Đánh giá đất đai phục vụ quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp huyện Bắc Mê tỉnh Hà Giang

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr­êng §¹i häc n«ng nghiÖp hµ néi --------˜&™-------- Hoµng Tr­êng Giang §¸nh gi¸ ®Êt ®ai phôc vô quy ho¹ch sö dông ®Êt n«ng nghiÖp huyÖn b¾c mª tØnh hµ giang LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp Chuyªn ngµnh: Qu¶n lý §Êt ®ai M· sè: 6062.16 Ng­êi h­íng dÉn khoa häc: TS. NguyÔn TrÝ Ngäc Hµ néi - 2009 LêI CAM §OAN T«i xin cam ®oan: Sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy lµ trung thùc, ch­a ®­îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo vµ c¸c th«ng tin trÝch trong luËn ¸n ®Òu ®· ®­îc chØ râ nguån gèc. Ng­êi thùc hiÖn luËn v¨n KS. Hoµng Tr­êng Giang LêI C¶M ¥N Häc viªn xin tr©n träng c¶m ¬n sù h­íng dÉn, gióp ®ì tËn t×nh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n ®Õn TS. NguyÔn TrÝ Ngäc - Côc Trång trät - Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n vµ c¸c thÇy, c« gi¸o - ViÖn §µo t¹o Sau ®ai häc - Tr­êng §¹i häc N«ng nghiÖp Hµ Néi cïng c¸c thÇy c« gi¸o ®· trùc tiÕp gi¶ng d¹y t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp. Xin tr©n träng c¶m ¬n l·nh ®¹o, c¸n bé Së Khoa häc vµ C«ng nghÖ Hµ Giang; l·nh ®¹o, c¸n bé c¸c Phßng, Ban vµ nh©n d©n c¸c x· trong huyÖn B¾c Mª, l·nh ®¹o ViÖn Thæ nh­ìng N«ng ho¸; l·nh ®¹o vµ c¸n bé Trung t©m Nghiªn cøu §Êt vµ Ph©n bãn vïng Trung Du, l·nh ®¹o vµ c¸n bé Bé m«n Ph¸t sinh häc vµ Ph©n lo¹i ®Êt - ViÖn Thæ nh­ìng N«ng ho¸ ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ tËn t×nh gióp ®ì t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n!. Hµ Néi, th¸ng 9 n¨m 2009 KS. Hoµng Tr­êng Giang DANH MôC NH÷NG Tõ VIÕT T¾T BS §é no baz¬ CEC Dung tÝch hÊp thu CTHH ChØ tiªu ho¸ häc DT§T DiÖn tÝch ®iÒu tra DTTN DiÖn tÝch tù nhiªn §G§§ §¸nh gi¸ ®Êt ®ai §V§§ §¬n vÞ ®Êt ®ai FAO Food and Agriculture Organization - Tæ chøc N«ng nghiÖp vµ L­¬ng thùc thÕ giíi GTNC Gi¸ trÞ ngµy c«ng GO Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt HS§V HiÖu xuÊt ®ång vèn IC Chi phÝ trung gian LMU Land Mapping Unit - B¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai LUT Land use type - Lo¹i h×nh sö dông ®Êt MI Thu nhËp hçn hîp NN N«ng nghiÖp OC Cacbon h÷u c¬ OM ChÊt h÷u c¬ PHTN§§ Ph©n h¹ng thÝch nghi ®Êt ®ai PL§ Ph©n lo¹i ®Êt SXNN S¶n xuÊt n«ng nghiÖp TBC Tæng cation kiÒm trao ®æi DANH S¸CH C¸C B¶NG, BIÓU, S¥ §å Trang B¶ng 1.1. CÊu tróc b¶ng ph©n lo¹i kh¶ n¨ng thÝch nghi ®Êt ®ai cña FAO 20 B¶ng 3.1. DiÖn tÝch vµ c¬ cÊu c¸c lo¹i ®Êt n¨m 2008 36 B¶ng 3.2. DiÖn tÝch, c¬ cÊu ®Êt n«ng nghiÖp n¨m 2008 37 B¶ng 3.3. C¸c c©y trång chÝnh vµ thêi ®iÓm gieo trång 39 B¶ng 3.4. Ph©n cÊp møc ®é ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt 40 B¶ng 3.5. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp chÝnh cña huyÖn B¾c Mª 41 B¶ng 3.6. C¸c lo¹i c©y trång dïng trong ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai 46 B¶ng 3.7. C¸c lo¹i ®Êt dïng trong ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai 48 B¶ng 3.8. Mét sè chØ tiªu ph©n cÊp vµ ®¸nh gi¸ ®é ph× nhiªu tÇng mÆt 50 B¶ng 3.9. Thèng kª diÖn tÝch vµ c¸c thuéc tÝnh ®¬n vÞ ®Êt ®ai 52 B¶ng 3.10. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y lóa n­íc ph©n theo c¸c x· 57 B¶ng 3.11. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y lóa n­¬ng ph©n theo c¸c x· 59 B¶ng 3.12. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y ng« ph©n theo c¸c x· 61 B¶ng 3.13. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y l¹c ph©n theo c¸c x· 63 B¶ng 3.14. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y ®Ëu t­¬ng ph©n theo c¸c x· 65 B¶ng 3.15. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c¸c c©y ®Ëu ®ç ph©n theo c¸c x· 66 B¶ng 3.16. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c¸c lo¹i rau ph©n theo c¸c x· 68 B¶ng 3.17. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña khoai sä ph©n theo c¸c x· 70 B¶ng 3.18. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y m¨ng tre B¸t §é ph©n theo c¸c x· 72 B¶ng 3.19. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y ¨n qu¶ cã mói ph©n theo c¸c x· 74 B¶ng 3.20. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y hång ph©n theo c¸c x· 75 B¶ng 3.21. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y xoµi ph©n theo c¸c x· 77 B¶ng 3.22. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y chÌ ph©n theo c¸c x· 79 B¶ng 3.23. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c¸c lo¹i c©y nguyªn liÖu l©m s¶n sîi dµi ph©n theo c¸c x· 81 B¶ng 3.24. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c¸c lo¹i c©y nguyªn liÖu l©m s¶n sîi ng¾n ph©n theo c¸c x· 83 B¶ng 3.25. C¸c kiÓu thÝch hîp ®Êt ®ai huyÖn B¾c Mª 85 B¶ng 3.26. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp chÝnh cña huyÖn B¾c Mª 88 B¶ng 3.27. Bè trÝ c«ng thøc lu©n canh cho nhãm c©y trång hµng hãa ng¾n ngµy 101 B¶ng 3.28. DiÖn tÝch canh t¸c c¸c lo¹i c©y trång ®Ò xuÊt 105 B¶ng 3.29. Thèng kª diÖn tÝch c¸c c¬ cÊu c©y trång hµng hãa vµ c©y nguyªn liÖu theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh 106 S¬ ®å 1: C¸c b­íc chÝnh trong ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO 19 DANH S¸CH C¸C PHô LôC Phô lôc 1: TiÕn tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO,1976. Phô lôc 2: C¸c b­íc x©y dùng c¸c b¶n ®å ®¬n tÝnh b»ng GIS. Phô lôc 3: DiÖn tÝch c¸c §¬n vÞ ®Êt ®ai theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh huyÖn B¾c Mª. Phô lôc 4: Ph©n cÊp møc ®é ®¸nh gi¸. Phô lôc 5: NhiÖt ®é trung b×nh c¸c x· huyÖn B¾c Mª. Phô lôc 6: L­îng m­a trung b×nh c¸c x· huyÖn B¾c Mª. MôC LôC Lêi cam ®oan i Lêi c¶m ¬n ii Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t iii DANH S¸CH C¸C B¶NG, BIÓU, S¥ §å iv DANH S¸CH C¸C PHô LôC vi Môc lôc vii Më §ÇU 1 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi 1 2. Môc ®Ých nghiªn cøu 2 3. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi 3 4. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi 4 1: TæNG QUAN TµI LIÖU Vµ C¥ Së KHOA HäC CñA §Ò TµI 5 1.1. C¬ së khoa häc cña viÖc nghiªn cøu chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång 5 1.1.1. Mét sè kh¸i niÖm trong chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång 5 1.1.2. C¸c yÕu tè cÇn quan t©m khi thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång 6 1.2. Tæng quan vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai 7 1.2.1. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai 8 1.2.2. Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt theo FAO 15 1.3. Mét sè nghiªn cøu vÒ ®Êt ®ai cña huyÖn B¾c Mª tr­íc ®©y 21 2: §èI T¦îNG, NéI DUNG Vµ PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU 23 2.1. §èi t­îng nghiªn cøu 23 2.2. Néi dung nghiªn cøu 23 2.3. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 23 2.3.1. Thu thËp tµi liÖu vµ ®iÒu tra thùc ®Þa 23 2.3.2. TÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ sö dông ®Êt 23 2.3.3. §¸nh gi¸ thÝch nghi ®Êt ®ai 23 2.3.4. Ph­¬ng ph¸p x©y dùng b¶n ®å 23 2.3.5. Xö lý sè liÖu 24 3: KÕT QU¶ NGHI£N CøU 25 3.1. §Æc ®iÓm vïng nghiªn cøu 25 3.1.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn 25 3.1.2. §Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi 27 3.1.3. §¸nh gi¸ chung vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 34 3.2. §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt n«ng - l©m nghiÖp vµ lùa chon c©y trång dïng trong ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai 36 3.2.1. §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt n«ng - l©m nghiÖp cña huyÖn 36 3.2.2. Lùa chon c©y trång dïng trong ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai 38 3.3. KÕt qu¶ x©y dùng b¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai huyÖn B¾c Mª 46 3.3.1. Lùa chän ph©n cÊp chØ tiªu c¸c yÕu tè 47 3.3.2. X©y dùng b¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai 51 3.4. §¸nh gi¸ møc ®é thÝch nghi ®Êt ®ai 54 3.4.1. XÕp h¹ng c¸c yÕu tè chuÈn ®o¸n – c¸c yªu cÇu sö dông ®Êt 54 3.4.2. Ph©n h¹ng thÝch nghi ®Êt ®ai 54 3.4.3. Yªu cÇu sö dông ®Êt vµ kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c¸c c©y trång dïng trong ®¸nh gi¸ 55 3.4.4. Tæng hîp c¸c kiÓu thÝch nghi ®Êt ®ai 84 3.5. §Ò xuÊt h­íng bè trÝ c¬ cÊu c©y trång 87 3.5.1. Quan ®iÓm trong sö dông ®Êt ®ai 87 3.5.2. C¨n cø ®Ò xuÊt, bè trÝ c¬ cÊu c©y trång 87 3.5.3. §Ò xuÊt bè trÝ c¬ cÊu c©y trång 95 3.6. §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n vÒ sö dông ®Êt 108 KÕT LUËN Vµ §Ò NGHÞ 110 1. KÕt luËn 110 2. §Ò nghÞ 110 TµI LIÖU THAM KH¶O 111 PHô LôC 113 Më §ÇU 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi: D©n sè t¨ng hµng n¨m, g©y søc Ðp m¹nh cho nh©n lo¹i trong viÖc ®¸p øng c¸c nhu cÇu vÒ cuéc sèng, trong ®ã cã nhu cÇu vÒ l­¬ng thùc, thùc phÈm vµ nguyªn vËt liÖu phôc vô s¶n xuÊt. Trong thùc tiÔn s¶n xuÊt, hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm l­¬ng thùc, thùc phÈm vµ nguyªn liÖu thu ®­îc ®Òu th«ng qua ®Êt. TiÒm n¨ng ®Êt ®ai lµ cã h¹n, do vËy, viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ sö dông ®Êt ®·, ®ang vµ sÏ cÇn ®­îc ®Æc biÖt coi träng. §Ó lµm ®­îc viÖc nµy, cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt ®ai mét c¸ch toµn diÖn; trªn c¬ së ®ã, ®Ò xuÊt ®­îc h­íng sö dông hîp lý, cã hiÖu qu¶. Vµo nh÷ng n¨m 60 - 70 thÕ kû tr­íc, viÖc ®iÒu tra tµi nguyªn ®Êt ®ai ë n­íc ta ®· ®­îc tiÕn hµnh, nh»m phôc vô cho c«ng t¸c quy ho¹ch s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. NhiÒu ®Þa ph­¬ng ®· quy ho¹ch sö dông ®Êt trªn c¸c tû lÖ b¶n ®å kh¸c nhau vµ ®· gãp phÇn vµo viÖc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp n­íc ta. Tuy nhiªn, viÖc quy ho¹ch ®ã cßn nh÷ng khiÕm khuyÕt, ch­a ®Ò cËp tíi c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi kh¸c..., dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhiÒu b¶n quy ho¹ch kh«ng thÓ ¸p dông vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt ®­îc. Tõ nh÷ng n¨m 1960, Tæ chøc N«ng L­¬ng ThÕ giíi (FAO) ®· tËp hîp lùc l­îng gåm c¸c chuyªn gia nghiªn cøu ®Êt trªn ThÕ giíi ®Ó x©y dùng ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt (Soil) vµ kh¶ n¨ng sö dông ®Êt ®ai (Land) toµn cÇu vµ trªn c¬ së ®ã ¸p dông cho c¸c khu vùc, c¸c n­íc. FAO ®· ®­a ra c¸c tµi liÖu h­íng dÉn vÒ ph©n lo¹i ®Êt vµ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai v.v. C¸c tµi liÖu h­íng dÉn cña FAO ®­îc c¸c n­íc quan t©m thö nghiÖm, vËn dông vµ chÊp nhËn lµ ph­¬ng ph¸p tèt nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng ®Êt ®ai lµm c¬ së cho quy ho¹ch sö dông ®Êt. Theo ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO, c¸c yÕu tè tù nhiªn (®Þa h×nh, ®Êt ®ai, s«ng ngßi, khÝ hËu, th¶m thùc vËt, v.v.), kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu dinh d­ìng c©y trång, kh¶ n¨ng ®Çu t­ th©m canh, hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt, møc ®é ¶nh h­ëng cña m«i tr­êng,... ®­îc xem xÐt dùa trªn nh÷ng luËn cø khoa häc vµ ®­îc tiÕn hµnh theo tõng b­íc. Víi kü thuËt tin häc tiªn tiÕn, HÖ thèng Th«ng tin §Þa lý (GIS) ®· ®­îc øng dông trong ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®Ó xö lý th«ng tin, ®­a ra ®­îc c¸c th«ng sè cÇn thiÕt vµ chÝnh x¸c nh»m x©y dùng c¸c lo¹i b¶n ®å vÒ ®Êt. Tõ nh÷ng c¬ së thùc tiÔn trªn, n¨m 1999, Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT ®· ban hµnh Quy tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai phôc vô n«ng nghiÖp dùa trªn c¬ së ph­¬ng ph¸p cña FAO cã chØnh biªn cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn n­íc ta (Tiªu chuÈn Ngµnh 10 TCN 343-98), h­íng dÉn c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ ®Þa ph­¬ng ¸p dông ®Ó ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt ®ai trªn ph¹m vi c¶ n­íc. B¾c Mª lµ mét huyÖn miÒn nói vïng s©u cña tØnh Hµ Giang cã nhiÒu tiÒm n¨ng trong s¶n xuÊt NN víi tæng diÖn tÝch tù nhiªn lµ: 83.824,0 ha; trong ®ã diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt NN vµ ®Êt rõng s¶n xuÊt lµ 8.929,3 ha. KhÝ hËu, ®Êt ®ai thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt NN, l©m nghiÖp; kh¶ n¨ng khai th¸c ®Êt ®ai cßn kh¸ lín lµ ­u thÕ ph¸t triÓn nghÒ rõng, trång c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n qu¶. B¾c Mª ®· h×nh thµnh vïng nguyªn liÖu giÊy, vïng nguyªn liÖu chÌ, c©y tre m¨ng B¸t §é, c©y ¨n qu¶ nh»m t¹o ra s¶n phÈm hµng hãa cung cÊp cho thÞ tr­êng trong n­íc vµ xuÊt khÈu. Nh©n d©n c¸c d©n téc huyÖn B¾c Mª cã truyÒn thèng cÇn cï, chÞu khã. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc, viÖc sö dông ®Êt ®ai trong n«ng l©m nghiÖp cßn thiÕu quy ho¹ch, bè trÝ c¬ cÊu c©y trång cßn manh món, ®Çu t­ ch¨m sãc cßn ch­a hîp lý. MÆt kh¸c, cho ®Õn nay, huyÖn vÉn ch­a cã c¬ së d÷ liÖu khoa häc vÒ ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt, møc ®é thÝch hîp ®Êt ®ai vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai theo ph­¬ng ph¸p cña FAO ®Ó lµm c¬ së cho viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ, nhÊt lµ ph¸t triÓn mét nÒn s¶n xuÊt NN hµng hãa, cã hiÖu qu¶ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i, gióp cho viÖc khai th¸c tèi ®a nguån néi lùc vÒ tµi nguyªn vµ gäi vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trong hîp t¸c quèc tÕ. ChÝnh v× vËy, viÖc tiÕn hµnh ®Ò tµi "§¸nh gi¸ ®Êt ®ai phôc vô quy ho¹ch sö dông ®Êt n«ng nghiÖp huyÖn B¾c Mª tØnh Hµ Giang" lµ rÊt cÊp thiÕt. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu: - §iÒu tra ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt vµ c¸c hÖ thèng c©y trång cña huyÖn. - X©y dùng c¬ së d÷ liÖu vÒ ®Êt ®ai ( B¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai). - §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai víi c¸c c©y trång vµ mét sè c¬ cÊu c©y trång chÝnh cña huyÖn. - §Ò xuÊt h­íng bè trÝ c©y trång vµ c¸c c¬ cÊu c©y trång. 3. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi: * ý nghÜa khoa häc cña ®Ò tµi: KÕt qu¶ nghiªn cøu lµ lµ bé c¬ së d÷ liÖu vÒ ®Êt, møc ®é thÝch hîp cña mét sè c©y trång víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu cña ®Þa ph­¬ng. §Ó thuËn tiÖn trong viÖc l­u tr÷, qu¶n lý vµ sö dông c¬ së d÷ liÖu ®a d¹ng gåm c¶ c¸c líp d÷ liÖu kh«ng gian th× tÊt c¶ c¸c lo¹i b¶n ®å, d÷ liÖu vÒ ®Êt cña huyÖn x©y dùng ë tû lÖ 1:25.000 cho khu vùc ®iÒu tra vµ ®­îc sö dông kü thuËt cña HÖ thèng Th«ng tin §Þa lý (GIS) ®Ó x©y dùng, in Ên vµ l­u tr÷. Bé c¬ së d÷ liÖu nµy sÏ gi¶i quyÕt ®­îc c¸c vÊn ®Ò sau: - Th«ng qua ph©n tÝch d÷ liÖu kh«ng gian, cung cÊp c¸c ®Æc ®iÓm vÒ ®Êt, ®Þa h×nh, kh¶ n¨ng t­íi trong t­¬ng lai, hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt vµ diÖn tÝch cña c¸c khoanh ®Êt,… ë thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh hoÆc x¸c ®Þnh ®èi t­îng tho¶ m·n ®iÒu kiÖn ®Æt ra. - Lµm gi¶m thêi gian l­u tr÷, tra cøu, kÕt qu¶ sè liÖu tèt h¬n, cËp nhËt th«ng tin nhanh chãng, chÝnh x¸c vµ gi¸ thµnh rÎ h¬n so víi cËp nhËt trªn giÊy, t¨ng kh¶ n¨ng l­u tr÷ vµ xö lý sè liÖu. - Tr¶ lêi c¸c vÊn ®Ò quan t©m nhanh víi ®é tin cËy cao th«ng qua c¸c s¶n phÈm: b¶n ®å, sè liÖu,… - Lµ cÇu nèi gi÷a c«ng cô vµ c«ng nghÖ nh»m c¶i tiÕn s¶n xuÊt, nhanh chãng ph©n tÝch ®­îc nhiÒu th«ng tin, lËp b¸o c¸o cho mäi nhu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý. Ngoµi ra bé c¬ së d÷ liÖu nµy cßn hç trî c¸c liªn kÕt ®éng gi÷a b¶n ®å víi c¸c file d÷ liÖu bªn ngoµi. Do ®ã, nã lµ c«ng cô ®¾c lùc trong viÖc gi¸m s¸t quy ho¹ch, qu¶n lý sö dông ®Êt, n¾m b¾t hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt, ®Æc tÝnh, diÖn tÝch cña tõng khoanh ®Êt, kÕ ho¹ch vµ kh¶ n¨ng t­íi tiªu, kiÓm tra nguån n­íc,… §©y sÏ lµ nh÷ng luËn cø khoa häc cho l·nh ®¹o quyÕt ®Þnh bè trÝ chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång vµ sö dông ®Êt cã hiÖu qu¶, bÒn v÷ng. * ý nghÜa thùc tiÔn: - §em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho ng­êi sö dông ®Êt ®ång thêi gãp phÇn vµo sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ chung cña huyÖn, cña vïng. - Lµm tµi liÖu tham kh¶o cho c¸c nhµ l·nh ®¹o, nhµ ®iÒu hµnh s¶n xuÊt ë huyÖn ®Þnh h­íng cho viÖc khai th¸c vµ sö dông nguån tµi nguyªn ®Êt phï hîp víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu, ®ång thêi c¶i t¹o, b¶o vÖ, n©ng cao ®é ph× nhiªu ®Êt tiÕn tíi mét nÒn n«ng nghiÖp ®a hµng ho¸ gióp ®Þa ph­¬ng bÒn v÷ng héi nhËp kinh tÕ víi c¶ n­íc vµ khu vùc. 4. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi: * Ph¹m vi vÒ kh«ng gian: §Ò tµi ®­îc thùc hiÖn trªn c¸c lo¹i ®Êt ®ang s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña huyÖn B¾c Mª tØnh Hµ Giang. * Ph¹m vi vÒ thêi gian: §Ò tµi ®­îc thùc hiªn trong thêi gian tõ th¸ng 01 ®Õn th¸ng 10 n¨m 2009. 1: TæNG QUAN TµI LIÖU Vµ C¥ Së KHOA HäC CñA §Ò TµI 1.1. C¬ së khoa häc cña viÖc nghiªn cøu chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång: 1.1.1. Mét sè kh¸i niÖm trong chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång: * Kh¸i niÖm vÒ c¬ cÊu c©y trång: C¬ cÊu c©y trång ®­îc xuÊt ph¸t tõ thuËt ng÷ “C¬ cÊu theo thuyÕt cÊu tróc ( Structuraism) vµ häc thuyÕt tæ chøc h÷u c¬ (Organism)”, c¬ cÊu cã thÓ hiÓu nh­ lµ mét c¬ thÓ ®­îc h×nh thµnh trong mét m«i tr­êng nhÊt ®Þnh. Trong ®ã c¸c bé phËn hay yÕu tè cña nã ®­îc cÊu t¹o cã tÝnh quy luËt vµ hÖ thèng theo mét trËt tù vµ tû lÖ thÝch øng . Néi dung chñ yÕu cña nã lµ biÓu hiÖn vÞ trÝ, vai trß cña tõng bé phËn hîp thµnh vµ cã mèi quan hÖ t­¬ng t¸c lÉn nhau trong tæng thÓ. Mét c¬ cÊu cã thÓ thay ®æi ®Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn kh¸ch quan nhÊt ®Þnh . Tõ ®ã, c¬ cÊu c©y trång ®­îc hiÓu lµ thµnh phÇn c¸c gièng vµ loµi c©y ®­îc bè trÝ theo kh«ng gian vµ thêi gian trong mét hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp, nh»m sö dông hîp lý nhÊt c¸c nguån lùc vÒ tù nhiªn vµ kinh tÕ - x· héi s½n cã cña mét vïng. C¬ cÊu c©y trång lµ bé phËn chñ yÕu cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C¬ cÊu c©y trång ®­îc x¸c lËp bëi c¬ cÊu c¸c nhãm c©y, tõng lo¹i c©y víi tæng thÓ nghµnh trång trät. C¬ cÊu c©y trång ®­îc thÓ hiÖn qua tû lÖ phÇn tr¨m vÒ diÖn tÝch gieo trång, gi¸ trÞ s¶n l­îng vµ mét sè chØ tiªu kh¸c trong mét c¬ së s¶n xuÊt hay mét vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C¬ cÊu c©y trång cßn lµ sù ®Þnh h×nh vÒ mÆt tæ chøc c©y trång trªn ®ång ruéng bao gåm: c©y trång; vÞ trÝ c©y trång; tû lÖ tõng lo¹i c©y trång cïng víi mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a c¸c lo¹i c©y trång víi nhau, mèi quan hÖ nµy cã tÝnh x¸c ®Þnh lÉn nhau trong mét c¬ cÊu t¹o thµnh hÖ thèng c©y trång. * Kh¸i niÖm vÒ c¬ cÊu c©y trång hîp lý: C¬ cÊu c©y trång hîp lý lµ c¬ cÊu c©y trång phï hîp víi ®Ëc ®iÓm, ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ - x· héi cña tõng vïng. C¬ cÊu c©y trång hîp lý cßn lµ sù thÓ hiÖn tÝnh hiÖu qu¶ cña mèi quan hÖ gi÷a c¸c lo¹i c©y trång ®­îc bè trÝ trªn ®ång ruéng, lµm c¬ së cho s¶n xuÊt nghµnh trång trät n«ng nghiÖp ph¸t triÓn toµn diÖn, m¹nh mÏ, v÷ng ch¾c theo h­íng s¶n xuÊt th©m canh g¾n víi ®a canh, s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. C¬ cÊu c©y trång lµ mét thùc tÕ kh¸ch quan, ®­îc h×nh thµnh tõ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi cô thÓ vµ vËn ®éng theo thêi gian. * Kh¸i niÖm vÒ chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång: Lµ sù thay ®æi tû lÖ phÇn tr¨m cña diÖn tÝch gieo trång, gi¸ trÞ s¶n l­îng cña nhãm c©y trång, cña c©y trång trong nhãm hoÆc trong tæng thÓ vµ nã chÞu sù t¸c ®éng, thay ®æi cña yÕu tè tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn bøc chuyÓn tõ hiÖn tr¹ng c¬ cÊu c©y trång cò sang c¬ cÊu c©y trång míi. ChuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång chÝnh lµ viÖc thay ®æi tû lÖ c¸c lo¹i c©y trång trªn mét diÖn tÝch ®Êt canh t¸c, lµ viÖc ®­a vµo s¶n xuÊt c¸c lo¹i c©y trång cã n¨ng xuÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ kinh tÒ cao, thay cho nh÷ng lo¹i c©y trång cò n¨ng xuÊt thÊp, chÊt l­îng kÐm ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn theo h­íng hµng ho¸, phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng. Nh­ vËy chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu sau: - C¬ cÊu c©y trång ph¶i phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng. - Ph¶i khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c tiÒm n¨ng vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña mçi vïng. - ChuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång ph¶i lîi dông triÖt ®Ó ®­îc nh÷ng ®Æc tÝnh sinh häc cña mçi lo¹i c©y trång, phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh, nh»m gi¶m tèi ®a sù ph¸ ho¹i cña dÞch bÖnh vµ c¸c ®iÒu kiÖn thiªn tai kh¾c nghiÖt g©y ra. - ChuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång ph¶i tÝnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ viÖc ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. - VÒ mÆt kinh tÕ, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång ph¶i ®¶m b¶o cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, s¶n xuÊt ra nhiÒu s¶n phÈm hµng ho¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. 1.1.2. C¸c yÕu tè cÇn quan t©m khi thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång: Nghiªn cøu hÖ thèng c©y trång trong hÖ thèng n«ng nghiÖp nh»m bè trÝ l¹i hoÆc chuyÓn ®æi chóng ®Ó t¨ng hÖ sè sö dông ®Êt, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt, còng nh­ sö dông tèi ®a c¸c nguån lùc vÒ vèn, c¬ së vËt chÊt, kü thuËt, lao ®éng,… ®Ó n©ng cao n¨ng xuÊt, gi¸ trÞ s¶n phÈm, lîi nhuËn trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn c©y trång vµ hÖ thèng c©y trång: + C¸c nh©n tè tù nhiªn: §Êt ®ai, ®Þa h×nh, khÝ hËu thêi tiªt, ®Þa chÊt thuû v¨n, nguån n­íc, th¶m thùc b×… + C¸c nh©n tè kinh tÕ - x· héi: C¬ së h¹ tÇng, nguån vèn, t×nh h×nh thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc, nguån lao ®éng, tËp qu¸n vµ kinh nghiªm s¶n xuÊt, dù b¸o c¸c tiÕn bé kü thuËt vµ kh¶ n¨ng øng dông c¸c tiÕn bé kü thuËt, hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch. + C¸c nh©n tè vÒ tæ chøc s¶n xuÊt vµ kü thuËt: c¸c ®¬n vÞ thùc hiÖn hÖ thèng; ph©n tÝch ®iÓm m¹nh; yÕu cña ®¬n vÞ hé n«ng d©n lµm c¬ së ®Ó thùc hiÖn hÖ thèng; c¸c m« h×nh qu¶n lý ( hîp t¸c x·, trang tr¹i, c¸c c¬ së Nhµ n­íc…) Trong c¸c yÕu tè trªn, c¸c yÕu tè vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi vµ c¸c nh©n tè vÒ tæ chøc kü thuËt lµ c¸c yÕu tè cã thÓ thay ®æi theo chiÒu h­íng tèt, cßn c¸c yÕu tè vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn lµ rÊt khã thay ®æi, mµ chóng l¹i lµ nh©n tè chÝnh ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn n¨ng xuÊt c©y trång trong hÖ thèng. ChÝnh v× vËy, ®Ó chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt, cÇn ph¶i n¾m râ ®­îc c¸c yÕu tè vÒ tù nhiªn ®Ó ®Ò ra c¸c ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt hîp lý nhÊt, ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt vµ ®¶m b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng nhÊt. Do ®ã ®¸nh gi¸ chÊt l­îng ®Êt ®ai lµ viÖc lµm kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. 1.2. Tæng quan vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai: ThuËt ng÷ “ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai” ®­îc sö dông tõ n¨m 1950 t¹i Héi nghÞ Khoa häc §Êt thÕ giíi ë Amsterdam. Theo A Young: §¸nh gi¸ ®Êt ®ai lµ qu¸ tr×nh ®o¸n ®Þnh tiÒm n¨ng cña ®Êt ®ai cho mét hoÆc mét sè lo¹i sö dông ®Êt ®ai ®­îc ®­a ra ®Ó lùa chän. FAO ®· ®Þnh nghÜa vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai: §¸nh gi¸ ®Êt ®ai lµ qu¸ tr×nh so s¸nh, ®èi chiÕu nh÷ng tÝnh chÊt vèn cã cña v¹t ®Êt cÇn ®¸nh gi¸ víi nh÷ng tÝnh chÊt ®Êt ®ai theo yªu cÇu cña ®èi t­îng sö dông (FAO, 1976) [19]. Theo häc thuyÕt sinh th¸i häc c¶nh quan (Landscape Ecology), ®Êt ®ai ®­îc coi lµ vËt mang (Carrier) cña hÖ sinh th¸i (Eco-System). Trong ®¸nh gi¸ ph©n h¹ng, ®Êt ®ai ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ sau: “ Mét v¹t ®Êt x¸c ®Þnh vÒ mÆt ®Þa lý lµ mét diÖn tÝch bÒ mÆt cña tr¸i ®Êt víi nh÷ng thuéc tÝnh æn ®Þnh hoÆc thay ®æi cã tÝnh chÊt chu kú cã thÓ dù ®o¸n ®­îc cña sinh quyÓn bªn trªn, bªn trong vµ bªn d­íi nã nh­ lµ: kh«ng khÝ, ®Êt, ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt, thñy v¨n, thùc vËt vµ ®éng vËt c­ tró, nh÷ng ho¹t ®éng hiÖn nay vµ tr­íc ®©y cña con ng­êi, ë chõng mùc mµ nh÷ng thuéc tÝnh nµy cã ¶nh h­ëng, cã ý nghÜa tíi viÖc sö dông v¹t ®Êt ®ã cña con ng­êi hiÖn t¹i vµ trong t­¬ng lai” (Brinkman R and Smyth A.J - 1973) [23]. Nh­ vËy, ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ph¶i ®­îc xem xÐt trªn ph¹m vi rÊt réng, bao gåm c¶ kh«ng gian, thêi gian, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ vµ x· héi. §Æc ®iÓm cña ®Êt ®ai ®­îc sö dông trong ®¸nh gi¸ lµ nh÷ng tÝnh chÊt cña ®Êt ®ai mµ ta cã thÓ ®o l­êng hoÆc ­íc l­îng ®­îc. Cã rÊt nhiÒu ®Æc ®iÓm nh­ng ®«i khi chØ lùa chän ra nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh, cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp vµ cã ý nghÜa tíi ®Êt ®ai cña vïng nghiªn cøu. 1.2.1. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai: 1.2.1.1. C¸c nghiªn cøu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai trªn thÕ giíi: §¸nh gi¸ ®Êt ®ai cÇn c¸c nguån th«ng tin: §Êt (cïng víi khÝ hËu, n­íc, th¶m thùc vËt tù nhiªn,...), t×nh h×nh sö dông ®Êt vµ c¸c th«ng tin vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi. Tïy theo môc ®Ých vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ, mçi n­íc ®· ®Ò ra néi dung ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cho tõng møc ®é chi tiÕt trªn tõng tû lÖ b¶n ®å cña m×nh. §· cã rÊt nhiÒu c¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai kh¸c nhau, nh­ng nh×n chung cã hai khuynh h­íng: ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai vÒ mÆt tù nhiªn vµ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai vÒ mÆt kinh tÕ. - §¸nh gi¸ ®Êt ®ai vÒ mÆt tù nhiªn nh»m x¸c ®Þnh tiÒm n¨ng vµ møc ®é thÝch hîp cña ®Êt ®ai víi c¸c môc ®Ých sö dông ®Êt cô thÓ. - §¸nh gi¸ ®Êt ®ai vÒ mÆt kinh tÕ lµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vÒ mÆt kinh tÕ trªn mét lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®ai nhÊt ®Þnh, trªn c¬ së tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu kinh tÕ nh»m so s¸nh vÒ mÆt gi¸ trÞ trong c¸c kiÓu sö dông ®Êt ë cïng mét lo¹i ®Ó t×m ra kiÓu sö dông ®Êt cã hiÖu qu¶ nhÊt. §¸nh gi¸ ®Êt ®­a ra nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó gi¶i thÝch hoÆc dù ®o¸n viÖc sö dông tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, tõ ph­¬ng ph¸p th«ng th­êng ®Õn m« t¶ b»ng m¸y tÝnh. Cã thÓ tãm t¾t ®¸nh gi¸ ®Êt thµnh 3 ph­¬ng ph¸p c¬ b¶n sau: - §¸nh gi¸ vÒ mÆt tù nhiªn theo ®Þnh tÝnh, chñ yÕu dùa trªn sù xÐt ®o¸n chuyªn m«n. - §¸nh gi¸ ®Êt vÒ mÆt tù nhiªn dùa trªn ph­¬ng ph¸p th«ng sè. - §¸nh gi¸ ®Êt vÒ mÆt tù nhiªn theo ®Þnh l­îng dùa trªn c¸c m« h×nh m« pháng qu¸ tr×nh ®Þnh l­îng. * T×nh h×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë Liªn X« (cò): §¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë ®©y ®· xuÊt hiÖn tõ tr­íc thÕ kû thø 19. Tuy nhiªn, ®Õn nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû 20, viÖc ph©n h¹ng vµ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai míi ®­îc quan t©m vµ tiÕn hµnh trªn c¶ n­íc Liªn X« theo quan ®iÓm ®¸nh gi¸ ®Êt cña Docutraep (1846 - 1903) bao gåm 3 b­íc: - §¸nh gi¸ líp phñ thæ nh­ìng (So s¸nh c¸c lo¹i thæ nh­ìng theo tÝnh chÊt tù nhiªn). - §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt (YÕu tè ®­îc xem xÐt kÕt hîp víi yÕu tè khÝ hËu, ®é Èm, ®Þa h×nh). - §¸nh gi¸ kinh tÕ ®Êt (Chñ yÕu lµ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt hiÖn t¹i cña ®Êt). Ph­¬ng ph¸p nµy quan t©m nhiÒu ®Õn khÝa c¹nh tù nhiªn cña ®Êt ®ai, ch­a xem xÐt kü c¸c khÝa c¹nh kinh tÕ - x· héi cña viÖc sö dông ®Êt. Quan ®iÓm ®¸nh gi¸ ®Êt cña Docutraep ¸p dông ph­¬ng ph¸p cho ®iÓm c¸c yÕu tè, ®¸nh gi¸ trªn c¬ së thang ®iÓm ®· ®­îc x©y dùng thèng nhÊt. Dùa trªn quan ®iÓm khoa häc cña «ng, c¸c thÕ hÖ häc trß cña «ng ®· bæ sung, hoµn thiÖn dÇn, do ®ã ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt cña Docutraep ®· ®­îc thõa nhËn vµ phæ biÕn ra nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, nhÊt lµ c¸c n­íc thuéc hÖ thèng X· héi Chñ nghÜa tr­íc ®©y (§«ng ¢u). Ngoµi nh÷ng ­u ®iÓm trªn, ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt cña Docutraep còng cßn mét sè h¹n chÕ nh­ qu¸ ®Ò cao kh¶ n¨ng tù nhiªn cña ®Êt, hay ®¸nh gi¸ kh«ng dung hßa quy luËt tèi thiÓu víi ph­¬ng ph¸p tæng hîp c¸c yÕu tè riªng biÖt. MÆt kh¸c, ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cho ®iÓm cô thÓ chØ ®¸nh gi¸ ®­îc ®Êt hiÖn t¹i mµ kh«ng ®¸nh gi¸ ®­îc ®Êt ®ai trong t­¬ng lai, tÝnh linh ®éng kÐm v× chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë c¸c vïng c©y trång kh¸c nhau lµ kh¸c nhau, do ®ã kh«ng thÓ chuyÓn ®æi viÖc ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau (NguyÔn V¨n Th©n, 1995) [26]. VÒ sau, ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 80, c«ng t¸c ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®­îc thùc hiÖn trªn toµn Liªn Bang víi môc tiªu chØ ®¹o nh»m nhiÒu môc ®Ých: - §Ó x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ sö dông ®Êt. - §¸nh gi¸ vµ so s¸nh ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c xÝ nghiÖp. - Dù kiÕn sè l­îng vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm, lµ c¬ së ®Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng trong thu mua vµ giao nép s¶n phÈm. - Hoµn thiÖn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt vµ x©y dùng c¸c ®Ò ¸n quy ho¹ch. §¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®­îc thùc hiÖn theo hai h­íng: §¸nh gi¸ chung vµ ®¸nh gi¸ riªng (theo hiÖu suÊt tõng lo¹i c©y trång). Trong ®ã c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÝnh lµ: - N¨ng suÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. - Møc hoµn vèn. - L·i thuÇn. C©y trång c¬ b¶n ®Ó ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai lµ c©y ngò cèc vµ c©y hä ®Ëu. §¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®­îc tiÕn hµnh theo c¸c tr×nh tù sau: 1. ChuÈn bÞ. 2. Tæng hîp tµi liÖu. 3. Ph©n vïng ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai. 4. X¸c ®Þnh ®¬n vÞ ®Êt ®ai. 5. X¸c ®Þnh c¸c th«ng sè c¬ b¶n cho tõng nhãm ®Êt. 6. X©y dùng thang ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai. 7. X¸c ®Þnh c¸c tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt. Ngoµi ra cßn quy ®Þnh ®¸nh gi¸ cô thÓ cho: ®Êt cã t­íi, ®Êt ®­îc tiªu óng, ®Êt ®ång cá,... * T×nh h×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë Mü: §¸nh gi¸ ph©n h¹ng ®Êt ®ai ®­îc øng dông réng r·i theo hai ph­¬ng ph¸p: - Ph­¬ng ph¸p tæng hîp: lÊy n¨ng suÊt c©y trång trong nhiÒu n¨m lµm tiªu chuÈn vµ chó ý ®i vµo ph©n h¹ng ®Êt ®ai cho tõng lo¹i c©y trång. - Ph­¬ng ph¸p yÕu tè: b»ng c¸ch thèng kª c¸c yÕu tè tù nhiªn vµ kinh tÕ ®Ó so s¸nh, lÊy lîi nhuËn tèi ®a lµ 100 ®iÓm hoÆc 100% ®Ó lµm mèc so s¸nh víi c¸c ®Êt kh¸c. ë møc tæng quan, Mü ®· ph©n h¹ng ®Êt ®ai b»ng ph­¬ng ph¸p quy nhãm ®Êt phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp. Toµn bé ®Êt ®ai cña n­íc Mü ®­îc ph©n thµnh 8 nhãm trong ®ã cã 4 nhãm cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp (tõ møc thÝch hîp cao ®Õn thÊp) cã 2 nhãm cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt l©m nghiÖp, cßn l¹i 2 nhãm hiÖn t¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng sö dông. * T×nh h×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë mét sè n­íc ch©u ¢u kh¸c: §¸nh gi¸ ®Êt ®ai chñ yÕu thùc hiÖn theo c¶ hai h­íng: - Nghiªn cøu c¸c yÕu tè tù nhiªn, x¸c ®Þnh tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt ®ai (Ph©n h¹ng ®Þnh tÝnh). - Nghiªn cøu c¸c yÕu tè kinh tÕ, x¸c ®Þnh søc s¶n xuÊt thùc tÕ cña ®Êt ®ai (Ph©n h¹ng ®Þnh l­îng). Th«ng th­êng ¸p dông ph­¬ng ph¸p so s¸nh b»ng tÝnh ®iÓm hoÆc tÝnh phÇn tr¨m. Nh­ ë Bungari, viÖc ph©n h¹ng dùa trªn c¬ së c¸c yÕu tè ®Êt ®ai ®­îc chän ®Ó ®¸nh gi¸ lµ c¸c yÕu tè cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ®é ph× nhiªu vµ sù sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña tõng lo¹i c©y trång, nh­: thµnh phÇn c¬ giíi; møc ®é mïn; ®é dÇy tÇng ®Êt; c¸c tÝnh chÊt lý, hãa häc cña ®Êt,... Qua ®ã hÖ thèng l¹i thµnh c¸c nhãm vµ chia thµnh c¸c h¹ng ®Êt, ®­îc ph©n chia rÊt chi tiÕt tíi 10 h¹ng (víi møc chªnh lÖch 10 ®iÓm) thuéc 5 nhãm: rÊt tèt; tèt; trung b×nh; xÊu vµ kh«ng sö dông ®­îc. ë Anh cã hai ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt lµ dùa vµo søc s¶n xuÊt tiÒm tµng cña ®Êt hoÆc dùa vµo søc s¶n xuÊt thùc tÕ cña ®Êt. - Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt dùa vµo thèng kª søc s¶n xuÊt thùc tÕ cña ®Êt: C¬ së cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ dùa vµo n¨ng suÊt b×nh qu©n nhiÒu n¨m so víi n¨ng suÊt thùc tÕ trªn ®Êt lÊy lµm chuÈn. - Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai dùa vµo thèng kª søc s¶n xuÊt tiÒm tµng cña ®Êt: Ph­¬ng ph¸p nµy chia lµm c¸c h¹ng, m« t¶ mçi h¹ng trong quan hÖ bÞ ¶nh h­ëng bëi nh÷ng yÕu tè h¹n chÕ cña ®Êt ®èi víi viÖc sö dông trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. * T×nh h×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë Ên §é vµ c¸c vïng nhiÖt ®íi Èm Ch©u Phi: Th­êng ¸p dông ph­¬ng ph¸p tham biÕn, cã tÝnh ®Õn sù phô thuéc cña mét sè tÝnh chÊt ®Êt ®èi víi søc s¶n xuÊt, c¸c nhµ khoa häc ®Êt ®i s©u nghiªn cøu, ph©n tÝch vÒ c¸c ®Æc tr­ng thæ nh­ìng cã ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt nh­: sù ph¸t triÓn cña phÉu diÖn ®Êt (sù ph©n tÇng, cÊu tróc ®Êt, CEC,...), mÇu s¾c ®Êt, ®é chua, ®é no baz¬ (V%), hµm l­îng mïn. (§µo Ch©u Thu, NguyÔn Khang, 1998) [27]. KÕt qu¶ ph©n h¹ng còng ®­îc thÓ hiÖn d­íi d¹ng phÇn tr¨m hoÆc ®iÓm. Nh­ vËy, c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu ®· nghiªn cøu vÒ ®¸nh gi¸ vµ ph©n h¹ng ®Êt ®ai ë møc kh¸i qu¸t chung cho c¶ n­íc vµ ë møc chi tiÕt cho c¸c vïng cô thÓ. H¹ng ®Êt ph©n ra ®Òu thÓ hiÖn tÝnh thùc tÕ theo ®iÒu kiÖn tõng n­íc. Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu, c¸c chuyªn gia ®Êt ®· nhËn thÊy cÇn cã nh÷ng cuéc th¶o luËn quèc tÕ nh»m ®¹t ®­îc sù thèng nhÊt vµ tiªu chuÈn hãa c¸c ph­¬ng ph¸p. NhËn thøc râ vai trß quan träng cña ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai, ph©n h¹ng ®Êt ®ai lµm c¬ së cho c«ng t¸c quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai, Tæ chøc N«ng L­¬ng cña Liªn HiÖp Quèc (FAO) ®· tæ chøc tæng hîp kinh nghiÖm cña nhiÒu n­íc vµ ®Ò ra ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai dùa trªn c¬ së ph©n lo¹i ®Êt ®ai thÝch hîp (Land suitability classification). C¬ së cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ so s¸nh gi÷a yªu cÇu sö dông ®Êt víi chÊt l­îng ®Êt, g¾n víi ph©n tÝch c¸c khÝa c¹nh vÒ kinh tÕ - x· héi, m«i tr­êng ®Ó lùa chän ph­¬ng ¸n sö dông ®Êt tèi ­u. §ã chÝnh lµ ®Ò c­¬ng ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®­îc c«ng bè n¨m 1976. Lµm c¬ së cho viÖc quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai trªn quan ®iÓm sinh th¸i vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Tµi liÖu nµy ®­îc c¶ thÕ giíi quan t©m thö nghiÖm, vËn dông vµ ®· ®­îc chÊp nhËn vµ c«ng nhËn lµ ph­¬ng tiÖn tèt nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng ®Êt ®ai. TiÕp theo ®ã, FAO ®· xuÊt b¶n hµng lo¹t c¸c tµi liÖu h­íng dÉn vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai trªn tõng ®èi t­îng cô thÓ: - §¸nh gi¸ ®Êt cho n«ng nghiÖp nhê n­íc trêi (1983). - §¸nh gi¸ ®Êt cho c¸c vïng (1984). - §¸nh gi¸ ®Êt cho vïng n«ng nghiÖp ®­îc t­íi (1985). - §¸nh gi¸ ®Êt cho ®ång cá (1989). Theo h­íng dÉn cña FAO, viÖc ®¸nh gi¸ ®Êt cho c¸c vïng sinh th¸i vµ c¸c vïng l·nh thæ kh¸c nhau lµ nh»m t¹o ra mét søc s¶n xuÊt míi, æn ®Þnh, bÒn v÷ng vµ hîp lý. Nh­ vËy, ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ph¶i ®­îc xem xÐt trªn ph¹m vi rÊt réng, bao gåm c¶ kh«ng gian, thêi gian, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi. §Æc ®iÓm ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO lµ nh÷ng tÝnh chÊt ®Êt ®ai cã thÓ ®o l­êng hoÆc ­íc l­îng, ®Þnh l­îng ®­îc. CÇn thiÕt cã sù lùa chän chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®Êt thÝch hîp, cã vai trß t¸c ®éng trùc tiÕp vµ cã ý nghÜa tíi ®Êt ®ai cña vïng/khu vùc nghiªn cøu. Khi tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cô thÓ cho tõng ®èi t­îng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp tïy thuéc vµo yªu cÇu, ®iÒu kiÖn cña vïng, khu vùc nghiªn cøu ®Ó lùa chän møc ®é ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai lµ s¬ l­îc, b¸n chi tiÕt vµ chi tiÕt. 1.2.1.2. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë trong n­íc: * T×nh h×nh nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai tr­íc k._.hi cã ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO: Tõ xa x­a, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nh©n d©n ta ®· ®¸nh gi¸ ®Êt víi c¸ch thøc hÕt søc ®¬n gi¶n nh­: ®Êt tèt, ®Êt xÊu. D­íi thêi phong kiÕn, ®Êt ®­îc ®¸nh gi¸ theo kinh nghiÖm qu¶n lý, ®¸nh thuÕ, mua b¸n. §Õn thêi thùc d©n phong kiÕn, ®· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ®Êt do mét sè nhµ khoa häc ng­êi ph¸p chñ tr× víi ý ®å lËp ®ån ®iÒn, trang tr¹i. (NguyÔn V¨n Th©n, 1995) [26]. N¨m 1954, hßa b×nh lËp l¹i, ë miÒn B¾c, Vô Qu¶n lý Ruéng ®Êt, ViÖn Thæ nh­ìng N«ng hãa, ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ n«ng nghiÖp ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu ph©n h¹ng ®Êt c¸c vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp (¸p dông ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña Docutraep). C¸c chØ tiªu chÝnh ®Ó ph©n h¹ng lµ tÝnh chÊt vµ ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. KÕt qu¶ ®· ph©n chia ®Êt thµnh 4 ®Õn 7 h¹ng ®Êt (theo yªu cÇu cña c¬ së sö dông ®Êt) b»ng c¸ch ph©n h¹ng ®¸nh gi¸ ®Êt theo gi¸ trÞ t­¬ng ®èi cña ®Êt. Tõ sau n¨m 1975, ®Êt n­íc ®­îc gi¶i phãng, Nam B¾c thèng nhÊt th× viÖc ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt ®ai cña c¶ n­íc ®Ó phôc vô viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp nãi riªng lµ yªu cÇu bøc b¸ch ®èi víi c¸c nhµ khoa häc ®Êt vµ qu¶n lý ®Êt ®ai. B¶n ®å ®Êt toµn quèc tû lÖ 1/1.000.000 ®· ®­îc x©y dùng cïng víi mét hÖ thèng ph©n lo¹i ®Êt cã thuyÕt minh chi tiÕt kÌm theo. Bªn c¹nh ®ã, nhiÒu c«ng tr×nh khoa häc vÒ nghiªn cøu ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai còng ®· ®­îc c«ng bè. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1970, Bïi Quang To¶n cïng nhiÒu nhµ khoa häc kh¸c cña ViÖn Thæ nh­ìng N«ng hãa ®· nghiªn cøu vµ thùc hiÖn c«ng t¸c ph©n lo¹i ®¸nh gi¸ ph©n h¹ng ®Êt ®ai ë 23 huyÖn, 286 hîp t¸c x· vµ 9 vïng chuyªn canh. Qua ®ã ®· ®Ò ra quy tr×nh kü thuËt gåm 4 b­íc: 1. Thu thËp tµi liÖu. 2. V¹ch khoanh ®Êt (víi hîp t¸c x·) hoÆc khoanh ®Êt (víi vïng chuyªn canh). 3. §¸nh gi¸ vµ ph©n h¹ng chÊt l­îng ®Êt. 4. X©y dùng b¶n ®å ph©n h¹ng ®Êt. C¸c yÕu tè tham gia trong ®¸nh gi¸, ph©n h¹ng ®Êt ®­îc chia thµnh 4 møc ®é thÝch hîp vµ ®­îc ph©n chia thµnh 4 h¹ng. §Ó thùc hiÖn chØ thÞ 299/TTg, Tæng côc Qu¶n lý Ruéng ®Êt (sau nµy lµ Tæng côc §Þa chÝnh) ®· ban hµnh dù th¶o ph­¬ng ph¸p ph©n h¹ng ®Êt víi 5 nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: 1. Ph©n h¹ng ®Êt ph¶i dùa vµo vïng ®Þa lý thæ nh­ìng. 2. Ph©n h¹ng ®Êt tïy thuéc vµo lo¹i, nhãm c©y trång. 3. Ph©n h¹ng ®Êt ph¶i mang ®Æc thï cña ®Þa ph­¬ng. 4. Ph©n h¹ng ®Êt tïy thuéc vµo tr×nh ®é th©m canh. 5. Ph©n h¹ng ®Êt vµ n¨ng suÊt c©y trång cã t­¬ng quan chÆt chÏ. * Mét sè øng dông ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO: Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 thÕ kû tr­íc trë l¹i ®©y, c¸c nhµ khoa häc ®Êt ViÖt Nam ®· nghiªn cøu vµ øng dông ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi cô thÓ ë ViÖt Nam. C¸c kÕt qu¶ thu ®­îc tõ nh÷ng nghiªn cøu nµy cho thÊy tÝnh kh¶ thi cao cña ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO vµ kh¼ng ®Þnh viÖc vËn dông ph­¬ng ph¸p nµy lµ mét tiÕn bé kü thuËt cÇn ®­îc ¸p dông réng r·i vµo ViÖt Nam. Cho ®Õn nay ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu, ¸p dông ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt cña FAO ®Ó ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt ®ai trªn c¸c ph¹m vi kh¸c nhau. Trong ch­¬ng tr×nh 48C, ViÖn Thæ nh­ìng N«ng hãa do Vò Cao Th¸i chñ tr× ®· nghiªn cøu ®¸nh gi¸, ph©n h¹ng ®Êt T©y Nguyªn víi c©y Cao su, Cµ phª, ChÌ, D©u t»m. §Ò tµi ®· vËn dông ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ph©n h¹ng ®Êt ®ai cña FAO theo kiÓu ®Þnh tÝnh vµ hiÖn t¹i ®Ó ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t tiÒm n¨ng ®Êt ®ai cña vïng. §Êt ®ai ®­îc ph©n chia theo 4 h¹ng thÝch nghi vµ 1 h¹ng kh«ng thÝch nghi. N¨m 1983, ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ n«ng nghiÖp ®· chØ ®¹o thùc hiÖn c«ng t¸c ®¸nh gi¸ ®Êt trªn c¶ 9 vïng sinh th¸i cña c¶ n­íc, víi b¶n ®å tû lÖ 1/250.000. KÕt qu¶ b­íc ®Çu ®· x¸c ®Þnh ®­îc tiÒm n¨ng ®Êt ®ai cña c¸c vïng vµ kh¼ng ®Þnh viÖc vËn dông néi dung ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt cña FAO theo tiªu chuÈn vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam lµ phï hîp trong hoµn c¶nh hiÖn nay. §¸nh gi¸ ®Êt nh»m môc ®Ých sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn ®Êt kÕt hîp víi viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i, ph¸t triÓn theo h­íng bÒn v÷ng. Ngoµi ra, c¸c nhµ khoa häc ®Êt cßn øng dông ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO cho cÊp tØnh, huyÖn, vïng,... nh­: c¸c c«ng tr×nh ë T©y B¾c cña Lª Th¸i B¹t (1995); T©y Nguyªn cña NguyÔn Khang vµ nhãm t¸c gi¶ (1995); §ång B»ng S«ng Cöu Long cña NguyÔn V¨n Nh©n (1995, 1996); §«ng Nam Bé cña Ph¹m Quang Kh¸nh (1995); vïng §ång B»ng S«ng Hång cña NguyÔn C«ng Pho (1995). C¸c c«ng tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cÊp tØnh, huyÖn nh­ ë §ång Nai, B×nh §Þnh, Tuyªn Quang, huyÖn ¤ M«n (CÇn Th¬), huyÖn Gia L©m (Hµ Néi), huyÖn §oan Hïng (Phó Thä), thÞ x· B¾c Ninh, huyÖn Yªn Phong (B¾c Ninh),... vµ dÇn dÇn hoµn thiÖn ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ theo FAO trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, phôc vô c¸c môc ®Ých kh¸c nhau theo yªu cÇu cña c¸c ®Þa ph­¬ng, nh­: phôc vô quy ho¹ch sö dông ®Êt; phôc vô chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, phôc vô ph¸t triÓn mét sè c©y ®Æc s¶n, c©y cã gi¸ trÞ hµng hãa cao,... 1.2.2. Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt theo FAO: 1.2.2.1. Môc ®Ých cña ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO: §¸nh gi¸ ®Êt ®ai nh»m t¨ng c­êng nhËn thøc vµ hiÓu biÕt ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai trong khu«n khæ quy ho¹ch sö dông ®Êt trªn quan ®iÓm t¨ng c­êng l­¬ng thùc cho mét sè n­íc trªn ThÕ giíi vµ gi÷ g×n nguån tµi nguyªn ®Êt kh«ng bÞ tho¸i hãa, sö dông ®Êt ®­îc l©u bÒn. 1.2.2.2. Yªu cÇu ®¹t ®­îc trong ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO: + Thu thËp ®­îc nh÷ng th«ng tin phï hîp vÒ tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi cña khu vùc nghiªn cøu. + §¸nh gi¸ ®­îc sù thÝch hîp cña vïng ®Êt ®ã víi c¸c môc tiªu sö dông kh¸c nhau theo môc tiªu vµ nhu cÇu cña con ng­êi. + Ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc møc ®é chi tiÕt ®¸nh gi¸ ®Êt theo quy m« vµ ph¹m vi quy ho¹ch lµ toµn quèc, tØnh, huyÖn hay c¬ së s¶n xuÊt. + Møc ®é thùc hiÖn ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai phô thuéc vµo tû lÖ b¶n ®å. 1.2.2.3. Nguyªn t¾c ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO: + Møc ®é thÝch hîp cña ®Êt ®ai ®­îc ®¸nh gi¸ vµ ph©n h¹ng cho c¸c lo¹i sö dông ®Êt cô thÓ. + ViÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thÝch nghi ®Êt ®ai yªu cÇu cã sù so s¸nh gi÷a lîi nhuËn víi ®Çu t­ cÇn thiÕt trªn c¸c lo¹i ®Êt kh¸c nhau (bao gåm c¶ n¨ng suÊt thu ®­îc vµ ®Çu t­ chi phÝ cÇn thiÕt). + §¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®ßi hái mét ph­¬ng ph¸p tæng hîp ®a ngµnh, yªu cÇu cã mét quan ®iÓm tæng hîp, cã sù phèi hîp vµ tham gia ®Çy ®ñ cña c¸c nhµ n«ng häc, l©m nghiÖp, kinh tÕ - x· héi häc... + ViÖc ®¸nh gi¸ ®Êt ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi, c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®­îc lùa chän ph¶i phï hîp víi môc tiªu ph¸t triÓn, bèi c¶nh vµ ®Æc ®iÓm vÒ tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi cña vïng nghiªn cøu. + Kh¶ n¨ng thÝch nghi ®­a vµo sö dông cÇn ®Æt trªn c¬ së sö dông ®Êt bÒn v÷ng. + §¸nh gi¸ ®Êt cÇn ph¶i so s¸nh c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®­îc lùa chän (so s¸nh hai hay nhiÒu lo¹i h×nh sö dông ®Êt). + C¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt cÇn ®­îc m« t¶ vµ ®Þnh râ c¸c thuéc tÝnh vÒ kü thuËt, kinh tÕ - x· héi. 1.2.2.4. C¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO: Sù liªn hÖ gi÷a nh÷ng kh¶o s¸t tµi nguyªn vµ ph©n tÝch kinh tÕ - x· héi còng nh­ ®èi chiÕu víi c¸ch thøc mµ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®­îc x©y dùng cã thÓ tiÕn hµnh theo ph­¬ng ph¸p 2 b­íc (Two Stage) hoÆc ph­¬ng ph¸p song hµnh (Paralell). - Ph­¬ng ph¸p 2 b­íc: bao gåm b­íc thø nhÊt chñ yÕu lµ ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, sau ®ã lµ b­íc thø 2 bao gåm nh÷ng ph©n tÝch vÒ kinh tÕ - x· héi. - Ph­¬ng ph¸p song hµnh: Trong ph­¬ng ph¸p nµy, sù ph©n tÝch mèi liªn hÖ gi÷a ®Êt ®ai vµ lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®­îc tiÕn hµnh ®ång thêi víi ph©n tÝch kinh tÕ - x· héi. Ph­¬ng ph¸p hai b­íc th­êng ®­îc dïng trong c¸c cuéc thèng kª tµi nguyªn cho môc tiªu quy ho¹ch réng lín vµ c¸c nghiªn cøu ®Ó ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt sinh häc. Ph©n h¹ng thÝch nghi ®Êt ®ai ë b­íc ®Çu tiªn ®­îc dùa vµo kh¶ n¨ng thÝch nghi cña ®Êt ®ai ®èi víi c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®· ®­îc chän ngay tõ ®Çu cuéc kh¶o s¸t. Sù ®ãng gãp cña ph©n tÝch kinh tÕ x· héi ë b­íc nµy chØ nh»m kiÓm tra sù thÝch øng cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt. Sau khi giai ®o¹n mét ®· hoµn tÊt, kÕt qu¶ sÏ ®­îc tr×nh bÇy d­íi d¹ng b¶n ®å vµ b¸o c¸o. Nh÷ng kÕt qu¶ nµy cã thÓ sau ®ã tïy thuéc vµo b­íc thø hai: b­íc ph©n tÝch chi tiÕt c¸c hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi. Trong ph­¬ng ph¸p song hµnh viÖc ph©n tÝch kinh tÕ - x· héi c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®­îc tiÕn hµnh song song víi kh¶o s¸t vµ ®¸nh gi¸ c¸c yÕu tè tù nhiªn, c¸c yªu cÇu vÒ sè liÖu vµ c¸ch ph©n tÝch thay ®æi kh¸c nhau theo tõng kiÓu sö dông. Ph­¬ng ph¸p song hµnh thÝch hîp cho c¸c ®Ò xuÊt râ rµng trong c¸c dù ¸n ph¸t triÓn ë møc ®é chi tiÕt vµ b¸n chi tiÕt ®ßi hái thêi gian ng¾n h¬n so víi ph­¬ng ph¸p hai b­íc vµ thÝch hîp víi quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai. 1.2.2.5. Néi dung chÝnh cña ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO: + X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu x©y dùng b¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai. + X¸c ®Þnh c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt. + X©y dùng hÖ thèng cÊu tróc ph©n h¹ng ®Êt ®ai. + Ph©n h¹ng thÝch hîp ®Êt ®ai. VÒ néi dung ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO biªn so¹n g¾n liÒn ®¸nh gi¸ ®Êt vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt, coi ®¸nh gi¸ ®Êt lµ mét phÇn cña qu¸ tr×nh quy ho¹ch sö dông ®Êt. TiÕn tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt ®­îc minh häa ë s¬ ®å 1, trong ®ã: B­íc 1: X¸c ®Þnh môc tiªu cña viÖc ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai trong mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi chung cña c¸c cÊp hµnh chÝnh. B­íc 2: Thu thËp c¸c tµi liÖu cña vïng nghiªn cøu nh»m hiÓu râ c¸c ®Æc thï vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn còng nh­ kinh tÕ - x· héi cña vïng nghiªn cøu. §ång thêi kÕ thõa vµ tham kh¶o c¸c tµi liÖu s½n cã phôc vô c«ng t¸c ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai. B­íc 3: X¸c ®Þnh lo¹i h×nh sö dông ®Êt. Lùa chän vµ m« t¶ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt phï hîp víi chÝnh s¸ch, môc tiªu ph¸t triÓn, c¸c ®iÒu kiÖn sinh th¸i vÒ tù nhiªn, ®iÒu kiÖn chung vÒ kinh tÕ - x· héi, tËp qu¸n ®Êt ®ai cña khu vùc nghiªn cøu (®Æc biÖt lµ c¸c h¹n chÕ sö dông ®Êt). X¸c ®Þnh yªu cÇu cña mçi lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®· lùa chän. B­íc 4: X¸c ®Þnh c¸c ®¬n vÞ ®Êt ®ai dùa vµo c¸c yÕu tè t¸c ®éng vµ c¸c chØ tiªu ph©n cÊp. B­íc 5: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai th«ng qua viÖc so s¸nh, ®èi chiÕu gi÷a c¸c yªu cÇu sö dông ®Êt cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®· lùa chän víi c¸c ®Æc tÝnh ®Êt ®ai cña vïng nghiªn cøu, qua ®ã ph©n lo¹i kh¶ n¨ng thÝch hîp cña tõng ®¬n vÞ ®Êt ®ai ®èi víi mçi lo¹i sö dông ®Êt, gåm cã: - Kh¶ n¨ng thÝch hîp trong ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i. - Kh¶ n¨ng thÝch nghi trong ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai sÏ ®­îc c¶i t¹o. B­íc 6: Ph©n tÝch nh÷ng t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè kinh tÕ - x· héi vµ m«i tr­êng tíi tÝnh thÝch hîp cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®ai ®­îc ®¸nh gi¸. B­íc 7: Dùa trªn ph©n tÝch tÝnh thÝch hîp cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt trªn tõng ®¬n vÞ ®Êt ®ai, x¸c ®Þnh vµ ®Ò xuÊt lo¹i h×nh sö dông ®Êt thÝch hîp nhÊt trong hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai. B­íc 8: Quy ho¹ch sö dông ®Êt. Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ tÝnh thÝch hîp cña c©y trång, c¸c môc tiªu ph¸t triÓn ®Ó bè trÝ sö dông ®Êt thÝch hîp. B­íc 9: ¸p dông kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai vµo thùc tÕ s¶n xuÊt. ( §µo Ch©u Thu, NguyÔn Khang, 1998) [27]. S¬ ®å 1: C¸c b­íc chÝnh trong ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO 1. X¸C §ÞNH MôC TI£U 2. THU THËP TµI LIÖU 3. X¸C §ÞNH LO¹I H×NH Sö DôNG §ÊT 4. X¸C §ÞNH §¥N VÞ §ÊT §AI 5. §¸NH GI¸ KH¶ N¡NG THÝCH NGHI 6. X¸C §ÞNH HIÖN TR¹NG KINH TÕ, X· HéI Vµ M¤I TR¦êNG 7. X¸C §ÞNH LO¹I H×NH Sö DôNG §ÊT THÝCH HîP NHÊT 8. QUY HO¹CH Sö DôNG DÊT 9. ¸P DôNG CñA VIÖC §¸NH GI¸ §ÊT  §Ò c­¬ng h­íng dÉn cña FAO lµ kh¸i qu¸t toµn bé nh÷ng néi dung, c¸c b­íc tiÕn hµnh, nh÷ng gîi ý vµ c¸c vÝ dô nªu ra ®Ó minh häa, tham kh¶o. Trªn c¬ së ®ã, tïy theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng vïng, tõng quèc gia mµ vËn dông cho thÝch hîp. CÊu tróc ph©n h¹ng gåm 4 cÊp: Bé, líp, líp phô, ®¬n vÞ thµnh lËp. Cã hai bé: - Bé thÝch hîp. - Bé kh«ng thÝch hîp Trong bé thÝch hîp ®­îc chia lµm 3 líp: - ThÝch hîp cao. - ThÝch hîp trung b×nh. - KÐm thÝch hîp. Trong bé kh«ng thÝch hîp th­êng ®­îc chia ra 2 líp: - Kh«ng thÝch hîp t¹m thêi. - Kh«ng thÝch hîp vÜnh viÔn. B¶ng 1.1. CÊu tróc b¶ng ph©n lo¹i kh¶ n¨ng thÝch nghi ®Êt ®ai cña FAO. CÊP PH¢N VÞ (Category) Bé (Order) Líp (Class) Líp phô (Subclass) §¬n vÞ (Unit) S- ThÝch nghi (Suitable) S1 S2 S3 S2m S2d S2e ... S2d-1 S2d-2 S2d-3 ... N- Kh«ng thÝch nghi (Not Suitable) N1 N2 N1 sl N1 e Trong ®ã: m: §é Èm e: §é cao d: §é dµy tÇng ®Êt d-1: Dµy > 100 cm; d-2: Dµy 50-100 cm; d-3: Dµy < 50 cm 1.3. Mét sè nghiªn cøu vÒ ®Êt ®ai cña huyÖn B¾c Mª tr­íc ®©y: Trong qu¸ tr×nh chØ ®¹o s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp, huyÖn B¾c Mª cã nhiÒu tµi liÖu nghiªn cøu vÒ ®Êt. Nguån tµi liÖu vÒ ®Êt ®· cã cña huyÖn tõ tr­íc lµ B¶n ®å thæ nh­ìng tØnh Hµ Giang tû lÖ 1:100.000, do Ty N«ng nghiÖp Hµ Giang xuÊt b¶n n¨m 1971. Theo tµi liÖu nµy, huyÖn B¾c Mª cã mét sè lo¹i ®Êt chÝnh nh­ sau: + §Êt feralÝt mïn vµng nh¹t trªn nói (tõ 700 - 900 m ®Õn 1.700 - 2.000 m): Ký hiÖu lµ FH; ph©n bè trªn mét sè lo¹i ®¸ granÝt, phiÕn mica. Lo¹i ®Êt nµy tËp trung ë mét sè x· nh­: Yªn §Þnh, Minh Ngäc, Minh S¬n, L¹c N«ng, Gi¸p Trung, Th­îng T©n, Yªn C­êng, Yªn Phó vµ §­êng ¢m. + §Êt feralÝt trªn nói (tõ 200 - 300 m ®Õn 900 m); lo¹i ®Êt nµy l¹i ®­îc chia nhá thµnh: - §Êt feralÝt trªn nói trªn ®¸ v«i: Ký hiÖu lµ FQv; tËp trung ë mét sè x· Minh Ngäc, Th­îng T©n, Yªn Phó. - §Êt feralÝt trªn nói ®á vµng trªn ®¸ biÕn chÊt: Ký hiÖu lµ FQj; tËp trung ë c¸c x· nh­: Yªn §Þnh, Minh Ngäc, Minh S¬n, L¹c N«ng, Gi¸p Trung, Th­îng T©n, Yªn Phó, Yªn C­êng, Phó Nam vµ §­êng ¢m. - §Êt feralÝt trªn nói vµng nh¹t trªn ®¸ c¸t: Ký hiÖu lµ FQq; tËp trung nhiÒu ë mét sè x· nh­: Yªn §Þnh, Minh Ngäc, Minh S¬n, L¹c N«ng, Gi¸p Trung, Th­îng T©n, Yªn C­êng, Yªn Phó vµ Phó Nam. + §Êt feralÝt ®iÓn h×nh nhiÖt ®íi Èm vïng ®åi (tõ 25 m ®Õn 200-300 m): lo¹i ®Êt nµy l¹i ®­îc chia nhá thµnh: - §Êt feralÝt trªn ®¸ v«i: Ký hiÖu lµ Fv; lo¹i ®Êt nµy chØ cã ë x· Yªn Phó. - §Êt feralÝt ®á vµng trªn ®¸ biÕn chÊt: Ký hiÖu lµ Fj; ph©n bè ë c¸c x· nh­: Yªn §Þnh, Minh S¬n, Minh Ngäc, L¹c N«ng, Th­îng T©n, Gi¸p Trung, Yªn Phó, Yªn C­êng vµ §­êng ¢m. - §Êt feralÝt vµng nh¹t trªn ®¸ c¸t: Ký hiÖu lµ Fq; ph©n bè ë mét sè x· nh­: Minh S¬n, Minh Ngäc, Gi¸p Trung, Yªn Phó vµ Phó Nam. - §Êt feralÝt ®á vµng trªn phï sa cæ: Ký hiÖu lµ Fp; lo¹i ®Êt nµy chØ cã ë x· L¹c N«ng. + §Êt thung lòng dèc tô: Lo¹i ®Êt nµy l¹i ®­îc chia nhá thµnh: - §Êt thung lòng trång lóa: Ký hiÖu lµ Lu; tËp trung ë x· Yªn §Þnh vµ x· Yªn Phó. - §Êt dèc tô trång lóa: Ký hiÖu lµ Ld; ph©n bè r¶i r¸c ë mét sè x· nh­: Yªn §Þnh, L¹c N«ng, Yªn Phó, Phó Nam vµ §­êng ¢m. + §Êt phï sa: Lo¹i ®Êt nµy ®­îc chia ra thµnh: - §Êt phï sa hÖ thèng s«ng G©m n©u nh¹t trung tÝnh Ýt chua ®­îc båi vµ Ýt ®­îc båi hµng n¨m: Ký hiÖu lµ Pgb; tËp trung ë mét sè x· n»m trong hÖ thèng s«ng G©m ch¶y qua nh­: Minh Ngäc, L¹c N«ng, Yªn Phó vµ Phó Nam. - §Êt phï sa ngßi, suèi: Ký hiÖu lµ P’; lo¹i ®Êt nµy ph©n bè r¶i r¸c ë c¸c x· nh­: Yªn §Þnh, Minh S¬n, Minh Ngäc, L¹c N«ng, Gi¸p Trung, Yªn Phó, Yªn C­êng vµ §­êng ¢m. Ngoµi ra, n¨m 1999 Së §Þa chÝnh Hµ Giang (nay lµ Së Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng Hµ Giang) ®· kÕt hîp víi ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ n«ng nghiÖp - Bé NN vµ PTNT thùc hiÖn ®Ò tµi "§iÒu tra, x©y dùng b¶n ®å ®Êt huyÖn B¾c Mª tû lÖ 1:50.000 theo ph­¬ng ph¸p cña FAO-UNESCO", ®· hoµn thµnh b¶n ®å ®Êt huyÖn B¾c Mª tû lÖ 1:50.000. B¶n ®å nµy sö dông hÖ ph©n lo¹i ®Êt theo FAO-UNESCO ë cÊp ph©n vÞ thø 3 tøc lµ chia ®Êt ra ë cÊp §¬n vÞ ®Êt phô. §©y còng lµ mét nguån tµi liÖu ®¸ng quý ®­îc chóng t«i dïng ®Ó nghiªn cøu vµ tham kh¶o trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi. Theo nguån tµi liÖu nµy ®Êt huyÖn B¾c Mª ®­îc ph©n thµnh 04 Nhãm ®Êt chÝnh, 08 §¬n vÞ ®Êt vµ 19 §¬n vÞ ®Êt phô. Nguån tµi liÖu vÒ ®Êt gÇn ®©y nhÊt cña huyÖn lµ b¶n ®å ®Êt tû lÖ 1/25.000 do Bé m«n Ph¸t sinh häc vµ Ph©n lo¹i ®Êt - ViÖn Thæ nh­ìng N«ng hãa hoµn thµnh th¸ng 12 n¨m 2007. Theo tµi liÖu nµy, ®Êt n«ng nghiÖp huyÖn B¾c Mª ®­îc chia thµnh 5 nhãm ®Êt chÝnh víi 19 ®¬n vÞ ®Êt phô. Nh×n chung, c¸c tÝnh chÊt vËt lý vµ c¸c ®Æc tÝnh h×nh th¸i ®Òu kh¸ phï hîp víi yªu cÇu cña ®Êt trång trät. Tuy nhiªn, tõ tr­íc ®Õn nay huyÖn ch­a cã tµi liÖu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai, v× vËy nghiªn cøu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai lµ rÊt cÇn thiÕt lµm c¬ së cho viÖc ®Ò xuÊt, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång hîp lý, ho¹ch ®Þnh c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ, nhÊt lµ ®Ó ph¸t triÓn mét nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng hãa bÒn v÷ng vµ khai th¸c ®­îc tèi ®a c¸c nguån tµi nguyªn. 2: §èI T¦îNG, NéI DUNG Vµ PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU 2.1. §èi t­îng nghiªn cøu: - §Êt n«ng nghiÖp hiÖn cã trªn ®Þa bµn huyÖn B¾c Mª tØnh Hµ Giang. - C¸c c©y trång vµ hÖ thèng c©y trång chÝnh cña huyÖn. 2.2. Néi dung nghiªn cøu: - §iÒu tra vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi cña huyÖn. - X©y dùng b¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai. - §¸nh gi¸ hÖ thèng c©y trång vµ lùa chän c¸c c¬ cÊu c©y trång chÝnh cña huyÖn. - §¸nh gi¸ møc ®é thÝch nghi ®Êt ®ai víi mét sè c¬ cÊu c©y trång chÝnh cña huyÖn. - X¸c ®Þnh vµ ®Ò xuÊt c¸c vïng ph¸t triÓn c¸c c¬ cÊu c©y trång ®ã. 2.3. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: 2.3.1. Thu thËp tµi liÖu vµ ®iÒu tra thùc ®Þa: - KÕ thõa nh÷ng t­ liÖu, kÕt qu¶ nghiÖn cøu ®· cã nh­: B¶n ®å ®Êt. - Thu thËp c¸c sè liÖu vÒ khÝ t­îng thñy v¨n cña vïng th«ng qua c¸c tr¹m quan tr¾c cã trªn ®Þa bµn. - Thu thËp th«ng tin cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi th«ng qua c¸c h×nh thøc: pháng vÊn, tiÕp cËn c¸n bé huyÖn, n«ng d©n; thu thËp b¸o c¸o c¸c thêi kú cña huyÖn, thu thËp ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña huyÖn B¾c Mª,… - §iÒu tra t×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng hé theo mÉu phiÕu ®iÒu tra. - §iÒu tra hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt. 2.3.2. TÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ sö dông ®Êt: Dïng phÇn mÒm chuyªn dông sö lý phiÕu ®iÒu tra n«ng hé trªn m¸y vi tÝnh, ®­a ra ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c c©y trång theo lo¹i ®Êt, gióp cho viÖc ®¸nh gi¸ møc ®é thÝch nghi ®Êt ®ai ®èi víi tõng c©y trång hoÆc nhãm c©y trång cña tõng x· vµ toµn huyÖn. 2.3.3. §¸nh gi¸ thÝch nghi ®Êt ®ai: Theo ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ thÝch nghi ®Êt ®ai cña FAO. TiÕn tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO (xem phô lôc 1). 2.3.4. Ph­¬ng ph¸p x©y dùng b¶n ®å: - B¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai (b¶n ®å chÊt l­îng ®Êt): §¬n vÞ ®Êt ®ai lµ tæng hîp cña c¸c líp th«ng tin ®¬n tÝnh nh­: Lo¹i ®Êt, ®é dèc, kh¶ n¨ng t­íi, thµnh phÇn c¬ giíi, møc ®é ®¸ lÉn, ®é dÇy tÇng ®Êt, ®é ph× nhiªu…B¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai ®­îc x©y dùng trªn c¬ së sö dông kü thuËt GIS vµ c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i víi c¸c phÇn mÒm chuyÖn dông nh­ ArcGIS, Mapinfo. Trong kü thuËt nµy, th«ng tin cña líp c¸c b¶n ®å ®¬n tÝnh ®­îc l­u gi÷ trªn c¸c c«ng - tua khÐp kÝn. - B¶n ®å kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai: Trªn c¬ së b¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai, tiÕn hµnh ®èi chiÕu so s¸nh víi c¬ së d÷ liÖu vÒ c©y trång vµ c¸c lo¹i h×nh sö dông ( c¸c yÕu tè h¹n chÕ vµ nhu cÇu cña c©y trång víi tõng ®¬n vÞ ®Êt ®ai) ®Ó ®­a ra c¸c møc ®é thÝch nghi: RÊt thÝch hîp, thÝch hîp trung b×nh, Ýt thÝch hîp vµ kh«ng thÝch hîp. - B¶n ®å ®Ò xuÊt, bè trÝ c©y trång: Dùa vµo c¸c tµi liÖu vÒ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt, kh¶ n¨ng thÝch nghi ®Êt ®ai cña c¸c lo¹i c©y trång, c¸c yÕu tè kinh tÕ - x· héi còng nh­ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cña huyÖn, tØnh tiÕn hµnh ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p sö dông ®Êt hîp lý. 2.3.5. Xö lý sè liÖu: - øng dông c¸c phÇn mÒm tÝnh to¸n chuyªn dông. 3: KÕT QU¶ NGHI£N CøU 3.1. §Æc ®iÓm vïng nghiªn cøu: 3.1.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn: 3.1.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý: HuyÖn B¾c Mª c¸ch ThÞ x· Hµ Giang 55 km vÒ phÝa §«ng, cã täa ®é ®Þa lý n»m trong kho¶ng tõ 105O 00’ 00’’ ®Õn 105O 30’ 12’’ Kinh ®é §«ng vµ tõ 22O 34’00’’ ®Õn 22O 55’ 00’’ VÜ ®é B¾c. HuyÖn cã ®Þa giíi hµnh chÝnh nh­ sau: - PhÝa B¾c gi¸p huyÖn Yªn Minh; - PhÝa Nam gi¸p tØnh Tuyªn Quang; - PhÝa §«ng gi¸p tØnh Cao B»ng; vµ - PhÝa T©y gi¸p ThÞ x· Hµ Giang vµ huyÖn VÞ Xuyªn. DiÖn tÝch tù nhiªn cña huyÖn lµ 83.824,0 ha; chiÕm 10,57 % diÖn tÝch toµn tØnh, gåm 13 ®¬n vÞ hµnh chÝnh (cÊp x·). HuyÖn B¾c Mª n»m liÒn kÒ víi ThÞ x· Hµ Giang lµ trung t©m v¨n hãa, chÝnh trÞ cña tØnh Hµ Giang, cã Quèc lé 34 ch¹y qua (tæng chiÒu dµi ®o¹n qua huyÖn 64 km) nèi liÒn trung t©m huyÖn víi ThÞ x· Hµ Giang. Ngoµi ra, huyÖn cßn cã 2 tuyÕn ®­êng liªn huyÖn ®i huyÖn Yªn Minh vµ huyÖn Na Hang (tØnh Tuyªn Quang), lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa vµ tiªu thô s¶n phÈm n«ng - l©m nghiÖp. 3.1.1.2. §Æc ®iÓm khÝ hËu, thêi tiÕt: B¾c Mª n»m trong vïng nhiÖt ®íi giã mïa, nãng Èm, m­a nhiÒu chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp cña giã mïa, nh­ng do n»m s©u trong lôc ®Þa nªn ¶nh h­ëng cña m­a b·o trong mïa hÌ, giã mïa §«ng B¾c trong mïa ®«ng kÐm h¬n c¸c n¬i kh¸c thuéc vïng §«ng B¾c Bé. Thêi tiÕt trong n¨m ë huyÖn chia thµnh 2 mïa râ rÖt: - Mïa m­a (b¾t ®Çu tõ th¸ng N¨m ®Õn th¸ng M­êi): Vµo mïa nµy thêi tiÕt nãng Èm, l­îng m­a lín, chiÕm 80 % l­îng m­a c¶ n¨m, trong ®ã l­îng m­a lín nhÊt ë c¸c th¸ng S¸u, B¶y, T¸m (B×nh qu©n trªn 300 mm/th¸ng). L­îng m­a trung b×nh n¨m lµ 1.616 mm. C¸ biÖt vµo n¨m 1960 l­îng m­a cao nhÊt lµ 3.316 mm, n¨m 1956 cã l­îng m­a thÊp nhÊt lµ 1.385 mm. Tæng sè ngµy m­a trung b×nh trong n¨m lµ 167 - 168 ngµy. - Mïa kh« (KÐo dµi tõ th¸ng M­êi Mét ®Õn th¸ng T­ n¨m sau): L­îng m­a Ýt, th­êng d­íi 50 mm/th¸ng, l­îng bèc h¬i lín nªn th­êng g©y kh« h¹n, thiÕu n­íc cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t. - NhiÖt ®é trung b×nh trong n¨m lµ 22,3 OC; nhiÖt ®é trung b×nh th¸ng cao nhÊt lµ 32,4 OC; nhiÖt ®é trung b×nh th¸ng thÊp nhÊt 15,2 OC; sù chªnh lÖch nhiÖt ®é gi÷a th¸ng cao nhÊt vµ th¸ng thÊp nhÊt lµ 17,2 OC. - Tæng sè giê n¾ng trung b×nh n¨m lµ 1.437 giê, trong ®ã th¸ng cã nhiÒu n¾ng trong n¨m lµ th¸ng T¸m, th¸ng cã giê n¾ng Ýt lµ th¸ng Hai. - Cã 2 mïa giã chÝnh, gåm: Giã mïa §«ng B¾c xuÊt hiÖn tõ th¸ng M­êi ®Õn th¸ng Ba n¨m sau; Giã mïa §«ng Nam tõ th¸ng T­ ®Õn th¸ng ChÝn hµng n¨m. C¸c x· ë vïng cao cã khÝ hËu l¹nh h¬n víi c¸c x· ë vïng thÊp. 3.1.1.3. §Æc ®iÓm ®Þa h×nh: B¾c Mª thuéc vïng nói trung b×nh cña tØnh Hµ Giang, cã ®é cao trung b×nh trªn 700 m so víi mÆt n­íc biÓn, ®Þa h×nh kh¸ phøc t¹p, bÞ chia c¾t m¹nh t¹o thµnh nhiÒu khe s©u vµ dèc lín. §Þa h×nh cña huyÖn cao tõ 2 phÝa B¾c vµ Nam råi ®æ dån xuèng s«ng G©m t¹o thµnh thung lòng lßng m¸ng ch¹y tõ §«ng sang T©y. HuyÖn bao gåm c¸c tiÓu vïng mang ®Æc ®iÓm riªng biÖt: - Vïng nói cao: Gåm c¸c x· Yªn §Þnh, Minh Ngäc, Yªn Phó, Th­îng T©n, Minh S¬n, Gi¸p Trung, Yªn Phong, Yªn C­êng, Phiªng Lu«ng, §­êng ¢m, §­êng Hång vµ Phó Nam, phÇn lín diÖn tÝch ®Êt ë ®Þa h×nh nµy ®Òu cã ®é dèc trªn 25O, ®¸ mÑ lé thiªn t¹o thµnh côm vµ chñ yÕu lµ ®¸ granÝt. - Vïng ®åi nói thÊp: Gåm c¸c x· Yªn §Þnh, Minh Ngäc, L¹c N«ng, phÇn lín diÖn tÝch ®Êt ë ®Þa h×nh nµy cã ®é dèc nhá h¬n 25O, c¸c ®¸ mÑ mÉu chÊt ë ®Þa h×nh nµy cã ®¸ biÕn chÊt, ®¸ v«i, ®¸ c¸t. Nh×n chung, ®Þa h×nh huyÖn B¾c Mª kh¸ phøc t¹p, cã ®é dèc lín nªn kh¶ n¨ng tËp trung dßng ch¶y vÒ mïa m­a rÊt nhanh, rÊt dÔ g©y nªn lò quÐt, lò èng g©y thiÖt h¹i cho ®Þa ph­¬ng. V× vËy, vÊn ®Ò b¶o vÖ rõng ®Çu nguån cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi s¶n xuÊt n«ng, l©m nhiÖp vµ ®êi sèng cña nh©n d©n. 3.1.1.4. §Æc ®iÓm thñy v¨n, s«ng suèi: S«ng G©m lµ nguån n­íc mÆt chñ yÕu cña huyÖn B¾c Mª, ch¶y tõ Cao B»ng qua x· Yªn Phong, Phó Nam vÒ trung t©m huyÖn vµ ®æ vÒ huyÖn Na Hang (Tuyªn Quang). Ngoµi ra, huyÖn cßn cã hÖ thèng c¸c con suèi lín nhá ph©n bè r¶i r¸c trong huyÖn ®æ dån vÒ s«ng G©m, trong ®ã cã c¸c con suèi lín nh­ suèi Minh Ngäc (suèi B¶n Ch×), suèi Ngßi Ma tõ Tïng B¸ ®æ vÒ. HÖ thèng s«ng suèi cña B¾c Mª do ®Þa h×nh phøc t¹p vµ l­îng m­a ph©n bè kh«ng ®Òu, v× vËy, vµo mïa m­a th­êng g©y nªn lò lôt ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t cña nh©n d©n. Tr÷ l­îng n­íc ngÇm cña huyÖn theo c¸c nghiªn cøu chÝnh thøc vµ kh«ng chÝnh thøc cña c¸c c¬ quan chuyªn ngµnh cho thÊy: ë c¸c x· vïng nói cao mùc n­íc ngÇm rÊt s©u, tr÷ l­îng thÊp, rÊt khã kh¨n cho viÖc khai th¸c nguån n­íc nµy ®Ó phôc vô cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t. 3.1.2. §Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi: 3.1.2.1. D©n sè vµ lao ®éng: Theo b¸o c¸o cña Phßng Thèng kª huyÖn B¾c Mª, n¨m 2008 toµn huyÖn cã 42.852 khÈu ng­êi víi 14 d©n téc cïng sinh sèng, trong ®ã d©n téc Kinh chiÕm kho¶ng 3,39 %; d©n téc Tµy chiÕm 36,16 %; d©n téc Dao 36,99 %; d©n téc H'M«ng chiÕm 20 %; c¸c d©n téc kh¸c chiÕm 2,77 %. MËt ®é d©n sè trung b×nh toµn huyÖn lµ 51 ng­êi/km2. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhê lµm tèt c«ng t¸c d©n sè kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh nªn tû lÖ ph¸t triÓn d©n sè tù nhiªn cã chiÒu h­íng gi¶m. N¨m 2000, tû lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn lµ 1,94 %; ®Õn n¨m 2008 tû lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn gi¶m xuèng cßn 1,50 %. B¾c Mª cã tæng sè 19.054 lao ®éng, trong ®ã lao ®éng ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng - l©m nghiÖp lµ 18.918 ng­êi, chiÕm tû lÖ lín, kho¶ng 99,28 % tæng sè lao ®éng. Sè lao ®éng ®­îc gi¶i quyÕt viÖc lµm 400 lao ®éng, sè lao ®éng ®­îc ®µo t¹o trong n¨m 2008 lµ 6 ng­êi. N¨m 2008, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi lµ 3,64 triÖu ®ång (tÝnh theo gi¸ hiÖn hµnh), cao h¬n b×nh qu©n chung cña tØnh (3,2 triÖu), b×nh qu©n l­¬ng thùc 410 kg/ng­êi. Sè hé nghÌo gi¶m tõ 1.648 hé (chiÕm 21,5 %) n¨m 2000 xuèng cßn 650 hé (chiÕm 8,60 %) vµo n¨m 2008. §êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n kh«ng ngõng ®­îc c¶i thiÖn. Sè hé cã m¸y thu h×nh, m¸y thu thanh, sè hé ®­îc sö dông ®iÖn l­íi quèc gia ngµy mét t¨ng (100 % c¸c x·). Song nÕu so víi mÆt b»ng chung cña tØnh th× thu nhËp vµ møc sèng b×nh qu©n cña ng­êi d©n trong huyÖn cßn ë møc thÊp, sè hé giµu, kh¸ cßn Ýt vµ tËp trung chñ yÕu ë c¸c x· vïng ®åi nói thÊp. 3.1.2.2. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c¸c ngµnh: Trong nh÷ng n¨m qua nÒn kinh tÕ B¾c Mª cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc, kinh tÕ cã b­íc t¨ng tr­ëng kh¸. Tèc ®é t¨ng tr­ëng tæng s¶n phÈm b×nh qu©n hµng n¨m cña huyÖn ®¹t 12 %/n¨m (giai ®o¹n 2005 - 2008) cao h¬n so víi b×nh qu©n cña tØnh (cña tØnh ®¹t 10,58 % giai ®o¹n 2005 - 2008), t¨ng 1,88 % so víi n¨m 2000. Theo Dù th¶o B¸o c¸o chÝnh trÞ tr×nh §¹i héi ®¹i biÓu §¶ng bé huyÖn lÇn thø VIII th× c¬ cÊu kinh tÕ cña huyÖn n¨m 2008 nh­ sau: N«ng - l©m - thñy s¶n (55,0 %); C«ng nghiÖp - x©y dùng (30,2 %); Th­¬ng m¹i - dÞch vô (14,8 %). C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cã sù chuyÓn dÞch theo h­íng s¶n xuÊt hµng hãa tÝch cùc theo h­íng t¨ng dÇn tû träng c«ng nghiÖp - x©y dùng vµ gi¶m dÇn tû träng cña ngµnh n«ng - l©m - thñy s¶n. Tæng s¶n phÈm cña ngµnh n«ng - l©m - thñy s¶n chiÕm 55,0 %; gi¶m 33,80 % so víi n¨m 2000 (n¨m 2000 chiÕm 88,8 %); GDP cña ngµnh c«ng nghiÖp - x©y dùng t¨ng tõ 7,1 % (n¨m 2000) t¨ng lªn 30,2 % (n¨m 2008). Tæng s¶n phÈm cña ngµnh du lÞch - dÞch vô t¨ng tõ 4,1 % n¨m 2000 lªn 14,8 % n¨m 2008. MÆc dï cã sù chuyÓn dÞch tÝch cùc nh­ng trong c¬ cÊu kinh tÕ vÉn chøng tá vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ n«ng nghiÖp hiÖn nay. Kinh tÕ c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ c¸c ngµnh dÞch vô tuy cã tèc ®é ph¸t triÓn cao nh­ng vÉn cßn chiÕm tû träng thÊp. Møc chuyÓn dÞch t¨ng tû träng cña c«ng nghiÖp, dÞch vô vµ gi¶m tû träng cña n«ng l©m ng­ nghiÖp lµ ®óng h­íng vµ ®¹t môc tiªu NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng bé huyÖn lÇn thø VII. Sù chuyÓn dÞch kinh tÕ cña huyÖn cßn theo vïng l·nh thæ, trªn c¬ së ph¸t huy tiÒm n¨ng, thÕ m¹nh cña tõng vïng: Khu vùc miÒn nói ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp, ch¨n nu«i vµ h×nh thµnh c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn g¾n víi vïng nguyªn liÖu. Vïng ®åi nói thÊp ph¸t triÓn c©y l­¬ng thùc, nu«i trång ®¸nh b¾t thñy s¶n, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i du lÞch. 3.1.2.2.1. N«ng - l©m - thñy s¶n: Khu vùc kinh tÕ n«ng - l©m - thñy s¶n vÉn gi÷ vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ cña huyÖn, gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 5,4 %/n¨m (giai ®o¹n 2005 - 2008). Trong n«ng nghiÖp, tõng b­íc chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i, ®Çu t­ s¶n xuÊt ®· g¾n víi chÕ biÕn tiªu thô s¶n phÈm, tÝch cùc phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, lµm giµu vèn rõng, b¶o vÖ c¶nh quan m«i tr­êng, ®Þnh h×nh ®Çu t­ ph¸t triÓn c¸c c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy vµ dµi ngµy nh­: ChÌ, m¨ng tre B¸t ®é, c©y ¨n qu¶ phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai tõng x·. a. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp: * VÒ trång trät: Giai ®o¹n 2005 - 2008, mÆc dï diÔn biÕn thêi tiÕt kh«ng thuËn lîi nh­ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng tr­ëng b×nh qu©n ®¹t 5,4 - 5,5 % n¨m, trªn c¶ hai lÜnh vùc trång trät vµ ch¨n nu«i. DiÖn tÝch lóa c¶ n¨m ®¹t 2.052,48 ha (Vô ®«ng xu©n 562,10 ha; vô mïa 1.490,38 ha), n¨ng xuÊt c¶ n¨m ®¹t 42,95 t¹/ha (Vô ®«ng xu©n 42,4 t¹/ha; vô mïa 43,16 t¹/ha). HuyÖn ®· lùa chän c¸c gièng phï hîp víi tõng vïng vµ ¸p dông c¸c tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ tæng gi¸ trÞ s¶n l­îng ®¹t 8.815,78 tÊn. DiÖn tÝch ng« ®«ng xu©n gi¶m dÇn, gi¶m b×nh qu©n 44,1 ha/n¨m; n¨ng xuÊt t¨ng dÇn, nh­ng vÉn cßn thÊp so víi c¸c huyÖn kh¸c trong tØnh. §­îc sù hç trî cña tØnh, huyÖn ®· chñ ®éng chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång th©m canh c¸c lo¹i gièng ng« míi cã n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt, n¨ng xuÊt æn ®Þnh 17,01 t¹/ha. B×nh qu©n l­¬ng thùc 410 kg/ng­êi/n¨m, thu nhËp b×nh qu©n ®¹t 21,7 triÖu ®ång trªn 1 ®¬n vÞ diÖn tÝch, t¨ng 3,52 triÖu ®ång so víi n¨m 2005. * VÒ ch¨n nu«i: Do ®­îc ®Çu t­ vay vèn c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n cña tØnh, ®· c¶i t¹o ®µn gia sóc, gia cÇm nªn ch¨n nu«i ph¸t triÓn æn ®Þnh,… C«ng t¸c thó y ®­îc thùc hiÖn tèt, kiÓm so¸t, khèng chÕ, ng¨n ngõa thµnh c«ng nhiÒu dÞch bÖnh gia sóc gia cÇm. N¨m 2008, tæng ®µn tr©u cã 14.436 con, ®µn bß 6.304 con, ®µn lîn 24.782 con, ®µn dª 12.568 con, ®µn gia cÇm cã 110.758 con. MÆc dï ho¹t ®éng ch¨n nu«i ph¸t triÓn æn ®Þnh, nhÞp ®é t¨ng tr­ëng kh¸, ®· cã b­íc c¶i thiÖn vÒ gièng nh­ng do quy m« ®µn cßn nhá, ch­a h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn canh cã n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao ®ñ xuÊt khÈu, do vËy ngµnh ch¨n nu«i vÉn ch­a ®ñ søc trë thµnh t¸c nh©n lµm thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh ch¨n nu«i vÉn gi÷ ë møc thÊp trong gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña huyÖn. b. S¶n xuÊt l©m nghiÖp: DiÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp n¨m 2008 lµ 46.300,33 ha; chiÕm trªn 55,4 % tæng diÖn tÝch tù nhiªn song diÖn tÝch thùc sù cã c©y rõng chØ cßn ë møc thÊp. V× vËy, c«ng t¸c trång rõng, qu¶n lý, b¶o vÖ rõng thêi gian qua ®· ®­îc huyÖn chó träng mçi n¨m trång míi ®­îc 200 ha rõng. HuyÖn ®· huy ®éng nhiÒu nguån vèn ®Çu t­ cho c«ng t¸c trång, ch¨m sãc vµ b¶o vÖ rõng, ®Èy m¹nh c«ng t¸c trång rõng phßng hé, kÕt hîp víi khoanh nu«i phôc håi vµ b¶o vÖ rõng, ®Æc biÖt lµ rõng ®Çu nguån. Ph¸t triÓn trång rõng kinh tÕ trªn ®Êt trèng ®åi träc. N¨m 2008, diÖn tÝch rõng tËp trung trång ®­îc 300 ha vµ trªn 4.600 ha c©y ph©n t¸n; diÖn tÝch rõng khoanh nu«i t¸i sinh lµ 4.441,0 ha; n©ng ®é che phñ rõng tõ 42,5 % (n¨m 2005) lªn 55,4 % (n¨m 2008). c. Thñy s¶n: ViÖc ®¸nh b¾t nu«i trång thñy s¶n t¹i c¸c x· vïng lßng hå thñy ®iÖn Tuyªn Quang, ®ång thêi nh©n réng m« h×nh nu«i c¸ bÌ t¹i c¸c x· Yªn Phó, L¹c N«ng, Yªn Phong, Th­îng T©n,… t¹o c«ng ¨n viÖc lµm ._. ®Þnh h­íng cña tØnh vµ cña huyÖn vÒ viÖc ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ hµng hãa th× ë B¾c Mª cã 3 lo¹i c©y ¨n qu¶ hµng hãa chÝnh ®­îc ­u tiªn ®­a vµo trång ®ã lµ c©y ¨n qu¶ cã mói, hång kh«ng h¹t vµ xoµi. Trªn c¬ së ®ã, nghiªn cøu nµy ®· ®Ò xuÊt trång c©y ¨n qu¶ cho huyÖn B¾c Mª nh­ sau: C©y ¨n qu¶ cã mói 81,89 ha; hång kh«ng h¹t 90,23 ha; xoµi 118,89 ha. Ngoµi ra cÇn gi÷ l¹i c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ kh¸c ®· ®­îc trång vµ thu ho¹ch ë quy m« nhá nh­ nh·n, v¶i, mËn, ®µo,… Nh÷ng lo¹i c©y ¨n qu¶ trªn ®­îc ®Ò xuÊt trång chñ yÕu trªn c¸c ch©n ®Êt ®åi cã tÇng ®Êt dµy, gÇn c¸c khu d©n c­ vµ ®­êng giao th«ng; chñ yÕu ë c¸c x· nh­: Gi¸p Trung, Yªn Phó, L¹c N«ng, Yªn C­êng. C«ng thøc lu©n canh cho nhãm c©y trång hµng hãa ng¾n ngµy cña huyÖn B¾c Mª ®­îc thÓ hiÖn ë B¶ng 3.27. B¶ng 3.27. Bè trÝ c«ng thøc lu©n canh cho nhãm c©y trång hµng hãa ng¾n ngµy TT Vô Xu©n Vô mïa C¬ cÊu hai vô 1 Lóa n­íc xu©n Lóa n­íc mïa Th¸ng 1; 2 - 5 Th¸ng 6, 7 - 9; 10 2 Ng« xu©n Lóa mïa Th¸ng 2 - 5 Th¸ng 6, 7 - 9; 10 3 L¹c xu©n Lóa mïa Th¸ng 2; 3 - 6 Th¸ng 6, 7 - 9; 10 4 §Ëu t­¬ng Lóa mïa Th¸ng 2; 3 - 6 Th¸ng 6, 7 - 9; 10 5 Rau xu©n Lóa mïa Th¸ng 1; 2 - 5 Th¸ng 6, 7 - 9; 10 6 Khoai sä xu©n Lóa mïa Th¸ng 1; 2 - 5 Th¸ng 6, 7 - 9; 10 7 Ng« xu©n Ng« mïa Th¸ng 2; 3 - 6 Th¸ng 7 - 9; 10 8 L¹c xu©n L¹c mïa Th¸ng 2; 3 - 6 Th¸ng 7 - 9; 10 9 §Ëu t­¬ng xu©n §Ëu t­¬ng mïa Th¸ng 2; 3 - 6 Th¸ng 7 - 9; 10 10 §Ëu ®ç xu©n §Ëu ®ç mïa Th¸ng 2; 3 - 6 Th¸ng 7 - 9; 10 11 Rau xu©n Rau mïa Th¸ng 1; 2 - 5 Th¸ng 6, 7 - 9; 10 C¬ cÊu mét vô 12 Lóa n­¬ng mïa Th¸ng 4, 5 - 8; 9 13 Ng« xu©n Th¸ng 2; 3 - 6 14 Khoai sä xu©n Th¸ng 1; 2 - 5; 6 3.5.3.2. §Ò xuÊt bè trÝ c©y trång cho nhãm c©y nguyªn liÖu l©m s¶n: a) C¸c c©y trång cung cÊp nguyªn liÖu sîi ng¾n: Loµi c©y trång chÝnh ®­îc x¸c ®Þnh vµ ­u tiªn trång trong nhãm nµy lµ Keo tai t­îng (Acacia mangium), ®©y lµ c©y trång cã vïng sinh th¸i réng, ph¸t triÓn tèt ë nh÷ng vïng ®Êt cã ®é cao d­íi 700 m, trång trªn ®Þa h×nh cã ®é dèc < 30O. Keo tai t­îng cã kh¶ n¨ng c¶i t¹o ®Êt vµ chèng chÞu ®­îc s©u bÖnh h¹i nªn cã kh¶ n¨ng quay vßng s¶n xuÊt nhiÒu chu kú trªn cïng mét diÖn tÝch ®Êt. Keo tai t­îng mäc nhanh, chu kú kinh doanh chØ d­íi 8 n¨m, nh÷ng vïng ®Êt tèt chu kú kinh doanh cã thÓ 6 n¨m. Trong mét chu kú kinh doanh, Keo tai t­îng cã thÓ cung cÊp tõ 60 - 120 m3 gç trßn/ha. Trong thùc tÕ, Keo tai t­îng ®· ®­îc trång vµ khai th¸c trªn ®Þa bµn cña huyÖn vµ trong tØnh Hµ Giang lµm nguyªn liÖu cung cÊp cho c¸c nhµ m¸y giÊy, tuy nhiªn, ch­a ®­îc chó träng quy hoach tËp trung. Ngoµi c©y Keo tai t­îng th× cã hai lo¹i c©y kh¸c n»m trong nhãm nµy còng ®­îc xem xÐt ®ã lµ c©y Mì (Manglietia glauca) vµ c©y Bå §Ò (Styrax tonkinensis). XÐt vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ trªn mét ®¬n vÞ b¸n ra th× gi¸ nguyªn liÖu cña hai lo¹i c©y nµy cao h¬n Keo tai t­îng, nh­ng thêi kú kinh doanh cña hai lo¹i c©y nµy dµi h¬n 1 - 2 n¨m vµ n¨ng suÊt thÊp h¬n. Trªn c¬ së xÐt vÒ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, thÞ tr­êng nguyªn liÖu, ®Æc biÖt lµ dùa vµo nhu cÇu vÒ nguyªn liÖu cña côm c«ng nghiÖp Nam Quang, c¸c lo¹i c©y nµy ®­îc ®Ò xuÊt khoanh nu«i vµ trång míi trong vïng ®iÒu tra víi diÖn tÝch 2.221,87 ha; trong ®ã ­u tiªn trång c©y Keo tai t­îng víi diÖn tÝch 1.401,67 ha; diÖn tÝch cßn l¹i bè trÝ trång hai lo¹i c©y chñ ®¹o lµ Mì, Bå ®Ò vµ c¸c c©y nguyªn liÖu gç giÊy kh¸c nh­ B¹ch ®µn. Nh÷ng vïng ®Êt ®­îc ­u tiªn ®Ò xuÊt cho nhãm c©y nµy lµ nh÷ng vïng cã tÇng ®Êt dµy, ®é dèc d­íi 25O (­u tiªn cho trång Keo tai t­îng), ph©n bè ë ®é cao d­íi 700 m, lµ nh÷ng vïng cã ®Êt rõng trång s¶n xuÊt, rõng tù nhiªn s¶n xuÊt, rõng khoanh nu«i vµ ®Êt ®åi nói ch­a sö dông hoÆc ®Êt n­¬ng rÉy kh«ng thÝch hîp víi c¸c c©y trång n«ng nghiÖp chuyÓn sang trång rõng,... Nh÷ng vïng ®Êt nµy phÇn lín ®­îc ®Þnh h­íng lµ gÇn c¸c trôc ®­êng giao th«ng, dÔ khai th¸c vµ vËn chuyÓn ë tÊt c¶ c¸c x· trong huyÖn. b) C¸c c©y trång cung cÊp nguyªn liÖu sîi dµi: C¸c c©y trång ®­îc x¸c ®Þnh lµ cung cÊp nguyªn liÖu sîi dµi bao gåm: - C©y VÇu tù nhiªn (Indosasa amabilis), ®©y lµ lo¹i c©y b¶n ®Þa, mäc tù nhiªn lµ chñ yÕu, c©y cã biªn ®é sinh th¸i réng, mäc rÊt tèt ë nh÷ng khu rõng thø sinh sau khai th¸c kiÖt hay sau n­¬ng rÉy ë ®é cao tõ 100 - 800 m. Trªn c¸c vïng ®Êt dèc, lo¹i c©y nµy th­êng mäc hçn giao víi c¸c c©y gç ­a s¸ng. C©y cã th©n ngÇm mäc t¶n nªn t¸i sinh rÊt tèt, ngay c¶ khi rõng bÞ ch¸y th©n ngÇm cña chóng vÉn ph¸t triÓn n¶y mÇm ®­îc. VÇu ®­îc ®Þnh h­íng ph¸t triÓn thµnh vïng nguyªn liÖu cung cÊp cho nhµ m¸y giÊy, ngoµi ra c©y trång nµy cßn cã thÓ t¹o thµnh c¸c vïng rõng phßng hé côc bé cho c¸c khu vùc ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C©y VÇu Ýt ph¶i ch¨m sãc, kü thuËt khoanh nu«i ®¬n gi¶n vµ kh¶ n¨ng cung cÊp nguyªn liÖu kh¸ tèt víi kho¶ng 5 - 7 tÊn nguyªn liÖu/ha/n¨m. C©y VÇu tù nhiªn ®­îc ®Þnh h­íng khoanh nu«i tËp trung ë nh÷ng ®Êt rõng hçn giao trong vïng nghiªn cøu, rõng VÇu tù nhiªn cã chøc n¨ng s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ trång dÆm c©y VÇu trªn ®Êt sau n­¬ng rÉy ®Ó ph¸t triÓn thµnh vïng nguyªn liÖu. - Luång (Dendrocalamus membranceus) ®©y lµ lo¹i c©y ­a ®Êt dµy, Èm, cã hµm l­îng mïn cao. Luång cã n¨ng suÊt cao nhÊt trong tÊt c¶ c¸c lo¹i c©y cung cÊp nguyªn liÖu sî dµi, tuy nhiªn ®©y lµ loµi c©y ®ßi hái nhiÒu vÒ kü thuËt trång vµ ch¨m sãc còng nh­ kh¸ kÐn ®Êt. NÕu trång Luång sau 10 n¨m víi kü thuËt ch¨m sãc ph¸t triÓn tèt th× hµng n¨m cã thÓ cung cÊp nguyªn liÖu tõ 7 - 12 tÊn/ha. V× yªu cÇu vÒ ®Êt ®ai vµ kü thuËt ch¨m sãc khã vµ thêi gian kinh doanh dµi nªn Luång chØ ®­îc ®Þnh h­íng trång trong vïng ®iÒu tra ë nh÷ng ch©n ®Êt ven s«ng suèi, ch©n l« vµ ®Êt trong c¸c hé gia ®×nh. - DiÔn trøng (Dendrocalamus parigemmiferus) ®©y lµ lo¹i c©y trång b¶n ®Þa cßn ®­îc gäi lµ M¹y puèc ban, Lau ma, Lau viªn, M¹y ngôm, M¹y cÊy, M­êi lay. C©y mäc côm, cao 15 - 25 m, ®­êng kÝnh 8 - 12 cm, lãng dµi 30 - 40 cm. DiÔn trøng ®­îc trång ë ®é cao 300 - 800 m, trªn ®Êt ph¸t triÓn trªn ®¸ mÑ G¬nai, phiÕn th¹ch mica cã mÇu vµng, ®á vµng hay ®á. DiÔn trøng th­êng ®­îc dïng lµm vËt liÖu x©y dùng vµ c¸c vËt dông kh¸c nh­ sµn nhµ, d¸t gi­êng, mµnh tre,... L¸ DiÔn trøng lµ mét mÆt hµng xuÊt khÈu. XÐt vÒ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ hiÖn tr¹ng c©y trång, c©y DiÔn trøng còng ®­îc ®Þnh h­íng lµm c©y nguyªn liÖu giÊy. C©y trång nµy th­êng mäc thµnh côm lín, nªn khi trång tËp trung sÏ khã khai kh¸c, v× vËy trong ph­¬ng ¸n nµy c©y DiÔn trøng ®­îc ®Þnh h­íng khoanh nu«i vµ trång míi thµnh c¸c vïng nhá ë nh÷ng ch©n ®Êt thÊp gÇn suèi vµ lµ nh÷ng n¬i dÔ khai th¸c vµ vËn chuyÓn ë tÊt c¶ c¸c x· trong huyÖn, tËn dông nh÷ng vïng ®Êt nhá ven suèi ®Ó trång lo¹i c©y nµy, võa tËn dông ®­îc diÖn tÝch ®Êt trèng vµ phßng hé côc bé. Ngoµi 3 lo¹i c©y trång chÝnh ë trªn th× cßn cã c¸c loµi tre gièng ®Þa ph­¬ng kh¸c còng cã thÓ lµm nguyªn liÖu cho nhµ m¸y giÊy. Nh­ng kh«ng khuyÕn c¸o trång tËp trung v× c¸c c©y trång nµy cho n¨ng suÊt thÊp vµ khã khai th¸c. Víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai trong vïng ®iÒu tra th× nhãm c¸c c©y trång trªn ®­îc ®Þnh h­íng trång vµ khoanh vïng nguyªn liÖu víi diÖn tÝch 789,38 ha; trong ®ã ­u tiªn khoanh nu«i rõng VÇu tù nhiªn 573,95 ha. C¸c vïng ­u tiªn cho ph¸t triÓn c©y trång nguyªn liÖu sîi dµi tËp trung ë c¸c x· §­êng ¢m, Gi¸p Trung, Minh Ngäc, Minh S¬n, Phó Nam, Yªn §Þnh. DiÖn tÝch c¸c c©y trång hµng hãa vµ c©y trång lµm nguyªn liÖu huyÖn B¾c Mª ®­îc thèng kª trong B¶ng 3.28. DiÖn tÝch c¸c c«ng thøc lu©n canh cña c©y trång ng¾n ngµy vµ c¸c c©y trång dµi ngµy ®­îc thèng kª chi tiÕt theo cÊp x· ë trong B¶ng 3.29. B¶ng 3.28. DiÖn tÝch canh t¸c c¸c lo¹i c©y trång ®Ò xuÊt (ha) TT C¸c lo¹i c©y trång Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai HiÖn tr¹ng 2008 §Ò xuÊt 2015 §Þnh h­íng cña huyÖn Kh¶ n¨ng ®¸p øng (%) 1 Lóa n­íc S1: 853,99 2.118,08 2.681,30 2.762,1 97,07 S2: 5.934,60 2 Lóa n­¬ng S1: 1.016,82 389,40 932,44 1.157,9 80,53 S2: 7.866,78 3 Ng« S1: 620,73 3.698,70 3.474,31 3.500,0 99,27 S2: 8.367,30 4 L¹c S1: 493,14 358,55 748,20 1.500,0 49,88 S2: 2.125,10 5 §Ëu t­¬ng S1: 424,16 1.032,58 1.261,61 2.100,0 60,08 S2: 5.849,35 6 §Ëu ®ç S1: 1.515,60 264,00 268,52 - - S2: 5.651,57 7 Rau S1: 2.073,47 497,00 492,31 - - S2: 5.843,95 8 Khoai sä S1: 1.546,02 114,20 112,70 - - S2: 4.329,23 9 M¨ng S1: 2.433,66 120,77 - - S2: 7.681,73 10 Cam S1: 620,73 64,40 81,89 - - S2: 4.775,37 11 Hång S1: 2.679,80 43,41 90,23 - - S2: 4.597,59 12 Xoµi S1: 1.300,70 114,18 118,87 - - S2: 6.966,13 13 ChÌ S1: 1.308,83 606,00 688,00 651,00 105,6 S2: 6.016,16 14 C©y nguyªn liÖu sîi dµi S1: 3.726,18 - 789,38 - - S2: 5.672,68 15 C©y nguyªn liÖu sîi ng¾n S1: 5.833,52 - 2.221,87 - - S2: 3.103,72 (-): Kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc S1: ThÝch hîp cao S2: ThÝch hîp trung b×nh B¶ng 3.29. Thèng kª diÖn tÝch c¸c c¬ cÊu c©y trång hµng hãa vµ c©y nguyªn liÖu theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh (ha) STT C¬ cÊu c©y trång Ph©n theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh Gi¸p Trung Yªn §Þnh Yªn Phó Yªn Phong Minh Ngäc L¹c N«ng Phó Nam I. C©y trång hµng hãa: 1 Lóa xu©n - Lóa mïa 12,24 220,72 81,36 25,78 200,05 117,81 49.30 2 Ng« xu©n - Lóa mïa 177,32 - - - - - - 3 L¹c xu©n - Lóa mïa - - 20,43 - 5,14 4,61 64.64 4 §Ëu t­¬ng xu©n - Lóa mïa 34,40 - 165,42 - 15,35 9,95 - 5 Rau xu©n - Lóa mïa - 1,20 78,56 35,94 - - - 6 Khoai sä xu©n - Lóa mïa - - 50,12 - - - - 7 Ng« xu©n - Ng« mïa 49,73 1,16 36,53 20,41 2,73 22,77 6.21 8 L¹c xu©n - L¹c mïa 38,17 4,03 13,33 33,31 120,77 19,59 7.67 9 §Ëu t­¬ng xu©n - §Ëu t­¬ng mïa 51,56 105,48 16,71 43,22 14,36 26,15 15.31 10 §Ëu ®ç xu©n - §Ëu ®ç mïa 7,22 - 35,72 9,52 - - 26.45 11 Rau xu©n - Rau mïa 16,40 - - 4,07 3,29 20,54 10.99 12 Lóa n­¬ng mïa 68,61 5,69 44,75 116,33 28,17 19,07 47.33 13 Ng« xu©n 308,56 60,41 70,77 121,97 80,28 159,49 91.46 14 Khoai sä xu©n - - - 9,99 - 0,83 33.87 15 Tre m¨ng B¸t §é - - 76,82 2,61 8,60 24,68 5.09 16 ChÌ 113,33 100,77 132,02 32,21 37,03 72,34 41.78 17 Cam - - 24,06 9,27 8,13 11,01 - 18 Hång kh«ng h¹t 33,62 - - - 6,98 25,86 2.53 19 Xoµi 4,11 - 20,98 1,05 - 77,66 - Tæng céng: 915.27 499,46 867,58 465,68 530,88 612,36 402,63 II. C©y nguyªn liÖu l©m s¶n: 20 Nguyªn liÖu sîi dµi 69,90 133,73 94,45 6,76 77,73 135,80 65.61 21 Nguyªn liÖu sîi ng¾n 104,94 - 215,18 117,83 146,12 150,24 81.90 Tæng céng: 174.84 133,73 309,63 124,59 223,85 286,04 147,51 III. C©y rõng kh¸c: - - - - - 138,88 - DiÖn tÝch ®iÒu tra (I+II+III) 1.090,11 633,19 1.177,21 590,27 754,73 1.037,28 550,14 Tæng DTTN 4.450,00 4.137,00 7.642,00 4.632,00 9.192,00 14.714,00 1.231,00 TiÕp B¶ng 3.29. Thèng kª diÖn tÝch c¸c c¬ cÊu c©y trång hµng hãa vµ c©y nguyªn liÖu theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh (ha) STT C¬ cÊu c©y trång Ph©n theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh Tæng diÖn tÝch Yªn C­êng Th­îng T©n §­êng ¢m §­êng Hång Phiªng Lu«ng Minh S¬n I. C©y trång hµng hãa: 1 Lóa xu©n - Lóa mïa 24,25 14,76 - - - 57.68 803,95 2 Ng« xu©n - Lóa mïa - - - 130,27 - 72.91 380,50 3 L¹c xu©n - Lóa mïa - 28,63 4,67 - 37,90 10.74 176,76 4 §Ëu t­¬ng xu©n - Lóa mïa 49,46 8,53 - 25,01 - 23.31 331,43 5 Rau xu©n - Lóa mïa 16,32 2,57 - - - - 134,59 6 Khoai sä xu©n - Lóa mïa - - - - - - 50,12 7 Ng« xu©n - Ng« mïa 43,44 13,45 88,33 89,09 30,06 57.78 461,69 8 L¹c xu©n - L¹c mïa 4,19 10,85 - - - 33.81 285,72 9 §Ëu t­¬ng xu©n - §Ëu t­¬ng mïa - 40,72 33,61 45,92 28,10 43.95 465,09 10 §Ëu ®ç xu©n - §Ëu ®ç mïa 9,80 - 45,55 - - - 134,26 11 Rau xu©n - Rau mïa - 17,82 39,98 32,64 - 33.13 178,86 12 Lóa n­¬ng mïa 37,64 11,22 301,50 151,15 17,14 83.84 932,44 13 Ng« xu©n 453,56 105,57 243,91 166,81 12,14 295.50 2.170,43 14 Khoai sä xu©n - - - 17,89 - - 62,58 15 Tre m¨ng B¸t §é - 1,28 - - - 1.69 120,77 16 ChÌ 26,89 28,03 12,01 26,70 44,87 20.02 688,00 17 Cam - 27,16 - - - 2.26 81,89 18 Hång kh«ng h¹t 13,16 1,92 - 1,49 4,67 - 90,23 19 Xoµi 15,07 - - - - - 118,87 Tæng céng: 693,78 312,51 769,56 686,97 174,88 736,62 7.668.18 II. C©y nguyªn liÖu l©m s¶n: 20 Nguyªn liÖu sîi dµi 27,07 - 76,37 - - 101,96 789.38 21 Nguyªn liÖu sîi ng¾n 510,55 57,35 123,73 393,58 16,64 303,81 2,221.87 Tæng céng: 174,84 537,62 57,35 200,10 393,58 16,64 3.011,25 III. C©y rõng kh¸c: 43,08 - 280,40 62,21 - 524,57 524,57 DiÖn tÝch ®iÒu tra (I+II+III) 1.274,48 369,86 1.250,06 1.142,76 191,52 1.142,39 11.204,00 Tæng DTTN 4.418,00 7.121,00 6.967,00 8.876,00 6.711,00 3.733,00 83.824,00 3.6. §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n vÒ sö dông ®Êt: Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, kh¶o s¸t t¹i huyÖn B¾c Mª, c¸c nguyªn nh©n g©y ra tho¸i hãa ®Êt cña huyÖn d­íi ®©y ®­îc coi lµ chñ yÕu: - Canh t¸c bÊt hîp ph¸p trªn ®Êt dèc. - Sö dông ph©n bãn ch­a hiÖu qu¶. - ¶nh h­ëng cña thiªn nhiªn nh­ lò quÐt, s¹t lë ®Êt... Do ®ã c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ ®Êt ®­îc khuyÕn c¸o nh­ sau: - X©y dùng c¸c c«ng thøc lu©n canh hîp lý ®èi víi tõng vïng ®Êt nh»m ®¶m b¶o ®­îc sù bÒn v÷ng vÒ mÆt sinh häc. - Bè trÝ thêi vô c©y trång ng¾n ngµy vµ dµi ngµy mét c¸ch hîp lý. - Bãn ®ñ vµ c©n ®èi c¸c lo¹i ph©n h÷u c¬ vµ v« c¬ cho c©y trång theo quy tr×nh canh t¸c ®Ó ®¶m b¶o n¨ng xuÊt c©y trång, duy tr× vµ c¶i thiÖn ®é ph× nhiªu ®Êt mét c¸ch bÒn v÷ng. - Dïng tµn d­ c©y trång sau thu ho¹ch (th©n l¸ ng«, ®Ëu...) lµm ph©n xanh t¹i chç t¨ng hµm l­îng mïn, ®é xèp, c¶i t¹o ®é ph× nhiªu ®Êt. NÕu cã ®iÒu kiÖn vÒ thêi gian vµ lao ®éng th× r¶i chóng däc theo ®­êng ®ång møc sau khi gieo hoÆc b¨m vµ vïi vµo ®Êt lóc lµm ®Êt. - Lµm ®Êt theo ®­êng ®ång møc, ®Ó dÇn dÇn thµnh bËc thang b»ng c¸ch cÇy bõa ngang dèc. Lµm m­¬ng dµi, m­¬ng côt hay t¹o c¸c hè vÈy c¸ lµm h¹n chÕ tèi ®a l­îng ®Êt tr«i vµ gi÷ Èm. - §èi víi c¸c gi¶i nói hay vïng ®åi cã diÖn tÝch lín th× nªn trång c¸c c©y l©m nghiÖp trªn ®Ønh vµ canh t¸c n«ng nghiÖp ë s­ên vµ ch©n ®åi theo c¸c m« h×nh n«ng - l©m kÕt hîp. - §èi víi c¸c vïng ®åi cã nhiÒu ®¸ lÉn trªn bÒ mÆt cã thÓ thu gom xÕp thµnh c¸c bê ®¸ võa cã t¸c dông c¾t dßng ch¶y mÆt, gi¶m ®Êt tr«i, võa s¹ch ruéng, dÔ canh t¸c. - §èi víi c¸c lo¹i h×nh trång c©y l©u n¨m, trong nh÷ng n¨m ®Çu kiÕn thiÕt c¬ b¶n cÇn trång xen mét sè gièng c©y hä ®Ëu hoÆc c©y l­¬ng thùc kh¸c ®Ó t¨ng thªm thu nhËp vµ che phñ ®Êt trèng xãi mßn. - C¶i t¹o l¹i hÖ thèng t­íi, ®ång thêi c¶i t¹o c¸c vïng ®Êt thÊp tròng th­êng bÞ ngËp n­íc ®Ó th©m canh t¨ng vô, nÕu kh«ng c¶i t¹o ®­îc th× cã thÓ chuyÓn sang lóa c¸, hoÆc nu«i c¸. MÆt kh¸c, B¾c Mª lµ huyÖn miÒn nói, ®Þa h×nh phøc t¹p. Do v©y, gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò canh t¸c bÊt hîp lý trªn ®Êt dèc lµ viÖc lµm mang tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. V× vËy, ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p trèng xãi mßn, röa tr«i nh­: Trång c©y, lµm b¨ng ch¾n theo ®­êng ®ång møc; lµm m­¬ng dµi, m­¬ng côt, t¹o bê ®Ó h¹n chÕ dßng n­íc, gi÷ Èm,...; lµm ruéng bËc thang cho canh t¸c lóa hay t¹o bån, lµm hè vÈy c¸ ®èi víi c©y ¨n qu¶...T¹o c¸c b¨ng ph©n xanh vµ canh t¸c theo b¨ng; trång c©y ch¾n giã; n«ng l©m kÕt hîp; ...canh t¸c theo ®­êng ®ång møc; trång c©y trong r·nh; trång c©y trong hè; t¹o bån; phñ ®Êt; s¾p xÕp bè trÝ theo thêi vô c©y trång; xíi x¸o lµm cá... Nh÷ng t¸c ®éng xÊu cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn lµ khã tr¸nh khái, cÇn cã hÖ thèng dù b¸o, c¶nh b¸o ®Ó tõ ®ã cã ph­¬ng ¸n quy ho¹ch, ®Þnh h­íng sö dông ®Êt hiÖu qu¶. KÕT LUËN Vµ §Ò NGHÞ 1. KÕt luËn: Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi "§¸nh gi¸ ®Êt ®ai phôc vô quy ho¹ch sö dông ®Êt n«ng nghiÖp huyÖn B¾c Mª tØnh Hµ Giang", cã thÓ rót ra mét sè kÕt luËn sau: 1.1. Trªn c¬ së kÕt qu¶ x©y dùng c¸c b¶n ®å ®¬n tÝnh, chång xÕp b¶n ®å b»ng kü thuËt GIS, ®· x©y dùng ®­îc b¶n ®å §¬n vÞ ®Êt ®ai ë tû lÖ 1:25.000, gåm 46 ®¬n vÞ thÓ hiÖn trªn b¶n ®å. Mçi ®¬n vÞ ®Êt ®ai ®· thÓ hiÖn chÊt l­îng ®Êt vµ kh¶ n¨ng sö dông ®Êt, ®­îc thèng kª theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh. 1.2. Tõ b¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai, ®· tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ møc ®é thÝch hîp ®Êt ®ai chi tiÕt cho 15 nhãm, lo¹i c©y trång, x©y dùng b¶n ®å thÝch nghi ®Êt ®ai vµ ®· tæng hîp ®­îc 36 kiÓu thÝch hîp ®Êt ®ai vµ ®· ®­îc thèng kª diÖn tÝch theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh. 1.3. Trªn c¬ së nghiªn cøu kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c lo¹i c©y trång hµng hãa vµ c¸c lo¹i c©y trång l©m nghiÖp cã kh¶ n¨ng cung cÊp nguyªn liÖu cho chÕ biÕn gç, giÊy ®· ®Ò xuÊt ra 22 c¬ cÊu c©y trång phï hîp vµ hiÖu qu¶ cho hai nhãm c©y trång trªn, ®Ò xuÊt ra c¸c ph­¬ng ¸n khoanh nu«i c¸c vïng nguyªn liÖu tËp trung trªn quy m« diÖn tÝch ®iÒu tra lµ 11.204 ha trªn toµn huyÖn . 2. §Ò nghÞ: 2.1. §Ó kiÓm ®Þnh nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi cÇn ®Çu t­ cho c«ng t¸c nghiªn cøu, triÓn khai viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång trong huyÖn theo nh÷ng ®Ò xuÊt ®· nªu. Trong qu¸ tr×nh chän lùa chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, th©m canh t¨ng vô... cÇn l­u ý ¸p dông c¸c tiÕn bé kü thuËt tæng hîp, tr¸nh bãc lét ®Êt, ng¨n chÆn kh¶ n¨ng ®Êt bÞ xãi mßn, tho¸i hãa g©y hËu qu¶ nghiªm träng ®Õn tÝnh bÒn v÷ng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng nh­ ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng sinh th¸i. 2.2. §èi víi c¸c vïng s¶n xuÊt chuyªn canh hoÆc ®Þa bµn x·, cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu chi tiÕt h¬n ®Ó cã ®­îc nh÷ng ®Ò xuÊt cô thÓ h¬n. TµI LIÖU THAM KH¶O CHÝNH TIÕNG VIÖT 1. Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT. Tiªu chuÈn Ngµnh. Quy tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai phôc vô n«ng nghiÖp. 10 TCN 343-98. NXB N«ng nghiÖp. Hµ Néi. 1999. 2. Bé N«ng nghiÖp. Tiªu chuÈn Ngµnh. Quy ph¹m ®iÒu tra lËp b¶n ®å ®Êt tû lÖ lín. 10TCN 68-84. Hµ Néi. 1984. 3. Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT. QuyÕt ®Þnh sè 06/2005/Q§-BNN ban hµnh ngµy 24/1/2005 kÌm theo Quy ®Þnh NghiÖm thu trång rõng, khoanh nu«i xóc tiÕn t¸i sinh rõng, ch¨m sãc rõng trång, b¶o vÖ rõng, khoanh nu«i phôc håi rõng tù nhiªn. 4. Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT. Website cña Côc L©m nghiÖp . Kü thuËt trång c©y l©m nghiÖp. 5. Bé L©m nghiÖp. QuyÕt ®Þnh sè 200/Q§-KT ban hµnh ngµy 31/3/1993 kÌm theo Quy ph¹m c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt l©m sinh ¸p dông cho rõng s¶n xuÊt gç vµ tre nøa (QPN/14-92). 6. Héi Khoa häc §Êt ViÖt Nam. §Êt ViÖt Nam. NXB N«ng NghiÖp. Hµ Néi. 2000. 7. Héi Khoa häc §Êt ViÖt Nam. B¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ thùc hiÖn Dù ¸n “Ch­¬ng tr×nh Ph©n lo¹i ®Êt ViÖt Nam theo ph­¬ng ph¸p quèc tÕ FAO-UNESCO”. Hµ Néi. 1998. 8. Héi Khoa häc §Êt ViÖt Nam. Sæ tay ®iÒu tra ph©n lo¹i ®¸nh gi¸ ®Êt. NXB N«ng nghiÖp. Hµ Néi. 1999. 9. Tæng côc KhÝ t­îng Thñy v¨n. C¸c sè liÖu vÒ tµi nguyªn khÝ hËu n«ng nghiÖp c¸c Tr¹m thuéc tØnh Hµ Giang vµ xung quanh tØnh. Hµ Néi. 2002. 10. UBND huyÖn B¾c Mª. B¸o c¸o t×nh h×nh thùc hiÖn nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi n¨m 2008 vµ ph­¬ng h­íng nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n¨m 2009. B¾c Mª, 12/2008. 11. UBND huyÖn B¾c Mª. Dù ¸n ®iÒu chØnh, bæ sung Quy ho¹ch sö dông ®Êt huyÖn B¾c Mª ®Õn n¨m 2010 - 2015. B¾c Mª, 2008. 12. UBND huyÖn B¾c Mª. Phßng Thèng kª. Niªn gi¸m thèng kª huyÖn B¾c Mª n¨m 2008. B¾c Mª, 2009. 13. UBND huyÖn B¾c Mª. ThuyÕt minh b¶n ®å ®Êt huyÖn B¾c Mª - TØnh Hµ Giang. B¾c Mª, 1999. 14. ViÖn Thæ nh­ìng N«ng hãa. §Ò tµi KN 01-10. YÕu tè dinh d­ìng h¹n chÕ n¨ng suÊt vµ chiÕn l­îc qu¶n lý dinh d­ìng c©y trång. NXB N«ng nghiÖp. Hµ Néi, 1995. 15. ViÖn Thæ nh­ìng N«ng hãa. §iÒu tra, ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt ®ai theo ph­¬ng ph¸p FAO/UNESCO vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt trªn ®Þa bµn mét tØnh (LÊy tØnh §ång Nai lµm vÝ dô). TËp 1. NXB N«ng nghiÖp. TP. Hå ChÝ Minh, 1997. 16. ViÖn Thæ nh­ìng N«ng hãa. Sæ tay ph©n bãn. NXB N«ng nghiÖp. Hµ Néi, 2005. 17. ViÖn Thæ nh­ìng N«ng hãa - Vô Khoa häc C«ng nghÖ vµ ChÊt l­îng s¶n phÈm. Nh÷ng th«ng tin c¬ b¶n cña c¸c lo¹i ®Êt chÝnh ViÖt Nam. NXB ThÕ giíi. Hµ Néi. 2001. TIÕNG ANH 18. Driessen P.M. & Dudal R. (Eds.). Lecture Notes on the Geography, Formation, Properties and Use of the Major Soil of the World. Agricultural University Wageningen, Katholieke Universiteit Leuven. Wageningen and Leuven. 1989. 19. FAO. A Framework for Land Evaluation. Soil Bul. No32. Rome. 1976. 20. FAO. Guidelines for Soil Profile Description. Rome. 1977. 21. FAO. FAO-UNESCO Soil Map of the World. Revised Legend. World Soil Resources Report No. 60. Rome. 1988. Reprinted 1990. 22. FAO. Lecture Notes on the Major Soils of the World. World Soil Resources Report No 94. Rome. 2001. 23. FAO. Guidelines for Distinguishing Soil Subunits in the FAO/UNESCO/ISRIC. Rev. Legend. World Soil Resources Report (Annex 1), 3rd Draft. Rome. 1991. 24. ISRIC. Procedure for Soil Analysis (2nd Ed.). Wageningen. 1987. 25. ISSS/ISRIC/FAO. World Reference Base for Soil Resources. World Soil Resources reports No. 84. Rome. 1998. Phô lôc Cải tạo đất đai TRÌNH BÀY KẾT QUẢ Phân loại khả năng thích nghi đất đai Yêu cầu giới hạn của việc sử dụng đất LOẠI HÌNH SỬ DỤNG ĐẤT Loại hình sử dụng đất chủ yếu hay loại hình sử dụng đất cụ thể KHẢO SÁT TÀI NGUYÊN ĐƠN VỊ BẢN ĐỒ ĐẤT ĐAI SO SÁNH SỬ DỤNG ĐẤT VỚI ĐIỀU KIỆN ĐẤT ĐAI (a) Đối chiếu (b) Tác động môi trường (c) Phân tích kinh tế - xã hội (d) Kiểm tra thực địa KHỞI ĐẦU (a) Mục tiêu (b) Số liệu và giả thiết (c) Lập kế hoạch đánh giá đất Tính chất và chất lượng đất đai Phụ lục 1: Tiến trình đánh giá đất đai theo FAO, 1976 Phụ lục 2: Các bước xây dựng các bản đồ đơn tính bằng GIS Số hóa Bản đồ gốc Bản đồ số TT A B C 1 5 D 1 2 7 E 9 3 13 G 6 Biên tập Kiểm tra Bản đồ số Hoàn thiện Bản đồ chuyên đề Phân tích thống kê số liệu TT A B C 1 1 6 4 2 2 3 8 3 3 1 6 Phụ lục 3: Diện tích các Đơn vị đất đai theo đơn vị hành chính huyện Bắc Mê. ĐVĐĐ Phân theo đơn vị hành chính Diện tích (Ha) Tỷ lệ (%) Giáp Trung Yên Định Yên Phú Yên Phong Minh Ngọc Lạc Nông Phú Nam Yên Cường Thượng Tân Đường Âm Đường Hồng Phiêng Luông Minh Sơn 1 - - - - 68,98 - - - - - - - - 68,98 0,62 2 - 168,90 71,06 32,54 - 62,40 - 25,95 - - - - - 360,85 3,22 3 - - - - 159,67 - - - 49,43 - - - - 209,10 1,87 4 - - 13,87 - 2,21 - - - 7,37 - - - 6,99 30,44 0,27 5 - - 33,57 - 53,81 - - - 1,92 - - - 95,32 184,62 1,65 6 - - - - - - - 43,08 - 52,21 - - - 95,29 0,85 7 - - - - - - - - - 86,63 - - - 86,63 0,77 8 - - - 92,32 - - - - - - - - - 92,32 0,82 9 - - - 25,16 - - - - - - - - - 25,16 0,22 10 - - - - - - - - - - 47,11 - - 47,11 0,42 11 - - - - - - 20,91 - - - - - 18,54 39,45 0,35 12 - - - - - - 67,33 - - - - - 3,87 71,20 0,64 13 - 50,37 - - - 72,66 - - - - - - - 123,03 1,1 14 - 21,56 20,84 29,39 32,95 13,94 85,13 9,02 - - - - - 212,83 1,9 15 - 16,82 41,60 35,94 - 12,41 - 4,64 - - - - - 111,41 0,99 16 40,41 62,90 49,95 - 47,85 48,37 - - - - 8,00 - - 257,48 2,3 17 13,46 30,75 56,81 - 16,43 23,86 - - - - 16,18 - - 157,49 1,41 18 - - 32,43 - - 200,95 - 179,89 - - - - - 413,27 3,69 19 - - - - - 175,39 - 23,05 - - - - - 198,44 1,77 20 - - - - - 138,88 - - - - - - - 138,88 1,24 21 - 28,81 - - 4,27 - - - - - - - - 33,08 0,3 22 - - - - 42,63 - - - - - - - - 42,63 0,38 23 - - - - - - - - - - - 91,60 - 91,60 0,82 24 26,22 - - - 63,42 - - 5,05 - - - 24,54 60,43 179,66 1,6 25 20,79 - - - 24,95 - - 112,95 - 82,66 - - - 241,35 2,15 Tiếp Phụ lục 3: Diện tích các Đơn vị đất đai theo đơn vị hành chính huyện Bắc Mê. ĐVĐĐ Phân theo đơn vị hành chính Diện tích (Ha) Tỷ lệ (%) Giáp Trung Yên Định Yên Phú Yên Phong Minh Ngọc Lạc Nông Phú Nam Yên Cường Thượng Tân Đường Âm Đường Hồng Phiêng Luông Minh Sơn 26 - - - - - - - - - - 52,71 - - 52,71 0,47 27 - - - - - - - - - - 172,45 - - 172,45 1,54 28 - 20,76 25,63 - 38,55 73,63 - 125,47 - - - - 14,77 298,81 2,67 29 - - - - - - - 252,40 - 199,96 23,94 - - 476,30 4,25 30 - - - - 36,35 - - - - 105,59 62,21 - - 204,15 1,82 31 - 91,48 - 1,49 43,73 - - - - - - - 26,93 163,63 1,46 32 75,10 - 37,27 60,62 - 19,69 - 19,38 - - - - 45,20 257,26 2,3 33 88,22 - 72,27 125,19 - - - - - 24,70 90,38 - 21,33 422,09 3,77 34 - - - 3,69 - - 88,06 - - - 24,82 - - 116,57 1,04 35 - - - - - - 25,06 - - - 52,81 - - 77,87 0,7 36 - - - - - - - - 26,27 - - 32,22 - 58,49 0,52 37 - - - - - - - - 48,35 - - - - 48,35 0,43 38 - - 5,88 28,05 - - 6,58 - 9,78 3,60 - 43,16 4,37 101,42 0,91 39 4,26 - 188,18 53,01 - 5,21 47,84 11,68 17,88 9,41 8,83 - 52,88 399,18 3,56 40 546,30 - 265,53 24,56 - 107,54 49,97 322,30 95,54 284,05 448,12 - 351,18 2.495,09 22,26 41 58,49 38,31 61,30 17,68 97,12 - 1,17 35,43 - 33,61 - - 11,62 354,73 3,17 42 38,43 28,57 55,48 13,41 21,81 - 40,84 14,13 - 179,09 48,79 - 166,00 606,55 5,41 43 45,02 53,63 45,52 19,17 - - 30,74 - 54,92 147,01 62,36 - 211,69 670,06 5,98 44 92,05 20,33 100,02 28,05 - 82,35 51,24 90,06 58,40 41,54 24,05 - 51,27 639,36 5,71 45 - - - - - - 35,27 - - - - - - 35,27 0,31 46 41,36 - - - - - - - - - - - - 41,36 0,37 DTĐT 1.090,11 633,19 1.177,21 590,27 754,73 1.037,28 550,14 1.274,48 369,86 1.250,06 1.142,76 191,52 1.142,39 11.204,00 100,00 Tổng DTTN 7.668,76 6.994,01 6.723,31 3.754,56 9.221,69 4.644,98 4.430,11 8.898,27 7.142,07 4.464,88 4.147,88 1.231,00 14.756,09 84.077,61 Phụ lục 4: Phân cấp mức độ đánh giá. STT Ký hiệu Phân cấp Đánh giá (106đ) Tổng Thu nhập (106đ) Chi phí Trung gian (106đ) Giá trị gia tăng (106đ) Thu nhập Hỗn hợp (106đ) Giá trị Ngày công (1.000 đ/công) Hiệu xuất Đồng vốn (lần) 1 VH Rất cao >16 >8 >8 >8 >30 >2 2 H Cao 12 - 16 6 - 8 6 - 8 6 - 8 20 - 30 1,5 - 2 3 M TB 8 - 12 4 - 6 4 - 6 4 - 6 15 - 20 1 - 1,5 4 L Thấp 6 - 8 2 - 4 2 - 4 2 - 4 10 - 15 0,6 - 1 5 VL Rất thấp <6 <2 <2 <2 <10 <0,6 - Năng xuất bình quân: Là mức năng xuất thu được trong quá trình điều tra đối với từng loại cây trồng cụ thể. -Tổng giá trị sản xuất (GO): Là toàn bộ sản phẩm thu được quy ra tiền theo giá thị trường trên 1 ha đất canh tác. -Chi phí trung gian (IC): Là toàn bộ chi phí vật chất thường xuyên và dịch vụ quy ra theo giá thị trường. -Giá trị gia tăng (VA): Là phần giá trị tăng thêm của người lao động khi sản xuất trên một đơn vị diện tích cho một công thức luân canh. VA = GO - IC -Thu nhập hỗn hợp (MI): là phần thu nhập thuần túy của người sản xuất bao gồm thu nhập của công lao động và lợi nhuận khi sản xuất trên một đơn vị diện tích cho một công thức luân canh. MI = VA - (A+T) Trong đó: - A: Là phần giá trị khấu hao tài sản cố định và các chi phí phân bổ. - T: Là thuế nông nghiệp. -Giá trị ngày công: Là phần thu nhập thuần túy của người sản xuất trong một ngày lao động khi sản xuất trên một đơn vị diện tích cho một công thức luân canh. -Hiệu xuất đồng vốn: Là tỷ xuất giữa thu nhập hỗn hợp và chi phí trung gian trên một đơn vị diện tích cho một công thức luân canh. Phụ lục 5: Nhiệt độ trung bình các xã huyện Bắc Mê Tên xã Tháng 1 Tháng 2 Tháng 3 Tháng 4 Tháng 5 Tháng 6 Tháng 7 Tháng 8 Tháng 9 Tháng 10 Tháng 11 Tháng 12 Minh Sơn 15,10 16,50 19,76 23,32 26,50 27,45 27,68 27,13 26,04 23,52 19,97 16,62 Giáp Trung 15,08 16,48 19,75 23,30 26,45 27,40 27,62 27,07 25,98 23,47 19,93 16,59 Đường Âm 15,13 16,51 19,76 23,32 26,52 27,50 27,71 27,16 26,07 23,55 20,02 16,68 Đường Hồng 15,16 16,51 19,76 23,32 26,55 27,55 27,75 27,21 26,12 23,61 20,08 16,74 Yên Phong 15,19 16,51 19,74 23,31 26,58 27,61 27,81 27,28 26,18 23,67 20,15 16,80 Phú Nam 15,18 16,52 19,76 23,33 26,59 27,59 27,80 27,26 26,17 23,65 20,12 16,78 Yên Cường 15,22 16,52 19,75 23,32 26,62 27,65 27,85 27,32 26,23 23,72 20,20 16,84 Yên Phú 15,24 16,51 19,73 23,31 26,64 27,69 27,89 27,37 26,27 23,77 20,26 16,89 Phiêng Luông 15,25 16,51 19,73 23,32 26,65 27,71 27,91 27,40 26,30 23,79 20,28 16,91 Yên Định 15,30 16,50 19,70 23,30 26,70 27,79 27,99 27,49 26,39 23,89 20,39 16,99 Minh Ngọc 15,28 16,51 19,72 23,31 26,68 27,77 27,96 27,46 26,36 23,86 20,35 16,97 Lạc Nông 15,27 16,53 19,73 23,32 26,67 27,74 27,93 27,42 26,33 23,81 20,30 16,94 Thượng Tân 15,27 16,51 19,72 23,31 26,67 27,74 27,94 27,43 26,33 23,83 20,32 16,94 Phụ lục 6: Lượng mưa trung bình các xã huyện Bắc Mê Tên xã Tháng 1 Tháng 2 Tháng 3 Tháng 4 Tháng 5 Tháng 6 Tháng 7 Tháng 8 Tháng 9 Tháng 10 Tháng 11 Tháng 12 Minh Sơn 29,04 39,29 104,85 128,49 223,92 305,06 343,64 378,35 263,50 151,35 57,39 16,62 Giáp Trung 28,78 38,90 104,83 127,79 221,69 302,17 339,78 377,23 263,85 150,60 56,53 16,59 Đường Âm 29,07 40,29 104,86 127,51 221,83 300,72 338,58 377,87 266,02 152,42 56,65 16,68 Đường Hồng 29,43 41,59 104,87 127,63 221,78 300,30 338,22 379,94 269,06 154,24 56,75 16,74 Yên Phong 29,98 43,39 104,87 128,12 221,99 300,54 338,67 383,73 273,63 157,03 57,09 16,80 Phú Nam 29,66 42,27 104,88 127,89 222,81 301,34 339,49 380,85 269,68 154,98 57,06 16,78 Yên Cường 30,20 44,03 104,89 128,41 223,19 301,81 340,22 384,67 274,10 157,72 57,45 16,84 Yên Phú 30,77 45,75 104,89 129,14 223,40 302,54 341,15 386,27 279,05 160,72 57,90 16,89 Phiêng Luông 30,91 46,17 104,89 129,32 224,04 303,27 342,01 390,02 279,54 161,23 58,11 16,91 Yên Định 31,98 49,26 104,90 130,98 225,66 304,39 345,51 395,75 287,62 166,52 59,25 16,99 Minh Ngọc 31,53 47,99 104,90 130,08 224,67 304,28 343,58 394,44 284,23 164,30 58,68 16,97 Lạc Nông 30,89 46,24 104,91 128,72 223,34 301,16 342,88 389,16 279,32 161,16 57,86 16,94 Thượng Tân 31,28 47,24 104,90 129,64 223,69 302,18 342,10 392,27 282,77 163,19 58,30 16,94 ._.