Đánh giá hiện trạng sản xuất cây có múi của Hưng Yên và chọn lọc cây ưu tú
Tài liệu Đánh giá hiện trạng sản xuất cây có múi của Hưng Yên và chọn lọc cây ưu tú: ... Ebook Đánh giá hiện trạng sản xuất cây có múi của Hưng Yên và chọn lọc cây ưu tú
Tóm tắt tài liệu Đánh giá hiện trạng sản xuất cây có múi của Hưng Yên và chọn lọc cây ưu tú, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp i
---------------------------
nguyÔn tr−êng long
§¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng s¶n xuÊt c©y cã mói
cña H−ng Yªn vµ chän läc c©y −u tó
LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp
Chuyªn ngµnh: Trång trät
M· sè: 60.62.01
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: pgs.ts. nguyÔn v¨n hoan
Hµ néi - 2006
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- i
Lêi cam ®oan
- T«i xin cam ®oan sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n lµ
trung thùc vµ ch−a tõng ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo.
- T«i xin cam ®oan mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®·
®−îc c¸m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®· ®−îc chØ râ nguån
gèc./.
T¸c gi¶ luËn v¨n
NguyÔn Tr−êng Long
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- ii
Lêi c¶m ¬n
T«i xin ch©n thµnh bÇy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi:
- PGS.TS. NguyÔn V¨n Hoan-Tr−ëng Bé m«n di truyÒn gièng-Tr−êng
§¹i häc n«ng nghiÖp I-Hµ Néi lµ ng−êi h−íng dÉn khoa häc trùc tiÕp t«i
trong thêi gian qua, ®· ®ãng gãp nhiÒu ý kiÕn quan träng tõ nh÷ng b−íc
nghiªn cøu ban ®Çu vµ c¶ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn viÕt luËn v¨n.
- TËp thÓ c¸c thÇy c« gi¸o Khoa N«ng häc, ®Æc biÖt c¸c thÇy c« gi¸o
trong bé m«n Di truyÒn - Gièng - Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I ®· trùc tiÕp
®ãng gãp nhiÒu ý kiÕn quý b¸u cho t«i hoµn thµnh luËn v¨n nµy.
- TËp thÓ c¸n bé, gi¸o viªn Khoa Sau §¹i häc - Tr−êng §¹i häc N«ng
nghiÖp I ®· gióp ®ì chóng t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ rÌn luyÖn t¹i
tr−êng.
- C¸c nhµ khoa häc trong ngµnh, c¸c ®ång nghiÖp, b¹n bÌ vµ ng−êi
th©n ®· ®éng viªn gióp ®ì trong qu¸ tr×nh c«ng t¸c häc tËp vµ nghiªn cøu.
T¸c gi¶ luËn v¨n
NguyÔn Tr−êng Long
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- iii
Môc lôc
Lêi cam ®oan i
Lêi c¶m ¬n ii
Môc lôc iii
Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t v
Danh môc c¸c b¶ng vi
Danh môc c¸c h×nh vii
Më ®Çu 1
1. §Æt vÊn ®Ò 1
2. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi 4
3. Môc ®Ých yªu cÇu cña ®Ò tµi 5
2. Tæng quan tµi liÖu 8
2.1. Nguån gèc vµ ph©n lo¹i cam quýt 8
2.2. T×nh h×nh s¶n xuÊt cam quýt ë ViÖt nam 10
2.3. C¸c nghiªn cøu vÒ chän läc vËt liÖu khëi ®Çu vµ nh©n gièng v« tÝnh 10
2.4. ¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè ngo¹i c¶nh 17
2.5. Ph©n bãn l¸ vµ vÊn ®Ò n©ng cao n¨ng suÊt, phÈm chÊt c©y trång 27
2.6. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ chän gièng cam quýt 32
2.7. C¸c nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña gèc ghÐp ®Õn c©y ghÐp ë cam quýt 34
3. Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 44
3.1. Thêi gian vµ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu 44
3.2. Néi dung nghiªn cøu 44
3.3. §èi t−îng nghiªn cøu 44
3.4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 45
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- iv
4. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 51
4.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ xS héi, t×nh h×nh s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ t¹i
H−ng Yªn 51
4.1.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn 51
4.1.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ xS héi 57
4.1.3. T×nh h×nh s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë H−ng Yªn 57
4.2. C¸c chØ tiªu chÝnh trªn c©y b×nh tuyÓn 68
4.2.1. Mét sè chØ tiªu chÝnh trªn c©yb×nh tuyÓn 68
4.2.2. Nghiªn cøu t×nh h×nh ra hoa, ®Ëu qu¶ cña cña c¸c c©y b×nh tuyÓn 72
4.2.3. Nghiªn cøu kh¶ n¨ng lín cu¶ qu¶ 73
4.2.4. Nghiªn cøu t×nh h×nh rông qu¶ sinh lÝ trªn c©y −u tó 75
4.2.5. Nghiªn cøu kh¶ n¨ng ra léc cña c¸c c©y −u tó 75
4.2.6. §¸nh gi¸ møc ®é nhiÔm s©u bÖnh trªn c©y b×nh tuyÓn 77
4.3. Nghiªn cøu kÕt qu¶ ghÐp trªn c©y lµm gèc ghÐp 79
4.3.1. C¸c chØ tiªu ghÐp trªn c©y gèc ghÐp 79
4.3.2. Ngiªn cøu t×nh h×nh ra léc cña c©y ghÐp 82
4.3.3. Theo dâi t×nh h×nh nhiÔm s©u bÖnh trªn c©y ghÐp 84
4.4. Nghiªn cøu kÕt qu¶ nh©n gièng theo ph−¬ng ph¸p chiÕt c¶i tiÕn 86
4.4.1. C¸c chØ tiªu trªn cµnh chiÕt 86
4.4.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu sù ph¸t triÓn cña cµnh léc trªn cµnh chiÕt 87
5. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 90
Tµi liÖu tham kh¶o 91
Phô lôc 98
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- v
Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t
§/C : §èi chøng.
§K : §−êng kÝnh
CC : ChiÒu cao
KC : huyÖn Kho¸i Ch©u
K§ : huyÖn Kim §éng
KHCN : Khoa häc c«ng nghÖ
NXB : Nhµ xuÊt b¶n.
TBKT : TiÕn bé kü thuËt
TN : ThÝ nghiÖm
VAC : V−ên - Ao - Chuång
VG : huyÖn V¨n Giang
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- vi
Danh môc c¸c b¶ng
B¶ng 1.4. Nh÷ng tiªu chuÈn ®Ò nghÞ ph©n lo¹i t×nh tr¹ng dinh d−ìng cña
cam dùa vµo nång ®é c¸c nguyªn tè kho¸ng trong l¸ (4-7 th¸ng
tuæi) cña ®ît cµnh mïa xu©n lÊy ë nh÷ng cµnh kh«ng mang qu¶ 26
B¶ng 4.1a: §Æc ®iÓm khÝ hËu, thêi tiÕt cña tØnh H−ng Yªn tõ 1986-2006 53
B¶ng 4.1b: §Æc ®iÓm khÝ hËu, thêi tiÕt cña tØnh H−ng Yªn 53
B¶ng 4.2: Thùc tr¹ng sö dông ®Êt cña tØnh H−ng Yªn ®Õn n¨m 2005 55
B¶ng 4.3: §Æc ®iÓm thæ nh−ìng (mét sè lo¹i dinh d−ìng chÝnh) 56
B¶ng 4.4: C¬ cÊu gièng c©y ¨n qu¶ chÝnh tÝnh ®Õn n¨m 2005 58
B¶ng 4.5: DiÖn tÝch vµ s¶n l−îng c¸c lo¹i c©y cã mói chÝnh (ha) 59
B¶ng 4.6: HÖ thèng nh©n gièng c©y cã mói cña vïng nghiªn cøu 62
B¶ng 4.7: T×nh h×nh qu¶n lý vµ ch¨m sãc cña c¸c hé trång c©y cã mói 64
B¶ng 4.8: Thµnh phÇn s©u bÖnh vµ biÖn ph¸p phßng trõ cña c¸c hé n«ng d©n 66
B¶ng 4.9: Mét sè chØ tiªu chÝnh trªn c©y ®−îc b×nh tuyÓn 69
B¶ng 4.10: Mét sè chØ tiªu chÝnh trªn c©y ®−îc b×nh tuyÓn 70
B¶ng 4.11: Thêi gian ra hoa, ®Ëu qu¶ trªn c©y b×nh tuyÓn 73
B¶ng 4.12: Møc ®é lín cña qu¶ trªn c©y b×nh tuyÓn (cm) 74
B¶ng 4.13: Tû lÖ ®Ëu qu¶, rông sinh lý trªn c©y b×nh tuyÓn (%) 75
B¶ng 4.14: Sù sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña cµnh léc trªn c©y −u tó 76
B¶ng 4.15: Møc ®é nhiÔm s©u bÖnh h¹i ®èi víi c©y b×nh tuyÓn 78
B¶ng 4.16: KÕt qu¶ ghÐp cña c¸c gièng c©y −u tó 79
B¶ng 4.17: T×nh h×nh sinh tr−ëng cµnh léc trªn c©y ghÐp 83
B¶ng 4.18: T×nh h×nh nhiÔm s©u bÖnh cña c©y ghÐp 85
B¶ng 4.19: KÕt qu¶ nh©n gièng c©y −u tó b»ng chiÕt cµnh c¶i tiÕn (cm) 86
B¶ng 4.20: Sù sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña cµnh léc trªn c©y chiÕt 88
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- vii
Danh môc c¸c biÓu ®å, ®å thÞ
BiÓu ®å 4.1: DiÖn tÝch vµ s¶n l−îng c¸c lo¹i c©y cã mói chÝnh (ha) 59
BiÓu ®å 4.2: Tû lÖ ghÐp trªn c©y b×nh tuyÓn 80
BiÓu ®å 4.3: Tû lÖ nh©n gièng b»ng ph−¬ng ph¸p chiÕt cµnh (%) 87
§å thÞ 4.1: NhiÖt ®é c¸c th¸ng trong n¨m ë H−ng Yªn 53
§å thÞ 4.2: L−îng m−a trung b×nh c¸c th¸ng ë H−ng Yªn 54
§å thÞ 4.3: T×nh h×nh sinh tr−ëng cµnh léc trªn c©y ghÐp 84
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 1
më ®Çu
1. §Æt vÊn ®Ò
C©y ¨n qu¶ chiÕm mét vÞ trÝ v« cïng quan träng trong hÖ thèng trång
trät, lµ bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong c¬ cÊu gièng c©y trång, ®Æc biÖt nã
n»m trong hÖ thèng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i theo h−íng VAC. Tuy nhiªn
c©y ¨n qu¶ víi nhiÒu chñng lo¹i kh¸c nhau, mçi chñng lo¹i phï hîp víi tõng
®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu, sinh th¸i nhÊt ®Þnh t¹o nªn c¸c vïng c©y ¨n qu¶ ®Æc
s¶n nh− nhSn Lång H−ng Yªn, v¶i thiÒu Thanh Hµ (H¶i D−¬ng), mËn HËu
(S¬n La), cam Vinh, cam Bè H¹, t¸o ThiÖn PhiÕn, t¸o Gia Léc, b−ëi DiÔn,
b−ëi §oan Hïng, b−ëi N¨m Roi,...
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nghÒ trång c©y ¨n qu¶ ®S gãp phÇn vµo viÖc
chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, chuyÓn ®æi mïa vô, lµm t¨ng gi¸ trÞ sö dông ®Êt,
t¨ng thu nhËp cho hé n«ng d©n, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, phñ xanh ®Êt
trèng ®åi nói träc, c¶i thiÖn m«i sinh. §Æc biÖt trong t−¬ng lai gÇn ngµnh trång
c©y ¨n qu¶ lµ mét trong nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ lín vµ cã gi¸ trÞ xuÊt
khÈu cao.
MÆc dï chóng ta cã nguån tµi nguyªn c©y ¨n qu¶ kh¸ phong phó vµ ®a
d¹ng nh−ng theo c¸c chuyªn gia c©y ¨n qu¶ cho r»ng: chóng ta cÇn ph¶i lùa
chän mét sè chñng lo¹i c©y ¨n tr¸i cã −u thÕ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®Ó ®Çu t−
c¸c kh©u kÜ thuËt, x©y dùng th−¬ng hiÖu vµ chiÕn l−îc xóc tiÕn th−¬ng m¹i
nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh vµ chiÕm lÊy thÞ tr−êng thÕ giíi. Còng
theo c¸c chuyªn gia c©y ¨n qu¶ th× chóng ta hiÖn nay cÇn chó ý ®Õn mét sè
chñng lo¹i c©y ¨n tr¸i nh− thanh long, vó s÷a, m¨ng côt, æi, sªri, vµ c©y cã
mói.
C©y ¨n qu¶ cã mói (chi Citrus) lµ lo¹i c©y ¨n qu¶ cã gi¸ trÞ dinh d−ìng
vµ kinh tÕ cao. Theo FAO (2003), tiªu thô qu¶ cã mói b×nh qu©n ®Çu ng−êi
trªn thÕ giíi n¨m 2000 v¶o kho¶ng 16 kg, ë c¸c n−íc EU lµ 39,7 kg, trong ®ã
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 2
9,7 kg dïng cho ¨n t−¬i vµ 30 kg dïng cho chÕ biÕn. Râ rµng, nhu cÇu cung
cÊp qu¶ cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn rÊt lín.
ë ViÖt Nam, s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cã mói t¨ng nhanh nh−ng cßn gÆp
nhiÒu khã kh¨n vÒ mÆt chÊt l−îng gièng vµ kh©u phßng trõ dÞch bÖnh.
H−ng Yªn lµ mét tØnh n«ng nghiÖp thuéc Trung t©m §ång b»ng s«ng
Hång, d©n sè 1.569.000 ng−êi, trong ®ã cã trªn 90% sèng ë n«ng th«n. D©n
sè trong ®é tuæi lao ®éng kho¶ng 600 ngµn ng−êi, cã 526 ngµn lao ®éng lµm
n«ng nghiÖp. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®êi sèng xS héi ®S ®−îc c¶i thiÖn râ rÖt, c¬
së h¹ tÇng: ®−êng, tr−êng, tr¹m lu«n ®−îc quan t©m ®Çu t− ph¸t triÓn, t¹o ®iÒu
kiÖn n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ, tiÕp thu c¸c thµnh tùu KHCN ®Ó thóc ®Èy ph¸t
triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ chÕ biÕn n«ng s¶n. §iÒu kiÖn tù nhiªn vÒ ®Êt
®ai, khÝ hËu rÊt thuËn lîi cho th©m canh lóa, c©y ¨n qu¶, diÖn tÝch ®Êt bSi s«ng
Hång vµ s«ng Luéc trªn 8.000 ha phï hîp cho viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y
rau mµu vµ c©y ¨n qu¶, trong ®ã c©y cã mói ®ang ®−îc ng−êi d©n c¸c huyÖn
Kho¸i Ch©u, Kim §éng vµ V¨n Giang trång, ph¸t triÓn nh− mét c©y träng
®iÓm cña huyÖn.
Víi vÞ trÝ ®Þa lý tiÕp gi¸p thñ ®« Hµ Néi, gÇn c¸c thµnh phè H¶i Phßng vµ
Qu¶ng Ninh, cïng víi hÖ thèng giao th«ng thuËn lîi, H−ng Yªn cã thÞ tr−êng
réng lín vµ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó giao l−u hµng ho¸, tiªu thô n«ng s¶n trong ®ã cã s¶n
phÈm quýt §−êng canh, cam Vinh, b−ëi DiÔn,… cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu, ®Æc biÖt nã
cßn lµ c©y c¶nh phôc vô c¸c dÞp LÔ, TÕt vµ thó ch¬i c©y c¶nh cña nh©n d©n,…
Do vËy, c©y cã mói hiÖn nay ®S vµ ®ang lµ c©y ¨n qu¶ ®−îc ph¸t triÓn rÊt
m¹nh c¶ vÒ diÖn tÝch vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, víi diÖn tÝch rÊt lín trªn 1600 ha chØ
sau c©y nhSn (2135 ha). Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y diÖn tÝch trång c©y cã mói
t¨ng rÊt nhanh do c¬ chÕ, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i
cña tØnh.
Tuy nhiªn, c©y cã mói hiÖn nay ®ang gÆp ph¶i khã kh¨n trong viÖc më
réng diÖn tÝch bëi nhiÒu lý do: n¨ng suÊt kh«ng æn ®Þnh, gièng c©y cã mói
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 3
chÊt l−îng kh«ng ®ñ cung cÊp cho nhu cÇu trång cña nh©n d©n, ®Çu ra cña s¶n
phÈm gÆp khã kh¨n... NghÒ trång c©y cã mói vµ sù ph¸t triÓn cña nã hiÖn nay
vÉn dùa trªn kinh nghiÖm cña ng−êi d©n, ph¸t triÓn mang tÝnh tù ph¸t, ch−a ¸p
dông ®ång bé c¸c KTTB trong c«ng t¸c th©m canh c©y cã mói. Ng−êi d©n tù
t×m thÞ tr−êng, tù chän mua gièng, tù nh©n gièng b»ng ph−¬ng ph¸p nh©n
gièng v« tÝnh,... c¸c kü thuËt còng dùa trªn kinh nghiÖm vµ ¸p dông mét c¸ch
m¸y mãc tuy b−íc ®Çu ®S cã hiÖu qu¶ nh− viÖc thiÕn c©y, thiÕn cµnh cÊp I,
®¶o cam, b−ëi ®Ó kÝch thÝch ra hoa,... Song ®©y l¹i lµ mét trong nh÷ng nguyªn
nh©n, m«i giíi l©y truyÒn c¸c bÖnh h¹i nguy hiÓm nh− bÖnh Greening (bÖnh
vµng g©n l¸ do virus), dÉn ®Õn chu kú kinh doanh cña c©y kh«ng cao (chØ
kho¶ng 2 - 3 n¨m) sau ®ã liªn tôc ph¶i c¶i t¹o, thay thÕ b»ng trång v−ên c©y
cã mói míi víi gi¸ thµnh rÊt cao tíi 120.000 - 150.000 ®ång/c©y gièng (c©y
gièng trªn 2 n¨m tuæi),... dÉn ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao.
Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, viÖc ®Æt ra lµ ph¶i cã nguån c©y con gièng chÊt
l−îng (s¹ch s©u bÖnh, sinh tr−ëng, ph¸t triÓn kháe,...) t¹o chu kú kinh doanh
l©u dµi, n©ng cao hiÖu qu¶ trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch. §ång thêi ph¶i cã quy
tr×nh th©m canh c©y cã mói n¨ng suÊt cao phæ biÕn cho nh©n d©n ¸p dông.
Nh− vËy, c©y cã mói cã diÖn tÝch lín thø 2 trong toµn tØnh sau c©y nhSn.
Víi c©y nhSn ®S ®−îc H−ng Yªn chän läc, b×nh tuyÓn vµ ®−a vµo b¶o tån
nguån gen tõ n¨m 1999. C©y cã mói cña H−ng Yªn sÏ ®−îc chän läc, ®−a vµo
b¶o tån vµ nh©n gièng c©y s¹ch bÖnh theo Ph¸p lÖnh gièng c©y trång. VÊn ®Ò
nµy ®S ®−îc th«ng qua vµ ghi trong kÕt luËn NghÞ quyÕt §¹i héi TØnh §¶ng bé
lÇn thø XVI cña H−ng Yªn.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu cÊp b¸ch cña thùc tÕ trång c©y cã mói trªn
c¶ n−íc nãi chung vµ cña H−ng Yªn nãi riªng, chóng t«i nghiªn cøu ®Ò tµi:
“§¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng s¶n xuÊt c©y cã mói cña H−ng Yªn vµ chän läc c©y
−u tó"
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 4
2. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
H−ng Yªn næi tiÕng víi c©y nhSn Lång ®Æc s¶n lµ s¶n phÈm dïng ®Ó
"tiÕn Vua", nªn ng−êi d©n H−ng Yªn rÊt coi träng c©y nhSn nh− mét ®¹i diÖn
vÒ v¨n ho¸, lÞch sö cña m×nh. C©y nhSn ngoµi ý nghÜa vÒ v¨n ho¸, lÞch sö ra,
hµng n¨m c©y nhSn co cho hiÖu qu¶ kinh tÕ rÊt cao tõ 150 - 180 tû ®ång
chiÕm 12 - 13% thu nhËp tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp (Côc thèng kª H−ng
Yªn 2003, 2004, 2005). Do ®ã diÖn tÝch nhSn liªn tôc ®−îc t¨ng nhanh,
cho ®Õn nay nã vÉn lµ c©y chiÕm diÖn tÝch lín nhÊt toµn tØnh sau ®ã míi
®Õn c©y cã mói.
Song song víi diÖn tÝch ®−îc t¨ng nhanh, H−ng Yªn ®S b¾t tay
ngay vµo b×nh tuyÓn vµ chän läc c©y ®Çu dßng −u tó, ®−a vµo b¶o tån vµ
nh©n gièng chÊt l−îng tõ n¨m 1999 ®S tiÕn hµnh b×nh tuyÓn ®−îc 39
c©y nhSn ®Çu dßng trong ®ã cã 11 c©y ®−îc Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t
triÓn n«ng th«n ra QuyÕt ®Þnh c«ng nhËn lµ gièng Quèc gia vµ ®Õn n¨m
2005 ®S b×nh tuyÓn thªm ®−îc 29 c©y −u tó ®−a vµo b×nh tuyÓn. C¸c
gièng ®−îc nh©n ra tõ c¸c c©y mÑ ®−îc chän läc nµy ®S ®−îc quy tô vÒ
trång 1ha t¹i v−ên b¶o tån nguån gen nhSn lång cña tØnh.
Víi diÖn tÝch ®øng thø hai sau c©y nhSn, c©y cã mói hiÖn ®ang lµ c©y
¨n qu¶ träng ®iÓm cña mét sè huyÖn V¨n Giang, Kho¸i Ch©u, Kim §éng bëi
nã mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ rÊt lín so víi c©y trång kh¸c, chØ tÝnh n¨m 2004
víi diÖn tÝch 1.357 ha cho n¨ng suÊt 10.628 tÊn; n¨m 2005 diÖn tÝch t¨ng lªn
1.628 ha, cho n¨ng suÊt 11.039 tÊn, cho thu nhËp tõ 150 - 170 tØ ®ång/n¨m
chiÕm 15 - 17% tæng thu ng©n s¸ch cña tØnh.
NghÒ trång c©y cã mói hiÖn nay ®ang gÆp ph¶i khã kh¨n lµ n¨ng suÊt
kh«ng æn ®Þnh, tr×nh ®é th©m canh cña ng−êi d©n cßn thÊp, c¸c kü thuËt trång
trät, th©m canh chñ yÕu lµ do kinh nghiÖm vµ tù häc hái lÉn nhau, do nguån
c©y gièng kh«ng ®¶m b¶o, chÊt l−îng c©y gièng s¹ch bÖnh cßn Ýt kh«ng ®ñ
cung cÊp cho nhu cÇu s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò tiªu thô hiÖn nay cßn gÆp
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 5
nhiÒu khã kh¨n do ch−a cã thÞ tr−êng tiªu thô, tiªu thô chñ yÕu vÉn nhê vµo
c¸c th−¬ng gia nhá lÎ dÉn ®Õn gi¸ thµnh bÞ Ðp,... ng−êi d©n kh«ng yªn t©m
tham gia s¶n xuÊt.
VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ cÇn cã hÖ thèng s¶n xuÊt c©y gièng chÊt l−îng
cung cÊp cho nhu cÇu trång c©y cã mói, nhu cÇu vÒ kü thuËt th©m canh c©y cã
mói n¨ng suÊt cao vµ ®Æc biÖt lµ t×m ®−îc thÞ tr−êng tiªu thô cho s¶n phÈm
nµy,...
Do ®ã, KÕt luËn NghÞ quyÕt TØnh §¶ng bé lËn thø XVI ®S ghi râ "Trong
nh÷ng n¨m tíi ph¶i tiÕn hµnh kh¶o s¸t, chän läc, b×nh tuyÓn vµ nh©n gièng
c©y s¹ch bÖnh trªn c©y cã mói theo Ph¸p lÖnh gièng c©y trång".
§Ó lµm ®−îc vÊn ®Ò nµy, ®ßi hái ph¶i tr¶i qua qu¸ tr×nh ®iÒu tra hiÖn
tr¹ng s¶n xuÊt c©y cã mói cña ®Þa ph−¬ng, tõ ®ã chän läc c©y −u tó, b¶o tån vµ
®−a vµo s¶n xuÊt c©y gièng s¹ch bÖnh, x©y dùng ®−îc quy tr×nh b¶o tån vµ
quy tr×nh kü thuËt th©m canh c©y cã mói cho n¨ng suÊt cao, æn ®Þnh l©u dµi,...
®Æc biÖt nã sÏ ph¶i lµ c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn cho c¸c ngµnh liªn quan b¶o
tån, duy tr×, x©y dùng th−¬ng hiÖu hµng ho¸ cho c©y cã mói vµ t×m thÞ tr−êng
tiªu thô æn ®Þnh cho nghÒ trång c©y cã mói.
3. Môc ®Ých yªu cÇu cña ®Ò tµi
3.1. Môc ®Ých
- §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt cam quýt cña mét sè huyÖn
träng ®iÓm V¨n Giang, Kho¸i Ch©u vµ Kim §éng - tØnh H−ng Yªn.
- Chän läc, ®¸nh gi¸, b×nh tuyÓn c©y −u tó cña c¸c lo¹i c©y cã mói phæ
biÕn ®ang trång ë H−ng Yªn lµm c¬ së cho duy tr×, b¶o tån, lµm vËt liÖu ®Ó nh©n
gièng c©y s¹ch bÖnh cung cÊp cho nhu cÇu trång c©y cã mói ë H−ng Yªn.
- §Ò xuÊt gi¶i ph¸p b¶o tån vµ quy tr×nh kü thuËt th©m canh c©y cã mói
t¹m thêi khuyÕn c¸c cho nh©n d©n ¸p dông.
3.2.Yªu cÇu
- X¸c ®Þnh ®−îc hiÖn tr¹ng s¶n xu¸t c©y cã mói: hiÖn tr¹ng qu¶n lÝ
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 6
ch¨m sãc v−ên c©y cã mói, t×n h×nh nhiÔm s©u bÖnh, c¸c biÖn ph¸p phßng trõ,
tr×nh ®é th©m canh, t×nh h×nh nh©n gièng c©ycon, hiÖn tr¹ng tiªu thô s¶n phÈm
c©y cã mói ë H−ng Yªn.
- B×nh tuyÓn, chän läc ®−îc c¸c c©y −u tó ®−a vµo ®¸nh gi¸ c¸c t×nh h×nh
sinh tr−ëng, ph¸t triÓn, møc ®é nhiÔm s©u bÖnh h¹i trªn c©y −u tó.
3.3. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi
3.3.1. ý nghÜa khoa häc
§Ò tµi ®S x¸c ®Þnh ®−îc mét sè ®Æc tÝnh sinh tr−ëng, n¨ng suÊt vµ kh¶
n¨ng ph¸t triÓn cña c©y cã mói trong ®iÒu kiÖn H−ng Yªn. C¸c sè liÖu t−, liÖu thu
thËp ®−îc vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt, kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c tiÕn bé kü thuËt trong s¶n
xuÊt cam quýt ë c¸c huyÖn V¨n Giang, Kho¸i Ch©u vµ Kim §éng (H−ng Yªn),
gãp phÇn nghiªn cøu ®Þnh h−íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y cã mói còng nh− ®Þnh
h−íng nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt b¶o tån, kh«i phôc vµ ph¸t triÓn mét sè
gièng c©y cã mói ®Æc s¶n cña H−ng Yªn (b−ëi chua, cam chua,...). Nguån gèc
cam quýt rÊt ®a d¹ng vµ nhiÒu chñng lo¹i sÏ lµ tiÒn ®Ò ®Ó c«ng t¸c nghiªn cøu
chän t¹o gièng vµ kü thuËt nh©n gièng v« tÝnh c©y cã mói.
- KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ c¬ së khoa häc cho c¸c c«ng tr×nh
nghiªn cøu tiÕp theo nh»m gãp phÇn x©y dùng hoµn thiÖn quy tr×nh duy tr×,
b¶o tån vµ quy tr×nh kü thuËt th©m canh c©y cã mói ®¹t n¨ng suÊt cao.
- Lµ c¬ së khoa häc trong gi¶ng d¹y vµ chuyÓn giao khoa häc, kü thuËt
cho c¸n bé vµ nh©n d©n ¸p dông.
3.3.1. ý nghÜa thùc tiÔn
- X¸c ®Þnh ®−îc thùc tr¹ng s¶n xuÊt c©y cã mói, c¸c kü thuËt th©m canh
c¬ b¶n cña nh©n d©n, t×m ra c¸c biÖn ph¸p tån t¹i vµ biÖn ph¸p kh¾c phôc.
- §Ò xuÊt viÖc x©y dùng quy tr×nh ®¸nh gi¸, tuyÓn chän c©y −u tó lµm
c¬ së cho nh©n gièng s¹ch bÖnh.
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 7
3.3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
- §èi t−îng nghiªn cøu: lµ c¸c c©y trong hä cam quýt ®ang trång phæ
biÕn ë mét sè huyÖn träng ®iÓm cña tØnh H−ng Yªn, ®Æc biÖt chó ý tíi c¸c
gièng d¹i, gièng ®Þa ph−¬ng ®ang ®−îc −a chuéng hiÖn nay.
- Néi dung: ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng s¶n xuÊt gièng, c¸c kü thuËt th©m canh
cña nh©n d©n vïng nghiªn cøu. Nghiªn cøu, theo dâi mét sè ®Æc ®iÓm n«ng
sinh häc cña mét sè c©y cã mói, ®Æc biÖt lµ trªn c¸c c©y −u tó ®−îc chän.
- Ph¹m vi nghiªn cøu: c¸c hé n«ng d©n trång c©y cã mói t¹i 3 huyÖn
V¨n Giang, Kho¸i Ch©u vµ Kim §éng thuéc tØnh H−ng Yªn.
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 8
2. Tæng quan tµi liÖu
2.1. Nguån gèc vµ ph©n lo¹i cam quýt
- VÒ nguån gèc:
C©y cã mói hiÖn nay cßn cã nhiÒu tranh cSi nh−ng c¸c nhµ nghiªn
cøu cho r»ng c¸c gièng cam quýt trång hiÖn nay cã nguån gèc tõ vïng
nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi ch©u ¸ (TrÇn ThÕ Tôc et al,1998, Tanaka,
1954). Tanaka (1979) ñã vạch ñường ranh giới vùng xuất sứ của giống
thuộc chi Citrus từ phía ñông Ấn ðộ (chân rÉy núi Hymalaya) qua Úc,
miền Nam Trung Quốc, Nhật Bản…[64].
Theo Trần Thế Tục nghề trồng cam quýt ở Trung Quốc ñã có từ
3.000 - 4.000 năm trước. Hàn Ngạn Trực ñời Tống trong “Quýt lục” ñã
ghi chép về phân loại và các giống ở Trung Quốc. ðiều này cũng khẳng
ñịnh thêm về nguồn gốc các giống cam, chanh (Citrus sinensis Osbeck) và
các giống quýt ở Trung Quốc theo ñường ranh giới gấp khúc Takana [41].
Nhiều tác giả cho rằng nguồn gốc cam quýt kinh (Citurus nobilis
Lour) là ở miền Nam Việt Nam. Thực tế ở Việt Nam ta từ Bắc chí Nam
ñịa phương nào cũng có trồng cam sành với rất nhiều vật liệu giống với
các tên ñịa phương khác nhau mà không nơi nào trên thế giới có: cam
sành Bố Hạ, cam sành Hàm Yên, Yên Bái, cam sen Yên Bái, cam sen
ðình Cả - Bắc Sơn, cam Bù Hà Tĩnh…[45], [46].
- Phân loại
VÊn ®Ò ph©n lo¹i cam quýt ®S tõ l©u ®êi nhiÒu t¸c gi¶ nghiªn cøu cho
r»ng viÖc ph©n lo¹i cam quýt kh¸ phøc t¹p do vßng di thùc vµ kh¶ n¨ng thÝch
øng réng cña c¸c gièng, ngµy cµng cã nhiÒu c¸c d¹ng lai tù nhiªn, c¸c ®ét
biÕn tù nhiªn vµ qu¸ tr×nh chän gièng nh©n t¹o ®S t¹o ra nhiÒu dßng, gièng
míi loài mới, làm cho công tác phân loại ngày càng cần ñược bổ sung…
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 9
HiÖn nay, 3 hÖ thèng ph©n lo¹i ®−îc sö dông phæ biÕn h¬n c¶ lµ hÖ thèng ph©n
lo¹i cña Swingle, T. Tanaka vµ R.V. Hogdson [64], [65].
Cam, quýt, chanh, bưởi ñều thuộc họ cam (Rutaceae) họ phụ cam, quýt
Aurantoideae. Theo Varonxop, Steiman - 1982 có gần 250 loài ñược chia ra
làm nhiều chi khác nhau. Trong ñó, chi Citrus là quan trọng nhất ñược chi
thành 2 chi phụ là Eucitrus (các loài quan trọng: Cam, chanh, quýt, bưởi) và
Papeda [45].
Bưởi (Citrus grandis Osbeck) là giống cây có múi trồng nhiều ở vùng
nhiệt ñới và cận nhiệt ñới. Cây cao to, tán rộng, hoa to, thơm, quả to nhỏ tùy
theo giống [10].
Bưởi Satdok là một trong những loài phổ biến nhất ở nước ta rất ña
dạng và phong phú. Theo ước tính loài này có ñến vài chục giống ñược trồng
trọt và mọc bán hoang dại ở khắp các tỉnh Trung du miền núi, các tỉnh ðồng
bằng sông Hồng, sông Cửu Long và miền ðông Nam Bộ. Ở nước ta có nhiều
giống bưởi ngon nổi tiếng như bưởi Năm Roi (BÕn Tre), bưởi Thanh Trà
(Thõa Thiªn HuÕ), bưởi Phúc Trạch (Hà Tĩnh), bưởi ðoan Hùng, bưởi Phó
diễn, bưởi Biên Hòa…[45].
Cam chanh (Citrus sinensis Osbeck) có nguồn gốc từ Trung Quốc
ñược phổ biến rộng rãi ở khắp vùng nhiệt ñới và Á nhiệt ñới của trái ñất [45].
Cam ñắng (Citrus aurantium) là gièng có tán to hơn cam ngọt, quả
không tròn, dịch quả chua, vỏ múi ñắng như bưởi, thường trồng ñể lấy hoa,
quả ®Ó cất tinh dầu, trước ñây thường dùng làm gốc ghép cho cam ngọt ñể
tăng khả năng chịu úng, rét, chống bệnh chảy gôm…[45].
Cam ngọt (Citrus sinensis) ñây là loài quan trọng nhất chiếm 2/3 sản
lượng cây có múi trên thế giới, Citrus sinensis có nguồn gốc từ Ấn ðộ và
Trung Quốc ñược thuần hóa sớm nhất…[45].
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 10
2.2. T×nh h×nh s¶n xuÊt cam quýt ë ViÖt nam
Cam quýt lµ mét trong c¸c c©y ¨n qu¶ chñ lùc vµ quan träng ®−îc trång
phæ biÕn trªn kh¾p mäi miÒn cña ®Êt n−íc. Theo Tæng côc thèng kª tÝnh ®Õn
n¨m 1998 c¶ n−íc cã 67.465 ha víi s¶n l−îng 378.957 tÊn. Ba vïng s¶n xuÊt
cam quýt tËp trung lµ: vïng nói phÝa B¾c, vïng Khu bèn cò vµ §ång b»ng
s«ng Cöu Long, trong ®ã vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long lµ vïng s¶n xuÊt
cam quýt lín nhÊt ViÖt Nam víi s¶n l−îng hµng n¨m kho¶ng 300 ngµn tÊn.
Cam quýt cña ViÖt Nam phong phó vÒ chñng lo¹i gièng, mçi vïng cã c¸c
gièng ®Æc s¶n riªng, næi tiÕng th¬m ngon ®Æc tr−ng cho vïng. Tuy nhiªn, cã
nhiÒu h¹n chÕ vµ khã kh¨n cho viÖc më réng, ph¸t triÓn s¶n xuÊt cam quýt ë
ViÖt Nam, ®ã lµ c¸c h¹n chÕ vÒ ®iÒu kiÖn thêi tiÕt khÝ hËu, c¬ së h¹ tÇng yÕu
kÐm, tiÕp cËn thÞ tr−êng khã kh¨n, tr×nh ®é th©m canh thÊp, viÖc ¸p dông c¸c
tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt chËm, c«ng t¸c b¶o vÖ thùc vËt Ýt ®−îc quan t©m,
c«ng t¸c tuyÓn chän gièng vµ s¶n xuÊt c©y gièng s¹ch bÖnh ch−a ®−îc tró
träng ®óng møc [1], [4], [18], [26], [43] .
2.3. C¸c nghiªn cøu vÒ chän läc vËt liÖu khëi ®Çu vµ
nh©n gièng v« tÝnh
Chän läc vËt liÖu khëi ®Çu lµ c¬ së ban ®Çu ®Ó chän t¹o ra nh÷ng c©y
®Çu dßng héi tô c¸c ®Æc ®iÓm n«ng - sinh häc quý ®¸p øng yªu cÇu ngµy cµng
cao cña ng−êi tiªu dïng. Ttõ ®ã, nh©n réng ra s¶n xuÊt b»ng nh©n gièng v«
tÝnh. §èi víi c¸c c©y trong hä cam quýt hiÖn nay nh©n gièng chñ yÕu b»ng
ph−¬ng ph¸p ghÐp lµ phæ biÕn. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò quan träng nhÊt lµ t×m ra c¸c
tæ hîp ghÐp tèt, thÝch nghi víi tõng vïng sinh th¸i cô thÓ th× s¶n xuÊt cam
quýt ë ®ã míi thµnh c«ng. MÆc dï gèc ghÐp kh«ng lµm thay ®æi b¶n chÊt di
truyÒn cña gièng ghÐp lªn nã, nh−ng l¹i cã ¶nh h−ëng s©u s¾c ®Õn søc chèng
chÞu bÖnh vµ c¸c ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh bÊt thuËn t¹i n¬i trång, ¶nh h−ëng ®Õn
sinh tr−ëng, n¨ng suÊt, phÈm chÊt cña c©y ghÐp. MÆt kh¸c hiÖn nay vi ghÐp vµ
kiÓm tra bÖnh virus (indexing) lµ c«ng nghÖ thiÕt yÕu trong tiÕn tr×nh s¶n xuÊt
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 11
c©y gièng cam quýt s¹ch bÖnh (Lª ThÞ Thu Hång, Hµ Minh Trung, 1996; Vò
M¹nh H¶i, NguyÔn ThÞ Ch¾t, 1988) [14].
Theo t¸c gi¶ Hoµng Ngäc ThuËn, 1995 ®Ó th©m canh t¨ng mËt ®é trång
cña Trung Quèc vµ Hång K«ng th−êng sö dông gèc ghÐp v« tÝnh nh©n b»ng
gi©m hoÆc chiÕt cµnh cho cam, quýt [31].
2.3.1. Chän läc c©y vËt liÖu khëi ®Çu v« tÝnh
C©y cam quýt cã thÓ trång ë nhiÒu ®iÒu kiÖn sinh th¸i kh¸c nhau trªn
thÕ giíi. Do sù ®a d¹ng vÒ ®iÒu kiÖn sinh th¸i vµ chñng lo¹i cam quýt nªn qu¸
tr×nh chän läc tù nhiªn vµ nh©n t¹o ®S ph¸t sinh nh÷ng c©y cam quýt cã ®Æc
tÝnh n«ng häc quý. ViÖc cè ®Þnh nh÷ng ®Æc tÝnh n«ng sinh häc b»ng nh©n
gièng v« tÝnh ®ã ®Ó chän t¹o nh÷ng gièng míi héi tô nhiÒu −u ®iÓm nh− cã
hµm l−îng ®−êng, vitamin C cao, kh«ng h¹t, Ýt x¬, mÉu mS ®Ñp, c©y thÊp, ®¸p
øng ®−îc yªu cÇu cña ng−êi tiªu dïng lµ ®iÒu rÊt quan träng cho mét vïng cam
quýt th©m canh. C¬ së ban ®Çu ®Ó chän t¹o ra nh÷ng gièng cam quýt ngon lµ
ph¶i cã tËp ®oµn vËt liÖu khëi ®Çu ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, phong phó vÒ vïng
®Þa lý ®Ó chän t¹o ra nh÷ng c©y ®Çu dßng theo h−íng ®S ®Þnh [32], [45].
2.3.2. Di truyÒn c©y v« tÝnh
§èi víi c©y trong hä cam quýt c¸c nhµ chän gièng cã kinh nghiÖm chia
c¸c thÕ hÖ nh©n gièng v« tÝnh thµnh hai d¹ng kh¸c nhau nh− sau:
- D¹ng thø nhÊt lµ nh÷ng c©y nh©n gièng v« tÝnh nh©n t¹o b»ng c¸ch
ghÐp, chiÕt cµnh, gi©m cµnh, hoÆc nu«i cÊy invitro. C¸c thÕ hÖ c©y con nµy cã
cÊu tróc di truyÒn cña quÇn ®oµn phøc t¹p, møc ®é dÞ hîp cao, ph©n li m¹nh
khi sinh s¶n h÷u tÝnh, nh−ng thÕ hÖ c©y con c¬ b¶n mang ®Æc tÝnh di truyÒn
cña c©y mÑ [18], [21], [26], [28].
- D¹ng thø hai c©y v« tÝnh cã nguån gèc ph«i t©m vµ sinh s¶n v« ph«i,
sù h×nh thµnh h¹t v« tÝnh cã chøa c¸c ph«i t©m hoÆc sinh s¶n v« ph«i lµ ®Æc
tÝnh quan träng cña ®a sè c¸c loµi trong hä phô cam quýt. §a sè c¸c loµi cam
quýt cã thÓ cho ra c©y mäc tõ h¹t v« tÝnh, cã nguån gèc lµ c¸c tÕ bµo xoma
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 12
ph«i t©m. MÆc dï c©y con ph«i t©m trªn c¬ b¶n biÓu hiÖn ®Æc tr−ng cña c©y
mÑ, nh−ng cã kh¶ n¨ng h×nh thµnh c¸c d¹ng h×nh kh¸c nhau, nh÷ng biÕn ®æi
nµy cã thÓ lµ c¸c biÕn dÞ xoma do kÕt qu¶ trao ®æi chÊt cña giao tö ®ùc vµ
noSn mµ thµnh, còng cã thÓ lµ mét kiÓu xoma ®−îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh
dung hîp tÕ bµo vµ do t¸c ®éng cña nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh th¸i [28].
2.3.3. C¬ së khoa häc cña ph−¬ng ph¸p ghÐp
GhÐp lµ mét ph−¬ng ph¸p nh©n gièng v« tÝnh ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸ch
®em g¾n mét bé phËn cña c©y gièng (mét m¾t ghÐp hay mét ®o¹n cµnh) sang
mét c©y kh¸c (c©y gèc ghÐp) ®Ó t¹o nªn mét c©y míi gi÷ ®−îc ®Æc tÝnh cña
c©y gièng ban ®Çu cã kh¶ n¨ng sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn tèt [30].
Sù ph¸t triÓn cña khoa häc ho¸ häc n«ng nghiÖp, c«ng nghÖ chÊt dÎo, sù
ph¸t triÓn c«ng nghÖ sinh häc, sinh lý thùc vËt ®S ¶nh h−ëng rÊt quan träng
®Õn sù ph¸t triÓn cña kü thuËt ghÐp c©y. HiÖn nay, cã thÓ ghÐp trong èng
nghiÖm (vi ghÐp) ®Ó t¹o c©y s¹ch bÖnh [19].
Khi ghÐp, b»ng nh÷ng ph−¬ng ph¸p nhÊt ®Þnh lµm cho t−îng tÇng cña
gèc ghÐp vµ cµnh ghÐp tiÕp xóc víi nhau, nhê sù ho¹t ®éng vµ kh¶ n¨ng t¸i
sinh cña t−îng tÇng lµm cho gèc ghÐp tiÕp xóc víi nhau. Sau khi ®S g¾n liÒn
råi, c¸c m« mÒm ë chç tiÕp xóc gi÷a gèc ghÐp vµ m¾t ghÐp do t−îng tÇng sinh
ra ph©n ho¸ thµnh c¸c hÖ thèng m¹ch dÉn (bã li be vµ bã m¹ch gç) do ®ã nhùa
nguyªn vµ nhùa luyÖn l−u th«ng gi÷a gèc ghÐp vµ th©n cµnh ghÐp, c©y ghÐp
ph¸t triÓn b×nh th−êng [28], [30].
§Ó ghÐp thµnh c«ng th× c©y gèc ghÐp vµ cµnh ghÐp ph¶i cã quan hÖ hä
hµng gÇn gòi. Trong khi ghÐp, b¾t buéc t−îng tÇng cña gèc ghÐp vµ cµnh ghÐp
ph¶i tiÕp xóc nhau. Nh− vËy, sù ho¹t ®éng cña c¸c líp tÕ bµo t−îng tÇng ph¶i
®ång pha víi nhau. Ngoµi kü thuËt ghÐp, ®iÒu kiÖn m«i tr−êng, søc sinh
tr−ëng vµ h×nh th¸i cña c©y còng lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn kh¶ n¨ng
ghÐp sèng [31].
Gi÷a gèc ghÐp vµ cµnh ghÐp cã søc hîp sinh häc do cã quan hÖ ¶nh h−ëng
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 13
qua l¹i víi nhau vµ do ®ã còng cã hiÖn t−îng bÊt hîp gi÷a gèc ghÐp vµ cµnh
ghÐp. Søc hîp sinh häc cã thÓ x¶y ra kh«ng chØ trong cïng loµi, hay trong
cïng mét gièng mµ còng cã thÓ ®¹t ®−îc khi ghÐp c¸c c©y kh¸c nhau c¶ vÒ bé
vµ hä thùc vËt. Cµnh ghÐp vµ gèc ghÐp cã kÕt hîp chÆt chÏ hay kh«ng lµ do sù
tiÕp hîp, mèi quan hÖ dÉn truyÒn cña chóng quyÕt ®Þnh. C©y ghÐp sinh tr−ëng
tèt lµ nhê gèc ghÐp cung cÊp n−íc, muèi kho¸ng vµ dinh d−ìng vi l−îng kh¸c
cho c¸c qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt trong c©y. PhÇn c©y ghÐp ®−îc duy tr× trªn mÆt
®Êt t¹o lªn khung t¸n vµ bé l¸ ®ãng vai trß chñ yÕu trong qu¸ tr×nh quang hîp
t¹o lªn dßng nhùa luyÖn nu«i c©y. Lîi dông tÝnh céng sinh nµy, ®Ó t¹o lªn mét
c©y ghÐp khoÎ th× viÖc chän lùa tæ hîp gèc - cµnh hoÆc m¾t ghÐp lµ hÕt søc
quan träng. ViÖc chän ®−îc tæ hîp ghÐp tèt sÏ cho nh÷ng t¸c dông céng
h−ëng, viÖc chän ®−îc tæ hîp ghÐp kh«ng phï hîp sÏ cã t¸c dông ng−îc l¹i
[10], [31], [46].
Quan hÖ qua l¹i gi÷a gèc ghÐp vµ cµnh ghÐp lµ s©u s¾c vµ toµn diÖn
trong mäi qu¸ tr×nh sinh lý cña c©y nh−ng kh«ng thay ®æi tÝnh di truyÒn cña
nhau. §iÒu nµy cã nghÜa lµ gèc ghÐp vµ cµnh ghÐp ®éc lËp víi nhau vÒ tÝnh di
truyÒn. VÒ mÆt di truyÒn, cµnh ghÐp sao chÐp ®Çy ®ñ ®Æc tÝnh di truyÒn cña
c©y mÑ cÇn nh©n gièng. MÆc dï sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a gèc vµ cµnh ghÐp sÏ
lµm cho cµnh ghÐp chÞu Ýt nhiÒu ¶nh h−ëng cña gèc ghÐp nh− tuæi thä, qu¸
tr×nh ph©n ho¸ hoa sím hay muén, sinh tr−ëng m¹nh hay yÕu, tÝnh chÞu h¹n,
chÞu óng, n¨ng suÊt, phÈm chÊt nh−ng kh«ng di truyÒn l¹i cho thÕ hÖ sau. Gèc
ghÐp cµng khoÎ, cµng thÝch øng víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i ®Þa ph−¬ng vµ tiÕp hîp
tèt víi cµnh hoÆc m¾t ghÐp sÏ cho c¸ thÓ ghÐp cã tuæi thä vµ s¶n l−îng cao.
§«i khi ta gÆp tr−êng hîp ghÐp (nhÊt lµ ë vïng l¹nh) theo ph−¬ng ph¸p ghÐp
m¾t, c©y ghÐp thay ®æi nhiÒu vÒ h×nh th¸i bªn ngoµi nh− l¸, h×nh d¹ng vµ chÊt
l−îng qu¶. HiÖn t−îng nµy ®−îc gi¶i thÝch do qu¸ tr×nh ®ét biÕn tù nhiªn cña
m¾t ghÐp._. d−íi t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè bªn ngoµi, hoµn toµn kh«ng ph¶i do t¸c
®éng t−¬ng hç gi÷a gèc vµ cµnh hoÆc m¾t ghÐp t¹o nªn [46].
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 14
2.3.4. C¬ së khoa häc cña ph−¬ng ph¸p gi©m vµ chiÕt cµnh
Mét luËn cø khoa häc ®¬n gi¶n ®S ®−îc thùc tÕ thõa nhËn lµ tÕ bµo vµ
m« tÕ bµo cña sinh vËt sèng mang ®Çy ®ñ th«ng tin di truyÒn cña c¬ thÓ mÑ.
§©y chÝnh lµ c¬ së khoa häc quan träng cho ph−¬ng ph¸p nh©n gièng v« tÝnh,
nh− gi©m, chiÕt cµnh vµ nu«i cÊy m« trong phßng thÝ nghiÖm.
NhiÒu t¸c gi¶ n−íc ngoµi còng ®S kh¼ng ®Þnh mét bé phËn cña thùc vËt
hay trong mét tÕ bµo ®Òu cã tÝnh ®éc lËp vÒ mÆt sinh lý rÊt cao. Chóng cã kh¶
n¨ng phôc håi tÊt c¶ c¸c c¬ quan kh«ng ®Çy ®ñ ®Ó t¹o nªn c¸ thÓ hoµn chØnh [59].
Së dÜ nh− vËy lµ thùc vËt cã tÝnh h−íng cùc, tøc lµ sù kh¸c nhau cña
phÇn ngän vµ phÇn gèc cµnh, phÇn ngän sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn cµnh, l¸, cßn
phÇn gèc cµnh sau khi ®−îc xö lý sÏ ra rÔ. Cµnh hoÆc hom cã hiÖn t−îng
h−íng cùc lµ do t¸c dông cña c¸c chÊt kÝch thÝch sinh tr−ëng vµ sù vËn chuyÓn
chÊt dinh d−ìng cã ®Þnh h−íng g©y nªn.
Ng−êi ta ®S x¸c ®Þnh lµ sù ph¸t sinh mÇm rÔ ë thÓ chai ®−îc kÝch thÝch
bëi heteroauxin vµ c¸c chÊt t−¬ng tù, ®ång thêi k×m hSm bëi c¸c chÊt
xytokinin hay c¸c bazopyrin [59].
Hetoroauxin kÝch thÝch sù ph©n ho¸ cña hÖ rÔ dÉn truyÒn ë mÇm rÔ nh−
lµ ch×a kho¸ ®Ó më c¸c th«ng tin di truyÒn trong qu¸ tr×nh ph©n ho¸, gãp phÇn
thóc ®Èy sù ra rÔ cña cµnh gi©m. Ngoµi auxin cßn cã mét sè chÊt kÝch thÝch
nh− sinh tr−ëng kh¸c cã trong chåi l¸, th©n, cµnh vËn chuyÓn xuèng gèc cµnh
cïng t¸c ®éng kÝch thÝch ra rÔ cña cµnh chiÕt. MÆt kh¸c, t×nh tr¹ng dinh d−ìng
cña c©y mÑ còng ¶nh h−ëng ®Õn sù ra rÔ cña cµnh chiÕt. Tuy rÔ ph¸t sinh mét
c¸ch néi sinh phô thuéc vµo tõng gièng, chÊt l−îng cña cµnh, t×nh tr¹ng dinh
d−ìng cña c©y, nh−ng ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho rÔ ph¸t triÓn tèt cÇn cã nh÷ng ®iÒu
kiÖn ngo¹i c¶nh thuËn lîi, ®ã lµ nhiÖt ®é, ®é Èm, ¸nh s¸ng, nguyªn liÖu dïng
lµm gi¸ thÓ vµ thêi vô chiÕt thÝch hîp trong tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ [46].
C¸c auxin ®−îc vËn chuyÓn xuèng vÕt c¾t cµnh chiÕt tõ ®Ønh sinh tr−ëng
víi nh÷ng nång ®é x¸c ®Þnh, t¸c ®éng lªn m« sÑo theo kiÓu ch×a kho¸ ®Ó më
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 15
c¸c mS kho¸ di truyÒn, kÝch thÝch sù h×nh thµnh rÔ bÊt ®Þnh. YÕu tè néi sinh
gióp cho sù ra rÔ cña cµnh chiÕt cßn thÓ hiÖn rÊt râ ë møc sèng cña c©y mÑ [59].
Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu míi ®©y ®S chøng minh r»ng trong mét sè
c©y cã nhùa mñ tr¾ng, hîp chÊt chøa nh©n kynol, ®Æc biÖt ®S øc chÕ qu¸ tr×nh
h×nh thµnh rÔ. Nh÷ng hîp chÊt nµy thuéc d¹ng øc chÕ sinh tr−ëng, cã mÆt
trong dßng nhùa luyÖn. Khi c¾t cµnh, gi©m cµnh dßng nhùa luyÖn chuyÓn tõ
trªn xuèng bÞ dõng vµ tÝch tô l¹i ë trªn vÕt c¾t khiÕn m« sÑo ph×nh to h¬n,
®ång thêi hµm l−îng c¸c hîp chÊt øc chÕ sinh tr−ëng còng t¨ng cao, øc chÕ
mét phÇn hay hoµn toµn kh¶ n¨ng ra rÔ cña cµnh gi©m. §iÒu ®ã cho thÊy r»ng
viÖc gi©m cµnh ®èi víi c©y cã nhiÒu nhùa mñ tr¾ng cÇn ph¶i chän thêi gian
sao cho hµm l−îng mñ trong c©y lµ Ýt nhÊt [46].
ViÖc gi©m cµnh ®«i khi còng khã thµnh c«ng víi c©y ngñ nghØ qua
®«ng. Nh÷ng lo¹i c©y nµy còng chøa mét l−îng chÊt øc chÕ sinh tr−ëng kh¸
lín ë nh÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng ra rÔ mÆc dï phÇn
m« sÑo h×nh thµnh vµ ph×nh to.
Trong gi©m vµ chiÕt cµnh ë ®iÒu kiÖn m«i tr−êng nhÊt ®Þnh, d−íi t¸c
®éng cña c¸c chÊt ®iÒu hoµ sinh tr−ëng, c¸c mS di truyÒn thùc vËt ®−îc më
kho¸ thóc ®Èy h×nh thµnh rÔ bÊt ®Þnh. Bëi vËy trong kü thuËt gi©m vµ chiÕt
cµnh, viÖc h×nh thµnh rÔ bÊt ®Þnh chÞu ¶nh h−ëng cña nhiÒu yÕu tè m«i tr−êng
nhiÖt ®é, ¸nh s¸ng, ®é Èm vµ hµm l−îng c¸c chÊt ®iÒu hoµ sinh tr−ëng [46].
- NhiÖt ®é: lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng quyÕt ®Þnh ®Õn sù h×nh
thµnh rÔ bÊt ®Þnh. Khi nhiÖt ®é tõ 16,6 - 21,6 oC c¸c rÔ bÊt ®Þnh ®−îc h×nh
thµnh tèt nhÊt. ë c¸c n−íc «n ®íi vµ ¸ nhiÖt ®íi, nhiÖt ®é xung quanh vïng rÔ
th−êng lín h¬n 1 oC so víi nhiÖt ®é m«i tr−êng lµ thuËn lîi cho sù h×nh thµnh
rÔ. Tuú thuéc vµo m«i tr−êng sinh th¸i xung quanh nhµ −¬m mµ cã nh÷ng
ph−¬ng ph¸p ®Ó ®iÒu chØnh nhiÖt ®é cho phï hîp. ViÖt Nam hiÖn nay ph−¬ng
ph¸p chñ yÕu lµm t¨ng c−êng ®é ra rÔ lµ gi¶m c−êng ®é ¸nh s¸ng vµ sù
chuyÓn ®éng cña h¬i n−íc trong nhµ −¬m c©y lµ ph−¬ng ph¸p rÎ tiÒn vµ h÷u
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 16
hiÖu nhÊt [45].
- ¸nh s¸ng: ¶nh h−ëng tíi sù h×nh thµnh, t¸c dông c¬ häc vµ ®é bÒn cña
c¸c chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng, c¸c axit h÷u c¬, c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc
cao. C−êng ®é ¸nh s¸ng trong nhµ −¬m b»ng 50% ¸nh s¸ng tù nhiªn lµ thÝch
hîp nhÊt cho sù h×nh thµnh hoµn thiÖn c¸c chøc n¨ng sinh lý cña bé rÔ cµnh
gi©m, vÒ chÊt l−îng ¸nh s¸ng, ¸nh s¸ng mµu xanh cã lîi cho sù ph©n chia tÕ
bµo vïng sinh rÔ [45].
- Èm ®é: trong kh«ng khÝ vµ trong gi¸ thÓ lµ yÕu tè cÇn thiÕt nhÊt ®Ó
cung cÊp n−íc cho c©y con, gi÷ c©n b»ng n−íc gi÷a m«i tr−êng vµ gi¸ thÓ
chèng l¹i sù hÐo rò vµ hiÖn t−îng co nguyªn sinh trong c¸c m« tÕ bµo thùc vËt.
N−íc trong kh«ng khÝ cã vai trß cung cÊp n−íc cho c©y qua hÖ thèng c¸c lç
khÝ vµ c¸c gian bµo gi÷ cho søc c¨ng bÒ mÆt cña chÊt nguyªn sinh trong m« tÕ
bµo, Èm ®é kh«ng khÝ ph¶i lu«n lu«n ®¹t møc bSo hoµ trªn bÒ mÆt l¸ c¸c cµnh
chiÕt vµ cµnh gi©m. Khi ®ã Èm ®é cña kh«ng khÝ ®¹t møc 95%, trong khi ®ã
Èm ®é cña gi¸ thÓ kh«ng v−ît qu¸ møc 75%, Èm ®é gi¸ thÓ cao sÏ g©y hiÖn
t−îng thèi callus hay rèi lo¹n, h×nh thµnh rÔ bÊt ®Þnh, Èm ®é thÊp sÏ k×m hSm
pha giSn cña tÕ bµo h¹n chÕ kh¶ n¨ng h×nh thµnh callus ë vÕt c¾t cña cµnh
gi©m, cµnh chiÕt [30], [45], [53].
- Nhãm chÊt ®iÒu hoµ sinh tr−ëng auxin cã vai trß kÝch thÝch ph©n bµo
vµ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh trong giai ®o¹n ph©n hãa rÔ, mÇm c©y. Auxin kÝch
thÝch sù h×nh thµnh rÔ cßn Cytokinin cã t¸c dông ph©n bµo. Tû lÖ
Auxin/Cytokinin quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng ph©n ho¸ rÔ. Sè l¸ trªn mét cµnh gi©m,
cµnh chiÕt cã liªn quan ®Õn sù ho¹t ®éng c¸c chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng bªn
trong c¬ thÓ cña nã [59].
Nh©n gièng gèc ghÐp b»ng ph−¬ng ph¸p gi©m cµnh vµ chiÕt nh»m t¹o
ra c©y lïn, t¸n nhá, sinh tr−ëng nhanh chãng vµ ®ång ®Òu, chãng ra hoa ®S
®−îc ¸p dông ë nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi víi môc ®Ých n©ng cao mËt ®é trong
c¸c v−ên s¶n xuÊt víi møc dµy vµ siªu dµy, nã cã kh¶ n¨ng th©m canh cao.
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 17
§èi víi c©y cam quýt, kü thuËt nµy ®S ®−îc ¸p dông phæ biÕn ë Trung Quèc
vµ Hång K«ng. T¹i ViÖt Nam, kü thuËt gi©m cµnh c©y gèc ghÐp míi ®−îc b¾t
®Çu nghiªn cøu tõ n¨m 1990 [31].
2.4. ¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè ngo¹i c¶nh
Ngo¹i c¶nh ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn sù sinh tr−ëng, ra hoa, ®Ëu qu¶,
n¨ng suÊt, phÈm chÊt vµ mµu s¾c qu¶ khi chÝn. MÆc dï cã ph¹m vi thÝch øng
réng nh−ng cam quýt chØ cã chÊt l−îng ngon, mS qu¶ ®Ñp khi ®−îc trång ë
c¸c vïng ¸ nhiÖt ®íi. Cam quýt lµ c©y kÐm chÞu h¹n vµ kh«ng chÞu ®−îc ngËp
óng do cã bé rÔ céng sinh víi nÊm. V× vËy, ®Êt trång cam quýt ®ñ Èm, tho¸ng
khÝ, mùc n−íc ngÇm ë s©u d−íi 1m lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®¶m b¶o cho
bé rÔ cam quýt sinh tr−ëng tèt. VÒ mÆt dinh d−ìng, bªn c¹nh c¸c nguyªn tè ®a
l−îng nh− N, P, K cam quýt cßn cÇn c¸c nguyªn tè vi l−îng nh−: Ca, S, Zn, B,
Mo, Mn, Mg, Fe, Cu... ThiÕu hôt mét trong c¸c chÊt dinh d−ìng ®Òu lµm gi¶m
n¨ng suÊt, c©y sinh tr−ëng yÕu vµ chèng chÞu c¸c ®iÒu kiÖn bÊt thuËn kÐm [16].
a. NhiÖt ®é
Cam quýt có nguồn gốc ở vùng nhiệt ñới nóng ẩm (Trung Quốc, Ấn
ðộ, Philipin, ðông Dương…), vì vậy có phổ tương ñối rộng từ 35 vĩ ñộ nam
và bắc bán cầu ñến 41 vĩ ñộ B¾c [45].
Cây cam, quýt, chanh, bưởi ưa ấm nhưng cũng chịu ñược nhiệt ñộ thấp,
phạm vi từ 12 - 39 oC, nhiệt ñộ thích hợp nhất từ 23 - 27oC. T¹i nhiệt ñộ thấp
-5oC có một số giống có thể chịu ñược trong thời gian rất ngắn. Nhìn chung
nhiệt ñộ ñất và không khí có ảnh hưởng ñến toàn bộ hoạt ñộng của cây cam
quýt: phát lộc, sinh cành mới, sự hoạt ñộng của bộ rễ... Sự chênh lệch nhiệt ñộ
giữa ngày và ñêm lớn làm quả phát triển mạnh ñồng thời còn làm ảnh hưởng
tới khả năng tích lũy, vận chuyển ñường bột và axít trong cây và quả, tốc ñộ
chín và mầu sắc vỏ. C©y cam quýt cã nguån gèc ë vïng nhiÖt ®íi nãng Èm v×
vËy thÝch øng t−¬ng ®èi réng nhÊt lµ vÒ mÆt nhiÖt ®é 35o vÜ ®é Nam vïng b¾c
b¸n cÇu, ngoµi ra cã mét sè gièng cã thÓ trång ë vïng 41o vÜ ®é B¾c. §a sè
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 18
c¸c gièng cã thÓ sinh tr−ëng ®−îc trong ph¹m vi nhiÖt ®é tõ 12 - 19oC, thÝch
hîp nhÊt ®èi víi quýt tõ 25 - 27oC. Cam, chanh sinh tr−ëng tèt trong ph¹m vi
23 - 29oC. T−¬ng tù nh− vËy quýt Unshiu chØ bÞ h¹i hoµn toµn khi nhiÖt ®é
xuèng d−íi -11oC, -12oC, cam Washington navel bÞ h¹i ë nhiÖt ®é kh«ng khÝ -
9 oC, -11oC [45], [47].
Nh÷ng gièng thÝch øng víi ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é thÊp th−êng cã phÈm vÞ
ngon, hÊp dÉn, mS qu¶ ®Ñp. Nh÷ng gièng chÞu nhiÖt cã phÈm cÊp kÐm h¬n.
§iÒu nµy gi¶i thÝch t¹i sao c¸c gièng quýt Unshiu vµ Wasington navel nhËp
vµo n−íc ta cã tÝnh thÝch øng rÊt kÐm [25].
ë nhiÖt ®é 40 oC kÐo dµi trong nhiÒu ngµy c©y cam quýt ngõng sinh
tr−ëng, rông l¸, cµnh bÞ kh« hÐo. Tuy nhiªn còng cã nh÷ng gièng chØ bÞ h¹i
khi nhiÖt ®é kh«ng khÝ lªn tíi 50 - 57 oC [4], [45].
Nh×n chung, nhiÖt ®é ®Êt vµ kh«ng khÝ cã ¶nh h−ëng ®Õn toµn bé ho¹t
®éng cña c©y cam quýt nh− ph¸t léc vµ sinh cµnh míi, sù ho¹t ®éng cña bé rÔ.
Theo Wallace, rÔ cam quýt ho¹t ®éng tèt khi nhiÖt ®é t¨ng dÇn tõ 9 - 23 oC,
¤ng cho r»ng khi nhiÖt ®é trªn 26 oC c©y hót ®¹m m¹nh. Ngoµi ra sù chªnh lÖch
nhiÖt ®é gi÷a ngµy vµ ®ªm lín lµm qu¶ ph¸t triÓn m¹nh, ®ång thêi cã ¶nh h−ëng
®Õn kh¶ n¨ng tÝch luü, vËn chuyÓn ®−êng bét vµ axit trong c©y vµo qu¶. Tuy
nhiªn, nhiÖt ®é ban ®ªm qu¸ thÊp lµm cho ho¹t ®éng nµy kÐm ®i [33].
Theo Lý Gia CÇu (1993), b−ëi sinh tr−ëng tèt ë nhiÖt ®é 14,7 – 24 oC,
tæng tÝch «n kho¶ng 4.800 - 8.800oC. B−ëi còng cã kh¶ n¨ng chÞu rÐt tèt cho
dï chØ trong mét thêi gian ng¾n (cã thÓ chÞu ®−îc nhiÖt ®é -5 oC, -7 oC trong
mét vµi ngµy) [3].
T¹i c¸c vïng ®Êt tèt, cã nhiÖt ®é mïa hÌ kh«ng nãng qu¸, mïa ®«ng
kh«ng l¹nh qu¸, víi nhiÖt ®é b×nh qu©n n¨m trªn 15 oC cã tæng tÝch «n 2.500 –
3.500 oC ®Òu cã thÓ trång cam quýt ®−îc. Víi c¸c vïng cã khÝ hËu lôc ®Þa xa
biÓn kh«ng nªn trång cam quýt ë ®é cao 1700 - 1800m so víi mùc n−íc biÓn
v× nh÷ng vïng nµy th−êng cã tuyÕt r¬i vµ nhiÖt ®é xuèng tíi -4, -5oC vÒ mïa
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 19
®«ng. VÒ ph−¬ng diÖn nhiÖt ®é, c©y cam quýt cã thÓ ph¸t triÓn tèt ë kh¾p c¸c
miÒn sinh th¸i ViÖt Nam, nh−ng lý t−ëng nhÊt lµ khÝ hËu c¸c tØnh vïng nói cao
phÝa b¾c cña ViÖt Nam [42].
b. ¸nh s¸ng
C©y cam quýt kh«ng −a ¸nh s¸ng m¹nh, thÝch ¸nh s¸ng t¸n x¹ cã c−êng
®é 10.000 - 15.000 lux, t−¬ng øng víi 0,6 cal/cm2, øng víi ¸nh s¸ng lóc 8 giê
s¸ng vµ 4 - 5 giê chiÒu hoÆc nh÷ng ngµy quang m©y mïa hÌ. Nh÷ng ngµy nµy,
gi÷a tr−a n¾ng c−êng ®é ¸nh s¸ng lªn tíi 100.000 lux (xÊp xØ 1.27 cal/cm2) [27].
Cam quýt thÝch hîp ¸nh s¸ng t¸n x¹ kh«ng cã nghÜa lµ trång d−íi gèc c©y
to cã bãng th× tèt. Theo kinh nghiÖm muèn cã ¸nh s¸ng t¸n x¹ cÇn bè trÝ mËt ®é
dÇy hîp lý, vµ n−¬ng cam quýt nhÊt thiÕt nªn bè trÝ n¬i tho¸ng vµ tr¶i n¾ng [27].
c. N−íc
Cam quýt là cây ưa ẩm và ít chịu hạn, ®a sè c¸c loµi cam quýt yªu cÇu nhiÒu
n−íc ë c¸c kú n¶y mÇm, ph©n hãa mÇm hoa, thêi kú kÕt qu¶ vµ qu¶ ph¸t triÓn.
§èi víi cam, thêi kú khñng ho¶ng n−íc tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 2, quýt Unhsiu
tõ th¸ng 9 ®Õn th¸ng 3 n¨m sau. C©y cam quýt rÊt sî óng, mïa m−a óng n−íc
dÔ thiÕu oxy lµm cho bé rÔ ho¹t ®éng rÊt kÐm cã thÓ dÉn ®Õn thèi rÔ, rông l¸,
qu¶ rông hoÆc nøt vá [46].
Theo Vò C«ng HËu (1996), c©y b−ëi cã kh¶ n¨ng thÝch øng réng rSi víi
®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh, chÞu óng, Èm tèt h¬n nh÷ng lo¹i cam quýt kh¸c [12].
ðộ ẩm ñất và không khí có ảnh hưởng ñến khả năng phân hóa mầm hoa
và tỷ lệ ñậu hoa và quả của cam quýt. Nếu ñủ ẩm trong mùa hè và hạn nhẹ từ
tháng 12 ®Õn th¸ng 2 năm sau hoa quả sẽ nhiều. Trong tr−êng hîp kh« h¹n
vµo kho¶ng th¸ng 3, th¸ng 4 có khả năng giảm số lượng quả/cây [66].
Theo Hoµng Ngäc ThuËn (2000), Lý Gia cÇu (1993), lượng mưa thích
hợp cho cam quýt sinh trưởng và phát triển trên dưới 2000mm. Trong nhóm
cây có múi th× cam, chanh là loại cây cần ít nhất khoảng 1000 - 1500mm và
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 20
quýt cần nhiều nước hơn khoảng 1500 - 2000mm. L−îng n−íc trong ®Êt cã
¶nh h−ëng râ rÖt ®Õn ho¹t ®éng cña bé rÔ. L−îng n−íc ®−îc coi lµ ®ñ khi n−íc tù
do b»ng 1% vµ ®é Èm ®Êt b»ng 60% ®é Èm bSo hoµ ®ång ruéng [3], [11], [32].
Nh×n chung l−îng m−a ë c¸c vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®ñ
tho¶ mSn cho nhu cÇu sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y (1.400 - 2.500mm),
nh−ng do sù ph©n bè kh«ng ®Òu gi÷a c¸c th¸ng trong n¨m cã ¶nh h−ëng
kh«ng tèt ®Õn n¨ng suÊt vµ phÈm chÊt qu¶. HuyÖn B¾c Quang - Hµ Giang cã
tæng l−îng m−a 4.000 - 5.000 mm/n¨m, tËp trung hÇu hÕt trong c¸c th¸ng mïa
hÌ. Còng cã nh÷ng n¬i nh− NghÖ TÜnh thêi kú qña chÝn lµ thêi kú m−a bSo, lò
lôt, vµo thêi kú qu¶ ®ang ph¸t triÓn m¹nh th−êng cã giã t©y nãng ho¹t ®éng,
võa h¹n ®Êt, võa h¹n kh«ng khÝ. Do ®ã viÖc ®¸p øng nhu cÇu n−íc cña cam
quýt lµ biÖn ph¸p th©m canh rÊt cã hiÖu qu¶ [2], [37], [38].
d. §é Èm kh«ng khÝ
ë thêi k× në hoa cÇn ®é Èm kh«ng khÝ thÊp 70 - 75%. Thêi kú qña ph¸t
triÓn cÇn Èm ®é cao võa ph¶i qu¶ ®Ó ph¸t triÓn nhanh, phÈm chÊt tèt, s¶n l−îng
cao vµ mS qu¶ ®Ñp. §é Èm kh«ng khÝ qu¸ cao, n¾ng to ë thêi kú th¸ng 8 - 9
th−êng g©y hiÖn t−îng nøt, rông qu¶ [41].
Èm ®é ®Êt vµ Èm ®é kh«ng khÝ cã ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng ph©n ho¸
mÇm hoa vµ tû lÖ ®Ëu qu¶ cña cam quýt. NÕu ®ñ Èm trong mïa hÌ vµ h¹n nhÑ
tõ th¸ng 12 ®Õn th¸ng 2 n¨m sau hoa qu¶ sÏ nhiÒu. Th¸ng 3 ®Õn th¸ng 4 kh«
h¹n cã kh¶ n¨ng gi¶m sè l−îng qu¶ trªn c©y [4], [66].
e. Giã
Ho¹t ®éng cña giã bSo lµ mét hiÖn t−îng ®¸ng l−u ý trong viÖc bè trÝ
c¸c vïng trång cam quýt. Tèc ®é giã võa ph¶i cã ¶nh h−ëng tèt ®Õn viÖc l−u
th«ng kh«ng khÝ, ®iÒu hoµ ®é Èm, gi¶m s©u bÖnh h¹i, c©y sinh tr−ëng tèt. Tuy
nhiªn tèc ®é giã lín ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng ®ång ho¸ cña c©y [20].
Vïng ®ång b»ng s«ng Hång vµ ven biÓn miÒn Trung ViÖt Nam th−êng
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 21
cã giã bSo g©y ®æ c©y, gÉy cµnh, rông qu¶ lµm ¶nh h−ëng xÊu ®Õn sinh tr−ëng
vµ gi¶m n¨ng suÊt nghiªm träng. Cã nhiÒu n¨m, nhiÒu vïng bÞ mÊt tr¾ng, do
®ã cÇn hÕt søc chó ý ®Õn viÖc thiÕt kÕ c¸c ®ai rõng phßng hé cho c¸c v−ên
trång cam quýt ë nh÷ng vïng hay cã giã bSo lín [27], [41].
f. §Êt vµ chÊt dinh d−ìng
Cây cam quýt có thể trồng ñược trên ña số các loại ®ất trồng trọt
ở nước ta: ðất thịt nặng, ñất phù sa châu thổ s«ng Hång, ñất ñồi núi,
ñất phù sa cổ, ñất thịt nhẹ, ñất cát pha, ñất bạc màu… Tuy nhiªn, ë c¸c
vïng ®Êt xÊu ph¶i ®Çu t− nhiÒu, th©m canh cao, hiÖu qu¶ kinh tÕ sÏ tèt h¬n
[17], [64].
ðộ pH trong ñất có thể trồng cam quýt là từ 4 - 8 nhưng thích hợp nhất
là từ 5 - 6, ở ñộ pH này các nguyên tố khoáng cần thiết cho cây cam quýt
phần lớn ở dạng dễ tiêu [11].
Phần lớn ñất trồng cam ở nước ta hiÖn nay ñều có ñộ pH từ 4 - 5, vì vậy
cần chú ý cải tạo ñất và bón phân thích hợp [11].
§Êt trång cam quýt tèt lµ ®Êt b»ng ph¼ng, cã cÇu t−îng, nhiÒu mïn,
tho¸ng khÝ, gi÷ Èm tèt, khi cÇn dÔ th¸o n−íc vµ cã tÇng ®Êt dµy h¬n 1m cµng
tèt, mùc n−íc ngÇm tèi thiÓu ph¶i s©u h¬n 80 cm. PhÇn lín ®Êt ®ai vïng ®åi
nói phÝa b¾c, phÝa t©y NghÖ An, Hµ TÜnh, miÒn §«ng nam bé ®Òu tho¶ mSn
c¸c yªu cÇu cña c©y cam quýt. §Êt phï sa ven s«ng Hång, s«ng Thao, s«ng L«,
®ång b»ng s«ng Cöu Long lµ ®Êt trång cam quýt rÊt tèt, nh−ng cÇn ph¶i x©y dùng
c¸c m−¬ng tiªu, tho¸t n−íc tèt. Kh«ng nªn trång cam quýt trªn ®Êt sÐt nÆng,
hoÆc cã líp ®Êt mÆn rÊt n«ng, ®¸ ong vµ ®¸ låi ®Çu nhiÒu gÇn mÆt ®Êt, hoÆc
nh÷ng n¬i cã mùc n−íc ngÇm cao mµ kh«ng thÓ tho¸t n−íc ®−îc [40], [55].
Theo Lý Gia CÇu (1993) ®Êt trång b−ëi cÇn cã tÇng canh t¸c dµy trªn
150 cm, ®é ph× nhiªu cao 2 - 3% mïn, ®é Èm 60 - 80%, pH = 6 - 6,5. §Êt ph¶i
t¬i xèp vµ tho¸t n−íc tèt, nhiÖt ®é ®Êt trung b×nh 23 - 30oC [3].
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 22
Theo Vò C«ng HËu (1996) c©y cam quýt cã thÓ trång trªn ®Êt cã pH = 4
- 8, nh−ng thÝch hîp nhÊt lµ 5,5 - 6. T¹i ®é pH nµy c¸c nguyªn tè kho¸ng cÇn
thiÕt cho c©y cam quýt phÇn lín ë d¹ng dÔ tiªu. Th«ng th−êng ë n¬i ®Êt chua
pH < 5 ng−êi ta ph¶i bãn v«i ®Ó n©ng cao ®é pH cña ®Êt [13].
§Ó tån t¹i, sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn, thùc vËt nãi chung vµ c©y cam quýt
nãi riªng cÇn ®−îc cung cÊp ®Çy ®ñ, c©n ®èi c¸c nguyªn tè dinh d−ìng NPK
còng nh− c¸c nguyªn tè vi l−îng.
C¸c nghiªn cøu vÒ viÖc bãn ph©n cho cam quýt ®Òu cho r»ng c¬ së
khoa häc cña viÖc bãn ph©n cã hiÖu qu¶ lµ dùa vµo kÕt qu¶ ph©n tÝch ®Êt vµ
kÕt qu¶ ph©n tÝch l¸ theo thang tiªu chuÈn cña Chapman cïng c¸c t¸c gi¶ kh¸c
nh− Reuther Smith (Reuther W. S. 1973). Dùa vµo hµm l−îng dinh d−ìng
trong l¸ ®Ó bãn ph©n ®S ®−îc thö nghiÖm vµ ®¹t kÕt qu¶ tèt t¹i c¸c n«ng
tr−êng trång cam quýt vïng Phñ Quú (NghÖ An) tõ nh÷ng n¨m 1974 vµ ®S
®−îc c«ng nhËn lµ mét tiÕn bé kü thuËt trong s¶n xuÊt cam quýt ë ViÖt Nam
[8], [9], [59].
Bªn c¹nh ph−¬ng ph¸p bãn ph©n truyÒn thèng, viÖc sö dông ph©n bãn l¸
hiÖn nay ®ang ngµy cµng trë nªn phæ biÕn trong s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ nhê
nh÷ng −u thÕ v−ît tréi cña nã. NÕu ta bãn ph©n bãn l¸ sÏ cho hiÖu qu¶ cao gÊp
8 - 20 lÇn so víi bãn vµo ®Êt. Ngoµi t¸c dông bæ sung dinh d−ìng kÞp thêi,
trùc tiÕp cho c©y, ph©n bãn l¸ cßn t¨ng c−êng kh¶ n¨ng chèng bÖnh, kh¶ n¨ng
chèng chÞu c¸c ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh bÊt thuËn nh− nãng, l¹nh, kh« h¹n,... Tuy
nhiªn, hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông ph©n bãn tuú thuéc vµo ph¶n øng cña gièng,
c¸c giai ®o¹n sinh tr−ëng cña c©y, lo¹i ph©n, nång ®é, liÒu l−îng vµ thêi gian
sö dông. C¸c lo¹i ph©n bãn qua l¸ ®ang ®−îc sö dông nhiÒu ë ViÖt Nam trªn
c©y ¨n qu¶ hiÖn nay lµ Komix FT, Komix, Superzinc K, Thiªn n«ng, Foster
(NguyÔn ThÞ ThuËn et al, 1996) [35].
T¸c gi¶ Hoµng Ngäc ThuËn cho biÕt ph©n bãn l¸ d¹ng phøc h÷u c¬
Pomior lµ mét lo¹i ph©n tæng hîp cã chøa c¸c nguyªn tè ®a, trung, vi l−îng
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 23
víi 20 axit amin cïng víi mét sè chÊt ®iÒu hoµ sinh tr−ëng. Pomior ®S ®−îc
thö nghiÖm thµnh c«ng vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao trªn nhiÒu lo¹i c©y trång. §Æc biÖt
mét nh÷ng n¨m gÇn ®©y Pomior ®S thÓ hiÖn t¸c dông xóc tiÕn râ rÖt ®Õn sinh
tr−ëng, t¨ng c−êng ra hoa, c¶i thiÖn tØ lÖ ®Ëu qu¶ vµ t¨ng träng l−îng, phÈm
chÊt qu¶ trªn c©y cã mói [38], [49].
§¹m lµ nguyªn tè v« cïng quan träng ®èi víi sù sinh tr−ëng cña cam
quýt, ®Æc biÖt trong sù h×nh thµnh bé l¸. NhiÒu nhµ nghiªn cøu cho thÊy 1 qu¶
cam Wasington navel muèn ph¸t triÓn b×nh th−êng cÇn cã 45 l¸, cam chanh
cÇn 50 l¸, b−ëi chïm cÇn 60 l¸ cho mét qu¶. Chanh cÇn 20 l¸ cho mét qu¶.
Ngoµi ra, sè l¸ cßn ¶nh h−ëng ®Õn träng l−îng qu¶ [40].
C©y cam quýt hÊp thô ®¹m nhiÒu, song nhiÒu ®¹m qu¸ møc sÏ dÉn tíi
qu¶ lín nhanh, vá dµy vµ phÈm chÊt kÐm, mS biÕn ®æi chËm vµ hµm l−îng
vitamin C gi¶m. Nh−ng thiÕu ®¹m, l¸ sÏ mÊt diÖp lôc, bÞ ng¶ vµng, cµnh nhá,
qu¶ nhá, vá máng, n¨ng suÊt gi¶m nhiÒu [33].
ë ®iÒu kiÖn thêi tiÕt ViÖt Nam c©y cam quýt cã thÓ hÊp thô ®¹m quanh
n¨m vµ m¹nh nhÊt vµo nh÷ng th¸ng trêi Êm [45].
Ph©n l©n rÊt cÇn cho qu¸ tr×nh ph©n ho¸ mÇm hoa, thiÕu l©n cµnh l¸ sinh
tr−ëng kÐm, l¸ rông nhiÒu, rÔ kh«ng ph¸t triÓn ®−îc. L©n cã ¶nh h−ëng râ rÖt
®Õn phÈm chÊt qu¶, lµm gi¶m l−îng axit trong qu¶, cho tû lÖ ®−êng/axit cao,
h−¬ng vÞ qu¶ ngon h¬n, hµm l−îng vitamin C gi¶m, vá qu¶ máng tr¬n, lâi qu¶
chÆt, kh«ng rçng, mµu s¾c qu¶ h¬i kÐm nh−ng chuyÓn mS nhanh. HiÖu qu¶
cña viÖc bãn l©n cho cam quýt phô thuéc vµo c¸c yÕu tè kh¸c nhau ®é chua
cña ®Êt, l−îng Ca2+, Mg2+ [45].
Th−êng Ýt gÆp hiÖn t−îng thõa l©n ë ®Êt do kh¶ n¨ng gi÷ l©n trong ®Êt
m¹nh. Víi lo¹i ®Êt nµy cÇn chó ý bãn thªm ph©n super phosphat, víi ®Êt nhÑ
cÇn chó ý bãn l©n nung ch¶y, photphat, xØ quÆng [33].
Kali rÊt cÇn cho c©y cam quýt trong thêi kú ra léc non vµ thêi kú qu¶
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 24
ph¸t triÓn m¹nh. Kali ¶nh h−ëng râ rÖt ®Õn c¶ hai mÆt n¨ng suÊt vµ phÈm chÊt
qu¶. C©y ®−îc bãn ®ñ kali qu¶ to, ngät, chãng chÝn, chÞu ®−îc cÊt gi÷ vËn
chuyÓn. Ng−îc l¹i, nÕu thõa nguyªn tè kali c©y sinh tr−ëng kÐm, ®èt ng¾n,
c©y kh«ng lín ®−îc, qu¸ nhiÒu kali còng g©y hiÖn t−îng hÊp thô canxi, magiª
kÐm, qu¶ to nh−ng xÊu mS, vá dµy, thÞt qu¶ th« [18], [33].
Bªn c¹nh c¸c nguyªn tè dinh d−ìng ®a l−îng NPK, c¸c nguyªn tè trung
l−îng vµ vi l−îng còng cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi sinh tr−ëng, ph¸t triÓn,
n¨ng suÊt vµ phÈm chÊt cam quýt [21].
Theo Kuro Vivon Utthachacws vµ TrÇn ThÕ Tôc, c¸c nguyªn tè vi
l−îng Zn, B, Mo cã ¶nh h−ëng ®Õn quang hîp, tû lÖ ®Ëu qu¶, n¨ng suÊt vµ
phÈm chÊt cam Sunkiss ho¹t ®éng quang hîp t¨ng 10,2 - 23,4% sau khi phun
Zn, B, Mo, tû lÖ ®Ëu qu¶ t¨ng 1,34 - 4,07%, n¨ng suÊt t¨ng tõ 4,02 - 21,86%,
hµm l−îng axit gi¶m 14,67 - 21,33% [16].
§i ®«i víi viÖc t¨ng mËt ®é, mét trong nh÷ng biÖn ph¸p cã ý nghÜa
quyÕt ®Þnh ®Õn t¨ng n¨ng suÊt c©y ¨n qu¶ lµ bãn ph©n. Bãn ph©n hîp lý cho
c©y l©u n¨m cÇn dùa vµo yªu cÇu dinh d−ìng cña c©y ë c¸c giai ®o¹n sinh
tr−ëng, ph¸t triÓn cô thÓ. ViÖc sö dông ph©n bãn cña ng−êi d©n hiÖn nay vÉn
ch−a hîp lÝ, th−êng tiÖn lóc nµo bãn lóc Êy, cã bao nhiªu th× bãn bÊy nhiªu,
hoÆc bãn theo kinh nghiÖm cña nh÷ng ng−êi lµm v−ên l©u n¨m, chø kh«ng
bãn theo nhu cÇu dinh d−ìng cña c©y. §©y còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng
nguyªn nh©n lµm cho c¸c v−ên c©y ¨n qu¶ bÞ suy kiÖt vµ n¨ng suÊt ngµy cµng
gi¶m [38].
C¸ch bãn hîp lý nhÊt lµ dùa v¶o kÕt qu¶ ph©n tÝch ®Êt ®Ó tuú theo thµnh
phÇn chÊt dinh d−ìng trong ®Êt mµ bãn nh÷ng chÊt cßn thiÕu. Ng−êi ta th−êng
dïng ph−¬ng ph¸p “chuÈn ®o¸n dinh d−ìng l¸” ®Ó x¸c ®Þnh nhu cÇu dinh
d−ìng cña c©y. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét trong nh÷ng tiÕn bé kü thuËt trong
ngµnh trång c©y ¨n qu¶. Ph−¬ng ph¸p nµy ®S ®−îc ®i s©u nghiªn cøu ë nhiÒu
n−íc nh−: Mü, Ph¸p, óc, NhËt B¶n, Trung Quèc, Philippines trªn mét sè
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 25
gièng c©y ¨n qu¶ nh− cam quýt, chuèi, døa [64].
Chapman cïng nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c (Reuther, Smith), ®S dïng l¸ cam (4-7
th¸ng tuæi) ë nh÷ng cµnh kh«ng mang hoa, ph©n tÝch dinh d−ìng l¸ vµ x©y dùng
mét thang tiªu chuÈn gåm 5 møc nång ®é chÊt dinh d−ìng trong l¸ [63], [64].
- ThiÕu: g©y nªn triÖu chøng rèi lo¹n dinh d−ìng râ rÖt vÒ phÇn lín c¸c
nguyªn tè, lµm gi¶m kh¶ n¨ng ra hoa, gi¶m râ rÖt phÈm chÊt hµng ho¸ cña qu¶
[45], [57], [62], [64].
- Ýt: viÖc cung cÊp nguyªn tè cã Ýt cho c©y cßn ch−a ®ñ ®Ó ®¹t n¨ng suÊt
cao. Cã thÓ lµ do kh¶ n¨ng cung cÊp cña ®Êt thÊp hoÆc do thiÕu hay th−a mét
nguyªn tè kh¸c lµm rèi lo¹n hoÆc gi¸n ®o¹n c¸c qu¸ tr×nh tÝch luü kho¸ng vµ
trao ®æi chÊt b×nh th−êng trong c©y [62], [64].
- ThÝch hîp nhÊt: ®S cung cÊp mét c¸ch tho¶ ®¸ng c¸c nguyªn tè hoÆc
c¸c nguyªn tè ®ang nghiªn cøu nh»m ®¶m b¶o c©y sinh tr−ëng khoÎ, n¨ng
suÊt cao, phÈm chÊt ngon [64].
- NhiÒu: nguyªn tè qu¸ nhiÒu do ®S ®−îc cung cÊp qu¸ d− thõa, hoÆc cã
mét vµi rèi lo¹i nµo ®ã trong qu¸ tr×nh trao ®æi kho¸ng b×nh th−êng cña l¸ do
thiÕu hoÆc thõa mét vµi nguyªn tè kh¸c. ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p nh»m gi¶m
nång ®é c¸c nguyªn tè ë trong l¸ sÏ cã ¶nh h−ëng tèt tíi n¨ng suÊt còng nh−
phÈm chÊt qu¶ [7], [62], [64].
- Thõa: Lµm gi¶m n¨ng suÊt, phÈm chÊt qu¶ mét c¸ch râ rÖt do c©y hót
thõa c¸c nguyªn tè dinh d−ìng hoÆc do qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt kho¸ng ®S bÞ
rèi lo¹n nghiªm träng. Nh÷ng biÖn ph¸p lµm gi¶m râ rÖt nång ®é nguyªn tè ë
trong l¸ sÏ lµm t¨ng n¨ng suÊt hoÆc phÈm chÊt qu¶. Th−êng nh÷ng triÖu chøng
cã thõa râ rÖt hoÆc bÞ ®éc ®Òu cã liªn quan víi nh÷ng nång ®é n»m trong
ph¹m vi nµy cña phÇn lín c¸c nguyªn tè (b¶ng 1.4)
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 26
B¶ng 1.4. Nh÷ng tiªu chuÈn ®Ò nghÞ ph©n lo¹i t×nh tr¹ng dinh d−ìng
cña cam dùa vµo nång ®é c¸c nguyªn tè kho¸ng trong l¸ (4-7 th¸ng tuæi)
cña ®ît cµnh mïa xu©n lÊy ë nh÷ng cµnh kh«ng mang qu¶
Nguyªn tè
Hµm l−îng
chÊt kh«
(%)
ThiÕu
(d−íi)
Cã Ýt
ThÝch hîp
nhÊt
NhiÒu
Thõa
(trªn)
§¹m (N)
L©n (P)
Kali (K)
Canxi (Ca)
Magiª ( (Mg)
L−u huúnh (S)
Bo (Bo)
S¾t (Fe)
Man gan (Mn)
KÏm (Zn)
§ång (Cu)
Molipden (Mo)
Natri (Na)
Clo (Cl)
Lithi (Lignin)
%
%
%
%
ppm
ppm
ppm
ppm
ppm
ppm
ppm
%
%
ppm
ppm
2,0
0,88
0,6
1,5
0,15
0,15
20
35
15
15
4,0
0,05
-
-
-
2,1-2,3
0,09-0,11
0,7-1,1
1,6-2,9
0,16-0,29
0,14-0,19
21-40
36-59
16-24
16-24
4,1-5,9
0,06-0,09
-
-
-
2,1-2,3
0,12-0,16
1,2-1,7
3,0-5,5
0,3-0,6
0,2-0,3
50-150
60-120
25-200
25-100
6-16
0,1-0,29
<0,16
<0,3
<0,1
3,0-3,5
0,17-0,29
1,8-2,3
5,6-6,9
0,7-1,1
0,4-0,5
160-260
130-200
300-500
110-200
17-22
0,3-0,4
0,17-0,24
0,4-0,6
2,0-9,0
3,6
0,3
2,4
7,0
1,2
0,6
270
250
1000
300
23
0,99
0,25
0,7
10
(Nguån: TrÝch dÉn theo chuyªn ®Ò tiÕn sÜ L©m ThÞ BÝch LÖ, 1999) [18].
ë Ên §é, t¹i ViÖn nghiªn cøu C©y lµm v−ên t¹i bang B¨ngalo còng sö
dông thang chuÈn cña Chapman ®Ó bãn ph©n cho c©y cam.
N¨m 1969 - 1971 mét sè chuyªn gia cña Liªn X« c«ng t¸c t¹i ViÖt Nam
ph©n lo¹i cam dùa theo hµm l−îng dinh d−ìng trong l¸ cña ph−¬ng ph¸p
Chapman.
Dùa vµo hµm l−îng dinh d−ìng trong l¸ ®Ó bãn ph©n cho cam ®S ®−îc
thö nghiÖm nhiÒu n¨m ë c¸c n«ng tr−êng Cê §á, §«ng HiÕu vµ nhiÒu n¬i kh¸c
thuéc Phñ Quú (NghÖ An) vµ ®−îc Tr¹m Nghiªn cøu C©y nhiÖt ®íi T©y HiÕu
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 27
c«ng nhËn lµ mét tiÕn bé kü thuËt trong ngµnh trång cam ë n−íc ta (1974) [20].
ë Tr¹m nghiªn cøu C©y nhiÖt ®íi T©y HiÕu 1972, t¸c gi¶ §oµn TriÖu
Nh¹n vµ Lª §×nh S¬n ®S nghiªn cøu hiÖn t−îng cam xèp ë Phñ Quú b»ng
ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch dinh d−ìng l¸ ®S ®i ®Õn kÕt luËn mét trong nh÷ng
nguyªn nh©n chñ yÕu g©y hiÖn t−îng cam xèp lµ do sù mÊt c©n ®èi dinh
d−ìng N, P, K, Ca trong l¸ [22].
Nghiªn cøu ph©n tÝch dinh d−ìng l¸ cam trªn c¸c ®é tuæi kh¸c nhau ®S
kÕt luËn khi hµm l−îng dinh d−ìng trong l¸ qu¸ thõa hoÆc qu¸ thiÕu ®Òu ¶nh
h−ëng ®Õn sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña c©y cam. §Æc biÖt sù thõa ®¹m lµ mét
dÊu hiÖu xÊu ¶nh h−ëng ®Õn sinh tr−ëng, ph¸t triÓn. Khi hµm l−îng dinh
d−ìng trong l¸ thÝch hîp th× v−ên c©y cho n¨ng suÊt cao. §èi víi ®Êt Pazan cã
hµm l−îng chÊt h÷u c¬ trong ®Êt kh¸ kho¶ng 3% th× l−îng l©n trong ®Êt víi
l−îng l©n trong l¸ cã mèi t−¬ng quan thuËn. Trªn ®Êt nµy nÕu bãn kali ®óng
ph−¬ng ph¸p, cã c¬ së khoa häc sÏ ®¹t hiÖu qu¶ cao. §iÒu chØnh l−îng ph©n
®¹m bãn vµo ®Êt, c©y dïng ®−îc ngay vµ ¶nh h−ëng ®Õn l−îng ®¹m trong l¸
sau mét thêi gian ng¾n. Nh−ng ®èi víi l©n vµ kali th× khã kh¨n h¬n, mÆc dï ®S
t¨ng l−îng ph©n bãn, nh−ng l−îng dinh d−ìng kh«ng t¨ng ngay mµ ph¶i tiÕp
tôc ®iÒu chØnh trong thêi gian dµi [18], [22].
2.5. Ph©n bãn l¸ vµ vÊn ®Ò n©ng cao n¨ng suÊt, phÈm
chÊt c©y trång
Ph©n bãn l¸ lµ mét trong bèn yÕu tè quan träng hµng ®Çu trong th©m
canh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Bãn ph©n qua l¸ ®−îc sö dông ®Ó bæ sung dinh
d−ìng cho c©y mét c¸ch kÞp thêi c¸c nguyªn tè ®a l−îng, trung l−îng vµ vi
l−îng. Ph©n bãn l¸ cã t¸c dông lµm t¨ng n¨ng suÊt, t¨ng c−êng kh¶ n¨ng
kh¸ng s©u bÖnh cho c©y, tÝnh chèng h¹n vµ c¶i thiÖn n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n
phÈm. Ph©n bãn l¸ cßn gióp cho c©y nhanh chãng phôc håi sau trång, hoÆc
sau khi tr¶i qua c¸c hiÖn t−îng thêi tiÕt bÊt thuËn nh− nãng, l¹nh, kh« h¹n,
ngËp óng v.v [38].
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 28
Trong nh÷ng v−ên c©y ¨n qu¶ cã mùc n−íc ngÇm cao, bé rÔ ho¹t ®éng
kÐm, viÖc bãn ph©n vµo ®Êt cã nhiÒu h¹n chÕ. Khi ®ã ph©n bãn l¸ gióp cho
c©y sinh tr−ëng m¹nh h¬n, ng¨n ngõa c¸c bÖnh vÒ thiÕu dinh d−ìng vµ gióp
cho bé rÔ sinh tr−ëng tèt h¬n, t¨ng kh¶ n¨ng hÊp thu. VÒ hiÖu qu¶ hÊp thu
dinh d−ìng, ph©n bãn qua l¸ cho hiÖu qu¶ gÊp 8 - 20 lÇn sao víi bãn vµo ®Êt.
Tuy nhiªn trong thùc tÕ kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ cao nh−
vËy, v× nhiÒu lý do kh¸c nhau, trong ®ã nguyªn nh©n chÝnh lµ do sö dông ph©n
kh«ng ®óng c¸ch. MÆt kh¸c hiÖu qña sö dông ph©n bãn l¸ cÇn phô thuéc vµo
ph¶n øng cña gièng, ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, nång ®é cña ph©n, sè lÇn phun vµ c¸c
giai ®o¹n sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña c©y [58].
TrÇn §¹i Dòng (2004), bãn ph©n qua l¸ c¸c chÊt dinh d−ìng ®−îc hÊp
thu qua lç khÝ khæng vµ c¸c gian bµo, c¸c chÊt dinh d−ìng di chuyÓn theo
h−íng tõ trªn xuèng víi tèc ®é 30 cm/giê, chÊt dinh d−ìng di chuyÓn mét
c¸ch tù do trong c©y. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Òu kh¼ng ®Þnh r»ng khi bãn
ph©n qua l¸ d¹ng ho¸ tan, 95% l−îng ph©n phun trªn l¸ ®−îc ®ång ho¸ hÕt.
§èi víi l©n, sau khi phun 30 giê c©y ®S ®ång ho¸ hÕt, ®èi víi ®¹m Urª chØ vµi
giê [6].
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y mét sè lo¹i ph©n bãn l¸ nh− Komix FT,
Komix Superzinc K, Thiªn N«ng, Fofer vµ Pomior, ®S cã t¸c dông tèt trªn mét
sè lo¹i c©y trång nh− rau, cµ phª vµ mét sè c©y ¨n qu¶. KÕt qu¶ nghiªn cøu
cña NguyÔn ThÞ NhuËn, Bïi ThÞ Mü Hång, NguyÔn TrÞnh NhÊt H»ng, Huúnh
V¨n TÇn t¹i TiÒn Giang 1995 - 1996 cho thÊy c¸c lo¹i ph©n bãn l¸ ®Òu cã t¸c
dông h¹n chÕ rông tr¸i non, gãp phÇn lµm t¨ng n¨ng suÊt kh«ng ¶nh h−ëng
®Õn chÊt l−îng qu¶ [35].
Trung t©m KhuyÕn n«ng Hµ Néi (2001), ®S tæng kÕt c¸c kÕt qu¶ thÝ
nghiÖm x©y dùng m« h×nh ¸p dông nh÷ng tiÕn bé kü thuËt ®ång bé trong th©m
canh b−ëi D._.ng chÞu s©u bÖnh tèt h¬n vµ ch¾c ch¾n sÏ cho tiÒm n¨ng n¨ng suÊt, vµ hiÖu
qu¶ cao h¬n.
5.5. Ph−¬ng ph¸p nh©n gièng b»ng chiÕt cµnh nhá (ph−¬ng ph¸p c¶i
tiÕn) t¹o ®iÒu kiÖn cho c©y ra rÔ khoÎ h¬n, ph¸t triÓn mÇm, léc nhanh h¬n.
5.6. B¶o tån c©y u tó t¹i chç vµ quy tô vÒ v−ên b¶o tån sÏ thuËn lîi h¬n
trong viÖc gi÷ vµ b¶o tån c©y gièng ®ã ®−îc l©u h¬n, phôc vô nh©n gièng ®−îc
tèt h¬n, cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n.
KiÕn nghÞ
- CÇn tiÕp tôc cã nh÷ng c«ng tr×nh ®iÒu tra, kh¶o s¸t vµ b¶o tån c¸c
nguån gen trong ®ã ®Æc biÖt chó ý ®Õn c©y b−ëi Phó DiÔn, quýt §−êng canh
vµ cam S«ng con trªn ®ång ®Êt H−ng Yªn.
- Sau khi b×nh tuyÓn cÇn tiÕp tôc ®−a ngay vµo quy tr×nh c¶o tån t¹i chç
vµ vµo nhµ l−íi.
- CÇn cã c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu s©u h¬n vÒ c¸c ph−¬ng ph¸p nh©n
gièng tõ c©y −u tó ®Ó cã c©y gièng chÊt l−îng cung cÊp cho nh©n d©n ¸p dông.
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 91
Tµi liÖu tham kh¶o
TiÕng ViÖt
1. §ç ViÖt Anh (1979), §iÒu tra nghiªn cøu mét sè gièng b−ëi ë c¸c tØnh
phÝa B¾c, LuËn ¸n tèt nghiÖp §¹i häc, Tr−êng §HNN I- Hµ Néi.
2. §ç §×nh Ca, TrÇn ThÕ Tôc (1994), B¾c Quang mét vïng trång cam quýt
cã triÓn väng nh×n tõ yÕu tè khÝ hËu, NXB N«ng nghiÖp I Hµ Néi, tr.
44 – 47 .
3. Lý Gia CÇu (1933), Kü thuËt trång b−ëi n¨ng xuÊt cao næi tiÕng cña Trung
Quèc, NXB khoa häc kü thuËt Qu¶ng T©y-Trung Quèc.
4. Vò Thiªn ChÝnh (1995), Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn mét sè c©y ¨n qu¶ vïng
§«ng B¾c - B¾c Bé. LuËn v¨n th¹c sÜ khoa häc n«ng nghiÖp, Tr−êng
§¹i häc N«ng nghiÖp I-Hµ Néi.
5. Ph¹m ThÜ Ch÷ (1996), “TuyÓn chän nh©n gièng b−ëi Phóc Tr¹ch, n¨ng
xuÊt cao, phÈm chÊt tèt phôc xuÊt khÈu vµ néi tiªu”, T¹p chÝ N«ng
nghiÖp - C«ng nghiÖp thùc phÈm, sè 6, tr. 228 – 229.
6. TrÇn §¹i Dòng (2004), Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh häc vµ mét sè biÖn
ph¸p kü thuËt nh»m n©ng cao n¨ng xuÊt, chÊt l−îng cña gièng mËn
chÝn sím ë huyÖn Cao Léc, TØnh L¹ng S¬n, LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng
ngiÖp, Tr−êng §¹i häc N«ng - l©m Th¸i Nguyªn, tr. 28 – 30.
7. Lª Quý §«n (1962), V©n §µi lo¹i ng÷ tËp 2, NXB V¨n ho¸ - Hµ Néi.
8. Vò M¹nh H¶i, NguyÔn ThÞ Ch¾t (1988) “KÕt qu¶ nghiªn cøu mét sè gièng
cam ë vïng Phñ Quú – NghÖ An (ViÖn c©y c«ng nghiÖp vµ ¨n qu¶ VÜnh
Phó)”, T¹p chÝ Khoa häc Kü ThuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam, sè 5. tr. 206.
9. Vò M¹nh H¶i (1991), “KÕt qu¶ nghiªn cøu kh¶ n¨ng ph¸t triÓn c©y cam
ë vïng Phñ Quú”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp - C«ng nghiÖp thùc phÈm sè
4,tr. 165 – 168.
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 92
10. Vò M¹nh H¶i (1995), “H−íng nghiªn cøu ph¸t triÓn c«ng t¸c nh©n
gièng mét sè chñng lo¹i c©y ¨n qu¶ ®Æc s¶n ë miÒn b¾c ViÖt Nam”,
Tµi liÖu Héi th¶o khoa häc Hµ Néi, 8/1995,tr. 15 – 19.
11. Lª Quang H¹nh (1994), “C©y cam bï lµ lo¹i c©y ®Æc s¶n ë NghÖ TÜnh
cã dông phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc”, T¹p chÝ L©m nghiÖp, sè 12, tr.
10 -11.
12. Vò C«ng HËu (1996), Trång c©y ¨n qu¶ ViÖt Nam, NXB N«ng nghiÖp
TP Hå ChÝ Minh.
13. Vò C«ng HËu (1999) Phßng trõ s©u bÖnh h¹i c©y hä cam quýt. NXB
N«ng nghiªp - Hµ Néi, tr.4,19,20,29.
14. Lª ThÞ Thu Hång, Hµ Minh Trung (1996), Tæng kÕt vµ nhËn xÐt vÒ kü
thuËt s¶n xuÊt c©y gièng cã mói t¹i huyÖn Ch©u Thanh – CÇn Th¬,
NXB N«ng ngiÖp, Hµ Néi, tr. 180 – 186.
15. Ph¹m ThÞ H−¬ng(2004), “Nghiªn cøu gãp phÇn hoµn thiÖn kü thuËt nh©n
gièng v¶i b»ng ph−¬ng ph¸p gÐp ®o¹n cµnh” T¹p chÝ khoa häc n«ng
nghiÖp – Truêng §HNN I – Hµ Néi, sè 2.
16. KÑo Vivone Ut Tha Ch¾c, TrÇn ThÕ Tôc, TrÇn §¨ng KÕ (1994), “B−íc
®Çu t×m hiÓu cña Zn, B, Mo ®Õn sinh tr−ëng, n¨ng xuÊt vµ phÈm chÊt
cam Sunkiss, trång trªn ®Êt ®á Pazan Phñ Quú – NghÖ An”, T¹p chÝ
N«ng nghiÖp - C«ng nghiÖp thùc phÈm, tr. 23 – 25.
17. Bïi Huy KiÓm (2000), Nghiªn cøu mét sè ®¨c tÝnh sinh häc cña c¸c
gièng cam quýt cña vïng ®ång b»ng s«ng Hång ®Ó phôc vô cho viÖc
chän t¹o c¸c gièng tèt vµ yªu cÇu th©m canh c©y cam quýt, NXB N«ng
nghiÖp - Hµ Néi, tr. 22, 58.
18. L©m ThÞ BÝch LÖ (1999), “Mét sè tiÕn bé kü thuËt trong nghÒ trång
c©y ¨n qu¶”, Chuyªn ®Ò tiÕn sÜ khoa häc N«ng nghiÖp, Tr−êng §HNN
I -Hµ Néi, tr. 18 – 21.
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 93
19. Vò §×nh Phó, Hoµn H÷u C−, Qu¸ch ThÞ Hoµ (1995), “§Æc ®iÓm sinh
tr−ëng cña mét sè gièng c©y lµm gèc ghÐp vµ biÖn ph¸p phßng trõ s©u
bÖnh trong v−êng −¬m c©y gièng cam quýt”, T¹p chÝ B¶o vÖ thùc vËt,
sè 4, tr. 19 – 22.
20. Lª §×nh S¬n, Lª §×nh §Þnh (1990), KÕt qu¶ trång thö hai gièng cam
Hamlin vµ Orlidan Valencia ë Phñ Quú, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi,
tr. 76 – 82.
21. Lª §×nh S¬n, Lª §×nh §Þnh (1990). “Kh¶o nghiÖm 8 gièng gèc ghÐp
nhËp néi tõ Cu Ba”, B¸o c¸o dù ¸n c©y ¨n qu¶, Trung t©m nghiªn cøu
c©y ¨n qu¶ Phñ Quú-NghÖ An.
22. Lª §×nh S¬n, (1990), Mét sè kÕt qu¶ b−íc ®Çu ph©n tÝch lµ cam ®Ó chØ
®¹o ph©n bè, Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc Trung t©m nghiªn
cøu c©y ¨n qu¶ Phï Quú-NghÖ An.
23. Lª Hång S¬n (2000), §iÒu tra ®¸nh gi¸ tuyÓn chän gièng cam quýt t¹i
Hµm Yªn, Tuyªn Quang, LuËn v¨n th¹c sÜ khoa häc n«ng nghiÖp
§HNN Th¸i Nguyªn.
24. TrÇn Nh− S¬n (2004), Nghiªn cøu sinh tr−ëng ph¸t triÓn®ît cµnh
xu©n, cµnh hÌ cña gièng quýt §−êng canh ghÐp trªn gèc ghÐp
Volcameriana. B¸o c¸o tèt nghiÖp tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I - Hµ
Néi, tr.20, 48.
25. Hoµng Ngäc ThuËn (1985), "KÕt qu¶ ®iÒu tra mét sè gièng quýt ë tØnh
L¹ng S¬n, KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc trång trät”, T¹p trÝ khoa häc
n«ng nghiÖp, Tr−êng §HNN I - Hµ Néi.
26. Hoµng Ngäc ThuËn (1988), “Nghiªn cøu mét sè gèc ghÐp nh©n v« tÝnh
cã cam quýt ë vïng ®ång b»ng s«ng Hång”, TuyÓn tËp c«ng tr×nh
nghiªn cøu khoa häc kü thuËt n«ng nghiÖp Hµ Néi, tr. 60 – 72 – 75.
27. Hoµng Ngäc ThuËn (1990), "Tæng luËn c©y ¨n qu¶ ViÖt Nam", Trung t©m
Th«ng tin - Bé N«ng nghiÖp vµ C«ng nghÖ thùc phÈm, Hµ Néi.
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 94
28. Hoµng Ngäc ThuËn (1990), Nh©n gièng v« tÝnh c©y ¨n qu¶, NXB
N«ng nghiÖp, Hµ Néi.
29. Hoµng Ngäc ThuËn (1993), Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ gèc ghÐp
nh©n v« sinh cho cho cam quýt ë vïng ®ång b»ng s«ng Hång, NXB
N«ng nghiÖp, Hµ Néi 1993.
30. Hoµng Ngäc ThuËn (1994), Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ gèc ghÐp
nh©n v« sinh cho cho cam quýt ë vïng ®ång b»ng s«ng Hång, NXB
N«ng nghiÖp, Hµ Néi tr 54 – 57.
31. Hoµng Ngäc ThuËn (1995), Kü thuËt nh©n gièng cam quýt, chanh,
b−ëi, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi.
32. Hoµng Ngäc ThuËn (2000), Chän t¹o chång c©y cam quýt, phÈm chÊt
tèt n¨ng xuÊt cao, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi, tr. 1, 10, 27.
33. Hoµng Ngäc ThuËn (2000), Bãn ph©n cho c©y trång N«ng nghiÖp. Bµi
gi¶ng dïng cho c¸c líp huÊn luyÖn, Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I-Hµ
Néi, tr. 14.
34. Hoµng Ngäc ThuËn (2000), Liªn hiÖp khoa häc s¶n xuÊt trung t©m
c«ng nghÖ cao vµ h−íng nghiÖp sinh vËt c¶nh, B¸o c¸o tæng hîp c¸c
c«ng trinhg khoa häc-Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I - Hµ Néi.
35. NguyÔn ThÞ ThuËn, Bïi ThÞ Mü Hång, NguyÔn ThÞ NhÊt H»ng, Huúnh
V¨n TÊn (1996), “ ¶nh h−ëng cña lo¹i ph©n bãn l¸ ®Õn n¨ng xuÊt vµ
phÈm chÊt cña c©y xoµi, nhSn, sÇu riªng, thanh long”, Trung t©m c©y
¨n qu¶ Long §Þnh – TiÒn Giang, tr.10.
36. TrÞnh Duy TiÕn (1999), Nh©n gièng v« tÝnh c©y ¨n qu¶ vµ vÊn ®Ò chän
gièng gèc ghÐp cho c©y cam quýt, LuËn ¸n tiÕn sÜ §HNN I, tr. 1.
47. TrÞnh Duy TiÕn, TrÇn ThÕ Tôc, Hoµng Ngäc ThuËn (2000), “S¶n xuÊt
cam quýt ë B¾c Giang vµ gi¶i ph¸p kü thuËt ®Ó ph¸t triÓn”, T¹p chÝ
N«ng nghiÖp - c«ng nghiÖp thùc phÈm, sè 9, tr. 421 – 422.
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 95
38. NguyÔn Häc Thóy (2001), CÈm lang sö dông c¸c thuèc dinh d−ìng
c©y trång vµ ph©n bãn ph©n cho n¨ng suÊt cao, NXB N«ng nghiÖp, Hµ
Néi, tr. 195, 238.
39. Trung t©m KhuyÕn n«ng Hµ Néi, (2001), "Nghiªn cøu øng dông ®ång
bé c¸c biÖn ph¸p kü thuËt c«ng nghÖ míi ®Ó x©y dùng m« h×nh c©y ¨n
qu¶ cã tÝnh bªn v÷ng t¹i hia huyÖn Tõ Liªm vµ ®åi gß Sãc S¬n", B¸o
c¸o ngiªm thu ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc, Trung t©m KhuyÕn N«ng
Hµ Néi. MS sè 01C – 05.
40. §ç Xu©n Tr−êng (2003), Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh tr−ëng, mèi liªn
hÖ cña c¸c ®ît léc vµ nguån h¹t phÊn ®Õn n¨ng suÊt, chÊt l−îng qu¶
trªn c©y b−ëi Pummelo (Citrsgrandis), LuËn v¨n th¹c sÜ Khoa häc
N«ng nghiÖp, Tr−êng §¹i häc N«ng l©m Th¸i Nguyªn.
41. TrÇn ThÕ Tôc (1980), “Tµi nguyªn c©y ¨n qu¶ n−íc ta”, TuyÓn tËp c¸c
c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc vµ kü thuËt N«ng nghiÖp, NXB N«ng
nghiÖp - Hµ Néi .
42. TrÇn ThÕ Tôc (1981), “KÕt qu¶ b−íc ®Çu ®iÒu tra vµ ph−¬ng h−íng ph¸t
triÓn c©y ¨n qu¶ mét sè tØnh ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ miÒn ®«ng Nam
Bé”, T¹p trÝ khoa häc n«ng nghiÖp, Tr−êng §HNN I - Hµ Néi.
43. TrÇn ThÕ Tôc, Vò M¹nh H¶i, §ç §inh Ca (1995), C¸c vïng trång cam
quý ë ViÖt Nam, NXB N«ng nghiªp - Hµ Néi.
44. TrÇn ThÕ Tôc (1997), “ KÕt qu¶ nghiªn cøu b−íc ®Çu vÒ b−ëi ( Cotrus
gandis Osbeck) ë mèt sè tØnh”, B¸o c¸o khoa häc KTNN N«ng
nghiÖp, Hµ Néi, tr. 67 – 74.
45. TrÇn ThÕ Tôc, Cao Anh Long, Ph¹m V¨n C«n, Hoµng Ngäc ThuËn,
§oµn ThÕ l− (1998), Gi¸o tr×nh c©y ¨n qu¶, NXB N«ng nghiÖp Hµ
Néi, tr. 21, 52, 106, 112.
46. TrÇn ThÕ Tôc, Hoµng Ngäc ThuËn (1999), ChiÕt ghÐp gi©m cµnh, t¸ch
chåi c©y ¨n qu¶, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi.
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 96
47. TrÇn ThÕ Tôc, Hoµng Ngäc ThuËn, TrÇn Duy TiÕn (2001), “KÕt qu¶
nghiªn cøu tuyÓn chän c©y ®Çu dßng mét sè cam quýt ë Hµ Giang”,
T¹p ChÝ N«ng nghiÖp - C«ng nghiÖp thùc phÈm, sè 7, tr441 – 443.
48. NguyÔn §×nh TuÖ (1996), §iÒu tra ®¸nh gi¸ mét sè gièng cam quýt
s¶n xuÊt t¹i vïng trung du, miÒn nói phÝa B¾c, LuËn ¸n th¹c sÜ khoa
häc N«ng nghiÖp, ViÖn Khoa häc Kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam.
49. Vò Quang VÞnh (2004), ¶nh h−ëng cña c¸c phøc h÷u c¬ Pomior ®Õn
sinh tr−ëng, kh¶ n¨ng ra hao vµ phÈm chÊt døa Cayen trªn vïng ®Êt
®åi T©n Yªn, B¾c Giang, LuËn v¨n th¹c sÜ N«ng nghiÖp, Tr−êng §¹i
häc N«ng nghiÖp I - Hµ Néi.
TiÕng Anh
50. Agerwal P.K (1987), Improvement of citrus rootstocks by breeding
evaluation of eleven rootsock hybrids, Indian journal Horticulture, pp.
165 – 168.
51. Carol j.L. (1999), Management of foliar fertilization
http//www. chapingo. mx/ terra/ contenido/ 17/3 art 257 – 264. pdf.
52. Cedeno A. Madonado, W. Gonzales, E.Fontonet Frormance (1990).
"Pumelo clones in the central mountain region of Puerto Rico",
Journal of Agriculture of the University of Puerto Rico, pp. 299 – 305.
53. Chomchalow, N, W Wunnachit, M lim (1987), Charactirization of
some Pummelo cultivars in Thailand, Newsletter, IBPGR Regional
committee for Southeast Asia, Special issue, pp. 97.
54. Embleton W . T et al, (1988), Citrus Zinc and Manganese nutrition,
Citriculture 6th international citrs congress Middne East, Volume2, pp.
681 – 688.
55. Estellena N, T, R, C. O dtojan (1992), “Charaterization of some
Pummelo Citrus grandis Lim Cultivas”, Pilippines journal of science
(Pilippines), Volume2, pp. 681 – 688.
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 97
56. Estellena N. T. R. C. O dtojan (1992), “Pomological characterization
of eight Pummelo cultivars Citrus maxima Burm Merr”, Pilippines
journal of crop science, Volume3, pp100.
57. Nonskyete E. L. Egypt (1996), “Propagation Pratiec citrus Washington
navel of citrus Lime and citrus Auratium”, Journal of Agriculture
Arap Republic of Egypt, Volume 1, pp88.
58. Georgh E.F (1963), Plant Propogation by tissue cultural, Part 1
Technology – Exgentive LTd Edington, wilts, England.
59. Gurdwer Harinic USA (1967), Resuls inbreeding citrus Hamlin and
Cleopatre, University of California.
60. Gutiev G. T. (1978), Grapefruit and Pumelo, Sadovodstvo. Moscow,
USSR, 1978, N01, pp 27 – 29.
61. Karaga R. K Main Trends (1981), Methods and result in breeding
Grapefruit and Pummelo, Materialy 4 goasezda Gruz, Ova genetic
koviseletsionerov Tbilisi 18 – 20 nogab, pp. 78 – 80.
62. Reuther W Smith PE (1973), Analysis of tropical citrus leaf, Vol 2.
Publish house of Technology. HA – VN.
63. Reuther W Smith PE (1973). “Nutrition of tropical citrus” Vol2.
Publish house of Sciense and Technology VN.
64. Tanaka (1954), Edible plant collection, Tokyo, Japan.
65. Tanaka (1979), Edible plant collection, Tokyo, Japan.
66. Wanaka Arisa (1998), The citrus production in the world, Tokyo,
Japan.
67. Zang FaBao, Chan – Jiansheng, Chen – XiuDao (1999), Diagnosis of
soil nutrent limiting factors in longan orchard in Pearl river delta,
Quang Dong and production of young longan. South China fruit, pp.
29 – 30.
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 98
PHô LôC
TI£U CHUÈN NGµNH 10 TCN - 2003
C©y ®Çu dßng: C©y ¨n qu¶
I. §Þnh nghÜa vµ ph¹m vi ¸p dông
1- §Þnh nghÜa c©y ®Çu dßng
C©y ®Çu dßng lµ mét hoÆc mét sè c©y cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng, tÝnh
chèng chÞu h¬n h¼n c¸c c©y kh¸c trong quÇn thÓ mét gièng ®S qua b×nh
tuyÓn vµ ®−îc c«ng nhËn ®Ó nh©n gièng.
2- Ph¹m vi ¸p dông
- ¸p dông ®èi víi c¸c c©y ¨n qu¶ th©n gç l©u n¨m.
- ¸p dông cho c¸c c©y ®Çu dßng ®−îc tuyÓn chän trong s¶n xuÊt ®¹i trµ, ë
c¸c vïng s¶n xuÊt truyÒn thèng vµ tõ tËp ®oµn gièng c©y ¨n qu¶ nhËp néi,
nh÷ng gièng ®S ®−îc c«ng nhËn.
II-Tiªu chuÈn c©y ®Çu dßng.
1-§Æc ®iÓm h×nh th¸i
C©y ®Çu dßng ph¶I mang nh÷ng ®Æc ®iÓm h×nh th¸i ®Æc tr−ng cña
gièng, kh«ng bÞ mÊt ®i hoÆc biÕn ®æi khi nh©n gièng v« tÝnh.
2-Tuæi c©y
C©y ®Çu dßng ph¶i cã tuæi tõ 12 n¨m trë lªn nÕu lµ c©y trång b»ng
h¹t, 8 n¨m trë lªn nÕu lµ c©y ghÐp, chiÕt hoÆc gi©m cµnh (nh©n gièng v«
tÝnh) vµ ph¶i cã Ýt nhÊt 3 n¨m liªn tôc cho qu¶ tÝnh ®Õn n¨m ®−îc tuyÓn
chän.
3-Sinh tr−ëng cña c©y
C©y ®Çu dßng ph¶i lµ c©y cã søc sinh tr−ëng khoÎ, xanh tèt, kh«ng
bÞ nhiÔm c¸c bÖnh nguy hiÓm nh−: bÖnh virus, c¸c bÖnh t−¬ng tù nh−
virus- like virus diseases ( c©y ®Çu dßng ph¶i ®−îc xÐt nghiÖm c¸c lo¹i
bÖnh nµy tr−íc khi c«ng nhËn)
4-N¨ng suÊt
C©y ®Çu dßng ph¶i cã n¨ng suÊt cao h¬n gièng ®¹i trµ 10%
5-ChÊt l−îng
ChÊt l−îng qu¶ cña c©y ®Çu dßng ph¶i ®¹t yªu cÇu hµng ho¸.
Mét sè chØ tiªu chÝnh víi mét sè chñng lo¹i, gièng c©y ¨n qu¶ sau:
5.1-§èi víi nhãm c©y ¨n qu¶ cã mói.
5.1.1.Cam
5.1.1.1.Cam Xd §oµi
Träng l−îng trung b×nh qu¶ (g): 250 - 300
§é ®ång ®Òu vÒ h×nh d¹ng kÝch th−íc qu¶(%): >80
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 99
Tû lÖ phÇn ¨n ®−îc(%): >80
Sè l−îng h¹t/qu¶: 10 - 15
H×nh d¹ng qu¶ vµ mµu s¾c vá qu¶: trßn ®Òu, vµng da cam, nh½n
Mµu s¾c thÞt qu¶: Vµng ®á da cam
§é dai cña v¸ch mói: Dßn, dÔ t¸ch
§é mÞn vµ mäng n−íc cña thÞt qu¶: MÞn, ®ång nhÊt, mäng n−íc
H−¬ng vµ vÞ qu¶: Th¬m ngät ®Ëm
§é Brix: 14 - 15
5.1.1.2. Cam V©n du, S«ng con
Träng l−îng trung b×nh qu¶ (g): 200 - 250
§é ®ång ®Òu vÒ h×nh d¹ng kÝch th−íc qu¶(%): > 80
Tû lÖ phÇn ¨n ®−îc(%): > 80
Sè l−îng h¹t/qu¶: 10 - 15
H×nh d¹ng qu¶ vµ mµu s¾c vá qu¶: Trßn h¬i thu«n, vµng da cam, nh½n
Mµu s¾c thÞt qu¶: Vµng ®á da cam
§é dai cña v¸ch mói: Dßn, dÔ t¸ch
§é mÞn vµ mäng n−íc cña thÞt qu¶: MÞn, ®ång nhÊt, mäng n−íc
H−¬ng vµ vÞ qu¶: Th¬m, ngät h¬i chua
§é Brix: 10 - 15
5.1.1.3. Cam mËt
Träng l−îng trung b×nh qu¶ (g): > 200
§é ®ång ®Òu vÒ h×nh d¹ng kÝch th−íc qu¶(%): > 70
Tû lÖ phÇn ¨n ®−îc(%): > 80
Sè l−îng h¹t/qu¶: 10 - 15
H×nh d¹ng qu¶ vµ mµu s¾c vá qu¶: Ttrßn, ®¸y qu¶ h¬i låi, vµng xanh,
nh½n
Mµu s¾c thÞt qu¶: Vµng cam
§é dai cña v¸ch mói: kh¸ dßn, kh¸ dÔ t¸ch
§é mÞn vµ mäng n−íc cña thÞt qu¶: MÞn, ®ång nhÊt, mäng n−íc
H−¬ng vµ vÞ qu¶: Th¬m, ngät
§é Brix: 9 12
5.1.1.4. Cam Soµn
Träng l−îng trung b×nh qu¶ (g): > 180
§é ®ång ®Òu vÒ h×nh d¹ng kÝch th−íc qu¶(%): > 70
Tû lÖ phÇn ¨n ®−îc(%): > 80
Sè l−îng h¹t/qu¶: 10 - 15
H×nh d¹ng qu¶ vµ mµu s¾c vá qu¶: Trßn, ®Ønh qu¶ h×nh ®ång tiÒn, vµng
xanh
Mµu s¾c thÞt qu¶: Vµng cam ®Ëm
§é dai cña v¸ch mói: Kh¸ dßn, kh¸ dÔ t¸ch
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 100
§é mÞn vµ mäng n−íc cña thÞt qu¶: MÞn, ®ång nhÊt, kh¸ mäng n−íc
H−¬ng vµ vÞ qu¶: Th¬m, ngät h¬i chua
§é Brix: 10,5 - 12
5.1.2. Quýt
5.1.2.1 Quýt ®á B¾c Quang
Träng l−îng trung b×nh qu¶ (g): 120 - 150
§é ®ång ®Òu vÒ h×nh d¹ng kÝch th−íc qu¶(%): > 80
Tû lÖ phÇn ¨n ®−îc(%): > 80
Sè l−îng h¹t/qu¶: 10 - 15
H×nh d¹ng qu¶ vµ mµu s¾c vá qu¶: Trßn dÑt, ®á cam nh½n
Mµu s¾c thÞt qu¶: §á cam
§é dai cña v¸ch mói: Dßn, dÔ t¸ch
§é mÞn vµ mäng n−íc cña thÞt qu¶: MÞn, ®ång nhÊt, mäng n−íc
H−¬ng vµ vÞ qu¶: Th¬m, ngät h¬i chua
§é Brix: 10 - 12
5.1.2.2 Quýt vµng B¾c S¬n
Träng l−îng trung b×nh qu¶ (g): 120 - 150
§é ®ång ®Òu vÒ h×nh d¹ng kÝch th−íc qu¶(%): > 80
Tû lÖ phÇn ¨n ®−îc(%): > 85
Sè l−îng h¹t/qu¶: 10 - 15
H×nh d¹ng qu¶ vµ mµu s¾c vá qu¶: Trßn dÑt, vµng cam, nh½n
Mµu s¾c thÞt qu¶: Vµng cam
§é dai cña v¸ch mói: Dßn, dÔ t¸ch
§é mÞn vµ mäng n−íc cña thÞt qu¶: MÞn, ®ång nhÊt, mäng n−íc
H−¬ng vµ vÞ qu¶: Ngät, h¬i chua
§é Brix: 10 - 12
5.1.2.3 Quýt §−êng canh.
Träng l−îng trung b×nh qu¶ (g): 120 - 150
§é ®ång ®Òu vÒ h×nh d¹ng kÝch th−íc qu¶(%): > 80
Tû lÖ phÇn ¨n ®−îc(%): > 85
Sè l−îng h¹t/qu¶: 10 - 15
H×nh d¹ng qu¶ vµ mµu s¾c vá qu¶: Trßn dÑt, ®á cam nh½n
Mµu s¾c thÞt qu¶: §á cam
§é dai cña v¸ch mói: Dßn, dÔ t¸ch
§é mÞn vµ mäng n−íc cña thÞt qu¶: MÞn, ®ång nhÊt, mäng n−íc
H−¬ng vµ vÞ qu¶: Ngät, h¬i nh¹t
§é Brix: 8 - 10
5.1.2.4 Quýt TiÓu
Träng l−îng trung b×nh qu¶ (g): > 180
§é ®ång ®Òu vÒ h×nh d¹ng kÝch th−íc qu¶(%): > 70
Tû lÖ phÇn ¨n ®−îc(%): > 75
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 101
Sè l−îng h¹t/qu¶: 10 - 15
H×nh d¹ng qu¶ vµ mµu s¾c vá qu¶: Trßn dÑt, ®á cam nh½n
Mµu s¾c thÞt qu¶: §á cam
§é dai cña v¸ch mói: Dßn, dÔ t¸ch
§é mÞn vµ mäng n−íc cña thÞt qu¶: MÞn, ®ång nhÊt, mäng n−íc
H−¬ng vµ vÞ qu¶: Ngät, h¬i chua
§é Brix: 10 - 14
5.1.2.5 Quýt ®−êng BÕn Tre
Träng l−îng trung b×nh qu¶ (g): > 140
§é ®ång ®Òu vÒ h×nh d¹ng kÝch th−íc qu¶(%): > 70
Tû lÖ phÇn ¨n ®−îc(%): > 80
Sè l−îng h¹t/qu¶: 10 - 15
H×nh d¹ng qu¶ vµ mµu s¾c vá qu¶: Trßn, vµng xanh, nh½n
Mµu s¾c thÞt qu¶: Vµng cam
§é dai cña v¸ch mói: Dßn, dÔ t¸ch
§é mÞn vµ mäng n−íc cña thÞt qu¶: MÞn, ®ång nhÊt, mäng n−íc
H−¬ng vµ vÞ qu¶: Ngät ®Ëm
§é Brix: 9,5-13
5.1.4.2 Cam bï
Träng l−îng trung b×nh qu¶ (g): 300 - 350
§é ®ång ®Òu vÒ h×nh d¹ng kÝch th−íc qu¶(%): > 65
Tû lÖ phÇn ¨n ®−îc(%): > 75
Sè l−îng h¹t/qu¶: 10 - 15
H×nh d¹ng qu¶ vµ mµu s¾c vá qu¶: Trßn h¬i dÑt, ®á cam
Mµu s¾c thÞt qu¶: §á cam
§é dai cña v¸ch mói: Dßn, rÊt dÔ t¸ch
§é mÞn vµ mäng n−íc cña thÞt qu¶: MÞn, ®ång nhÊt, mäng n−íc
H−¬ng vµ vÞ qu¶: Ngät ®Ëm, h¬i chua
§é Brix: 10 - 12
5.1.4.3 Cam sµnh miÒn Nam
Träng l−îng trung b×nh qu¶ (g): > 220
§é ®ång ®Òu vÒ h×nh d¹ng kÝch th−íc qu¶(%): > 60
Tû lÖ phÇn ¨n ®−îc(%): > 60
Sè l−îng h¹t/qu¶: 10 - 15
H×nh d¹ng qu¶ vµ mµu s¾c vá qu¶: Trßn h¬i dÑt, xanh
Mµu s¾c thÞt qu¶: Vµng cam
§é dai cña v¸ch mói: Dßn, rÊt dÔ t¸ch
§é mÞn vµ mäng n−íc cña thÞt qu¶: MÞn, ®ång nhÊt, mäng n−íc
H−¬ng vµ vÞ qu¶: Ngät ®Ëm, h¬i chua
§é Brix:
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 102
PHIÕU HáI N¤NG D¢N VÒ M¤ H×NH TRåNG
C¢Y CAM QUýT T¹I HUYÖN……………………..H¦NG Y£N
Tên người phỏng
vấn:………………………………Ngày…..tháng…năm200..
1 Tên chủ hộ:………………………………..tr×nh ñộ văn hoá…………
Xóm……………..thôn…………..xã……………….huyện………………
2 Trình ñộ cơ bản của hộ:
2.1 Số nhân khẩu của hộ: tổng số số lao ñộng nam nữ
2.2 Quy mô ñất ñai hộ ñang quản lý……..m2
ðất ñã sử dụng m2 Hạng mục Cách
xa
nhà
Số
mảnh
ñất
Diện
tích
m
2
Trồng
cây
hàng
năm
Trồng
CĂQ
Trồng
rừng
ðất
chưa
sử
dụng
ðất lúa
ðất màu
ðất vườn
ðất ao hồ
ðất ñồi (bãi)
ðất thổ cư
ðất khác
Tổng diện
tích
2.3 Ngành nghề sản xuất chính của hộ (tất cả các thành viên); ñánh dấu
x: có; o; không
* Trồng trọt: Lúa: Rau CĂQ Hoa Cây cảnh khác
* Chăn nuôi: Lợn Gia cầm Trâu bò Cá
* Nghề phụ và Hð khác: Dịch vụ Thủ công mỹ nghệ Viên chức
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 103
2.4 Thu nhập của nông hộ:
Lĩnh vực sản xuất Sản
lượng
Giá bán Thu nhập Chi phí khác
1 Sản xuất lúa
2 Cây màu
3 Chăn nuôi lợn
4 Trâu (bò)
5 Gia cầm
6 Thuỷ sản (m2 ao)
7 Cây ăn quả
8 Sản xuất khác
3 Mô hình trồng cây cam quýt trong nhà
Tổng diện tích vườn………………………số cây……………………………
Chủng loại TT
tên
Việt
Nam
Tên la
tinh
Diện
tích (số
cây
Sản
lượng
(kg/m2)
Giá
bán
(ñ/kg)
Chi phí
SX
(ñồng)
Hiệu
quả
(lãi)
1
2
3
4
5
4 Mô hình trồng cây có múi theo hướng trang trại (vườn ñồng, ñất bãi
ven sông)
Chủng loại TT
tên
Việt
Nam
Tên la
tinh
Diện
tích
(số cây
Sản
lượng
(kg/m2)
Giá
bán
(ñ/kg)
Chi
phí SX
(ñồng)
Hiệu
quả
(lãi)
1
2
3
4
5
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 104
5.Kỹ thuật canh tác cây có múi hộ nông dân ñang áp dụng
5.1 Kỹ thuật nhân giống. Gieo h¹t Ghép Chiết
Nguồn giống từ ñịa phương: từ cơ quan nghiên cứu từ ñịa phương khác
5.2 Kỹ thuật trồng (mô tả): ..................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
Thời vụ giống trong năm……………………….tỷ lệ…………………
5.3 Kỹ thuật bó phân (mô tả) ...............................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
Lượng phân bón: phân chuồng ….ñạm….lân….kali…..phân khác…..
Thời kỳ bón ..........................................................................................
5.4 Loại sâu bệnh phổ biến với trên cây có múi...................................
............................................................................................................
............................................................................................................
Kỹ thuật phòng trừ ñang áp dụng ...........................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
5.5Kỹ thuật ñiều khiển ra hoa, ñậu quả ..............................................
............................................................................................................
............................................................................................................
6 Xin ông bà cho biết thêm một số thông tin:
6.1 ðiểm mạnh và thuận lợi ông bà trong trồng cây có múi:
............................................................................................................
............................................................................................................
6.2ðiểm yếu của các yếu tố khó khăn hạn chế trong trồng cây có múi:
............................................................................................................
............................................................................................................
6.3 Những rủi do thường gặp và có thê gặp khi mở rộng quy mô SX
các ñối tượng cây có múi .....................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
6.4 Mông muốn của ông bà trồng cây ăn quả nào ...............................
............................................................................................................
7 Kiến nghị của nông hộ ñối với chính quyền cần giúp ñở ñể phát
triển cây có múi
7.1 Về chủ trương chính sách ................................................................
............................................................................................................
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 105
7.2 .Về công tác tổ chức quản lý SX và bảo vệ SX ( cả sâu bệnh và trật tự
xã hội)
............................................................................................................
7.3.Những vấn ñề giống, vốn (nguồn cung ứng; chất lượng giống; các
nguồng giống có thể huy ñộng)
............................................................................................................
............................................................................................................
7.4 Những vấn ñề khí hậu ñất ñai ( yếu tố tự nhiên ảnh hưởng tích cực
hoặc tiêu cực tới sự phát triển cây có múi của hộ và ñịa phương)............
............................................................................................................
............................................................................................................
7.5.Những vấn ñế về kỹ thuật canh tác ..................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
7.6 .Những vân ñề về thị trường, gía cả, tiếp thị và báo quản-lưu thông
sản phẩm
............................................................................................................
............................................................................................................
8. Nhận xét ñánh giá về các loại mô hình cây ăn quả của hộ nông dân
8.1. Lý do hộ lựa chọn quy trình cây ăn quả của hộ nông dân
8.2. Lý do hộ lựa chọn quy trình, kỹ thuật SX cây có múi và tổ chức quy
mô hiện tại............................................................................................
............................................................................................................
8.3 Mô hình hiện tại có những ñiểm gì phù hợp,thuận lợi, ñiểm gì khó
khăn hoặc chưa phù hợp với mục tiêu hoan cảnh của gia ñình và môi sinh
của tập ñoàn cây trồng..........................................................................
............................................................................................................
8.4. Hiệu quả của các loại mô hình của hộ và của ñịa phương theo ñánh
giá của họ
............................................................................................................
............................................................................................................
8.5. Dự kiến của hộ sử dụng ñất trong những năm tới .............................
............................................................................................................
............................................................................................................
8.6. Ý kiến so sánh của hộ về các ñối tượng sản xuất cạnh tranh với cây
có múi: hoa cây cảnh-cây nông nghiệp khác...........................................
............................................................................................................
Người khảo sát, ñiều tra Người cung cấp thông tin
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ----------------------- 106
PhiÕu kh¶o s¸t tuyÓn chän c¸c gièng quýt vµ b−ëi
®Çu dßng cña huyÖn………….
¬
I-Lý lÞch c©y
Tªn chñ hé…………….Tr×nh ®é v¨n ho¸ ...................................................
Xãm………………..Th«n(b¶n)…………….XS……………..HuyÖn.. .........
Tªn gièng………Nguån gèc……….sè c©y…DiÖn tÝch…Tuæi c©y….n¨m
C©y trång: Tõ h¹t……..,c©y chiÕt….., c©y ghÐp …………..
T×nh tr¹ng sinh tr−ëng c©y hiÖn nay tèt (xÊu).... ..............
II. ®Æc ®iÓm thùc vËt:
H×nh d¹ng t¸n….. §−êng kÝnh t¸n…m; ChiÒu cao c©y…………….m
Sè cµnh cÊp 1…………; Gãc ®é ph©n cµnh…………………..®é
L¸: D¹ng l¸…….; Dµi…….cm; Réng……..cm; Cuèng l¸………cm
Mµu s¾c mÆt d−íi……………Mµu s¾c mÆt trªn………………
PhiÕn l¸………………; G©n chÝnh…………………………..
Gãc gÊp hai phiÕn l¸… NhiÒu…; Ýt…. HoÆc tÝnh b»ng ®é……..®
Hoa: MÇu s¾c…….; Kh¶ n¨ng ra hoa………………………
Kh¶ n¨ng ®Ëu hoa:……VÞ trÝ hoa trªn cµnh…….; th©n chÝnh……
Sè hoa/chïm:………………………………
Th¸ng ra hoa………….; c¸c th¸ng thu ho¹ch qu¶……….
Nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c……………………………..
III.®Æc ®iÓm phÈm chÊt cña qu¶
Qu¶: D¹ng qu¶…….., §é næi g©n qu¶…………………….
§−êng rSnh………..., §é nøt qu¶……………………
§−êng kÝnh cuèng (cm)………… ChiÒu dµi cuèng……………
ChiÒu dµi qu¶(cm)…., §−êng kÝnh qu¶…Träng l−îng qu¶……
MÇu s¾c vá………….§é dµy vá………………………………
H¹t: MÇu s¾c…………., Sè h¹t lÐp………..Sè h¹t ch¾c………...
IV.Yªu tè canh t¸c:
Kho¶ng c¸ch trång:……..m, Luèng réng…….m, Luèng cao…...m
Kü thuËt xö lý ra hoa:………………………………………………..
Ph©n bãn (c¶ ph©n bãn l¸):………..Thêi kú bãn:……………………
V. Thµnh phÇn s©u bÖnh vµ n¨ng suÊt
S©u…………………………………………………………………………
BÖnh……………………………………………………………………….
N¨ng suÊt (qu¶):……………; …………………….;200…………………
Qña to nhÊt……kg/qu¶. P trung b×nh…Kg, (Kg/c©y/n¨m):….,TÊn/ha……
Ngµy…..th¸ng……n¨m…….
Ng−êi kh¶o s¸t
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
CH2283.pdf
