Tài liệu Đánh giá đất đai phục vụ quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp huyện Bắc Mê tỉnh Hà Giang: ... Ebook Đánh giá đất đai phục vụ quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp huyện Bắc Mê tỉnh Hà Giang
133 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 2134 | Lượt tải: 3
Tóm tắt tài liệu Đánh giá đất đai phục vụ quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp huyện Bắc Mê tỉnh Hà Giang, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Trêng §¹i häc n«ng nghiÖp hµ néi
--------&--------
Hoµng Trêng Giang
§¸nh gi¸ ®Êt ®ai phôc vô quy ho¹ch
sö dông ®Êt n«ng nghiÖp huyÖn b¾c mª tØnh hµ giang
LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp
Chuyªn ngµnh: Qu¶n lý §Êt ®ai
M· sè: 6062.16
Ngêi híng dÉn khoa häc: TS. NguyÔn TrÝ Ngäc
Hµ néi - 2009
LêI CAM §OAN
T«i xin cam ®oan: Sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy lµ trung thùc, cha ®îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo vµ c¸c th«ng tin trÝch trong luËn ¸n ®Òu ®· ®îc chØ râ nguån gèc.
Ngêi thùc hiÖn luËn v¨n
KS. Hoµng Trêng Giang
LêI C¶M ¥N
Häc viªn xin tr©n träng c¶m ¬n sù híng dÉn, gióp ®ì tËn t×nh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n ®Õn TS. NguyÔn TrÝ Ngäc - Côc Trång trät - Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n vµ c¸c thÇy, c« gi¸o - ViÖn §µo t¹o Sau ®ai häc - Trêng §¹i häc N«ng nghiÖp Hµ Néi cïng c¸c thÇy c« gi¸o ®· trùc tiÕp gi¶ng d¹y t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp.
Xin tr©n träng c¶m ¬n l·nh ®¹o, c¸n bé Së Khoa häc vµ C«ng nghÖ Hµ Giang; l·nh ®¹o, c¸n bé c¸c Phßng, Ban vµ nh©n d©n c¸c x· trong huyÖn B¾c Mª, l·nh ®¹o ViÖn Thæ nhìng N«ng ho¸; l·nh ®¹o vµ c¸n bé Trung t©m Nghiªn cøu §Êt vµ Ph©n bãn vïng Trung Du, l·nh ®¹o vµ c¸n bé Bé m«n Ph¸t sinh häc vµ Ph©n lo¹i ®Êt - ViÖn Thæ nhìng N«ng ho¸ ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ tËn t×nh gióp ®ì t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n!.
Hµ Néi, th¸ng 9 n¨m 2009
KS. Hoµng Trêng Giang
DANH MôC NH÷NG Tõ VIÕT T¾T
BS
§é no baz¬
CEC
Dung tÝch hÊp thu
CTHH
ChØ tiªu ho¸ häc
DT§T
DiÖn tÝch ®iÒu tra
DTTN
DiÖn tÝch tù nhiªn
§G§§
§¸nh gi¸ ®Êt ®ai
§V§§
§¬n vÞ ®Êt ®ai
FAO
Food and Agriculture Organization -
Tæ chøc N«ng nghiÖp vµ L¬ng thùc thÕ giíi
GTNC
Gi¸ trÞ ngµy c«ng
GO
Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt
HS§V
HiÖu xuÊt ®ång vèn
IC
Chi phÝ trung gian
LMU
Land Mapping Unit -
B¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai
LUT
Land use type -
Lo¹i h×nh sö dông ®Êt
MI
Thu nhËp hçn hîp
NN
N«ng nghiÖp
OC
Cacbon h÷u c¬
OM
ChÊt h÷u c¬
PHTN§§
Ph©n h¹ng thÝch nghi ®Êt ®ai
PL§
Ph©n lo¹i ®Êt
SXNN
S¶n xuÊt n«ng nghiÖp
TBC
Tæng cation kiÒm trao ®æi
DANH S¸CH C¸C B¶NG, BIÓU, S¥ §å
Trang
B¶ng 1.1. CÊu tróc b¶ng ph©n lo¹i kh¶ n¨ng thÝch nghi ®Êt ®ai cña FAO
20
B¶ng 3.1. DiÖn tÝch vµ c¬ cÊu c¸c lo¹i ®Êt n¨m 2008
36
B¶ng 3.2. DiÖn tÝch, c¬ cÊu ®Êt n«ng nghiÖp n¨m 2008
37
B¶ng 3.3. C¸c c©y trång chÝnh vµ thêi ®iÓm gieo trång
39
B¶ng 3.4. Ph©n cÊp møc ®é ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt
40
B¶ng 3.5. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp chÝnh cña huyÖn B¾c Mª
41
B¶ng 3.6. C¸c lo¹i c©y trång dïng trong ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai
46
B¶ng 3.7. C¸c lo¹i ®Êt dïng trong ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai
48
B¶ng 3.8. Mét sè chØ tiªu ph©n cÊp vµ ®¸nh gi¸ ®é ph× nhiªu tÇng mÆt
50
B¶ng 3.9. Thèng kª diÖn tÝch vµ c¸c thuéc tÝnh ®¬n vÞ ®Êt ®ai
52
B¶ng 3.10. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y lóa níc ph©n theo c¸c x·
57
B¶ng 3.11. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y lóa n¬ng ph©n theo c¸c x·
59
B¶ng 3.12. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y ng« ph©n theo c¸c x·
61
B¶ng 3.13. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y l¹c ph©n theo c¸c x·
63
B¶ng 3.14. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y ®Ëu t¬ng ph©n theo c¸c x·
65
B¶ng 3.15. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c¸c c©y ®Ëu ®ç ph©n theo c¸c x·
66
B¶ng 3.16. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c¸c lo¹i rau ph©n theo c¸c x·
68
B¶ng 3.17. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña khoai sä ph©n theo c¸c x·
70
B¶ng 3.18. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y m¨ng tre B¸t §é ph©n theo c¸c x·
72
B¶ng 3.19. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y ¨n qu¶ cã mói ph©n theo c¸c x·
74
B¶ng 3.20. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y hång ph©n theo c¸c x·
75
B¶ng 3.21. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y xoµi ph©n theo c¸c x·
77
B¶ng 3.22. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c©y chÌ ph©n theo c¸c x·
79
B¶ng 3.23. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c¸c lo¹i c©y nguyªn liÖu l©m s¶n sîi dµi ph©n theo c¸c x·
81
B¶ng 3.24. Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c¸c lo¹i c©y nguyªn liÖu l©m s¶n sîi ng¾n ph©n theo c¸c x·
83
B¶ng 3.25. C¸c kiÓu thÝch hîp ®Êt ®ai huyÖn B¾c Mª
85
B¶ng 3.26. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp chÝnh cña huyÖn B¾c Mª
88
B¶ng 3.27. Bè trÝ c«ng thøc lu©n canh cho nhãm c©y trång hµng hãa ng¾n ngµy
101
B¶ng 3.28. DiÖn tÝch canh t¸c c¸c lo¹i c©y trång ®Ò xuÊt
105
B¶ng 3.29. Thèng kª diÖn tÝch c¸c c¬ cÊu c©y trång hµng hãa vµ c©y nguyªn liÖu theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh
106
S¬ ®å 1: C¸c bíc chÝnh trong ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO
19
DANH S¸CH C¸C PHô LôC
Phô lôc 1: TiÕn tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO,1976.
Phô lôc 2: C¸c bíc x©y dùng c¸c b¶n ®å ®¬n tÝnh b»ng GIS.
Phô lôc 3: DiÖn tÝch c¸c §¬n vÞ ®Êt ®ai theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh huyÖn B¾c Mª.
Phô lôc 4: Ph©n cÊp møc ®é ®¸nh gi¸.
Phô lôc 5: NhiÖt ®é trung b×nh c¸c x· huyÖn B¾c Mª.
Phô lôc 6: Lîng ma trung b×nh c¸c x· huyÖn B¾c Mª.
MôC LôC
Lêi cam ®oan
i
Lêi c¶m ¬n
ii
Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t
iii
DANH S¸CH C¸C B¶NG, BIÓU, S¥ §å
iv
DANH S¸CH C¸C PHô LôC
vi
Môc lôc
vii
Më §ÇU
1
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
1
2. Môc ®Ých nghiªn cøu
2
3. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi
3
4. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi
4
1: TæNG QUAN TµI LIÖU Vµ C¥ Së KHOA HäC CñA §Ò TµI
5
1.1. C¬ së khoa häc cña viÖc nghiªn cøu chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång
5
1.1.1. Mét sè kh¸i niÖm trong chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång
5
1.1.2. C¸c yÕu tè cÇn quan t©m khi thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång
6
1.2. Tæng quan vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai
7
1.2.1. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai
8
1.2.2. Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt theo FAO
15
1.3. Mét sè nghiªn cøu vÒ ®Êt ®ai cña huyÖn B¾c Mª tríc ®©y
21
2: §èI T¦îNG, NéI DUNG Vµ PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU
23
2.1. §èi tîng nghiªn cøu
23
2.2. Néi dung nghiªn cøu
23
2.3. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
23
2.3.1. Thu thËp tµi liÖu vµ ®iÒu tra thùc ®Þa
23
2.3.2. TÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ sö dông ®Êt
23
2.3.3. §¸nh gi¸ thÝch nghi ®Êt ®ai
23
2.3.4. Ph¬ng ph¸p x©y dùng b¶n ®å
23
2.3.5. Xö lý sè liÖu
24
3: KÕT QU¶ NGHI£N CøU
25
3.1. §Æc ®iÓm vïng nghiªn cøu
25
3.1.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn
25
3.1.2. §Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi
27
3.1.3. §¸nh gi¸ chung vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi
34
3.2. §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt n«ng - l©m nghiÖp vµ lùa chon c©y trång dïng trong ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai
36
3.2.1. §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt n«ng - l©m nghiÖp cña huyÖn
36
3.2.2. Lùa chon c©y trång dïng trong ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai
38
3.3. KÕt qu¶ x©y dùng b¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai huyÖn B¾c Mª
46
3.3.1. Lùa chän ph©n cÊp chØ tiªu c¸c yÕu tè
47
3.3.2. X©y dùng b¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai
51
3.4. §¸nh gi¸ møc ®é thÝch nghi ®Êt ®ai
54
3.4.1. XÕp h¹ng c¸c yÕu tè chuÈn ®o¸n – c¸c yªu cÇu sö dông ®Êt
54
3.4.2. Ph©n h¹ng thÝch nghi ®Êt ®ai
54
3.4.3. Yªu cÇu sö dông ®Êt vµ kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai cña c¸c c©y trång dïng trong ®¸nh gi¸
55
3.4.4. Tæng hîp c¸c kiÓu thÝch nghi ®Êt ®ai
84
3.5. §Ò xuÊt híng bè trÝ c¬ cÊu c©y trång
87
3.5.1. Quan ®iÓm trong sö dông ®Êt ®ai
87
3.5.2. C¨n cø ®Ò xuÊt, bè trÝ c¬ cÊu c©y trång
87
3.5.3. §Ò xuÊt bè trÝ c¬ cÊu c©y trång
95
3.6. §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n vÒ sö dông ®Êt
108
KÕT LUËN Vµ §Ò NGHÞ
110
1. KÕt luËn
110
2. §Ò nghÞ
110
TµI LIÖU THAM KH¶O
111
PHô LôC
113
Më §ÇU
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi:
D©n sè t¨ng hµng n¨m, g©y søc Ðp m¹nh cho nh©n lo¹i trong viÖc ®¸p øng c¸c nhu cÇu vÒ cuéc sèng, trong ®ã cã nhu cÇu vÒ l¬ng thùc, thùc phÈm vµ nguyªn vËt liÖu phôc vô s¶n xuÊt. Trong thùc tiÔn s¶n xuÊt, hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm l¬ng thùc, thùc phÈm vµ nguyªn liÖu thu ®îc ®Òu th«ng qua ®Êt. TiÒm n¨ng ®Êt ®ai lµ cã h¹n, do vËy, viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ sö dông ®Êt ®·, ®ang vµ sÏ cÇn ®îc ®Æc biÖt coi träng. §Ó lµm ®îc viÖc nµy, cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt ®ai mét c¸ch toµn diÖn; trªn c¬ së ®ã, ®Ò xuÊt ®îc híng sö dông hîp lý, cã hiÖu qu¶.
Vµo nh÷ng n¨m 60 - 70 thÕ kû tríc, viÖc ®iÒu tra tµi nguyªn ®Êt ®ai ë níc ta ®· ®îc tiÕn hµnh, nh»m phôc vô cho c«ng t¸c quy ho¹ch s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. NhiÒu ®Þa ph¬ng ®· quy ho¹ch sö dông ®Êt trªn c¸c tû lÖ b¶n ®å kh¸c nhau vµ ®· gãp phÇn vµo viÖc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp níc ta. Tuy nhiªn, viÖc quy ho¹ch ®ã cßn nh÷ng khiÕm khuyÕt, cha ®Ò cËp tíi c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi kh¸c..., dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhiÒu b¶n quy ho¹ch kh«ng thÓ ¸p dông vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt ®îc.
Tõ nh÷ng n¨m 1960, Tæ chøc N«ng L¬ng ThÕ giíi (FAO) ®· tËp hîp lùc lîng gåm c¸c chuyªn gia nghiªn cøu ®Êt trªn ThÕ giíi ®Ó x©y dùng ph¬ng ph¸p ®iÒu tra ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt (Soil) vµ kh¶ n¨ng sö dông ®Êt ®ai (Land) toµn cÇu vµ trªn c¬ së ®ã ¸p dông cho c¸c khu vùc, c¸c níc. FAO ®· ®a ra c¸c tµi liÖu híng dÉn vÒ ph©n lo¹i ®Êt vµ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai v.v. C¸c tµi liÖu híng dÉn cña FAO ®îc c¸c níc quan t©m thö nghiÖm, vËn dông vµ chÊp nhËn lµ ph¬ng ph¸p tèt nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng ®Êt ®ai lµm c¬ së cho quy ho¹ch sö dông ®Êt. Theo ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO, c¸c yÕu tè tù nhiªn (®Þa h×nh, ®Êt ®ai, s«ng ngßi, khÝ hËu, th¶m thùc vËt, v.v.), kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu dinh dìng c©y trång, kh¶ n¨ng ®Çu t th©m canh, hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt, møc ®é ¶nh hëng cña m«i trêng,... ®îc xem xÐt dùa trªn nh÷ng luËn cø khoa häc vµ ®îc tiÕn hµnh theo tõng bíc. Víi kü thuËt tin häc tiªn tiÕn, HÖ thèng Th«ng tin §Þa lý (GIS) ®· ®îc øng dông trong ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®Ó xö lý th«ng tin, ®a ra ®îc c¸c th«ng sè cÇn thiÕt vµ chÝnh x¸c nh»m x©y dùng c¸c lo¹i b¶n ®å vÒ ®Êt.
Tõ nh÷ng c¬ së thùc tiÔn trªn, n¨m 1999, Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT ®· ban hµnh Quy tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai phôc vô n«ng nghiÖp dùa trªn c¬ së ph¬ng ph¸p cña FAO cã chØnh biªn cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn níc ta (Tiªu chuÈn Ngµnh 10 TCN 343-98), híng dÉn c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ ®Þa ph¬ng ¸p dông ®Ó ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt ®ai trªn ph¹m vi c¶ níc.
B¾c Mª lµ mét huyÖn miÒn nói vïng s©u cña tØnh Hµ Giang cã nhiÒu tiÒm n¨ng trong s¶n xuÊt NN víi tæng diÖn tÝch tù nhiªn lµ: 83.824,0 ha; trong ®ã diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt NN vµ ®Êt rõng s¶n xuÊt lµ 8.929,3 ha. KhÝ hËu, ®Êt ®ai thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt NN, l©m nghiÖp; kh¶ n¨ng khai th¸c ®Êt ®ai cßn kh¸ lín lµ u thÕ ph¸t triÓn nghÒ rõng, trång c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n qu¶. B¾c Mª ®· h×nh thµnh vïng nguyªn liÖu giÊy, vïng nguyªn liÖu chÌ, c©y tre m¨ng B¸t §é, c©y ¨n qu¶ nh»m t¹o ra s¶n phÈm hµng hãa cung cÊp cho thÞ trêng trong níc vµ xuÊt khÈu. Nh©n d©n c¸c d©n téc huyÖn B¾c Mª cã truyÒn thèng cÇn cï, chÞu khã. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc, viÖc sö dông ®Êt ®ai trong n«ng l©m nghiÖp cßn thiÕu quy ho¹ch, bè trÝ c¬ cÊu c©y trång cßn manh món, ®Çu t ch¨m sãc cßn cha hîp lý. MÆt kh¸c, cho ®Õn nay, huyÖn vÉn cha cã c¬ së d÷ liÖu khoa häc vÒ ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt, møc ®é thÝch hîp ®Êt ®ai vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai theo ph¬ng ph¸p cña FAO ®Ó lµm c¬ së cho viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ, nhÊt lµ ph¸t triÓn mét nÒn s¶n xuÊt NN hµng hãa, cã hiÖu qu¶ vµ b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i, gióp cho viÖc khai th¸c tèi ®a nguån néi lùc vÒ tµi nguyªn vµ gäi vèn ®Çu t níc ngoµi trong hîp t¸c quèc tÕ.
ChÝnh v× vËy, viÖc tiÕn hµnh ®Ò tµi "§¸nh gi¸ ®Êt ®ai phôc vô quy ho¹ch sö dông ®Êt n«ng nghiÖp huyÖn B¾c Mª tØnh Hµ Giang" lµ rÊt cÊp thiÕt.
2. Môc ®Ých nghiªn cøu:
- §iÒu tra ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt vµ c¸c hÖ thèng c©y trång cña huyÖn.
- X©y dùng c¬ së d÷ liÖu vÒ ®Êt ®ai ( B¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai).
- §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai víi c¸c c©y trång vµ mét sè c¬ cÊu c©y trång chÝnh cña huyÖn.
- §Ò xuÊt híng bè trÝ c©y trång vµ c¸c c¬ cÊu c©y trång.
3. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi:
* ý nghÜa khoa häc cña ®Ò tµi:
KÕt qu¶ nghiªn cøu lµ lµ bé c¬ së d÷ liÖu vÒ ®Êt, møc ®é thÝch hîp cña mét sè c©y trång víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu cña ®Þa ph¬ng. §Ó thuËn tiÖn trong viÖc lu tr÷, qu¶n lý vµ sö dông c¬ së d÷ liÖu ®a d¹ng gåm c¶ c¸c líp d÷ liÖu kh«ng gian th× tÊt c¶ c¸c lo¹i b¶n ®å, d÷ liÖu vÒ ®Êt cña huyÖn x©y dùng ë tû lÖ 1:25.000 cho khu vùc ®iÒu tra vµ ®îc sö dông kü thuËt cña HÖ thèng Th«ng tin §Þa lý (GIS) ®Ó x©y dùng, in Ên vµ lu tr÷. Bé c¬ së d÷ liÖu nµy sÏ gi¶i quyÕt ®îc c¸c vÊn ®Ò sau:
- Th«ng qua ph©n tÝch d÷ liÖu kh«ng gian, cung cÊp c¸c ®Æc ®iÓm vÒ ®Êt, ®Þa h×nh, kh¶ n¨ng tíi trong t¬ng lai, hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt vµ diÖn tÝch cña c¸c khoanh ®Êt,… ë thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh hoÆc x¸c ®Þnh ®èi tîng tho¶ m·n ®iÒu kiÖn ®Æt ra.
- Lµm gi¶m thêi gian lu tr÷, tra cøu, kÕt qu¶ sè liÖu tèt h¬n, cËp nhËt th«ng tin nhanh chãng, chÝnh x¸c vµ gi¸ thµnh rÎ h¬n so víi cËp nhËt trªn giÊy, t¨ng kh¶ n¨ng lu tr÷ vµ xö lý sè liÖu.
- Tr¶ lêi c¸c vÊn ®Ò quan t©m nhanh víi ®é tin cËy cao th«ng qua c¸c s¶n phÈm: b¶n ®å, sè liÖu,…
- Lµ cÇu nèi gi÷a c«ng cô vµ c«ng nghÖ nh»m c¶i tiÕn s¶n xuÊt, nhanh chãng ph©n tÝch ®îc nhiÒu th«ng tin, lËp b¸o c¸o cho mäi nhu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý.
Ngoµi ra bé c¬ së d÷ liÖu nµy cßn hç trî c¸c liªn kÕt ®éng gi÷a b¶n ®å víi c¸c file d÷ liÖu bªn ngoµi. Do ®ã, nã lµ c«ng cô ®¾c lùc trong viÖc gi¸m s¸t quy ho¹ch, qu¶n lý sö dông ®Êt, n¾m b¾t hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt, ®Æc tÝnh, diÖn tÝch cña tõng khoanh ®Êt, kÕ ho¹ch vµ kh¶ n¨ng tíi tiªu, kiÓm tra nguån níc,…
§©y sÏ lµ nh÷ng luËn cø khoa häc cho l·nh ®¹o quyÕt ®Þnh bè trÝ chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång vµ sö dông ®Êt cã hiÖu qu¶, bÒn v÷ng.
* ý nghÜa thùc tiÔn:
- §em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho ngêi sö dông ®Êt ®ång thêi gãp phÇn vµo sù t¨ng trëng kinh tÕ chung cña huyÖn, cña vïng.
- Lµm tµi liÖu tham kh¶o cho c¸c nhµ l·nh ®¹o, nhµ ®iÒu hµnh s¶n xuÊt ë huyÖn ®Þnh híng cho viÖc khai th¸c vµ sö dông nguån tµi nguyªn ®Êt phï hîp víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu, ®ång thêi c¶i t¹o, b¶o vÖ, n©ng cao ®é ph× nhiªu ®Êt tiÕn tíi mét nÒn n«ng nghiÖp ®a hµng ho¸ gióp ®Þa ph¬ng bÒn v÷ng héi nhËp kinh tÕ víi c¶ níc vµ khu vùc.
4. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi:
* Ph¹m vi vÒ kh«ng gian:
§Ò tµi ®îc thùc hiÖn trªn c¸c lo¹i ®Êt ®ang s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña huyÖn B¾c Mª tØnh Hµ Giang.
* Ph¹m vi vÒ thêi gian:
§Ò tµi ®îc thùc hiªn trong thêi gian tõ th¸ng 01 ®Õn th¸ng 10 n¨m 2009.
1: TæNG QUAN TµI LIÖU Vµ C¥ Së KHOA HäC CñA §Ò TµI
1.1. C¬ së khoa häc cña viÖc nghiªn cøu chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång:
1.1.1. Mét sè kh¸i niÖm trong chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång:
* Kh¸i niÖm vÒ c¬ cÊu c©y trång:
C¬ cÊu c©y trång ®îc xuÊt ph¸t tõ thuËt ng÷ “C¬ cÊu theo thuyÕt cÊu tróc ( Structuraism) vµ häc thuyÕt tæ chøc h÷u c¬ (Organism)”, c¬ cÊu cã thÓ hiÓu nh lµ mét c¬ thÓ ®îc h×nh thµnh trong mét m«i trêng nhÊt ®Þnh. Trong ®ã c¸c bé phËn hay yÕu tè cña nã ®îc cÊu t¹o cã tÝnh quy luËt vµ hÖ thèng theo mét trËt tù vµ tû lÖ thÝch øng . Néi dung chñ yÕu cña nã lµ biÓu hiÖn vÞ trÝ, vai trß cña tõng bé phËn hîp thµnh vµ cã mèi quan hÖ t¬ng t¸c lÉn nhau trong tæng thÓ. Mét c¬ cÊu cã thÓ thay ®æi ®Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn kh¸ch quan nhÊt ®Þnh . Tõ ®ã, c¬ cÊu c©y trång ®îc hiÓu lµ thµnh phÇn c¸c gièng vµ loµi c©y ®îc bè trÝ theo kh«ng gian vµ thêi gian trong mét hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp, nh»m sö dông hîp lý nhÊt c¸c nguån lùc vÒ tù nhiªn vµ kinh tÕ - x· héi s½n cã cña mét vïng.
C¬ cÊu c©y trång lµ bé phËn chñ yÕu cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C¬ cÊu c©y trång ®îc x¸c lËp bëi c¬ cÊu c¸c nhãm c©y, tõng lo¹i c©y víi tæng thÓ nghµnh trång trät. C¬ cÊu c©y trång ®îc thÓ hiÖn qua tû lÖ phÇn tr¨m vÒ diÖn tÝch gieo trång, gi¸ trÞ s¶n lîng vµ mét sè chØ tiªu kh¸c trong mét c¬ së s¶n xuÊt hay mét vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C¬ cÊu c©y trång cßn lµ sù ®Þnh h×nh vÒ mÆt tæ chøc c©y trång trªn ®ång ruéng bao gåm: c©y trång; vÞ trÝ c©y trång; tû lÖ tõng lo¹i c©y trång cïng víi mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a c¸c lo¹i c©y trång víi nhau, mèi quan hÖ nµy cã tÝnh x¸c ®Þnh lÉn nhau trong mét c¬ cÊu t¹o thµnh hÖ thèng c©y trång.
* Kh¸i niÖm vÒ c¬ cÊu c©y trång hîp lý:
C¬ cÊu c©y trång hîp lý lµ c¬ cÊu c©y trång phï hîp víi ®Ëc ®iÓm, ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ - x· héi cña tõng vïng. C¬ cÊu c©y trång hîp lý cßn lµ sù thÓ hiÖn tÝnh hiÖu qu¶ cña mèi quan hÖ gi÷a c¸c lo¹i c©y trång ®îc bè trÝ trªn ®ång ruéng, lµm c¬ së cho s¶n xuÊt nghµnh trång trät n«ng nghiÖp ph¸t triÓn toµn diÖn, m¹nh mÏ, v÷ng ch¾c theo híng s¶n xuÊt th©m canh g¾n víi ®a canh, s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. C¬ cÊu c©y trång lµ mét thùc tÕ kh¸ch quan, ®îc h×nh thµnh tõ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi cô thÓ vµ vËn ®éng theo thêi gian.
* Kh¸i niÖm vÒ chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång:
Lµ sù thay ®æi tû lÖ phÇn tr¨m cña diÖn tÝch gieo trång, gi¸ trÞ s¶n lîng cña nhãm c©y trång, cña c©y trång trong nhãm hoÆc trong tæng thÓ vµ nã chÞu sù t¸c ®éng, thay ®æi cña yÕu tè tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn bøc chuyÓn tõ hiÖn tr¹ng c¬ cÊu c©y trång cò sang c¬ cÊu c©y trång míi.
ChuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång chÝnh lµ viÖc thay ®æi tû lÖ c¸c lo¹i c©y trång trªn mét diÖn tÝch ®Êt canh t¸c, lµ viÖc ®a vµo s¶n xuÊt c¸c lo¹i c©y trång cã n¨ng xuÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ kinh tÒ cao, thay cho nh÷ng lo¹i c©y trång cò n¨ng xuÊt thÊp, chÊt lîng kÐm ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn theo híng hµng ho¸, phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ trêng.
Nh vËy chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu sau:
- C¬ cÊu c©y trång ph¶i phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ trêng.
- Ph¶i khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c tiÒm n¨ng vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña mçi vïng.
- ChuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång ph¶i lîi dông triÖt ®Ó ®îc nh÷ng ®Æc tÝnh sinh häc cña mçi lo¹i c©y trång, phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh, nh»m gi¶m tèi ®a sù ph¸ ho¹i cña dÞch bÖnh vµ c¸c ®iÒu kiÖn thiªn tai kh¾c nghiÖt g©y ra.
- ChuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång ph¶i tÝnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ viÖc ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
- VÒ mÆt kinh tÕ, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång ph¶i ®¶m b¶o cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, s¶n xuÊt ra nhiÒu s¶n phÈm hµng ho¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao.
1.1.2. C¸c yÕu tè cÇn quan t©m khi thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång:
Nghiªn cøu hÖ thèng c©y trång trong hÖ thèng n«ng nghiÖp nh»m bè trÝ l¹i hoÆc chuyÓn ®æi chóng ®Ó t¨ng hÖ sè sö dông ®Êt, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt, còng nh sö dông tèi ®a c¸c nguån lùc vÒ vèn, c¬ së vËt chÊt, kü thuËt, lao ®éng,… ®Ó n©ng cao n¨ng xuÊt, gi¸ trÞ s¶n phÈm, lîi nhuËn trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch.
C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn c©y trång vµ hÖ thèng c©y trång:
+ C¸c nh©n tè tù nhiªn: §Êt ®ai, ®Þa h×nh, khÝ hËu thêi tiªt, ®Þa chÊt thuû v¨n, nguån níc, th¶m thùc b×…
+ C¸c nh©n tè kinh tÕ - x· héi: C¬ së h¹ tÇng, nguån vèn, t×nh h×nh thÞ trêng trong vµ ngoµi níc, nguån lao ®éng, tËp qu¸n vµ kinh nghiªm s¶n xuÊt, dù b¸o c¸c tiÕn bé kü thuËt vµ kh¶ n¨ng øng dông c¸c tiÕn bé kü thuËt, hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch.
+ C¸c nh©n tè vÒ tæ chøc s¶n xuÊt vµ kü thuËt: c¸c ®¬n vÞ thùc hiÖn hÖ thèng; ph©n tÝch ®iÓm m¹nh; yÕu cña ®¬n vÞ hé n«ng d©n lµm c¬ së ®Ó thùc hiÖn hÖ thèng; c¸c m« h×nh qu¶n lý ( hîp t¸c x·, trang tr¹i, c¸c c¬ së Nhµ níc…)
Trong c¸c yÕu tè trªn, c¸c yÕu tè vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi vµ c¸c nh©n tè vÒ tæ chøc kü thuËt lµ c¸c yÕu tè cã thÓ thay ®æi theo chiÒu híng tèt, cßn c¸c yÕu tè vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn lµ rÊt khã thay ®æi, mµ chóng l¹i lµ nh©n tè chÝnh ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn n¨ng xuÊt c©y trång trong hÖ thèng. ChÝnh v× vËy, ®Ó chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt, cÇn ph¶i n¾m râ ®îc c¸c yÕu tè vÒ tù nhiªn ®Ó ®Ò ra c¸c ph¬ng híng ph¸t triÓn s¶n xuÊt hîp lý nhÊt, ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt vµ ®¶m b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng nhÊt.
Do ®ã ®¸nh gi¸ chÊt lîng ®Êt ®ai lµ viÖc lµm kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp.
1.2. Tæng quan vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai:
ThuËt ng÷ “ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai” ®îc sö dông tõ n¨m 1950 t¹i Héi nghÞ Khoa häc §Êt thÕ giíi ë Amsterdam.
Theo A Young: §¸nh gi¸ ®Êt ®ai lµ qu¸ tr×nh ®o¸n ®Þnh tiÒm n¨ng cña ®Êt ®ai cho mét hoÆc mét sè lo¹i sö dông ®Êt ®ai ®îc ®a ra ®Ó lùa chän. FAO ®· ®Þnh nghÜa vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai: §¸nh gi¸ ®Êt ®ai lµ qu¸ tr×nh so s¸nh, ®èi chiÕu nh÷ng tÝnh chÊt vèn cã cña v¹t ®Êt cÇn ®¸nh gi¸ víi nh÷ng tÝnh chÊt ®Êt ®ai theo yªu cÇu cña ®èi tîng sö dông (FAO, 1976) [19].
Theo häc thuyÕt sinh th¸i häc c¶nh quan (Landscape Ecology), ®Êt ®ai ®îc coi lµ vËt mang (Carrier) cña hÖ sinh th¸i (Eco-System). Trong ®¸nh gi¸ ph©n h¹ng, ®Êt ®ai ®îc ®Þnh nghÜa nh sau: “ Mét v¹t ®Êt x¸c ®Þnh vÒ mÆt ®Þa lý lµ mét diÖn tÝch bÒ mÆt cña tr¸i ®Êt víi nh÷ng thuéc tÝnh æn ®Þnh hoÆc thay ®æi cã tÝnh chÊt chu kú cã thÓ dù ®o¸n ®îc cña sinh quyÓn bªn trªn, bªn trong vµ bªn díi nã nh lµ: kh«ng khÝ, ®Êt, ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt, thñy v¨n, thùc vËt vµ ®éng vËt c tró, nh÷ng ho¹t ®éng hiÖn nay vµ tríc ®©y cña con ngêi, ë chõng mùc mµ nh÷ng thuéc tÝnh nµy cã ¶nh hëng, cã ý nghÜa tíi viÖc sö dông v¹t ®Êt ®ã cña con ngêi hiÖn t¹i vµ trong t¬ng lai” (Brinkman R and Smyth A.J - 1973) [23].
Nh vËy, ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ph¶i ®îc xem xÐt trªn ph¹m vi rÊt réng, bao gåm c¶ kh«ng gian, thêi gian, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ vµ x· héi. §Æc ®iÓm cña ®Êt ®ai ®îc sö dông trong ®¸nh gi¸ lµ nh÷ng tÝnh chÊt cña ®Êt ®ai mµ ta cã thÓ ®o lêng hoÆc íc lîng ®îc. Cã rÊt nhiÒu ®Æc ®iÓm nhng ®«i khi chØ lùa chän ra nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh, cã ¶nh hëng trùc tiÕp vµ cã ý nghÜa tíi ®Êt ®ai cña vïng nghiªn cøu.
1.2.1. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai:
1.2.1.1. C¸c nghiªn cøu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai trªn thÕ giíi:
§¸nh gi¸ ®Êt ®ai cÇn c¸c nguån th«ng tin: §Êt (cïng víi khÝ hËu, níc, th¶m thùc vËt tù nhiªn,...), t×nh h×nh sö dông ®Êt vµ c¸c th«ng tin vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi. Tïy theo môc ®Ých vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ, mçi níc ®· ®Ò ra néi dung ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cho tõng møc ®é chi tiÕt trªn tõng tû lÖ b¶n ®å cña m×nh. §· cã rÊt nhiÒu c¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai kh¸c nhau, nhng nh×n chung cã hai khuynh híng: ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai vÒ mÆt tù nhiªn vµ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai vÒ mÆt kinh tÕ.
- §¸nh gi¸ ®Êt ®ai vÒ mÆt tù nhiªn nh»m x¸c ®Þnh tiÒm n¨ng vµ møc ®é thÝch hîp cña ®Êt ®ai víi c¸c môc ®Ých sö dông ®Êt cô thÓ.
- §¸nh gi¸ ®Êt ®ai vÒ mÆt kinh tÕ lµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vÒ mÆt kinh tÕ trªn mét lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®ai nhÊt ®Þnh, trªn c¬ së tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu kinh tÕ nh»m so s¸nh vÒ mÆt gi¸ trÞ trong c¸c kiÓu sö dông ®Êt ë cïng mét lo¹i ®Ó t×m ra kiÓu sö dông ®Êt cã hiÖu qu¶ nhÊt.
§¸nh gi¸ ®Êt ®a ra nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó gi¶i thÝch hoÆc dù ®o¸n viÖc sö dông tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, tõ ph¬ng ph¸p th«ng thêng ®Õn m« t¶ b»ng m¸y tÝnh. Cã thÓ tãm t¾t ®¸nh gi¸ ®Êt thµnh 3 ph¬ng ph¸p c¬ b¶n sau:
- §¸nh gi¸ vÒ mÆt tù nhiªn theo ®Þnh tÝnh, chñ yÕu dùa trªn sù xÐt ®o¸n chuyªn m«n.
- §¸nh gi¸ ®Êt vÒ mÆt tù nhiªn dùa trªn ph¬ng ph¸p th«ng sè.
- §¸nh gi¸ ®Êt vÒ mÆt tù nhiªn theo ®Þnh lîng dùa trªn c¸c m« h×nh m« pháng qu¸ tr×nh ®Þnh lîng.
* T×nh h×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë Liªn X« (cò):
§¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë ®©y ®· xuÊt hiÖn tõ tríc thÕ kû thø 19. Tuy nhiªn, ®Õn nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû 20, viÖc ph©n h¹ng vµ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai míi ®îc quan t©m vµ tiÕn hµnh trªn c¶ níc Liªn X« theo quan ®iÓm ®¸nh gi¸ ®Êt cña Docutraep (1846 - 1903) bao gåm 3 bíc:
- §¸nh gi¸ líp phñ thæ nhìng (So s¸nh c¸c lo¹i thæ nhìng theo tÝnh chÊt tù nhiªn).
- §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt (YÕu tè ®îc xem xÐt kÕt hîp víi yÕu tè khÝ hËu, ®é Èm, ®Þa h×nh).
- §¸nh gi¸ kinh tÕ ®Êt (Chñ yÕu lµ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt hiÖn t¹i cña ®Êt).
Ph¬ng ph¸p nµy quan t©m nhiÒu ®Õn khÝa c¹nh tù nhiªn cña ®Êt ®ai, cha xem xÐt kü c¸c khÝa c¹nh kinh tÕ - x· héi cña viÖc sö dông ®Êt.
Quan ®iÓm ®¸nh gi¸ ®Êt cña Docutraep ¸p dông ph¬ng ph¸p cho ®iÓm c¸c yÕu tè, ®¸nh gi¸ trªn c¬ së thang ®iÓm ®· ®îc x©y dùng thèng nhÊt. Dùa trªn quan ®iÓm khoa häc cña «ng, c¸c thÕ hÖ häc trß cña «ng ®· bæ sung, hoµn thiÖn dÇn, do ®ã ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt cña Docutraep ®· ®îc thõa nhËn vµ phæ biÕn ra nhiÒu níc trªn thÕ giíi, nhÊt lµ c¸c níc thuéc hÖ thèng X· héi Chñ nghÜa tríc ®©y (§«ng ¢u). Ngoµi nh÷ng u ®iÓm trªn, ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt cña Docutraep còng cßn mét sè h¹n chÕ nh qu¸ ®Ò cao kh¶ n¨ng tù nhiªn cña ®Êt, hay ®¸nh gi¸ kh«ng dung hßa quy luËt tèi thiÓu víi ph¬ng ph¸p tæng hîp c¸c yÕu tè riªng biÖt. MÆt kh¸c, ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cho ®iÓm cô thÓ chØ ®¸nh gi¸ ®îc ®Êt hiÖn t¹i mµ kh«ng ®¸nh gi¸ ®îc ®Êt ®ai trong t¬ng lai, tÝnh linh ®éng kÐm v× chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë c¸c vïng c©y trång kh¸c nhau lµ kh¸c nhau, do ®ã kh«ng thÓ chuyÓn ®æi viÖc ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau (NguyÔn V¨n Th©n, 1995) [26].
VÒ sau, ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 80, c«ng t¸c ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®îc thùc hiÖn trªn toµn Liªn Bang víi môc tiªu chØ ®¹o nh»m nhiÒu môc ®Ých:
- §Ó x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ sö dông ®Êt.
- §¸nh gi¸ vµ so s¸nh ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c xÝ nghiÖp.
- Dù kiÕn sè lîng vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm, lµ c¬ së ®Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng trong thu mua vµ giao nép s¶n phÈm.
- Hoµn thiÖn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt vµ x©y dùng c¸c ®Ò ¸n quy ho¹ch.
§¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®îc thùc hiÖn theo hai híng: §¸nh gi¸ chung vµ ®¸nh gi¸ riªng (theo hiÖu suÊt tõng lo¹i c©y trång). Trong ®ã c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÝnh lµ:
- N¨ng suÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
- Møc hoµn vèn.
- L·i thuÇn.
C©y trång c¬ b¶n ®Ó ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai lµ c©y ngò cèc vµ c©y hä ®Ëu.
§¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®îc tiÕn hµnh theo c¸c tr×nh tù sau:
1. ChuÈn bÞ.
2. Tæng hîp tµi liÖu.
3. Ph©n vïng ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai.
4. X¸c ®Þnh ®¬n vÞ ®Êt ®ai.
5. X¸c ®Þnh c¸c th«ng sè c¬ b¶n cho tõng nhãm ®Êt.
6. X©y dùng thang ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai.
7. X¸c ®Þnh c¸c tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt.
Ngoµi ra cßn quy ®Þnh ®¸nh gi¸ cô thÓ cho: ®Êt cã tíi, ®Êt ®îc tiªu óng, ®Êt ®ång cá,...
* T×nh h×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë Mü:
§¸nh gi¸ ph©n h¹ng ®Êt ®ai ®îc øng dông réng r·i theo hai ph¬ng ph¸p:
- Ph¬ng ph¸p tæng hîp: lÊy n¨ng suÊt c©y trång trong nhiÒu n¨m lµm tiªu chuÈn vµ chó ý ®i vµo ph©n h¹ng ®Êt ®ai cho tõng lo¹i c©y trång.
- Ph¬ng ph¸p yÕu tè: b»ng c¸ch thèng kª c¸c yÕu tè tù nhiªn vµ kinh tÕ ®Ó so s¸nh, lÊy lîi nhuËn tèi ®a lµ 100 ®iÓm hoÆc 100% ®Ó lµm mèc so s¸nh víi c¸c ®Êt kh¸c.
ë møc tæng quan, Mü ®· ph©n h¹ng ®Êt ®ai b»ng ph¬ng ph¸p quy nhãm ®Êt phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp. Toµn bé ®Êt ®ai cña níc Mü ®îc ph©n thµnh 8 nhãm trong ®ã cã 4 nhãm cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp (tõ møc thÝch hîp cao ®Õn thÊp) cã 2 nhãm cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt l©m nghiÖp, cßn l¹i 2 nhãm hiÖn t¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng sö dông.
* T×nh h×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë mét sè níc ch©u ¢u kh¸c:
§¸nh gi¸ ®Êt ®ai chñ yÕu thùc hiÖn theo c¶ hai híng:
- Nghiªn cøu c¸c yÕu tè tù nhiªn, x¸c ®Þnh tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt ®ai (Ph©n h¹ng ®Þnh tÝnh).
- Nghiªn cøu c¸c yÕu tè kinh tÕ, x¸c ®Þnh søc s¶n xuÊt thùc tÕ cña ®Êt ®ai (Ph©n h¹ng ®Þnh lîng).
Th«ng thêng ¸p dông ph¬ng ph¸p so s¸nh b»ng tÝnh ®iÓm hoÆc tÝnh phÇn tr¨m.
Nh ë Bungari, viÖc ph©n h¹ng dùa trªn c¬ së c¸c yÕu tè ®Êt ®ai ®îc chän ®Ó ®¸nh gi¸ lµ c¸c yÕu tè cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn ®é ph× nhiªu vµ sù sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña tõng lo¹i c©y trång, nh: thµnh phÇn c¬ giíi; møc ®é mïn; ®é dÇy tÇng ®Êt; c¸c tÝnh chÊt lý, hãa häc cña ®Êt,... Qua ®ã hÖ thèng l¹i thµnh c¸c nhãm vµ chia thµnh c¸c h¹ng ®Êt, ®îc ph©n chia rÊt chi tiÕt tíi 10 h¹ng (víi møc chªnh lÖch 10 ®iÓm) thuéc 5 nhãm: rÊt tèt; tèt; trung b×nh; xÊu vµ kh«ng sö dông ®îc.
ë Anh cã hai ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt lµ dùa vµo søc s¶n xuÊt tiÒm tµng cña ®Êt hoÆc dùa vµo søc s¶n xuÊt thùc tÕ cña ®Êt.
- Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt dùa vµo thèng kª søc s¶n xuÊt thùc tÕ cña ®Êt: C¬ së cña ph¬ng ph¸p nµy lµ dùa vµo n¨ng suÊt b×nh qu©n nhiÒu n¨m so víi n¨ng suÊt thùc tÕ trªn ®Êt lÊy lµm chuÈn.
- Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai dùa vµo thèng kª søc s¶n xuÊt tiÒm tµng cña ®Êt: Ph¬ng ph¸p nµy chia lµm c¸c h¹ng, m« t¶ mçi h¹ng trong quan hÖ bÞ ¶nh hëng bëi nh÷ng yÕu tè h¹n chÕ cña ®Êt ®èi víi viÖc sö dông trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
* T×nh h×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë Ên §é vµ c¸c vïng nhiÖt ®íi Èm Ch©u Phi:
Thêng ¸p dông ph¬ng ph¸p tham biÕn, cã tÝnh ®Õn sù phô thuéc cña mét sè tÝnh chÊt ®Êt ®èi víi søc s¶n xuÊt, c¸c nhµ khoa häc ®Êt ®i s©u nghiªn cøu, ph©n tÝch vÒ c¸c ®Æc trng thæ nhìng cã ¶nh hëng ®Õn s¶n xuÊt nh: sù ph¸t triÓn cña phÉu diÖn ®Êt (sù ph©n tÇng, cÊu tróc ®Êt, CEC,...), mÇu s¾c ®Êt, ®é chua, ®é no baz¬ (V%), hµm lîng mïn. (§µo Ch©u Thu, NguyÔn Khang, 1998) [27].
KÕt qu¶ ph©n h¹ng còng ®îc thÓ hiÖn díi d¹ng phÇn tr¨m hoÆc ®iÓm.
Nh vËy, c¸c níc trªn thÕ giíi ®Òu ®· nghiªn cøu vÒ ®¸nh gi¸ vµ ph©n h¹ng ®Êt ®ai ë møc kh¸i qu¸t chung cho c¶ níc vµ ë møc chi tiÕt cho c¸c vïng cô thÓ. H¹ng ®Êt ph©n ra ®Òu thÓ hiÖn tÝnh thùc tÕ theo ®iÒu kiÖn tõng níc.
Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu, c¸c chuyªn gia ®Êt ®· nhËn thÊy cÇn cã nh÷ng cuéc th¶o luËn quèc tÕ nh»m ®¹t ®îc sù thèng nhÊt vµ tiªu chuÈn hãa c¸c ph¬ng ph¸p. NhËn thøc râ vai trß quan träng cña ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai, ph©n h¹ng ®Êt ®ai lµm c¬ së cho c«ng t¸c quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai, Tæ chøc N«ng L¬ng cña Liªn HiÖp Quèc (FAO) ®· tæ chøc tæng hîp kinh nghiÖm cña nhiÒu níc vµ ®Ò ra ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai dùa trªn c¬ së ph©n lo¹i ®Êt ®ai thÝch hîp (Land suitability classification). C¬ së cña ph¬ng ph¸p nµy lµ so s¸nh gi÷a yªu cÇu sö dông ®Êt víi chÊt lîng ®Êt, g¾n víi ph©n tÝch c¸c khÝa c¹nh vÒ kinh tÕ - x· héi, m«i trêng ®Ó lùa chän ph¬ng ¸n sö dông ®Êt tèi u. §ã chÝnh lµ ®Ò c¬ng ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®îc c«ng bè n¨m 1976. Lµm c¬ së cho viÖc quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai trªn quan ®iÓm sinh th¸i vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
Tµi liÖu nµy ®îc c¶ thÕ giíi quan t©m thö nghiÖm, vËn dông vµ ®· ®îc chÊp nhËn vµ c«ng nhËn lµ ph¬ng tiÖn tèt nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng ®Êt ®ai. TiÕp theo ®ã, FAO ®· xuÊt b¶n hµng lo¹t c¸c tµi liÖu híng dÉn vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai trªn tõng ®èi tîng cô thÓ:
- §¸nh gi¸ ®Êt cho n«ng nghiÖp nhê níc trêi (1983).
- §¸nh gi¸ ®Êt cho c¸c vïng (1984).
- §¸nh gi¸ ®Êt cho vïng n«ng nghiÖp ®îc tíi (1985).
- §¸nh gi¸ ®Êt cho ®ång cá (1989).
Theo híng dÉn cña FAO, viÖc ®¸nh gi¸ ®Êt cho c¸c vïng sinh th¸i vµ c¸c vïng l·nh thæ kh¸c nhau lµ nh»m t¹o ra mét søc s¶n xuÊt míi, æn ®Þnh, bÒn v÷ng vµ hîp lý. Nh vËy, ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ph¶i ®îc xem xÐt trªn ph¹m vi rÊt réng, bao gåm c¶ kh«ng gian, thêi gian, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi. §Æc ®iÓm ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO lµ nh÷ng tÝnh chÊt ®Êt ®ai cã thÓ ®o lêng hoÆc íc lîng, ®Þnh lîng ®îc. CÇn thiÕt cã sù lùa chän chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®Êt thÝch hîp, cã vai trß t¸c ®éng trùc tiÕp vµ cã ý nghÜa tíi ®Êt ®ai cña vïng/khu vùc nghiªn cøu. Khi tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cô thÓ cho tõng ®èi tîng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp tïy thuéc vµo yªu cÇu, ®iÒu kiÖn cña vïng, khu vùc nghiªn cøu ®Ó lùa chän møc ®é ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai lµ s¬ lîc, b¸n chi tiÕt vµ chi tiÕt.
1.2.1.2. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë trong níc:
* T×nh h×nh nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai tríc k._.hi cã ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO:
Tõ xa xa, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nh©n d©n ta ®· ®¸nh gi¸ ®Êt víi c¸ch thøc hÕt søc ®¬n gi¶n nh: ®Êt tèt, ®Êt xÊu. Díi thêi phong kiÕn, ®Êt ®îc ®¸nh gi¸ theo kinh nghiÖm qu¶n lý, ®¸nh thuÕ, mua b¸n. §Õn thêi thùc d©n phong kiÕn, ®· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ®Êt do mét sè nhµ khoa häc ngêi ph¸p chñ tr× víi ý ®å lËp ®ån ®iÒn, trang tr¹i. (NguyÔn V¨n Th©n, 1995) [26].
N¨m 1954, hßa b×nh lËp l¹i, ë miÒn B¾c, Vô Qu¶n lý Ruéng ®Êt, ViÖn Thæ nhìng N«ng hãa, ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ n«ng nghiÖp ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu ph©n h¹ng ®Êt c¸c vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp (¸p dông ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña Docutraep). C¸c chØ tiªu chÝnh ®Ó ph©n h¹ng lµ tÝnh chÊt vµ ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. KÕt qu¶ ®· ph©n chia ®Êt thµnh 4 ®Õn 7 h¹ng ®Êt (theo yªu cÇu cña c¬ së sö dông ®Êt) b»ng c¸ch ph©n h¹ng ®¸nh gi¸ ®Êt theo gi¸ trÞ t¬ng ®èi cña ®Êt.
Tõ sau n¨m 1975, ®Êt níc ®îc gi¶i phãng, Nam B¾c thèng nhÊt th× viÖc ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt ®ai cña c¶ níc ®Ó phôc vô viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp nãi riªng lµ yªu cÇu bøc b¸ch ®èi víi c¸c nhµ khoa häc ®Êt vµ qu¶n lý ®Êt ®ai. B¶n ®å ®Êt toµn quèc tû lÖ 1/1.000.000 ®· ®îc x©y dùng cïng víi mét hÖ thèng ph©n lo¹i ®Êt cã thuyÕt minh chi tiÕt kÌm theo. Bªn c¹nh ®ã, nhiÒu c«ng tr×nh khoa häc vÒ nghiªn cøu ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai còng ®· ®îc c«ng bè.
Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1970, Bïi Quang To¶n cïng nhiÒu nhµ khoa häc kh¸c cña ViÖn Thæ nhìng N«ng hãa ®· nghiªn cøu vµ thùc hiÖn c«ng t¸c ph©n lo¹i ®¸nh gi¸ ph©n h¹ng ®Êt ®ai ë 23 huyÖn, 286 hîp t¸c x· vµ 9 vïng chuyªn canh. Qua ®ã ®· ®Ò ra quy tr×nh kü thuËt gåm 4 bíc:
1. Thu thËp tµi liÖu.
2. V¹ch khoanh ®Êt (víi hîp t¸c x·) hoÆc khoanh ®Êt (víi vïng chuyªn canh).
3. §¸nh gi¸ vµ ph©n h¹ng chÊt lîng ®Êt.
4. X©y dùng b¶n ®å ph©n h¹ng ®Êt.
C¸c yÕu tè tham gia trong ®¸nh gi¸, ph©n h¹ng ®Êt ®îc chia thµnh 4 møc ®é thÝch hîp vµ ®îc ph©n chia thµnh 4 h¹ng.
§Ó thùc hiÖn chØ thÞ 299/TTg, Tæng côc Qu¶n lý Ruéng ®Êt (sau nµy lµ Tæng côc §Þa chÝnh) ®· ban hµnh dù th¶o ph¬ng ph¸p ph©n h¹ng ®Êt víi 5 nguyªn t¾c c¬ b¶n sau:
1. Ph©n h¹ng ®Êt ph¶i dùa vµo vïng ®Þa lý thæ nhìng.
2. Ph©n h¹ng ®Êt tïy thuéc vµo lo¹i, nhãm c©y trång.
3. Ph©n h¹ng ®Êt ph¶i mang ®Æc thï cña ®Þa ph¬ng.
4. Ph©n h¹ng ®Êt tïy thuéc vµo tr×nh ®é th©m canh.
5. Ph©n h¹ng ®Êt vµ n¨ng suÊt c©y trång cã t¬ng quan chÆt chÏ.
* Mét sè øng dông ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO:
Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 thÕ kû tríc trë l¹i ®©y, c¸c nhµ khoa häc ®Êt ViÖt Nam ®· nghiªn cøu vµ øng dông ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi cô thÓ ë ViÖt Nam. C¸c kÕt qu¶ thu ®îc tõ nh÷ng nghiªn cøu nµy cho thÊy tÝnh kh¶ thi cao cña ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO vµ kh¼ng ®Þnh viÖc vËn dông ph¬ng ph¸p nµy lµ mét tiÕn bé kü thuËt cÇn ®îc ¸p dông réng r·i vµo ViÖt Nam. Cho ®Õn nay ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu, ¸p dông ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt cña FAO ®Ó ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt ®ai trªn c¸c ph¹m vi kh¸c nhau.
Trong ch¬ng tr×nh 48C, ViÖn Thæ nhìng N«ng hãa do Vò Cao Th¸i chñ tr× ®· nghiªn cøu ®¸nh gi¸, ph©n h¹ng ®Êt T©y Nguyªn víi c©y Cao su, Cµ phª, ChÌ, D©u t»m. §Ò tµi ®· vËn dông ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ph©n h¹ng ®Êt ®ai cña FAO theo kiÓu ®Þnh tÝnh vµ hiÖn t¹i ®Ó ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t tiÒm n¨ng ®Êt ®ai cña vïng. §Êt ®ai ®îc ph©n chia theo 4 h¹ng thÝch nghi vµ 1 h¹ng kh«ng thÝch nghi.
N¨m 1983, ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ n«ng nghiÖp ®· chØ ®¹o thùc hiÖn c«ng t¸c ®¸nh gi¸ ®Êt trªn c¶ 9 vïng sinh th¸i cña c¶ níc, víi b¶n ®å tû lÖ 1/250.000. KÕt qu¶ bíc ®Çu ®· x¸c ®Þnh ®îc tiÒm n¨ng ®Êt ®ai cña c¸c vïng vµ kh¼ng ®Þnh viÖc vËn dông néi dung ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt cña FAO theo tiªu chuÈn vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam lµ phï hîp trong hoµn c¶nh hiÖn nay. §¸nh gi¸ ®Êt nh»m môc ®Ých sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn ®Êt kÕt hîp víi viÖc b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i, ph¸t triÓn theo híng bÒn v÷ng.
Ngoµi ra, c¸c nhµ khoa häc ®Êt cßn øng dông ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO cho cÊp tØnh, huyÖn, vïng,... nh: c¸c c«ng tr×nh ë T©y B¾c cña Lª Th¸i B¹t (1995); T©y Nguyªn cña NguyÔn Khang vµ nhãm t¸c gi¶ (1995); §ång B»ng S«ng Cöu Long cña NguyÔn V¨n Nh©n (1995, 1996); §«ng Nam Bé cña Ph¹m Quang Kh¸nh (1995); vïng §ång B»ng S«ng Hång cña NguyÔn C«ng Pho (1995). C¸c c«ng tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cÊp tØnh, huyÖn nh ë §ång Nai, B×nh §Þnh, Tuyªn Quang, huyÖn ¤ M«n (CÇn Th¬), huyÖn Gia L©m (Hµ Néi), huyÖn §oan Hïng (Phó Thä), thÞ x· B¾c Ninh, huyÖn Yªn Phong (B¾c Ninh),... vµ dÇn dÇn hoµn thiÖn ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ theo FAO trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, phôc vô c¸c môc ®Ých kh¸c nhau theo yªu cÇu cña c¸c ®Þa ph¬ng, nh: phôc vô quy ho¹ch sö dông ®Êt; phôc vô chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, phôc vô ph¸t triÓn mét sè c©y ®Æc s¶n, c©y cã gi¸ trÞ hµng hãa cao,...
1.2.2. Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt theo FAO:
1.2.2.1. Môc ®Ých cña ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO:
§¸nh gi¸ ®Êt ®ai nh»m t¨ng cêng nhËn thøc vµ hiÓu biÕt ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai trong khu«n khæ quy ho¹ch sö dông ®Êt trªn quan ®iÓm t¨ng cêng l¬ng thùc cho mét sè níc trªn ThÕ giíi vµ gi÷ g×n nguån tµi nguyªn ®Êt kh«ng bÞ tho¸i hãa, sö dông ®Êt ®îc l©u bÒn.
1.2.2.2. Yªu cÇu ®¹t ®îc trong ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO:
+ Thu thËp ®îc nh÷ng th«ng tin phï hîp vÒ tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi cña khu vùc nghiªn cøu.
+ §¸nh gi¸ ®îc sù thÝch hîp cña vïng ®Êt ®ã víi c¸c môc tiªu sö dông kh¸c nhau theo môc tiªu vµ nhu cÇu cña con ngêi.
+ Ph¶i x¸c ®Þnh ®îc møc ®é chi tiÕt ®¸nh gi¸ ®Êt theo quy m« vµ ph¹m vi quy ho¹ch lµ toµn quèc, tØnh, huyÖn hay c¬ së s¶n xuÊt.
+ Møc ®é thùc hiÖn ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai phô thuéc vµo tû lÖ b¶n ®å.
1.2.2.3. Nguyªn t¾c ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO:
+ Møc ®é thÝch hîp cña ®Êt ®ai ®îc ®¸nh gi¸ vµ ph©n h¹ng cho c¸c lo¹i sö dông ®Êt cô thÓ.
+ ViÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thÝch nghi ®Êt ®ai yªu cÇu cã sù so s¸nh gi÷a lîi nhuËn víi ®Çu t cÇn thiÕt trªn c¸c lo¹i ®Êt kh¸c nhau (bao gåm c¶ n¨ng suÊt thu ®îc vµ ®Çu t chi phÝ cÇn thiÕt).
+ §¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®ßi hái mét ph¬ng ph¸p tæng hîp ®a ngµnh, yªu cÇu cã mét quan ®iÓm tæng hîp, cã sù phèi hîp vµ tham gia ®Çy ®ñ cña c¸c nhµ n«ng häc, l©m nghiÖp, kinh tÕ - x· héi häc...
+ ViÖc ®¸nh gi¸ ®Êt ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi, c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®îc lùa chän ph¶i phï hîp víi môc tiªu ph¸t triÓn, bèi c¶nh vµ ®Æc ®iÓm vÒ tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi cña vïng nghiªn cøu.
+ Kh¶ n¨ng thÝch nghi ®a vµo sö dông cÇn ®Æt trªn c¬ së sö dông ®Êt bÒn v÷ng.
+ §¸nh gi¸ ®Êt cÇn ph¶i so s¸nh c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®îc lùa chän (so s¸nh hai hay nhiÒu lo¹i h×nh sö dông ®Êt).
+ C¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt cÇn ®îc m« t¶ vµ ®Þnh râ c¸c thuéc tÝnh vÒ kü thuËt, kinh tÕ - x· héi.
1.2.2.4. C¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO:
Sù liªn hÖ gi÷a nh÷ng kh¶o s¸t tµi nguyªn vµ ph©n tÝch kinh tÕ - x· héi còng nh ®èi chiÕu víi c¸ch thøc mµ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®îc x©y dùng cã thÓ tiÕn hµnh theo ph¬ng ph¸p 2 bíc (Two Stage) hoÆc ph¬ng ph¸p song hµnh (Paralell).
- Ph¬ng ph¸p 2 bíc: bao gåm bíc thø nhÊt chñ yÕu lµ ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, sau ®ã lµ bíc thø 2 bao gåm nh÷ng ph©n tÝch vÒ kinh tÕ - x· héi.
- Ph¬ng ph¸p song hµnh: Trong ph¬ng ph¸p nµy, sù ph©n tÝch mèi liªn hÖ gi÷a ®Êt ®ai vµ lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®îc tiÕn hµnh ®ång thêi víi ph©n tÝch kinh tÕ - x· héi.
Ph¬ng ph¸p hai bíc thêng ®îc dïng trong c¸c cuéc thèng kª tµi nguyªn cho môc tiªu quy ho¹ch réng lín vµ c¸c nghiªn cøu ®Ó ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt sinh häc. Ph©n h¹ng thÝch nghi ®Êt ®ai ë bíc ®Çu tiªn ®îc dùa vµo kh¶ n¨ng thÝch nghi cña ®Êt ®ai ®èi víi c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®· ®îc chän ngay tõ ®Çu cuéc kh¶o s¸t. Sù ®ãng gãp cña ph©n tÝch kinh tÕ x· héi ë bíc nµy chØ nh»m kiÓm tra sù thÝch øng cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt. Sau khi giai ®o¹n mét ®· hoµn tÊt, kÕt qu¶ sÏ ®îc tr×nh bÇy díi d¹ng b¶n ®å vµ b¸o c¸o. Nh÷ng kÕt qu¶ nµy cã thÓ sau ®ã tïy thuéc vµo bíc thø hai: bíc ph©n tÝch chi tiÕt c¸c hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi.
Trong ph¬ng ph¸p song hµnh viÖc ph©n tÝch kinh tÕ - x· héi c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®îc tiÕn hµnh song song víi kh¶o s¸t vµ ®¸nh gi¸ c¸c yÕu tè tù nhiªn, c¸c yªu cÇu vÒ sè liÖu vµ c¸ch ph©n tÝch thay ®æi kh¸c nhau theo tõng kiÓu sö dông. Ph¬ng ph¸p song hµnh thÝch hîp cho c¸c ®Ò xuÊt râ rµng trong c¸c dù ¸n ph¸t triÓn ë møc ®é chi tiÕt vµ b¸n chi tiÕt ®ßi hái thêi gian ng¾n h¬n so víi ph¬ng ph¸p hai bíc vµ thÝch hîp víi quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai.
1.2.2.5. Néi dung chÝnh cña ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO:
+ X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu x©y dùng b¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai.
+ X¸c ®Þnh c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt.
+ X©y dùng hÖ thèng cÊu tróc ph©n h¹ng ®Êt ®ai.
+ Ph©n h¹ng thÝch hîp ®Êt ®ai.
VÒ néi dung ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO biªn so¹n g¾n liÒn ®¸nh gi¸ ®Êt vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt, coi ®¸nh gi¸ ®Êt lµ mét phÇn cña qu¸ tr×nh quy ho¹ch sö dông ®Êt. TiÕn tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt ®îc minh häa ë s¬ ®å 1, trong ®ã:
Bíc 1: X¸c ®Þnh môc tiªu cña viÖc ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai trong mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi chung cña c¸c cÊp hµnh chÝnh.
Bíc 2: Thu thËp c¸c tµi liÖu cña vïng nghiªn cøu nh»m hiÓu râ c¸c ®Æc thï vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn còng nh kinh tÕ - x· héi cña vïng nghiªn cøu. §ång thêi kÕ thõa vµ tham kh¶o c¸c tµi liÖu s½n cã phôc vô c«ng t¸c ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai.
Bíc 3: X¸c ®Þnh lo¹i h×nh sö dông ®Êt. Lùa chän vµ m« t¶ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt phï hîp víi chÝnh s¸ch, môc tiªu ph¸t triÓn, c¸c ®iÒu kiÖn sinh th¸i vÒ tù nhiªn, ®iÒu kiÖn chung vÒ kinh tÕ - x· héi, tËp qu¸n ®Êt ®ai cña khu vùc nghiªn cøu (®Æc biÖt lµ c¸c h¹n chÕ sö dông ®Êt). X¸c ®Þnh yªu cÇu cña mçi lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®· lùa chän.
Bíc 4: X¸c ®Þnh c¸c ®¬n vÞ ®Êt ®ai dùa vµo c¸c yÕu tè t¸c ®éng vµ c¸c chØ tiªu ph©n cÊp.
Bíc 5: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai th«ng qua viÖc so s¸nh, ®èi chiÕu gi÷a c¸c yªu cÇu sö dông ®Êt cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®· lùa chän víi c¸c ®Æc tÝnh ®Êt ®ai cña vïng nghiªn cøu, qua ®ã ph©n lo¹i kh¶ n¨ng thÝch hîp cña tõng ®¬n vÞ ®Êt ®ai ®èi víi mçi lo¹i sö dông ®Êt, gåm cã:
- Kh¶ n¨ng thÝch hîp trong ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i.
- Kh¶ n¨ng thÝch nghi trong ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai sÏ ®îc c¶i t¹o.
Bíc 6: Ph©n tÝch nh÷ng t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè kinh tÕ - x· héi vµ m«i trêng tíi tÝnh thÝch hîp cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®ai ®îc ®¸nh gi¸.
Bíc 7: Dùa trªn ph©n tÝch tÝnh thÝch hîp cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt trªn tõng ®¬n vÞ ®Êt ®ai, x¸c ®Þnh vµ ®Ò xuÊt lo¹i h×nh sö dông ®Êt thÝch hîp nhÊt trong hiÖn t¹i vµ t¬ng lai.
Bíc 8: Quy ho¹ch sö dông ®Êt. Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ tÝnh thÝch hîp cña c©y trång, c¸c môc tiªu ph¸t triÓn ®Ó bè trÝ sö dông ®Êt thÝch hîp.
Bíc 9: ¸p dông kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai vµo thùc tÕ s¶n xuÊt.
( §µo Ch©u Thu, NguyÔn Khang, 1998) [27].
S¬ ®å 1: C¸c bíc chÝnh trong ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO
1. X¸C §ÞNH MôC TI£U
2. THU THËP TµI LIÖU
3. X¸C §ÞNH LO¹I H×NH Sö DôNG §ÊT
4. X¸C §ÞNH
§¥N VÞ §ÊT §AI
5. §¸NH GI¸ KH¶ N¡NG THÝCH NGHI
6. X¸C §ÞNH HIÖN TR¹NG KINH TÕ, X· HéI Vµ M¤I TR¦êNG
7. X¸C §ÞNH LO¹I H×NH Sö DôNG §ÊT THÝCH HîP NHÊT
8. QUY HO¹CH
Sö DôNG DÊT
9. ¸P DôNG CñA VIÖC §¸NH GI¸ §ÊT
§Ò c¬ng híng dÉn cña FAO lµ kh¸i qu¸t toµn bé nh÷ng néi dung, c¸c bíc tiÕn hµnh, nh÷ng gîi ý vµ c¸c vÝ dô nªu ra ®Ó minh häa, tham kh¶o. Trªn c¬ së ®ã, tïy theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng vïng, tõng quèc gia mµ vËn dông cho thÝch hîp.
CÊu tróc ph©n h¹ng gåm 4 cÊp: Bé, líp, líp phô, ®¬n vÞ thµnh lËp.
Cã hai bé:
- Bé thÝch hîp.
- Bé kh«ng thÝch hîp
Trong bé thÝch hîp ®îc chia lµm 3 líp:
- ThÝch hîp cao.
- ThÝch hîp trung b×nh.
- KÐm thÝch hîp.
Trong bé kh«ng thÝch hîp thêng ®îc chia ra 2 líp:
- Kh«ng thÝch hîp t¹m thêi.
- Kh«ng thÝch hîp vÜnh viÔn.
B¶ng 1.1. CÊu tróc b¶ng ph©n lo¹i kh¶ n¨ng thÝch nghi ®Êt ®ai cña FAO.
CÊP PH¢N VÞ (Category)
Bé (Order)
Líp (Class)
Líp phô (Subclass)
§¬n vÞ (Unit)
S- ThÝch nghi
(Suitable)
S1
S2
S3
S2m
S2d
S2e
...
S2d-1
S2d-2
S2d-3
...
N- Kh«ng thÝch nghi
(Not Suitable)
N1
N2
N1 sl
N1 e
Trong ®ã: m: §é Èm e: §é cao d: §é dµy tÇng ®Êt
d-1: Dµy > 100 cm; d-2: Dµy 50-100 cm; d-3: Dµy < 50 cm
1.3. Mét sè nghiªn cøu vÒ ®Êt ®ai cña huyÖn B¾c Mª tríc ®©y:
Trong qu¸ tr×nh chØ ®¹o s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp, huyÖn B¾c Mª cã nhiÒu tµi liÖu nghiªn cøu vÒ ®Êt.
Nguån tµi liÖu vÒ ®Êt ®· cã cña huyÖn tõ tríc lµ B¶n ®å thæ nhìng tØnh Hµ Giang tû lÖ 1:100.000, do Ty N«ng nghiÖp Hµ Giang xuÊt b¶n n¨m 1971. Theo tµi liÖu nµy, huyÖn B¾c Mª cã mét sè lo¹i ®Êt chÝnh nh sau:
+ §Êt feralÝt mïn vµng nh¹t trªn nói (tõ 700 - 900 m ®Õn 1.700 - 2.000 m): Ký hiÖu lµ FH; ph©n bè trªn mét sè lo¹i ®¸ granÝt, phiÕn mica. Lo¹i ®Êt nµy tËp trung ë mét sè x· nh: Yªn §Þnh, Minh Ngäc, Minh S¬n, L¹c N«ng, Gi¸p Trung, Thîng T©n, Yªn Cêng, Yªn Phó vµ §êng ¢m.
+ §Êt feralÝt trªn nói (tõ 200 - 300 m ®Õn 900 m); lo¹i ®Êt nµy l¹i ®îc chia nhá thµnh:
- §Êt feralÝt trªn nói trªn ®¸ v«i: Ký hiÖu lµ FQv; tËp trung ë mét sè x· Minh Ngäc, Thîng T©n, Yªn Phó.
- §Êt feralÝt trªn nói ®á vµng trªn ®¸ biÕn chÊt: Ký hiÖu lµ FQj; tËp trung ë c¸c x· nh: Yªn §Þnh, Minh Ngäc, Minh S¬n, L¹c N«ng, Gi¸p Trung, Thîng T©n, Yªn Phó, Yªn Cêng, Phó Nam vµ §êng ¢m.
- §Êt feralÝt trªn nói vµng nh¹t trªn ®¸ c¸t: Ký hiÖu lµ FQq; tËp trung nhiÒu ë mét sè x· nh: Yªn §Þnh, Minh Ngäc, Minh S¬n, L¹c N«ng, Gi¸p Trung, Thîng T©n, Yªn Cêng, Yªn Phó vµ Phó Nam.
+ §Êt feralÝt ®iÓn h×nh nhiÖt ®íi Èm vïng ®åi (tõ 25 m ®Õn 200-300 m): lo¹i ®Êt nµy l¹i ®îc chia nhá thµnh:
- §Êt feralÝt trªn ®¸ v«i: Ký hiÖu lµ Fv; lo¹i ®Êt nµy chØ cã ë x· Yªn Phó.
- §Êt feralÝt ®á vµng trªn ®¸ biÕn chÊt: Ký hiÖu lµ Fj; ph©n bè ë c¸c x· nh: Yªn §Þnh, Minh S¬n, Minh Ngäc, L¹c N«ng, Thîng T©n, Gi¸p Trung, Yªn Phó, Yªn Cêng vµ §êng ¢m.
- §Êt feralÝt vµng nh¹t trªn ®¸ c¸t: Ký hiÖu lµ Fq; ph©n bè ë mét sè x· nh: Minh S¬n, Minh Ngäc, Gi¸p Trung, Yªn Phó vµ Phó Nam.
- §Êt feralÝt ®á vµng trªn phï sa cæ: Ký hiÖu lµ Fp; lo¹i ®Êt nµy chØ cã ë x· L¹c N«ng.
+ §Êt thung lòng dèc tô: Lo¹i ®Êt nµy l¹i ®îc chia nhá thµnh:
- §Êt thung lòng trång lóa: Ký hiÖu lµ Lu; tËp trung ë x· Yªn §Þnh vµ x· Yªn Phó.
- §Êt dèc tô trång lóa: Ký hiÖu lµ Ld; ph©n bè r¶i r¸c ë mét sè x· nh: Yªn §Þnh, L¹c N«ng, Yªn Phó, Phó Nam vµ §êng ¢m.
+ §Êt phï sa: Lo¹i ®Êt nµy ®îc chia ra thµnh:
- §Êt phï sa hÖ thèng s«ng G©m n©u nh¹t trung tÝnh Ýt chua ®îc båi vµ Ýt ®îc båi hµng n¨m: Ký hiÖu lµ Pgb; tËp trung ë mét sè x· n»m trong hÖ thèng s«ng G©m ch¶y qua nh: Minh Ngäc, L¹c N«ng, Yªn Phó vµ Phó Nam.
- §Êt phï sa ngßi, suèi: Ký hiÖu lµ P’; lo¹i ®Êt nµy ph©n bè r¶i r¸c ë c¸c x· nh: Yªn §Þnh, Minh S¬n, Minh Ngäc, L¹c N«ng, Gi¸p Trung, Yªn Phó, Yªn Cêng vµ §êng ¢m.
Ngoµi ra, n¨m 1999 Së §Þa chÝnh Hµ Giang (nay lµ Së Tµi nguyªn vµ M«i trêng Hµ Giang) ®· kÕt hîp víi ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ n«ng nghiÖp - Bé NN vµ PTNT thùc hiÖn ®Ò tµi "§iÒu tra, x©y dùng b¶n ®å ®Êt huyÖn B¾c Mª tû lÖ 1:50.000 theo ph¬ng ph¸p cña FAO-UNESCO", ®· hoµn thµnh b¶n ®å ®Êt huyÖn B¾c Mª tû lÖ 1:50.000. B¶n ®å nµy sö dông hÖ ph©n lo¹i ®Êt theo FAO-UNESCO ë cÊp ph©n vÞ thø 3 tøc lµ chia ®Êt ra ë cÊp §¬n vÞ ®Êt phô. §©y còng lµ mét nguån tµi liÖu ®¸ng quý ®îc chóng t«i dïng ®Ó nghiªn cøu vµ tham kh¶o trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi. Theo nguån tµi liÖu nµy ®Êt huyÖn B¾c Mª ®îc ph©n thµnh 04 Nhãm ®Êt chÝnh, 08 §¬n vÞ ®Êt vµ 19 §¬n vÞ ®Êt phô.
Nguån tµi liÖu vÒ ®Êt gÇn ®©y nhÊt cña huyÖn lµ b¶n ®å ®Êt tû lÖ 1/25.000 do Bé m«n Ph¸t sinh häc vµ Ph©n lo¹i ®Êt - ViÖn Thæ nhìng N«ng hãa hoµn thµnh th¸ng 12 n¨m 2007. Theo tµi liÖu nµy, ®Êt n«ng nghiÖp huyÖn B¾c Mª ®îc chia thµnh 5 nhãm ®Êt chÝnh víi 19 ®¬n vÞ ®Êt phô.
Nh×n chung, c¸c tÝnh chÊt vËt lý vµ c¸c ®Æc tÝnh h×nh th¸i ®Òu kh¸ phï hîp víi yªu cÇu cña ®Êt trång trät. Tuy nhiªn, tõ tríc ®Õn nay huyÖn cha cã tµi liÖu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai, v× vËy nghiªn cøu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai lµ rÊt cÇn thiÕt lµm c¬ së cho viÖc ®Ò xuÊt, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång hîp lý, ho¹ch ®Þnh c¸c chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ, nhÊt lµ ®Ó ph¸t triÓn mét nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng hãa bÒn v÷ng vµ khai th¸c ®îc tèi ®a c¸c nguån tµi nguyªn.
2: §èI T¦îNG, NéI DUNG Vµ PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU
2.1. §èi tîng nghiªn cøu:
- §Êt n«ng nghiÖp hiÖn cã trªn ®Þa bµn huyÖn B¾c Mª tØnh Hµ Giang.
- C¸c c©y trång vµ hÖ thèng c©y trång chÝnh cña huyÖn.
2.2. Néi dung nghiªn cøu:
- §iÒu tra vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi cña huyÖn.
- X©y dùng b¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai.
- §¸nh gi¸ hÖ thèng c©y trång vµ lùa chän c¸c c¬ cÊu c©y trång chÝnh cña huyÖn.
- §¸nh gi¸ møc ®é thÝch nghi ®Êt ®ai víi mét sè c¬ cÊu c©y trång chÝnh cña huyÖn.
- X¸c ®Þnh vµ ®Ò xuÊt c¸c vïng ph¸t triÓn c¸c c¬ cÊu c©y trång ®ã.
2.3. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:
2.3.1. Thu thËp tµi liÖu vµ ®iÒu tra thùc ®Þa:
- KÕ thõa nh÷ng t liÖu, kÕt qu¶ nghiÖn cøu ®· cã nh: B¶n ®å ®Êt.
- Thu thËp c¸c sè liÖu vÒ khÝ tîng thñy v¨n cña vïng th«ng qua c¸c tr¹m quan tr¾c cã trªn ®Þa bµn.
- Thu thËp th«ng tin cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi th«ng qua c¸c h×nh thøc: pháng vÊn, tiÕp cËn c¸n bé huyÖn, n«ng d©n; thu thËp b¸o c¸o c¸c thêi kú cña huyÖn, thu thËp ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña huyÖn B¾c Mª,…
- §iÒu tra t×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng hé theo mÉu phiÕu ®iÒu tra.
- §iÒu tra hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt.
2.3.2. TÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ sö dông ®Êt:
Dïng phÇn mÒm chuyªn dông sö lý phiÕu ®iÒu tra n«ng hé trªn m¸y vi tÝnh, ®a ra ®îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c c©y trång theo lo¹i ®Êt, gióp cho viÖc ®¸nh gi¸ møc ®é thÝch nghi ®Êt ®ai ®èi víi tõng c©y trång hoÆc nhãm c©y trång cña tõng x· vµ toµn huyÖn.
2.3.3. §¸nh gi¸ thÝch nghi ®Êt ®ai:
Theo ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ thÝch nghi ®Êt ®ai cña FAO.
TiÕn tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo FAO (xem phô lôc 1).
2.3.4. Ph¬ng ph¸p x©y dùng b¶n ®å:
- B¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai (b¶n ®å chÊt lîng ®Êt): §¬n vÞ ®Êt ®ai lµ tæng hîp cña c¸c líp th«ng tin ®¬n tÝnh nh: Lo¹i ®Êt, ®é dèc, kh¶ n¨ng tíi, thµnh phÇn c¬ giíi, møc ®é ®¸ lÉn, ®é dÇy tÇng ®Êt, ®é ph× nhiªu…B¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai ®îc x©y dùng trªn c¬ së sö dông kü thuËt GIS vµ c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i víi c¸c phÇn mÒm chuyÖn dông nh ArcGIS, Mapinfo. Trong kü thuËt nµy, th«ng tin cña líp c¸c b¶n ®å ®¬n tÝnh ®îc lu gi÷ trªn c¸c c«ng - tua khÐp kÝn.
- B¶n ®å kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai: Trªn c¬ së b¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai, tiÕn hµnh ®èi chiÕu so s¸nh víi c¬ së d÷ liÖu vÒ c©y trång vµ c¸c lo¹i h×nh sö dông ( c¸c yÕu tè h¹n chÕ vµ nhu cÇu cña c©y trång víi tõng ®¬n vÞ ®Êt ®ai) ®Ó ®a ra c¸c møc ®é thÝch nghi: RÊt thÝch hîp, thÝch hîp trung b×nh, Ýt thÝch hîp vµ kh«ng thÝch hîp.
- B¶n ®å ®Ò xuÊt, bè trÝ c©y trång: Dùa vµo c¸c tµi liÖu vÒ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt, kh¶ n¨ng thÝch nghi ®Êt ®ai cña c¸c lo¹i c©y trång, c¸c yÕu tè kinh tÕ - x· héi còng nh ®Þnh híng ph¸t triÓn cña huyÖn, tØnh tiÕn hµnh ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p sö dông ®Êt hîp lý.
2.3.5. Xö lý sè liÖu:
- øng dông c¸c phÇn mÒm tÝnh to¸n chuyªn dông.
3: KÕT QU¶ NGHI£N CøU
3.1. §Æc ®iÓm vïng nghiªn cøu:
3.1.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn:
3.1.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý:
HuyÖn B¾c Mª c¸ch ThÞ x· Hµ Giang 55 km vÒ phÝa §«ng, cã täa ®é ®Þa lý n»m trong kho¶ng tõ 105O 00’ 00’’ ®Õn 105O 30’ 12’’ Kinh ®é §«ng vµ tõ 22O 34’00’’ ®Õn 22O 55’ 00’’ VÜ ®é B¾c. HuyÖn cã ®Þa giíi hµnh chÝnh nh sau:
- PhÝa B¾c gi¸p huyÖn Yªn Minh;
- PhÝa Nam gi¸p tØnh Tuyªn Quang;
- PhÝa §«ng gi¸p tØnh Cao B»ng; vµ
- PhÝa T©y gi¸p ThÞ x· Hµ Giang vµ huyÖn VÞ Xuyªn.
DiÖn tÝch tù nhiªn cña huyÖn lµ 83.824,0 ha; chiÕm 10,57 % diÖn tÝch toµn tØnh, gåm 13 ®¬n vÞ hµnh chÝnh (cÊp x·). HuyÖn B¾c Mª n»m liÒn kÒ víi ThÞ x· Hµ Giang lµ trung t©m v¨n hãa, chÝnh trÞ cña tØnh Hµ Giang, cã Quèc lé 34 ch¹y qua (tæng chiÒu dµi ®o¹n qua huyÖn 64 km) nèi liÒn trung t©m huyÖn víi ThÞ x· Hµ Giang. Ngoµi ra, huyÖn cßn cã 2 tuyÕn ®êng liªn huyÖn ®i huyÖn Yªn Minh vµ huyÖn Na Hang (tØnh Tuyªn Quang), lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa vµ tiªu thô s¶n phÈm n«ng - l©m nghiÖp.
3.1.1.2. §Æc ®iÓm khÝ hËu, thêi tiÕt:
B¾c Mª n»m trong vïng nhiÖt ®íi giã mïa, nãng Èm, ma nhiÒu chÞu ¶nh hëng trùc tiÕp cña giã mïa, nhng do n»m s©u trong lôc ®Þa nªn ¶nh hëng cña ma b·o trong mïa hÌ, giã mïa §«ng B¾c trong mïa ®«ng kÐm h¬n c¸c n¬i kh¸c thuéc vïng §«ng B¾c Bé. Thêi tiÕt trong n¨m ë huyÖn chia thµnh 2 mïa râ rÖt:
- Mïa ma (b¾t ®Çu tõ th¸ng N¨m ®Õn th¸ng Mêi): Vµo mïa nµy thêi tiÕt nãng Èm, lîng ma lín, chiÕm 80 % lîng ma c¶ n¨m, trong ®ã lîng ma lín nhÊt ë c¸c th¸ng S¸u, B¶y, T¸m (B×nh qu©n trªn 300 mm/th¸ng). Lîng ma trung b×nh n¨m lµ 1.616 mm. C¸ biÖt vµo n¨m 1960 lîng ma cao nhÊt lµ 3.316 mm, n¨m 1956 cã lîng ma thÊp nhÊt lµ 1.385 mm. Tæng sè ngµy ma trung b×nh trong n¨m lµ 167 - 168 ngµy.
- Mïa kh« (KÐo dµi tõ th¸ng Mêi Mét ®Õn th¸ng T n¨m sau): Lîng ma Ýt, thêng díi 50 mm/th¸ng, lîng bèc h¬i lín nªn thêng g©y kh« h¹n, thiÕu níc cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t.
- NhiÖt ®é trung b×nh trong n¨m lµ 22,3 OC; nhiÖt ®é trung b×nh th¸ng cao nhÊt lµ 32,4 OC; nhiÖt ®é trung b×nh th¸ng thÊp nhÊt 15,2 OC; sù chªnh lÖch nhiÖt ®é gi÷a th¸ng cao nhÊt vµ th¸ng thÊp nhÊt lµ 17,2 OC.
- Tæng sè giê n¾ng trung b×nh n¨m lµ 1.437 giê, trong ®ã th¸ng cã nhiÒu n¾ng trong n¨m lµ th¸ng T¸m, th¸ng cã giê n¾ng Ýt lµ th¸ng Hai.
- Cã 2 mïa giã chÝnh, gåm: Giã mïa §«ng B¾c xuÊt hiÖn tõ th¸ng Mêi ®Õn th¸ng Ba n¨m sau; Giã mïa §«ng Nam tõ th¸ng T ®Õn th¸ng ChÝn hµng n¨m. C¸c x· ë vïng cao cã khÝ hËu l¹nh h¬n víi c¸c x· ë vïng thÊp.
3.1.1.3. §Æc ®iÓm ®Þa h×nh:
B¾c Mª thuéc vïng nói trung b×nh cña tØnh Hµ Giang, cã ®é cao trung b×nh trªn 700 m so víi mÆt níc biÓn, ®Þa h×nh kh¸ phøc t¹p, bÞ chia c¾t m¹nh t¹o thµnh nhiÒu khe s©u vµ dèc lín. §Þa h×nh cña huyÖn cao tõ 2 phÝa B¾c vµ Nam råi ®æ dån xuèng s«ng G©m t¹o thµnh thung lòng lßng m¸ng ch¹y tõ §«ng sang T©y. HuyÖn bao gåm c¸c tiÓu vïng mang ®Æc ®iÓm riªng biÖt:
- Vïng nói cao: Gåm c¸c x· Yªn §Þnh, Minh Ngäc, Yªn Phó, Thîng T©n, Minh S¬n, Gi¸p Trung, Yªn Phong, Yªn Cêng, Phiªng Lu«ng, §êng ¢m, §êng Hång vµ Phó Nam, phÇn lín diÖn tÝch ®Êt ë ®Þa h×nh nµy ®Òu cã ®é dèc trªn 25O, ®¸ mÑ lé thiªn t¹o thµnh côm vµ chñ yÕu lµ ®¸ granÝt.
- Vïng ®åi nói thÊp: Gåm c¸c x· Yªn §Þnh, Minh Ngäc, L¹c N«ng, phÇn lín diÖn tÝch ®Êt ë ®Þa h×nh nµy cã ®é dèc nhá h¬n 25O, c¸c ®¸ mÑ mÉu chÊt ë ®Þa h×nh nµy cã ®¸ biÕn chÊt, ®¸ v«i, ®¸ c¸t.
Nh×n chung, ®Þa h×nh huyÖn B¾c Mª kh¸ phøc t¹p, cã ®é dèc lín nªn kh¶ n¨ng tËp trung dßng ch¶y vÒ mïa ma rÊt nhanh, rÊt dÔ g©y nªn lò quÐt, lò èng g©y thiÖt h¹i cho ®Þa ph¬ng. V× vËy, vÊn ®Ò b¶o vÖ rõng ®Çu nguån cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi s¶n xuÊt n«ng, l©m nhiÖp vµ ®êi sèng cña nh©n d©n.
3.1.1.4. §Æc ®iÓm thñy v¨n, s«ng suèi:
S«ng G©m lµ nguån níc mÆt chñ yÕu cña huyÖn B¾c Mª, ch¶y tõ Cao B»ng qua x· Yªn Phong, Phó Nam vÒ trung t©m huyÖn vµ ®æ vÒ huyÖn Na Hang (Tuyªn Quang). Ngoµi ra, huyÖn cßn cã hÖ thèng c¸c con suèi lín nhá ph©n bè r¶i r¸c trong huyÖn ®æ dån vÒ s«ng G©m, trong ®ã cã c¸c con suèi lín nh suèi Minh Ngäc (suèi B¶n Ch×), suèi Ngßi Ma tõ Tïng B¸ ®æ vÒ.
HÖ thèng s«ng suèi cña B¾c Mª do ®Þa h×nh phøc t¹p vµ lîng ma ph©n bè kh«ng ®Òu, v× vËy, vµo mïa ma thêng g©y nªn lò lôt ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t cña nh©n d©n.
Tr÷ lîng níc ngÇm cña huyÖn theo c¸c nghiªn cøu chÝnh thøc vµ kh«ng chÝnh thøc cña c¸c c¬ quan chuyªn ngµnh cho thÊy: ë c¸c x· vïng nói cao mùc níc ngÇm rÊt s©u, tr÷ lîng thÊp, rÊt khã kh¨n cho viÖc khai th¸c nguån níc nµy ®Ó phôc vô cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t.
3.1.2. §Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi:
3.1.2.1. D©n sè vµ lao ®éng:
Theo b¸o c¸o cña Phßng Thèng kª huyÖn B¾c Mª, n¨m 2008 toµn huyÖn cã 42.852 khÈu ngêi víi 14 d©n téc cïng sinh sèng, trong ®ã d©n téc Kinh chiÕm kho¶ng 3,39 %; d©n téc Tµy chiÕm 36,16 %; d©n téc Dao 36,99 %; d©n téc H'M«ng chiÕm 20 %; c¸c d©n téc kh¸c chiÕm 2,77 %. MËt ®é d©n sè trung b×nh toµn huyÖn lµ 51 ngêi/km2.
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhê lµm tèt c«ng t¸c d©n sè kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh nªn tû lÖ ph¸t triÓn d©n sè tù nhiªn cã chiÒu híng gi¶m. N¨m 2000, tû lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn lµ 1,94 %; ®Õn n¨m 2008 tû lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn gi¶m xuèng cßn 1,50 %.
B¾c Mª cã tæng sè 19.054 lao ®éng, trong ®ã lao ®éng ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng - l©m nghiÖp lµ 18.918 ngêi, chiÕm tû lÖ lín, kho¶ng 99,28 % tæng sè lao ®éng. Sè lao ®éng ®îc gi¶i quyÕt viÖc lµm 400 lao ®éng, sè lao ®éng ®îc ®µo t¹o trong n¨m 2008 lµ 6 ngêi.
N¨m 2008, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi lµ 3,64 triÖu ®ång (tÝnh theo gi¸ hiÖn hµnh), cao h¬n b×nh qu©n chung cña tØnh (3,2 triÖu), b×nh qu©n l¬ng thùc 410 kg/ngêi. Sè hé nghÌo gi¶m tõ 1.648 hé (chiÕm 21,5 %) n¨m 2000 xuèng cßn 650 hé (chiÕm 8,60 %) vµo n¨m 2008.
§êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n kh«ng ngõng ®îc c¶i thiÖn. Sè hé cã m¸y thu h×nh, m¸y thu thanh, sè hé ®îc sö dông ®iÖn líi quèc gia ngµy mét t¨ng (100 % c¸c x·). Song nÕu so víi mÆt b»ng chung cña tØnh th× thu nhËp vµ møc sèng b×nh qu©n cña ngêi d©n trong huyÖn cßn ë møc thÊp, sè hé giµu, kh¸ cßn Ýt vµ tËp trung chñ yÕu ë c¸c x· vïng ®åi nói thÊp.
3.1.2.2. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c¸c ngµnh:
Trong nh÷ng n¨m qua nÒn kinh tÕ B¾c Mª cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc, kinh tÕ cã bíc t¨ng trëng kh¸. Tèc ®é t¨ng trëng tæng s¶n phÈm b×nh qu©n hµng n¨m cña huyÖn ®¹t 12 %/n¨m (giai ®o¹n 2005 - 2008) cao h¬n so víi b×nh qu©n cña tØnh (cña tØnh ®¹t 10,58 % giai ®o¹n 2005 - 2008), t¨ng 1,88 % so víi n¨m 2000.
Theo Dù th¶o B¸o c¸o chÝnh trÞ tr×nh §¹i héi ®¹i biÓu §¶ng bé huyÖn lÇn thø VIII th× c¬ cÊu kinh tÕ cña huyÖn n¨m 2008 nh sau: N«ng - l©m - thñy s¶n (55,0 %); C«ng nghiÖp - x©y dùng (30,2 %); Th¬ng m¹i - dÞch vô (14,8 %). C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cã sù chuyÓn dÞch theo híng s¶n xuÊt hµng hãa tÝch cùc theo híng t¨ng dÇn tû träng c«ng nghiÖp - x©y dùng vµ gi¶m dÇn tû träng cña ngµnh n«ng - l©m - thñy s¶n. Tæng s¶n phÈm cña ngµnh n«ng - l©m - thñy s¶n chiÕm 55,0 %; gi¶m 33,80 % so víi n¨m 2000 (n¨m 2000 chiÕm 88,8 %); GDP cña ngµnh c«ng nghiÖp - x©y dùng t¨ng tõ 7,1 % (n¨m 2000) t¨ng lªn 30,2 % (n¨m 2008). Tæng s¶n phÈm cña ngµnh du lÞch - dÞch vô t¨ng tõ 4,1 % n¨m 2000 lªn 14,8 % n¨m 2008.
MÆc dï cã sù chuyÓn dÞch tÝch cùc nhng trong c¬ cÊu kinh tÕ vÉn chøng tá vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ n«ng nghiÖp hiÖn nay. Kinh tÕ c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ c¸c ngµnh dÞch vô tuy cã tèc ®é ph¸t triÓn cao nhng vÉn cßn chiÕm tû träng thÊp. Møc chuyÓn dÞch t¨ng tû träng cña c«ng nghiÖp, dÞch vô vµ gi¶m tû träng cña n«ng l©m ng nghiÖp lµ ®óng híng vµ ®¹t môc tiªu NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng bé huyÖn lÇn thø VII.
Sù chuyÓn dÞch kinh tÕ cña huyÖn cßn theo vïng l·nh thæ, trªn c¬ së ph¸t huy tiÒm n¨ng, thÕ m¹nh cña tõng vïng: Khu vùc miÒn nói ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp, ch¨n nu«i vµ h×nh thµnh c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn g¾n víi vïng nguyªn liÖu. Vïng ®åi nói thÊp ph¸t triÓn c©y l¬ng thùc, nu«i trång ®¸nh b¾t thñy s¶n, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ th¬ng m¹i du lÞch.
3.1.2.2.1. N«ng - l©m - thñy s¶n:
Khu vùc kinh tÕ n«ng - l©m - thñy s¶n vÉn gi÷ vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ cña huyÖn, gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 5,4 %/n¨m (giai ®o¹n 2005 - 2008). Trong n«ng nghiÖp, tõng bíc chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i, ®Çu t s¶n xuÊt ®· g¾n víi chÕ biÕn tiªu thô s¶n phÈm, tÝch cùc phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, lµm giµu vèn rõng, b¶o vÖ c¶nh quan m«i trêng, ®Þnh h×nh ®Çu t ph¸t triÓn c¸c c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy vµ dµi ngµy nh: ChÌ, m¨ng tre B¸t ®é, c©y ¨n qu¶ phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai tõng x·.
a. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp:
* VÒ trång trät: Giai ®o¹n 2005 - 2008, mÆc dï diÔn biÕn thêi tiÕt kh«ng thuËn lîi nhng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng trëng b×nh qu©n ®¹t 5,4 - 5,5 % n¨m, trªn c¶ hai lÜnh vùc trång trät vµ ch¨n nu«i.
DiÖn tÝch lóa c¶ n¨m ®¹t 2.052,48 ha (Vô ®«ng xu©n 562,10 ha; vô mïa 1.490,38 ha), n¨ng xuÊt c¶ n¨m ®¹t 42,95 t¹/ha (Vô ®«ng xu©n 42,4 t¹/ha; vô mïa 43,16 t¹/ha). HuyÖn ®· lùa chän c¸c gièng phï hîp víi tõng vïng vµ ¸p dông c¸c tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ tæng gi¸ trÞ s¶n lîng ®¹t 8.815,78 tÊn.
DiÖn tÝch ng« ®«ng xu©n gi¶m dÇn, gi¶m b×nh qu©n 44,1 ha/n¨m; n¨ng xuÊt t¨ng dÇn, nhng vÉn cßn thÊp so víi c¸c huyÖn kh¸c trong tØnh. §îc sù hç trî cña tØnh, huyÖn ®· chñ ®éng chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång th©m canh c¸c lo¹i gièng ng« míi cã n¨ng suÊt cao, chÊt lîng tèt, n¨ng xuÊt æn ®Þnh 17,01 t¹/ha.
B×nh qu©n l¬ng thùc 410 kg/ngêi/n¨m, thu nhËp b×nh qu©n ®¹t 21,7 triÖu ®ång trªn 1 ®¬n vÞ diÖn tÝch, t¨ng 3,52 triÖu ®ång so víi n¨m 2005.
* VÒ ch¨n nu«i: Do ®îc ®Çu t vay vèn c¸c ch¬ng tr×nh dù ¸n cña tØnh, ®· c¶i t¹o ®µn gia sóc, gia cÇm nªn ch¨n nu«i ph¸t triÓn æn ®Þnh,… C«ng t¸c thó y ®îc thùc hiÖn tèt, kiÓm so¸t, khèng chÕ, ng¨n ngõa thµnh c«ng nhiÒu dÞch bÖnh gia sóc gia cÇm. N¨m 2008, tæng ®µn tr©u cã 14.436 con, ®µn bß 6.304 con, ®µn lîn 24.782 con, ®µn dª 12.568 con, ®µn gia cÇm cã 110.758 con.
MÆc dï ho¹t ®éng ch¨n nu«i ph¸t triÓn æn ®Þnh, nhÞp ®é t¨ng trëng kh¸, ®· cã bíc c¶i thiÖn vÒ gièng nhng do quy m« ®µn cßn nhá, cha h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn canh cã n¨ng suÊt, chÊt lîng cao ®ñ xuÊt khÈu, do vËy ngµnh ch¨n nu«i vÉn cha ®ñ søc trë thµnh t¸c nh©n lµm thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh ch¨n nu«i vÉn gi÷ ë møc thÊp trong gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña huyÖn.
b. S¶n xuÊt l©m nghiÖp:
DiÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp n¨m 2008 lµ 46.300,33 ha; chiÕm trªn 55,4 % tæng diÖn tÝch tù nhiªn song diÖn tÝch thùc sù cã c©y rõng chØ cßn ë møc thÊp. V× vËy, c«ng t¸c trång rõng, qu¶n lý, b¶o vÖ rõng thêi gian qua ®· ®îc huyÖn chó träng mçi n¨m trång míi ®îc 200 ha rõng. HuyÖn ®· huy ®éng nhiÒu nguån vèn ®Çu t cho c«ng t¸c trång, ch¨m sãc vµ b¶o vÖ rõng, ®Èy m¹nh c«ng t¸c trång rõng phßng hé, kÕt hîp víi khoanh nu«i phôc håi vµ b¶o vÖ rõng, ®Æc biÖt lµ rõng ®Çu nguån. Ph¸t triÓn trång rõng kinh tÕ trªn ®Êt trèng ®åi träc. N¨m 2008, diÖn tÝch rõng tËp trung trång ®îc 300 ha vµ trªn 4.600 ha c©y ph©n t¸n; diÖn tÝch rõng khoanh nu«i t¸i sinh lµ 4.441,0 ha; n©ng ®é che phñ rõng tõ 42,5 % (n¨m 2005) lªn 55,4 % (n¨m 2008).
c. Thñy s¶n:
ViÖc ®¸nh b¾t nu«i trång thñy s¶n t¹i c¸c x· vïng lßng hå thñy ®iÖn Tuyªn Quang, ®ång thêi nh©n réng m« h×nh nu«i c¸ bÌ t¹i c¸c x· Yªn Phó, L¹c N«ng, Yªn Phong, Thîng T©n,… t¹o c«ng ¨n viÖc lµm ._. ®Þnh híng cña tØnh vµ cña huyÖn vÒ viÖc ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ hµng hãa th× ë B¾c Mª cã 3 lo¹i c©y ¨n qu¶ hµng hãa chÝnh ®îc u tiªn ®a vµo trång ®ã lµ c©y ¨n qu¶ cã mói, hång kh«ng h¹t vµ xoµi. Trªn c¬ së ®ã, nghiªn cøu nµy ®· ®Ò xuÊt trång c©y ¨n qu¶ cho huyÖn B¾c Mª nh sau: C©y ¨n qu¶ cã mói 81,89 ha; hång kh«ng h¹t 90,23 ha; xoµi 118,89 ha. Ngoµi ra cÇn gi÷ l¹i c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ kh¸c ®· ®îc trång vµ thu ho¹ch ë quy m« nhá nh nh·n, v¶i, mËn, ®µo,… Nh÷ng lo¹i c©y ¨n qu¶ trªn ®îc ®Ò xuÊt trång chñ yÕu trªn c¸c ch©n ®Êt ®åi cã tÇng ®Êt dµy, gÇn c¸c khu d©n c vµ ®êng giao th«ng; chñ yÕu ë c¸c x· nh: Gi¸p Trung, Yªn Phó, L¹c N«ng, Yªn Cêng.
C«ng thøc lu©n canh cho nhãm c©y trång hµng hãa ng¾n ngµy cña huyÖn B¾c Mª ®îc thÓ hiÖn ë B¶ng 3.27.
B¶ng 3.27. Bè trÝ c«ng thøc lu©n canh cho nhãm c©y trång hµng hãa ng¾n ngµy
TT
Vô Xu©n
Vô mïa
C¬ cÊu hai vô
1
Lóa níc xu©n
Lóa níc mïa
Th¸ng 1; 2 - 5
Th¸ng 6, 7 - 9; 10
2
Ng« xu©n
Lóa mïa
Th¸ng 2 - 5
Th¸ng 6, 7 - 9; 10
3
L¹c xu©n
Lóa mïa
Th¸ng 2; 3 - 6
Th¸ng 6, 7 - 9; 10
4
§Ëu t¬ng
Lóa mïa
Th¸ng 2; 3 - 6
Th¸ng 6, 7 - 9; 10
5
Rau xu©n
Lóa mïa
Th¸ng 1; 2 - 5
Th¸ng 6, 7 - 9; 10
6
Khoai sä xu©n
Lóa mïa
Th¸ng 1; 2 - 5
Th¸ng 6, 7 - 9; 10
7
Ng« xu©n
Ng« mïa
Th¸ng 2; 3 - 6
Th¸ng 7 - 9; 10
8
L¹c xu©n
L¹c mïa
Th¸ng 2; 3 - 6
Th¸ng 7 - 9; 10
9
§Ëu t¬ng xu©n
§Ëu t¬ng mïa
Th¸ng 2; 3 - 6
Th¸ng 7 - 9; 10
10
§Ëu ®ç xu©n
§Ëu ®ç mïa
Th¸ng 2; 3 - 6
Th¸ng 7 - 9; 10
11
Rau xu©n
Rau mïa
Th¸ng 1; 2 - 5
Th¸ng 6, 7 - 9; 10
C¬ cÊu mét vô
12
Lóa n¬ng mïa
Th¸ng 4, 5 - 8; 9
13
Ng« xu©n
Th¸ng 2; 3 - 6
14
Khoai sä xu©n
Th¸ng 1; 2 - 5; 6
3.5.3.2. §Ò xuÊt bè trÝ c©y trång cho nhãm c©y nguyªn liÖu l©m s¶n:
a) C¸c c©y trång cung cÊp nguyªn liÖu sîi ng¾n:
Loµi c©y trång chÝnh ®îc x¸c ®Þnh vµ u tiªn trång trong nhãm nµy lµ Keo tai tîng (Acacia mangium), ®©y lµ c©y trång cã vïng sinh th¸i réng, ph¸t triÓn tèt ë nh÷ng vïng ®Êt cã ®é cao díi 700 m, trång trªn ®Þa h×nh cã ®é dèc < 30O. Keo tai tîng cã kh¶ n¨ng c¶i t¹o ®Êt vµ chèng chÞu ®îc s©u bÖnh h¹i nªn cã kh¶ n¨ng quay vßng s¶n xuÊt nhiÒu chu kú trªn cïng mét diÖn tÝch ®Êt. Keo tai tîng mäc nhanh, chu kú kinh doanh chØ díi 8 n¨m, nh÷ng vïng ®Êt tèt chu kú kinh doanh cã thÓ 6 n¨m. Trong mét chu kú kinh doanh, Keo tai tîng cã thÓ cung cÊp tõ 60 - 120 m3 gç trßn/ha.
Trong thùc tÕ, Keo tai tîng ®· ®îc trång vµ khai th¸c trªn ®Þa bµn cña huyÖn vµ trong tØnh Hµ Giang lµm nguyªn liÖu cung cÊp cho c¸c nhµ m¸y giÊy, tuy nhiªn, cha ®îc chó träng quy hoach tËp trung. Ngoµi c©y Keo tai tîng th× cã hai lo¹i c©y kh¸c n»m trong nhãm nµy còng ®îc xem xÐt ®ã lµ c©y Mì (Manglietia glauca) vµ c©y Bå §Ò (Styrax tonkinensis). XÐt vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ trªn mét ®¬n vÞ b¸n ra th× gi¸ nguyªn liÖu cña hai lo¹i c©y nµy cao h¬n Keo tai tîng, nhng thêi kú kinh doanh cña hai lo¹i c©y nµy dµi h¬n 1 - 2 n¨m vµ n¨ng suÊt thÊp h¬n.
Trªn c¬ së xÐt vÒ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, thÞ trêng nguyªn liÖu, ®Æc biÖt lµ dùa vµo nhu cÇu vÒ nguyªn liÖu cña côm c«ng nghiÖp Nam Quang, c¸c lo¹i c©y nµy ®îc ®Ò xuÊt khoanh nu«i vµ trång míi trong vïng ®iÒu tra víi diÖn tÝch 2.221,87 ha; trong ®ã u tiªn trång c©y Keo tai tîng víi diÖn tÝch 1.401,67 ha; diÖn tÝch cßn l¹i bè trÝ trång hai lo¹i c©y chñ ®¹o lµ Mì, Bå ®Ò vµ c¸c c©y nguyªn liÖu gç giÊy kh¸c nh B¹ch ®µn. Nh÷ng vïng ®Êt ®îc u tiªn ®Ò xuÊt cho nhãm c©y nµy lµ nh÷ng vïng cã tÇng ®Êt dµy, ®é dèc díi 25O (u tiªn cho trång Keo tai tîng), ph©n bè ë ®é cao díi 700 m, lµ nh÷ng vïng cã ®Êt rõng trång s¶n xuÊt, rõng tù nhiªn s¶n xuÊt, rõng khoanh nu«i vµ ®Êt ®åi nói cha sö dông hoÆc ®Êt n¬ng rÉy kh«ng thÝch hîp víi c¸c c©y trång n«ng nghiÖp chuyÓn sang trång rõng,... Nh÷ng vïng ®Êt nµy phÇn lín ®îc ®Þnh híng lµ gÇn c¸c trôc ®êng giao th«ng, dÔ khai th¸c vµ vËn chuyÓn ë tÊt c¶ c¸c x· trong huyÖn.
b) C¸c c©y trång cung cÊp nguyªn liÖu sîi dµi:
C¸c c©y trång ®îc x¸c ®Þnh lµ cung cÊp nguyªn liÖu sîi dµi bao gåm:
- C©y VÇu tù nhiªn (Indosasa amabilis), ®©y lµ lo¹i c©y b¶n ®Þa, mäc tù nhiªn lµ chñ yÕu, c©y cã biªn ®é sinh th¸i réng, mäc rÊt tèt ë nh÷ng khu rõng thø sinh sau khai th¸c kiÖt hay sau n¬ng rÉy ë ®é cao tõ 100 - 800 m. Trªn c¸c vïng ®Êt dèc, lo¹i c©y nµy thêng mäc hçn giao víi c¸c c©y gç a s¸ng. C©y cã th©n ngÇm mäc t¶n nªn t¸i sinh rÊt tèt, ngay c¶ khi rõng bÞ ch¸y th©n ngÇm cña chóng vÉn ph¸t triÓn n¶y mÇm ®îc. VÇu ®îc ®Þnh híng ph¸t triÓn thµnh vïng nguyªn liÖu cung cÊp cho nhµ m¸y giÊy, ngoµi ra c©y trång nµy cßn cã thÓ t¹o thµnh c¸c vïng rõng phßng hé côc bé cho c¸c khu vùc ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C©y VÇu Ýt ph¶i ch¨m sãc, kü thuËt khoanh nu«i ®¬n gi¶n vµ kh¶ n¨ng cung cÊp nguyªn liÖu kh¸ tèt víi kho¶ng 5 - 7 tÊn nguyªn liÖu/ha/n¨m. C©y VÇu tù nhiªn ®îc ®Þnh híng khoanh nu«i tËp trung ë nh÷ng ®Êt rõng hçn giao trong vïng nghiªn cøu, rõng VÇu tù nhiªn cã chøc n¨ng s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ trång dÆm c©y VÇu trªn ®Êt sau n¬ng rÉy ®Ó ph¸t triÓn thµnh vïng nguyªn liÖu.
- Luång (Dendrocalamus membranceus) ®©y lµ lo¹i c©y a ®Êt dµy, Èm, cã hµm lîng mïn cao. Luång cã n¨ng suÊt cao nhÊt trong tÊt c¶ c¸c lo¹i c©y cung cÊp nguyªn liÖu sî dµi, tuy nhiªn ®©y lµ loµi c©y ®ßi hái nhiÒu vÒ kü thuËt trång vµ ch¨m sãc còng nh kh¸ kÐn ®Êt. NÕu trång Luång sau 10 n¨m víi kü thuËt ch¨m sãc ph¸t triÓn tèt th× hµng n¨m cã thÓ cung cÊp nguyªn liÖu tõ 7 - 12 tÊn/ha. V× yªu cÇu vÒ ®Êt ®ai vµ kü thuËt ch¨m sãc khã vµ thêi gian kinh doanh dµi nªn Luång chØ ®îc ®Þnh híng trång trong vïng ®iÒu tra ë nh÷ng ch©n ®Êt ven s«ng suèi, ch©n l« vµ ®Êt trong c¸c hé gia ®×nh.
- DiÔn trøng (Dendrocalamus parigemmiferus) ®©y lµ lo¹i c©y trång b¶n ®Þa cßn ®îc gäi lµ M¹y puèc ban, Lau ma, Lau viªn, M¹y ngôm, M¹y cÊy, Mêi lay. C©y mäc côm, cao 15 - 25 m, ®êng kÝnh 8 - 12 cm, lãng dµi 30 - 40 cm. DiÔn trøng ®îc trång ë ®é cao 300 - 800 m, trªn ®Êt ph¸t triÓn trªn ®¸ mÑ G¬nai, phiÕn th¹ch mica cã mÇu vµng, ®á vµng hay ®á. DiÔn trøng thêng ®îc dïng lµm vËt liÖu x©y dùng vµ c¸c vËt dông kh¸c nh sµn nhµ, d¸t giêng, mµnh tre,... L¸ DiÔn trøng lµ mét mÆt hµng xuÊt khÈu. XÐt vÒ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ hiÖn tr¹ng c©y trång, c©y DiÔn trøng còng ®îc ®Þnh híng lµm c©y nguyªn liÖu giÊy. C©y trång nµy thêng mäc thµnh côm lín, nªn khi trång tËp trung sÏ khã khai kh¸c, v× vËy trong ph¬ng ¸n nµy c©y DiÔn trøng ®îc ®Þnh híng khoanh nu«i vµ trång míi thµnh c¸c vïng nhá ë nh÷ng ch©n ®Êt thÊp gÇn suèi vµ lµ nh÷ng n¬i dÔ khai th¸c vµ vËn chuyÓn ë tÊt c¶ c¸c x· trong huyÖn, tËn dông nh÷ng vïng ®Êt nhá ven suèi ®Ó trång lo¹i c©y nµy, võa tËn dông ®îc diÖn tÝch ®Êt trèng vµ phßng hé côc bé.
Ngoµi 3 lo¹i c©y trång chÝnh ë trªn th× cßn cã c¸c loµi tre gièng ®Þa ph¬ng kh¸c còng cã thÓ lµm nguyªn liÖu cho nhµ m¸y giÊy. Nhng kh«ng khuyÕn c¸o trång tËp trung v× c¸c c©y trång nµy cho n¨ng suÊt thÊp vµ khã khai th¸c.
Víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai trong vïng ®iÒu tra th× nhãm c¸c c©y trång trªn ®îc ®Þnh híng trång vµ khoanh vïng nguyªn liÖu víi diÖn tÝch 789,38 ha; trong ®ã u tiªn khoanh nu«i rõng VÇu tù nhiªn 573,95 ha. C¸c vïng u tiªn cho ph¸t triÓn c©y trång nguyªn liÖu sîi dµi tËp trung ë c¸c x· §êng ¢m, Gi¸p Trung, Minh Ngäc, Minh S¬n, Phó Nam, Yªn §Þnh.
DiÖn tÝch c¸c c©y trång hµng hãa vµ c©y trång lµm nguyªn liÖu huyÖn B¾c Mª ®îc thèng kª trong B¶ng 3.28.
DiÖn tÝch c¸c c«ng thøc lu©n canh cña c©y trång ng¾n ngµy vµ c¸c c©y trång dµi ngµy ®îc thèng kª chi tiÕt theo cÊp x· ë trong B¶ng 3.29.
B¶ng 3.28. DiÖn tÝch canh t¸c c¸c lo¹i c©y trång ®Ò xuÊt (ha)
TT
C¸c lo¹i
c©y trång
Kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai
HiÖn tr¹ng
2008
§Ò xuÊt 2015
§Þnh híng
cña huyÖn
Kh¶ n¨ng ®¸p øng (%)
1
Lóa níc
S1: 853,99
2.118,08
2.681,30
2.762,1
97,07
S2: 5.934,60
2
Lóa n¬ng
S1: 1.016,82
389,40
932,44
1.157,9
80,53
S2: 7.866,78
3
Ng«
S1: 620,73
3.698,70
3.474,31
3.500,0
99,27
S2: 8.367,30
4
L¹c
S1: 493,14
358,55
748,20
1.500,0
49,88
S2: 2.125,10
5
§Ëu t¬ng
S1: 424,16
1.032,58
1.261,61
2.100,0
60,08
S2: 5.849,35
6
§Ëu ®ç
S1: 1.515,60
264,00
268,52
-
-
S2: 5.651,57
7
Rau
S1: 2.073,47
497,00
492,31
-
-
S2: 5.843,95
8
Khoai sä
S1: 1.546,02
114,20
112,70
-
-
S2: 4.329,23
9
M¨ng
S1: 2.433,66
120,77
-
-
S2: 7.681,73
10
Cam
S1: 620,73
64,40
81,89
-
-
S2: 4.775,37
11
Hång
S1: 2.679,80
43,41
90,23
-
-
S2: 4.597,59
12
Xoµi
S1: 1.300,70
114,18
118,87
-
-
S2: 6.966,13
13
ChÌ
S1: 1.308,83
606,00
688,00
651,00
105,6
S2: 6.016,16
14
C©y nguyªn liÖu
sîi dµi
S1: 3.726,18
-
789,38
-
-
S2: 5.672,68
15
C©y nguyªn liÖu
sîi ng¾n
S1: 5.833,52
-
2.221,87
-
-
S2: 3.103,72
(-): Kh«ng x¸c ®Þnh ®îc
S1: ThÝch hîp cao
S2: ThÝch hîp trung b×nh
B¶ng 3.29. Thèng kª diÖn tÝch c¸c c¬ cÊu c©y trång hµng hãa vµ c©y nguyªn liÖu theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh (ha)
STT
C¬ cÊu
c©y trång
Ph©n theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh
Gi¸p
Trung
Yªn
§Þnh
Yªn
Phó
Yªn
Phong
Minh
Ngäc
L¹c
N«ng
Phó
Nam
I. C©y trång hµng hãa:
1
Lóa xu©n - Lóa mïa
12,24
220,72
81,36
25,78
200,05
117,81
49.30
2
Ng« xu©n - Lóa mïa
177,32
-
-
-
-
-
-
3
L¹c xu©n - Lóa mïa
-
-
20,43
-
5,14
4,61
64.64
4
§Ëu t¬ng xu©n - Lóa mïa
34,40
-
165,42
-
15,35
9,95
-
5
Rau xu©n - Lóa mïa
-
1,20
78,56
35,94
-
-
-
6
Khoai sä xu©n - Lóa mïa
-
-
50,12
-
-
-
-
7
Ng« xu©n - Ng« mïa
49,73
1,16
36,53
20,41
2,73
22,77
6.21
8
L¹c xu©n - L¹c mïa
38,17
4,03
13,33
33,31
120,77
19,59
7.67
9
§Ëu t¬ng xu©n - §Ëu t¬ng mïa
51,56
105,48
16,71
43,22
14,36
26,15
15.31
10
§Ëu ®ç xu©n - §Ëu ®ç mïa
7,22
-
35,72
9,52
-
-
26.45
11
Rau xu©n - Rau mïa
16,40
-
-
4,07
3,29
20,54
10.99
12
Lóa n¬ng mïa
68,61
5,69
44,75
116,33
28,17
19,07
47.33
13
Ng« xu©n
308,56
60,41
70,77
121,97
80,28
159,49
91.46
14
Khoai sä xu©n
-
-
-
9,99
-
0,83
33.87
15
Tre m¨ng B¸t §é
-
-
76,82
2,61
8,60
24,68
5.09
16
ChÌ
113,33
100,77
132,02
32,21
37,03
72,34
41.78
17
Cam
-
-
24,06
9,27
8,13
11,01
-
18
Hång kh«ng h¹t
33,62
-
-
-
6,98
25,86
2.53
19
Xoµi
4,11
-
20,98
1,05
-
77,66
-
Tæng céng:
915.27
499,46
867,58
465,68
530,88
612,36
402,63
II. C©y nguyªn liÖu l©m s¶n:
20
Nguyªn liÖu sîi dµi
69,90
133,73
94,45
6,76
77,73
135,80
65.61
21
Nguyªn liÖu sîi ng¾n
104,94
-
215,18
117,83
146,12
150,24
81.90
Tæng céng:
174.84
133,73
309,63
124,59
223,85
286,04
147,51
III. C©y rõng kh¸c:
-
-
-
-
-
138,88
-
DiÖn tÝch ®iÒu tra (I+II+III)
1.090,11
633,19
1.177,21
590,27
754,73
1.037,28
550,14
Tæng DTTN
4.450,00
4.137,00
7.642,00
4.632,00
9.192,00
14.714,00
1.231,00
TiÕp B¶ng 3.29. Thèng kª diÖn tÝch c¸c c¬ cÊu c©y trång hµng hãa vµ c©y nguyªn liÖu theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh (ha)
STT
C¬ cÊu
c©y trång
Ph©n theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh
Tæng
diÖn tÝch
Yªn
Cêng
Thîng
T©n
§êng
¢m
§êng
Hång
Phiªng
Lu«ng
Minh
S¬n
I. C©y trång hµng hãa:
1
Lóa xu©n - Lóa mïa
24,25
14,76
-
-
-
57.68
803,95
2
Ng« xu©n - Lóa mïa
-
-
-
130,27
-
72.91
380,50
3
L¹c xu©n - Lóa mïa
-
28,63
4,67
-
37,90
10.74
176,76
4
§Ëu t¬ng xu©n - Lóa mïa
49,46
8,53
-
25,01
-
23.31
331,43
5
Rau xu©n - Lóa mïa
16,32
2,57
-
-
-
-
134,59
6
Khoai sä xu©n - Lóa mïa
-
-
-
-
-
-
50,12
7
Ng« xu©n - Ng« mïa
43,44
13,45
88,33
89,09
30,06
57.78
461,69
8
L¹c xu©n - L¹c mïa
4,19
10,85
-
-
-
33.81
285,72
9
§Ëu t¬ng xu©n - §Ëu t¬ng mïa
-
40,72
33,61
45,92
28,10
43.95
465,09
10
§Ëu ®ç xu©n - §Ëu ®ç mïa
9,80
-
45,55
-
-
-
134,26
11
Rau xu©n - Rau mïa
-
17,82
39,98
32,64
-
33.13
178,86
12
Lóa n¬ng mïa
37,64
11,22
301,50
151,15
17,14
83.84
932,44
13
Ng« xu©n
453,56
105,57
243,91
166,81
12,14
295.50
2.170,43
14
Khoai sä xu©n
-
-
-
17,89
-
-
62,58
15
Tre m¨ng B¸t §é
-
1,28
-
-
-
1.69
120,77
16
ChÌ
26,89
28,03
12,01
26,70
44,87
20.02
688,00
17
Cam
-
27,16
-
-
-
2.26
81,89
18
Hång kh«ng h¹t
13,16
1,92
-
1,49
4,67
-
90,23
19
Xoµi
15,07
-
-
-
-
-
118,87
Tæng céng:
693,78
312,51
769,56
686,97
174,88
736,62
7.668.18
II. C©y nguyªn liÖu l©m s¶n:
20
Nguyªn liÖu sîi dµi
27,07
-
76,37
-
-
101,96
789.38
21
Nguyªn liÖu sîi ng¾n
510,55
57,35
123,73
393,58
16,64
303,81
2,221.87
Tæng céng:
174,84
537,62
57,35
200,10
393,58
16,64
3.011,25
III. C©y rõng kh¸c:
43,08
-
280,40
62,21
-
524,57
524,57
DiÖn tÝch ®iÒu tra (I+II+III)
1.274,48
369,86
1.250,06
1.142,76
191,52
1.142,39
11.204,00
Tæng DTTN
4.418,00
7.121,00
6.967,00
8.876,00
6.711,00
3.733,00
83.824,00
3.6. §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n vÒ sö dông ®Êt:
Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, kh¶o s¸t t¹i huyÖn B¾c Mª, c¸c nguyªn nh©n g©y ra tho¸i hãa ®Êt cña huyÖn díi ®©y ®îc coi lµ chñ yÕu:
- Canh t¸c bÊt hîp ph¸p trªn ®Êt dèc.
- Sö dông ph©n bãn cha hiÖu qu¶.
- ¶nh hëng cña thiªn nhiªn nh lò quÐt, s¹t lë ®Êt...
Do ®ã c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ ®Êt ®îc khuyÕn c¸o nh sau:
- X©y dùng c¸c c«ng thøc lu©n canh hîp lý ®èi víi tõng vïng ®Êt nh»m ®¶m b¶o ®îc sù bÒn v÷ng vÒ mÆt sinh häc.
- Bè trÝ thêi vô c©y trång ng¾n ngµy vµ dµi ngµy mét c¸ch hîp lý.
- Bãn ®ñ vµ c©n ®èi c¸c lo¹i ph©n h÷u c¬ vµ v« c¬ cho c©y trång theo quy tr×nh canh t¸c ®Ó ®¶m b¶o n¨ng xuÊt c©y trång, duy tr× vµ c¶i thiÖn ®é ph× nhiªu ®Êt mét c¸ch bÒn v÷ng.
- Dïng tµn d c©y trång sau thu ho¹ch (th©n l¸ ng«, ®Ëu...) lµm ph©n xanh t¹i chç t¨ng hµm lîng mïn, ®é xèp, c¶i t¹o ®é ph× nhiªu ®Êt. NÕu cã ®iÒu kiÖn vÒ thêi gian vµ lao ®éng th× r¶i chóng däc theo ®êng ®ång møc sau khi gieo hoÆc b¨m vµ vïi vµo ®Êt lóc lµm ®Êt.
- Lµm ®Êt theo ®êng ®ång møc, ®Ó dÇn dÇn thµnh bËc thang b»ng c¸ch cÇy bõa ngang dèc. Lµm m¬ng dµi, m¬ng côt hay t¹o c¸c hè vÈy c¸ lµm h¹n chÕ tèi ®a lîng ®Êt tr«i vµ gi÷ Èm.
- §èi víi c¸c gi¶i nói hay vïng ®åi cã diÖn tÝch lín th× nªn trång c¸c c©y l©m nghiÖp trªn ®Ønh vµ canh t¸c n«ng nghiÖp ë sên vµ ch©n ®åi theo c¸c m« h×nh n«ng - l©m kÕt hîp.
- §èi víi c¸c vïng ®åi cã nhiÒu ®¸ lÉn trªn bÒ mÆt cã thÓ thu gom xÕp thµnh c¸c bê ®¸ võa cã t¸c dông c¾t dßng ch¶y mÆt, gi¶m ®Êt tr«i, võa s¹ch ruéng, dÔ canh t¸c.
- §èi víi c¸c lo¹i h×nh trång c©y l©u n¨m, trong nh÷ng n¨m ®Çu kiÕn thiÕt c¬ b¶n cÇn trång xen mét sè gièng c©y hä ®Ëu hoÆc c©y l¬ng thùc kh¸c ®Ó t¨ng thªm thu nhËp vµ che phñ ®Êt trèng xãi mßn.
- C¶i t¹o l¹i hÖ thèng tíi, ®ång thêi c¶i t¹o c¸c vïng ®Êt thÊp tròng thêng bÞ ngËp níc ®Ó th©m canh t¨ng vô, nÕu kh«ng c¶i t¹o ®îc th× cã thÓ chuyÓn sang lóa c¸, hoÆc nu«i c¸.
MÆt kh¸c, B¾c Mª lµ huyÖn miÒn nói, ®Þa h×nh phøc t¹p. Do v©y, gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò canh t¸c bÊt hîp lý trªn ®Êt dèc lµ viÖc lµm mang tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. V× vËy, ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p trèng xãi mßn, röa tr«i nh: Trång c©y, lµm b¨ng ch¾n theo ®êng ®ång møc; lµm m¬ng dµi, m¬ng côt, t¹o bê ®Ó h¹n chÕ dßng níc, gi÷ Èm,...; lµm ruéng bËc thang cho canh t¸c lóa hay t¹o bån, lµm hè vÈy c¸ ®èi víi c©y ¨n qu¶...T¹o c¸c b¨ng ph©n xanh vµ canh t¸c theo b¨ng; trång c©y ch¾n giã; n«ng l©m kÕt hîp; ...canh t¸c theo ®êng ®ång møc; trång c©y trong r·nh; trång c©y trong hè; t¹o bån; phñ ®Êt; s¾p xÕp bè trÝ theo thêi vô c©y trång; xíi x¸o lµm cá...
Nh÷ng t¸c ®éng xÊu cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn lµ khã tr¸nh khái, cÇn cã hÖ thèng dù b¸o, c¶nh b¸o ®Ó tõ ®ã cã ph¬ng ¸n quy ho¹ch, ®Þnh híng sö dông ®Êt hiÖu qu¶.
KÕT LUËN Vµ §Ò NGHÞ
1. KÕt luËn:
Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi "§¸nh gi¸ ®Êt ®ai phôc vô quy ho¹ch sö dông ®Êt n«ng nghiÖp huyÖn B¾c Mª tØnh Hµ Giang", cã thÓ rót ra mét sè kÕt luËn sau:
1.1. Trªn c¬ së kÕt qu¶ x©y dùng c¸c b¶n ®å ®¬n tÝnh, chång xÕp b¶n ®å b»ng kü thuËt GIS, ®· x©y dùng ®îc b¶n ®å §¬n vÞ ®Êt ®ai ë tû lÖ 1:25.000, gåm 46 ®¬n vÞ thÓ hiÖn trªn b¶n ®å. Mçi ®¬n vÞ ®Êt ®ai ®· thÓ hiÖn chÊt lîng ®Êt vµ kh¶ n¨ng sö dông ®Êt, ®îc thèng kª theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh.
1.2. Tõ b¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai, ®· tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ møc ®é thÝch hîp ®Êt ®ai chi tiÕt cho 15 nhãm, lo¹i c©y trång, x©y dùng b¶n ®å thÝch nghi ®Êt ®ai vµ ®· tæng hîp ®îc 36 kiÓu thÝch hîp ®Êt ®ai vµ ®· ®îc thèng kª diÖn tÝch theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh.
1.3. Trªn c¬ së nghiªn cøu kh¶ n¨ng thÝch hîp ®Êt ®ai vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c lo¹i c©y trång hµng hãa vµ c¸c lo¹i c©y trång l©m nghiÖp cã kh¶ n¨ng cung cÊp nguyªn liÖu cho chÕ biÕn gç, giÊy ®· ®Ò xuÊt ra 22 c¬ cÊu c©y trång phï hîp vµ hiÖu qu¶ cho hai nhãm c©y trång trªn, ®Ò xuÊt ra c¸c ph¬ng ¸n khoanh nu«i c¸c vïng nguyªn liÖu tËp trung trªn quy m« diÖn tÝch ®iÒu tra lµ 11.204 ha trªn toµn huyÖn .
2. §Ò nghÞ:
2.1. §Ó kiÓm ®Þnh nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi cÇn ®Çu t cho c«ng t¸c nghiªn cøu, triÓn khai viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång trong huyÖn theo nh÷ng ®Ò xuÊt ®· nªu.
Trong qu¸ tr×nh chän lùa chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, th©m canh t¨ng vô... cÇn lu ý ¸p dông c¸c tiÕn bé kü thuËt tæng hîp, tr¸nh bãc lét ®Êt, ng¨n chÆn kh¶ n¨ng ®Êt bÞ xãi mßn, tho¸i hãa g©y hËu qu¶ nghiªm träng ®Õn tÝnh bÒn v÷ng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng nh ¶nh hëng ®Õn m«i trêng sinh th¸i.
2.2. §èi víi c¸c vïng s¶n xuÊt chuyªn canh hoÆc ®Þa bµn x·, cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu chi tiÕt h¬n ®Ó cã ®îc nh÷ng ®Ò xuÊt cô thÓ h¬n.
TµI LIÖU THAM KH¶O CHÝNH
TIÕNG VIÖT
1. Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT. Tiªu chuÈn Ngµnh. Quy tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai phôc vô n«ng nghiÖp. 10 TCN 343-98. NXB N«ng nghiÖp. Hµ Néi. 1999.
2. Bé N«ng nghiÖp. Tiªu chuÈn Ngµnh. Quy ph¹m ®iÒu tra lËp b¶n ®å ®Êt tû lÖ lín. 10TCN 68-84. Hµ Néi. 1984.
3. Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT. QuyÕt ®Þnh sè 06/2005/Q§-BNN ban hµnh ngµy 24/1/2005 kÌm theo Quy ®Þnh NghiÖm thu trång rõng, khoanh nu«i xóc tiÕn t¸i sinh rõng, ch¨m sãc rõng trång, b¶o vÖ rõng, khoanh nu«i phôc håi rõng tù nhiªn.
4. Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT. Website cña Côc L©m nghiÖp . Kü thuËt trång c©y l©m nghiÖp.
5. Bé L©m nghiÖp. QuyÕt ®Þnh sè 200/Q§-KT ban hµnh ngµy 31/3/1993 kÌm theo Quy ph¹m c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt l©m sinh ¸p dông cho rõng s¶n xuÊt gç vµ tre nøa (QPN/14-92).
6. Héi Khoa häc §Êt ViÖt Nam. §Êt ViÖt Nam. NXB N«ng NghiÖp. Hµ Néi. 2000.
7. Héi Khoa häc §Êt ViÖt Nam. B¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ thùc hiÖn Dù ¸n “Ch¬ng tr×nh Ph©n lo¹i ®Êt ViÖt Nam theo ph¬ng ph¸p quèc tÕ FAO-UNESCO”. Hµ Néi. 1998.
8. Héi Khoa häc §Êt ViÖt Nam. Sæ tay ®iÒu tra ph©n lo¹i ®¸nh gi¸ ®Êt. NXB N«ng nghiÖp. Hµ Néi. 1999.
9. Tæng côc KhÝ tîng Thñy v¨n. C¸c sè liÖu vÒ tµi nguyªn khÝ hËu n«ng nghiÖp c¸c Tr¹m thuéc tØnh Hµ Giang vµ xung quanh tØnh. Hµ Néi. 2002.
10. UBND huyÖn B¾c Mª. B¸o c¸o t×nh h×nh thùc hiÖn nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi n¨m 2008 vµ ph¬ng híng nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n¨m 2009. B¾c Mª, 12/2008.
11. UBND huyÖn B¾c Mª. Dù ¸n ®iÒu chØnh, bæ sung Quy ho¹ch sö dông ®Êt huyÖn B¾c Mª ®Õn n¨m 2010 - 2015. B¾c Mª, 2008.
12. UBND huyÖn B¾c Mª. Phßng Thèng kª. Niªn gi¸m thèng kª huyÖn B¾c Mª n¨m 2008. B¾c Mª, 2009.
13. UBND huyÖn B¾c Mª. ThuyÕt minh b¶n ®å ®Êt huyÖn B¾c Mª - TØnh Hµ Giang. B¾c Mª, 1999.
14. ViÖn Thæ nhìng N«ng hãa. §Ò tµi KN 01-10. YÕu tè dinh dìng h¹n chÕ n¨ng suÊt vµ chiÕn lîc qu¶n lý dinh dìng c©y trång. NXB N«ng nghiÖp. Hµ Néi, 1995.
15. ViÖn Thæ nhìng N«ng hãa. §iÒu tra, ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt ®ai theo ph¬ng ph¸p FAO/UNESCO vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt trªn ®Þa bµn mét tØnh (LÊy tØnh §ång Nai lµm vÝ dô). TËp 1. NXB N«ng nghiÖp. TP. Hå ChÝ Minh, 1997.
16. ViÖn Thæ nhìng N«ng hãa. Sæ tay ph©n bãn. NXB N«ng nghiÖp. Hµ Néi, 2005.
17. ViÖn Thæ nhìng N«ng hãa - Vô Khoa häc C«ng nghÖ vµ ChÊt lîng s¶n phÈm. Nh÷ng th«ng tin c¬ b¶n cña c¸c lo¹i ®Êt chÝnh ViÖt Nam. NXB ThÕ giíi. Hµ Néi. 2001.
TIÕNG ANH
18. Driessen P.M. & Dudal R. (Eds.). Lecture Notes on the Geography, Formation, Properties and Use of the Major Soil of the World. Agricultural University Wageningen, Katholieke Universiteit Leuven. Wageningen and Leuven. 1989.
19. FAO. A Framework for Land Evaluation. Soil Bul. No32. Rome. 1976.
20. FAO. Guidelines for Soil Profile Description. Rome. 1977.
21. FAO. FAO-UNESCO Soil Map of the World. Revised Legend. World Soil Resources Report No. 60. Rome. 1988. Reprinted 1990.
22. FAO. Lecture Notes on the Major Soils of the World. World Soil Resources Report No 94. Rome. 2001.
23. FAO. Guidelines for Distinguishing Soil Subunits in the FAO/UNESCO/ISRIC. Rev. Legend. World Soil Resources Report (Annex 1), 3rd Draft. Rome. 1991.
24. ISRIC. Procedure for Soil Analysis (2nd Ed.). Wageningen. 1987.
25. ISSS/ISRIC/FAO. World Reference Base for Soil Resources. World Soil Resources reports No. 84. Rome. 1998.
Phô lôc
Cải tạo đất đai
TRÌNH BÀY KẾT QUẢ
Phân loại khả năng thích nghi đất đai
Yêu cầu giới hạn của việc sử dụng đất
LOẠI HÌNH SỬ DỤNG ĐẤT
Loại hình sử dụng đất chủ yếu hay loại hình sử dụng đất cụ thể
KHẢO SÁT TÀI NGUYÊN ĐƠN VỊ BẢN ĐỒ ĐẤT ĐAI
SO SÁNH SỬ DỤNG ĐẤT VỚI ĐIỀU KIỆN ĐẤT ĐAI
(a) Đối chiếu
(b) Tác động môi trường
(c) Phân tích kinh tế - xã hội
(d) Kiểm tra thực địa
KHỞI ĐẦU
(a) Mục tiêu
(b) Số liệu và giả thiết
(c) Lập kế hoạch đánh giá đất
Tính chất và chất lượng đất đai
Phụ lục 1: Tiến trình đánh giá đất đai theo FAO, 1976
Phụ lục 2: Các bước xây dựng các bản đồ đơn tính bằng GIS
Số hóa
Bản đồ gốc
Bản đồ số
TT
A
B
C
1
5
D
1
2
7
E
9
3
13
G
6
Biên tập
Kiểm tra
Bản đồ số
Hoàn thiện
Bản đồ chuyên đề
Phân tích thống kê số liệu
TT
A
B
C
1
1
6
4
2
2
3
8
3
3
1
6
Phụ lục 3: Diện tích các Đơn vị đất đai theo đơn vị hành chính huyện Bắc Mê.
ĐVĐĐ
Phân theo đơn vị hành chính
Diện tích
(Ha)
Tỷ lệ
(%)
Giáp Trung
Yên Định
Yên Phú
Yên Phong
Minh Ngọc
Lạc Nông
Phú Nam
Yên Cường
Thượng Tân
Đường Âm
Đường Hồng
Phiêng Luông
Minh Sơn
1
-
-
-
-
68,98
-
-
-
-
-
-
-
-
68,98
0,62
2
-
168,90
71,06
32,54
-
62,40
-
25,95
-
-
-
-
-
360,85
3,22
3
-
-
-
-
159,67
-
-
-
49,43
-
-
-
-
209,10
1,87
4
-
-
13,87
-
2,21
-
-
-
7,37
-
-
-
6,99
30,44
0,27
5
-
-
33,57
-
53,81
-
-
-
1,92
-
-
-
95,32
184,62
1,65
6
-
-
-
-
-
-
-
43,08
-
52,21
-
-
-
95,29
0,85
7
-
-
-
-
-
-
-
-
-
86,63
-
-
-
86,63
0,77
8
-
-
-
92,32
-
-
-
-
-
-
-
-
-
92,32
0,82
9
-
-
-
25,16
-
-
-
-
-
-
-
-
-
25,16
0,22
10
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
47,11
-
-
47,11
0,42
11
-
-
-
-
-
-
20,91
-
-
-
-
-
18,54
39,45
0,35
12
-
-
-
-
-
-
67,33
-
-
-
-
-
3,87
71,20
0,64
13
-
50,37
-
-
-
72,66
-
-
-
-
-
-
-
123,03
1,1
14
-
21,56
20,84
29,39
32,95
13,94
85,13
9,02
-
-
-
-
-
212,83
1,9
15
-
16,82
41,60
35,94
-
12,41
-
4,64
-
-
-
-
-
111,41
0,99
16
40,41
62,90
49,95
-
47,85
48,37
-
-
-
-
8,00
-
-
257,48
2,3
17
13,46
30,75
56,81
-
16,43
23,86
-
-
-
-
16,18
-
-
157,49
1,41
18
-
-
32,43
-
-
200,95
-
179,89
-
-
-
-
-
413,27
3,69
19
-
-
-
-
-
175,39
-
23,05
-
-
-
-
-
198,44
1,77
20
-
-
-
-
-
138,88
-
-
-
-
-
-
-
138,88
1,24
21
-
28,81
-
-
4,27
-
-
-
-
-
-
-
-
33,08
0,3
22
-
-
-
-
42,63
-
-
-
-
-
-
-
-
42,63
0,38
23
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
91,60
-
91,60
0,82
24
26,22
-
-
-
63,42
-
-
5,05
-
-
-
24,54
60,43
179,66
1,6
25
20,79
-
-
-
24,95
-
-
112,95
-
82,66
-
-
-
241,35
2,15
Tiếp Phụ lục 3: Diện tích các Đơn vị đất đai theo đơn vị hành chính huyện Bắc Mê.
ĐVĐĐ
Phân theo đơn vị hành chính
Diện tích
(Ha)
Tỷ lệ
(%)
Giáp Trung
Yên Định
Yên Phú
Yên Phong
Minh Ngọc
Lạc Nông
Phú Nam
Yên Cường
Thượng Tân
Đường Âm
Đường Hồng
Phiêng Luông
Minh Sơn
26
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
52,71
-
-
52,71
0,47
27
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
172,45
-
-
172,45
1,54
28
-
20,76
25,63
-
38,55
73,63
-
125,47
-
-
-
-
14,77
298,81
2,67
29
-
-
-
-
-
-
-
252,40
-
199,96
23,94
-
-
476,30
4,25
30
-
-
-
-
36,35
-
-
-
-
105,59
62,21
-
-
204,15
1,82
31
-
91,48
-
1,49
43,73
-
-
-
-
-
-
-
26,93
163,63
1,46
32
75,10
-
37,27
60,62
-
19,69
-
19,38
-
-
-
-
45,20
257,26
2,3
33
88,22
-
72,27
125,19
-
-
-
-
-
24,70
90,38
-
21,33
422,09
3,77
34
-
-
-
3,69
-
-
88,06
-
-
-
24,82
-
-
116,57
1,04
35
-
-
-
-
-
-
25,06
-
-
-
52,81
-
-
77,87
0,7
36
-
-
-
-
-
-
-
-
26,27
-
-
32,22
-
58,49
0,52
37
-
-
-
-
-
-
-
-
48,35
-
-
-
-
48,35
0,43
38
-
-
5,88
28,05
-
-
6,58
-
9,78
3,60
-
43,16
4,37
101,42
0,91
39
4,26
-
188,18
53,01
-
5,21
47,84
11,68
17,88
9,41
8,83
-
52,88
399,18
3,56
40
546,30
-
265,53
24,56
-
107,54
49,97
322,30
95,54
284,05
448,12
-
351,18
2.495,09
22,26
41
58,49
38,31
61,30
17,68
97,12
-
1,17
35,43
-
33,61
-
-
11,62
354,73
3,17
42
38,43
28,57
55,48
13,41
21,81
-
40,84
14,13
-
179,09
48,79
-
166,00
606,55
5,41
43
45,02
53,63
45,52
19,17
-
-
30,74
-
54,92
147,01
62,36
-
211,69
670,06
5,98
44
92,05
20,33
100,02
28,05
-
82,35
51,24
90,06
58,40
41,54
24,05
-
51,27
639,36
5,71
45
-
-
-
-
-
-
35,27
-
-
-
-
-
-
35,27
0,31
46
41,36
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
41,36
0,37
DTĐT
1.090,11
633,19
1.177,21
590,27
754,73
1.037,28
550,14
1.274,48
369,86
1.250,06
1.142,76
191,52
1.142,39
11.204,00
100,00
Tổng
DTTN
7.668,76
6.994,01
6.723,31
3.754,56
9.221,69
4.644,98
4.430,11
8.898,27
7.142,07
4.464,88
4.147,88
1.231,00
14.756,09
84.077,61
Phụ lục 4: Phân cấp mức độ đánh giá.
STT
Ký hiệu
Phân cấp
Đánh giá
(106đ)
Tổng
Thu nhập
(106đ)
Chi phí
Trung gian
(106đ)
Giá trị
gia tăng
(106đ)
Thu nhập
Hỗn hợp
(106đ)
Giá trị
Ngày công
(1.000 đ/công)
Hiệu xuất
Đồng vốn
(lần)
1
VH
Rất cao
>16
>8
>8
>8
>30
>2
2
H
Cao
12 - 16
6 - 8
6 - 8
6 - 8
20 - 30
1,5 - 2
3
M
TB
8 - 12
4 - 6
4 - 6
4 - 6
15 - 20
1 - 1,5
4
L
Thấp
6 - 8
2 - 4
2 - 4
2 - 4
10 - 15
0,6 - 1
5
VL
Rất thấp
<6
<2
<2
<2
<10
<0,6
- Năng xuất bình quân: Là mức năng xuất thu được trong quá trình điều tra đối với từng loại cây trồng cụ thể.
-Tổng giá trị sản xuất (GO): Là toàn bộ sản phẩm thu được quy ra tiền theo giá thị trường trên 1 ha đất canh tác.
-Chi phí trung gian (IC): Là toàn bộ chi phí vật chất thường xuyên và dịch vụ quy ra theo giá thị trường.
-Giá trị gia tăng (VA): Là phần giá trị tăng thêm của người lao động khi sản xuất trên một đơn vị diện tích cho một công thức luân canh.
VA = GO - IC
-Thu nhập hỗn hợp (MI): là phần thu nhập thuần túy của người sản xuất bao gồm thu nhập của công lao động và lợi nhuận khi sản xuất trên một đơn vị diện tích cho một công thức luân canh.
MI = VA - (A+T)
Trong đó: - A: Là phần giá trị khấu hao tài sản cố định và các chi phí phân bổ.
- T: Là thuế nông nghiệp.
-Giá trị ngày công: Là phần thu nhập thuần túy của người sản xuất trong một ngày lao động khi sản xuất trên một đơn vị diện tích cho một công thức luân canh.
-Hiệu xuất đồng vốn: Là tỷ xuất giữa thu nhập hỗn hợp và chi phí trung gian trên một đơn vị diện tích cho một công thức luân canh.
Phụ lục 5: Nhiệt độ trung bình các xã huyện Bắc Mê
Tên xã
Tháng 1
Tháng 2
Tháng 3
Tháng 4
Tháng 5
Tháng 6
Tháng 7
Tháng 8
Tháng 9
Tháng 10
Tháng 11
Tháng 12
Minh Sơn
15,10
16,50
19,76
23,32
26,50
27,45
27,68
27,13
26,04
23,52
19,97
16,62
Giáp Trung
15,08
16,48
19,75
23,30
26,45
27,40
27,62
27,07
25,98
23,47
19,93
16,59
Đường Âm
15,13
16,51
19,76
23,32
26,52
27,50
27,71
27,16
26,07
23,55
20,02
16,68
Đường Hồng
15,16
16,51
19,76
23,32
26,55
27,55
27,75
27,21
26,12
23,61
20,08
16,74
Yên Phong
15,19
16,51
19,74
23,31
26,58
27,61
27,81
27,28
26,18
23,67
20,15
16,80
Phú Nam
15,18
16,52
19,76
23,33
26,59
27,59
27,80
27,26
26,17
23,65
20,12
16,78
Yên Cường
15,22
16,52
19,75
23,32
26,62
27,65
27,85
27,32
26,23
23,72
20,20
16,84
Yên Phú
15,24
16,51
19,73
23,31
26,64
27,69
27,89
27,37
26,27
23,77
20,26
16,89
Phiêng Luông
15,25
16,51
19,73
23,32
26,65
27,71
27,91
27,40
26,30
23,79
20,28
16,91
Yên Định
15,30
16,50
19,70
23,30
26,70
27,79
27,99
27,49
26,39
23,89
20,39
16,99
Minh Ngọc
15,28
16,51
19,72
23,31
26,68
27,77
27,96
27,46
26,36
23,86
20,35
16,97
Lạc Nông
15,27
16,53
19,73
23,32
26,67
27,74
27,93
27,42
26,33
23,81
20,30
16,94
Thượng Tân
15,27
16,51
19,72
23,31
26,67
27,74
27,94
27,43
26,33
23,83
20,32
16,94
Phụ lục 6: Lượng mưa trung bình các xã huyện Bắc Mê
Tên xã
Tháng 1
Tháng 2
Tháng 3
Tháng 4
Tháng 5
Tháng 6
Tháng 7
Tháng 8
Tháng 9
Tháng 10
Tháng 11
Tháng 12
Minh Sơn
29,04
39,29
104,85
128,49
223,92
305,06
343,64
378,35
263,50
151,35
57,39
16,62
Giáp Trung
28,78
38,90
104,83
127,79
221,69
302,17
339,78
377,23
263,85
150,60
56,53
16,59
Đường Âm
29,07
40,29
104,86
127,51
221,83
300,72
338,58
377,87
266,02
152,42
56,65
16,68
Đường Hồng
29,43
41,59
104,87
127,63
221,78
300,30
338,22
379,94
269,06
154,24
56,75
16,74
Yên Phong
29,98
43,39
104,87
128,12
221,99
300,54
338,67
383,73
273,63
157,03
57,09
16,80
Phú Nam
29,66
42,27
104,88
127,89
222,81
301,34
339,49
380,85
269,68
154,98
57,06
16,78
Yên Cường
30,20
44,03
104,89
128,41
223,19
301,81
340,22
384,67
274,10
157,72
57,45
16,84
Yên Phú
30,77
45,75
104,89
129,14
223,40
302,54
341,15
386,27
279,05
160,72
57,90
16,89
Phiêng Luông
30,91
46,17
104,89
129,32
224,04
303,27
342,01
390,02
279,54
161,23
58,11
16,91
Yên Định
31,98
49,26
104,90
130,98
225,66
304,39
345,51
395,75
287,62
166,52
59,25
16,99
Minh Ngọc
31,53
47,99
104,90
130,08
224,67
304,28
343,58
394,44
284,23
164,30
58,68
16,97
Lạc Nông
30,89
46,24
104,91
128,72
223,34
301,16
342,88
389,16
279,32
161,16
57,86
16,94
Thượng Tân
31,28
47,24
104,90
129,64
223,69
302,18
342,10
392,27
282,77
163,19
58,30
16,94
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- CHQL09066.doc