Đặc điểm, vị trí, vai trò của kinh tế nhà nước trong cơ cấu kinh tế nhiều thành phần ở nước ta.Thực trạng & Giải pháp

Môc lôc ®Æc ®iÓm,vÞ trÝ,vai trß cña Kinh tÕ nhµ n­íc trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta.thùc tr¹ng kinh tÕ nhµ n­íc hiÖn nay vµ c¸c gi¶I ph¸p ®Ó kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o Më ®Çu I_ XÐt vÒ mÆt lÝ luËn: NÒn kinh tÕ n­íc ta trong thêi k× qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. §ã lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ cÇn thiÕt. Trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë ViÖt Nam, mçi thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã vai trß, vÞ trÝ vµ ®ãng gãp nhÊt ®Þnh vµo sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ ®Êt n­íc. Song do tÝnh chÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, vai trß cña kinh tÕ nhµ n­íc ®­îc ®Æc biÖt nhÊn m¹nh. V× vËy trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸chkinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, §¶ng ta lu«n kh¼ng ®Þnh thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n­íc ®ãng vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. ThuËt ng÷ “ Kinh tÕ nhµ n­íc” lÇn ®Çu tiªn ®­îc sö dông mét c¸ch chÝnh thøc t¹i v¨n kiÖn ®¹i héi VIII cña ®¶ng. T¹i ®¹i héi nµy, vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: “ TiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ kinh tÕ nhµ n­íc ®Ó lµm tèt vai trß chñ ®¹o: lµm ®ßn bÈy ®Èy nhanh t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi; më ®­êng, h­íng dÉn, hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn; lµm lùc l­îng vËt chÊt®Ó nhµ n­íc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lÝ vÜ m«, t¹o nÒn t¶ng cho chÕ ®é x· héi míi” §¹i héi §¶ng IX cña §¶ng chØ râ: “ C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa, cïng hîp t¸c l©u dµi, hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh. Trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. Kinh tÕ Nhµ n­íc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho nÒn kinh tÕ quèc d©n.” II_XÐt vÒ mÆt thùc tiÔn Trong suèt 10 n¨m ®æi míi võa qua, §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· cã nhiÒu cè g¾ng cñng cè n©ng cao vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc. Khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc, mµ nßng cèt lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn míi, ph¸t triÓn vµ ngµy cµng hoµn thiÖn. Nh÷ng mÆt lµm ®­îc cña doanh nghiÖp nhµ n­íc nh­ Héi nghÞ trung ­¬ng kho¸ IX ®· ®¸nh gi¸: “Doanh nghiÖp ®· chi phèi ®­îc c¸c ngµnh, lÜnh vùc then chèt vµ s¶n xuÊt thiÕt yÕu cña nÒn kinh tÕ; gãp phÇn chñ yÕu ®Ó kinh tÕ nhµ n­íc thùc hiÖn ®­îc vai trß chñ ®¹o æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, t¨ng thÕ vµ lùc cña ®Êt n­íc.” Bªn c¹nh nh÷ng mÆt lµm ®­îc cña kinh tÕ nhµ n­íc cßn cã nh­ng m¨t ch­a lµm ®­îc. Trong thùc tÕ qu¶n lÝ vÜ m« ®èi víi kinh tÕ nhµ n­íc cßn cã nh÷ng mÆt bu«ng láng, cã mÆt th¾t chÆt ch­a hîp lÝ; trong khi ®ã, c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn nhanh vµ trong qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ n¶y sinh th¸ch thøc míi. V× vËy, chóng ta cÇn ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh, kiªn quyÕt, kÞp thêi, hîp lÝ dÓ chñ ®éng ®æi míi, n©ng cao hiÖu qu¶ cña kinh tÕ nhµ n­íc nh»m gi¶m bít nh÷ng khã kh¨n cña kinh tÕ nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o cña m×nh. §Æc biÖt chóng ta cÇn lµm râ vÞ trÝ cña kinh tÕ nhµ n­íc vÒ mÆt lÝ luËn vµ thùc tiÔn ®Ó cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®óng ®¾n phï hîp trong ®iÒu kiÖn hiÖn thùc ®· thay ®æi. Néi dung I_®Æc ®iÓm, vÞ trÝ cña kinh tÕ nhµ n­íc 1_Kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ kinh tÕ nhµ n­íc Nh­ ®· ®Ò cËp ë trªn, ph¹m trï kinh tÕ nhµ n­íc míi ®­îc s¸ch b¸o ®Ò c©p trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ ®­îc sö dông thèng nhÊt tõ ®¹i héi lÇn thø VIII cña §¶ng ®Õn nay. Kinh tÕ nhµ n­íc lµ lo¹i h×nh kinh tÕ do nhµ n­íc n¾m gi÷, bao gåm quyÒn së h÷u, quyÒn qu¶n lý, quyÒn sö dông cã hiÖu qu¶ kinh tÕ do lùc l­îng vËt chÊt ®ã mang l¹i. Kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i lµ nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ mµ nhµ n­íc lµ ng­êi chñ së h÷u, cã quyÒn tæ chøc, chi phèi theo ho¹t ®éng theo h­íng ®· ®Þnh. Kinh tÕ nhµ n­íc biÓu hiÖn ë ph¹m vi réng lín, bao gåm tµi nguyªn thiªn nhiªn, nÒn tµi chÝnh, tµi s¶n c«ng, trong ®ã cã doanh nghiÖp nhµ n­íc. §iÒu ®ã ®­îc hiÓu lµ trong kinh tÕ nhµ n­íc cã nhiÒu bé phËn hîp thµnh vµ do nhµ n­íc n¾m gi÷, së h÷u kÓ c¶ phÇn vèn cña nhµ n­íc ®ãng gãp vµo c¸c doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. kinh tÕ nhµ n­íc chiÕm gi÷ ë c¸c vÞ trÝ kinh tÕ then chèt cña nÒn kinh tÕ, kÓ c¶ thuéc lÜnh vùc an ninh, quèc phßng vµ c¸c lÜnh vùc dÞch vô x· héi cÇn thiÕt … mµ nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c kh«ng cã ®iÒu kiÖn, hoÆc kh«ng muèn ®Çu t­ v× Ýt cã l·i, kh«ng sinh lîi nhuËn. Do vËy, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam, kinh tÕ nhµ n­íc cã vai trß dÆc biÖt quan träng, quyÕt ®Þnh tíi tÝnh chÊt ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. 2_ C¸c bé phËn hîp thµnh nÒn kinh tÕ nhµ n­íc Mçi bé phËn hîp thµnh kinh tÕ nhµ n­íc cã chøc n¨ng vµ nhiÖm vô kh¸c nhau. a_ C¸c tµi s¶n thuéc së h÷u nhµ n­íc nh­ rõng, ®Êt, thÒm lôc ®Þa, tµi nguyªn thiªn nhiªn, … nhµ n­íc cã quyªn khai th¸c sö dông chung nh»m phôc vô cho lîi Ých cña toµn d©n, ®ång thêi ph¶i b¶o vÖ nh÷ng nguån tµi s¶n quý gi¸ nµy. b_ C¸c tæ chøc kinh tÕ nhµ n­íc nh­ tµi chÝnh c«ng, ng©n s¸ch nhµ n­íc, c¸c quü quèc gia, ng©n hµng nhµ n­íc, hÖ thèng b¶o hiÓm… Cô thÓ nh­ sau: Ng©n s¸ch nhµ n­íc lµ mét bé phËn cñ kinh tÕ nhµ n­íc, thùc hiÖn chøc n¨ng thu, chi ng©n s¸ch vµ cã t¸c dông ®IÒu chØnh, qu¶n lÝ, kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng cña kinh tÕ nhµ n­íc, doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo môc tiªu kinh tÕ – x· héi ®· ®Þnh. Ng©n hµng nhµ n­íc lµ mét bé phËn cña kinh tÕ nhµ n­íc. Ng©n hµng cã t¸c dông ®iÒu chØnh, qu¶n lÝ kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c, ®Æc biÖt lµ x©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. C¸c quü quèc gia lµ mét bé phËn cña kinh tÕ nhµ n­íc, nh»m ®¶m b¶o cho kinh tÕ nhµ n­íc, kinh tÕ quèc d©n ho¹t ®éng b×nh th­êng trong mäi t×nh huèng; c¸c quü quèc gia dïng lùc l­îng vËt chÊt cña m×nh ®Ó ®iÒu tiÕt, qu¶n lÝ, b×nh æn gi¸ c¶ thÞ tr­êng, ®¶m b¶o cho t×nh h×nh kinh tÕ x· héi æn ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn. HÖ thèng b¶o hiÓm còng lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña nÒn kinh tÕ nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ n­íc, chÞu tr¸ch niÖm thùc hiÖn chÕ ®é b¶o hiÓm do nhµ n­íc quy ®Þnh ®Ó phôc vô cho kinh tÕ nhµ n­íc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, nh»m b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi b×nh th­êng trong nh­ng ®iÒu kiÖn bÞ tæn thÊt do rñi ro kh¸ch quan. c_ Doanh nghiÖp nhµ n­íc: “ Doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ tæ chøc kinh tÕ do nhµ n­íc ®ï t­ vèn, thµnh lËp vµ tæ chøc qu¶n lÝ, ho¹t déng kinh doanh hoÆc ho¹t ®éng c«ng Ých, nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· häi do nhµ n­íc giao”. Nh­ vËy, doanh nghiÖp nhµ n­íc cã hai lo¹i: Mét lo¹i ho¹t ®éng kinh doanh v× lîi nhuËn Mét lo¹i kh¸c ho¹t ®éng kh«ng v× môc tiªu lîi nhuËn mµ v× môc tiªu phóc lîi x· héi. Gi÷a doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®«ng kinh doanh vµ doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých cã nh÷ng dÆ tr­ng riªng. VÒ tÝnh chÊt ho¹t ®éng: doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng c«ng Ých cïng hîp t¸c, t­¬ng trî, gióp ®ì, hç trî nhau v× môc ®Ých chÝnh trÞ x· héi chung. Doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng kinh doanh th× võa hîp t¸c võa c¹nh tranh trong khu«n khæ cña ph¸p luËt. VÒ môc ®Ých: Doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t déng c«ng Ých lÊy môc ®Ých æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi, phôc vô cho cho nhu cÇu ph¸t triÓn chung cña x· héi Doanh nghiÖp nhÇ n­íc kinh doanh lÊy môc ®Ých chÝnh lµ lîi nhuËn, tuy nhiªn, ph¶i chÊp hµnh ph¸p luËt, kh«ng lµm ®iÒu g× x©m ph¹m ®Õn an ninh quèc gia, ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ x· héi.  VÒ lÜnh vùc vµ ngµnh ho¹t ®éng: Doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých ho¹t ®éng trong nh÷ng ngµnh: quèc phßng an ninh, tµi chÝnh c«ng, c¬ së h¹ tÇng, m«I tr­¬ng, y tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc…, nãi chung lµ nh÷ng ngµnh phôc vô cho lîi Ých c«ng céng cña toµn x· héi. ViÖc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña lo¹i doanh nghiÖp nµy ph¶I dùa vµo viÖc th­c hiÖn chøc n¨ng phôc vô lîi Ých c«ng céng ®Õn ®©u. Doang nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng kinh doanh cã thÓ ho¹t ®éng trªn tÊy c¶ c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc kinh doanh cã hiÖu qu¶. VÒ vèn: §èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng c«ng Ých, nhµ n­íc giao vèn vµ chi phèi sù ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, doanh nghiÖp chÞu sù qu¶n lÝ trùc tiÕp cña nhµ n­íc, s¶n xuÊt theo kÕ ho¹ch vµ ®¬n ®Æt hµng cña nhµ n­íc §èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®«ng kinh doanh, chñ yÕu chÞu sù chi phèi cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, vèn nhµ n­íc giao ban ®Çu, doanh nghiÖp tù chñ s¶n xuÊt, b¶o tån vµ ph¸t triÓn vèn. Do ®ã, mçi doanh nghiÖp cã chøc n¨ng riªng vµ cã c¬ chÕ qu¶n lÝ ®Æc thï riªng. 3_ Con ®­êng h×nh thµnh Kinh tÕ nhµ n­íc: NÒn kinh tÕ nhµ n­íc ®­îc hinh thµnh qua 2 con ®­êng c¬ b¶n sau: Quèc h÷u ho¸ c¸c xÝ nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n Nhµ n­íc ®Çu t­ x©y dùng hÖ thèng kinh tÒ nhµ n­íc trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, th­¬ng m¹i… §©y lµ con ®­êng chñ yÕu h×nh thµnh nªn kh­ vùc kinh tÕ nhµ n­íc chóng ta hiªn nay. 4_§Æc ®iÓm cña kinh tÕ nhµ n­íc: Mäi khuyÕt tËt chñ nghÜa t­ b¶n vÒ kinh tÕ: ph©n ho¸ giµu nghÌo, bãc bét, thÊt nghiÖp, l·ng phÝ, t×nh tr¹ng v« chÝnh phñ trong s¶n xuÊt, sù ph¸ ho¹i m«i tr­êng tù nhiªn; vÒ chÝnh trÞ: ¸p, kh«ng b×nh ®¼ng, kh«ng d©n chñ, quyÒn lîi c¸ nh©n kh«ng ®­îc ®¶m b¶o, thiÕu tù do, mèi ®e do¹ cña chiÕn tranh; vÒ tinh thÇn: sù suy ®åi, sa ®o¹, trèng rçng… suy cho cïng ®Òu b¾t nguån tõ chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. Bëi vËy, ®Ó cã thÓ ®¹t ®­îc môc tiªu cuèi cïng cña chñ nghÜa x· héi lµ d©n chñ, c«ng b»ng x· héi ph¶i xo¸ bá chÕ ®é t­ h÷u, thiÕt lËp chÕ ®é c«ng h÷u. §©y lµ mét nhiÖm vô quan träng trong vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc trong nªn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta hiÖn nay.NÒn kinh tÕ nhµ n­íc cña n­íc ta hiÖn nay ®­îc x©y dùng dùa trªn quan hÖ së h÷u c«ng céng mµ nhµ n­íc lµ ng­êi ®¹i diÖn. Thµnh phÇn kinh tÐ nhµ n­íc thuéc së h÷u cña nhµ n­íc, s¶n xuÊt kinh doanh theo ph­¬ng h­íng kÕ ho¹ch cña nhµ n­íc vµ theo nhu cÇu cña thÞ tr­êng. Trong nªn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña n­íc ta hiÖn nay chñ yÕu ph©n phèi thu nhËp theo lao ®éng.§©y lµ m«t quy luËt kinh tÕ ®Æc thï d­íi chñ nghÜa x· héi. NghÜa lµ viªc tr¶ c«ng cho ng­êi lao ®éng c¨n cø vµo sè l­îng, chÊt l­îng lao ®éng hay c¨n cø vµo hiÖu qu¶ lao ®éng. Nã chÝnh lµ h×nh thøc thùc hiÖn vÒ mÆt kinh tÕ cña chÕ ®é c«ng h÷u. N­íc ta ®ang x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa víi thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc lµ chñ ®¹o chø kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa. Sù kh¸c biÖt c¬ b¶n gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa víi t­ b¶n chñ nghÜa lµ ë chç x¸c lËp chÕ ®é c«ng h÷u vµ thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ®éng. Chóng ta lÊy ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­¬ng lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu c¬ b¶n x©y dùng x· héi chñ nghÜa, thùc hiÖn d©ngiµu n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh; con ng­êi d­îc gi¶i phßng khái ¸p bøc bãc lét, cã cuéc sèng Êm no, tù do, h¹nh phóc, cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn toµn diÖn. II_ Vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam hiÖn nay. 1_ TÝnh tÊt yÕu cña vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: Vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ nhµ n­íc lµ vai trß trung t©m, quyÕt ®Þnh xu h­íng vËn ®éng, ph¸t triÓn ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ trong thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi ®Êt n­íc trong tõng giai ®o¹n cña thêi k× qu¸ ®é còng nh­ b¶o ®¶m ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa trªn thùc tÕ x©y dùng x· héi míi. Tr¸ch nhiÖm nßng cèt cña doanh nghiÖp nhµ n­íc trong vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc thÓ hiÖn ë chç duy tr× tû träng t­¬ng ®èi lín trong nh÷ng ngµnh then chèt nh­ : n¨ng l­îng, tµI chÝnh, giao th«ng…Vai trß nªu g­¬ng, dÉn d¾t cña doanh nghiÖp nhµ n­íc thÓ hiÖn ë hiÖu qu¶ kinh tÕ, tiÕn bé c«ng nghÖ, n¨ng suÊt lao ®éng, s¶n l­îng chñ yÕu, c©n ®èi ngo¹i tÖ, nép ng©n s¸ch vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nhµ n­íc trong tõng ngµnh vµ trong qu¸ tr×nh héi nhËp, v× vËy, trong lÜnh vùc nµy hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp nhµ n­íc ®ãng vai trß hÕt søc quan träng. §Æc biÖt, kinh tÕ nhµ n­íc cßn gi÷ vai trß ®Þnh h­íng cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo h­íng x· héi chñ nghÜa v× 2 yÕu tè ®¶m b¶o ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam lµ thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc vÇ sù ®IÒu tiÕt cña nhµ n­íc. 2_ Néi dung cña vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc: Vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc ®­îc biÓu hiÖn cô thÓ nh­ sau: Kinh tÕ nhµ n­íc lµ lùc l­îng më ®­êng, hç trî, ®Þnh h­íng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo môc tiªu kinh tÕ, x· héi cña ®Êt n­íc. Kinh tÕ nhµ n­íc cã kh¶ n¨ng vÒ mäi mÆt ®Ó ®¸p øng tèt nhÊt cho viÖc thùc hiÖn c¸c quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ®Çu t­ x©y dùng, c¶i t¹o, n©ng cÊp kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi nh­ giao th«ng, ®iÖn, c¸c c«ng tr×nh c«ng céng kh¸c phôc vô cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng trong suèt qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc theo môc tiªu x· héi chñ nghÜa. Kinh tÕ nhµ n­íc cã ®iÒu kiÖn dÓ ®i ®Çu trong viÖc tËp trung nghiªn cøu, x©y dùng vµ ph¸t tiÓn c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän, s¶n xuÊt nh÷ng hµng ho¸ mµ trong n­íc cã lîi thÕ, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh, thÞ tr­êng cã nhu cÇu vµ ®em l¹i lîi nhuËn cao, thu hót vµ sö dông ®­îc nhiÒu lao ®éng, t¹o ®µ cho kinh tÕ ®Êt n­íc ph¸t triÓn vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ; ®i ®Çu trong cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt vµ nghiªn cøu, chÕ t¹o, triÓn khai c«ng nghÖ míi chuyÓn giao c«ng nghÖ truyÒn th«ng; ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc th¨m dß vµ cïng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ khai th¸c tµi nguyªn nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm trong n­íc, võa khai th¸c cã hiÖu qu¶ tµI nguyªn võa b¶o vÖ m«I tr­êng sinh th¸i. Kinh tÕ nhµ n­íc cßn lµ lùc l­îng ®I ®Çu trong viÖc ®æi mêi vµ n©ng cao tr×nh ®é, n¨ng lùc tr×nh ®ä, n¨ng lùc qu¶n lÝ kinh tÕ, c¶ vÒ ®ái míi trang thiÕt bÞ, còng nh­ c¸ch tæ chøc vµ ph©n phèi; Kinh tÕ nhµ n­íc lµ lùc l­îng vËt chÊt quan träng, chñ yÕu nhÊt ®Ó nhµ n­íc ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ. Nhµ n­íc chØ cã thÓ ®iÒu tiÕt ®­îc nÒn kinh tÕ khi cã ttrong tay mét tiÒm lùckinh tÕ m¹nh. Kinh tÕ nhµ n­íc chÝnh lµ chç dùa vËt chÊt to lín, t¹o ra tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh ®Ó Nhµ n­íc thùc hiÖn yªu cÇu ®ã. Trong kinh tÕ nhµ n­íc, hÖ thèng doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ lùc l­îng chñ lùc t¹o ra tiÒm lùc vËt chÊt cña kinh tÕ nhµ n­íc, cã ë nh÷ng kh©u träng yÕu cña nÒn kinh tÕ, cung øng phÇn lín nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu vµ t­ liÖu tiªu dïng thiÕt yÕu, ®ãng vai trß nßng cèt trong viÖc cñng cè, ph¸t triÓn c¸c bé phËn cÊu thµnh hÖ thèng kinh tÕ nhµ nø¬c, gãp phÇn tÝch cùc vµo t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao vµ bÒn v÷ng. Bªn c¹nh hÖ thèng doanh nghiÖp nhµ n­íc, kinh tÕ nhµ n­íc cßn cã tiÒm lùc m¹nh vÒ nguån vèn tõ ng©n s¸ch, hÖ thèng ng©n hµng, b¶o hiÓm, ®ñ n¨ng lùc ®Çu t­ vµo kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi nh­ giao th«ng, quy ho¹ch vµ x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, thùc hiÖn c¸c dù ¸n ph¸t triÓn khu d©n c­… Kinh tÕ nhµ n­íc lµ lùc l­îng vËt chÊt quan träng nhÊt ®Ó Nhµ nø¬c thùc hiÖn qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ, b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh, b¶o ®¶m nh÷ng c©n ®èi lín vµ ®ñ kh¶ n¨ng s½n sµng øng phã víi nh÷ng ®ét biÕn trong nÒn kinh tÕ, h¹n chÕ nh÷ng khuyÕt tËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng.ChØ tÝnh riªng n¨m 1998, trong sè 17 Tæng c«ng ty, 91 ®· cã sè sè vèn 58587 tû ®ång, sö dông 603000 lao ®éng. ®¹t doanh thu90487 tû ®ång. NÕu tÝnh thªm c¶ 74 Tæng c«ng ty 90 vµ c¸c doanh nghiÖp nhµ nø¬c kh¸c n÷a th× lùc l­îng vËt chÊt trong tay nhµ nø¬c rÊt lín. Kinh tÕ nhµ nø¬c lµ ®ßn bÈy ®Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi cña ®Êt nø¬c. Nhµ nø¬c sö dông lùc l­îng kinh tÕ nhµ nø¬c ®Ó ®Çu t­ cho nh÷ng ngµnh, nh÷ng khu vùc, nh÷ng c«ng tr×nh kinh tÕ träng ®iÓm, t¹o “®Çu tÇu “ kÐo nÒn kinh tÕ cña tõng ngµnh, vïng ph¸t triÓn ®i lªn; tËp trung x©y dùng c¸c khu vùc kinh tÕ träng ®iÓm, c¸c khu c«ng nghiÖp víi sù ph©n bè hîp lý theo vïng, miÒn, ®Þa bµn ®Ó ph¸t huy hÕt lîi thÕ kh¶ n¨ng vÒ mäi mÆt, lµm thay ®æi bé mÆt kinh tÕ tõng ®Þa bµn, vïng miÒn c¶ nø¬c.KinhtÕ nhµ nø¬c cßn ®­îc sö dông chñ yÕu vµo thôec hiÖn c¸c ch­¬ng tr×ng gi¶I quyÕt viÖc lµm, vay vèn xo¸ ®ãigi¶m nghÌo, phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc… gãp phÇn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, gi¶m bít sù ph©n tÇng do c¬ chÕ thÞ tr­êng g©y ra. Kinh tÕ nhµ nø¬c nªu g­¬ng, t¹o ®éng lùc cho c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn. §IÒu nµy biÓu hiÖn ¬ chç kinh tÕ nhµ n­íc vµ thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®Òu b×nh ®¼ng trong kinh oanh, b×nh ®¼ng trong c¹nh tranh, nh­ng doanh nghiÖp nhµ n­íc ®I ®Çu trong viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt, chÝnh sach, chÕ ®é, g­¬ng mÉu trong viÖc nép thuÕ .. ®· nªu g­¬ng vµ t¹o ®éng lùc thóc ®Èy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn. Vai trß cña kinh tÕ nhµ n­íc cßn biÓu hiÖn ë chç kinh tÕ nhµ n­íc cïng víi thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ t¹o nÒn t¶ng cho viÖc x©y dùng chÕ ®é x· héi míi ë ViÖt Nam- chÕ ®é x· héi x· héi chñ nghÜa. Kinh tÕnhµ n­íc th«ng qua chñ së h÷u cña minh lµ nhµ n­íc ®Ò ra c¸c chñ tr­¬ng, chinh s¸c, c¬ chÕ qu¶n lÝ cô thÓ ®ång bé, cã t¸c dông ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña tÊt c¶c¸c bé phËn cÊu thµnh kinh tÕ nhµ n­íc, t¹o ra mét lùc l­îng kinh tÕ hïng m¹nh chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, ®I ®Çu trong viÖc øng dông khoa häc, c«ng nghÖ tiÕn bé, hiªn d¹i, ®I ®Çu trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, lµ lùc l­îng ®ãng gãp xøng ®¸ng vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc, lµ c«ng cô lµ lùc l­îng vËt chÊt ®Ó nhµ n­íc ®IÒu tiÕt h­íng dÉn nÒn kinh tÕ, h¹n chÕ nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, ch¨m lo c¸c chÝnh s¸ch x· héi, thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh v÷ng b­íc ®I lªn chñ nghÜa x· héi. T©t c¶ nh­ng viÖc lµm ®ã nh»m t¹o ra nÒn t¶ng cho viÖc x©y dùng chÕ ®é x· héi míi. ®©y lµ mét néi dung ®Ó kh¼ng ®Þnh vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc. XÐt trªn tõng lÜnh vùc cô thÓ: Trong lÜnh vùc kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi ( nh­ ®­êng s¾t, vËn t¶i biÓn, hµng kh«ng, s©n bay, c¶ng biÓn, mnag k­íi quèc gia, b­u chÝnh viÔn th«ng, hÖ thèng thuû lîi, … ) kinh tÕ nhµ n­íc ph¶I lµm nßng cèt, cã vai trß quyÕt ®Þnh, t¹o diÒu kiÖn tiÒn ®Ò më ®­êng cho sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ. §ång thêi ph¸t huy søc d©n cïng tham gia, nhÊt lµ ë nh­ng kh©u thu håi vèn nhanh vµ cã l·i. Trong c«ng nghiÖp, kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i ®i ®Çu vµ lµm nßng cèt trong mét sè ngµnh mµ nÒn kinh tÕ n­íc ta nhÊt thiÕt ph¶i cã ®Ó t¹o c¬ së cho c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc nh­ luyÖn kim, c¬ khÝ, chÕ t¹o m¸y, ho¸ chÊt, khia th¸c kho¸ng s¶n, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, c¸c linh kiÖn ®iÓn tö quan träng v¸ mét sè ngµnh c«ng nghÖ cao nh­ c«ng nghÖ ®Iön tö, c«ng nghÖ sinh häc, cong nghÖ th«ng tin… ®«ng thêi ph¶I quan t©m ®¸p ­ng cã chon läc mét sè nhu cÇu thiÕt yÕu cña nh©n d©n vµ xuÊt khÈu phï hîp víi thÞ hiÕu vµ søc mua cña ng­êi tiªu dïng Kinh tÕ nhµ n­íc trong n«ng l©m ng­ nghiÖp: ph¶i hç trî kinh tÕ hîp t¸c vµ kinh tÕ hé gia ®×nh kinh doanh cã hiÖu qu¶, ph¶i lµm ®ßn bÈy trong trong x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n, ®­a c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn. §èi víi th­¬nng nghiÖp nhµ n­íc ph¶i gi÷ vai trß nßng cèt chi phèi trong lÜnh vùc l­u th«ng hµng ho¸ ®èi víi kh©u xuÊt nhËp khÈu, nh÷ng ngµnh hµng ho¸ vµ ®Þa bµn quan träng ; chi phèi b¸n bu«n vµ tæ chøc tèt dù tr÷ l­u th«ng nh÷ng mÆt hµng thiÕt yÕu cho c¶ s¶n xuÊt vµ ®êi sèng; cÇn cã mang l­íi b¸n lÎ cã sù chi phèi cña nhµ n­íc ®Ó th¨m dß thÞ tr­êng Nh­ vËy, vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc ®· nãi lªn vai trß trung t©m quyÕt ®Þnh xu h­íng vËn ®éng, ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Song, viÖc quyÕt ®Þnh xu h­íng vËn ®éng ®ã kh«ng ph¶I b»ng ý muèn chñ quan, mµ ph¶I b»ng søc m¹nh cña lùc l­îng vËt chÊt. Do ®ã, ®IÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o lµ kinh tÕ nhµ n­íc ph¶I cã mét thùc lùc kinh tÕ ®ñ m¹nh, víi mét c¬ chÕ qu¶n lÝ thÝch hîp, cã kh¶ n¨ng ph¸t huy søc m¹nh céng h­ëng cña c¸c bé phËn cÊu thµnh kinh tÕ nhµ n­íc. III_ Thùc tr¹ng vÒ kinh tÕ nhµ n­íc ë n­íc ta hiÖn nay vµ nh­ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m t¨ng c­êng vai trß chñ ®¹o cña thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc. 1_ Thùc tr¹ng kinh tÕ nhµ n­íc ë n­íc ta hiÖn nay. a_ Nh÷ng mÆt lµm ®­îc vµ tiÕn bé cña kinh tÕ nhµ n­íc: Nh÷ng n¨m võa qua, khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc, mµ nßng cèt lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn míi, ph¸t triÓn vµ ngµy cµng hoµn thiÖn. Vµ hiÖn nay trong qu¸ tr×nh ®æi míi hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp ®· ®­îc s¾p xÕp cñng cè l¹i vµ dang ph¸t triÓn theo chiªï h­íng tèt, thÓ hiÖn ë mét sè ®iÓm sau: Thø nhÊt, tuy sè l­îng gi¶m, nh­ng sè doanh ngiÖp cã quy m« võa vµ lín nhiÒu h¬n. Thø hai, liªn doanh liªn kªt gi÷a doanh nghiÖp nhµ n­íc víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn, c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi tiÕp tôc ph¸t triÓn ®· thu hót thªm ®­îc nhiÒu vèn, c«ng nghÖ, gi¶i quyÕt viÖc lµm më ®­êng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn. Thø ba, c«ng nghÖ, ph­¬ng tiÖn, ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lÝ cña mét sè doanh ngiÖp hiÖ ®¹i h¬n, nhê ®ã t­ïng b­íc cã kh¶ n¨ng n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ tèt h¬n. Lµm cho tèc ®é t¨ng tr­ëng cña doanh nghiÖp nhµ n­íc nhanh h¬n tèc ®é t¨ng tr­ëng chung cña nÒn kinh tÕ. Thø t­, hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña doanh nghiÖp nhµ n­íc ngµy cµng cao. Sè l­îng doanh nghiÖp nhµ n­íc ®¹t hiÖu qu¶ kinh doanh nhiÒu h¬n, sè l­îng doanh nghiÖp hoµ vèn, thua lç Ýt h¬n so víi thêi k× ®Çu ®æi míi kinh tÕ. HiÖu qu¶ kinh tÕ trªn ®«ng vèn ngµy mét t¨ng. Sè doanh nghiÖp nhµ n­íc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh th¾ng lîi trong c¬ chÕ thÞ tr­êng còng nhiÒu h¬n, tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc n©ng cao. C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc c«ng Ých còng biªt tiÕt kiÖm chi phÝ ho¹t ®éng, nªn cã hiÖu qu¶ h¬n ®Ó phôc vô nhu cÇu x· héi tèt h¬n. C¸c bé phËn cña kinh tÕ nhµ n­íc nh­: ng©n s¸ch nhµ n­íct­ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng ®¶m b¶o ®­îc nh÷ng c©n ®èi cña kinh tÕ quèc d©n; hÖ thèng ng©n hµng cã nhiÒu h×nh thøc míi phôc vô tèt h¬n nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi; hÖ thèng b¶o hiÓm ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kh¸, ®· b¶o hiÓm vµ gióp ®ì c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c an t©m s¶n xuÊt; tµi nguyªn, ®¸t ®ai hÇm má … ®­îc khai th¸c tèt h¬n tr­íc rÊt nhiÒu. C¶ hÖ th«ng kinh tÕ nay cïng víi nh÷ng thÓ chÕ thèng nhÊt ®ång bé cña nhµ n­íc cã t¸c dông thóc ®Èy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo dÞnh h­íng x· héi chñ nghÜa. b_ Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh­ng kÕt qu¶ ®¨ nªu trªn, doanh nghiÖp nhµ n­íc hiªn nay cßn nhiÒu h¹n chÕ yÕu kÐm. Cã mÆt kh¸ quan träng nh­ “ quy m« cßn nhá, c¬ cÊu cßn nhiÒu bÊt hîp lÝ, ch­a thËt tËp trung vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt; nh×n chung, tr×nh ®é c«ng nghÖ con l¹c hËu, qu¶n lÝ cßn yÕu kÐm, ch­a thùc sù tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong s¶n xuÊt kinh doanh; kÕt qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh ch­a t­¬ng xøng víi c¸c nguån lùc ®· cã vµ sù hç trî ®Çu t­ cña nhµ n­íc; hiÖu qu¶ vµ sóc c¹nh tranh cßn thÊp, nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n t¨ng lªn, lao ®éng thiÕu viÖc lµm vµ d«i d­ cßn lín. HiÖn nay, doanh nghiÖp nhµ n­íc ®ang ®øng tr­íc th¸ch thøc gay g¾t cña yªu cÇu ®æi míi, ph¸t triÓn vµ chñ ®éng héi nhËp quèc tÕ.” Cã thÓ kh¸i qu¸t mét sè mÆt yÕu kÐm, tån t¹i cña doanh nghiÖp nhµ n­íc nh­ sau: Mét lµ, sè l­îng doanh nghiÖp nhµ n­íc cã vèn vµ quy m« s¶n xuÊt lín ch­a nhiÒu, cßn dµn tr¶i. T×nh tr¹ng thiÕu vèn cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cßn kh¸ phæ biÕn vµ nghiªm träng. Tuy gi¶m h¬n mét nöa sè l­îng doanh nghiÖp, nh­ng vÉn cßn 50% doanh nghiÖp hiÖn cã sè vèn d­íi 1 tØ ®ång, thËm chÝ cã doanh nghiÖp vèn d­íi 100 triÖu ®ång. Vèn thøc tÕ ho¹t ®éng chØ ®¹t khoang 80%, vèn ®ang l­u th«ng n»m ë trong tµi s¶n, vËt t­ mÊt m¸t, kÐm chÊt l­îng, c«ng nî kh«ng thu håi ®­îc cßn chiÕm tû träng lín. T­ t­ëng bao cÊ trong ®Çu t­ cßn kh¸ nÆng nÒ, t×nh tr¹ng c«ng nî d©y d­a, chiÕm dông vèn lÉn nhau diÔn ra kh¸ phæ biÕn. HiÖu qu¶ sö dông vèn vµ tµi s¶n cè ®Þnh cßn thÊp. Mét sè tæng c«ng ty do c¸c bé, tØnh, thµnh phè trùc thuéc thµnh lË ch­a cã b­íc ®i hîp lÝ, chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn ch­a ®Çy ®ñ nªn ho¹t ®éng cßn khã kh¨n lóng tóng. Hai lµ, sè l­îng doanh nghiÖp cã tØ lÖ l·i cao ch­a nhiÒu, sè hoµ vèn vµ thua lç kh«ng Ýt, mét sè doanh nghiÖp ph¸ s¶n vµ vi ph¹m ph¸p luËt. Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cña doanh nghiÖp nhµ n­íc sau thêi gian ®¹t liªn tôc ë møc 13% nh­ng n¨m 1998 vµ ®Çu n¨m 1999 ®· gi¶m xuèng chØ cßn 8% - 9%. N¨m 1998, sè doanh nghiÖp thùc sù cã l·i chØ chiÕm kho¶ng 40%; sè doanh nghiÖp bÞ lç chiÕm 20%, nhÊt lµ trong ngµnh th­¬ng m¹i, dich vô, du lÞch. Mét sè vÝ dô nh­: Tæng c«ng ty d©u t»m t¬ n¨m 1995 lç 73, 3 tû ®ång, cã 16/27 doanh nghiÖp thµnh viªn bÞ lç, trong ®ã co 5 doanh nghiÖp l©m cµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n, chØ cã 1 doanh nghiÖp cã l·i, sè nî qu¸ h¹n ch­a tr¶ lµ 253 tû ®ång. Trong tæng sè 46 doanh nghiÖp thuoéc bé Thuû s¶n, cã 20 doanh nghiÖp kinh doanh kh¸, 12 doanh nghiÖp kinh doanh kÐm vµ 14 doanh nghiÖp l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n. ë thµnh phè Hå ChÝ Minh n¨m 1995 cã 55 doanh nghiÖp bi lç, chiÕm 13, 3% tæng sè doanh nghiÖp nhµ n­íc cña thµnh phè vµ 3 doanh nghiÖp chê phµ s¶n. ë §µ N½ng cã 3 doanh nghiÖp chê ph¸ s¶n v.v.. Mét sè doanh nghiÖp vi ph¹m chÝnh s¸ch, ph¸p luËt, ®Æc biÖt cã mét sè vô viÖc nghiªm träng nh­ “ Tamexco”, “DÖt Nam §Þnh”… Ba lµ, chñng lo¹i mÆt hµng ®¬n ®iÖu, c¬ cÊu s¶n xuÊt hµng ho¸ ch­a hîp lÝ, n¨ng suÊt, chÊt l­îng cßn thÊp, gi¸ thµnh cao, nªn søc c¹nh tranh cßn yÕu so víi hµng ho¸ n­íc ngoµi. MÆt hµng xuÊt khÈu cßn ®¬n ®IÖu, phÇn lín lµ xuÊt khÈu s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ, chÊt l­îng thÊp, gi¸ thµnh cao nªn kh¶ n¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ vµ khu vùc thÊp, s¶n l­îng vµ gi¸ xuÊt khÈu kh«ng cao, nhÊt lµ c¸c s¶n phÈm n«ng, l©m, thuû s¶n con kÐm c¶ khu v­c ngoµi quèc doanh. Theo d¸nh gi¸ cña Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi th× søc c¹nh tranh thi tr­êng htÕ giíi n¨m 2002 cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®­îc xÕp thø 62/75 n­íc.Trong xu thÕ quèc tÕ ho¸ vµ hoµ nhËp hiÖn nay, ph¶I ®¶m b¶o kh«ng chØ vÒ tèc ®é t¨ng tr­ëng mµ cßn c¶ chÊt l­îng cña sù t¨ng tr­ëng ®ã th× míi cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi hµng ho¸ n­íc ngoµi. Bèn lµ, trong qu¶n lÝ khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc cßn cång kÒnh kÐm hiÖu lùc, kÐm n¨ng ®éng. Nhµ n­íc ch­a thóc ®Èy sù ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng, ch­a ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng vµ h­íng dÉn doanh nghiÖp víi c«ng cô kinh tÕ lµ chÝnh. Trong nh÷ng n¨m gÇn sù tËp trung tµI chÝnh trong tay nhµ n­íc ®· lµm kh«i phôc c¬ chÕ “xin – cho” víi vèn ng©n s¸ch vµ tÝn dông. Tõ ®ã kÐo theo bÊt c«ng trong ph©n phèi vµ n¹n tham nhòng ngµy cµng léng hµnh. NhiÒu doanh nghiÖp cã l·i vµ hoµ vèn lµ do chÝnh s¸ch tµi chÝnh cña chÝnh phñ nh­: xo¸ nî, l·i suÊt ­u ®·i cho l¹i thuÕ, xo¸ thuÕ nî ®äng, trî cÊp xuÊt khÈu. V× thÕ tæng l·i doanh nghiÖp nhµ n­íc n¨m 2003 kho¶ng 20.000 tû ®ång, nh­ng sè tiÒn nhµ n­íc bá vµo cho doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó thùc hiÖn c¸c ­u ®·i trªn còng gÇn 20.000 tû ®ång. MÆt kh¸c, chÝnh do sù b¶o l·nh nãi trªn mµ hiÖn t­îng doanh nghiÖp nhµ n­íc kinh doanh chñ yÕu b»ng vèn ®i vay v­ît xa c¸c h¹n møc, nhiÒu daonh nghiÖp ®· mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, dÕn møc sôp ®æ nh­ng vÉn ®­îc cøu, hÇu nh­ ch­a thi hµnh luËt ph¸ s¶n. Ngoµi ra, cßn cã sù ph©n ®Þnh kh«ng râ rµng gi÷a quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lÝ khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc ®èi víi viÖc b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn nhµ n­íc giao; t×nh tr¹ng kh«ng r¹ch rßi gi÷a quyªn qu¶n lÝ nhµ n­íc, quyÒn qu¶n lÝ s¶n xuÊt kinh doanh víi chñ quyÒn së h÷u tµi s¶n trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc con tiÕp diÔn N¨m lµ, hÖ thèng ng©n hµng, tµi chÝnh –lÜnh vùc quan träng cña kinh tÕ nhµ n­íc cßn l¹c hËu xa so víi yªu cÇu ®æi míi so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ ®ang tiÒm Èn nhiÒu th¸ch thøc. HÖ thèng ng©n hµng, tµI chÝnh cña ViÖt Nam, tuy ®· cã sù ®æi míi nhanh vÒ h×nh thøc theo thÞ tr­êng, nh­ng thµnh tÝch chèng l¹m ph¸t do tæng thÓ cuéc ®æi míi ®em l¹i ®· che dÊu nh÷ng yÕu kÐm. Cïng víi t×nh h×nh ®ã, bé m¸y qu¶n lÝ nhµ n­íc vÒ kinh tÕ ch­a cã sù ®æi míi, c¶i c¸ch n¸o ®µng kÓ; ph­¬ng ph¸p qu¶n lÝ cña c¸c c¬ quan qu¶n lÝ vÉn con thiªn vÒ kiÓm so¸t vµ chi phèi chÆt h¬n lµ nu«I d­ìng vµ t¹o ®IÒu kiÖn cho doanh nghiÖp; thËm chÝ cßn ch­a t×m ®­îc c¸ch khëi ®éng cuéc c¶I c¸ch hµnh chÝnh. C¸c chÝnh s¸ch nhiÒu khi kh«ng nhÊt qu¸n, ®Æc biÖt cßn thiÕu chÝnh s¸ch dµi h¹n. Khi hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng cßn n¾m quyÒn ®Þnh ®o¹t vµ ®¸nh gi¸ tµi s¶n c«ng, quyÒn thu vµ cÊp vèn; khi bé m¸y qu¶n lÝ nhµ n­íc vÒ kinh tÕ cßn n¨m qu¸ nhiÒu quyÒn cho phÐp, xÐt duyÖt, thu ph¸t, xÐt xö, … th× doanh nghiÖp nhµ n­íc kh«ng thÓ tù chñ( tù quyÕt ®Þnh vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm). Vµ ®­¬ng nhiªn, doanh nghiÖp nhµ n­íc nãi riªng, khu vùc kin tÕ nhµ n­íc nãi chung ph¶i ho¹t ®éng trong vßng tay tµi chÝnh ng©n hµng vµ bé m¸y nhµ n­íc. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta gÆp mét khã kh¨n rÊt lín, ®ã lµ sù kÐm ph¸t triÓn cña chÝnh hÖ thèng an ninh x· héi, sù kÐm ph¸t triÓn ngay tõ trong c¬ chÕ, chÝnh s¸ch. HÖ qu¶ c¬ chÕ chÝnh s¸ch hiÖn hµnh lµ: nguån lùc bªn trong bÞ k×m h·m vµ l·ng phÝ, tr­íc hÕt trong khu vùc c«ng; c¸c lo¹i h×nh doanh nghÖp ®Òu yÐu kÐm, tham nhòng hèi lé léng hµnh víi sù mãc nèi gi÷a quan chøc nhµ n­íc, gi¸m ®èc c«ng viÖc vµ ng©n hµng nhµ n­íc. +XÐt vÒ tæng thÓ th× doanh nghiÖp nhµ n­íchiÖn nay vÉn ®ang gi÷ ®­îc vai trß then chèt, nhÊt lµ trong lÜnh vùc ®éc quyÒn vµ niÒu lÜnh vùc quan träng, vïng miÒn nói d©n téc; phôc vô ®¸p øng ®­îc yªu cÇu, nhiÖm vô chÝnh trÞ - x· héi, ®ãng gãp lín cho ng©n s¸ch nhµ n­íc(40%). ®Õn nay, doanh nghiÖp nhµ n­íc vÉn lµ c«ng cô vËt chñ yÕu ®Ó nhµ n­íc ®iÒu tiÕt vµ gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng. +Song, nÕu xÐt vÒ chÊt l­îng vµ tèc ®é ph¸t triÓn, tØ träng ®Çu t­ vèn kinh doanh, sö dông lao ®éng, tØ träng ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch, GDP, hiÖu qu¶ sö dông vèn nhµ n­íc vµ kinh doanh th× cßn ®ang cßn nhiÒu chuyÖn ph¶i xem xÐt. c_ Mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu, bao trïm cña nh÷ng tån t¹i vµ yÕu kÐm cña doanh nghiÖp nhµ n­íc. Do quan hÖ s¶n xuÊt ch­a phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, nhiÒu chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch thuéc vÒ qu¶n lÝ vÜ m« cña nhµ n­íc con bÊt cËp ch­a ®ång bé, ch­a cã quy ho¹ch, chiÕn l­îc kinh doanh vµ kÕ ho¹ch dµi h¹n vÒ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhÇ n­íc nªn thiÕu chñ ®éng cßn lóng tóng, sai sãt trong ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn kinh doanh, ch­a t¹o thÞ tr­êng æn ®Þnh vµ réng lín. Do c«ng nghÖ, ph­¬ng tiÖn, ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lý qu¸ cò kü vµ l¹c hËu, hiÖu qu¶ sö dônh thÊp. C«ng nghÖ, thiÕt bÞ l¹c hËu phÇn lín lµ lao ®éng thñ c«ng, nªn n¨ng suÊt thÊp, chÊt l­îng s¶n phÈm kÐm gi¸ thµnh cao dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng rÊt yÕu ít. MÆt kh¸c dï c«ng nghÖ l¹c hËu nh­ng v·n ch­a khai th¸c hÕt c«ng suÊt.VÝ dô: c«ng nghÖ giÊy chØ sö dông 80% c«ng suÊt, Tæng c«ng ty ®IÖn sö dông 72, 4% c«ng suÊt, nhµ m¸y ®ãng tµu chØ sö dông 50 % c«ng suÊt, v.v… C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ViÖt Nam, phÇn lín míi ®­îc thµnh lËp sau n¨m 1975, c¸c tæng c«ng ty th× sau n¨m 1995. sè ®«ng c¸n bé ®­îc ®µo t¹o trong c¬ chÕ bao cÊp, nÆng t­ t­ëng û l¹i vµo nhµ n­íc, thiÕu ®­îc cËp nhËt kiÕn thøc míi. Cho nªn, sù tån t¹i hay ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp ch­a ph¶I do thÞ tr­êng, mµ do nh÷ng quyÕt dÞnh hµnh chÝnh tõ phÝa nhµ n­íc chñ së h÷u cña nã. §éi ngò lao ®éng vÒ h×nh thøc lµ ng­êi chñ, nh­ng nhiÕu doanh nghiÖp thùc tÕ kh«ng kh¸c g× ng­êi lµm thuª- ._.