Đánh giá, đề xuất các giải pháp SXSH và xử lý chất thải cho Công ty xi măng Bút Sơn

Më ®Çu Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®· t¹o nªn sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Êt n­íc ta nh­ng còng ®ang lµm n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr­êng ®Êt, n­íc, kh«ng khÝ ë c¸c thµnh phè lín vµ c¸c khu c«ng nghiÖp. Tµi nguyªn kho¸ng s¶n vµ rõng bÞ khai th¸c qu¸ møc, c©n b»ng sinh th¸i bÞ ph¸ vì, nguån n­íc bÞ c¹n kiÖt; nh÷ng sù cè m«i tr­êng nh­ m­a axit, thñng tÇng ozon, hiÖu øng nhµ kÝnh... x¶y ra ngµy cµng nghiªm träng . Cïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña ®Êt n­íc, nhu cÇu vÒ x©y dùng d©n dông vµ c«ng nghiÖp rÊt lín, tõ ®ã c«ng nghiÖp SXXM cña ®Êt n­íc ta ®· ph¸t triÓn nhanh chãng, ®em l¹i nhiÒu lîi Ých thiÕt thùc nh­: ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu ngµy cµng t¨ng vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng cho c«ng nghiÖp x©y dùng vµ d©n dông, thu hót mét l­îng lín lao ®éng cña x· héi, ®ãng gãp víi tû träng lín cho ng©n s¸ch Quèc gia (chiÕm 10-12% GDP cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp). Tuy nhiªn, bªn c¹nh c¸c yÕu tè tÝch cùc, c«ng nghiÖp SXXM còng lµ mét trong nh÷ng nhãm ngµnh tiªu thô tµi nguyªn thiªn nhiªn rÊt lín vµ g©y c¸c t¸c ®éng xÊu tíi m«i tr­êng. §Ó gi¶m thiÓu t¸c ®éng tíi m«i tr­êng th× gi¶i ph¸p phßng ngõa « nhiÔm ph¶i ®­îc coi träng. SXSH lµ mét chiÕn l­îc phßng ngõa « nhiÔm nh»m gi¶m thiÓu t¸c ®éng tíi m«i tr­êng g©y ra bëi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp, còng qua ®ã ®em l¹i lîi Ých rÊt lín vÒ kinh tÕ vµ x· héi cho c¸c doanh nghiÖp, c¬ së s¶n xuÊt khi triÓn khai ch­¬ng tr×nh SXSH. Ngµnh SXXM cã rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó ¸p dông thµnh c«ng c¸c gi¶i ph¸p SXSH. Tuy nhiªn, hiÖn l¹i ch­a cã nhiÒu c¸c nhµ m¸y xi m¨ng ë ViÖt Nam ¸p dông. Bªn c¹nh chiÕn l­îc phßng ngõa th× c¸c gi¶i ph¸p xö lý c¸c lo¹i chÊt th¶i còng cÇn ®­îc quan t©m v× cho dï cã thùc hiÖn tèt ®Õn ®©u c¸c gi¶i ph¸p phßng ngõa th× chÊt th¶i còng ph¸t sinh vµ g©y « nhiÔm. Sù kÕt hîp SXSH vµ c¸c gi¶i ph¸p xö lý chÊt th¶i sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ vÒ m«i tr­êng tèi ®a víi c¸c c¬ së SX. V× vËy, môc tiªu cña Kho¸ luËn lµ t×m kiÕm c¸c c¬ héi ¸p dông SXSH cho 1 nhµ m¸y XM ®ång thêi c¸c gi¶i ph¸p xö lý chÊt th¶i cho nhµ m¸y còng ®­îc nghiªn cøu ®Ò xuÊt. C¸c néi dung chÝnh cña Kho¸ luËn tèt nghiÖp: §¸nh gi¸, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p SXSH vµ xö lý chÊt th¶i cho C«ng ty xi m¨ng Bót S¬n bao gåm t×m hiÓu c«ng nghÖ s¶n xuÊt, vÊn ®Ò m«i tr­êng ph¸t sinh, hiÖn tr¹ng chÊt l­îng m«i tr­êng vµ c¸c gi¶i ph¸p SXSH vµ xö lý chÊt th¶i nhµ m¸y ®ang ¸p dông, qua ®ã còng ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m gi¶m thiÓu « nhiÔm cña nhµ m¸y xi m¨ng Bót S¬n, c¸c gi¶i ph¸p SXSH vµ xö lý chÊt th¶i nµy cã thÓ ®­îc tham kh¶o ¸p dông t¹i c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt xi m¨ng cã cïng quy m« vµ c«ng nghÖ SX. Ch­¬ng 1: Tæng quan tµi liÖu 1.1. Giíi thiÖu chung vÒ s¶n xuÊt xi m¨ng ë ViÖt Nam Cïng víi ngµnh c«ng nghiÖp than, dÖt, ®­êng s¾t, ngµnh s¶n xuÊt xi m¨ng ë n­íc ta ®· ®­îc h×nh thµnh tõ rÊt sím. B¾t ®Çu lµ viÖc khëi c«ng x©y dùng nhµ m¸y xi m¨ng H¶i Phßng vµo ngµy 25/12/1889, c¸i n«i ®Çu tiªn cña ngµnh s¶n xuÊt xi m¨ng ViÖt Nam. Tr¶i qua h¬n mét thÕ kû x©y dùng vµ ph¸t triÓn, ®éi ngò nh÷ng ng­êi thî s¶n xuÊt xi m¨ng ViÖt Nam ngµy cµng lín m¹nh. Víi lùc l­îng c¸n bé, c«ng nh©n gÇn 50.000 ng­êi, ngµnh s¶n xuÊt xi m¨ng ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín, ®ãng gãp quan träng vµo sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. Tõ n¨m 1996, HiÖp héi Xi m¨ng ViÖt Nam ®­îc thµnh lËp ®Õn nay ®· quy tô gÇn 90 thµnh viªn, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn c¸c c«ng ty xi m¨ng lín ®ãng gãp quan träng vµo nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc nh­ lµ Hoµng Th¹ch, BØm S¬n, nhµ m¸y xi m¨ng H¶i Phßng, Hµ Tiªn, Bót S¬n, §ång Nai. S¶n xuÊt xi m¨ng hµng n¨m cña c¸c thµnh viªn trong hiÖp héi xi m¨ng ®Òu v­ît kÕ ho¹ch ®­îc giao. Riªng n¨m 2004 c¶ n­íc ®· s¶n xuÊt vµ tiªu thô ®¹t trªn 27 triÖu tÊn, trong ®ã Tæng c«ng ty xi m¨ng ViÖt Nam ®¹t 12,5 triÖu tÊn, xi m¨ng ®Þa ph­¬ng ®¹t 7,1 triÖu tÊn, c¸c c«ng ty liªn doanh ®¹t 7,4 triÖu tÊn. S¶n xuÊt kinh doanh cña toµn ngµnh lu«n ®¹t møc t¨ng tr­ëng cao, ®ãng gãp ngµy cµng t¨ng cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc, ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña ng­êi thî xi m¨ng. HiÖn nay nhiÒu nhµ m¸y xi m¨ng lín ®· x©y dùng thèng nhÊt ¸p dông ®­îc hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng theo tiªu chuÈn ISO 9000 vµ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng theo tiªu chuÈn ISO 14000. Tuy vËy cßn nhiÒu c«ng ty xi m¨ng ®Þa ph­¬ng, liªn doanh cßn nhËp c¸c c«ng nghÖ s¶n xuÊt l¹c hËu, xi m¨ng kÐm chÊt l­îng, g©y « nhiÔm m«i tr­êng. Víi nhu cÇu xi m¨ng lín cña thÞ tr­êng cßn cã hiÖn t­îng x©y dùng å ¹t c¸c nhµ m¸y nhá víi c«ng nghÖ l¹c hËu t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng g©y nguy c¬ vÒ sù cè m«i tr­êng vµ nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Theo ®Þnh h­íng ph¸t triÓn giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2020 ®· ®­îc ChÝnh phñ ®· phª duyÖt th× ph¶i x©y dùng thªm mét lo¹t c¸c nhµ m¸y xi m¨ng míi nh­: B×nh Ph­íc, Hoµng Th¹ch 3, Bót S¬n 2, BØm S¬n míi, nh»m n©ng c«ng suÊt cña ngµnh s¶n xuÊt xi m¨ng n­íc ta lªn trªn 40 triÖu tÊn/ n¨m víi møc ®Çu t­ tíi gÇn 6 tû USD, ®Ó cho ngµnh c«ng nghiÖp xi m¨ng ViÖt Nam tiÕn v÷ng ch¾c trong qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ. Tuy nhiªn lµ mét lo¹i h×nh s¶n xuÊt ®Æc thï, s¶n xuÊt xi m¨ng còng g©y nh÷ng hËu qu¶ vÒ « nhiÔm m«i tr­êng, ®Æc biÖt lµ m«i tr­êng kh«ng khÝ. T¹i nhiÒu nhµ m¸y viÖc tËn dông c¸c phÕ th¶i lµm nguyªn liÖu ®Çu vµo ch­a ®­îc chó träng, c«ng t¸c qu¶n lý vµ xö lý chÊt th¶i cßn mang tÝnh h×nh thøc, ®èi phã g©y sù ph¶n øng quyÕt liÖt cña ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng. 1.2. C¸c néi dung c¬ b¶n cña SXSH 1.2.1. Ph­¬ng ph¸p luËn vÒ SXSH Trong hÖ thèng thø bËc quan t©m trong lÜnh vùc qu¶n lý m«i tr­êng th× gi¶i ph¸p phßng ngõa chÊt th¶i, t¸i chÕ, t¸i sö dông t¹i chç hiÖn ®ang ®­îc tËp chung ¸p dông. §Þnh h­íng ®­îc thùc hiÖn trong viÖc gi¶m thiÓu « nhiÔm, tæn thÊt n¨ng l­îng, nguyªn liÖu th«, n­íc, qua ®ã tiÕt kiÖm ®­îc kinh phÝ tõ viÖc gi¶m chi phÝ l¾p ®Æt, vËn hµnh thiÕt bÞ xö lý. SXSH ph¶i ®­îc coi lµ bé phËn c¨n b¶n cña bÊt kú hÖ thèng qu¶n lý « nhiÔm toµn diÖn nµo, dï ®ã lµ cÊp xÝ nghiÖp hay ë cÊp toµn nÒn kinh tÕ quèc d©n, vµ mét ®iÒu chó ý n÷a lµ SXSH cã thÓ ®­îc ¸p dông cho bÊt kú doanh nghiÖp nµo, cho ngµnh s¶n xuÊt nµo. Theo ®Þnh nghÜa vÒ SXSH cña tæ chøc m«i tr­êng Liªn hiÖp quèc(UNEP) th×: SXSH lµ tiÕp cËn ¸p dông liªn tôc chiÕn l­îc phßng ngõa tæng hîp vÒ m«i tr­êng ®èi víi c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, s¶n phÈm vµ dÞch vô nh»m n©ng cao hiÖu suÊt sinh th¸i vµ gi¶m thiÓu rñi ro cho con ng­êi vµ m«i tr­êng. §èi víi quy tr×nh SXSH bao gåm: Thay ®æi nguyªn liÖu + Gi¶m hoÆc lo¹i bá sö dông c¸c nguyªn liÖu nguy hiÓm nh­ c¸c chÊt ho¹t tè kim lo¹i nÆng, thuèc nhuém vµ c¸c dung m«i chøa clo. + Dïng c¸c nguyªn liÖu cã chÊt l­îng cao h¬n vµ tinh khiÕt h¬n ®Ó tr¸nh ®­a c¸c chÊt nhiÔm bÈn vµo d©y chuyÒn s¶n xuÊt. + Dïng c¸c nguyªn liÖu t¸i chÕ ®Ó t¹o ra thÞ tr­êng cho nh÷ng s¶n phÈm nµy. C¶i thiÖn vÒ vËn hµnh s¶n xuÊt vµ qu¶n lý néi vi nhµ m¸y + Gi¶m tæn thÊt nguyªn liÖu, s¶n phÈm vµ n¨ng l­îng do rß rØ vµ ®Ó trµn. + §Æt thiÕt bÞ nh»m gi¶m thiÓu ch¶y trµn, tæn thÊt vµ nhiÔm bÈn trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn nguyªn vËt liÖu. + Sö dông c¸c khay hoÆc tÊm ch¾n ®Ó thu gom nguyªn liÖu rß rØ + Bè trÝ c¸c ca s¶n xuÊt sao cho gi¶m ®­îc nhu cÇu lµm vÖ sinh thiÕt bÞ. + Gi¶m thiÓu l­îng nguyªn liÖu cña mçi mÎ nh»m gi¶m l­îng chÊt th¶i khi lµm vÖ sinh. + C¶i thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý, kiÓm kª nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm ®Ó tr¸nh h­ háng vµ qu¸ h¹n. + C¶i tiÕn chu kú b¶o d­ìng ®Ó tr¸nh tæn thÊt do háng hãc m¸y mãc vµ thiÕt bÞ. + T¾t ®iÖn khi kh«ng dïng. + Tr¸nh ®æ chung c¸c lo¹i dßng th¶i kh¸c nhau. + Tuyªn truyÒn ý thøc cho c«ng nh©n vµ nh÷ng ng­êi vËn hµnh vÒ tiÕt kiÖm nguyªn liÖu, tr¸nh rß rØ, r¬i v·i, tiÕt kiÖm sö dông n­íc, ®iÖn trong sinh ho¹t, cã h×nh thøc khen th­ëng, kû luËt ®èi víi c¸c ph©n x­ëng hay c¸ nh©n thùc hiÖn tèt hay kh«ng chÊp hµnh néi quy cña nhµ m¸y. T¸i sö dông t¹i nhµ m¸y + TuÇn hoµn n­íc lµm m¸t vµ n­íc c«ng nghÖ, c¸c dung m«i vµ c¸c vËt liÖu kh« t¹i nhµ m¸y hoÆc xÝ nghiÖp. + Thu håi n¨ng l­îng nhiÖt ë bÊt cø c«ng ®o¹n nµo cã thÓ thu håi ®­îc. + T×m c¸ch h¹n chÕ sö dông nh÷ng nguyªn liÖu kh«ng mong muèn. + T¹o ra c¸c s¶n phÈm phô h÷u Ých tõ c¸c vËt liÖu “th¶i” . Thay ®æi c«ng nghÖ + Thay ®æi thiÕt bÞ, bè trÝ mÆt b»ng s¶n xuÊt, hÖ thèng èng dÉn ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ vµ c¶i thiÖn dßng nguyªn liÖu trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. + Dïng c¸c thiÕt bÞ tù ®éng vµ thiÕt bÞ kiÓm so¸t c«ng nghÖ tèt h¬n ®Ó tr¸nh t¹o ra c¸c s¶n phÈm cã chÊt l­îng thÊp vµ s¶n phÈm kh«ng mong muèn. + C¶i tiÕn c¸c ®iÒu kiÖn c«ng nghÖ nh­ tèc ®é dßng, nhiÖt ®é, ¸p suÊt vµ thêi gian l­u ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt s¶n phÈm vµ gi¶m l­îng chÊt th¶i. + Dïng c¸c t¸c nh©n hoÆc c¸c thiÕt bÞ phô trî cho d©y truyÒn s¶n xuÊt nh­ c¸c chÊt xóc t¸c mét c¸ch tèi ­u h¬n. + L¾p ®Æt c¸c thiÕt bÞ röa ng­îc dßng. + ChuyÓn sang sö dông c¸c thiÕt bÞ lµm s¹ch c¬ häc, nh»m tr¸nh sö c¸c dung m«i cho qu¸ tr×nh lµm s¹ch. + L¾p ®Æt c¸c ®éng c¬ cã hiÖu suÊt cao vµ bé phËn ®iÓu khiÓn tèc ®é b¬m ®Ó gi¶m møc tiªu thô n¨ng l­îng vµ n­íc. Thay ®æi s¶n phÈm + T¹o ra c¸c s¶n phÈm míi ®Ó gi¶m t¸c ®éng qu¸ tr×nh sö dông s¶n phÈm. + T¨ng tuæi thä cña s¶n phÈm. + T¨ng kh¶ n¨ng t¸i chÕ b»ng c¸ch lo¹i bá c¸c bé phËn hoÆc thµnh phÈm kh«ng t¸i chÕ ®­îc trong c¸c s¶n phÈm. + ThiÕt kÕ c¸c s¶n phÈm sao cho c¸c s¶n phÈm nµy cã thÓ th¸o dì vµ t¸i chÕ dÔ dµng. + Lo¹i bá viÖc bao gãi kh«ng cÇn thiÕt. MÆc dï c¸c kh¸i niÖm nh­ hiÖu qu¶ sinh th¸i, gi¶m thiÓu chÊt th¶i hay phßng ngõa « nhiÔm ®Òu cã chung môc tiªu lµ lo¹i trõ, gi¶m thiÓu « nhiÔm ngay t¹i nguån ph¸t sinh. Tuy nhiªn, chiÕn l­îc SXSH cã ®iÓm kh¸c biÖt ë chç ®©y lµ mét hÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p, thñ tôc ®¸nh gi¸ c¸c nguyªn nh©n g©y ra « nhiÔm vµ ph¸t triÓn c¸c ph­¬ng ¸n cã thÓ ¸p dông trªn thùc tiÔn. Néi dung chiÕn l­îc SXSH bao gåm hÖ thèng qu¶n lý SXSH ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng, cho phÐp liªn tôc c¶i thiÖn t×nh h×nh kinh tÕ vµ m«i tr­êng cña doanh nghiÖp. SXSH kh«ng chØ lµ mét chiÕn l­îc trong lÜnh vùc m«i tr­êng mµ cßn bao gåm c¶ trong m×nh nh÷ng néi dung kinh tÕ quan träng. Trong bèi c¶nh cña chiÕn l­îc nµy, chÊt th¶i ®­îc coi lµ mét lo¹i “s¶n phÈm” cã gi¸ trÞ kinh tÕ ©m. ChÝnh v× vËy, mäi ho¹t ®éng lµm gi¶m møc tiªu thô nguyªn vËt liÖu, n¨ng l­îng, ng¨n ngõa hoÆc lµm gi¶m bít viÖc ph¸t sinh chÊt th¶i ®Òu cã t¸c dông n©ng cao n¨ng suÊt, ®em l¹i lîi Ých tµi chÝnh cho c¸c doanh nghiÖp. 1.2.2. Nh÷ng lîi Ých do SXSH mang l¹i Trong sù ph¸t triÓn l©u dµi SXSH lµ ph­¬ng c¸ch tèt nhÊt ®Ó kÕt hîp c¸c lîi Ých kinh tÕ vµ lîi Ých m«i tr­êng trong c«ng ty. SXSH kh«ng chØ gióp tr¸nh ®­îc c¸c t¸c ®éng m«i tr­êng vµ søc kháe xÊu mµ cßn mang l¹i nhiÒu lîi Ých trùc tiÕp cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ m¸y hay xÝ nghiÖp. Lîi Ých vÒ mÆt kinh tÕ , x· héi * XÐt d­íi gãc ®é kinh tÕ: + Môc tiªu cña SXSH lµ tr¸nh sù « nhiÔm b»ng c¸ch sö dông tµi nguyªn, nguyªn vËt liÖu vµ n¨ng l­îng mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. ViÖc ¸p dông SXSH trong s¶n xuÊt sÏ gióp gi¶m chi phÝ ®Çu vµo, s¶n l­îng s¶n phÈm t¨ng cao, chÊt l­îng s¶n phÈm ®­îc duy tr× æn ®Þnh. Tõ ®ã c¶i thiÖn vÞ trÝ cña doanh nghiÖp, t¨ng lîi thÕ so s¸nh, søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng th«ng qua ng­êi tiªu dïng. MÆt kh¸c l­îng chÊt th¶i c«ng nghiÖp còng sÏ gi¶m ®i dÉn tíi chi phÝ thu gom, vËn chuyÓn vµ xö lý chÊt th¶i ®­îc gi¶m xuèng, tiÕt kiÖm nguy c¬ ph¶i tr¶ cho chi phÝ ®Òn bï, thiÖt h¹i do « nhiÔm g©y ra còng sÏ ®­îc gi¶m thiÓu. + C¸c tæ chøc cho vay tµi chÝnh hiÖn nay trªn thÕ giíi còng nh­ ë ViÖt Nam cµng ngµy cµng nhËn thøc ®­îc c¸c t¸c h¹i cña viÖc huû ho¹i m«i tr­êng vµ tµi nguyªn do ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp g©y ra. ViÖc lËp kÕ ho¹ch vÒ SXSH vµ b¶o vÖ m«i tr­êng g¾n liÒn víi kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp còng sÏ mang l¹i Ên t­îng tèt vÒ c«ng t¸c BVMT cña doanh nghiÖp víi c¸c tæ chøc cho vay vèn hç trî tµi chÝnh sÏ ®­îc thuËn lîi h¬n. + ThÞ tr­êng hµng ho¸ hiÖn nay ®Æc biÖt lµ c¸c thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ Mü, EU, NhËt B¶n... ngµy cµng quan t©m tíi h×nh ¶nh cña doanh nghiÖp th«ng qua ho¹t ®éng BVMT. Khi doanh nghiÖp ®¸p øng tèt c¸c tiªu chuÈn vÒ m«i tr­êng trong n­íc vµ cã c¸c gi¶i ph¸p tiÕp cËn vÒ qu¶n lý m«i tr­êng nh­ thùc hiÖn SXSH, x©y dùng quy tr×nh s¶n xuÊt theo tiªu chuÈn ISO 14000, nh·n sinh th¸i... doanh nghiÖp sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®Ó më réng thÞ tr­êng cho s¶n phÈm cña m×nh. * XÐt vÒ ph­¬ng diÖn x· héi: + SXSH sÏ n©ng cao n¨ng suÊt s¶n phÈm mµ kh«ng lµm t¨ng chi phÝ ®Çu vµo. Tõ ®ã nhu cÇu vµ c¸c chi phÝ x· héi cã liªn quan cho viÖc khai th¸c c¸c nguån tµi nguyªn ®­îc gi¶m thiÓu. + ¸p dông SXSH sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp tu©n thñ c¸c luËt ®Þnh vÒ m«i tr­êng mét c¸ch dÔ dµng h¬n, ®¬n gi¶n vµ rÎ tiÒn h¬n do c¸c chÊt th¶i ®­îc gi¶m thiÓu ngay t¹i nguån. + Cïng víi viÖc ¸p dông SXSH, viÖc nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña m«i tr­êng lao ®éng ®¶m b¶o an toµn vµ trong lµnh cña ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn ngµy cµng gia t¨ng. Tõ ®ã hä sÏ cã ý thøc h¬n trong lao ®éng s¶n xuÊt nh»m kiÓm so¸t nguån g©y « nhiÔm, søc kháe cña ng­êi lao ®éng ®­îc quan t©m c¶i thiÖn. N¨ng suÊt lao ®éng t¨ng sÏ t¹o ra lîi nhuËn vµ phóc lîi x· héi cao h¬n. N©ng cao tÝnh c¹nh tranh vµ chç ®øng trªn thÞ tr­êng N©ng cao n¨ng suÊt Thùc hiÖn chiÕn l­îc SXSH Gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¶m chÊt th¶i ra m«i tr­êng N©ng cao ch©t l­îng s¶n phÈm t¨ng hiÖu suÊt trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm T¨ng lîi nhuËn cho c«ng ty KhÝch lÖ ®æi míi S¶n xuÊt s¹ch H×nh 1: Lîi Ých cña SXSH Lîi Ých vÒ mÆt m«i tr­êng + Khi ¸p dông SXSH c¸c doanh nghiÖp sÏ cã c¬ héi gi¶m l­îng tµi nguyªn tiªu thô tr¸nh ®­îc nguy c¬ lµm c¹n kiÖt mét sè nguån tµi nguyªn kh«ng t¸i t¹o thËm chÝ c¶ tµi nguyªn t¸i t¹o nh­ n­íc tõ ®ã gãp phÇn tíi môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng. + SXSH h¹n chÕ l­îng chÊt th¶i vµ lµm gi¶m nhÑ « nhiÔm ngay t¹i nguån ph¸t sinh nªn sÏ lµm gi¶m rñi ro ®èi víi søc kháe con ng­êi. §ång thêi còng sÏ lµ gi¶m nguy c¬ v­ît qua kh¶ n¨ng chøa ®ùng vµ hÊp thô chÊt th¶i cña m«i tr­êng. 1.2.3. Nh÷ng trë ng¹i th¸ch thøc khi triÓn khai ch­¬ng tr×nh SXSH Tõ nh÷ng bµi häc triÓn khai ch­¬ng tr×nh SXSH trong nhiÒu n¨m qua cho thÊy c¸c rµo c¶n chñ yÕu khi tiÕn hµnh SXSH ë n­íc ta lµ: + L·nh ®¹o c¸c cÊp, nhÊt lµ l·nh ®¹o c¸c doanh nghiÖp cßn thiÕu th«ng tin ch­a cã nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ SXSH vµ ng¹i thay ®æi thãi quen vèn cã, søc Ðp vÒ lîi nhuËn ng¾n h¹n. V× vËy mµ c¸c doanh nghiÖp th­êng ch­a quan t©m ®óng møc tíi viÖc vËn dông SXSH trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp th­¬ng m¹i vµ c«ng nghÖ m«i tr­êng. + M©u thuÉn gi÷a nhu cÇu vÒ SXSH vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng, ®éi ngò chuyªn gia t­ vÊn võa yÕu vÒ sè l­îng võa yÕu vÒ chÊt l­îng. Ngoµi ra c¸c doanh nghiÖp vµ tæ chøc t­ vÊn cßn thiÕu c¸c th«ng tin vÒ SXSH, c«ng nghÖ s¹ch còng nh­ ph­¬ng tiÖn kü thuËt ®Ó thùc hiÖn ®¸nh gi¸ SXSH. + ë n­íc ta hiÖn nay, viÖc ®Èy m¹nh ¸p dông SXSH vµo thùc tiÔn ho¹t ®éng c«ng nghiÖp cßn ch­a cã thÓ chÕ vµ hÖ thèng tæ chøc. Bªn c¹nh ®ã, thÞ tr­êng trong n­íc cßn ch­a t¹o ra søc Ðp ®éng lùc ®Ó thóc ®Èy viÖc tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ SXSH trong ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. + Khã kh¨n trong viÖc tiÕp cËn tæ chøc tµi chÝnh vµ ch­a cã c¬ chÕ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ theo h­íng tiÕn tíi mét nÒn s¶n xuÊt s¹ch. 1.3. §Æc tÝnh th¶i vµ vÊn ®Ò xö lý chÊt th¶i t¹i nhµ m¸y s¶n xuÊt xi m¨ng 1.3.1. §Æc tÝnh th¶i cña s¶n xuÊt xi m¨ng Nguån chÊt ph¸t sinh chÊt « nhiÔm vµ tÝnh chÊt chÊt « nhiÔm ph¸t sinh do ho¹t ®éng cña Nhµ m¸y xi m¨ng ®­îc tr×nh bµy mét c¸ch tãm t¾t nh­ sau: Nguån g©y « nhiÔm Møc ®é, tÝnh chÊt « nhiÔm 1. Lß h¬i, thiÕt bÞ nghiÒn ®Ëp nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, xi m¨ng, clinker. Lß nung s¬ bé, lß nung clinler, m¸y ph¸t ®iÖn, khu ®ãng bao. 2. Ho¹t ®éng cña c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i. + Bôi than, bôi ®Êt ®¸, bôi clinker, bôi xi m¨ng, khÝ ®éc (SO2, CO, CO2, NO2). + Bôi, khÝ ®éc (SO2, CO, CO2, NO2). 1. Tubin h¬i n­íc, m¸y nghiÒn nguyªn liÖu (®¸ v«i), xi m¨ng, clinler, b¨ng t¶i, ho¹t ®éng cña lß nung s¬ bé, lß nung clinker, ®ãng bao. 2. Ho¹t ®éng cña ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn, m¸y ph¸t ®iÖn. Møc tiÕng ån cao h¬n tiªu chuÈn cho phÐp (4dBA- 10dBA). 1. N­íc th¶i c«ng nghiÖp: - N­íc lµm nguéi thiÕt bÞ - N­íc th¶i tõ qu¸ tr×nh nghiÒn nguyªn liÖu, than. - N­íc tõ qu¸ tr×nh röa thiÕt bÞ (kÓ c¶ läc bôi). 2. N­íc m­a ch¶y trµn qua c¸c b·i vËt liÖu, r¸c cña nhµ m¸y 3. N­íc th¶i sinh ho¹t + NhiÖt ®é cao, nhiÔm dÇu mì, cÆn l¬ löng (bôi than). + Hµm l­îng cÆn l¬ löng cao, dÇu, mì, kim lo¹i nÆng. + CÆn l¬ löng, dÇu, mì, COD lín, ®é pH kiÒm, mét sè ion kim lo¹i. + pH, BOD, COD cao, tæng Nit¬, tæng phèt pho kh¸ cao. 1. ChÊt th¶i r¾n c«ng nghiÖp: - Lß h¬i (dïng than) - B¨ng t¶i than, nghiÒn than, xØ, c¸c ph©n x­ëng s¶n xuÊt kh¸c. 2. ChÊt th¶i sinh ho¹t + Tro, xØ than, ®¸ v«i r¬i v·i. + Xi m¨ng bÞ ®ãng r¾n. + Bao b×, giÊy phÕ th¶i. + R¸c th¶i h÷u c¬, thuû tinh, nhùa. 1.3.2. C¸c biÖn ph¸p xö lý c¸c lo¹i chÊt th¶i §èi víi khÝ th¶i Ho¹t ®éng cña nhµ m¸y xi m¨ng dïng than hoÆc dÇu sÏ cã t¸c ®éng m¹nh ®Õn m«i tr­êng kh«ng khÝ do l­îng khÝ th¶i chøa nhiÒu chÊt « nhiÔm rÊt lín. Do vËy ®Ó gi¶m thiÓu t¸c ®éng m«i tr­êng kh«ng khÝ cã thÓ xem xÐt ¸p dông c¸c biÖn ph¸p sau: Dïng nhiªn liÖu( than hoÆc dÇu) cã hµm l­îng l­u huúnh thÊp. X©y dùng èng khãi cã chiÒu cao phï hîp trong mèi t­¬ng quan víi l­u l­îng, nång ®é khÝ th¶i, ®Þa h×nh vµ ®iÒu kiÖn khÝ hËu khu vùc. Trong c¸c ph©n x­ëng cña nhµ m¸y cÇn ph¶i ®­îc thiÕt kÕ ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn vÖ sinh c«ng nghiÖp, ®¶m b¶o th«ng tho¸ng vµ ®¶m b¶o chÕ ®é vi khÝ hËu bªn trong c«ng tr×nh nhÊt lµ nh÷ng vÞ trÝ thao t¸c ng­êi c«ng nh©n b»ng c¸ch thiÕt lËp hÖ thèng th«ng giã tù nhiªn, hÖ thèng th«ng giã hót, th«ng giã chung hoÆc th«ng giã côc bé. T¹i c¸c nguån sinh ra khÝ th¶i ®éc h¹i vµ bôi cÇn l¾p ®Æt c¸c thiÕt bÞ xö lý khÝ, bôi cã c«ng suÊt phï hîp ®¶m b¶o khÝ th¶i sau xö lý ®¹t tiªu chuÈn m«i tr­êng cho phÐp. Nh÷ng ph­¬ng ph¸p th­êng ®­îc ¸p dông ®èi víi viÖc xö lý khÝ ®éc ®Æc biÖt lµ SO2 lµ ph­¬ng ph¸p hÊp thô d¹ng ®Öm, d¹ng ®Üa, ph­¬ng ph¸p hÊp thô, ph­¬ng ph¸p oxy ho¸ khö. C¸c lo¹i thiÕt bÞ läc bôi nh­ läc bôi èng tay ¸o, läc bôi tói, läc bôi tÜnh ®iÖn. th­êng ®­îc ¸p dông ®Ó xö lý bôi than trong c¸c nhµ m¸y xi m¨ng dïng nhiªn liÖu than. §èi víi n­íc th¶i Ph©n luång dßng th¶i bao gåm: c¸c lo¹i n­íc s¹ch, n­íc « nhiÔm c¬ häc, n­íc nhiÔm bÈn ho¸ chÊt vµ n­íc nhiÔm bÈn dÇu mì, chÊt r¾n l¬ löng... §©y võa lµ biÖn ph¸p võa mang tÝnh kü thuËt võa mang tÝnh qu¶n lý rÊt h÷u hiÖu vµ kinh tÕ ®Ó gi¶m bít ®Þnh møc tiªu hao n­íc cho s¶n xuÊt, tiÕt kiÖm n¨ng l­îng ®ång thêi gi¶m ®i mét l­îng ®¸ng kÓ n­íc th¶i cÇn xö lý. Kh¬i th«ng hÖ thèng tho¸t n­íc th¶i, bè trÝ hè ga vµ ®Æt giá thu gom b· th¶i r¾n hîp lý. §èi víi n­íc th¶i lµm l¹nh tuy cã Ýt chÊt « nhiÔm, song cÇn quan t©m lµm gi¶m nhiÖt ®é cña n­íc tíi møc cho phÐp ®Ó kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng sinh th¸i thuû sinh n¬i n­íc th¶i ®æ vµo. §èi víi n­íc th¶i c«ng nghiÖp kh¸c cã chøa cÆn cã kÝch th­íc lín (c¸c m¶nh vôn than... cã ®Æc tÝnh c¬ häc t­¬ng ®èi bÒn) cÇn ph¶i ®­îc xö lý triÖt ®Ó. Th«ng th­êng c«ng nghÖ xö lý n­íc th¶i th­êng øng dông c¸c qu¸ tr×nh xö lý c¬ häc, sinh häc vµ ho¸ lý ®Ó xö lý cÆn l¬ löng (SS), chÊt th¶i h÷u c¬ (BOD5, COD), ®é ®ôc, dÇu mì, kim lo¹i nÆng... HÖ thèng xö lý n­íc th¶i th­êng ®­îc chia lµm 3 hÖ thèng phô lµ: Xö lý bËc mét (Primary treatment), xö lý bËc hai (Secondary treatment) vµ xö lý bËc ba/ bËc cao (Tertiarry/ Advanced treatment). §iÒu cÇn l­u ý lµ l­u l­îng vµ chÊt l­îng n­íc th¶i th­êng thay ®æi theo thêi gian, do ®ã bÓ ®iÒu hoµ ph¶i cã dung tÝch ®ñ lín ®Ó tÝnh chÊt n­íc th¶i vµo hÖ thèng xö lý sinh häc tiÕp theo t­¬ng ®èi æn ®Þnh. §èi víi chÊt th¶i r¾n ChÊt th¶i r¾n sinh ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña nhµ m¸y xi m¨ng bao gåm tro, xØ than, xi m¨ng ®ãng r¾n, ngoµi ra lµ phÕ th¶i, nguyªn vËt liÖu r¬i v·i trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn Do vËy cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p sau: X©y dùng kho, b·i theo tiªu chuÈn ®Ó chøa vµ b¶o qu¶n xØ than dïng cho môc ®Ých kh¸c. C¸c chÊt th¶i r¾n h÷u c¬ ®­îc t¸i sö dông, c¸c chÊt v« c¬ bÒn v÷ng Ýt ®éc h¹i, bao b×, giÊy phÕ th¶i vµ r¸c th¶i sinh ho¹t cÇn cã biÖn ph¸p thu gom vµ xö lý tËp chung. Ch­¬ng 2: §èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. §èi t­îng nghiªn cøu §èi t­îng cña Kho¸ luËn tËp trung vµo nghiªn cøu c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña nhµ m¸y xi m¨ng Bót S¬n, ®Æc biÖt lµ nh÷ng c«ng ®o¹n tiªu tèn nhiÒu n¨ng l­îng vµ ph¸t sinh chÊt th¶i lín nh­ lß nung, nghiÒn XM...tõ ®ã nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p gi¶m thiÓu tiªu thô nhiªn liÖu vµ n¨ng l­îng cña nhµ m¸y, c¸c biÖn ph¸p tuÇn hoµn, t¸i sö dông n­íc vµ nguyªn nhiªn liÖu nhµ m¸y ®ang thùc hiÖn vµ ch­a thùc hiÖn. ChÊt « nhiÔm ph¸t sinh vµ c¸c biÖn ph¸p gi¶m thiÓu còng lµ vÊn ®Ò träng t©m trong nghiªn cøu cña Kho¸ luËn. T¹i c¸c c«ng ®o¹n ph¸t sinh khÝ th¶i vµ bôi nh­ x­ëng nghiÒn nguyªn nhiªn liÖu, x­ëng lß nung , nghiÒn XM, x­ëng ®ãng bao, c¸c c«ng ®o¹n sö dông n­íc vµ ph¸t sinh chÊt th¶i nh­ nghiÒn nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, lµm m¸t khÝ nãng vµ thiÕt bÞ, vÖ sinh thiÕt bÞ...x¸c ®Þnh c¸c biÖn ph¸p gi¶m thiÓu « nhiÔm vµ biÖn ph¸p phßng ngõa ®ang ¸p dông vµ cã thÓ ¸p dông. Tõ ®ã ®­a ra c¸c ®¸nh gi¸, nghiªn cøu hiÖn tr¹ng chÊt l­îng m«i tr­êng cña c«ng ty dùa trªn c¸c kÕt qu¶ quan tr¾c vµ ph©n tÝch cña Së Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng tØnh Hµ Nam, cña Ban kü thuËt an toµn nhµ m¸y. 2.2. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.2.1. Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ SXSH ViÖc ®¸nh gi¸ vµ ®Ò xuÊt SXSH dùa trªn Quy tr×nh thùc hiÖn SXSH bao gåm 6 b­íc vµ 18 nhiÖm vô (®­îc tr×nh bµy trong phô lôc 1 trang 38 ). §Ó ho¹t ®éng nµy cã hiÖu qu¶ cÇn ph¶i nhËn thøc r»ng “SXSH lµ mét hµnh tr×nh chø kh«ng ph¶i lµ ®iÓm ®Õn”. 2.2.2. C¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c cã liªn quan 2.2.2.1. Ph­¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin: Ph­¬ng ph¸p nµy nh»m thu thËp th«ng tin cÇn thiÕt cho viÖc lËp kÕ häch cho SXSH: + Tµi liÖu tham kh¶o: C¸c tµi liÖu tiÕp cËn SXSH C¸c tµi liÖu vµ gi¸o tr×nh vÒ ®Æc tÝnh th¶i cña ngµnh SXXM vµ ph­¬ng ph¸p xö lý. + Thu thËp tµi liÖu liªn quan ®Õn SXSH ngµnh SXXM vµ xö lý chÊt th¶i: S¬ ®å quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt LuËn chøng kinh tÕ kü thuËt B¸o c¸o §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng KÕt qu¶ quan tr¾c vµ ph©n tÝch m«i tr­êng nhµ m¸y B¸o c¸o Héi th¶o vÒ SXSH trong ngµnh SXXM Tõ c¸c tµi liÖu trªn, cho ta thÊy nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt, c¬ b¶n vÒ c«ng viÖc sÏ tiÕn hµnh. Tõ ®ã ta cã thÓ lËp kÕ ho¹ch cô thÓ cho SXSH vµ x¸c ®Þnh nh÷ng träng t©m vÒ SXSH cÇn h­íng tíi. 2.2.2.2. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra thùc ®Þa vµ pháng vÊn §iÒu tra thùc ®Þa lµ xuèng tËn c¬ së ®Ó thu thËp vµ thÈm tra nh÷ng th«ng tin trong tµi liÖu ch­a ph¶n ¸nh hay ch­a ®¶m b¶o ®é tin cËy. Xem trùc tiÕp viÖc vËn hµnh d©y truyÒn s¶n xuÊt, hÖ thèng xö lý chÊt th¶i, c¶nh quan m«i tr­êng. Dïng ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ nhanh ®Ó ph¸t hiÖn sím nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng cã thÓ n¶y sinh. Ph­¬ng ph¸p pháng vÊn cã hai h×nh thøc chñ yÕu lµ: + Pháng vÊn b¸n chÝnh thøc: Lµ ph­¬ng ph¸p trß chuyÖn th©n mËt víi ng­êi cña c¬ së, nh÷ng ng­êi hiÓu biÕt vÒ vÊn ®Ò mµ ta quan t©m. §©y lµ ph­¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin linh ®éng, trong thêi gian ng¾n, cã hÖ thèng, nªn ®· tËp trung xo¸y vµo nh÷ng ®iÓm cÇn quan t©m. §Ó phôc vô cho néi dung ®Ò tµi nghiªn cøu, chóng t«i ®· xuèng c¸c ph©n x­ëng lß nung, ph©n x­ëng nghiÒn nguyªn nhiªn liÖu, x­ëng nghiÒn XM, ph©n x­ëng ®ãng bao XM, x­ëng n­íc ®Ó trùc tiÕp pháng vÊn c¸c c«ng nh©n trong khi hä ®ang lµm viÖc vÒ sö dông nguyªn nhiªn liÖu, c¸c qu¸ tr×nh thao t¸c, vËn hµnh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt theo hiÓu biÕt vµ kinh nghiÖm cña hä. Ngoµi ra néi dung pháng vÊn còng ®Ò cËp ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý néi vi, vÖ sinh m«i tr­êng vµ b¶o hé lao ®éng cña nhµ m¸y. + Pháng vÊn chÝnh thøc: Ng­êi pháng vÊn ®­îc lùa chän vµ ®­îc th«ng b¸o tr­íc vÒ néi dung pháng vÊn. C¸c c©u hái ®­îc so¹n th¶o in s½n vµ ®­a tr­íc cho tõng ng­êi ®­îc pháng vÊn. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, chóng t«i ®· pháng vÊn «ng tr­ëng Ban kü thuËt an toµn NguyÔn §×nh Th¶, c¸c kü s­ m«i tr­êng thuéc Ban kü thuËt an toµn, «ng NguyÔn Xu©n Tr­êng tr­ëng phßng SX cña nhµ m¸y, c¸c kü s­ cña phßng SX, cña trung t©m ®iÒu hµnh vµ ®iÓu khiÓn tù ®éng. Sù h­íng dÉn vµ ph©n tÝch cña c¸c kü s­ thuéc Trung t©m SXSH- §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi. 2.2.2.3. Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ tæng hîp: Dùa trªn c¸c sè liÖu thu thËp tõ thùc tÕ ch­a cã c¸c mèi quan hÖ l«gic sÏ ®­îc ph©n lo¹i, thèng kª, tÝnh to¸n cô thÓ, sau ®o so s¸nh víi c¸c tiªu chuÈn m«i tr­êng vµ tõ ®ã ®­a ra kÕt luËn chÝnh x¸c, hîp lý vÒ c¸c vÊn ®Ò tiÕt kiÖm nguyªn nhiªn liÖu vµ m«i tr­êng cña nhµ m¸y, ®ång thêi ®­a ra c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt phï hîp. Ch­¬ng 3: KÕt qu¶ Nghiªn Cøu 3.1:tæng quan s¶n xuÊt vµ vÊn ®Ò m«i tr­êng ph¸t sinh cña c«ng ty xi m¨ng Bót S¬n 3.1.1. Giíi thiÖu chung vÒ nhµ m¸y C«ng tr×nh nhµ m¸y xi m¨ng Bót S¬n ®­îc x©y dùng theo quyÕt ®Þnh 573/TTg ngµy 23/11/1993. Tæng vèn ®Çu t­ ®­îc duyÖt lµ 195,832 triÖu USD, c«ng suÊt thiÕt kÕ lµ 4000 tÊn clinker/ngµy (t­¬ng ®­¬ng víi 1,256 triÖu tÊn xi m¨ng/n¨m). Nhµ m¸y x©y dùng t¹i x· Thanh S¬n huyÖn Kim B¶ng tØnh Hµ Nam trªn diÖn tÝch mÆt b»ng lµ 63,2 ha. Tæng sè lao ®éng lµm viÖc t¹i nhµ m¸y lµ 910 ng­êi. Nhµ m¸y xi m¨ng ho¹t ®éng ®· gãp phÇn ®¸p øng nhu cÇu xi m¨ng cho ®Êt n­íc vµ t¹o nªn nhiÒu t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Þa ph­¬ng. Nhµ m¸y xi m¨ng Bót S¬n ®Æt t¹i thung lòng thuéc x· Thanh S¬n huyÖn Kim B¶ng tØnh Hµ Nam. PhÝa T©y gi¸p hå Trøng, phÝa §«ng gi¸p nói Hång S¬n, tõ nhµ m¸y ®Õn s«ng §¸y ë h­íng B¾c, §«ng, Nam kho¶ng 4-6 km, c¸ch quèc lé 21 ®i Hoµ B×nh 3 km, c¸ch quèc lé 1A vµ ®­êng s¾t B¾c- Nam 8 km. Nhµ m¸y xi m¨ng Bót S¬n còng n»m gÇn khu trung t©m d©n c­ lín: c¸ch Thñ ®« Hµ Néi 64 km vÒ h­íng B¾c, c¸ch Thµnh phè Nam §Þnh 40 km vÒ h­íng §«ng Nam, c¸ch thÞ x· Phñ Lý 8 km vÒ h­íng §«ng B¾c, c¸ch thÞ x· Ninh B×nh 40 km vÒ h­íng Nam vµ c¸ch thÞ trÊn Kim B¶ng 7 km vÒ phÝa B¾c. §Ó phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, nhµ m¸y ®· x©y dùng c¶ng s«ng §¸y KiÖn Khª. C¶ng KiÖn Khª n»m ë phÝa §«ng Nam nhµ m¸y, c¸ch nhµ m¸y 4,3 km. Trong thêi gian s¾p tíi nhµ m¸y tiÕp tôc x©y dùng d©y chuyÒn 2 cïng c«ng suÊt d©y chuyÒn 1, hiÖn nay ®· ®­îc chÝnh phñ phª duyÖt, c«ng ty ®ang cã nh÷ng b­íc chuÈn bÞ ®Ó x©y dùng d©y chuyÒn 2 trong thêi gian ng¾n nhÊt. 3.1.2. Tæng quan ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña nhµ m¸y 3.1.2.1 T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô Nhµ m¸y xi m¨ng Bót S¬n c¸ch Hµ Néi 64 km vÒ phÝa Nam, tiÕp gi¸p víi m¹ng l­íi giao th«ng ®­êng s¾t, ®­êng thuû, ®­êng bé chÝnh cña c¶ n­íc nªn cã tiÒm n¨ng vÒ thÞ tr­êng rÊt lín. Tõ Bót S¬n, xi m¨ng cã thÓ to¶ ®i kh¾p c¸c miÒn ®Êt n­íc, nh­ng thÞ tr­êng chÝnh cña nhµ m¸y lµ Hµ Néi, Hµ Nam, Ninh B×nh, Hµ T©y, Hoµ B×nh... thuéc ®ång b»ng vµ trung du B¾c Bé, víi c¸c s¶n phÈm lµ XM ®ãng bao vµ XM rêi. ChØ tÝnh riªng thÞ tr­êng Hµ Néi, nhu cÇu xi m¨ng n¨m 2000 lµ 2 triÖu tÊn vµ ®Õn n¨m 2005 dù tÝnh nhu cÇu sÏ trªn 3 triÖu tÊn. Tõ khi ®­a vµo s¶n xuÊt nhµ m¸y lu«n s¶n xuÊt sÊp xØ ®¹t c«ng suÊt thiÕt kÕ. Tõ n¨m 2003 ®Õn nay b»ng sù nç lùc cña c¸n bé c«ng nh©n viªn nhµ m¸y, c«ng ty ®· v­ît c«ng suÊt thiÕt kÕ, doanh thu cña nhµ m¸y tõ n¨m 2001 ®Õn nay ®Òu sÊp xØ 1000 tû ®ång/n¨m, nép cho ng©n s¸ch nhµ n­íc hµng chôc tû ®ång, thu nhËp b×nh qu©n cña c¸n bé nh©n viªn nhµ m¸y lµ 3,2 triÖu ®ång/th¸ng. Trong dù ¸n nhµ m¸y s¶n xuÊt c¸c lo¹i s¶n phÈm lµ PCB 30, PCB 40, PC 40, nh­ng do yªu cÇu cña tæng c«ng ty xi m¨ng ViÖt Nam, hiÖn nay nhµ m¸y tËp chung s¶n xuÊt xi m¨ng PCB 30, PC 40; nhµ m¸y còng b¸n clinker cho mét sè nhµ m¸y chuyªn s¶n xuÊt xi m¨ng. B¶ng 1 : KÕt qu¶ s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña c«ng ty xi m¨ng Bót S¬n N¨m SX clinker(T) SX XM bao(T) Tiªu thô XM (T) Nép ng©n s¸ch(tû) 2001 1.177.873 800.357 1.337.000 46 2002 1.205.997 1.265.000 1.427.956 50,2 2003 1.259.309 1.363.728 1.385.396 60 2004 1.263.818 1.389.547 1.462.066 66,9 Nguån: Phßng hµnh chÝnh c«ng ty xi m¨ng Bót S¬n 3.1.2.2. Quy tr×nh c«ng nghÖ cña nhµ m¸y xi m¨ng Bót S¬n Quy tr×nh c«ng nghÖ cña nhµ m¸y ®­îc tr×nh bµy chi tiÕt trong phô lôc 17, 18 trang 51, 52. D­íi ®©y chóng t«i m« t¶ tãm t¾t d©y chuyÒn c«ng nghÖ cña nhµ m¸y: + Xi m¨ng ®­îc s¶n xuÊt b»ng lß quay theo ph­¬ng ph¸p kh«, víi c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ, hÖ thèng kiÓm tra, ®o l­êng ®iÒu chØnh vµ ®iÒu khiÓn tù ®éng ë møc tiªn tiÕn cho phÐp më réng ph¹m vi sö dông nguyªn, nhiªn liÖu ë kho¶ng réng, tiÕt kiÖm n¨ng l­îng, t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt l­îng vµ æn ®Þnh. + Kh©u tiÕp nhËn nguyªn liÖu, nhiªn liÖu ngoµi hµng rµo nhµ m¸y hoµn toµn c¬ giíi ho¸. + Nguyªn, nhiªn liÖu chÝnh tuú thuéc vµo kÝch th­íc ban ®Çu ®­îc ®Ëp tíi cì h¹t hîp lý vµ dù tr÷ trong kho cã thiÕt bÞ ®ång nhÊt s¬ bé ®¶m bµo chÊt l­îng æn ®Þnh. + C¨n cø vµo tÝnh chÊt c¬ lý cña ®¸ v«i Hång S¬n, chän bé thiÕt bÞ nghiÒn ®øng ®Ó nghiÒn phèi liÖu. + HÖ thèng ®ång nhÊt bét liÖu theo kiÓu n¹p vµ th¸o liªn tôc hiÖu suÊt cao trong mét sil« nh»m tiÕt kiÖm vèn ®Çu t­. + Sö dông m¸y nghiÒn ®øng ®Ó nghiÒn than. + Nung clinker thùc hiÖn trong lß quay víi th¸p trao ®æi nhiÖt 5 tÇng cã bé phËn tiÒn nung vµ m¸y lµm nguéi clinker kiÓu ghi. Nhµ m¸y sö dông 100% than antraxit Hßn Gai cã chÊt bét tõ 6- 8% cho lß nung. Tuy nhiªn ë giai ®o¹n khëi ®éng lß sÏ ph¶i dÇu FO ®Ó nhãm vµ tr­êng hîp chÊt l­îng than giao ®éng th× cã thÓ phun thªm dÇu ®Ó æn ®Þnh chÕ ®é nhiÖt ë lß nung vµ th¸p trao ®æi nhiÖt. + NghiÒn xi m¨ng ®­îc thùc hiÖn kÕt hîp gi÷a c¸n Ðp vµ nghiÒn bi theo chu tr×nh kÝn cã ph©n ly chung. + C¸c thiÕt bÞ vËn chuyÓn ®­îc lùa chän phï hîp víi tÝnh chÊt cña nguyªn liÖu, cù ly vËn chuyÓn nh»m gi¶m chi phÝ ®Çu t­, an toµn trong vËn hµnh vµ b¶o d­ìng thuËn lîi. + Nhµ m¸y trang bÞ hÖ thèng tù ®éng ho¸ kh©u kiÓm tra, ®o l­êng, ®iÒu chØnh vµ ®iÒu khiÓn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt th«ng qua 3 hÖ thèng chÝnh: HÖ thèng ®iÒu khiÓn theo ch­¬ng tr×nh ( phÇn cøng). HÖ thèng tù ®éng kiÓm tra chÊt l­îng HÖ thèng ®iÒu chØnh tèi ­u ho¸ nhµ m¸y. Nhµ m¸y xi m¨ng Bót S¬n cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt clinker cã chÊt l­îng cao, ®Ó cã thÓ s¶n xuÊt c¸c lo¹i xi m¨ng m¸c cao hoÆc c¸c lo¹i xi m¨ng kh¸c nh­ xi m¨ng Ýt to¶ nhiÖt, xi m¨ng ®ãng r¾n nhanh, xi m¨ng lµm ®­êng... 3.1.3. VÊn ®Ò m«i tr­êng ph¸t sinh 3.1.3.1. Bôi vµ c¸c khÝ th¶i c«ng nghiÖp §èi víi SXXM, vÊn ®Ò « nhiÔm kh«ng khÝ lµ chñ yÕu mµ nguyªn nh©n chÝnh lµ do viÖc ph¸t th¶i bôi vµ khÝ th¶i ®éc h¹i trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng SX. Nguyªn nh©n g©y ph¸t sinh bôi vµ khÝ th¶i ®­îc chóng t«i nªu chi tiÕt trong phô lôc 19 trang 55. D­íi ®©y lµ b¶ng tãm t¾t c¸c nguån ph¸t sinh vµ chÊt « nhiÔm: B¶ng 2: C¸c nguån ph¸t sinh bôi vµ khÝ th¶i c«ng nghiÖp C«ng ®o¹n ChÊt « nhiÔm TiÕp nhËn, ®Ëp vµ chøa nguyªn liÖu Bôi ®¸ v«i, ®Êt sÐt, bôi xØ, th¹ch cao, silic NghiÒn nguyªn liÖu Bôi nguyªn liÖu, khÝ th¶i (SO2, NOx, CO...) §ång nhÊt bét liÖu vµ cÊp liÖu lß nung Bôi nguyªn liÖu NghiÒn, sÊy than Bôi than, khÝ th¶i Lß nung KhÝ th¶i Lµm nguéi clinker Bôi, khÝ th¶i VËn chuyÓn vµ chøa clinker Bôi NghiÒn xi m¨ng Bôi xi m¨ng, khÝ th¶i Chøa vµ ®ãng bao xi m¨ng Bôi xi m¨ng Nåi h¬i KhÝ th¶i, bôi Tãm l¹i, nguån g©y « nhiÔm kh«ng khÝ chñ yÕu do khãi cña lß h¬i, bôi trong qu¸ tr×nh nghiÒn ®Ëp, vËn chuyÓn nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, xi m¨ng vµ khÝ ®éc h¹i, bôi tõ qu¸ tr×nh nung vµ nghiÒn XM. C¸c chÊt « nhiÔm ®Æc tr­ng tõ hÖ thèng s¶n xuÊt tíi m«i tr­êng kh«ng khÝ lµ bôi ( bôi than, ®Êt sÐt, ®¸ v«i, th¹ch cao, ._.xØ pyrit, clinker, xi m¨ng vµ bôi cña qu¸ tr×nh ®èt dÇu FO), khÝ ®éc (SOx; COx; NOxvµ hîp chÊt h÷u c¬ bay h¬i). B¶ng t¶i l­îng khÝ tõ c¸c nguån th¶i nhµ m¸y xi m¨ng Bót S¬n ®­îc ®­a trong phô lôc 2 trang 39. Trong tr­êng hîp thiÕt bÞ läc bôi tÜnh ®iÖn kh«ng ho¹t ®éng (gÆp sù cè), khi ®ã ®èi víi c¸c c«ng ®o¹n cã sö dông thiÕt bÞ läc bôi tÜnh ®iÖn t¶i l­îng « nhiÔm sÏ t¨ng lªn. Cô thÓ lµ: §Ëp, nghiÒn, sµng than: 471,3 g/s NghiÒn, nung nguyªn liÖu, nung clinker: 2963,0 g/s Lµm nguéi clinker: 490,74 g/s NghiÒn clinker: 490,74 g/s Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹i nhµ m¸y cã 3 bé phËn sö dông nhiªn liÖu ®èt víi khèi l­îng lín ®ã lµ: Lß nung s¬ bé (bé phËn tiÒn nung): 14 tÊn than/h Lß nung clinker: 11 tÊn than/n¨m Lß h¬i ®èt dÇu FO: mét n¨m chØ ®èt 50% thêi gian (tøc 150 ngµy); trong ®ã 50 ngµy ®èt 500 kg/h vµ 100 ngµy ®èt 250 kg/h Trong c¸c nguån th¶i cña nhµ m¸y xi m¨ng, khÝ th¶i tõ lß nung nguyªn liÖu vµ lß nung clinker, khÝ th¶i tõ c¸c c«ng ®o¹n sÊy nguyªn liÖu vµ lß h¬i lµ nguån chÝnh ®­îc kiÓm so¸t ®­îc. B¶ng kÕt qu¶ tÝnh to¸n t¶i l­îng « nhiÔm bôi vµ khÝ ®éc h¹i dïng nhiªn liÖu than c¸m ®­îc ®­a trong phô lôc 3 trang 39. Nh­ vËy, nÕu tÝnh theo l­îng nhiªn liÖu sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt xi m¨ng trong tr­êng hîp hÖ thèng läc bôi tÜnh ®iÖn kh«ng ho¹t ®éng, mçi ngµy nhµ m¸y sÏ th¶i vµo m«i tr­êng 31859,14 kg bôi khãi; 6393,6 kg SO2; 5647,1 kg NO2 vµ 900.331,2 kg CO. 3.1.3.2. « nhiÔm n­íc + N­íc th¶i s¶n xuÊt tõ qu¸ tr×nh nghiÒn nguyªn liÖu chøa bïn cã nhiÒu t¹p chÊt r¾n, trong ®ã cã c¸c kim lo¹i nh­ s¾t, nh«m, silic. N­íc th¶i tõ qu¸ tr×nh nghiÒn than cã hµm l­îng cÆn l¬ löng cao, nhiÒu t¹p quÆng nh­ pyrit. + N­íc röa thiÕt bÞ, röa sµn, t­íi s©n, khö bôi... Chøa nhiÒu t¹p chÊt r¾n vµ c¸c lo¹i chÊt bÈn kh¸c. §Æc tr­ng cña n­íc trong qu¸ tr×nh nµy lµ hµm l­îng cÆn l¬ löng cao (500-1500mg/l) ®é kiÒm cao ( pH>8 ) vµ chøa mét l­îng dÇu mì... L­îng n­íc th¶i tõ qu¸ tr×nh nµy kho¶ng 3000m3/ngµy ®ªm. + N­íc th¶i tõ qóa tr×nh lµm nguéi thiÕt bÞ nghiÒn nguyªn liÖu, nhiªn liÖu vµ nghiÒn xi m¨ng, n­íc lß h¬i, lµm m¸t khÝ nãng... cã nhiÖt ®é cao, chøa v¸ng dÇu vµ mét l­îng nhÊt ®Þnh cÆn l¬ löng. L­îng n­íc nµy kh«ng håi l­u kho¶ng 100m3/ng®. + N­íc th¶i sinh ho¹t, dÞch vô cña nhµ m¸y víi l­u l­îng kho¶ng 400-500m3/ngµy ®ªm, cã hµm l­îng cÆn l¬ löng, BOD, nit¬ amoni... cao. Trong n­íc th¶i cã thÓ cßn cã c¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh ®Æc tr­ng b»ng sè Fealcoliform lín (104-106 MNP/100ml). Ngoµi ra, trong khu vùc cßn mét sè lo¹i n­íc th¶i kh¸c nh­ng víi l­u l­îng nhá nh­ n­íc th¶i tõ c¸c moong cña qu¸ tr×nh khai th¸c sÐt, cao lanh... ë Kh¶ Phong, Ba Sao, n­íc tõ qu¸ tr×nh t¸ch cÆn ë tr¹m xö lý n­íc cÊp... cã thÓ t¸c ®éng, g©y « nhiÔm cho c¸c ao hå, s«ng suèi l©n cËn. B¶ng dù b¸o thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt n­íc th¶i nhµ m¸y ®­îc ®­a trong phô lôc 4 trang 40. Theo kÕt qu¶ dù b¸o thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt n­íc th¶i cña nhµ m¸y xi m¨ng Bót S¬n (phô lôc 4) cho thÊy: nhiÒu chØ tiªu chÊt bÈn vµ ®éc h¹i nh­ hµm l­îng cÆn l¬ löng, COD, dÇu... trong n­íc th¶i cao h¬n c¸c gi¸ trÞ cho phÐp ®èi víi n­íc th¶i c«ng nghiÖp x¶ vµo nguån n­íc mÆt lo¹i A theo TCVN 5945-1995. NÕu ®­îc th¶i ra ngoµi c¸c chÊt ®éc h¹i trong n­íc th¶i nµy sÏ g©y ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn hÖ thùc vËt d­íi n­íc còng nh­ hÖ sinh th¸i thuû vùc. §èi víi s«ng §¸y, khi x¶ n­íc th¶i cña nhµ m¸y xi m¨ng víi l­u l­îng 4000 m3/ngµy ®ªm vµo mïa kh« víi l­u l­îng n­íc s«ng nhá nhÊt (90m3/s) vËn tèc dßng ch¶y (0,3 m/s) th× nång ®é c¸c chÊt r¾n, cÆn l¬ löng trong s«ng phÝa d­íi miÖng x¶ n­íc th¶i ®­îc x¸c ®Þnh trong phô lôc 5 trang 40. Theo tÝnh to¸n trong B¸o c¸o §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng cña nhµ m¸y, khi x¶ n­íc th¶i vµo s«ng §¸y, c¸ch ®iÓm x¶ 500 m phÝa h¹ l­u, hµm l­îng cÆn l¬ löng t¨ng tõ 1,4 ®Õn 2,4 lÇn. Nh­ vËy, c¸c lo¹i n­íc th¶i nµy ph¶i ®­îc xö lý khi th¶i ra hå, s«ng theo quy ®Þnh cña TCVN 5945-1995. 3.1.3.3. ChÊt th¶i r¾n ChÊt th¶i r¾n c«ng nghiÖp chñ yÕu lµ bao b×, giÊy phÕ th¶i , nguyªn liÖu r¬i v·i trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, xØ than vµ ®ãng r¾n. ChÊt th¶i sinh ho¹t ph¸t sinh chñ yÕu tõ r¸c th¶i cña c¸c khu vùc tËp thÓ cña c«ng nh©n nhµ m¸y. C¸c lo¹i chÊt th¶i r¾n sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp nÕu kh«ng ®­îc xö lý tèt sÏ g©y t¸c ®éng xÊu cho m«i tr­êng ®Êt, m«i tr­êng n­íc, m«i tr­êng kh«ng khÝ vµ lµ m«i tr­êng thuËn lîi cho c¸c loµi vi khuÈn, trong ®ã cã nhiÒu lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh ph¸t triÓn. 3.1.3.4. TiÕng ån vµ ®é rung TiÕng ån vµ ®é rung ph¸t ra tõ c¸c thiÕt bÞ nh­ ®«ng c¬, m¸y b¬m, m¸y qu¹t hoÆc tõ c¸c ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn nguyªn liÖu, nhiªn liÖu vµ s¶n phÈm khi ho¹t ®éng. Do nhµ m¸y cã nhiÒu m¸y mãc thiÕt bÞ ho¹t ®éng, cho nªn ån vµ rung còng ¶nh h­ëng ®èi víi ng­êi c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt, nh­ng kh«ng ¶nh h­ëng ®èi víi khu d©n c­ xung quanh. TiÕng ån tr­íc hÕt cã ¶nh h­ëng tíi thÝnh gi¸c cña c«ng nh©n. Khi ng­êi c«ng nh©n tiÕp xóc víi tiÕng ån cã c­êng ®é cao trong mét thêi gian dµi sÏ lµm thÝnh lùc gi¶m sót, dÉn tíi bÖnh ®iÕc nghÒ nghiÖp. Ngoµi ra tiÕng ån cßn ¶nh h­ëng tíi c¸c c¬ quan kh¸c cña c¬ thÓ nh­ lµm rèi lo¹n chøc n¨ng thÇn kinh g©y bÖnh ®au ®Çu, chãng mÆt cã c¶m gi¸c sî h·i. TiÕng ån còng g©y nªn c¸c th­¬ng tæn cho hÖ tim m¹ch vµ t¨ng c¸c bÖnh vÒ ®­êng tiªu ho¸. 3.1.3.5. ¤ nhiÔm nhiÖt Qu¸ tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt xi m¨ng cã sö dông nhiÖt cho c¸c c«ng ®o¹n nghiÒn nguyªn liÖu, nghiÒn than, nghiÒn xi m¨ng (90-980), nåi h¬i, c¸c hÖ thèng vËn chuyÓn bét liÖu vµ lß nung clinker. Tæng c¸c nhiÖt l­îng nµy to¶ vµo kh«ng gian nhµ x­ëng rÊt lín lµm nhiÖt ®é bªn trong nhµ x­ëng t¨ng cao (ch­a kÓ ®Õn ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn khÝ hËu trong khu vùc) ¶nh h­ëng tíi qu¸ tr×nh h« hÊp cña c¬ thÓ con ng­êi g©y ¶nh h­ëng tíi søc khoÎ vµ n¨ng suÊt lao ®éng. ¤ nhiÔm nhiÖt chñ yÕu t¸c ®éng ®Õn søc khoÎ cña c«ng nh©n lµm viÖc trong c¸c ph©n x­ëng cã nhiÖt ®é cao nh­ nhiÖt liÖu lß lung, cÊp liÖu lß, vËn chuyÓn clinker, nghiÒn than, nghiÒn xi m¨ng... ( nhiÖt ®é khÝ th¶i >900C) lµm nguéi clinker (nhiÖt ®é khÝ th¶i 2500C). NhiÖt ®é cao sÏ g©y nªn nh÷ng biÕn ®æi vÒ sinh lý vµ ë c¬ thÓ con ng­êi nh­ mÊt nhiÒu må h«i, kÌm theo ®ã lµ mÊt m¸t mét l­îng c¸c muèi kho¸ng (K, Na, Ca, F, Fe vµ mét sè sinh tè). NhiÖt ®é cao còng lµm cho c¬ tim ph¶i lµm viÖc nhiÒu h¬n, chøc n¨ng cña thËn, cña hÖ thÇn kinh trung ­¬ng còng bÞ ¶nh h­ëng. 3.2. ®¸nh gi¸, ®Ò xuÊt C¸c gi¶i ph¸p SXSH vµ xö lý chÊt th¶i cho c«ng ty xi m¨ng Bót S¬n 3.2.1. Ph©n tÝch d©y chuyÒn c«ng nghÖ §¸ v«i §Êt sÐt Phô gia D©y chuyÒn c«ng nghÖ ®­îc ph©n tÝch dùa trªn quy tr×nh c«ng nghÖ cña nhµ m¸y vµ ®¸nh gi¸ ®Çu vµo ®Çu ra cña tõng c«ng ®o¹n nh­ h×nh d­íi ®©y: Khãi lß ( CO, NOx, SO2, bôi...), xØ than DÇu FO KhÝ nãng Th¹ch cao Phô gia §iÖn §Ëp nguyªn liÖu §iÖn Bôi, tiÕng ån Kho ®ång nhÊt s¬ bé Bôi NghiÒn liÖu §iÖn Bôi, tiÕng ån Th¸p trao ®æi nhiÖt KhÝ nãng Canxin¬ Lß quay Than NghiÒn than KÐt chøa Lµm nguéi clinker Bôi §Ëp clinker §iÖn Bôi, tiÕng ån KhÝ nãng Sil« Clinker NghiÒn xi m¨ng §Ëp N­íc Bôi, tiÕng ån Sil« xim¨ng §ãng bao Kho Xi m¨ng rêi H×nh 2: D©y chuyÒn c«ng nghÖ cña nhµ m¸y xi m¨ng Bót S¬n Bôi, tiÕng ån Bôi, bao b× háng §iÖn 3.2.2. TÝnh to¸n c©n b»ng nhiÖt l­îng vµ vËt liÖu 3.2.2.1. C©n b»ng nhiÖt l­îng ViÖc tÝnh to¸n c©n b»ng nhiÖt l­îng dùa trªn kÕt qu¶ ®o ®¹c cña hÖ thèng ®o nhiÖt tù ®éng trong lß nung(®o l­îng nhiÖt cÊp vµo lß), cïng víi sù gióp ®ì cña c¸c kü s­ trong phßng s¶n xuÊt vµ ban kü thuËt an toµn nhµ m¸y xi m¨ng Bót S¬n, tham kh¶o nguån tµi liÖu cña PGS.TS NguyÔn Ngäc L©n- ViÖn KHCN X©y dùng vÒ c¸c thµnh phÇn phÇn tr¨m cña nhiÖt tiªu hao trong lß nung clinker c«ng nghÖ kh«. B¶ng 3 : C©n b»ng nhiÖt cho lß nung clinker cña nhµ m¸y xi m¨ng Bót S¬n C¸c thµnh phÇn nhiÖt L­îng nhiÖt 10-3 kcal/tÊn clinker % NhiÖt cÊp vµo lß 1. L­îng nhiÖt sinh ra do nguyªn liÖu ch¸y 744,39 91,9 2.L­îng nhiÖt do nguyªn liÖu mang vµo lß 4,941 0,61 3. L­îng nhiÖt do kh«ng khÝ mang vµo 8,56 1,057 4. NhiÖt to¶ trong qu¸ tr×nh do ph¶n øng t¹o pha r¾n t¹i vïng phãng nhiÖt t= 1100-14000C 52,164 6,44 Tæng 810 100 NhiÖt tiªu hao 1. NhiÖt nung nãng nguyªn liÖu 60,38 19,8 2. NhiÖt tiªu tèn ®Ó lµm bay h¬i Èm trong nguyªn liÖu 76,05 9,39 3. NhiÖt tiªu tèn cho ph¶n øng ho¸ häc khi nung nãng nguyªn liÖu ®Ó t¹o clinker 223,88 27,64 4. Tæn thÊt nhiÖt theo lß 172,53 21,3 5. Tæn thÊt nhiÖt do clinker mang ra khái lß 20,49 2,53 6. Tæn thÊt nhiÖt do ch¸y kh«ng hoµn toµn 74,35 9,18 7. Tæn thÊt nhiÖt ra m«i tr­êng xung quanh 29,97 3,7 8. Tæn thÊt nhiÖt do bøc x¹ qua c¸c cöa lß 5,67 0,7 9. Tæn thÊt nhiÖt do rß rØ 14,82 1,83 10. Tæn thÊt nhiÖt kh¸c 31,59 3,9 Tæng 810 100 NhËn xÐt: + NhiÖt tæn thÊt do khãi lß lµ lín chiÕm nhiÒu nhÊt 21,3%. NhiÖt nung nãng nguyªn liÖu lín do vËy nªn sö dông chÝnh khãi lß ®Ó sÊy. + L­îng nhiÖt tæn thÊt do ch¸y kh«ng hoµn toµn lµ 9,18%. V× vËy cÇn xem xÐt vÊn ®Ò kü thuËt vËn hµnh lß ®Ó t¨ng kh¨ n¨ng ch¸y cña nguyªn liÖu. + Tæn thÊt nhiÖt ra m«i tr­êng xung quanh qua v¸ch lß vµ c¸c cöa vËn hµnh chiÕm 4,4%. + C¸c tæn thÊt kh¸c chiÕm 3,9%. 3.2.2.2. C©n b»ng vËt liÖu ViÖc tÝnh to¸n c©n b»ng vËt chÊt dùa trªn viÖc tÝnh to¸n tiªu hao vËt liÖu cho 1kg xi m¨ng thµnh phÈm (PCB 30), víi sù gióp ®ì cña c¸c kü s­ trong phßng s¶n xuÊt nhµ m¸y xi m¨ng Bót S¬n trong tÝnh to¸n tiªu hao nguyªn nhiªn liÖu trong 1kg xi m¨ng, sù cung cÊp sè liÖu trong ®o ®¹c tù ®éng l­îng khÝ ph¸t sinh trong lß nung cña Trung t©m §iÒu hµnh vµ ®iÒu khiÓn tù ®éng cña nhµ m¸y. Tû lÖ nguyªn liÖu: 1,402 Nhiªn liÖu: Than, dÇu FO 1152 g nguyªn liÖu 64 g nhiªn liÖu 984 g kh«ng khÝ §é Èm nguyªn liÖu 1152g nguyªn liÖu gåm: Ph¸t th¶i: CO2 600g(404g CO2 tõ nguyªn liÖu, 196g tõ qu¸ tr×nh nung) N2 1566g O2 262g H2O 69 + ®é Èm nguyªn liÖu SO2 1,72g, NO2 0,9g Bôi 0,9 g H×nh 3 : C©n b»ng vËt liÖu cho 1kg xi m¨ng PBC 30 Nung NghiÒn 750g clinke Kh«ng khÝ 1000g xi m¨ng 1050g kh«ng khÝ Th¹ch cao ChÊt ®én Xû lß cao Tro bay Kh«ng khÝ 250g 905,25g ®¸ v«i 232,20g ®Êt sÐt 14,55g xû pyrit Tû lÖ clinker : 0,75 Møc tiªu hao n¨ng l­îng: 3,35 MJ/kg clinker 3.2.3. Ph©n tÝch nguyªn nh©n ph¸t th¶i vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p SXSH ViÖc ¸p dông SXSH trong ngµnh c«ng nghiÖp xi m¨ng th× chñ yÕu tËp trung vµo tiÕt kiÖm tiªu thô than, tiªu thô ®iÖn n¨ng, gi¶m tiªu thô nguyªn liÖu ®Çu vµo, gi¶m l­îng bôi ph¸t sinh ra ngoµi vµ gi¶m tiªu thô n­íc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. VÊn ®Ò träng t©m trong ®¸nh gi¸ SXSH lµ biÖn ph¸p gi¶m tiªu thô than. Nung hay clinker ho¸ lµ c«ng ®o¹n tiªu thô nhiÒu n¨ng l­îng nhÊt trong toµn bé quy tr×nh s¶n xuÊt xi m¨ng. Qu¸ tr×nh nµy tiªu thô 70-84% tæng n¨ng l­îng. GÇn 80% n¨ng l­îng trong qu¸ tr×nh clinker ho¸ do than cung cÊp. B¶ng tiªu thô n¨ng l­îng tÝnh cho ngµnh SX XM cña ViÖt Nam vµ trªn thÕ giíi ®­îc ®­a trong phô lôc 6 trang 41. Ngoµi phÇn trong t©m trong ®¸nh gi¸ SXSH lµ biÖn ph¸p gi¶m tiªu thô than, th× trong ®¸nh gi¸ SXSH h¬n ®èi víi s¶n xuÊt xi m¨ng cßn nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý kh¸c ®· nªu trong ch­¬ng 1 nh­ bè trÝ c¸c ca s¶n xuÊt hîp lý nh»m gi¶m nhu cÇu vÖ sinh thiÕt bÞ, tuÇn hoµn t¸i sö dông n­íc lµm m¸t, thu håi t¸i sö dông c¸c nguyªn liÖu bÞ rß rØ r¬i v·i, qu¶n lý néi vi.... B¶ng 4: Ph©n tÝch nguyªn nh©n ph¸t sinh chÊt th¶i vµ c¸c gi¶i ph¸p SXSH thùc hiÖn Dßng th¶i chÝnh/vÊn ®Ò quan t©m Nguyªn nh©n Gi¶i ph¸p S¶n xuÊt s¹ch h¬n 1. Bôi ph¸t sinh t¹i khu vùc ®Ëp, nghiÒn nguyªn liÖu vµ clinker, ®ãng bao xi m¨ng, vËn chuyÓn nguyªn liÖu s¶n phÈm 1.1 ThiÕt bÞ gia c«ng vËn chuyÓn, ®ãng bao hë. 1.1.1 Che ch¾n b»ng n¾p ®Ëy. 1.1.2 Gi¶m ®é r¬i tù do t¹i c¸c ®Çu b¨ng t¶i, phÔu cÊp liÖu. 1.1.3 Thay b¨ng vËn chuyÓn èng khÝ ®éng 1.2 Qu¹t hót vµ thiÕt bÞ xö lý bôi kh«ng hiÖu qu¶. 1.2.1 Bè trÝ miÖng hót bôi hîp lý. 1.2.2 T¨ng c«ng suÊt qu¹t hót. 1.2.3 C¶i t¹o l¾p ®Æt thiÕt bÞ thu håi bôi ®Ó gi¶m tiªu hao nguyªn liÖu. 1.3 Gia c«ng nguyªn liÖu d¹ng kh«. 1.3.1 Phun Èm nhÑ ë c¸c m¸y ®Ëp nghiÒn. 1.4 Khi vÖ sinh thiÕt bÞ. 1.4.1 QuÐt dän vÖ sinh nhÑ nhµng, th­êng xuyªn, ®óng quy ®Þnh. 1.5 Xi m¨ng r¬i v·i khi ®ãng bao. 1.5.1 C¶i t¹o thiÕt bÞ ®ãng bao. 2. Bôi, khãi lß t¹i c«ng ®o¹n s©y nguyªn liÖu vµ nung clinker 2.1 ThiÕt bÞ hë, bao che kh«ng tèt. 2.1.1 Che ch¾n, bÞt kÝn nh÷ng ®iÓm ph¸t sinh bôi. 2.2 Qu¹t hót vµ thiÕt bÞ xö lý bôi kh«ng hiÖu qu¶. 2.2.1 T¨ng c­êng c«ng suÊt qu¹t hót. 2.2.2 C¶i t¹o hÖ thèng thiÕt bÞ t¸ch bôi (Bè trÝ miÖng hót hîp lý, c¶i t¹o thiÕt bÞ läc bôi tÜnh ®iÖn) ®Ó gi¶m bôi, gi¶m tiªu thô nguyªn liÖu, t¨ng s¶n phÈm. 2.3 Sö dông than cã hµm l­îng S cao. Sö dông nhiªn liÖu cã S thÊp, dÇu FO. 2.4 ChÕ ®é ch¸y cña lß ch­a tèt. 2.4.1 §iÒu chØnh ®ñ l­îng kh«ng khÝ cÊp vµo lß vµ vËn hµnh ®óng chÕ ®é cÊp than. 2.5 Tiªu hao nguyªn liÖu cao lµm ph¸t sinh nhiÒu chÊt th¶i. 2.5.1 X©y dùng kho cã bao che ®Ó chøa nhiªn liÖu, nguyªn liÖu nh»m gi¶m thiÓu ®é Èm than khi sÊy, nung. 2.5.2 TËn dông tiÒm n¨ng nhiÖt khãi lß ®Ó sÊy s¬ bé nguyªn liÖu. 2.5.3 B¶o «n lß sÊy vµ lß nung tèt ®Ó tiÕt kiÖm nhiÖt, gi¶m tiªu hao nguyªn liÖu. 2.5.4 Sö dông chÊt th¶i h÷u c¬ lµm nhiªn liÖu phô. 2.6 KhÝ ®éc tho¸t ra khi sö dông c¸c lo¹i phô gia ®Ó h¹ nhiÖt ®é nung ( CaF2). 2.6.1 Sö dông phÕ th¶i cña c¸c ngµnh luyÖn kim, Ýt ®éc h¹i (xØ lß cao, xØ luyÖn kÏm...). 3. L·ng phÝ n­íc 3.1 Quªn ®ãng van n­íc, ®Ó ch¶y trµn. 3.1.1 KiÓm tra ®Þnh kú th­êng xuyªn, kho¸n ®Þnh møc vµ tuÇn hoµn l¹i n­íc 3.1.2 L¾p ®Æt van tù ®éng ®ãng më n­íc 3.2 L­îng n­íc lµm nguéi sö dông qu¸ d­ thõa l·ng phÝ. 3.2.1 L¾p ®Æt tù ®éng theo nhiÖt ®é van cÊp n­íc lµm m¸t æ trôc qu¹t root. 4. Nguyªn liÖu t¹i kho chøa bÞ n­íc m­a cuèn tr«i xuèng m­¬ng tho¸t 4.1 Nguyªn liÖu, clinker ®Ó ngoµi trêi kh«ng cã m¸i che. 4.1.1 Lµm kho chøa cã m¸i che, r·nh tho¸t n­íc xung quanh. 3.2.4. §¸nh gi¸ c¸c gi¶i ph¸p SXSH nhµ m¸y ®ang thùc hiÖn 3.2.4.1. C¸c biÖn ph¸p gi¶m tiªu thô than + KhÝ nãng tho¸t ra: NhiÖt ®é cña khÝ nãng tho¸t ra t¹i lß nung lµ t­¬ng ®èi lín (800-10000C) t¹i cuèi lß. V× vËy ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó tËn dông l­îng nhiÖt nµy. Trong quy tr×nh c«ng nghÖ l­îng khÝ nãng nµy ®­îc nhµ m¸y thæi ng­îc l¹i ®Ó sÊy nguyªn liÖu: l­îng khÝ nãng ®­îc cÊp cho th¸p trao ®æi nhiÖt gåm n¨m tÇng, mçi tÇng lµ hai xiclon, khÝ nãng sÏ tiÕp xóc víi nguyªn liÖu clinker ho¸ 1 phÇn CaCO3 thµnh CaSO4 vµ CaSO3 (30-40%) lµm gi¶m thêi gian clinker ho¸, t¨ng n¨ng suÊt trong lß nung. + ViÖc trong quy tr×nh c«ng nghÖ cña nhµ m¸y cã th¸p trao ®æi nhiÖt vµ bé phËn tiÒn nung (canxin¬) ®· gi¶m ®­îc rÊt lín viÖc tiªu thô than vµ n¨ng l­îng cÊp cho lß nung. Theo B¸o c¸o Héi th¶o kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p SXSH vµ c¶i thiÖn an toµn søc khoÎ nghÒ nghiÖp- ViÖn KHCN X©y dùng th× ­u ®iÓm cña hÖ thèng trao ®æi nhiÖt tr­íc lµ: T¨ng hiÖu suÊt 2,5 lÇn so víi lß nung th«ng th­êng Trong ®iÒu kiÖn thuËn lîi, l­îng nhiÖt tiªu thô gi¶m t­¬ng ®èi. T¨ng tuæi thä líp lãt chÞu löa Gi¶m t¶i l­îng nhiÖt trong vïng ®èt cña lß Cho phÐp sö dông than cã phÈm cÊp thÊp h¬n HÖ sè sö dông lß cao h¬n Lß nhá h¬n vÉn ®¹t ®­îc cïng c«ng suÊt Víi thiÕt bÞ nung tr­íc, c«ng suÊt cña thiÕt bÞ hiÖn cã t¨ng lªn 50% + Tæn thÊt do bøc x¹ vµ ®èi l­u: tæn thÊt nhiÖt do bøc x¹ vµ ®èi l­u cã thÓ chiÕm tõ 8-10% tæng l­îng nhiÖt tiªu thô trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt xi m¨ng trong ®ã 60-80% tiªu thô trong qu¸ tr×nh nung vµ trong c¸c vïng nung cña lß. Theo tÝnh to¸n cña PGS. Bïi V¨n ChÐn Bé m«n C«ng nghÖ vËt liÖu Silicat-§¹i häc b¸ch khoa Hµ Néi th× cø 1098 Kcal/ kg clinker ®­îc cÊp nhiÖt th× tæn thÊt do bøc x¹ vµ ®èi l­u lµ 152 Kcal/kg clinker. Nh÷ng tæn thÊt nµy cßn lín h¬n nhiÒu nÕu c¸c thiÕt bÞ thu håi nhiÖt kh«ng ®­îc l¾p ®Æt mét c¸ch hîp lý. C¸c biÖn ph¸p gi¶m tæn thÊt nhiÖt ®èi l­u vµ bøc x¹ ®­îc nhµ m¸y thùc hiÖn lµ sö dông líp lãt chÞu löa gåm g¹ch samèt vµ líp xèp chÞu nhiÖt ®Æt trong lß quay ®­îc b¶o d­ìng vµ thay hµng th¸ng. §o ®¹c nhiÖt ®é thµnh lß lu«n ®­îc nhµ m¸y quan t©m bëi v× c¨n cø vµo ®ã ng­êi ta ph¸t hiÖn ra c¸c ®iÓm yÕu trong líp lãt vµ ®Ó tÝnh to¸n tæn thÊt nhiÖt do bøc x¹ vµ ®èi l­u, nhµ m¸y sö dông thiÕt bÞ hiÓn thÞ nhiÖt b»ng tia hång ngo¹i ®Ó ®o ®¹c. V× vËy c¸c biÖn ph¸p ®Ó gi¶m thiÓu tæn thÊt nhiÖt do bøc x¹ vµ ®èi l­u cña nhµ m¸y lµ rÊt hiÖu qu¶. + Gi¶m thiÓu khÝ d­ trong qu¸ tr×nh ®èt: Mét yÕu tè quan träng ¶nh h­ëng tíi hiÖu suÊt sö dông nhiªn liÖu cña lß lµ khÝ d­. NÕu tèi ­u ho¸ qu¸ tr×nh vËn hµnh lß, nhiªn liÖu s¶n xuÊt hoµn toµn. Tæng l­îng kh«ng khÝ cung cÊp cho lß bao gåm l­îng khÝ cÇn thiÕt ®Ó ®èt kiÖt than, céng víi mét l­îng nhá khÝ thõa. L­îng khÝ thõa nµy ®­îc gäi lµ khÝ d­. Do sù pha lo·ng khÝ cña ngän löa nãng víi khÝ thø cÊp , tØ lÖ khÝ d­ cao sÏ lµm gi¶m ®é ngän löa, ph¶i tèi ­u ho¸ tØ lÖ khÝ d­ ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu suÊt tèi ®a. Khi d­ trong lß ph¶i ®­îc ­íc tÝnh th«ng qua ph©n tÝch khãi lß th«ng th­êng vµ ph¶i duy tr× ë møc tèi thiÓu. Nhµ m¸y ®· l¾p ®Æt mét thiÕt bÞ ph©n tÝch oxy vµ CO gióp ng­êi c«ng nh©n vËn hµnh c¶i thiÖn ®­îc hiÖu suÊt cña lß ( nhµ m¸y cung cÊp 5-10% l­îng khÝ d­) nªn hiÖu suÊt ®èt kiÖt than cña nhµ m¸y lµ 100%. + Rß rØ khÝ qua hÖ thèng lß: Rß rØ khÝ qua n¾p lß hay khoang vËt liÖu (do lät khÝ vµo) dÉn tíi viÖc gi¶m n¨ng l­îng thu håi tõ qu¸ tr×nh lµm nguéi b»ng viÖc thay líp khÝ nãng thø cÊp. §©y lµ nguyªn nh©n g©y tæn thÊt mét l­îng lín than. §Ó gi¶m l­îng rß rØ, nhµ m¸y ®· sö dông c¸c lo¹i gio¨ng ch× t¹i c¸c n¾p lß vµ khoang vËt liÖu vµo nªn hiÖu qu¶ t­¬ng ®èi cao. + Nhµ m¸y lµm nguéi clinker b»ng ghi lµm nguéi gåm 9 qu¹t giã 6KW. KhÝ nãng tõ viÖc lµm nguéi clinker ®­îc sö dông gåm 3 dßng chÝnh: mét dßng ®­îc cÊp trùc tiÕp cho lß nung (11000C), dßng thø hai cÊp cho bé phËn tiÒn nung (canxin¬) (700-8000C), vµ mét dßng gäi lµ khÝ d­ lµm nguéi (200-3000C) ®­îc ®­a sang ®Ó sÊy than. V× vËy l­îng nhiÖt nµy ®­îc tËn dông mét c¸ch hiÖu qu¶ gi¶m tiªu thô nhiÖt l­îng cho viÖc ®èt than trong lß nung. Tõ viÖc ph©n tÝch trªn ta thÊy nhµ m¸y ®· rÊt hiÖu qu¶ trong viÖc tËn thu c¸c nhiÖt ®é khÝ d­ vµ l­îng bôi ph¸t sinh. Tuy nhiªn nhiÖt ®é cña c¸c khÝ lß th¶i lµ t­¬ng ®èi cao ( 150-400oC ) ch­a ®­îc nhµ m¸y tËn dông ®©y còng chÝnh lµ mét nguån g©y l·ng phÝ trong viÖc tiÕt kiÖm n¨ng l­îng. Ngoµi ra mét sè l­îng lín clinker nhµ m¸y ®Ó ngay t¹i b·i ngoµi trêi kh«ng cã m¸i che, g©y thÊt tho¸t vµ « nhiÔm m«i tr­êng. 3.2.4.2. Mét sè biÖn ph¸p kh¸c ®­îc nhµ m¸y thùc hiÖn N­íc lµm nguéi thiÕt bÞ ®­îc nhµ m¸y quay vßng t¸i sö dông (40% l­îng n­íc ®­îc tuÇn hoµn ). Nhµ m¸y ®· bè trÝ c¸c ca s¶n xuÊt hîp lý, tuyªn truyÒn ý thøc cho ng­êi c«ng nh©n vËn hµnh vÒ an toµn lao ®éng vµ tiÕt kiÖm nguyªn nhiªn liÖô vµ n¨ng l­îng b»ng c¸c h×nh thøc häc ng¾n h¹n cho ng­êi c«ng nh©n hµng n¨m. Tuy nhiªn l­îng bôi r¬i v·i t¹i mét sè c«ng ®o¹n (nghiÒn nguyªn liÖu, nghiÒn xi m¨ng, ®ãng bao...) nhµ m¸y ch­a thu håi mét c¸ch triÖt ®Ó g©y « nhiÔm bôi t¹i nhiÒu c«ng ®o¹n, l·ng phÝ trong viÖc sö dông ®iÖn n¨ng, n­íc trong sinh ho¹t t¹i nhiÒu ph©n x­ëng cña nhµ m¸y. Dùa trªn sù ph©n tÝch trªn, chóng t«i ®­a ra b¶ng ®¸nh gi¸ chung: B¶ng 5: §¸nh gi¸ c¸c gi¶i ph¸p SXSH c«ng ty XM Bót S¬n ®ang thùc hiÖn STT Gi¶i ph¸p KÕt qña §¸nh gi¸ 1 SÊy than ®Ó gi¶m nhiÖt trong qu¸ tr×nh ®èt than Than ®­îc ®èt kiÖt Gi¶i ph¸p ®­îc thùc hiÖn tèt, ®em l¹i lîi Ých lín vÒ kinh tÕ vµ m«i tr­êng. 2 KhÝ nãng tho¸t ra cña lß nung ®­îc thu håi sö dông vµo môc ®Ých cÊp cho th¸p trao ®æi nhiÖt ®Ó sÊy nguyªn liÖu. Nguyªn liÖu ®­îc sÊy nãng gi¶m ®­îc ®¸ng kÓ l­îng than cÊp cho lß nung, c¸c lo¹i khÝ th¶i ®éc h¹i nh­ SO2,H2S...®­îc nguyªn liÖu hÊp thô. §©y lµ gi¶i ph¸p tiªn tiÕn, hiÖu qu¶ trong viÖc tiÕt kiÖm nguyªn nhiªn liÖu, qua ®ã còng xö lý c¸c lo¹i khÝ th¶i ®éc h¹i tõ qu¸ tr×nh vËn hµnh cña lß nung. 3 Sö dông líp g¹ch vµ xèp chÞu nhiÖt t¹i thµnh lß ®Ó gi¶m thiÓu l­îng nhiÖt tæn thÊt do bøc x¹ vµ ®èi l­u. L­îng nhiÖt ph¸t sinh vµo m«i tr­êng do bøc x¹ chØ vµo kho¶ng 2-3% l­îng nhiÖt cña lß so víi 8-10% khi kh«ng thùc hiÖn gi¶i ph¸p. Nh×n chung biÖn ph¸p ®· hiÖu qu¶ trong viÖc gi¶m thiÓu l­îng nhiÖt tæn thÊt do bøc x¹ vµ ®èi l­u. Tuy nhiªn còng cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu thay thÕ líp lãt ®Ó gi¶m thiÓu h¬n n÷a l­îng nhiÖt tæn thÊt vµo m«i tr­êng. 4 Sö dông hÖ thèng ph©n tÝch khÝ ®Ó gi¶m thiÓu khÝ d­ trong qu¸ tr×nh ®èt, tõ ®ã gi¶m viÖc tiªu thô than vµ an toµn trong viÖc vËn hµnh lß nung. L­îng kh«ng khÝ ®­îc ®­a vµo ®¶m b¶o l­îng khÝ d­ ë møc tèi thiÓu, kh«ng ®Ó x¶y ra c¸c sù cè cho hÖ thèng läc bôi tÜnh ®iÖn khi hµm l­îng CO v­ît tiªu chuÈn sÏ ®­îc khèng chÕ. ViÖc sö dông hÖ thèng ph©n tÝch khÝ hiÖn ®¹i ®· gi¶m thiÓu ®­îc l­îng than cung cÊp cho l­îng khÝ d­ thõa trong qu¸ tr×nh ®èt, ®©y lµ biÖn ph¸p hiÖu qu¶ cña nhµ m¸y. 5 Sö dông c¸c lo¹i gio¨ng ch× ®Ó bÞt kÝn t¹i n¾p lß vµ khoang vËt liÖu tr¸nh ®Ó kh«ng khÝ tõ ngoµi vµo. Kh«ng cã hiÖn t­îng rß rØ khÝ tõ ngoµi vµo lß nung. §©y lµ biÖn ph¸p hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó h¹n chÕ viÖc rß rØ khÝ. 6 Sö dông ghi lµm nguéi kiÓu ghi tËn thu nhiÖt tõ viÖc lµm nguéi clinker cÊp l¹i cho lß nung, th¸p trao ®æi nhiÖt vµ sÊy than. §©y lµ nguån khÝ nãng ®­îc nhµ m¸y tËn thu hiÖu qu¶ nhÊt. Toµn bé l­îng nhiÖt thu ®­îc tõ qu¸ tr×nh lµm nguéi clinker ®­îc tËn thu, gi¶m mét, l­îng rÊt lín cho l­îng nhiÖt cÊp cho lß nung. Sö dông ghi lµm nguéi kiÓu ghi lµ tiªn tiÕn nhÊt hiÖn nay, nªn rÊt hiÖu qu¶ trong viÖc tËn thu nguån nhiÖt tõ lµm nguéi clinker. Tuy vËy, c«ng ®o¹n nµy sö dông hÖ thèng qu¹t lµm nguéi c«ng suÊt lín ®Ó lµm nguéi nªn tiªu hao ®iÖn n¨ng lµ rÊt lín. Trong t­¬ng lai cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu ®Ó tËn thu l­îng nhiÖt nµy sÏ kh«ng sö dông qu¸ nhiÒu ®iÖn n¨ng. 7 TuÇn hoµn l­îng n­íc lµm m¸t. 40% n­íc lµm m¸t ®­îc tuÇn hoµn. CÇn cã biÖn ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng tuÇn hoµn n­íc h¬n n÷a. 8 Mét sè c¸c gi¶i ph¸p kh¸c nh­ c¶i t¹o hÖ thèng ®ãng bao, phun Èm nhÑ c¸c m¸y ®Ëp, nghiÒn, quÐt dän th­êng xuyªn nhÑ nhµng nh»m gi¶m thiÓu l­îng bôi ph¸t sinh, ®¶m b¶o chÊt l­îng s¶n phÈm. L­îng bôi gi¶m t¹i c¸c c«ng ®o¹n nghiÒn nguyªn liÖu, ®ãng bao xi m¨ng so víi tÝnh to¸n nÕu kh«ng thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p nµy. §ång thêi ®¶m b¶o ®­îc sù vËn hµnh an toµn cña c¸c thiÕt bÞ. Nhµ m¸y cã hÖ thèng ®ãng bao hiÖn ®¹i, viÖc phun Èm vµo nguyªn liÖu còng kh«ng ph¸t sinh n­íc th¶i. §©y lµ biÖn ph¸p ®­îc nhµ m¸y thùc hiÖn tèt. 9 Hµng n¨m nhµ m¸y cho c¸n bé c«ng nh©n viªn häc c¸c líp ng¾n h¹n vÒ an toµn vµ tiÕt kiÖm ®Ó n©ng cao ý thøc cña ng­êi c«ng nh©n vËn hµnh ý thøc cña ng­êi c«ng nh©n vÒ an toµn nh×n chung lµ tèt, nh­ng vÒ tiÕt kiÖm n¨ng l­îng vµ n­íc sinh ho¹t ch­a cao, g©y l·ng phÝ rÊt lín trong sinh ho¹t C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý néi vi trong nhµ m¸y ch­a ®¹t ®­îc kÕt qu¶, nhµ m¸y còng ch­a cã c¸c h×nh thøc thÝch hîp ®Ó gi¶m thiÓu l·ng phÝ trong sinh ho¹t cña ng­êi c«ng nh©n vµ c¸n bé trong nhµ m¸y. 3.2.5. §Ò xuÊt bæ sung c¸c gi¶i ph¸p SXSH kh¸c 1. Sö dông dÇu FO cã hµm l­îng l­u huúnh thÊp nh»m gi¶m l­îng khÝ th¶i ®éc h¹i th¶i vµo m«i tr­êng khÝ ( S=1%). 2. Nh÷ng nhµ m¸y s¶n xuÊt xi m¨ng theo ph­¬ng ph¸p kh« cã tiÒm n¨ng s¶n xuÊt b»ng ®iÖn b»ng c¸ch sö dông nhiÖt th¶i trong khÝ lß ra (350-4000C). ThËm chÝ ngay c¶ khÝ nhiÖt ®é kh«ng cao l¾m, l­îng khãi lß lín vµ do vËy tiÒm n¨ng thu håi nhiÖt th¶i rÊt cao. ViÖc thu håi l­îng nhiÖt th¶i ®Ó s¶n xuÊt ®iÖn cã thÓ thùc hiÖn b»ng c¸ch sö dông mét lß h¬i vµ m¸y ph¸t ®iÖn ch¹y b»ng tubin h¬i. VÝ dô, mét nhµ m¸y ë Ên §é cã c«ng suÊt 3000 tÊn clinker/ngµy ®· s¶n xuÊt ra 3,5MW ®iÖn, tøc kho¶ng 25% l­îng n¨ng l­îng cÇn thiÕt phôc vô cho nhµ m¸y. 3. Cã thÓ s¶n xuÊt ®iÖn b»ng viÖc sö dông Chu tr×nh Rankine h÷u c¬ (ORC) nhê viÖc sö dông nhiÖt th¶i cña khÝ nãng d­ cña c¸c lß th¶i cã nhiÖt ®é thÊp h¬n (170-2000C). Nguyªn t¾c vËn hµnh cña hÖ thèng ORC ®Ó thu håi nhiÖt th¶i ë nhiÖt ®é thÊp lµ dßng nhiÖt th¶i ®­îc ®i qua mét lß h¬i hay thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt, t¹i ®©y nã truyÒn nhiÖt vµo dung dÞch h÷u c¬. §Õn l­ît dung dÞch bÞ nãng lªn, bèc h¬i vµ lan to¶ trong tubin. H¬i sau ®ã ®­îc dÉn qua mét thiÕt bÞ ng­ng tô. T¹i ®©y nã chuyÓn ho¸ thµnh pha láng vµ ®­îc b¬m trë l¹i thiÕt bÞ bèc h¬i vµ lÆp l¹i mét chu kú khÐp kÝn. C¸c chÊt lµm l¹nh lµ R11 vµ R13. 4. C«ng nghÖ lµm giµu «xy: KhÝ ®­îc ®­a vµo qua thiÕt bÞ lµm giµu «xy sau ®ã ®­îc cung cÊp cho lß nung lµm t¨ng hiÖu suÊt qu¸ tr×nh ®èt tõ ®ã cã thÓ ®èt ®­îc nhiÒu nhiªn liÖu h¬n. Tuy chi phÝ ®Çu t­ cho c«ng nghÖ nµy t­¬ng ®èi lín, nh­ng hiÖu qu¶ l¹i cao (s¶n l­îng cã thÓ t¨ng 20%), nhµ m¸y xi m¨ng Bót S¬n ®ang x©y dùng d©y chuyÒn 2, còng cÇn thiÕt ®­a ph­¬ng ¸n nµy vµo sù ¸n. 5. C«ng nghÖ xi m¨ng nhiÖt ®é thÊp (xi m¨ng sinh th¸i): C«ng nghÖ nµy dùa trªn hiÖn t­îng kÕt tinh cña baz¬ silicat chlorua alumin canxi míi (Alinite), cøng trong n­íc. Theo b¸o c¸o cña héi th¶o quèc gia vÒ b¶o tån vµ sö dông c¸c nguån thay thÕ trong c«ng nghiÖp cña Ên §é th× viÖc thay thÕ silicat ch¶y (C11A7.CaF2 ) (CaF2 cã t¸c dông lµm gi¶m nhiÖt ®é nung cña lß) b»ng mét muèi ch¶y tøc lµ clorua canxi (C11A7.CaCl2) cã thÓ gi¶m ®­îc nhiÖt ®é nung clinker tõ 1400-15000C xuèng cßn 1100-11500C. Lîi Ých ­íc tÝnh: tiÕt kiÖm 29-30% tiªu thô than, 15-25% tiªu thô ®iÖn, t¨ng 30-40% c«ng suÊt lß, t¨ng 1,5-2 lÇn s¶n l­îng xi m¨ng v× clinker alinit mÒm h¬n (xi m¨ng alinte bao gåm alinit 2C3S.CaCl2 vµ belinite C2S.CaCl2). §iÒu ®¸ng chó ý lµ nguyªn liÖu C11A7.CaCl2 lµ s¶n phÈm trong lß ®èt cña chÊt th¶i ®« thÞ, chÊt th¶i cña lß cao, cña lß luyÖn gang thÐp... V× vËy, c«ng nghÖ nµy cÇn ®­îc nghiªn cøu ngay khi x©y dùng d©y chuyÒn 2 cña nhµ m¸y v× nã cã thÓ ®em l¹i l­îng n¨ng l­îng ®¸ng kÓ vµ n¨ng suÊt t¨ng. 6. Sö dông thªm mét sè chÊt th¶i h÷u c¬ (lèp « t« háng, bïn h÷u c¬ cña hÖ thèng xö lý sinh häc, r¸c th¶i cña mét sè ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c) ®èt lÉn víi than ®Ó gi¶m tiªu hao nhiªn liÖu s¬ cÊp ®Çu vµo, nh»m b¶o vÖ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ t¸i sö dông c¸c lo¹i chÊt th¶i cã tiÒm n¨ng nhiÖt do c¸c nhµ m¸y kh¸c th¶i ra. 7. KhuyÕn khÝch c¸c ph©n x­ëng gi¶m thiÓu sö dông n¨ng l­îng vµ n­íc b»ng h×nh thøc khen th­ëng hµng th¸ng cho c¸c ph©n x­ëng tiÕt kiÖm ®iÖn, n­íc... 8. Trong kho¸ häc ng¾n h¹n hµng n¨m, nhµ m¸y cÇn ®­a vµo ch­¬ng tr×nh nh»m gi¸o dôc, n©ng cao nhËn thøc cña ng­êi c«ng nh©n vÒ tiÕt kiÖm ®iÖn n­íc trong sinh ho¹t, tr¸nh r¬i v·i nguyªn nhiªn liÖu trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. 9. Hµng n¨m còng cÇn ®­a ra c¸c ch­¬ng tr×nh ®Ó huÊn luyÖn kü n¨ng vËn hµnh tèt cña ng­êi c«ng nh©n trong c¸c c«ng ®o¹n nh»m tiÕt kiÖm n¨ng l­îng vµ nguyªn nhiªn liÖu. Víi sù gióp ®ì cña c¸c kü s­ trong phßng s¶n xuÊt nhµ m¸y XM Bót S¬n, cïng víi c¸c kü s­ t¹i trung t©m SXSH- §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi, c¸c nguån tµi liÖu cã liªn quan cu¶ ViÖn KHCN X©y dùng chóng t«i b­íc ®Çu ®­a ra b¶ng ®¸nh gi¸ s¬ bé cña c¸c ®Ò xuÊt vÒ SXSH: Ghi chó: C¸c thø tù gi¶i ph¸p nh­ ®· tr×nh bµy trong phÇn ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p §iÓm tÝnh: Yªu cÇu kü thuËt: Cao =1; TB = 2: ThÊp = 3 Chi phÝ ®Çu t­ dù kiÕn: Cao =1; TB = 2: ThÊp = 3 Chi phÝ vËn hµnh dù kiÕn: Cao =1; TB = 2: ThÊp = 3 Lîi Ých m«i tr­êng dù kiÕn: Cao = 3; TB = 2; ThÊp = 1 B¶ng 6: §¸nh gi¸ s¬ bé c¸c gi¶i ph¸p SXSH ®Ò xuÊt Gi¶i ph¸p Yªu cÇu kü thuËt Chi phÝ ®Çu t­ dù kiÕn Chi phÝ vËn hµnh dù kiÕn Lîi Ých m«i tr­êng dù kiÕn Thø tù ­u tiªn Cao TB ThÊp Cao TB ThÊp Cao TB ThÊp Cao TB ThÊp Tæng Thø tù 1 3 2 3 3 11 2 2 1 2 2 3 8 4 3 1 2 2 3 8 4 4 1 1 1 3 6 5 5 2 2 2 3 11 2 6 2 3 2 2 9 3 7 3 3 3 3 12 1 8 3 3 3 3 12 1 9 2 2 2 3 9 3 3.2.6. §¸nh gi¸ c¸c gi¶i ph¸p xö lý chÊt th¶i nhµ m¸y ®ang thùc hiÖn 3.2.6.1. Xö lý bôi Ta thÊy theo nh­ ®¸nh gi¸ ë ch­¬ng 3 th× bôi lµ chÊt « nhiÔm chÝnh trong khÝ th¶i cu¶ nhµ m¸y xi m¨ng. Do vËy, c¸c ph­¬ng ®Ó kiÓm so¸t « nhiÔm m«i tr­êng khÝ, nhµ m¸y tËp chung vµo khèng chÕ bôi. Nguån « nhiÔm bôi do ho¹t ®éng cña nhµ m¸y xi m¨ng chñ yÕu ph¸t sinh do c¸c qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, dù tr÷, nghiÒn nung, ®ãng bao... Trªn mçi c«ng ®o¹n, nhµ m¸y sÏ ®­îc trang bÞ c¸c thiÕt bÞ xö lý bôi t­¬ng øng nh­ sau: + ë c«ng ®o¹n ®Ëp, chøa, vËn chuyÓn nguyªn liÖu vµ nhiªn liÖu: Bôi ph¸t sinh t¹i m¸y ®Ëp vµ c¸c ®iÓm chuyÓn ®æi cña qu¸ tr×nh vËn chuyÓn b»ng b¨ng t¶i vÒ kho chøa. Bôi g©y « nhiÔm ®­îc khèng chÕ b»ng c¸ch sö dông b»ng b¨ng t¶i cã vá bäc kÝn kÕt hîp víi hÖ thèng hót vµ 19 thiÕt bÞ läc bôi tói Jet-pulse cã hiÖu suÊt läc bôi 99%. + ë khu vùc sil« chøa nguyªn liÖu vµ nhiªn liÖu: §Ó kiÓm so¸t bôi tõ sil«, nhµ m¸y trang bÞ hÖ thèng hót vµ läc bôi tói Jet-pulse t¹i cöa c©n b»ng ¸p suÊt ë ®Ønh sil«. ThiÕt bÞ läc bôi nµy cã hiÖu suÊt läc bôi 99% sÏ ®¶m b¶o tiªu chuÈn khÝ th¶i cã nång ®é bôi £ 50 mg/m3 (TCVN 5939-1995). + ë c«ng ®o¹n chÕ t¹o phèi liÖu vµ cÊp liÖu lß: Bôi sinh ra do qu¸ tr×nh nghiÒn, sµng vµ läc bé phËn tiÒn nung. Bôi ph¸t sinh ®­îc xö lý b»ng thiÕt bÞ läc bôi tÜnh ®iÖn cã hiÖu suÊt läc bôi ®¹t 99% sau ®ã ®­îc th¶i ra ngoµi qua èng khãi sè hiÖu 1261 cã D=5m, H=100m. Khu vùc phèi liÖu trén nguyªn liÖu ®· nghiÒn vµ cÊp liÖu lß, bôi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn trªn m¸ng ®éng, gÇu n©ng, sil« bét liÖu ®­îc trng bÞ 19 thiÕt bÞ läc bôi tói Jet-pulse. + ë c«ng ®o¹n lµm nguéi, vËn chuyÓn vµ chøa clinker: KhÝ lµm nguéi clinker mét phÇn ®­îc ®­a sang bé phËn tiÒn nung cßn mét phÇn qua thiÕt bÞ läc bôi tÜnh ®iÖn víi nång ®é bôi vµo 50 mg/m3 sau ®ã th¶i ra ngoµi qua èng khãi cã D= 5m, H=43m. Trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn vµ chøa clinker, t¹i vÞ trÝ ®æ rãt vµo sil« ph¸t sinh bôi nhiÒu nªn ë c«ng ®o¹n nµy ®­îc trang bÞ 13 thiÕt bÞ läc bôi tói Jet-pulse. + ë c«ng ®o¹n nghiÒn than: Bôi sinh ra trong qu¸ tr×nh nghiÒn, sÊy, sµng vµ vËn chuyÓn, chøa than. Bôi ®­îc thu gom vµ xö lý b»ng: 3 thiÕt bÞ läc bôi tói Jet-pulse (t¹i kÐt than kh« vµ c©n b»ng). ThiÕt bÞ läc bôi tÜnh ®iÖn cã nång ®é bôi tr­íc khi vµo lµ 50 mg/m3, hiÖu suÊt läc bôi ®¹t 99% sau ®ã th¶i ra ngoµi èng khãi sè hiÖu 1543B cã D = 1,8m, H = 43m. + ë c«ng ®o¹n nghiÒn clinker : Bôi sinh ra tõ c«ng ®o¹n nghiÒn xi m¨ng cña nhµ m¸y nghiÒn vµ tõ dßng khÝ ph©n ly h¹t xi m¨ng. Xi m¨ng cã ®é mÞn ®¹t tiªu chuÈn ®­îc t¸ch b»ng tæ hîp cyclon. KhÝ vËn chuyÓn cßn chøa bôi xi m¨ng mÞn víi nång ®é 300mg/m3 ®­îc ®­a sang thiÕt bÞ läc bôi tÜnh ®iÖn cã hiÖu suÊt läc ®¹t 99% råi th¶i ra ngoµi theo èng khãi ngoµi qua èng khãi sè hiÖu 1688 cã D = 2m, H = 49m. Ngoµi ra ë c«ng ®o¹n nµy cßn ®­îc trang bÞ 14 thiÕt bÞ läc bôi tói Jet-pulse t¹i c¸c kÐt clinker, th¹ch cao, phô gia, nghiÒn s¬ bé, gÇu n©ng... + ë c«ng ®o¹n chøa, ®ãng bao vµ xuÊt xi m¨ng: Bôi sinh ra tõ c¸c sil« xuÊt xi m¨ng ®Ó ®ãng bao hoÆc xuÊt rêi qua hÖ thèng vÝt tõ ®¸y sil«, m¸ng khÝ ®éng, gÇu n©ng vµ vËn chuyÓn xi m¨ng. §Ó xö lý vµ thu gom ë c«ng ®._.