaùp xöû lyù raùc toán keùm nhaát so vôùi phöông phaùp choân laáp hôïp veä sinh thì chi phí ñoát 1 taán raùc cao hôn khoaûng 10 laàn. Tuy nhieân, ñoát raùc y teá bao goàm nhieàu chaát khaùc nhau sinh khoùi ñoäc vaø deã sinh dioxin neáu giaûi quyeát vieäc xöû lyù khoùi khoâng toát (phaàn xöû lyù khoùi laø phaàn ñaét nhaát trong coâng ngheä ñoát raùc). Naêng löôïng phaùt sinh coù theå taän duïng cho caùc loø hôi, loø söôûi hoaëc caùc coâng nghieäp caàn nhieät vaø phaùt ñieän. Moãi loø ñoát phaûi ñöôïc trang bò moät heä thoáng xöû lyù khí thaûi raát toán keùm nhaèm khoáng cheá oâ nhieãm khoâng khí do quaù trình ñoát coù theå gaây ra. Coâng ngheä ñoát coù öu ñieåm: Loaïi tröø caùc chaát ñoäc haïi coù theå gaây beänh ung thö (carcinogens), moät soá chaát thaûi coù caùc maàm beänh maø chuùng coù theå gaây ra caùc beänh truyeàn nhieãm, caùc chaát thaûi coù hoaït tính sinh hoïc coù khaû naêng gaây ra nhöõng taùc ñoäng baát lôïi ñeán caùc quaù trình xöû lyù khaùc. Coâng ngheä naøy cho pheùp xöû lyù ñöôïc toaøn boä chaát thaûi maø khoâng caàn nhieàu dieän tích ñaát söû duïng laøm baõi choân laáp raùc. Moät löôïng lôùn nhieät löôïng sinh ra coù theå söû duïng cho caùc muïc ñích khaùc. Nhöôïc ñieåm chuû yeáu cuûa phöông phaùp naøy laø: Vaän haønh daây chuyeàn phöùc taïp, ñoøi hoûi naêng löïc kyõ thuaät vaø tay ngheà cao. Giaù thaønh ñaàu tö lôùn, chi phí tieâu hao naêng löôïng vaø chi phí xöû lyù cao. Nhöõng tieàm naêng taùc ñoäng ñeán con ngöôøi vaø moâi tröôøng coù thể xảy ra. Moät soá chaát oâ nhieãm khoâng khí coù theå hình thaønh trong quaù trình ñoát nhö: HCl, SO2, CO, NOx, kim loaïi naëng vaø buïi coù theå gaây ra caùc taùc ñoäng baát lôïi. Chöông 2 TOÅNG QUAN VEÀ BEÄNH VIEÄN CHÔÏ RAÃY QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN Teân beänh vieän: Beänh vieän Chôï Raãy Teân quoác teá: ChoRay Hospital Ñòa chæ: 201B Nguyeãn Chí Thanh - Q5, Thaønh phoá Hoà Chí Minh Ñieän thoaïi: (84 - 8) 855 4137 – 855 4138 Fax: (84 - 8) 855 7267 Email: bvchoray@hcm.vnn.vn www.choray.org.vn Beänh vieän Chôï Raãy ñöôïc thaønh laäp naêm 1900 vôùi teân chính thöùc laø “Hospital Municipal de Cholon”, roài laàn löôït beänh vieän ñöôïc ñoåi teân thaønh “Hospital Indegene de Cochinchine” vaøo naêm 1919; “Hospital Lalung Bonnaire” vaøo naêm 1938; vaø “Hospital 415” (1945). Sau ñoù, beänh vieän ñöôïc taùch ra laøm 2 phoøng khaùm laø Haøm Nghi vaø Nam Vieät. Hai phoøng khaùm naøy saùt nhaäp laïi vaøo naêm 1957 ñeå trôû thaønh Beänh vieän Chôï Raãy cho tôùi ngaøy nay. Trong thöïc teá, ngöôøi daân vaãn duøng teân Chôï Raãy ñeå goïi beänh vieän töø ngaøy thaønh laäp. Naêm 1971, beänh vieän Chôï Raãy ñöôïc taùi xaây döïng treân moät dieän tích 53.000m2 vôùi trang thieát bò hieän ñaïi ñeå trôû thaønh moät trong nhöõng beänh vieän lôùn nhaát Ñoâng Nam AÙ. Coâng trình ñöôïc hoaøn thaønh vaøo thaùng 6/1974 baèng vieän trôï khoâng hoaøn laïi cuûa chính phuû Nhaät Baûn. Hình 2.1 : Beänh vieän Chôï Raãy vaøo naêm 1919 Hình 2.2 : Beänh vieän Chôï Raãy vaøo naêm 1938 Baûng 2.3 Beänh vieän Chôï Raãy ngaøy nay Toøa nhaø môùi cuûa beänh vieän Chôï Raãy ngaøy nay goàm 11 taàng vaø chia thaønh caùc khu nhö sau: Khu A: Khu caáp cöùu vaø phoøng khaùm Khu B1 vaø B3: Khu ñieàu trò noäi vaø ngoaïi khoa Khu B2: Khu thang maùy Khu C1: Khu vaät lyù trò lieäu Khu C2: Khu xeùt nghieäm, X quang, phoøng moå Khu C3: Khoa thaêm doø chöùc naêng vaø tieáp lieäu thanh truøng Khu D1: Hoäi tröôøng Khu D2: Nhaø aên CÔ CAÁU TOÅ CHÖÙC Toång soá caùn boä y teá vaø nhaân vieân lao ñoäng veä sinh beänh vieän laø 2174 ngöôøi trong ñoù soá caùn boä thuoäc bieân cheá chính thöùc cuûa beänh vieän laø 1713 ngöôøi. HOAÏT ÑOÄNG CHUYEÂN MOÂN Beänh vieän Chôï Raãy laø cô quan chæ ñaïo cao nhaát veà chuyeân moân kyõ thuaät cho caùc beänh vieän khaùc, cô sôû tuyeán tröôùc trong khu vöïc mieàn Nam laø beänh vieän ña khoa goàm moät soá chuyeân khoa (Sô ñoà 2.1) Noäi khoa (Tim maïch, Thaän, Phoåi, Noäi tieát, Huyeát hoï, Soát reùt … ) Ngoaïi khoa ( Ngoaïi loàng ngöïc, Ngoaïi tim maïch, Ngoaïi toång quaùt, Ngoaïi thaàn kinh, Ngoaïi tieát nieäu, Maét, Tai muõi hoïng … ) Chænh hình vaø khoa phoûng Ngoaøi chöùc naêng chính laø ñieàu trò cho beänh nhaân, beänh vieän Chôï Raãy coøn chòu traùch nhieäm giaûng daïy sinh vieân y khoa, ñaøo taïo sau ñaïi hoïc, nghieân cöùu khoa hoïc vaø chæ ñaïo tuyeán. Beänh vieän Chôï Raãy haøng naêm nhaän treân 2500 sinh vieân y khoa ñeán thöïc taäp vaø hôn 300 baùc só ñeán tham döï caùc khoùa sau ñaïi hoïc. Beänh vieän Chôï Raãy laø moät beänh vieän thuoäc tuyeán trung öông coù 1250 giöôøng keá hoaïch vaø 1688 giöôøng thöïc keâ vôùi treân 600.000 beänh nhaân ngoaïi truù vaø 80.000 beänh nhaân noäi truù haøng naêm. Chôï Raãy laø beänh vieän tuyeán cao nhaát cuûa mieàn Nam vaø ñöôïc söï chæ ñaïo tröïc tuyeán cuûa Boä Y teá. Beänh vieän Chôï Raãy ñieàu trò cho beänh nhaân 37 tænh thaønh phía Nam keå caû thaønh phoá Hoà Chí Minh vôùi toång soá daân hôn 40 trieäu ngöôøi. Caên cuù phaùp lyù: Quyeát ñònh ban haønh ñieàu leä toå chöùc vaø hoaït ñoäng soá 4175/QÑ – BYT cuûa beänh vieän Chôï Raãy do Boä Y Teá caáp ngaøy 22/11/2004 Quyeát ñònh giao ñaát soá 6446/QÑ – UB – QLÑT do uûy ban nhaân daân thaønh phoá Hoà Chí Minh caáp cho beänh vieän Chôï Raãy vaøo ngaøy 28/11/1998 CÔ SÔÛ HAÏ TAÀNG Cô sôû haï taàng cuûa beänh vieän Chôï Raãy ñöôïc xaây döïng khaù hieän ñaïi vôùi caùc khoa, phoøng khaùm vaø ñieàu trò beänh ñöôïc trang bò maùy moùc, thieát bò y teá ñaày ñuû. Hieän nay, beänh vieän ñang ñöôïc quy hoaïch laïi toång theå maët baèng ñeán naêm 2020 ñeå môû roäng vaø naâng caáp haï taàng cô sôû nhaèm ñaùp öùng cho nhu caàu khaùm, chöõa beänh vaø chaêm soùc söùc khoûe cuûa ngöôøi daân. Ngoaøi ra, beänh vieän coù khuoân vieân roäng vaø troàng khaù nhieàu caây xanh neân ñieàu kieän khí haäu ôû ñaây raát toát, baûo ñaûm moâi tröôøng trong laønh cho beänh nhaân phuïc hoài söùc khoûe. HOAÏT ÑOÄNG BAÛO VEÄ MOÂI TRÖÔØNG TAÏI BEÄNH VIEÄN Quy cheá Boä Y teá (Phuï luïc 1) Quy cheá beänh vieän (Phuï luïc 2) Caùc vaên baûn phaùp luaät (Phuï luïc 3) Coâng taùc kieåm soaùt oâ nhieãn moâi tröôøng Thöïc hieän veä sinh caûnh quan beänh vieän: phaán ñaáu beänh vieän “Xanh-Saïch- Ñeïp” Ñöôøng ñi laïi saïch, khoâng coù raùc, khoâng öù ñoïng nöôùc. Coù heä thoáng coáng raõnh thoaùt nöôùc thoâng thoaùt. Troàng caây xanh, boùng maùt, hoaëc coù vöôøn hoa caây caûnh ñöôïc chaêm soùc queùt doïn thöôøng xuyeân. Khu nhaø aên, haønh quaùn ñöôïc pheùp cuûa beänh vieän phaûi taäp trung laïi moät nôi quy ñònh. Khu ñaïi theå, nhaø tang leã, khu taäp trung chaát thaûi raén, khu xöû lyù nöôùc thaûi taùch rieâng vôùi khu ñieàu trò. Ñònh kyø coù keá hoaïch vaø kinh phí queùt voâi, sôn cöûa baûo ñaûm veä sinh vaø taïo neân caûnh quan moâi tröôøng saïch ñeïp. Ñöôøng ñi laïi giöõa caùc khoái nhaø, nôi beänh nhaân ngoài ñôïi coù ñaët thuøng raùc coù naép ñaäy vaø ñöôïc thu gom haèng ngaøy. Nghieâm caám ngöôøi nhaø beänh nhaân naáu nöôùng thöùc aên taïi haønh lang, ngoaøi vöôøn, trong buoàng beänh. Traät töï veä sinh khoa vaø buoàng beänh phaûi theo ñuùng Quy cheá choáng nhieãm khuaån beänh vieän (trong Quy cheá beänh vieän). Ngoaøi ra, haønh lang caàn ñöôïc chieáu ñaày ñuû töø 100 lux, töôøng queùt voâi maøu saùng ñeå taêng phaûn chieáu aùnh saùng khu vöïc ñi laïi. Khoâng ñöôïc ñeå caây caûnh trang trí trong phoøng tieâm, tieåu phaåu thuaät (trong ñaát coù nha baøo vi khuaån ) Khi trong buoàng beänh coù reäp, giaùn phaûi toå chöùc dieät chuùng. Coù noäi quy traät töï veä sinh buoàng beänh, höôùng daãn beänh nhaân vaø ngöôøi nhaø thaêm nuoâi thöïc hieän. ÑAÛNG UÛY COÂNG ÑOAØN ÑOAØNTHANH NIEÂN CS HCM HOÄI ÑOÀNG KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT THUOÁC VAØ ÑIEÀU TRÒ NGOAÏI KHOA VAØ PHAÃU THUAÄT GHEÙP THAÄN CHOÁNG NHIEÃM KHUAÅN MUA SAÉM TRANG THIEÁT BÒ GIAÙM ÑÒNH Y KHOA KHOÁI PHOØNG CHÖÙC NAÊNG KHOÁI LAÂM SAØNG KHOÁI CAÄN LAÂM SAØNG GIAÙM ÑOÁC PHOÙ GIAÙM ÑOÁC PHOÙ GIAÙM ÑOÁC PHOÙ GIAÙM ÑOÁC Sô ñoà 2.1 Sô ñoà toå chöùc beänh vieän Chöông 3 HIEÄN TRAÏNG QUAÛN LYÙ VAØ COÂNG TAÙC THU GOM - VAÄN CHUYEÅN CHAÁT THAÛI Y TEÁ TAÏI BEÄNH VIEÄN CHÔÏ RAÃY ÑAËC ÑIEÅM CHAÁT THAÛI RAÉN Y TEÁ Nguoàn phaùt sinh Chaát thaûi raén y teá cuûa beänh vieän chuû yeáu phaùt sinh töø caùc nguoàn sau: khaâu khaùm chöõa beänh nhö boâng baêng, gaïc, kim tieâm, tuùi nhöïa, dao moå, phim chuïp X-quang, döôïc phaåm, beänh phaåm, oâùng thuûy tinh, loï, gaêng tay cao su, khaên giaáy. Nhìn chung, vieäc phaân loaïi chaát thaûi vaø xaùc ñònh nguoàn thaûi cuûa beänh vieän Chôï Raãy ñöôïc toùm taét trong (baûng 3.1) Baûng 3.1: Phaân loaïi chaát thaûi vaø xaùc ñònh nguoàn thaûi taïi beänh vieän Chôï Raãy Chaát thaûi raén y teá Nguoàn thaûi Chaát thaûi laâm saøng Chaát thaûi khoâng saéc nhoïn Töø phoøng moå: caùc cô quan, boä phaän cô theå beänh nhaân sau khi phaãu thuaät, cuûa ñoäng vaät sau khi laøm thí nghieäm, boät boù coù dính maùu beänh nhaân. Baêng gaït hay baát cöù duïng cuï naøo coù dính maùu, ñôøm, nöôùc boït cuûa beänh nhaân Chaát thaûi saéc nhoïn Caùc vaät saéc nhoïn vaø caùc vaät bò gaõy, vôõ coù dính maùu trong khi moå, caùc vaät lieäu söû duïng trong quaù trình khaùm chöõa beänh. OÁng ñöïng maãu nuoâi caáy trong phoøng thí nghieäm. Chaát thaûi ñaëc bieät Chaát thaûi phoùng xaï, hoùa hoïc. (Nguoàn: Beänh vieän Chôï Raãy 6/2002) Soá löôïng chaát thaûi phaùt sinh t._.