Đánh giá hiện trạng phát thải và đề xuất biện pháp xử lý rác y tế trên địa bàn huyện Đức Trọng giai đoạn 2007 -2010

Chöông 1 ÑAËT VAÁN ÑEÀ 1.1.SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI Ñöùc Troïng laø moät trong nhöõng huyeän coù dieän tích lôùn vaø daân cö ñoâng trong caùc huyeän cuûa tænh. Ñoàng thôøi cuõng laø moät huyeän phaùt trieån maïnh veà noâng nghieäp, thöông maïi. Voán laø nôi coù ñieàu kieän töï nhieân thuaän lôïi neân ñaõ thu huùt ñöôïc löôïng daân nhaäp cö. Chính vieäc gia taêng daân soá nhanh choùng neân vieäc ñaùp öùng nhöõng nhu caàu veà vieäc khaùm chöõa beänh trong nhaân daân cuõng phaùt trieån maïnh meõ. Caùc cô sôû y teá tö nhaân gia taêng, vì vaäy phaùt sinh moät vaán ñeà heát söùc quan troïng ñoù laø raùc y teá. Vieäc phaùt sinh vaø thaûi boû raùc y teá neáu khoâng ñöôïc kieåm soaùt chaët cheõ seõ gaây nguy haïi ñeán moâi tröôøng xung quanh vaø aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán söùc khoûe con ngöôøi. Vì raùc y teá laø nguoàn chöùa nhieàu loaïi vi truøng gaây beänh raát nguy hieåm. Trong thaønh phaàn cuûa raùc y teá ngoaøi boâng baêng, caùc loaïi oáng chích baèng nhöïa, ñoà duøng baèng cao su…thì phaàn caùc beänh phaåm laø quan troïng nhaát. Chính vì leõ ñoù vieäc xöû lí raùc y teá ñang gaây nhöùc nhoái laø moái quan taâm ñoái vôùi caùc cô quan chuyeân moân, baûo veä moâi tröôøng noùi chung cuõng nhö caùc beänh vieän noùi rieâng. Hieän nay coâng taùc thu gom vaän chuyeån chöa ñöôïc quaûn lí toát. Baøi baùo caùo naøy seõ tìm hieåu quaù trình thu gom, vaän chuyeån raùc y teá ñeå ñöa ra bieän phaùp nhaèm giuùp cho nhöõng nhaø quaûn lí coù theå quaûn lí raùc y teá toát hôn traùnh gaây oâ nhieãm moâi tröôøng vaø gaây nguy hieåm cho coäng ñoàng xaõ hoäi. 1.2. MUÏC TIEÂU CUÛA ÑEÀ TAØI Muïc tieâu chính cuûa ñeà taøi laø tìm hieåu tình hình phaùt thaûi, qui trình thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lí raùc y teá treân ñòa baøn huyeän. Treân cô sô thu thaäp soá lieäu vaø döï tính möùc phaùt thaûi raùc y teá ñeán naêm 2010. Ñeà xuaát caùc bieän phaùp quaûn lí phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa huyeän. 1.3. YÙ NGHÓA CUÛA ÑEÀ TAØI Baùo caùo naøy cung caáp soá lieäu thöïc teá veà tình hình quaûn lí raùc y teá treân ñòa baøn ñöa ra soá lieäu tính toaùn döï baùo veà raùc y teá. Ñoàng thôøi ñeà xuaát caùc bieän phaùp xöû lí phuø hôïp giuùp nhaø quaûn lí coù cô sô ñeå quaûn lí toát hôn veà vaán ñeà raùc y teá treân ñòa baøn huyeän trong giai ñoaïn 2007-2010. 1.4. NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU -Thu thaäp soá lieäu veà ñieàu kieän töï nhieân- kinh teá-xaõ hoäi khu vöïc nghieân cöùu. -Thu thaäp soá lieäu veà hieän traïng thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lí raùc y teá treân ñòa baøn nghieân cöùu. -Thu thaäp soá lieäu veà raùc y teá taïi cô sôû trung taâm y teá treân ñòa baøn. Xaùc ñònh nguoàn phaùt sinh, döï baùo taûi löôïng ñeán naêm 2010. -Ñeà xuaát coâng ngheä xöû lí phuø hôïp. 1.5. GIÔÙI HAÏN CUÛA ÑEÀ TAØI Thôøi gian thöïc hieän: thaùng 10 ñeán thaùng 12 naêm 2007 Phaïm vi nghieân cöùu: Huyeän Ñöùc Troïng-Laâm Ñoàng 1.6. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 1.6.1. Phöông phaùp luaän nghieân cöùu Phöông phaùp nghieân cöùu laø nhöõng nguyeân taéc vaø caùch thöùc hoaït ñoäng khoa hoïc nhaèm ñaït tôùi chaân lí khaùch quan döïa treân cô sôû cuûa söï chöùng minh khoa hoïc. Vì vaäy caàn phaûi coù nhöõng nguyeân taéc vaø phöông phaùp cuï theå döïa vaøo ñoù caùc vaán ñeà ñöôïc giaûi quyeát. Baùo caùo naøy ñaõ tuaân theo nhöõng nguyeân taéc cô baûn nhaát ñöôïc aùp duïng trong nghieân cöùu khoa hoïc nhö: Nguyeân taéc veà tính khaùch quan: Trong nghieân cöùu khoa hoïc ñoøi hoûi phaûi xem xeùt söï vaät vaø ñoái töôïng nghieân cöùu ñuùng nhö noù coù, khoâng theâm bôùt, khoâng bòa ñaët. Ñeå thöïc hieän coâng taùc quaûn lí moâi tröôøng moät caùch hieäu quaû, caùc döõ lieäu moâi tröôøng cô sôû phaûi ñöôïc nghieân cöùu, thu thaäp moät caùch chính xaùc, khaùch quan döïa vaøo dieãn bieán moâi tröôøng thöïc teá. Nguyeân taéc söï vaät moät caùch toaøn dieän: Töùc laø xem xeùt söï vaät hieän töôïng moät caùch toång theå vôùi ñaày ñuû nhöõng yeáu toá caáu thaønh lieân quan trong moái quan heä khaêng khít vôùi caùc thaønh toá khaùc cuûa moâi tröôøng soáng töï nhieân-kinh teá-xaõ hoäi. Khi tieáp caän vaán ñeà moät caùch toaøn dieän seõ thaáy ñöôïc baûn chaát beân trong cuûa söï vaät hieän töôïng. Chæ coù phöông phaùp tieáp caän moät caùch toaøn dieän môùi ñuû cô sô ñeå ñöa ra nhöõng lôøi giaûi toát nhaát cho caùc baøi toaùn thöïc tieãn. Ñeå ñaït ñöôïc keát quaû tích cöïc nhaát trong caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu khoa hoïc, roõ raøng phaûi löïa choïn phöông phaùp nghieân cöùu phuø hôïp, caùc soá lieäu nghieân cöùu phaûi chính xaùc vaø thoáng nhaát, caùc noäi dung nghieân cöùu phaûi phuø hôïp vôùi yeâu caàu thöïc teá, caùc keát luaän, ñaùnh giaù ñöa ra phaûi coù caên cöù ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu thöïc tieãn. 1.6.2. Phöông phaùp nghieân cöùu a. Phöông phaùp thoáng keâ Phöông phaùp thoáng keâ nhaèm thu thaäp vaø xöû lí caùc soá lieäu veà tình hình phaùt thaûi raùc y teá taïi caùc cô sôû y teá nhaø nöôùc vaø tö nhaân hieän coù treân ñòa baøn khaûo saùt. b. Khaûo saùt thöïc ñòa Khaûo saùt thu thaäp soá lieäu taïi caùc cô sôû y teá tö nhaân vaø nhaø nöôùc treân ñòa baøn khaûo saùt. Khaûo saùt yù kieán cuûa ngöôøi daân soáng xung quanh caùc cô sôû coù phaùt sinh raùc thaûi y teá. c. Nghieân cöùu taøi lieäu -Tham khaûo caùc taøi lieäu coù lieân quan. -Quy cheá quaûn lí chaát thaûi y teá. -Tieâu chuaån Vieät Nam veà chaát thaûi raén vaø chaát thaûi nguy haïi. -Coâng ngheä xöû lí raùc y teá. 1.7 .TÌNH HÌNH NGHIEÂN CÖÙU TRONG VAØ NGOAØI NÖÔÙC 1.7.1. Caùc nghieân cöùu ngoaøi nöôùc Raùc y teá laø moät loaïi chaát thaûi coù tính nguy haïi raát cao neáu khoâng ñöôïc xöû lyù moät caùch trieät ñeå. Hieän nay treân Theá giôùi coù moät soá phöông phaùp ñeå xöû lyù raùc y teá: - Phöông phaùp xöû lyù: Thieâu ñoát, khöû khuaån baèng hoùa chaát, noài haáp, ñoùng goùi kín, vi soùng… - Phöông phaùp tieâu huûy: Baõi choân laáp chaát thaûi hôïp veä sinh, choân laáp trong khu ñaát beänh vieän, nöôùc thaûi ñöôïc thaûi vaøo heä thoáng. a. Xöû lyù baèng phöông phaùp khöû truøng Theo phöông phaùp naøy caùc chaát thaûi coù khaû naêng laây nhieãm tröôùc khi thaûi ra moâi tröôøng nhö caùc chaát thaûi noùi chung phaûi ñem ñi khöû truøng. ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån vieäc khöû truøng laø coâng ñoaïn ñaàu tieân khi xöû lyù raùc y teá nhaèm haïn cheá tai naïn cho nhaân vieân thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù. - Khöû truøng baèng hoùa chaát Hoùa chaát thöôøng duøng laø Clo vaø Hypoclorite, ñaây laø phöông phaùp reû tieàn, ñôn giaûn nhöng coù nhöôïc ñieåm laø thôøi gian tieáp xuùc ít, khoâng tieâu huûy heát vi khuaån trong raùc, ngoaøi ra moät soá loaøi vi khuaån coù khaû naêng beàn vöõng vôùi hoùa chaát söû duïng neân xöû lyù khoâng hieäu quaû. Maët khaùc Clo laø hoùa chaát chæ khöû truøng höõu hieäu khi coù caùc chaát höõu cô, maø raùc y teá coù caùc vi sinh vaät gaây beänh trong maùu hoaëc trong caùc dung dòch khaùc chöùa chuû yeáu caùc chaát höõu cô nhö vaäy khaû naêng khöû truøng laø raát keùm. Hoùa chaát baûn chaát ñaõ nguy hieåm caàn nghieàn nhoû chaát thaûi ñeå giaûm bôùt theå tích. - Khöû truøng baèng nhieät ôû aùp suaát cao Ñaây laø phöông phaùp ñaét tieàn, ñoøi hoûi cheá ñoä vaän haønh vaø baûo döôõng cao.Vì vaäy chæ thöôøng duøng xöû lyù caùc kim tieâm chích sau khi ñaõ ñöôïc nghieàn nhoû hoaëc laøm bieán daïng. Nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp naøy laø taïo ra muøi hoâi. Vôùi caùc beänh vieän ñaõ coù loø ñoát raùc thì kim tieâm coù theå ñöa vaøo loø ñoát tröïc tieáp. -Khöû truøng baèng sieâu cao taàng Phöông phaùp naøy coù khaû naêng khöû truøng toát vaø coù hieäu quaû cao. Tuy nhieân phöông phaùp naøy ñoøi hoûi kyõ thuaät cao, thieát bò ñaét tieàn vaø khi vaän haønh yeâu caàu phaûi coù chuyeân moân laø phöông phaùp chöa phoå bieán. b. Phöông phaùp trô hoùa (coá ñònh vaø ñoùng raén) Troän chaát thaûi vôùi xi maêng vaø caùc chaát khaùc khi choân laáp ñeå giaûm ruûi ro nhieãm baån nöôùc ngaàm. Phuø hôïp vôùi döôïc phaåm thaûi vaø tro coù haøm löôïng kim loaïi cao. Ñaây laø phöông phaùp ít toán keùm nhöng khoâng xöû lyù ñöôïc chaát thaûi nhieãm khuaån. c. Phöông phaùp choân laáp: Chaát thaûi ñöôïc choân laáp ôû baõi raùc hôïp veä sinh ñaûm baûo phuø hôïp vôùi moät soá chaát thaûi raén y teá sau khi khöû truøng hoaëc ñoát chaát laây nhieãm ñöôïc trô hoùa vaø ñem choân. Phöông phaùp naøy chi phí thaáp an toaøn neáu ngaên ngöøa vaø kieåm soaùt vieäc tieáp caän vôùi baõi choân laáp vaø haïn cheá ñöôïc thaåm thaáu töï nhieân. Vaø thöôøng duøng cho raùc thaûi sinh hoaït hoaëc moät phaàn raùc thaûi coâng nghieäp tuy nhieân phaûi tuaân thuû theo quy ñònh raát nghieâm ngaët veà moâi tröôøng. d. Phöông phaùp thieâu ñoát ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån thieâu ñoát ñöôïc aùp duïng roäng raõi -Öu ñieåm xöû lyù trieät ñeå, tieâu dieät vi sinh gaây beänh vaø chaát oâ nhieãm khaùc, dieän tích xaây döïng nhoû vaø coù theå ñoát raùc coù thôøi gian phaân huûy laâu. -Nhöôïc ñieåm: Chi phí ñaàu tö vaän haønh cao, thieâu ñoát moät soá chaát thaûi chöùa Clo, kim loaïi naëng ñaõ phaùt sinh ra buïi, chaát oâ nhieãm ñoäc haïi nhö Dioxin. 1.7.2.Caùc bieän phaùp xöû lyù raùc ôû Vieät Nam Tuy ñaõ coù quy cheá nhöng hieän nay ôû Vieät Nam vaán ñeà xöû lyù raùc y teá vaãn coøn haïn cheá, vieäc xöû raùc y teá chæ coù theå ñöôïc xöû lyù taïi ôû caùc thaønh phoá lôùn nhö Haø Noäi, Thaønh Phoá Hoà Chí Minh… Tröôùc tình traïng chaát thaûi y teá nguy haïi laãn loän vôùi raùc sinh hoaït. Boä Y teá ñaõ phoái hôïp vôùi Sôû Khoa hoïc coâng ngheä, Sôû Taøi nguyeân vaø moâi tröôøng, Sôû Giao thoâng coâng chaùnh vaø Sôû Keá hoaïch- ñaàu tö tieán haønh ñieàu tra trong caùc beänh vieän Haø Noäi ñöa ra phöông aùn xaây döïng xöôûng ñoát raùc taäp trung cho caùc beänh vieän treân ñòa baøn thaønh phoá. ÔÛ Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ coù nhieàu noå löïc trong vieäc xöû lyù raùc thaûi y teá nhö xaây döïng heä thoáng xöû lyù baèng phöông phaùp ñoát ôû Bình Höng Hoøa vôùi coâng suaát 7 taán/ngaøy vaø hoaøn thieän 33 nhaø chöùa raùc y teá cho caùc beänh vieän. Beänh vieän Baïch Mai laø moät trong nhöõng beänh vieän ñi tieân phong trong vieäc xöû lyù raùc thaûi y teá baèng vieäc laép ñaët moät heä thoáng ñoát raùc hieän ñaïi. Ñaây laø coâng ngheä môùi hoaøn toaøn laàn ñaàu ñöa vaøo nöôùc ta, tuy nhieân vieäc aùp duïng gaëp nhieàu trôû ngaïi bôûi khí haäu cuûa nöôùc ta quaù aåm maø raùc coù ñoä aåm treân 40% raát khoù ñoát neáu coù ñoát thì khí thaûi ra khoâng phaûi laø söï ñoát chaùy hoaøn toaøn. Vì theá noù trôû neân ñoäc haïi hôn, ngoaøi ra cuõng coøn coù moät soá trôû ngaïi khaùc. Vì vaäy caùc beänh vieän khoâng hoà hôûi trong vieäc ñoùn nhaän coâng ngheä môùi cuõng nhö xaây döïng heä thoáng xöû lyù raùc thaûi. Ñeå vieäc quaûn lyù chaát thaûi y teá toát hôn cuøng vôùi vieäc taêng cöôøng coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc, phaûi xaây döïng caùc khoa choáng nhieãm khuaån ôû caùc beänh vieän maïnh leân, thaønh laäp hieäp hoäi choáng nhieãm khuaån ñeå tö vaán, giuùp ñôõ Boä Y teá vaø caùc beänh vieän laøm toát coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi y teá beân caïnh ñoù phaûi taêng cöôøng truyeàn thoâng, naâng cao kieán thöùc vaø traùch nhieäm cuûa ngöôøi daân veà coâng taùc naøy, tích cöïc höôùng daãn nhaân vieân phaân loaïi vaø thaûi boû chaát thaûi ñuùng quy ñònh. Ngöôøi daân khi vaøo beänh vieän laøm phaùt sinh chaát thaûi caàn coù traùch nhieäm vaø yù thöùc hôn trong vieäc xöû lyù chaát thaûi. Chöông 2 TOÅNG QUAN LYÙ THUYEÁT VEÀ RAÙC Y TEÁ 2.1. ÑAËC TRÖNG CUÛA RAÙC Y TEÁ Chaát thaûi y teá (CTYT) laø chaát thaûi phaùt sinh trong caùc cô sôû y teá, töø caùc hoaït ñoäng khaùm chöõa beänh, chaêm soùc, xeùt nghieäm, phoøng beänh, nghieân cöùu, ñaøo taïo. Chaát thaûi y teá coù theå ôû daïng raén, loûng vaø daïng khí. Chaát thaûi y teá nguy haïi laø chaát thaûi coù moät trong caùc thaønh phaàn nhö: maùu, dòch cô theå, chaát baøi tieát, caùc boä phaän hoaëc cô quan cuûa ngöôøi, ñoäng vaät, bôm kim tieâm vaø caùc vaät saéc nhoïn, döôïc phaåm, hoùa chaát vaø caùc chaát phoùng xaï duøng trong y teá. Neáu nhöõng chaát thaûi naøy khoâng ñöôïc tieâu huûy seõ gaây nguy haïi cho moâi tröôøng vaø söùc khoûe con ngöôøi. Quaûn lyù chaát thaûi y teá laø moät trong nhöõng nhieäm vuï quan troïng cuûa ngaønh y teá vaø caùc ngaønh khaùc coù lieân quan nhaèm baûo veä moâi tröôøng soáng, baûo veä söùc khoûe cho thaày thuoác, nhaân vieân y teá, ngöôøi beänh vaø cho caû coäng ñoàng. Nhaèm ñaåy maïnh coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi, thöïc hieän luaät baûo veä moâi tröôøng. Ngaøy 3/4/1997 Thuû Töôùng Chính phuû ñaõ ra chæ thò 199 TTg veà nhöõng bieän phaùp caáp baùch trong coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén ôû caùc ñoâ thò vaø khu coâng nghieäp. Ngaøy 16/7/1999 Thuû Töôùng ban haønh quyeát ñònh soá 155/1999/QÑ-TTg veà vieäc ban haønh quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi. Sau khi quyeát ñònh naøy ñöôïc ban haønh ngaøy 27/8/1999 Boä Y teá chính thöùc ban haønh quyeát ñònh soá 2575/1999/QÑ- BYT veà quy cheá quaûn lyù chaát thaûi y teá. Quy cheá naøy goàm 7 chöông 31 ñieàu qui ñònh töø vieäc phaân loaïi, thu gom, vaän chuyeån cho ñeán coâng taùc thanh tra, kieåm tra taïi caùc cô sôû y teá vaø beänh vieän. Chaát thaûi y teá laø moät trong nhöõng loaïi chaát thaûi naèm trong danh muïc A cuûa danh muïc chaát thaûi nguy haïi. Vì vaäy vieäc quaûn lyù chaát thaûi y teá caàn tuaân thuû caùc quy ñònh coù lieân quan ñeán quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi. 2.1.1. Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi beänh vieän Theo nghieân cöùu cuûa caùc baùc só taïi beänh vieän Nhi ñoàng I, thaønh phaàn cuûa chaát thaûi y teá goàm:-80% raùc y teá loaïi thöôøng -18-18,5% vaät saéc nhoïn-1,5- 2% moâ Chaát thaûi y teá taïi caùc beänh vieän ñöôïc phaân laøm 2 nhoùm sau : - Chaát thaûi sinh hoaït: phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng sinh hoaït cuûa beänh nhaân, ngöôøi nhaø beänh nhaân vaø caùc nhaân vieân y teá cuõng nhö caùc chaát thaûi phaùt sinh taïi caùc khu coâng coäng nhö nhaø aên, vöôøn caây ... - Chaát thaûi y teá: phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng khaùm vaø ñieàu trò vaø ñöôïc phaân loaïi nhö chaát thaûi nguy haïi. Nhoùm chaát thaûi naøy bao goàm caùc chaát thaûi dính maùu, caùc chaát loûng vaø caùc chaát baøi tieát töø cô theå, caùc moâ vaø caùc boä phaän bò loaïi boû cuûa cô theå, bôm kim tieâm, oáng truyeàn, dao moå, chai loï vaø caùc loaïi gaêng baûo hoä ñaõ söû duïng, caùc hoùa chaát hoaëc döôïc phaåm heát haïn , bieán chaát, caùc chaát phoùng xaï... Baûng 2.1 Söï khaùc nhau giöõa caùc loaïi chaát thaûi Thaønh phaàn CT laây nhieãm (% troïng löôïng) CT thoâng thöôøng (% troïng löôïng) CT ñoâ thò (% troïng löôïng) Giaáy 31,0 36,0 41,9 Carton 0,0 3,0 12,2 Plastic 29,0 20,0 11,2 Cao su 12,0 1,4 1,6 Vaûi 5,0 2,1 2,9 Thöïc phaåm 1,0 11,7 11,9 Raùc vöôøn 0,0 2,0 0,0 Thuyû tinh 3,2 4,8 7,5 Kim loaïi 1,1 7,2 6,0 Chaát dòch 17,7 9,9 0,0 Misorganics 0,0 1,9 0,4 (nguoàn: Cefinea,2003) 2.1.1.1.Ñoä aåm Ñoä aåm cuûa chaát thaûi raén laø thoâng soá lieân quan ñeán giaù trò nhieät löôïng, xem xeùt khi löïa choïn, phöông phaùp xöû lyù, thieát keá baõi choân laáp vaø loø ñoát. Ñoä aåm thay ñoåi theo thaønh phaàn vaø theo muøa trong naêm. Tuøy töøng loaïi chaát thaûi coù ñoä aåm khaùc nhau 8,5 – 17%, chuû yeáu laø giaáy, plastic chieám tyû leä cao. Ñoä aåm töông ñoái thöôøng thích hôïp vôùi phöông phaùp xöû lyù baèng coâng ngheä thieâu ñoát. 2.1.1.2. Tyû troïng Xaùc ñònh baèng tyû soá giöõa troïng löôïng cuûa maãu raùc vaø theå tích chieám choã. Tyû troïng thay ñoåi theo thaønh phaàn, ñoä aåm, ñoä neùn chaët cuûa raùc. Tyû troïng laø thoâng soá quan troïng phuïc vuï cho coâng taùc thu gom, vaän chuyeån. Raùc thaûi coù giaù trò nhieät löôïng cao neân xöû lyù baèng phöông phaùp thieâu ñoát, raùc coù thaønh phaàn höõu cô cao, deã phaân huûy phaûi thu gom trong ngaøy vaø öu tieân xöû lyù baèng phöông phaùp sinh hoïc. 2.1.1.3. Tính chaát hoaù hoïc - Thaønh phaàn höõu cô: ñöôïc xaùc ñònh laø phaàn vaät chaát coù theå bay hôi sau khi nung ôû 950oC. - Thaønh phaàn voâ cô (tro): laø phaàn trong coøn laïi sau khi nung ôû 950oC. - Thaønh phaàn phaàn traêm (%): phaàn traêm cuûa caùc nguyeân toá C, H, O, N, S vaø tro. Thaønh phaàn % ñöôïc xaùc ñònh ñeå tính giaù trò nhieät löôïng cuûa raùc. 2.1.1.4. Giaù trò löôïng Nhieät thoaùt ra töø vieäc ñoát CTYT laø moät thoâng soá quan troïng, coù ñôn vò kj/kg. Caùc loø ñoát ñeàu coù boä phaän caáp khí beân trong tröïc tieáp aûnh höôûng ñeán khaû naêng chaùy. Vì vaäy, khoái löôïng chaát thaûi coù theå ñoát moãi giôø phuï thuoäc vaøo giaù trò nhieät löôïng moãi kg chaát thaûi. Nhieät löôïng (Q) raùc thaûi tính theo coâng thöùc: Q = 339 C + 1256H – 108,8(O-S) – 25,1(W + 9H) (kj/kg) C, H, 0, N, S vaø tro laø % troïng löôïng moãi yeáu toá trong raùc. 2.1.2. Phaân loaïi vaø xaùc ñònh chaát thaûi Theo chöông 2 ñieàu 7 quy cheá quaûn lyù chaát thaûi quy ñònh, chaát thaûi y teá ñöôïc phaân thaønh 5 loaïi sau:- Chaát thaûi laâm saøng- Chaát thaûi phoùng xaï- Chaát thaûi hoùa hoïc - Caùc bình chöùa khí coù aùp suaát - Chaát thaûi sinh hoaït 2.1.2.1. Chaát thaûi laâm saøng Chaát thaûi laâm saøng goàm 5 nhoùm: Nhoùm A: laø chaát thaûi nhieãm khuaån bao goàm nhöõng vaät lieäu bò thaám maùu, thaám dòch, caùc chaát baøi tieát cuûa ngöôøi beänh nhö baêng, gaïc, boâng, gaêng tay, boù boät, ñoà vaûi, caùc tuùi haäu moân nhaân taïo, daây truyeàn maùu, caùc oáng thoâng, daây vaø tuùi ñöïng dòch daãn löu… Nhoùm B: laø caùc vaät saéc nhoïn bao goàm bôm kim tieâm, löôõi vaø caùn dao moå, ñinh moå, cöa, caùc oáng tieâm, maûnh thuûy tinh vôõ vaø moïi vaät lieäu coù theå gaây ra caùc veát caét hoaëc choïc thuûng, cho duø chuùng coù theå nhieãm khuaån hay khoâng nhieãm khuaån. Nhoùm C: laø chaát thaûi coù nguy cô laây nhieãm cao phaùt sinh töø caùc phoøng xeùt nghieäm bao goàm: gaêng tay, lam kính, oáng nghieäm, beänh phaåm sau khi sinh thieát/xeùt nghieäm /nuoâi caáy, tuùi ñöïng maùu... Nhoùm D: laø chaát thaûi döôïc phaåm bao goàm:-Döôïc phaåm quaù haïn, döôïc phaåm bò nhieãm khuaån, döôïc phaåm bò ñoå, döôïc phaåm khoâng coøn nhu caàu söû duïng.- Thuoác gaây ñoäc teá baøo. Nhoùm E: laø caùc moâ vaø cô quan ngöôøi- ñoäng vaät, bao goàm: taát caû caùc moâ cuûa cô theå (duø nhieãm khuaån hay khoâng nhieãm khuaån), caùc cô quan, chaân tay, rau thai, baøo thai, xaùc suùc vaät. 2 .1.2.2. Chaát thaûi phoùng xaï Chaát thaûi phoùng xaï laø chaát thaûi coù hoaït ñoä rieâng gioáng nhö caùc chaát phoùng xaï. Taïi caùc cô sô y teá chaát thaûi phoùng xaï phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng chaån ñoaùn, hoùa trò lieäu vaø nghieân cöùu. Chaát thaûi phoùng xaï bao goàm: chaát thaûi raén, loûng vaø khí Chaát thaûi phoùng xaï raén goàm: Caùc vaät lieäu söû duïng trong caùc xeùt nghieäm, chaån ñoaùn, ñieàu trò nhö oáng tieâm, bôm tieâm, kim tieâm, kính baûo hoä, giaáy thaám, gaïc saùt khuaån, oáng nghieäm, chai loï ñöïng chaát phoùng xaï… Chaát thaûi phoùng xaï loûng goàm: dung dòch coù chöùa nhaân phoùng xaï phaùt sinh trong quaù trình chaån ñoaùn, ñieàu trò nhö nöôùc tieåu cuûa ngöôøi beänh, caùc chaát baøi tieát, nöôùc suùc röûa caùc duïng cuï coù chöùa phoùng xaï… Chaát thaûi phoùng xaï khí goàm: Caùc chaát khí duøng trong laâm saøng nhö 133Xe, caùc chaát khí thoaùt ra töø caùc kho chöùa chaát phoùng xaï… 2. 1.2.3. Chaát thaûi hoùa hoïc Chaát thaûi hoùa hoïc bao goàm caùc chaát raén, loûng vaø khí. Chaát thaûi hoùa hoïc trong caùc cô sôû y teá ñöôïc phaân thaønh 2 loaïi: a. Chaát thaûi hoùa hoïc khoâng gaây nguy haïi nhö ñöôøng, acid beùo, moät soá muoái voâ cô vaø höõu cô. b. Chaát thaûi hoùa hoïc nguy haïi bao goàm : - Formaldehyd: ñöôïc duøng trong khoa giaûi phaåu beänh, loïc maùu, öôùp xaùc vaø ñöôïc duøng ñeå baûo quaûn caùc maãu xeùt nghieäm ôû moät soá khoa khaùc. - Caùc hoùa chaát quang hoùa hoïc: coù trong caùc dung dòch duøng coá ñònh vaø traùng phim. - Caùc dung moâi: Caùc dung moâi duøng trong cô sôû y teá bao goàm caùc hôïp chaát halogen nhö methylen chlorid, chlorofom, freons, trichloro ethylen, caùc thuoác meâ boác hôi nhö halothan, caùc hôïp chaát khoâng coù halogen nhö xylen, aceton, isopropanol, toluen, ethy acetat vaø acetonitril. - Oxit ethylen- oxit ethylen ñöôïc söû duïng ñeå tieät khuaån caùc thieát bò y teá, phoøng phaåu thuaät neân ñöôïc ñoùng thaønh bình vaø gaén vôùi thieát bò tieät khuaån. Loaïi khí coù theå gaây ra nhieàu ñoäc tính vaø coù theå gaây ra ung thö ôû ngöôøi. - Caùc chaát hoùa hoïc hoãn hôïp bao goàm caùc dung dòch laøm saïch vaø khöû khuaån nhö phenol, daàu môõ vaø caùc dung moâi laøm veä sinh… 2. 1.2.4. Caùc bình chöùa khí coù aùp suaát Caùc cô sôû y teá thöôøng coù caùc bình chöùa khí coù aùp suaát nhö bình ñöïng oxy, CO2, bình ga, bình khí dung vaø caùc bình döïng khí duøng moät laàn. Caùc bình naøy naøy deã gaây chaùy, noå khi thieâu ñoát vì vaäy phaûi thu gom rieâng. 2. 1.2.5. Chaát thaûi sinh hoaït bao goàm: Chaát thaûi khoâng bò nhieãm caùc chaát thaûi nguy haïi, phaùt sinh töø caùc buoàng beänh, phoøng laøm vieäc, haønh lang, caùc boä phaän cung öùng, nhaø kho, nhaø giaët, nhaø aên…bao goàm: giaáy baùo, taøi lieäu, vaät lieäu ñoùng goùi, thuøng caùc toâng, tuùi nilon, tuùi ñöïng phim, vaät lieäu goùi thöïc phaåm, thöùc aên dö thöøa cuûa ngöôøi beänh, hoa vaø raùc queùt doïn töø caùc saøn nhaø. Chaát thaûi ngoaïi caûnh: laù caây vaø raùc töø caùc khu ngoaïi caûnh… Baûng 2.2: Thaønh phaàn cuûa raùc thaûi y teá theo caùc khu vöïc khaùc nhau ôû Vieät Nam Thaønh phaàn raùc thaûi y teá Tyû leä(%) Coù thaønh phaàn chaát nguy haïi Caùc chaát höõu cô 52,9 Khoâng Chai nhöïa PVC, PE, PP 10,1 Coù Boâng baêng 8,8 Coù Voû hoäp kim loaïi 2,9 Khoâng Chai loï thuûy tinh, xilanh thuûy tinh, oáng thuoác thuûy tinh 2,3 Coù Kim tieâm, oáng tieâm 0,9 Coù Giaáy loaïi, catton 0,8 Khoâng Caùc beänh phaåm sau moå 0,6 Coù Ñaát, caùt,saønh söù vaø caùc chaát raén khaùc 20,9 Khoâng Toång coäng 100 Tyû leä phaàn chaát thaûi nguy haïi 22,6 (Nguoàn: Boä Y teá, 2000) 2. 1.3. KHOÁI LÖÔÏNG CHAÁT THAÛI PHAÙT SINH TÖØ CAÙC CÔ SÔÛ Y TEÁ 2. 1.3.1. Khoái löôïng chaát thaûi y teá phaùt sinh taïi caùc nöôùc treân Theá giôùi Theo taøi lieäu cuûa Toå chöùc Y teá Theá giôùi (WHO) khoái löôïng chaát thaûi phaùt sinh töø caùc nöôùc nhö sau: Baûng 2.3: Löôïng chaát thaûi phaùt sinh töø caùc nöôùc theo tuyeán beänh vieän Tuyeán beänh vieän Toång löôïng chaát thaûi (kg/giöôøng beänh/ngaøy) CTYT nguy haïi (kg/giöôøng beänh/ngaøy) Beänh vieän Trung öông 4,1-8,7 0,4-1,6 Beänh vieän Tænh 2,0-4,2 0,2-1,1 Beänh vieän Huyeän 0,5-1,8 0,1-0,4 (Nguoàn: Theo taøi lieäu Toå chöùc Y teá Theá giôùi (WHO), 2000) Baûng 2.4: Khoái löôïng chaát thaûi phaùt sinh taïi caùc chaâu luïc Chaâu luïc Toång löôïng chaát thaûi (kg/giöôøng beänh/ngaøy CTYT nguy haïi (kg/giöôøng beänh/ngaøy) Baéc Myõ 7,0-10,0 0,7-2,0 Myõ Latinh 3,0- 6,0 0,3-1,2 Ñoâng AÙ - Caùc nöôùc thu nhaäp cao - Caùc nöôùc thu nhaäp thaáp 2,5-4,0 1,8-2,2 0,3-0,8 0,2-0,5 Ñoâng AÂu 1,4-2,0 0,2-0,4 TrungÑoâng 1,3-3,0 0,2-0,6 (Nguoàn: Theo Toå chöùc Y teá Theá giôùi (WHO), 2000) 2. 1.3.2. Khoái löôïng chaát thaûi y teá phaùt sinh taïi caùc beänh vieän ôû Vieät Nam Löôïng chaát thaûi taïi caùc beänh vieän. Theo keát quaû khaûo saùt cuûa BoäY teá (Vuï Ñieàu Trò) taïi beänh vieän naêm 2000 löôïng chaát thaûi y teá phaùt sinh taïi caùc beänh vieän theo tuyeán nhö sau: Baûng 2.5: Löôïng chaát thaûi phaùt sinh taïi caùc beänh vieän Tuyeán beänh vieän Toång löôïng chaát thaûi (kg/giöôøng beânh/ngaøy) CTYT nguy haïi (kg/giöôøng beänh/ngaøy) Beänh vieän Trung öông 0,97 0,16 Beänh vieän Tænh 0,88 0,14 Beänh vieän Huyeän 0,73 0,11 Chung 0,86 0,14 Nguoàn: Boä Y teá (Vuï Ñieàu Trò), 2000) Löôïng chaát thaûi phaùt sinh taïi caùc khoa trong beänh vieän Baûng 2.6: Löôïng chaát thaûi phaùt sinh taïi caùc khoa hoài söùc caáp cöùu Tuyeán beänh vieän Toång löôïng chaát thaûi (kg/giöôøng beänh/ngaøy) CTYT nguy haïi (kg/giöôøng beänh/ngaøy) Beänh vieän Trung öông 1,08 0,30 Beänh vieän Tænh 1,27 0,31 Beänh vieän Huyeän 1,00 0,18 (Nguoàn: Boä Y teá (Vuï Ñieàu Trò), 2000) Löôïng chaát thaûi y teá trung bình/ giöôøng beänh haøng ngaøy cuûa khoa hoài söùc caáp cöùu cao so vôùi löôïng chaùt thaûi y teá chung cuûa caùc beänh vieän. Ñaëc bieät taïi caùc beänh vieän tuyeán Trung öông vaø tuyeán tænh con soá naøy leân ñeán 0,3 kg/giöôøng beänh. Baûng 2.7: Löôïng chaát thaûi phaùt sinh taïi khoa ñieàu trò heä noäi Tuyeán beänh vieän Toång löôïng chaát thaûi (kg/giöôøng beänh/ngaøy) CTYT nguy haïi (kg/giöôøng beänh/ngaøy) Beänh vieän Trung öông 0,64 0,04 Beänh vieän Tænh 0,47 0,03 Beänh vieän Huyeän 0,45 0,02 (Nguoàn: Boä Y teá (Vuï Ñieàu Trò), 2000) Baûng 2.8: Löôïng chaát thaûi phaùt sinh taïi khoa nhi Tuyeán beänh vieän Toång löôïng chaát thaûi (kg/giöôøng beänh/ngaøy) CTYT nguy haïi (kg/giöôøng beänh/ngaøy) Beänh vieân Trung öông 0.50 0.04 Beänh vieän Tænh 0.41 0.05 Beänh vieän Huyeän 0.45 0.02 (Nguoàn: Boä Y teá (Vuï Ñieàu Trò), 2000) Löôïng chaát thaûi y teá vaø chaát thaûi sinh hoaït phaùt sinh taïi caùc khoa noäi vaø khoa nhi ôû caùc tuyeán beänh vieän ñeàu thaáp hôn löôïng chaát thaûi bình quaân treân toaøn beänh vieän. Keát quaû naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vì taïi caùc khoa naøy chuû yeáu ñieàu trò baèng thuoác, caùc kyõ thuaät y teá taùc ñoäng leân ngöôøi beänh ít hôn moät soá khoa khaùc nhö khoa ngoaïi, khoa phuï saûn. Baûng 2.9: Löôïng chaát thaûi phaùt sinh taïi khoa saûn Tuyeán beänh vieän Toång löôïng chaát thaûi (kg/giöôøng beänh/ngaøy) CTYT nguy haïi (kg/giöôøng beänh/ngaøy) Beänh vieän Trung öông 0,82 0,21 Beänh vieän Tænh 0,95 0,22 Beänh vieän Huyeän 0,74 0,17 (Nguoàn: Boä Y teá (Vuï Ñieàu Trò ), 2000) Do tính chaát ñaëc thuø cuûa khoa ngoaïi vaø khoa phuï saûn neân löôïng chaát thaûi phaùt sinh taïi khoa naøy cao hôn löôïng chaát thaûi phaùt sinh trung bình cuûa beänh vieän vaø caùc khoa ñieàu trò heä noäi. Chaát thaûi phaùt sinh taïi caùc khoa naøy chuû yeáu laø chaát thaûi nhieãm khuaån (chaát thaûi laâm saøng nhoùm A) vaø chaát thaûi töø caùc hoaït ñoäng phaåu thuaät (chaát thaûi laâm saøng nhoùm E). Baûng 2.10 Löôïng chaát thaûi phaùt sinh taïi khoa maét- tai muõi hoïng-raêng haøm maët. Tuyeán beänh vieän Toång löôïng chaát thaûi (kg/giöôøng beänh/ngaøy) CTYT nguy haïi (kg/giöôøng beänh/ngaøy) Beänh vieän Trung öông 0,66 0,12 Beänh vieän Tænh 0,68 0,10 Beänh vieän Huyeän 0,34 0,08 (Nguoàn: Boä Y teá (Vuï Ñieàu Trò), 2000) Baûng 2.11: Löôïng chaát thaûi phaùt sinh taïi khoa caän laâm saøng Tuyeán beänh vieän Toång löôïng chaát thaûi (kg/giöôøng beänh/ngaøy) CTYT nguy haïi (kg/giöôøng beänh/ngaøy) Beänh vieän Trung öông 0,11 0,03 Beänh vieän Tænh 0,10 0,03 Beänh vieän Huyeän 0,08 0,03 (Nguoàn: BoäY teá (Vuï Ñieàu Trò), 2000) 2.1.4. CAÙC QUY TRÌNH VEÀ PHAÂN LOAÏI, THU GOM, VAÄN CHUYEÅN VAØ LÖU GIÖÕ CHAÁT THAÛI NGUY HAÏI 2. 1.4.1.Maõ hoùa caùc tuùi,hoäp vaø thuøng ñöïng chaát thaûi . Chaát thaûi phaûi ñöôïc phaân loaïi ngay taïi nguoàn thaûi vaø phaûi ñöôïc ñöïng trong caùc tuùi, hoäp hoaëc thuøng coù maøu saéc ñaõ ñöôïc quy ñònh: - Maøu vaøng: ñöïng chaát thaûi laâm saøng, beân ngoaøi phaûi coù bieåu töôïng veà nguy haïi sinh hoïc. - Maøu xanh: ñöïng chaát thaûi sinh hoaït. - Maøu ñen: ñöïng chaát thaûi hoùa hoïc, chaát thaûi phoùng xaï, thuoác gaây ñoäc teá baøo. Caùc tuùi, hoäp vaø thuøng ñöïng coù caùc maøu treân chæ ñöôïc söû duïng ñeå ñöïng chaát thaûi vaø khoâng duøng vaøo caùc muïc ñích khaùc. Tuùi ñöïng chaát thaûi phaûi ñaûm baûo caùc tieâu chuaån sau: - Tuùi ñöïng chaát thaûi ñeå ñem ñi ñoát phaûi laø tuùi nhöïa PE hoaëc PP khoâng duøng tuùi nhöïa PVC vì khi ñoát seõ taïo ra nhieàu chaát gaây oâ nhieãm. - Thaønh tuùi daày, kích thöôùc tuùi phaûi phuø hôïp vôùi löôïng chaát thaûi phaùt sinh, theå tích toái ña cuûa tuùi laø 0,1m3. - Beân ngoaøi tuùi phaûi coù ñöôøng keû ngang ôû möùc 2/3 tuùi vaø coù doøng chöõ “khoâng ñöôïc ñöïng quaù vaïch naøy”. - Thuøng chöùa ñeå tieâu huûy kim tieâm vaø caùc vaät saéc nhoïn ñöôïc saûn xuaát vôùi nhieàu loaïi kích côõ khaùc nhau chuùng laøm baèng caùc vaät lieäu cöùng, khoâng bò xuyeân thuûng, khoâng bò roø ræ vaø coù theå thieâu ñoát ñöôïc. Caùc hoäp ñöïng coù theå tích töø 2,5lít, 6lít, 12lít, 20lít phuø hôïp vôùi löôïng chaát thaûi phaùt sinh. Hoäp lôùn hôn chæ neân duøng ôû nhöõng nôi coù löôïng chaát thaûi laø caùc vaät saéc nhoïn phaùt sinh nhieàu. Caùc thuøng naøy caàn coù khe hôû ñuû lôùn ñeå thaû caùc vaät saéc nhoïn vaøo maø khoâng caàn phaûi duøng löïc ñeå aán daãn ñeán nhöõng nguy cô bò ruûi ro. Caùc hoäp ñöïng vaät saéc nhoïn phaûi thieát keá sao cho thuaän lôïi cho vieäc thu gom caû bôm vaø kim tieâm, khi di chuyeån chaát thaûi beân trong khoâng bò ñoå ra ngoaøi, coù quai vaø coù naép ñeå daùn kín laïi khi thuøng ñaõ ñaày 2/3. - Caùc thuøng ñöïng chaát thaûi phaûi laøm baèng nhöïa Poly Etylen coù tyû troïng cao, thaønh daày vaø cöùng, coù naép ñaäy. Nhöõng thuøng thu gom coù dung tích lôùn caàn coù baùnh xe ñaåy. Thuøng maøu vaøng ñeå thu gom caùc tuùi nilon maøu vaøng ñöïng chaát thaûi laâm saøng. Thuøng maøu xanh ñeå thu gom caùc tuùi nilon maøu xanh ñöïng chaát thaûi sinh hoaït. Thuøng maøu ñen ñeå thu gom caùc tuùi nilon maøu ñen ñöïng chaát thaûi hoùa hoïc vaø caùc chaát phoùng xaï. Dung tích thuøng tuøy vaøo khoái löôïng chaát thaûi phaùt sinh, coù theå töø 10 ñeán 250 lít. Khi caùc tuùi ñöïng chaát thaûi ñaõ ñaït tôùi theå tích quy ñònh (2/3) tuùi, caàn phaûi buoäc hoaëc haøn kín. Caùc tuùi coù troïng löôïng nheï coù theå buoäc tuùm coå laïi. 2. 1.4.2. Phaân loaïi chaát thaûi Traùch nhieäm cuûa caùc ñieàu döôõng vieân caùc khoa laø phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn thaûi taát caû chaát thaûi laâm saøng chæ ñöôïc chöùa ñöïng trong tuùi nilon maøu vaøng ñoàng thôøi phaûi buoäc kín caùc tuùi khi chaát thaûi ñaõ chöùa ñeán möùc 2/3. Nhaân vieân coù theå khaéc phuïc sai soùt trong khi phaân loaïi baèng caùch cho tuùi ñöïng chaát thaûi ñaõ nhieãm khuaån vaøo trong moät tuùi khaùc ñuùng maõ maøu saéc quy ñònh. Tuyeät ñoái khoâng ñöôïc nhaët nhöõng chaát thaûi ñaõ phaân loaïi nhaàm ra khoûi tuùi hoaëc thuøng chöùa moät khi ñaõ cho chaát thaûi vaøo thuøng. Vieäc phaân loaïi ñöôïc thöïc hieän ngay taïi thôøi ñieåm phaùt sinh cho tôùi khi chaát thaûi ñöôïc tieâu huûy. Chaát thaûi laâm saøng vaø chaát thaûi sinh hoaït phaùt sinh trong beänh vieän vaø caùc cô sôû y teá khoâng ñöôïc troän laãn vôùi nhau. Neáu khoâng may troän laãn 2 loaïi chaát thaûi thì chaát thaûi ñoù phaûi ñöôïc xöû lyù nhö laø chaát thaûi laâm saøng. 2. 1.4.3. Thu gom chaát thaûi Caùc tuùi hoaëc thuøng ñöïng chaát thaûi laâm saøng phaûi ñöôïc chuyeån ñi khoûi khoa, phoøng ít nhaát moät ngaøy moät laàn hoaëc khi caàn thieát. Khoâng ñöôïc vaän chuyeån chaát thaûi neáu khoâng ñöôïc baûo ._.veä ñeå traùnh gaây ñoå chaát thaûi ra ngoaøi. Caùc hoäp ñöïng vaät saéc nhoïn phaûi daùn kín vaø cho vaøo tuùi nilon maøu vaøng tröôùc khi chuyeån ra khoûi khoa, phoøng. Hoä lyù seõ thu gom chaát thaûi y teá nguy haïi vaø chaát thaûi sinh hoaït töø nôi chaát thaûi phaùt sinh veà nôi taäp trung chaát thaûi cuûa khoa. Khoâng ñöôïc thay theá tuùi ñöïng chaát thaûi nguy haïi maøu vaøng baèng tuùi maøu xanh trong moïi hoaøn caûnh. Nhöõng nôi ñaët thuøng ñöïng chaát thaûi laâm saøng vaø chaát thaûi sinh hoaït phaûi ñöôïc ñònh roõ taïi moãi khoa, phoøng. Moãi khoa caàn coù nôi löu giöõ caùc tuùi ñöïng chaát thaûi theo töøng loaïi. Traùch nhieäm cuûa ñieàu döôõng vieân vaø nhaân vieân trong khoa phaûi ñaûm baûo raèng moät khi chaát thaûi laâm saøng ñöôïc ñöa ra khoûi khoa phaûi ñöôïc ñeå trong tuùi nilon maøu vaøng vaø khoâng ñöôïc duøng ghim daäp ñeå laøm kín mieäng tuùi. 2.1.4.4. Vaän chuyeån caùc tuùi, hoäp vaø thuøng ñöïng chaát thaûi trong caùc cô sô y teá Nhaân vieân vaän chuyeån chaát thaûi laâm saøng töø tuùi vaøo thuøng vaø töø caùc thuøng nhoû vaøo caùc thuøng chöùa lôùn coù theå ít chuù yù ñeán nhöõng coâng vieäc vaø trôû thaønh thöôøng leä. Chính vì vaäy nguy cô toån thöông ñeán nhöõng nhaân vieân vaän chuyeån chaát thaûi ngaøy caøng taêng leân. Do ñoù nhaân vieân laøm coâng vieäc vaän chuyeån chaát thaûi nguy haïi caàn phaûi ñöôïc ñaøo taïo ñeå naém vöõng caùc nguyeân taéc sau: Tröôùc tieân phaûi kieåm tra caùc tuùi, thuøng ñöïng chaát thaûi ñaõ buoäc kín mieäng chöa . Caùc tuùi ñöïng chaát thaûi chæ ñöôïc nhaác leân ôû coå cuûa tuùi vaø boû vaøo thuøng. Caàn haïn cheá toái ña vaän chuyeån chaát thaûi baèng tay ôû nhöõng nôi coù theå ñöôïc vì ñaây laø nguoàn goác chính gaây ra ruûi ro do kim tieâm ñaâm vaøo tay khi bôm tieâm khoâng ñöôïc phaân loaïi vaø boû vaøo thuøng ñöïng vaät saéc nhoïn theo ñuùng quy ñònh. Khoâng ñöôïc keïp tuùi ñöïng chaát thaûi vaøo saùt cô theå vaø khoâng neân vaän chuyeån quaù nhieàu tuùi cuøng moät luùc. Coá gaéng ñöøng ñeå caùc tuùi ñöïng chaát thaûi va vaøo cô theå khi ñang vaän chuyeån. Nguy cô hay gaëp nhaát gaây nguy haïi tôùi söùc khoûe laø tai naïn do kim ñaâm. Nhöõng kim tieâm khoâng ñöïoc phaân loaïi chính xaùc seõ laø nguyeân nhaân gaây ra ruûi ro naøy . Kieåm tra caùc thuøng ñöïng chaát thaûi nguy haïi khoâng bò vôõ tröôùc khi vaän chuyeån. Caùc tuùi ñöïng chaát thaûi maøu vaøng khoâng ñöôïc neùm hoaëc thaû maïnh ñeå traùnh tröôøng hôïp tuùi bò hoûng hoaëc chaát thaûi rôi vaõi ra ngoaøi. Caùc vaät saéc nhoïn coù theå xuyeân thuûng thaønh hoaëc ñaùy cuûa hoäp ñöïng baèng Polypropylen. Caùc hoäp naøy caàn ñöôïc nhaác leân vaø vaän chuyeån baèng quai cuûa hoäp, khoâng ñöôïc duøng tay kia ñeå naâng hoaëc ñôõ ñaùy cuûa hoäp. Ñaûm baûo raèng chaát thaûi nguy haïi vaø chaát thaûi sinh hoaït khoâng ñeå laãn vôùi nhau. Nhöõng tuùi, thuøng ñöïng chaát thaûi phaûi ñöôïc löu giöõ taïi nhöõng nôi quy ñònh khoâng ñöôïc ñeå ngoaøi trôøi. Thöïc hieän caùc quy trình veä sinh vaø khöû khuaån thích hôïp khi khoâng may laøm ñoå chaát thaûi hoaëc bieát caùch baùo caùo khi gaëp ruûi ro bò vaät saéc nhoïn ñaâm vaøo cô theå. Ñeå haïn cheá vieäc vaän chuyeån chaát thaûi qua caùc khu vöïc chaêm soùc ngöôøi beänh vaø caùc khu vöïc saïch khaùc, caàn thieát keá ñöôøng vaän chuyeån chaát thaûi töø nôi löu giöõ chaát thaûi ban ñaàu taïi khoa, phoøng vaø nôi löu giöõ chaát thaûi taäp trung cuûa toaøn beänh vieän. Thuøng vaän chuyeån coù baùnh xe, xe ñaåy ñöôïc söû duïng ñeå vaän chuyeån caùc thuøng chaát thaûi ñeán khu taäp trung chaát thaûi cuûa beänh vieän. Caùc phöông tieän naøy chæ ñeå vaän chuyeån chaát thaûi y teá phaûi taåy ueá vaø khöû truøng ngay sau khi vaän chuyeån chaát thaûi. Phöông tieän vaän chuyeån chaát thaûi sao cho deã cho chaát thaûi vaøo, deã laáy chaát thaûi ra, deã laøm saïch, deã taåy ueá, deã laøm khoâ. 2.1.4.5. Löu giöõ chaát thaûi trong beänh vieän Nôi löu giöõ chaát thaûi beänh vieän phaûi coù ñuû caùc ñieàu kieän sau: Caùch xa nôi chuaån bò ñoà aên, nhaø kho, nôi coâng coäng vaø loái ñi. Haïn cheá ñöôïc ñöôøng vaän chuyeån ngoaøi trôøi töø nôi thu gom ban ñaàu. Coù ñöôøng ñeå caùc xe chuyeân chôû chaát thaûi töø beân ngoaøi ñeán. Nôi löu giöõ chaát thaûi y teá nguy haïi rieâng bieät vôùi chaát thaûi sinh hoaït. Coù maùi che, coù haøng raøo baûo veä, coù cöûa vaø khoùa. Khoâng ñeå suùc vaät, caùc loaøi gaëm nhaám, coân truøng xaâm nhaäp töï do. Dieän tích ñuû roäng ñeå coù theå löu giöõ chaát thaûi phaùt sinh cuûa beänh vieän. Coù phöông tieän röûa tay vaø duïng cuï röûa. Coù duïng cuï hoùa chaát laøm veä sinh. Coù duïng cuï baûo hoä cho nhaân vieân. Coù heä thoáng coáng thoaùt nöôùc. Neàn doác, deã thoaùt nöôùc vaøo coáng, khoâng thaám nöôùc. Thoâng khí toát. Coù ñieän chieáu saùng. Veà dieän tích nôi löu giöõ chaát thaûi, tuøy theo möùc ñoä phaùt sinh chaát thaûi taïi ñôn vò maø xaây döïng nôi löu giöõ chaát thaûi coù dieän tích phuø hôïp. Theo taøi lieäu cuûa WHO thoâng thöôøng tyû troïng cuûa chaát thaûi laø 0,11 kg/lít chaát thaûi töông ñöông 110 kg/m3. Theo nghieân cöùu cuûa Boä Y teá naêm 2000 löôïng chaát thaûi phaùt sinh trung bình laø 0,14kg chaát thaûi y teá/giöôøng beänh/ngaøy vaø 0,72 kg chaát thaûi sinh hoaït/giöôøng beänh/ngaøy (cho taát caû caùc tuyeán beänh vieän). Nhö vaäy theo tính toaùn cuûa Vuï Ñieàu Trò dieän tích toái thieåu khu löu giöõ chaát thaûi y teá laø 1,0-1,4m2/giöôøng beänh vaø khu löu giöõ chaát thaûi sinh hoaït 4,0-5,0 m2/giöôøng beänh, khoâng keå dieän tích seõ taêng theâm neáu beänh vieän nhaän ñoát chaát thaûi cho caùc beänh vieän laân caän khaùc vaø khaû naêng gia taêng caùc saûn phaåm duøng moät laàn. Veà thôøi gian löu giöõ chaát thaûi y teá nguy haïi taïi beänh vieän vaø caùc cô sôû y teá thì theo quy cheá quaûn lyù chaát thaûi y teá nhö sau: Ñoái vôùi caùc beänh vieän: Chaát thaûi phaûi ñöôïc chuyeån ñi tieâu huûy haøng ngaøy, thôøi gian löu giöõ toái ña chaát thaûi y teá nguy haïi trong beänh vieän laø 48 giôø. Ñoái vôùi caùc cô sôû y teá nhoû nhö trung taâm y teá döï phoøng, phoøng khaùm ña khoa, nhaø hoä sinh, traïm y teá coù phaùt sinh moät löôïng nhoû chaát thaûi nguy haïi, ñieàu quan troïng laø phaûi ñöïng chaát thaûi trong caùc tuùi nilon thích hôïp vaø phaûi buoäc kín mieäng. Khoaûng thôøi gian giöõa caùc laàn vaän chuyeån chaát thaûi ñi sao cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá cuûa ñòa phöông nhöng khoâng ñöôïc vöôït quaù moät tuaàn. Rieâng chaát thaûi nhoùm E phaûi choân laáp hoaëc thieâu ñoát ngay. 2. 1.4.6. Vaän chuyeån chaát thaûi ngoaøi cô sôû y teá Vieäc vaän chuyeån chaát thaûi y teá töø khu löu giöõ chaát thaûi trong beänh vieän tôùi ñieåm xöû lyù ngoaøi beänh vieän ñoøi hoûi phaûi söû duïng caùc xe vaän chuyeån coù 2 ñaëc tính sau: Xe chuyeân duøng cho vieäc chuyeân chôû chaát thaûi Thuøng chöùa chaát thaûi coù theå naâng vaø ñaët treân saøn xe a. Xe chuyeân duøng cho vieäc chuyeân chôû chaát thaûi Xe chuyeân duøng cho vieäc chuyeân chôû caùc tuùi ñöïng chaát thaûi laâm saøng phaûi coù thuøng kín, lôùp beân trong cuûa thuøng laøm baèng theùp khoâng gæ hoaëc baèng nhoâm ñeå taïo ra maët ñaùy nhaün taïo thuaän lôïi cho vieäc laøm veä sinh. Taát caû caùc goùc vaø cöûa thuøng xe ñöôïc haøn kín ñeå traùnh chaát thaûi keït vaøo. Coù thaønh ngaên caùch giöõa buoàng laùi vaø khoang ñöïng chaát thaûi. Toát nhaát khoang ñöïng chaát thaûi coù boä phaän laøm laïnh chaát thaûi trong tröôøng hôïp phaûi chuyeân chôû chaát thaûi ñöôøng daøi trong ñieàu kieän khí haäu noùng. Xe vaän chuyeån khoâng coù thieát bò laøm laïnh chaát thaûi trong tröôøng hôïp ñöôøng vaän chuyeån ngaén nhöng caàn coù heä thoáng thoâng khí. Thuøng chuyeân duïng chöùa chaát thaûi Caùc thuøng chuyeân duïng ñöôïc thieát keá ñeå chöùa chaát thaûi coù thieát bò laøm laïnh vaø naâng ñeå ñaët treân saøn xe chuyeân chôû ñöôïc trong ñieàu kieän khoâng coù xe chuyeân duïng daønh rieâng cho vieäc chuyeân chôû chaát thaûi y teá. Thuøng chuyeân duïng chöùa chaát thaûi coù thieát bò laøm laïnh coù theå ñeå löu giöõ moät löôïng chaát thaûi lôùn trong beänh vieän vaø moãi laàn ñeán vaän chuyeån laïi thay theá baèng moät thuøng chuyeân duïng khaùc. Vieäc thieát keá thuøng naøy phaûi ñaûm baûo nhöõng ñaëc tính thích hôïp cho vieäc löu giöõ vaø vaän chuyeån chaát thaûi laâm saøng nhö: an toaøn, töông ñoái nheï, söû duïng tieän lôïi, thaønh trong vaø thaønh ngoaøi phaûi nhaün ñeå tieän cho vieäc veä sinh vaø khöû khuaån. Söû duïng thuøng ñöïng thöù caáp Caùc tuùi ñöïng chaát thaûi laâm saøng coù theå chuyeån tröïc tieáp leân caùc thuøng xe chuyeân chôû chaát thaûi ñeå vaän chuyeån ñi thieâu ñoát. Tuy nhieân moät soá coâng ty thöông maïi vaø beänh vieän cuûa Chaâu AÂu vaø ôû Myõ duøng heä thoáng thuøng ñöïng thöù caáp töùc laø tuùi vaø thuøng ñöïng chaát thaûi ñöôïc cho vaøo moät thuøng ñöïng thöù caáp ñeå vaän chuyeån vaø ñöa ñi tieâu huûy. Ví duï: Caùc thuøng nhöïa coù naép ñaäy vaø coù thaønh cöùng. Moät heä thoáng nhö vaäy coù öu ñieåm trong vieäc vaän chuyeån an toaøn caùc tuùi ñaõ chöùa ñaày chaát thaûi ôû beân trong vaø caùc thuøng naøy ñöôïc vaän chuyeån ñeán loø thieâu vaø sau ñoù ñöôïc tieâu huûy hoaøn toaøn cuøng vôùi caùc tuùi ñöïng chaát thaûi. Tuy nhieân vieäc söû duïng heä thoáng thuøng ñöïng thöù caáp seõ laøm taêng giaù thaønh tieâu huûy chaát thaûi. Veä sinh vaø khöû khuaån Xe chuyeân chôû chaát thaûi y teá phaûi ñöôïc laøm saïch vaø saùt khuaån ngay sau khi coù chaát thaûi rôi vaõi trong thuøng xe vaø sau moãi laàn chuyeân chôû. Vieäc veä sinh xe chuyeân duïng phaûi tieán haønh taïi moät ñòa ñieåm coù maët baèng thích hôïp vaø coù heä thoáng daãn nöôùc vaøo coáng thaûi. Caùc bieän phaùp ñaûm baûo an toaøn Nhaân vieân coù traùch nhieäm vaän chuyeån chaát thaûi y teá töø nôi naøy ñeán nôi khaùc phaûi coù heä thoáng baûo hoä lao ñoäng trong quaù trình vaän haønh ñeå ñaûm baûo: Hoä lyù, ngöôøi thu gom, taøi xeá vaø nhöõng ngöôøi lao ñoäng chaân tay phaûi bieát vaø ñöôïc hoïc veà ñaëc tính vaø nguy cô cuûa caùc chaát thaûi maø hoï ñang vaän chuyeån. Caùc nhaân vieân naøy phaûi laøm quen vôùi caùc quy trình xöû lyù khi voâ tình coù rôi vaõi chaát thaûi vaø nôi laøm vieäc luoân coù chæ daãn veà quy trình thöïc hieän. Caùc nhaân vieân phaûi ñöôïc cung caáp ñoà baûo hoä lao ñoäng theo quy ñònh vaø laøm vieäc phaûi coù hôïp ñoàng lao ñoäng. Phaûi ñöôïc tieâm vaêcxin phoøng khi caàn thieát. 2.2. TÌNH HÌNH QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN Y TEÁ ÔÛ VIEÄT NAM Tình hình quaûn lyù vaø xöû lyù chaát thaûi y teá chung ôû Vieät Nam coøn haïn cheá vaø theo Boä Y teá ñaùnh giaù laø chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu, caàn coù nhöõng giaûi phaùp tích cöïc vaø hieäu quaû hôn. Moãi ngaøy moâi tröôøng soáng cuûa chuùng ta phaûi tieáp nhaän haøng traêm taán raùc thaûi y teá töø caùc beänh vieän. Theo baùo caùo cuûa Boä Y teá tính ñeán naêm 2005 caû nöôùc coù hôn 1047 beänh vieän vôùi khoaûng 140.000 giöôøng beänh vaø hôn 10.000 traïm y teá. Trung bình moãi ngaøy ñeâm moãi giöôøng beänh thaûi ra moâi tröôøng 2,5kg raùc thaûi, chaát thaûi trong ñoù töø 10-15% laø chaát ñoäc haïi, deã gaây nguy hieåm caàn ñöôïc xöû lyù theo quy ñònh vaø hieän nay khoaûng 2/3 beänh vieän chöa aùp duïng phöông phaùp tieâu huûy raùc thaûi ñaûm baûo veä sinh. Haàu heát raùc thaûi y teá, beänh phaåm chöa ñöôïc phaân theo ñuùng chuûng loaïi, chöa ñöôïc khöû khuaån khi thaûi boû. Nhaø löu chöùa laïi khoâng ñuùng tieâu chuaån, khoâng ñaûm baûo veä sinh vaø coù nguy cô laây nhieãm cho coäng ñoàng. Raùc thaûi y teá ôû moät soá ñòa phöông ñang laø moät trong nhöõng vaán ñeà böùc xuùc bôûi ngay caû ôû caùc beänh vieän tuyeán tænh ôû nhieàu ñòa phöông vaãn chöa coù nôi taäp keát chaát thaûi. Ví duï: Trung taâm y teá huyeän Vuõ Thö, tænh Thaùi Bình ngay trong khuoân vieân beänh vieän haøng loaït caùc hoá xöû lyù raùc thuû coâng ñang chaùy nham nhôû boác muøi hoâi. Hieän nay ñôn vò naøo coù loø ñoát thuû coâng thì söû duïng chuùng, neáu khoâng thì lieân keát vôùi coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò ñeå xöû lyù raùc. Moät ví duï khaùc cho thaáy: Beänh vieän ña khoa Laâm Ñoàng chæ ñöôïc xöû lyù baèng caùch ñaøo hoá choân ngay trong khuoân vieân beänh vieän. Töø naêm 1975 ñeán nay löôïng raùc ñaõ leân ñeán treân 12000m3. Gaàn ñaây do phaûi laáy maët baèng ñeå xaây döïng coâng trình neân löôïng raùc thaûi töø 30 naêm qua ñöôïc khai quaät leân vaø xöû lyù baèng caùch ñöa ra baõi raùc taäp trung cuûa Ñaø Laït naèm ngay treân ñaàu nguoàn nöôùc vaø noù ñang laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc suoái vaø nguoàn nöôùc ngaàm. Môùi ñaây löïc löôïng caûnh saùt moâi tröôøng, Boä Coâng an ñaõ phaùt hieän 1 soá beänh vieän lôùn ôû Haø Noäi coù haønh vi baùn raùc thaûi y teá ra ngoaøi ñeå taùi cheá vaø nhö vaäy nguy cô gaây haïi cho söùc khoûe ngöôøi daân laø raát lôùn töø vieäc phaùt hieän raùc thaûi y teá cuûa caùc beänh vieän ñöôïc baùn ra ngoaøi vôùi soá löôïng lôùn. Nhö vaäy cho thaáy coâng taùc quaûn lyù raùc thaûi y teá ôû caùc beänh vieän hieän nay coøn raát loûng leûo maëc duø ñaõ coù quy cheá. Hieän nay treân ñòa baøn Thaønh phoá vaãn coøn nhieàu cô sôû y teá chöa chuaån hoùa bao bì raùc y teá. Khoâng ít cô sôû ñeå chung raùc sinh hoaït vaø raùc y teá daãn ñeán tình traïng phaân taùn raùc y teá gaây nguy cô laây nhieãm cho coäng ñoàng, aûnh höôûng ñeán söùc khoûe coâng nhaân veä sinh thu gom raùc. Thôøi gian gaàn ñaây Trung taâm y teá Phuù Nhuaän coù saùng kieán thu gom raùc thaûi taïi caùc cô sôû y teá treân ñòa baøn baèng phöông tieän xe maùy vôùi thuøng chöùa ñaûm baûo veä sinh.Vaø moâ hình naøy ñang ñöôïc caùc quaän huyeän khai thaùc hoïc taäp, aùp duïng. Chöông 3 HIEÄN TRAÏNG QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI Y TEÁ TREÂN ÑÒA BAØN HUYEÄN ÑÖÙC TROÏNG 3.1. ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN –KINH TEÁ-XAÕ HOÄI HUYEÄN ÑÖÙC TROÏNG 3.1.1.Vò trí ñòa lyù Huyeän Ñöùc Troïng laø moät trong 11 ñôn vò haønh chính cuûa tænh Laâm Ñoàng, coù dieän tích töï nhieân laø 901,80 km2 chieám 9,2% dieän tích töï nhieân cuûa toaøn tænh. Naèm ôû khoaûng giöõa cuûa tænh, Ñöùc Troïng coù 4 phía tieáp caän nhö:- Phía baéc giaùp thaønh phoá Ñaø Laït - Phía nam giaùp huyeän Di linh - Phía ñoâng giaùp huyeän Ñôn Döông - Phía taây giaùp huyeän Laâm Haø Sau nhieàu laàn saùp nhaäp vaø chia caét hieän nay huyeän Ñöùc Troïng chính thöùc coù 14 ñôn vò haønh chính tröïc thuoäc goàm 1 thò traán vaø 13 xaõ. Trung taâm huyeän Ñöùc Troïng caùch thaønh phoá Ñaø Laït 27km veà höôùng nam. Naèm ôû cöûa ngoõ böôùc vaøo thaønh phoá du lòch vaø naèm treân giao loä cuûa quoác loä 20 töø thaønh phoá Hoà Chí Minh ñi Ñaø Laït vaø quoác loä 27 töø thaønh phoá Buoân Ma Thuoät ñi thò xaõ Phan Rang- Thaùp Chaøm cuûa tænh Ninh Thuaän. Vôùi vò trí heát söùc thuaän lôïi nhö vaäy ñaõ taïo ñieàu kieän cho huyeän Ñöùc Troïng phaùt trieån kinh teá treân nhieàu lónh vöïc nhö thöông maïi, du lòch, coâng nghieäp vaø noâng nghieäp vaø coù ñieàu kieän ñeå giao löu vôùi neàn kinh teá cuûa caùc ñòa phöông khaùc trong caû nöôùc. 3.1.2. Khí haäu Ñöùc Troïng naèm trong vuøng khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa, nhöng do ôû ñoä cao treân 900m neân coù nhöõng neùt ñoäc ñaùo vôùi nhöõng ñaëc tröng cô baûn sau: - Nhieät ñoä trung bình thaáp, oân hoøa, bieân ñoä dao ñoäng nhieät ñoä giöõa ngaøy vaø ñeâm lôùn, naéng nhieàu, aåm ñoä khoâng khí thaáp thích hôïp vôùi nhieàu loaïi caây aù nhieät ñôùi vaø nhieàu caây troàng vuøng oân ñôùi, tieàm naêng naêng suaát cao, chaát löôïng saûn phaåm toát nhieät ñoä bình quaân haøng naêm 21,70c. - Möa khaù ñieàu hoøa vaø vöøa phaûi giöõa caùc thaùng trong muøa möa, rieâng thaùng taùm löôïng möa giaûm vaø coù caùc ñôït haïn ngaén, khaù thuaän lôïi cho vieäc thu hoaïch vuï heø thu. Muøa khoâ tuy coù keùo daøi nhöng möùc ñoä maát caân ñoái veà ñoä aåm ít gay gaét hôn so vôùi Ñôn Döông, Buoân Ma Thuoät vaø caùc tænh mieàn Ñoâng Nam Boä. Soá giôø naéng bình quaân 6,9 giôø/ngaøy. 3.1.3. Soâng ngoøi - Nöôùc maët: Nguoàn nöôùc maët chuû yeáu cuûa huyeän laø heä thoáng soâng Ña Nhim, ngoaøi ra coøn söû duïng heä thoáng nöôùc soâng Ña, daâng cho khu vöïc phía taây nam cuûa huyeän. Heä thoáng soâng Ña Nhim bao goàm soâng chính laø soâng Ña Nhim vaø 2 nhaùnh soâng Ña Tam vaø Ña quayon. Maät ñoä soâng suoái khaù daøy töø 0,52 ñeán 1,1km2. Löu löôïng coù söï phaân hoùa theo muøa, muøa möa chieám tôùi 80% toång löôïng nöôùc trong naêm. Vì vaäy ñeå söû duïng coù hieäu quaû nguoàn nöôùc maët cho saûn xuaát caàn phaûi taäp trung xaây döïng caùc hoà chöùa. Neáu chæ giöõ ñöôïc 30% löôïng nöôùc trong muøa möa coù theå ñuû nöôùc töôùi cho toaøn boä dieän tích ñaát noâng nghieäp hieän coù cuûa huyeän ñòa hình ôû ñâaây cho pheùp xaây döïng nhieàu hoà chöùa, nhöng söû duïng nöôùc hoà cho töôùi töï chaûy laïi bò haïn cheá möùc ñoä chia caét cuûa ñòa hình. Vì vaäy phaûi keát hôïp nhieàu bieän phaùp coâng trình nhö hoà chöùa, ñaäp daâng, traïm bôm… môùi coù theå môû roäng dieän tích töôùi, ñaëc bieät laø töôùi cho caây caø pheâ, rau. - Nöôùc ngaàm: Nöôùc ngaàm trong phaïm vi huyeän khaù ña daïng, ñöôïc chöùa trong taát caû caùc loaïi ñaát, ñaù vôùi tröõ löôïng vaø ñoä tinh khieát khaùc nhau. Ñöôïc chia thaønh 3 taàng chöùa nöôùc nhö sau: - Taàng chöùa nöôùc loã hoång: beà daøy khoâng quaù 10m naèm ôû ven soâng suoái, löu löôïng töø 0,1 ñeán 0,14lít/s. - Taàng chöùa nöôùc loã hoång khe nöùt: Nöôùc ngaàm ôû taàng naøy treân ñaát Bazan cuûa huyeän töông ñoái khaù vôùi beà daøy chöùa nöôùc töø 10 ñeán 100m. Löu löông töø 0,1 ñeán 1,0lít/s. Hieän nöôùc naøy ñaõ ñöôïc khai thaùc ñeå töôùi cho caùc loaïi caây troàng. - Taàng chöùa nöôùc khe nöùt: Loaïi naøy ñöôïc phaân ra nhieàu loaïi nhöng nhìn chung löu löôïng thuoäc loaïi ngheøo, khaû naêng khai thaùc cho saûn xuaát haïn cheá. 3.1.4. Ñòa hình, ñaát ñai Ñöùc Troïng laø moät trong nhöõng ñòa baøn coù ñoài doác ít so vôùi caùc huyeän khaùc trong tænh vaø ñöôïc meänh danh bình nguyeân treân cao nguyeân Laâm Vieân. Thoå nhöôõng: chuû yeáu laø ñaát ñoû Bazan hình thaønh töø nuùi löûa - Ñaát phuø sa: 5,824 ha chieám 6,5% - Ñaát doác tuï: 6,059 ha chieám 6,7% - Ñaát xaùm: 940 ha chieám 1% - Ñaát ñen: 1,759 ha chieám 2% - Ñaát ñoû vaøng: 74746 ha chieám 82,8% Nhìn chung vôùi loaïi ñaát phaân loaïi neâu treân raát thích hôïp cho nhöõng caây coâng nghieäp laâu naêm ñaëc bieät laø caây caø pheâ. Veà chaát löôïng ñaát: Ñaïi boä phaän ñaát coù khaû naêng noâng nghieäp coù ñoä phì khaù, nhöng do ñaát doác caàn ñaëc bieät coi troïng bieän phaùp boá trí söû duïng hôïp lyù keát hôïp taêng cöôøng bieän phaùp baûo veä caûi taïo. 3.1.5. Taøi nguyeân röøng Laø huyeän thuoäc mieàn nuùi cao nguyeân neân taøi nguyeân röøng ôû Ñöùc Troïng raát phong phuù toång dieän tích ñaát laâm nghieäp 43,747 ha chieám 50% dieän tích ñaát töï nhieân. Trong ñoù röøng töï nhieân chieám 38,778 ha nhöõng naêm gaàn ñaây coâng taùc troàng röøng cuõng ñöôïc quan taâm nhaèm naâng cao ñoä che phuû, hieän nay röøng troàng ñaït ñeán 4,969 ha. 3.1.6. Daân soá Ñeán naêm 2006 toång daân soá cuûa huyeän Ñöùc Troïng coù khoaûng 166358 ngöôøi trong ñoù daân soá thaønh thò 44276 ngöôøi chieám tæ leä 27%. Daân soá huyeän goàm 27 daân toäc anh em sinh soáng trong ñoù ngöôøi kinh chieám tæ leä 66,7% keá ñeán laø daân toäc Kôho chieám 9%, Churu, Hoa, Nuøng, Taøy laàn löôït chieám tæ leä 4,7%, 4,8%, 4,6%, 4,6%. Ngoaøi ra coøn coù caùc daân toäc khaùc. Do huyeän coù daân soá phöùc taïp neân tình hình toân giaùo cuõng phöùc taïp khoâng keùm coù hôn 80 cô sôû toân giaùo. Tröôùc ñaây ñoàng baøo Taây Nguyeân saûn xuaát töï nhieân, hoaït ñoäng xaõ hoäi theo nhoùm daân cö goïi laø buoân, plaây laø toå chöùc xaõ hoäi cao nhaát mang tính chaát xaõ hoäi töông ñoái hoaøn chænh, töông ñoái ñoäc laäp vaø caùch bieät. Nhöng nhöõng naêm gaàn ñaây caùc hoaït ñoäng xaõ hoäi ñaõ ñöôïc giao löu toát hôn vôùi beân ngoaøi saûn xuaát daàn mang tính haøng hoùa. Coäng ñoàng ngöôøi Kinh, Hoa taäp trung chuû yeáu ôû thò traán, ven quoác loä vaø gaàn ñaây phaùt trieån thaønh caùc ñieåm kinh teá môùi ôû Vuøng Loan. Ngöôøi Kinh vôùi caùch nghó, caùch laøm naêng ñoäng, trình ñoä thaâm canh cao ñaõ ñoùng goùp vai troø quan troïng trong phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa huyeän. Veà tình traïng di daân trong nhöõng naêm qua ñaõ coù treân 6000 ngöôøi töø ngoaøi huyeän vaøo, möùc ñoä khoâng cao nhöng ñaõ gaây nhöõng xaùo troän trong lónh vöïc kinh teá xaõ hoäi cuûa huyeän ñoøi hoûi phaûi coù söï giuùp ñôõ cuûa nhaø nöôùc ñeå oån ñònh ñôøi soáng vaø nôi ñònh cö cho daân di cö ñeán vaø töøng böôùc haïn cheá töøng böôùc laøn soùng di daân töï do vaøo huyeän. Lao ñoäng: Naêm 2006 toång lao ñoäng cuûa huyeän khoaûng 82135 ngöôøi trong ñoù lao ñoäng noâng-laâm nghieäp chieám 63094 ngöôøi, saûn xuaát coâng nghieäp 4046 ngöôøi, thöông maïi 4163 ngöôøi, dòch vuï khaùch saïn 2126 ngöôøi. Nhöõng naêm tröôùc ñaây lao ñoäng noâng nghieäp chieám ña soá nhöng do môû roäng thò tröôøng, caùc ngaønh coâng nghieäp- thöông maïi -dòch vuï taêng nhanh chieám töø 53-54%. Chaát löôïng lao ñoäng ñöôïc taêng leân raát nhieàu cuï theå lao ñoäng hieän coù trình ñoä: coâng nhaân kyõ thuaät coù baèng 1090 ngöôøi, trung hoïc chuyeân nghieäp coù 1536 ngöôøi, cao ñaúng vaø ñaïi hoïc 1309 ngöôøi, thaïc só coù 8 ngöôøi. Nhìn chung lao ñoäng coù trình ñoä, kyõ thuaät trong lónh vöïc noâng nghieäp ít. Laâm Ñoàng coù saân bay Lieân Khöông naèm trong ñòa phaän cuûa Ñöùc Troïng noù ñang ñöôïc naâng caáp thaønh saân bay quoác teá ñoù laø moät trong nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå giao löu phaùt trieån kinh teá vôùi caùc vuøng khaùc trong caû nöôùc. Do ñoù GDP taêng leân hieän nay laø 8trieäu/ngöôøi/naêm. 3.1.7. Giaùo duïc 14 xaõ, thò traán ñaõ hoaøn thaønh chöông trình phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû. Toaøn huyeän coù 5 tröôøng trung hoïc phoå thoâng 3.1.8. Y teá Tính ñeán ngaøy 31/12/2006 toaøn huyeän Ñöùc Troïng coù134 cô sôû y teá do phoøng y teá quaûn lyù. Trong ñoù coù 1 phoøng khaùm ña khoa khu vöïc, 118 phoøng khaùm tö nhaân, 18 cô sôû y hoïc coå truyeàn vaø 69 nhaø thuoác tö nhaân. Coù traïm y teá ôû 14 xaõ, thò traán vaø moät beänh vieän. Baûng 3.1: Soá cô sôû y teá tö nhaân do phoøng y teá quaûn lyù SOÁ CÔ SÔÛ SOÁ LÖÔÏNG Phoøng khaùm baùc só tö 28 Nhaø hoä sinh tö 10 Nha coâng 7 Y hoïc coå truyeàn 16 Nhaø thuoác taân döôïc 9 Hieäu thuoác khoaùn 18 Nhaø thuoác cao hoaøn taùn 2 Ñaïi lyù döôïc 32  (Nguoàn: Phoøng Y teá huyeän Ñöùc Troïng, 2006) Ngoaøi caùc cô sôû y teá tö nhaân do phoøng quaûn lyù maø hoaït ñoäng cuûa trung taâm y teá huyeän Ñöùc Troïng ñaõ ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu khaùm chöõa beänh trong nhaân daân. Hieän nay caùc cô sôû treân ñòa baøn tröïc thuoäc trung taâm goàm coù:1 beänh vieän, 1 phoøng khaùm ña khoa, 1ñoäi y teá döï phoøng, 1 ñoäi söùc khoûe sinh saûn vaø14 traïm y teá xaõ, thị trấn. Hieän nay soá löôïng thaày thuoác cuûa caùc cô sôû tröïc thuoäc trung taâm y teá nhö sau: Baùc só: 39 ngöôøi trong ñoù Baùc só chính: 3 ngöôøi, Baùc só chuyeân khoa I, II: 9 ngöôøi, Baùc só ña khoa: 28 ngöôøi.Y só : 56 ngöôøi, Cöû nhaân (ñieàu döôõng, nöõ hoä sinh): 2 ngöôøi. Ñieàu döôõng trung hoïc: 25 ngöôøi. Kyõ thuaät vieân trung hoïc: 8 ngöôøi. Nöõ hoä sinh trung hoïc: 36 ngöôøi. Ñieàu döôõng sô hoïc: 11 ngöôøi. Nöõ hoä sinh sô hoïc:1 ngöôøi. Ngoaøi ra coøn coù caùc döôïc só bao goàm: 1 döôïc só ñaïi hoïc, 4 döôïc só trung hoïc vaø 1 döôïc taù. Baûng 3.2: Hoaït ñoäng khaùm chöõa beänh cuûa nhaân daân trong huyeän Nhaø nöôùc Ñôn vò 2000 2003 2004 2005 2006 Soá laàn khaùm beänh -Tuyeán huyeän -Tuyeán xaõ Laàn ngöôøi 106261 61715 44546 314179 170457 143722 282248 136032 146216 296850 1400002 156848 293509 137550 155959 Soá laàn beänh nhaân ñieàu tri noäi truù -Tuyeán huyeän -Tuyeán xaõ 5255 4815 440 7469 6389 1080 8159 6935 1224 9671 8400 1271 9756 8711 1045 (Nguoàn: Phoøng thoáng keâ UBND huyeän Ñöùc Troïng, 2006). 3.2. LÒCH SÖÛ HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN TRUNG TAÂM Y TEÁ ÑÖÙC TROÏNG Tröôùc naêm 1975 Trung taâm y teá Ñöùc Troïng laø moät beänh vieän daõ chieán cuûa toå chöùc PCI ( Project Concern International) Myõ. Sau ngaøy giaûi phoùng chính quyeàn ñaõ tieáp quaûn vaø ñöa vaøo hoaït ñoäng, beänh vieän luùc ñoù ñaõ hö hoûng xuoáng caáp, trang thieát bò, thuoác men ñeàu thieáu thoán. Töø ñoù ñeán nay nhaø nöôùc ñaõ töøng böôùc ñaàu tö naâng caáp Beänh Vieän ñeå phuïc vuï coâng taùc khaùm chöõa beänh cho nhaân daân ñòa phöông. Naêm 1988 Trung taâm y teá huyeän Ñöùc Troïng ñöôïc thaønh laäp theo Quyeát ñònh soá 615/QÑ – UB ngaøy 8/11/1988 cuûa UBND tænh Laâm Ñoàng treân cô sôû saùp nhaäp Phoøng y teá Ñöùc Troïng vaø Beänh vieän huyeän Ñöùc Troïng vôùi chöùc naêng chính ñöôïc giao laø: - Khaùm vaø ñieàu trò cho nhaân daân ñòa phöông. - Phoøng choáng dòch, thöïc hieän caùc chöông trình y teá quoác gia. - Chæ ñaïo y teá cô sôû thöïc hieän noäi dung chaêm soùc söùc khoûe ban ñaàu vaø caùc chöông trình y teá quoác gia. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây (2002-2005) Beänh vieän ñaõ ñöôïc xaây döïng caûi taïo cô sôû haï taàng khang trang, trang thieát bò y teá töøng böôùc ñöôïc ñaàu tö töông ñoái ñaày ñuû. Caùc khoa, phoøng ñaõ ñöôïc xaây döïng, cuûng coá ñaày ñuû tieän nghi ñaûm baûo phuïc vuï ngöôøi beänh ngaøy caøng toát hôn cho neân thu huùt beänh nhaân ngaøy caøng lôùn. Trung taâm khoâng chæ ñieàu trò cho beänh nhaân cuûa huyeän Ñöùc Troïng maø coøn ñieàu trò cho nhieàu beänh nhaân cuûa caùc huyeän xung quanh nhö Laâm Haø, Di Linh, Ñôn Döông. 3.3. HIEÄN TRAÏNG QUAÛN LYÙ RAÙC Y TEÁ TREÂN ÑÒA BAØN HUYEÄN ÑÖÙC TROÏNG 3.3.1. Maïng löôùi y teá nhaø nöôùc Trung taâm y teá hieän nay coù 135 giöôøng nhöng soá soá löôïng ngöôøi khaùm chöõa beänh taïi trung taâm taêng cao do trung taâm ñaõ trang bò ñieàu kieän toát vaø coù ñoäi nguõ y baùc só nhieät tình, phuïc vuï toát vieäc khaùm chöõa beänh cho ngöôøi daân ñòa phöông. Ngoaøi ra coøn coù caùc ñôn vò tröïc thuoäc trung taâm 1 ñoäi y teá döï phoøng 1 phoøng khaùm ña khoa khu vöïc 1 ñoäi söùc khoûe sinh saûn 14 traïm y teá xaõ, thò traán. Taát caùc ñôn vò treân ñeàu tröïc thuoäc maïng löôùi y teá huyeän ñaõ goùp phaàn khaùm chöõa beänh cho nhaân daân ñia phöông. Hieän nay toaøn huyeän coù 204 caùn boä coâng chöùc ngaønh y teá ñang laøm vieäc taïi trung taâm. Baûng 3.3: Soá cô sôû y teá vaø giöôøng beänh Soá cô sôû 2000 2003 2004 2005 2006 Toång 265 300 304 320 275 Beänh vieän 90 90 90 100 135 Phoøng khaùm ña khoa khu vöïc 10 10 10 10 10 Traïm y teá xaõ, thò traán 65 70 70 70 65 Cô sôû y teá khaùc 100 130 134 140 65 (Nguoàn: Phoøng thoáng keâ UBND huyeän Ñöùc Troïng, 2006) Baûng 3.4: Soá caùn boä y teá ngaønh y treân ñòa baøn huyeän Ñôn vò 2004 2005 2006 Ngöôøi Nhaø nöôùc Tö nhaân Nhaø nöôùc Tö nhaân Nhaø nöôùc Tö nhaân Ngaønh y 172 20 175 23 181 62 Chuyeân khoa caáp I,II 7 _ 11 _ 10 4 Baùc só 31 4 28 4 27 19 Y só 63 4 62 5 60 10 Kyõ thuaät vieân trung hoïc 7 7 7 7 7 23 Y taù 36 1 38 3 42 1 Y taù ñaïi hoïc 1 _ 1 _ 1 _ Y taù trung caáp 20 1 22 2 22 1 Y taù sô caáp 15 _ 15 1 19 0 Nöõ hoä sinh 28 4 29 4 35 5 Cöû nhaân 1 _ 1 _ 1 _ Trung hoïc 25 1 27 1 34 5 Sô hoïc 2 3 1 3 0 0 Ngaønh döôïc 5 10 6 13 6 56 Ds ñaïi hoïc 2 10 1 13 1 1 Ds trung hoïc 2 _ 4 - 4 _ Kyõ thuaät vieân TH döôïc 13 Döôïc taù 42 (Nguoàn: Phoøng thoáng keâ UBND huyeän Ñöùc Troïng, 2006) 3.3.2. Maïng löôùi y teá tö nhaân Tuy naèm ôû tuyeán huyeän nhöng Ñöùc Troïng coù maïng löôùi y teá tö nhaân phaùt trieån töông ñoái maïnh. Ñieàu naøy noùi leân ñöôïc tieàm naêng veà khai thaùc dòch vuï khaùm chöõa beänh trong nhaân daân cuûa huyeän laø raát lôùn ñoàng thôøi cho thaáy kinh teá cuûa ngöôøi daân ngaøy moät taêng cao. Vieäc chaêm soùc söùc khoûe cho chính baûn thaân cuûa moãi ngöôøi daân ñang ñöôïc taêng leân. 3.4. NGUOÀN GOÁC PHAÙT SINH CHAÁT THAÛI Y TEÁ Vôùi löôïng gia taêng cô sôû y teá tö nhaân treân ñòa baøn laø ñieàu raát ñaùng ñöôïc ghi nhaän chöùng toû trình ñoä ngaøy moät taêng, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc khaùm chöõa beänh cho ngöôøi daân ñòa phöông. Tuy nhieân vieäc gia taêng caùc cô sôû y teá tö nhaân maø neáu khoâng coù bieän phaùp quaûn lyù toát vaø hieäu quaû seõ gaây ra caùc vaán ñeà oâ nhieãm ñoù laø raùc thaûi y teá. Hình 3.1: Phaân loaïi raùc Veà thaønh phaàn cuõng nhö tính chaát cuûa raùc thaûi taïi caùc cô sôû y teá naøy chuû yeáu laø thuûy tinh, nhöïa, giaáy, kim tieâm…, coøn caùc beänh phaåm hay caùc chaát thaûi ñoäc haïi laø raát ít gaàn nhö laø khoâng coù do quy moâ cuûa caùc cô sôû naøy nhoû, chuû yeáu trong soá ñoù laø caùc nhaø thuoác taây neân löôïng raùc thaûi chuû yeáu vaãn laø giaáy, nhöïa, thuûy tinh. Chaát thaûi raén trong beänh vieän phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng chaêm soùc, xeùt nghieäm, khaùm chöõa beänh cho beänh nhaân, töø caùc hoaït ñoäng haøng ngaøy cuûa caùn BoäY teá, ngöôøi beänh, thaân nhaân… 3.5 .THÖÏC TRAÏNG VEÀ PHAÂN LOAÏI, THU GOM, VAÄN CHUYEÅN VAØ XÖÛ LYÙ RAÙC THAÛI Y TEÁ CUÛA HUYEÄN TRONG THÔØI GIAN QUA 3.5.1. Phaân loaïi raùc thaûi y teá Vieäc phaân loaïi raùc ngay töø luùc môùi phaùt sinh coù yù nghóa raát quan troïng trong vieäc vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi ñaëc bieät ñoái vôùi raùc y teá do möùc ñoä nguy hieåm cuõng nhö nguy cô xaûy ra tai naïn cho ngöôøi vaän chuyeån. Do ñoù ñoái vôùi raùc thaûi y teá ngay töøø khaâu phaùt sinh chaát thaûi caàn phaûi ñöôïc phaân loaïi kyõ vaø kieåm soaùt chaët cheõ. Tröôùc khi quy cheá quaûn lyù chaát thaûi y teá ñöôïc Boä Y teá ban haønh, vieäc phaân loaïi chaát thaûi y teá ngay taïi nguoàn phaùt sinh chöa ñöôïc thöïc hieän neáu coù chaêng coøn keùm hieäu quaû. Chöa phaân loaïi ñeå laãn chaát thaûi y teá vôùi chaát thaûi sinh hoaït ñieàu naøy gaây nguy hieåm cho coâng nhaân vaän chuyeån. Khoâng coù heä thoáng veà kí hieäu maøu saéc cuûa caùc tuùi ñöïng chaát thaûi. Sau khi quy cheá ban haønh ñöôïc vaøi naêm nhöng vieäc quaûn lyù raùc y teá taïi huyeän vaãn chöa ñöôïc trieån khai do ñaây laø beänh vieän tuyeán huyeän vaán ñeà raùc y teá chöa ñöôïc caùc ngaønh chöùc naêng quan taâm nhieàu. Hieän nay ôû beänh vieän raùc y teá ñaõ ñöôïc phaân loaïi nhöng ôû caùc cô sôû y teá tö nhaân vaãn chöa ñöôïc phaân loaïi theo ñuùng quy ñònh cuûa BoäY teá. Heä thoáng quaûn lyù chính trong coâng taùc quaûn ly ùchaát thaûi ra._.