Đặc điểm ngữ nghĩa - Ngữ pháp của lớp từ ghép đẳng lập trong truyện Kiều

Ñaëc ñieåm ngöõ nghóa – ngöõ phaùp cuûa lôùp töø gheùp ñaúng laäp trong Truyeän Kieàu Nguyeãn Thò Nguyeät Minh 1 DAÃN NHAÄP 1 . LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Xaõ hoäi Vieät Nam vaøo giai ñoaïn cuoái theá kyû XVIII ñaàu theá kyû XIX, thôøi kyø cuoái Leâ sang Nguyeãn, laø moät xaõ hoäi phong kieán, roái ren, muïc naùt. Trong hoaøn caûnh aáy vaên hoïc laïi phaùt trieån maïnh meõ. Coù theå coi ñaây laø thôøi kyø huy hoaøng cuûa neàn vaên hoïc nöôùc nhaø. Giai ñoaïn naøy ñaõ cho ra ñôøi nhieàu taùc phaåm vaên hoïc tieâu bieåu, laø nhöõng taøi lieäu quyù coù giaù trò cho vieäc nghieân cöùu lòch söû, vaên hoùa, xaõ hoäi… vaø caû ngoân ngöõ Vieät thôøi kyø naøy. Tieâu bieåu hôn taát caû laø Truyeän Kieàu cuûa Nguyeãn Du. Vôùi ngoân ngöõ Vieät, chöõ vieát Vieät, caùch noùi, caùch vieát cuûa ngöôøi Vieät, Nguyeãn Du ñaõ taïo ra moät taùc phaåm vó ñaïi cho daân toäc Vieät Nam. Môû ñaàu cuûa quyeån “Töø ñieån Truyeän Kieàu” cuûa mình, cuï Ñaøo Duy Anh ñaõ vieát “Trong lòch söû ngoân ngöõ vaø lòch söû vaên hoïc Vieät Nam, neáu Nguyeãn Traõi vôùi Quoác aâm thi taäp laø ngöôøi ñaët neàn moùng cho ngoân ngöõ vaên hoïc daân toäc thì Nguyeãn Du vôùi Truyeän Kieàu laïi laø ngöôøi ñaët neàn moùng cho ngoân ngöõ vaên hoïc hieän ñaïi cuûa nöôùc ta. Vôùi Truyeän Kieàu cuûa Nguyeãn Du, coù theå noùi raèng ngoân ngöõ vaên hoïc Vieät Nam ñaõ traûi qua moät cuoäc thay ñoåi veà chaát vaø ñaõ toû roõ khaû naêng ñaày ñuû vaø saâu saéc cuûa noù”. Ñieàu aáy cho thaáy Truyeän Kieàu khoâng chæ coù giaù trò vaên hoïc voâ cuøng to lôùn maø noù coøn coù giaù trò ñoái vôùi vieäc nghieân cöùu ngoân ngöõ Vieät Nam cuoái theá kyû XVIII ñaàu theá kyû XIX. Vì ngoân ngöõ Truyeän Kieàu cuûa Nguyeãn Du laø “ Ñaïi bieåu cho ngoân ngöõ vaên hoïc cuûa theá kyû 19…” (Haø Huy Giaùp, Truyeän Kieàu ,1976) Ñoïc Truyeän Kieàu, chuùng ta coù theå thaáy ñöôïc nhöõng ñieåm gioáng nhauï vaø khaùc nhau giöõa ngoân ngöõ thôøi ñaïi Nguyeãn Du vôùi ngoân ngöõ ñöông ñaïi. Coù nhöõng caùch dieãn ñaït thöôøng duøng ngaøy tröôùc nhöng baây 2 giôø khoâng duøng nöõa. Coù nhöõng caùch dieãn ñaït ngaøy nay laø quen thuoäc nhöng Nguyeãn Du chöa bieát ñeán.Ñaëc bieät chuùng ta coù theå thaáy ñöôïc nhöõng ñoùng goùp to lôùn cuûa taùc giaû vaøo söï phaùt trieån cuûa tieáng Vieät. Vì muoán tìm hieåu saâu saéc vaán ñeà töø gheùp theá kyû XVIII vaø XIX , muoán ñoùng goùp theâm moät phaàn nhoû vaøo vieäc nghieân cöùu ngoân ngöõ cuûa Nguyeãn Du, chuùng toâi ñaõ choïn ñeà taøi “Ñaëc ñieåm ngöõ nghóa – ngöõ phaùp cuûa lôùp töø gheùp ñaúng laäp trong Truyeän Kieàu”cho luaän vaên. Lyù do thöù hai ñeå chuùng toâi choïn ñeà taøi naøy vì toâi yeâu Truyeän Kieàu. Chuùng toâi ñaõ lôùn leân baèng lôøi ru töø nhöõng caâu Kieàu cuûa baø vaø meï. Chuùng toâi ñaõ soáng beân caïnh nhöõng ngöôøi noâng daân chaân chaát, thaät thaø, nhöõng ngöôøi ñaõ thöïc söï löu truyeàn Kieàu vaøo ñôøi soáng nhaân daân. Hoï ñoïc Kieàu vaø hieåu Kieàu theo caùch cuûa mình. Hoï khoâng nhaän xeùt ñöôïc caùi hay, caùi ñeïp trong Kieàu, caùi taøi cuûa Nguyeãn Du baèng ngoân ngöõ khoa hoïc nhöng hoï tìm thaáy caùch noùi, caùch nghó, caùch laøm cuûa mình vaø caû nhöõng baøi hoïc nhaân nghóa ôû ñôøi trong ñoù. Chính hoï giuùp chuùng toâi yeâu Kieàu vaø caûm nhaän Kieàu gaàn guõi, thöông yeâu nhö ca dao, tuïc ngöõ. Khi nghieân cöùu ñeà taøi naøy, baûn thaân chuùng toâi seõ ñöôïc tieáp caän vôùi nhieàu baøi vieát, nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà ngoân ngöõ Truyeän Kieàu noùi rieâng vaø ngoân ngöõ hoïc noùi chung. Ñieàu aáy giuùp toâi tìm hieåu hôn veà Truyeän Kieàu vaø cuûng coá theâm kieán thöùc veà ngoân ngöõ hoïc ñeå phuïc vuï nhieäm vuï giaûng daïy cuûa mình. Ñaây cuõng laø lyù do ñeå chuùng toâi choïn ñeà taøi naøy. 2 . PHAÏM VI GIÔÙI HAÏN CUÛA ÑEÀ TAØI Haø Huy Giaùp ñaõ nhaän ñònh “Ngoân ngöõ Truyeän Kieàu ñaõ ñaït tôùi trình ñoä ñieâu luyeän, tinh vi, saâu saéc coù moät khoâng hai trong vaên hoïc coå 3 ñieån Vieät Nam. Chuùng ta khaúng ñònh ngheä thuaät trong ngoân ngöõ Truyeän Kieàu laø nieàm töï haøo cuûa tieáng noùi Vieät Nam”. (Truyeän Kieàu , 1976) Ñi vaøo nghieân cöùu Truyeän Kieàu, chæ rieâng ngoân ngöõ ñaõ coù raát nhieàu vaán ñeà caàn tìm hieåu, caàn nghieân cöùu. Nhöng do khaû naêng coù haïn neân chuùng toâi chæ ñi vaøo tìm hieåu moät khía caïnh nhoû trong ngoân ngöõ Truyeän Kieàu: Ñaëc ñieåm ngöõ nghóa-ngöõ phaùp cuûa lôùp tö’ gheùp ñaúng laäp trong Truyeän Kieàu. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa chuùng toâi laø moät lôùp töø trong taùc phaåm vaên hoïc. Noù mang ñaëc tính cuûa ngoân ngöõ vaên chöông, töùc moät maõ phöùc taïp ñöôïc caáu taïo neân töø ngoân ngöõ töï nhieân. Baát cöù taùc phaåm vaên hoïc naøo cuõng laáy ngoân ngöõ daân toäc laøm chaát lieäu. Chính vì theá ngoân ngöõ trong taùc phaåm vaên chöông vaãn mang ñaëc tröng cuûa ngoân ngöõ daân toäc ñoàng thôøi noù laïi coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng bieät, mang ñaëc tröng cuûa noù. Ñieåm ñaëc bieät nhaát cuûa ngoân ngöõ vaên chöông laø noù mang daáu aán ngoân ngöõ taùc giaû. Ngoân ngöõ daân toäc khi ñi vaøo taùc phaåm Vaên chöông, laø saûn phaåm cuûa taùc giaû, do taùc giaû löïa choïn vaø söû duïng theo muïc ñích cuûa mình. Vì vaäy ngoân ngöõ vaên chöông laø caùi ñi cheäch cuûa moät caùi toaøn theå coù heä thoáng so vôùi caùi toaøn theå cuûa ngoân ngöõ chung. Ñeà taøi naøy tìm hieåu veà lôùp töø gheùp ñaúng laäp trong taùc phaåm Vaên chöông, cuï theå laø Truyeän Kieàu cuûa Nguyeãn Du. Vì vaäy, nhöõng vaán ñeà ñöôïc tìm hieåu trong ñeà taøi, ngoaøi nhöõng caùi cô baûn thuoäc veà ñaëc ñieåm cuûa tieáng Vieät noùi chung, seõ coù moät soá ñieåm laø caùi rieâng cuûa Nguyeãn Du, caùi rieâng cuûa taùc phaåm, ñaëc bieät veà vieäc naém baét nghóa cuûa töø vaø chöùc naêng ngöõ phaùp cuûa töø. 3. CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA ÑEÀ TAØI Ngoân ngöõ loaøi ngöôøi vôùi tö caùch laø moät heä thoáng kyù hieäu coù chöùc naêng giao tieáp vaø phaûn aùnh. Trong quaù trình phaùt trieån cuûa mình, ñeå ñaùp 4 öùng nhu caàu caàn bieåu hieän cuûa thöïc teá khaùch quan, noù seõ khoâng ngöøng phaùt trieån veà soá löôïng töø. Khuynh höôùng phaùt trieån taát yeáu laø phöông thöùc taùc ñoäng vaøo hai hoaëc hôn hai hình vò coù nghóa, keát hôïp chuùng vôùi nhau ñeå saûn sinh ra moät lôùp töø môùi mang ñaëc ñieåm ngöõ phaùp vaø yù nghóa nhö moät töø. Öu theá cuûa lôùp töø naøy laø töø hình thöùc cuõ nhöng laïi coù theå chuyeån taûi moät noäi dung môùi.Vaø phöông thöùc naøy ñaõ giuùp ngoân ngöõ tieát kieäm toái ña “nguyeân lieäu” cuûa mình khi taïo ra caùc saûn phaåm trong giao tieáp. Ñoái vôùi tieáng Vieät, ngoân ngöõ tieâu bieåu cho loaïi hình ngoân ngöõ ñôn laäp, gheùp khoâng phaûi laø phöông thöùc duy nhaát nhöng laø phöông thöùc phoå bieán , coù tính sinh saûn cao. Lôùp töø ñöôïc hình thaønh töø phöông thöùc naøy ñang ngaøy caøng gia taêng veà soá löôïng vaø coùvò trí quan troïng trong hoaït ñoäng giao tieáp. Luaän vaên cuûa chuùng toâi khoâng ñi vaøo nghieân cöùu veà ñaëc ñieåm caáu taïo ngöõ nghóa vaø ngöõ phaùp cuûa lôùp töø gheùp maø chæ tìm hieåu moät maûng cô baûn cuûa lôùp töø naøy trong Truyeän Kieàu. Ñoù laø lôùp töø ñöôïc caùc nhaø nghieân cöùu Vieät ngöõ goïi laø töø gheùp ñaúng laäp (hay töø gheùp song song, töø gheùp hôïp nghóa, töø gheùp laùy nghóa). Tröôùc khi ñi vaøo khaûo saùt vaán ñeà, chuùng toâi xin giaûi thích moät soá khaùi nieäm, thuaät ngöõ coù lieân quan ñeán ñeà taøi. 3.1. Quan nieäm veà töø: Töø laø moät trong nhöõng khaùi nieäm cô baûn cuûa ngoân ngöõ hoïc. Khi nghieân cöùu baát kyø moät ngoân ngöõ naøo ngöôøi ta cuõng khoâng theå khoâng laøm vieäc xaùc ñònh ñôn vò naøy. Tuy nhieân ñaây laø moät vaán ñeà raát khoù vì trong lyù thuyeát ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông chöa coù quan nieäm thoáng nhaát veà khaùi nieäm töø, ñoàng thôøi ôû nhöõng loaïi hình ngoân ngöõ khaùc nhau, ôû moãi ngoân ngöõ khaùc nhau, töø cuõng coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng cuûa mình. 5 Vì leõ ñoù “Töø” trong tieáng Vieät laø moät vaán ñeà thuoäc lyù luaän cô baûn raát quan troïngcho vieäc nghieân cöùu moät ngoân ngöõ. Toaøn boä heä thoáng ngoân ngöõ phuï thuoäc vaøo noù. Nhöng quan nieäm veà töø noùi chung ôû caùc nhaø Vieät ngöõ hoïc chöa coù söï thoáng nhaát. Moãi ngöôøi ñeàu muoán xaùc ñònh moät khaùi nieäm töø hoaøn chænh trong tieáng vieät. Moät soá ngöôøi thì chaáp nhaän moät ñònh nghóa naøo ñoù veà töø trong ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông roài caên cöù vaøo ñoù moâ taû töø tieáng Vieät. Chaúng haïn, Hoaøng Tueä chaáp nhaän ñònh nghóa veà töø cuûa A. Meillet: “Töø laø keát quaû cuûa moät söï keát hôïp giöõa moät yù nghóa nhaát ñònh vaø moät chænh theå ngöõ aâm nhaát ñònh, coù khaû naêng giöõ moät chöùc naêng ngöõ phaùp nhaát ñònh”. (4) Nguyeãn Vaên Tu laïi chaáp nhaän ñònh nghóa cuûa R.A. Budagoâp: “ Töø laø ñôn vò nhoû nhaát vaø ñoäc laäp coù hình thöùc vaät chaát vaø coù yù nghóa tính chaát bieän chöùng veà lòch söû”. (5) Moät soá ngöôøi laïi töï ñöa ra moät ñònh nghóa chung cho töø cuûa tieáng Vieät. Nguyeãn Kim Thaûn vieát: “Töø laø ñôn vò cô baûn cuûa ngoân ngöõ, coù theå taùch khoûi caùc ñôn vò khaùc cuûa lôøi noùi ñeå vaän duïng moät caùch ñoäc laäp, laø moät khoái hoøan chænh veà ngöõ aâm, yù nghóa vaø chöùc naêng ngöõ phaùp”. (6) Hoà Leâ ñònh nghóa töø moät caùch khaùc: “ Töø laø ñôn vò ngoân ngöõ coù chöùc naêng ñònh danh, phi lieân keát hieän thöïc, hoaëc chöùc naêng moâ phoûng tieáng ñoäng. Coù khaû naêng keát hôïp töï do, coù tính vöõng chaéc veà caáu taïo vaø tính nhaát theå veà yù nghóa”. (7) Coøn Nguyeãn Taøi Caån khoâng ñi vaøo ñònh nghóa töø maø chæ chöùng minh cho tính coá ñònh cuûa nhöõng keát caáu ñöôïc goïi laø töø. Nhö vaäy ñöa ra moät soá khaùi nieäm hoaøn haûo veà töø tieáng Vieät luùc naøy laø moät vieäc voâ cuøng khoù khaên. Chuùng toâi cuõng chöa ñuû khaû naêng ñeå baøn luaän, nhaän xeùt veà nhöõng ñieåm chính xaùc vaø chöa chính xaùc trong moãi quan nieäm veà töø cuûa caùc taùc giaû maø chæ daùm ñöa ra moät khaùi nieäm veà töø maø mình ñoàng tình. Veà cô baûn, chuùng toâi ñoàng tình vôùi ñònh nghóa 6 sau ñaây veà töø cuûa taùc giaû Ñoã Höõu Chaâu: “Töø cuûa tieáng Vieät laø moät hoaëc moät soá aâm tieát coá ñònh, baát bieán, mang nhöõng ñaëc ñieåm ngöõ phaùp nhaát ñònh, naèm trong nhöõng kieåu caáu taïo nhaát ñònh, taát caû öùng vôùi moät kieåu yù nghóa nhaát ñònh, lôùn nhaát trong tieáng Vieät vaø nhoû nhaát ñeå taïo caâu”. (8) Nhö vaäy caùi ñöôïc goïi laø töø phaûi ñaûm baûo ñuû boán thaønh phaàn: thaønh phaàn ngöõ aâm, thaønh phaàn ngöõ phaùp, thaønh phaàn caáu taïo, thaønh phaàn yù nghóa. Boán thaønh phaàn naøy khoâng ñoäc laäp ñoái vôùi nhau maø quy ñònh laãn nhau, thoáng nhaát vôùi nhau thaønh moät chænh theå. 3.2. Phöông thöùc caáu taïo töø trong tieáng Vieät 3.2.1. Xeùt theo khaû naêng saûn sinh ra caùc töø cho töø vöïng tieáng Vieät coù theå ñònh nghóa: “Yeáu toá caáu taïo töø laø nhöõng yeáu toá maø tieáng Vieät söû duïng ñeå caáu taoï ra caùc töø cho töø vöïng”. (9) Nhö vaäy, trong tieáng Vieät, “caùc yeáu toá caáu taïo töø laø nhöõng hình thöùc ngöõ aâm coù nghóa nhoû nhaát, töùc laø nhöõng yeáu toá khoâng theå phaân chia thaønh nhöõng yeáu toá nhoû hôn nöõa maø coù yù nghóa, ñöôïc duøng ñeå caáu taïo ra caùc töø theo caùc phöông thöùc caáu taïo töø cuûa tieáng Vieät”.(10) Caùc yeáu toá coù ñaëc ñieåm vaø chöùc naêng nhö treân goïi baèng thuaät ngöõ mang tính quoác teá : hình vò. 3.2.2. Phöông thöùc caáu taïo töø laø caùch thöùc maø ngoân ngöõ taùc ñoäng vaøo hình vò ñeå cho ta caùc töø. Tieáng Vieät coù ba phöông thöùc caáu taïo töø sau: 3.2.2.1. Töø hoaù hình vò Laø phöông thöùc taùc ñoäng vaøo baûn thaân moät hình vò, laøm cho noù coù nhöõng ñaëc ñieåm ngöõ phaùp vaø yù nghóa cuûa töø, laøm hình vò thaønh töø maø khoâng caàn coù baát cöù söï thay ñoåi naøo vaøo hình thöùc cuûa noù. 7 Vd: Nhöõng töø chaïy, aên, nghæ… laø nhöõng töø hình thaønh do söï töø hoaù caùc hình vò chaïy, aên, nghæ,… 3.2.2.2. Gheùp hình vò laø phöông phaùp taùc ñoäng vaøo hai hoaëc hôn hai hình vò coù nghóa keát hôïp chuøng vôùi nhau ñeå saûn sinh ra moät töø môùi mang ñaëc ñieåm ngöõ phaùp vaø yù nghóa nhö moät töø. Ta coù sô ñoà: hình vò A , B phöông thöùc gheùp hình vò töø A+B Ví duï : hoa, hoàng ==== > hoa hoàng hoïc, haønh ====> hoïc haønh nuùi , non ====> nuùi non 3.2.2.3. Laùy hình vò Laø phöông thöùc taùc ñoäng vaøo moät hình vò cô sôû laøm xuaát hieän moät hình laùy gioáng noù toaøn boä hay boä phaän veà aâm thanh. Caû hình vò cô sôû vaø hình vò laùy taïo thaønh moät töø. Sô ñoà: hình vò A ===> töø AA’ Vd: môûn ===> môn môûn ñoû === > ño ñoû tím ===> tim tím 3.3. Moät vaøi ñieåm löu yù veà yeáu toá caáu taïo töø 3.3.1. Sau khi noùi roõ veà phöông thöùc caáu taïo thì ta coù theå hieåu: Hình vò tieáng Vieät laø nhöõng yeáu toá nhoû nhaát töï thaân noù coù nghóa vaø ñi vaøo moät trong ba phöông thöùc taïo töø ñeå taïo ra cho caùc töø cuûa tieáng Vieät. 3.3.2. Vì hình vò töï thaân phaûi coù nghóa neân khi moät hình thöùc ngöõ aâm coù nhieàu nghóa thì coù theå saûn sinh ra caùc töø khaùc nhau vaø vì vaäy noù phaûi ñöôïc xem laø caùc hình vò khaùc nhau. Vd: Aâm tieát baïc vôùi nghóa goác trong tieáng Haùn laø moûng ñi vaøo phöông thöùc gheùp saûn sinh ra caùc töø baïc aùc, baïc tình, baïc meänh, … ñi vaøo phöông thöùc laùy laïi cho ta töø baïc beõo. Cuõng aâm tieát 8 naøy trong baïc phau thì laïi laø chæ saéc traéng hoaëc trong chuoâng vaøng khaùnh baïc thì baïc theo ñuùng nghóa goác laø chæ thöù kim loaïi quyù maøu traéng. Nhö vaäy chuùng ta coù 2 hình vò baïc khaùc nhau maëc daàu noù chæ laø moät aâm tieát. 3.3.3. Do phöông thöùc töø hoaù hình vò maø coù nhöõng tröôøng hôïp cuøng moät yeáu toá vöøa laø hình vò vöøa laø töø. Ñoù laø khi ta xeùt yeáu toá ñoù ôû hai chöùc naêng khaùc nhau, chöùc naêng caáu taïo töø vaø chöùc naêng laø ñôn vò ñeå taïo caâu. Veà maët hình thöùc vaät chaát, yeáu toá naøy chæ laø 1 aâm tieát. Vd: Aâm tieát / hoa/ -> hoa - Laø töø trong “ Hoa ñaõ nôû roài” - Laø hình vò trong: hoa hoàng, hoa böôûi, … Tieáng Vieät laø ngoân ngöõ tieâu bieåu cho loaïi hình ngoân ngöõ ñôn laäp. Trong tieáng Vieät ranh giôùi cuûa moät hình vò truøng vôùi ranh giôùi cuûa moät aâm tieát, töùc choã baét ñaàu vaø keát thuùc cuûa moät aâm tieát cuõng laø choã baét ñaàu vaø keát thuùc cuûa cuûa moät hình vò. 3.3.4 Trong tieáng Vieät hieän nay, chuùng ta phaûi chaáp nhaän moät soá hình vò trong moät soá töø nhaát ñònh ñaõ bò môø nghóa hoaëc maát nghóa ( khoâng tính caùc hình vò laùy trong phöông thöùc laùy). Lyù giaûi vaán ñeà naøy coù theå cho raèng baûn thaân caùc hình vò naøy sau khi saûn sinh ra theo nguyeân taéc chung, noù coù nghóa töï thaân, töùc laø noù coù theå ñi vaøo caùc phöông thöùc caáu taïo töø cuûa tieáng Vieät ñeå coù theå saûn sinh ra töø. Nhöng trong quaù trình phaùt trieån cuûa ngoân ngöõ, baûn thaân noù bò bieán ñoåi ñi do chòu taùc ñoäng cuûa caùc quy taéc khaùc khoâng coøn giöõ nguyeân daïng ñaàu tieân nöõa, hoaëc noù ñaõ bò caùc töø khaùc laán aùt thay theá, chính vì vaäy maø noù môø nghóa vaø daàn ñi ñeán 9 maát nghóa. Nhöõng hình vò naøy hieän nay ñaõ maát naêng löïc caáu taïo töø, chuùng chæ coøn soùt laïi trong moät soá töø maø thoâi. Vd: böôu, haáu, buùa, nuùc trong caùc töø oác böôu, döa haáu, chôï buùa, beáp nuùc 3 .4 Phaân chia hình vò tieáng Vieät Hình vò trong tieáng Vieät coù chöùc naêng tröôùc heát laø chöùc naêng caáu taïo töø vaø nghóa cuûa hình vò ñoùng vai troø quan troïng trong chöùc naêng naøy. Cho neân khaû naêng caáu taïo töø cuûa hình vò, xeùt veà maët ngöõ nghóa, phaûi ñöôïc xem nhö laø tieâu chí haøng ñaàu ñeå phaân loaïi hình vò. Hieän nay coù ba xu höôùng cô baûn ñeå phaân chia hình vò tieáng Vieät 3.4.1. Xu höôùng phaân chia hình vò xeùt theo tieâu chí khaû naêng caáu taïo töø Coù hai loaïi hình hình vò: + Loaïi thöù nhaát Laø nhöõng hình vò coù khaû naêng caáu taïo töø thaáp töùc laø soá löôïng töø ñöôïc caáu taïo vôùi chuùng töông ñoái ít + Loaïi thöù hai Laø nhöõng hình vò coù khaû naêng caáu taïo töø cao töùc laø soá löôïng ñöôïc caáu taïo vôùi noù laø nhieàu hôn vaø noù coù theå ñi vaøo nhieàu phöông thöùc nhieàu kieåu caáu taïo hôn. 3.4.2. Xu höôùng phaân chia hình vò thaønh hình vò thöïc vaø hình vò hö + Hình vò thöïc Laø nhöõng hình vò maø yù nghóa cuûa chuùng lieân heä vôùi söï vaät hieän töôïng coù theå hình dung hay nhaän thöùc ñöôïc moät caùch cuï theå. Vd: trôøi, beå, nöôùc, caây, nhaø, thôû, chaïy, xinh, toát … 10 + Hình vò hö Laø nhöõng hình vò maø yù nghóa thöôøng chæ quan heä hoaëc chæ tình thaùi. Vd: ñaõ, ñang, seõ, ö, aø, nhæ… 3.4.3. Xu höôùng thöù ba laø phaân chia hình vò tieáng Vieät thaønh hình vò ñoäc laäp vaø hình vò khoâng ñoäc laäp + Hình vò ñoäc laäp Laø nhöõng hình vò vöøa laø hình vò vöøa coù theå ñi vaøo phöông thöùc töø hoaù hình vò ñeå thaønh töø, töùc laø noù coù theå hoaït ñoäng ñoäc laäp nhö moät töø. Vd: nhaø, cöûa, chaïy, nhaûy, traéng, ñen… + Hình vò khoâng ñoäc laäp Laø nhöõng hình vò baûn thaân noù coù nghóa nhöng noù chæ coù theå ñeå caáu taïo töø, töùc noù chæ toàn taïi vaø hoaït ñoäng khi ñi cuøng moät hình vò khaùc trong töø.ø Hình vò trong luaän vaên cuûa chuùng toâi seõ ñöôïc goïi teân theo caùch phaân chia naøy. 3.5. Phaân chia caùc kieåu töø veà maët caáu taïo Vieäc phaân chia töø veà maët caáu taïo hieän nay cuõng chöa coù söï thoáng nhaát giöõa caùc nhaø Vieät ngöõ hoïc. Song phaàn lôùn caùc taùc giaû ñeàu caên cöù vaøo soá löôïng hình vò chia thaønh töø ñôn vaø töø phöùc hôïp (keùp). Töø ñôn laø töø moät hình vò, töø phöùc hôïp laø töø do hai hình vò trôû leân toå hôïp laïi. Caùc töø phöùc hôïp laïi ñöôïc chia theo phöông thöùc caáu taïo thaønh töø laùy vaø töø gheùp. Caên cöù vaøo quan heä cuù phaùp giöõa caùc thaønh toá, töø gheùp laïi ñöôïc chia thaønh töø gheùp ñaúng laäp vaø gheùp chính phuï. Sau ñaây laø sô ñoà phaân chia töø tieáng Vieät theo phöông thöùc caáu taïo: 11 3.5.1. Töø gheùp ñaúng laäp: Töø gheùp ñaúng laäp laø loaïi töø gheùp ñöôïc caáu taïo töø hai hình vò trôû leân. Hai hình vò gaén boù vôùi nhau theo quan heä song song, bình ñaúng, khoâng coù hình vò chính, khoâng coù hình vò phuï. Coù theå vì ñieàu naøy maø caùc nhaø nghieân cöùu coøn goïi noù laø töø gheùp song song, töø gheùp hôïp nghóa, laùy nghóa. Cho duø coù nhöõng teân goïi khaùc nhau, moät soá vaán ñeà nghieân cöùu veà noù chöa coù söï thoáng nhaát vaø caùch phaân chia caùc tieåu loaïi nhoû hôn trong baûn thaân noù coù nhöõng caùch khaùc nhau, nhöng veà cô baûn caùc nhaø Vieät ngöõ hoïc ñeàu coù chung quan ñieåm veà nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn cuûa loaïi töø naøy nhö sau: - * Töø gheùp ñaúng laäp ñöôïc caáu taïo bôûi hai hình vò coù nghóa trôû leân. - Loaïi töø naøy bao giôø cuõng ñöôïc xaây döïng treân cô sôû nhöõng thaønh toá tröïc tieáp ñoàng loaïi vôùi nhau. Ñieàu ñoù baét buoäc caùc thaønh toá trong töø gheùp ñaúng laäp phaûi cuøng tính chaát. + Thaønh toá ñöùng tröôùc chæ söï vaät, thì thaønh toá ñöùng sau cuõng chæ söï vaät Vd: nhaø – cöûa => nhaø cöûa, gaø – vòt => gaø vòt + Thaønh toá ñöùng tröôùc chæ haønh ñoäng, ñaëc ñieåm thì thaønh toá ñöùng sau cuõng chæ haønh ñoäng, ñaëc ñieåm Töø tieáng Vieät Töø ñôn Töø phöùc hôïp Töø ñôn aâm Töø ña aâm Töø laùy Töø gheùp Laùy boä phaän Laùy hoaøn toaøn Gheùp chính phuï Gheùp ñaúng laäp 12 Vd: chaïy – nhaûy => chaïy nhaûy, toát – xaáu => toát xaáu - Caùc thaønh toá coù quan heä bình ñaúng, song song nhau trong cuù phaùp. 3.5.2. Xeùt veà quan heä cuù phaùp thì loaïi töø gheùp naøy chæ coù moät kieåu quan heä nhöng neáu xeùt treân goùc ñoä moái quan heä veà ngöõ nghóa giöõa caùc thaønh toá thì chuùng toâi nhaän thaáy coù ba kieåu quan heä sau: a. Quan heä hôïp nghóa: Goàm hai thaønh toá coù nghóa khaùc nhau nhöng cuøng tröôøng nghóa hôïp nghóa vôùi nhau taïo neân nghóa khaùi quaùt, nghóa toång hôïp cuûa caû töø (hai thaønh toá naøy thöôøng chæ nhöõng söï vaät hieän töôïng, haønh ñoäng, tính chaát gaàn guõi nhau) ( quan heä hôïp nghóa). Vd: nuùi soâng, nhaø cöûa… b. Qun heä ñoàng nghóa vôùi nhau b.1. Loaïi coù quan heä ñôn nghóa: Trong caáu taïo cuûa tieåu loaïi naøy, thaønh toá thöù hai voán coù nghóa gioáng thaønh toá thöù nhaát nhöng hieän nay ñaõ bò môø nghóa. Hoaëc yeáu toá thöù hai laø moät töø ñòa phöông, töø vay möôïn, chuùng gheùp laïi vôùi nhau ñeå taïo neân töø coù khaû naêng hieåu treân moät ñòa baøn roäng lôùn hôn. Yeáu toá thöù hai thöôøng khoâng ñi vaøo phöông thöùc töø hoaù ñeå xuaát hieän nhö moät töø ñoäc laäp trong tieáng toaøn daân. Vd: - Chôï buùa, baïc phau - Chaèm vaù, röøng ruù, tre pheo… b.2. Loaïi coù quan heä ñoàng nghóa(hoaëc töông ñoàng veà nghóa): trong loaïi naøy hai thaønh toá coù nghóa töông ñoàng nhau. Vd: hö voâ, vónh vieãn, buïng daï… baïi lieät, van naøi, baêm vaèm, … c. Quan heä ñoái laäp nghóa: trong loaïi naøy hai thaønh toá coù nghóa traùi ngöôïc nhau. Vd: may ruûi, treân döôùi, trong ngoaøi … 13 Ñeà taøi cuûa chuùng toâi seõ ñi vaøo khaûo saùt caùc tieåu loaïi naøy trong lôùp töø gheùp ñaúng laäp cuûa Truyeän Kieàu. 4. MUÏC ÑÍCH – NHIEÄM VUÏ CUÛA ÑEÀ TAØI Vôùi phaïm vi nghieän cöùu cuûa ñeà taøi ñaõ neâu ôû treân, luaän vaên cuûa chuùng toâi coù muïc ñích laø khaûo saùt lôùp töø gheùp ñaúng laäp trong Truyeän Kieàu töø hai goùc ñoä: Goùc ñoä ngöõ nghóa vaø goùc ñoä ngöõ phaùp trong hoaït ñoäng vaø trong boái caûnh giao tieáp cuï theå cuûa Truyeän Kieàu. Ñeà taøi coù nhieäm vuï sau ñaây: 4.1. Khaûo saùt, phaân tích, lyù giaûi caùc ñaëc ñieåm veà maët ngöõ nghóa cuûa lôùp töø naøy trong hoaït ñoäng cuûa chuùng nhö: nghóa ñen, nghóa boùng, nghóa khaùi quaùt. 4.2. Khaûo saùt, phaân tích, lyù giaûi caùc ñaëc ñieåm veà maët ngöõ phaùp cuûa chuùng nhö khaû naêng keát hôïp cuûa lôùp töø naøy vôùi lôùp töø khaùc trong toå chöùc ngöõ, trong toå chöùc caâu, khaû naêng laøm thaønh toá trung taâm trong cuïm tö,ø khaû naêng ñoùng vai troø thaønh phaàn noøng coát trong toå chöùc caâu… 4.3. Böôùc ñaàu neâu leân moät soá löu yù veà caùch söû duïng lôùp töø gheùp ñaúng laäp naøy trong hoaït ñoäng giao tieáp vaø phaûn aùnh. Coù moät soá nhaän xeùt veà söï phaùt trieån cuûa lôùp töø naøy trong tieáng Vieät töø theá kyû XIX ñeán nay treân cô sôû Truyeän Kieàu. 5. LÒCH SÖÛ NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI Töø gheùp đẳng lập là một đối tượng ñöôïc caùc nhaø Vieät ngöõ hoïc ñeà caäp ñeán raát nhieàu vôùi tö caùch laø moät boä phaän cuûa töø vöïng vaø ngöõ phaùp. Tuy nhieân, trong nhöõng coâng trình naøy, do choã noù chæ laø moät maét xích cuûa chuoãi caùc maét xích cuûa heä thoáng voán töø tieáng Vieät , neân soá trang 14 (treân hình thöùc) vaø noäi dung nhöõng gì khaûo saùt veà noù thöôøng laø ít oûi vaø ít nhieàu coù phaàn truøng laëp nhau . Coù leõ taùc giaû Nguyeãn Taøi Caån , trong coâng trình Ngöõ phaùp tieáng Vieät ( Tieáng – töø gheùp - ñoaûn ngöõ ), 1975, laø moät trong soá caùc taùc giaû daønh nhieàu quan taâm ñoái vôùi töø gheùp hôn caùc taùc giaû khaùc nghieân cöùu veà ñoái töôïng naøy, caû veà goùc ñoä töø vöïng hoïc laãn goùc ñoä ngöõ phaùp hoïc. Töø gheùp theo quan ñieåm cuûa taùc giaû bao goàm töø gheùp nghóa , töø laùy ( töø gheùp aâm ) , töø gheùp ngaãu hôïp. Taùc giaû daønh haún moät chöông goàm 20 trang ñeå khaûo saùt rieâng veà töø gheùp nghóa , vaø trong ñoù, ngoaøi phaàn nhaän xeùt chung, taùc giaû ñaõ daønh 7 trang ñeå noùi veà töø gheùp laùy nghóa - loaïi töø gheùp chuùng toâi goïi laø töø gheùp ñaúng laäp, ñoái töôïng khaûo saùt cuûa ñeà taøi naøy. Do bình dieän taùc giaû Nguyeãn Taøi Caån khaûo saùt thuoäc veà ngöõ phaùp , cho neân ôû ñaây taùc giaû cuõng chæ döøng laïi veà caáu taïo laø chuû yeáu. Trong Vaán ñeà caáu taïo töø cuûa tieáng Vieät hieän ñaïi , 1976, taùc giaû Hoà Leâ cuõng daønh hôn 20 trang ñeå khaûo saùt lôùp töø song song ( theo caùch goïi cuûa taùc giaû ) – lôùp töø maø chuùng toâi goïi laø töø gheùp ñaúng laäp. Trong caùc trang naøy taùc giaû tröôùc heát phaân bieät töø gheùp loaïi naøy vôùi toå hôïp töø coù quan heä cuøng loaïi , sau ñoù tieán haønh phaân loaïi vaø böôùc ñaàu coù phaân tích moät vaøi neùt caáu taïo vaø nghóa cuûa chuùng . Ngoaøi ra caùc taùc giaû khaùc nhö Ñoã Höõu Chaâu (1981, 1987 ), Nguyeãn Kim Thaûn (1963) , Nguyeãn Vaên Tu (1975) , Nguyeãn Thieän Giaùp (1978) , Nguyeãn Thò Trung Thaønh (2001) ,…cuõng ñaõ coù nhöõng nghieân cöùu ít nhieàu veà lôùp töø naøy. Rieâng vaán ñeà ñaëc ñieåm ngöõ nghóa – ngöõ phaùp cuûa lôùp töø gheùp ñaúng laäp trong Truyeän Kieàu ñaõ ñöôïc taùc giaû Phan Ngoïc ñeà caäp ñeán trong Tìm hieåu phong caùch Nguyeãn Du trong Truyeän Kieàu . Oââng daønh 4 trang ñeå noùi veà ngöõ phaùp cuûa söï ñoái xöùng. Oâng cho raèng “ Hình thöùc 15 thaáp nhaát cuûa söï ñoái xöùng laø hình thöùc töø song tieát , nhö gaø vòt , giaø treû , ñöôïc thua…”. Oâng neâu leân ñaëc ñieåm veà nghóa cuûa söï ñoái xöùng nhö sau: - Nghóa cuûa noù khoâng phaûi laø nghóa cuûa hai aâm tieát keát hôïp laïi theo quan heä ngöõ phaùp trong töø nhö laøm ruoäng (quan heä vò taân), nhaø maùy ( quan heä giöõa loaïi töø vôùi danh töø ) maø nghóa cuûa keát caáu ñoái xöùng laø nghóa cuûa quan heä, roäng hôn nghóa cuûa hai yeáu toá taïo neân noù . - Vì nghóa khaùc neân hoaït ñoäng ngöõ phaùp cuûa caùc keát hôïp ñoái xöùng cuõng khaùc. Keát hôïp ñoái xöùng khoâng keát hôïp vôùi soá töø, khoâng coù loaïi töø ñöùng tröôùc , khoâng coù taân ngöõ danh töø ñi sau. Nghóa cuûa caùc keát hôïp ñoái xöùng laø khaùi quùat hôn caùc keát hôïp khoâng ñoái xöùng vaø caáu taïo cuûa noù raén chaéc hôn. Taùc giaû Phan Ngoïc chæ tìm hieåu keát caáu ñoái xöùng nhoû nhaát – töùc töø gheùp ñaúng laäp ( theo caùch goïi cuûa chuùng toâi) nhö moät ñaëc ñieåm ngöõ phaùp trong Truyeän Kieàu cuûa Nguyeãn Du. Oâng ñaõ neâu ra ñaëc ñieåm cô baûn veà nghóa vaø hoaït ñoäng ngöõ phaùp cuûa loaïi naøy . Nhöng oâng môùi chæ quan taâm ôû möùc ñoä khaùi quaùt chung nhaát chöù oâng khoâng chæ ra ñaëc ñieåm caáu taïo , cô cheá nghóa, ñaëc ñieåm ngöõ phaùp cuûa chuùng . Vaäy xem xeùt töø gheùp ñaúng laäp trong Truyeän Kieàu nhö moät ñoái töôïng ñoäc laäp , toaøn veïn , coù tính heä thoáng ôû caû goùc ñoä ngöõ nghóa vaø ngöõ phaùp laø vieäc laøm ñaàu tieân ñöôïc theå hieän trong coâng trình naøy cuûa toâi. 6. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 6.1. Phöông phaùp thoáng keâ: Sau khi xaùc ñònh phaïm vi giôùi haïn cuûa ñeà taøi, chuùng toâi tieán haønh thu thaäp tö lieäu. Cuï theå chuùng toâi ñaõ thu thaäp caùc töø gheùp ñaúng laäp töø cuoán Töø ñieån Truyeän Kieàu cuûa cuï Ñaøo Duy Anh do giaùo sö Phan Ngoïc khaûo ñính ,trong ñoù coù vaên baûn Truyeän kieàu do Ñaøo Duy Anh khaûo ñính 16 (coù söï so saùnh vôùi truyeän Kieàu do Haø Huy Giaùp giôùi thieäu. Nguyeãn Thaïch Giang khaûo ñính vaø chuù thích. (Nhaø xuaát baûn Ñaïi hoïc vaø THCN – Haø Noäi naêm 1976)). Keát quaû chuùng toâi thu ñöôïc 575 töø. Trong ñoù töø gheùp ñaúng laäp coù quan heä hôïp nghóa vaø quan heä ñoàng nghóa chieám soá löôïng chuû yeáu. Chuùng toâi cuõng söû duïng Truyeän Kieàu do Ñaøo Duy Anh khaûo ñính laøm tö lieäu chính thöùc cho caùc trích daãn ví duï trong luaän vaên. Con soá 575 töø thu thaäp ñöôïc laø con soá töông ñoái vì coù moät soá töø chöa xaùc ñònh ñöôïc neân boû qua. Trong quaù trình nghieân cöùu, chuùng toâi coøn thu thaäp theâm caùc ngöõ caûnh xuaát hieän caùc töø gheùp naøy trong caùc taùc phaåm vaên hoïc, trong lôøi aên tieáng noùi cuûa nhaân daân thôøi ñieåm hieän nay ñeå ruùt ra moät vaøi nhaän xeùt veà söï vieäc thay ñoåi ngöõ nghóa cuûa moä soá töø vaø söï phaùt trieån cuûa lôùp töø naøy. 6.2. Phöông phaùp phaân tích mieâu taû, so saùnh: Töø caùc tö lieäu thu thaäp ñöôïc, luaän vaên tieán haønh mieâu ta,û phaân tích, lyù giaûi caùc ñaëc ñieåm veà ngöõ phaùp cuûa töøng kieåu loaïi. Treân cô sôû ñaõ ñöôïc mieâu taû , lí giaûi vaø phaân tích ñöa ra caùc nhaän ñònh veà chöùc naêng vai troø cuûa töøng tieåu loaïi trong hoaït ñoäng, trong söï haønh chöùc cuûa noù. Phöông phaùp phaân tích, mieâu taû ñöôc vaän duïng keát hôïp vôùi phöông phaùp so saùnh nhaèm laøm noåi baät nhöõng ñaëc ñieåm noåi baät, ñaëc thuø cuûa töøng tieåu loaïi. 7. ÑOÙNG GOÙP CUÛA ÑEÀ TAØI - Ñeà taøi naøy hoaøn thaønh coù theå noù ñaõ ñoùng goùp theâm moät yù kieán nhoû cho vieäc nghieân cöùu tìm hieåu Truyeän Kieàu. - Noù coù theå duøng laøm taøi lieäu tham khaûo cho sinh vieân khoa ngöõ vaên heä CÑSP khi tìm hieåu veà Truyeän Kieàu, ngoân ngöõ Truyeän Kieàu. 17 - Qua thôøi gian giaûng daïy ôû tröôøng CÑSP, chuùng toâi nhaän thaáy sinh vieân chöa thaät söï naém chaéc veà chöùc naêng, veà hoaït ñoäng cuûa lôùp töø gheùp ñaúng laäp, coøn nhaàm laãn giöõa töø ñôn vôùi töø gheùp loaïi naøy veà chöùc naêng, vai troø cuûa chuùng trong nhöõng ñôn vò baäc cao hôn. Töø choã coøn hieåu mô hoà veà chuùng daãn ñeán vieäc söû duïng sai, söû duïng thieáu chính xaùc lôùp töø naøy. Vì vaäy ñeà taøi nghieân cöùu cuûa chuùng toâi khi hoaøn thaønh hi voïng seõ giuùp ích cho sinh vieân trong vieäc hoïc taäp vaø söû duïng lôùp töø naøy trong tieáng Vieät moät caùch hieäu quaû. - Baát kyø ñeà taøi nghieân cöùu naøo cuõng goùp phaàn cuûng coá kieán thöùc, phuïc vuï cho vieäc giaûng daïy cuûa chính mình. Vì vaäy khi ñeà taøi naøy hoaøn thaønh coù theå goùp phaàn giuùp cho vieäc giaûng daïy noäi dung coù lieân quan trong tröôøng CÑSP vaø phoå thoâng . 18 CHÖÔNG MOÄT ÑAËC ÑIEÅM KHAÙI QUAÙT CUÛA LÔÙP TÖØ GHEÙP ÑAÚNG LAÄPTRONG TRUYEÄN KIEÀU 1.- ÑAËC ÑIEÅM VEÀ THAØNH TOÁ CAÁU TAÏO 1.1. Thaønh toá caáu taïo xeùt töø goùc ñoä nguoàn goác. 1.1.1. Hai thaønh toá trong töø ñeàu laø yeáu toá Haùn Vieät 1.1.1.a. Trong heä thoáng töø vöïng tieáng Vieät, lôùp töø vay möôïn coù moät vò trí raát lôùn. Trong lôùp töø aáy, nhöõng töø vay möôïn töø tieáng Haùn ñöôïc phaùt aâm theo caùch phaùt aâm cuûa ngöôøi Vieät, chuùng ta thöôøng goïi laø töø Haùn Vieät, ñoùng vai troø quan troïng nhaát. Noù chieám öu theá lôùn nhaát trong lôùp töø naøy. Cho ñeán nay caùc nhaø nghieân cöùu ñaõ nhaát trí cho raèng tieáng Haùn du nhaäp vaøo tieáng Vieät theo 2 giai ñoaïn tính töø theá kyû VII sau coâng nguyeân, töùc tröôùc vaø sau thôøi nhaø Ñöôøng ñoâ hoä nöôùc ta. Vaø caùc nhaø nghieân cöùu cuõ._.ng thoáng nhaát raèng: Nhöõng yeáu toá goác Haùn ñi vaøo tieáng Vieät thôøi kyø tröôùc khi nhaø Ñöôøng ñoâ hoä nöôùc ta ñeàu ñöôïc coi laø thuaàn Vieät. Ví duï: cheø coù caùch ñoïc haùn vieät (hv) töông ñöông laø traø chöõ “ töï côûi “ giaûi sen “ lieân buoàng “ phoøng muøa “ vuï raâu “ tu 19 tuoåi “ tueá Nhöõng yeáu toá Haùn du nhaäp vaøo tieáng vieät sau thôøi kyø nhaø Ñöôøng ñoâ hoä nöôùc ta coù moät soá löôïng raát lôùn. Theo Giaùo sö Phan Ngoïc, trong cuoán “Meïo giaûi nghóa töø Haùn Vieät” (NXB Ñaø Naüng, 1991) cho bieát coù khoaûng 5.000 chöõ Haùn, töùc 5.000 aâm tieát Haùn (moãi chöõ Haùn töông ñöông vôùi moät aâm tieát) du nhaäp vaøo Vieät nam vaø ñaõ coù khoaûng 70.000 töø Haùn Vieät ñöôïc caáu taïo bôûi 5.000 aâm tieát ñoù. Trong 5.000 aâm tieát ñoù coù ñeán 1.200 aâm tieát ngöôøi Vieät hieän nay khoâng hoïc cuõng bieát nhö: coâ, caäu, tra, khaûo, tuøng, baùch, leã, nghóa, taâm, taøi … Ñaây laø nhöõng yeáu toá ñaõ chòu söï chi phoái cuûa caùc ñaëc ñieåm ngöõ aâm, ngöõ nghóa, ngöõ phaùp cuûa tieáng Vieät (Ta goïi ñaây laø aâm tieát A). Loaïi thöù hai laø nhöõng yeáu toá khoâng töï do töùc nhöõng yeáu toá khoâng theå hoaït ñoäng nhö töø trong tieáng Vieät maø noù chæ laøm thaønh toá caáu taïo neân töø. Loaïi naøy theo giaùo sö Phan Ngoïc coù khoaûng 3.500 chöõ (ta goïi ñaây laø yeáu toá B). Ví duï: thaûo coù nghóa laø coû thieân “ trôøi ñòa “ ñaát sôn “ nuùi thuûy “ nöôùc toàn “ coøn Vaø coù khoaûng 500 yeáu toá Haùn Vieät vöøa laø A vöøa laø B. Ví duï: troïng (A) -trong- toân troïng, troïng nghóa (B) “ troïng löôïng, troïng thöïc thaâm (A) -trong- tay aáy thaâm laém (B) “ thaâm sôn cuøng coác 20 baïc (A) -trong- aên ôû baïc (B) “ baïc phaän toáng (A) -trong- toáng coå (ñuoåi) (B) “ toáng tieãn OÂng cho raèng taát caû yeáu toá loaïi yeáu toá A ñeàu neân coi laø thuaàn Vieät vaø chæ coù caùc yeáu toá B môùi laø Haùn Vieät. Nhö vaäy laø phaân bieät caùc thaønh toá laø thuaàn Vieät hay Haùn Vieät seõ döïa vaøo ñaëc ñieåm ñoäc laäp hay khoâng ñoäc laäp, ñôn nhaát hay khoâng ñôn nhaát cuûa yeáu toá maø thoâi. Moät yeáu ñöôïc xaùc ñònh laø yeáu toá Haùn Vieät khi. - Noù khoâng coù khaû naêng hoaït ñoäng ñoäc laäp nhö moät töø. - Noù chæ coù theå ñi vaøo phöông thöùc gheùp ñeå taïo ra moät töø song tieát. - Noù coù theå gheùp vôùi nhieàu yeáu toá khaùc nhau ñeå cho ra caùc töø song tíeát khaùc nhau. Theo chuùng toâi, caùch giaûi quyeát coi caùc aâm tieát loaïi A laø thuaàn Vieät. Caùc aâm tieát loaïi B laø Haùn Vieät laø hôïp lyù bôûi caùc lyù do sau: -Theo Ñoã Höõu Chaâu (Giaùo trình töø vöïng hoïc tieáng Vieät, NXB ÑHSP, 2004. trang 230) “khoâng coù moät ngoân ngöõ naøo laø “thuaàn khieát””. Töùc oâng ñaõ khaúng ñònh khoâng coù ngoân ngöõ naøo khoâng coù yeáu toá vay möôïn. Vay möôïn laø phöông thöùc “taïi ngoaïi” veà cô baûn laø “laønh maïnh” coù hieäu löïc laøm gia taêng nhanh choùng voán töø vöïng cuûa ngoân ngöõ, cuûa tieáng Vieät (Giaùo trình töø vöïng hoïc tieáng Vieät, NXB ÑHSP, 2004. 213). - Khi söû duïng ngoân ngöõ ñeå giao tieáp chaéc chaén khoâng moät ngöôøi Vieät naøo laïi ñi tìm nguoàn goác töø mình söû duïng maø chæ chuù yù ñeán hoaït ñoäng cuûa töø maø thoâi. Ngöôøi Vieät noùi chuùng seõ söû duïng toát caùc caùc yeáu 21 toá loaïi A, nhöõng yeáu toá ñaõ ñöôïc Vieät hoaù, nhö moät yeáu toá thuaàn Vieät chính coáng. -Coøn yeáu toá loaïi B : Khoâng phaûi taát caû ngöôøi Vieät ñeàu coù khaû naêng söû duïng ñuùng vaø chuaån, tröø moät vaøi töø ñöôïc keát hôïp töø chuùng ñaõ trôû neân thaân quen , gaàn guõi nhö non soâng, giang sôn, nhi ñoàng, thieáu nieân … Söû duïng caùc töø ñöôïc caáu taïo töø B ñeán möùc ñoä naøo thì laïi caàn ñeán moät trình ñoä hoïc vaán nhaát ñònh. Theo caùc nhaø Vieät ngöõ hoïc, trong quaù trình söû duïng ngoân ngöõ, ngöôøi Vieät nhaän bieát caùc yeáu toá Haùn Vieät laø töø caûm thöùc laø chính. Theo caûm thöùc cuûa ngöôøi Vieät caùc yeáu toá Haùn Vieät coù ñaëc ñieåm sau: - Noù laø aâm tieát maø ngöôøi Vieät caûm thaáy coù nghóa nhöng khoâng theå hoaït ñoäng ñoäc laäp, töùc noù khoâng theå ñi vaøo phöông thöùc töø hoaù ñeå thaønh töø maø chæ ñoùng vai troø ñeå caáu taïo neân töø. -Veà maët bieåu caûm thì töø Haùn Vieät thöôøng tröøu töôïng , xa xoâi, trang troïng, khoù hieåu hôn töø thuaàn Vieät. Ví duï 1: a) Chò em phuï nöõ goùp phaàn khoâng nhoû trong coâng cuoäc xaây döïng, baûo veä toå quoác. b) Chò em ñaøn baø ……………… Ví duï 2: a) Caùc chaùu nhi ñoàng vui trung thu. b) Caùc chaùu treû con vui trung thu. 1.1.1.b. Ñoïc Kieàu, chuùng ta nhaän ra moät ñaëc ñieåm raát roõ trong ngoân ngöõ thô cuûa Nguyeãn Du: Toaøn boä taùc phaåm vaãn giöõ ñöôïc tính chaát moäc maïc, saâu saéc maø deã hieåu, coâng phu maø vaãn hoàn nhieân. OÂng ñaõ taän duïng caùc nguyeân lieäu saün coù cuûa tieáng Vieät nhö ngoân ngöõ daân gian, thaønh 22 ngö,õ tuïc ngöõ moät caùch nhuaàn nhuyeãn. Quan troïng laø oâng ñaõ coá gaéng dòch caùc töø Haùn Vieät sang tieáng Vieät, söû duïng thaät ít caùc töø Haùn Vieät vaø chæ ñöa chuùng vaøo trong nhöõng tình huoáng thaät caàn thieát. Trong cuoán “Tìm hieåu phong caùch Nguyeãn Du trong truyeän Kieàu” (NXB Thanh nieân 2001 trang 330) taùc giaû Phan Ngoïc ñaõ thoáng keâ, trong truyeän Kieàu coù 891 löôït töø Haùn Vieät vôùi 645 töø vaø 32 thaønh ngöõ 4 aâm tieát. Ñieàu naøy cho thaáy, maëc duø laø ngöôøi ñöôïc ñaøo taïo theo Haùn hoïc, laø moät nhaø nho hoïc uyeân thaâm nhöng Nguyeãn Du raát yeâu tieáng Vieät. Töø tình yeâu ñoù oâng ñaõ ñöa tieáng Vieät leân ñænh cao ngheä thuaät ngoân ngöõ. Theo thoáng keâ cuûa chuùng toâi, trong soá 645 töø Haùn Vieät maø Nguyeãn Du söû duïng thì coù 171 töø laø töø gheùp ñaúng laäp chieám 20.7 % töø Haùn Vieät, chieám 30.6% trong toång soá töø gheùp ñaúng laäp cuûa Truyeän Kieàu. Töø gheùp ñaúng laäp ñöôïc caáu taïo töø yeáu toá Haùn Vieät trong truyeän Kieàu coù daïng caáu taïo BB: (coù 71 töø chieám 50.6 % toång soá töø gheùp Haùn Vieät trong Truyeän Kieàu). Ví duï: aùi aân, anh haøo, aùp ñieäu, aâm thaàm, aân oaùn, ba ñaøo, bieät ly, binh caùch, binh ñao, binh uy, boá kinh, boä haønh, bình thaønh, cay nghieät, cô ñoà, coát nhuïc, coå xuyù, ñoan chính … 1.1.2 Moät thaønh toá thuaàn Vieät, moät thaønh toá Haùn Vieät ( daïng caáu taïo laø AB hoaëc BA) 1.2.1a Thaønh toá ñaàu Haùn Vieät - thaønh toá sau thuaàn Vieät(Kieåu caáu taïo laø BA) Tieåu loaïi naøy coù thaønh toá goác Haùn ñöùng tröôùc vaø thaønh toá thuaàn Vieät ñöùng sau ( bao goàm caû nhöõng yeáu toá Haùn coå ñaõ ñöôïc vieät hoaù) 23 VD: hieåm saâu, hö khoâng, khaêng khít, khoác haïi, loaïn ly,non nöôùc, non soâng, nham hieåm, phuïng thôø,thanh vaéng, traân troïng, giang hoà, phoù maëc…. 1.2.1b Thaønh toá ñaàu thuaàn Vieät – thaønh toá sau Haùn Vieät.(Kieåu caáu taïo laø AB) Tieåu loaïi coù thaønh toá thuaàn Vieät ñöùng tröôùc – thaønh toá Haùn Vieät ñöùng sau: VD: cao thaâm, chuyeån vaàn, ñoàn ñaïi, gioâng toá, höông hoaû, oan nghieät, yeáu thô, loaïn ly, nöôùc non, ngang taøng , ngheà nghieäp, nguy hieåm, oan khoác, soáng thaùc, tang toùc, töông só, theà thoát…. 1.1.3 Caû hai thaønh toá ñeàu laø thuaàn Vieät - Kieåu caáu taïo laø AA Ñoåi thay, ñi veà , ñoàng coát, ñöùt noái, gan oùc gaén boù, gaây döïng, gioù maây, hieáu nghóa, höôngkhoùi, lo sôï, ñaàu ñuoâi, ñen baïc,…. Vaø daïng AC ( C laø caùc yeáu toá bò môø nghóa , maát nghóa ) - baïc phau,baøi baây, baøn baïc, beõ baøi, caên vaën, chaêm chuùt , chôi bôøi, doâ la, nöông naùu, ngaét taïnh, thieät thoøi, xoùt xa, ghen tuoâng, coi soùc, Trong ñoù caùc aâm tieát phau, baøi , baây, caên , chuùt, bôøi ,la , naùu , laïnh , thoøi, xa , tuoâng , …laø yeáu toá ñaõ bò môø nghóa hoaëc maát nghóa . Caùc nhaø nghieân cöùu ñaõ truy nguyeân ñeå tìm ra nghóa goác cuûa caùc yeáu toá naøy . Haàu heát chuùng laø nhöõng hình vò coù nguoàn goác Khmer , Möôøng coøn soùt laïi trong tieáng Vieät. Trong moät soá taøi lieäu hieän nay, nhöõng aâm tieát naøy coù khi ñöôïc coi laø yeáu toá laùy cuûa töø laùy nhö baïc ( baøn baïc), baøi ( beõ baøi ), …coù khi ñöôïc coi laø yeáu toá phuï cuûa töø gheùp chính phuï nhö phau ( baïc phau )…Ñaây cuõng laø vaán ñeà maø caùc nhaø nghieân cöùu chöa coù söï thoáng 24 nhaát . Trong luaän vaên , chuùng vaãn ñöôïc coi laø caùc thaønh toá caáu taïo neân töø gheùp ñaúng laäp . 1.2 Ñaëc ñieåm veà xu höôùng vò trí caùc thaønh toá trong töø gheùp ñaúng laäp Töø gheùp ñaúng laäp trong Truyeän Kieàu laø lôùp töø trong taùc phaåm ngheä thuaät , cuï theå laø taùc phaåm thô . Vì theá vò trí caùc thaønh toá trong töø gheùp ñaúng laäp ñoâi khi cuõng bò taùc ñoäng bôûi luaät phoái thanh, hieäp vaàn cuûa thô. Nhöng nhìn chung, trong Truyeän Kieàu, nhöõng quy luaät naøy ñaõ khoâng taùc ñoäng maïnh ñeán vò trí caùc thaønh toá. Cô baûn vò trí caùc thaønh toá trong truyeân Kieàu vaãn giöõ ñöôïc nhöõng ñaëc ñieåm chung cuûa noù. Khi xem xeùt vò trí caùc thaønh toá cuûa töø gheùp ñaúng laäp , caùc nhaø nghieân cöùu thöôøng nhaát trí vôùi nhau ôû caùc ñieåm sau : 1.2.1 Trong töø gheùp, neáu 2 yeáu toá khaùc nhau veà nguoàn goác thì yeáu toá thuaàn vieät ñöùng tröôùc, yeáu toá vay möôïn ñöùng sau Ví duï : cao thaâm, oan nghieät, soáng thaùc, veïn tuyeàn, toû raïng,aùo xieâm, oan khoác.( yeáu toá sau laø yeáu toá goác haùn) Thöïc teá, trong truyeän kieàu raát nhieàu töø coù yeáu toá vay möôïn ñöùng tröôùc töø thuaàn Vieät ñöùng sau: VD: Luaän baøn, löu laïc, khoác haïi, hieåm saâu,hö khoâng, phoù maëc, laàm caùt,… 1.2.2 Xeùt theo goùc ñoä ñoàng ñaïi trong moät töø 2 yeáu toá khaùc nhau veà ñoàng ñaïi , lòch ñaïi thì yeáu toá ñoàng ñaïi ñöùng tröôùc, yeáu toá lòch ñaïi ñöùng sau Ôû ñaây , chuùng ta xeùt yeáu toá lòch ñaïi laø nhöõng hình vò ñaõ môø nghóa hoaëc maát nghóa trong töø vöïng hieän taïi. 25 VD: baïc phau, baøn baïc, choác moøng, chôi bôøi, ñaép ñieám, ñen daàm, ñeøo boøng, naëng neà, roái bôøi , tang toùc, thieät thoøi, trong veo, voán lieáng, ñöôøng saù, ghen tuoâng… thì phau, baïc, moûng, bôûi, ñieám, daàm, boøng, neà, bôùi, toùc, thoøi, ve, lieáng, saù, tuoâng….laø nhöõng yeáu toá lòch ñaïi.Trong Truyeän Kieàu chæ coù ba töø coù yeáu toá lòch ñaïi ñöùng tröôùc yeáu toá ñoàng ñaïi. Ví duï: han chaøo, daáu yeâu, caên vaën. 1.2.3 Vieäc tìm ñeán moät nguyeân taéc chung veà vò trí caùc thaønh toá caáu taïo töø coù theå aùp duïng vôùi haàu heát caùc töø gheùp ñaúng laäp trong Tieáng Vieät laø khoù thöïc hieän. Nhöng treân thöïc teá khaûo saùt ngöõ lieäu, chuùng toâi nhaän thaáy soá löôïng caùc töø coù vò trí thaønh toá nhö sau chieám soá löôïng cô baûn hôn so vôùi caùc töø maø thaønh toá coù vò trí ngöôïc laïi. *. Neáu coù hai yeáu toá cuøng tröôøng töø vöïng thì yeáu toá bieåu thò caùi toaøn theå ñöùng tröôùc, yeáu toá bieåu thò caùi boä phaän ñöùng sau. Thuoäc veà loaïi naøy coù caùc töø: trôøi maây, beå khôi, oan nghieät, saét ñanh, baêng tuyeát, goø ñoáng,. *. Nhöõng töø gheùp coù moät thaønh toá mang tính troäi vaø moät thaønh toá mang tính laën thì thaønh toá mang tính troäi ñöùng tröôùc thaønh toá mang tính laën ñöùng sau. +. Troäi veà thöù baäc, vò trí trong gia ñình vaø xaõ hoäi. Ví duï: roàng caù, toâi ngöôi, töôùng só, chò em, cha meï, choàng con, thaày thôï… Nhöng cuõng coù ngoaïi leâä, ñaây laø nhöõng töø maø 2 yeáu toá coù theå ñoåi vò trí cho nhau (phaàn sau chuùng toâi seõ noùi roõ hôn) Ví duï: Thô thaày, meï cha. +.Töø gheùp ñaúng laäp maø coù phaân cöïc thì yeáu toá bieåu thò cöïc döông seõ ñöùng tröôùc, yeáu toá bieåu thò cöïc aâm seõ ñöùng sau: nhaët thöa, sinh töû, 26 tænh say, to nhoû, aám laïnh, aân oaùn, treân döôùi, trong ngoaøi, tröôùc sau, hôïp tan, hay heøn… Trong Truyeän Kieàu, ñaây laø vò trí thöôøng tröïc cuûa caùc töø gheùp kieåu naøy. Nhöng cuõng vaãn coøn moät soá töø, vò trí coù theå thay ñoåi. Ví duï: teû vui, bi hoan, xa gaàn, thaáp cao, u hieån, khinh troïng, ít nhieàu, ñuïc trong… *. Töø gheùp ñaúng laäp chæ thôøi gian vaø vò trí: caùc thaønh toá coù vò trí töø tröôùc ñeán sau, töø thaáp ñeán cao töùc thaønh toá bieåu thò thôøi gian coù tröôùc ñöùng tröôùc , thaønh toá bieåu thò thôøi gian coù sau ñöùng sau. Ví duï: gaàn keà, gaàn xa, giaây phuùt, khuya sôùm, mai sau, sôn kheâ, tröôùc sau, ngaøy thaùng, trong ngoaøi… 1.3 Ñaëc ñieåm veà khaû naêng thay theá, chuyeån ñoåi vò trí caùc thaønh toá trong töø gheùp ñaúng laäp: Caùc nhaø nghieân cöùu ngoân ngöõ cho raèng , veà cô baûn vò trí caùc thaønh toá trong töø gheùp ñaúng laäp coù theå chuyeån ñoåi ñöôïc. Nhöng thöïc teá quan heä ngöõ phaùp song song , ñaúng laäp khoâng phaûi luùc naøo cuõng giuùp ñöôïc caùc thaønh toá thay ñoåi vò trí cuûa mình. Nhö ñaõ phaân tích ôû muïc 2.1, khi ta xeùt ôû goùc ñoä nguoàn goác vaø tính chaát ngöõ nghóa cuûa töø gheùp ñaúng laäp trong Truyeän Kieàu. Ta nhaän thaáy caùc kieåu loaïi töø xeùt töø goùc ñoä naøy coù xu höôùng thöôøng tröïc nhö vaäy, nhöng khoâng phaûi taát caû nhöõng töø gheùp ñaúng laäp naèm trong caùc kieåu loaïi ñöôïc xeùt ôû muïc 2.1 ñeàu coù vò trí nhö theá.Thöïc teá thì vaãn coù nhöõng vò trí ngöôïc laïi. Ñieàu naøy chöùng toû nguoàn goác vaø tính chaát ngöõ nghóa cuûa caùc thaønh toá chæ laø moät trong nhöõng tieâu chí ñeå xem xeùt. Caùi gì ñaõ laøm neân ñieàu naøy vaø caùc tieåu loaïi töø coøn laïi chöa ñöôïc xem xeùt thì sao? Sau khi xem xeùt moät caùch toaøn dieän ta seõ thaáy coù 3 tình hình sau ñaây: 27 1.3.1. Lôùp töø gheùp ñaúng laäp khoâng theå thay ñoåi vò trí caùc thaønh toá - Loaïi naøy chieám ñeán 66,2% (385/575 töø) trong toång soá töø gheùp ñaúng laäp cuûa Truyeän Kieàu. Trong ñoù: - Caùc töø gheùp ñaúng laäp laø soá töø thì khoâng theå thay ñoåi vò trí caùc thaønh toá. Ví duï: vaøi ba , daêm ba, moät hai, ba baûy, ñoâi ba, vaøi boán, muoân nghìn , muoân vaïn … - Caùc töø coù moät thaønh toá laø yeáu toá lòch ñaïi, töùc caùc yeáu toá ñaõ môø nghóa hoaëc maát nghóa trong tieáng Vieät hieän ñaïi cuõng khoâng theå thay ñoåi vò trí caùc thaønh toá. Ví duï: ñöôøng saù, baïc phau, beõ baøng, chöûi bôùi, ghen tuoâng, voán lieáng…. - Caùc töø gheùp ñaúng laäp maø caû hai thaønh toá ñeàu laø goác Haùn, vaø laø hai hình vò khoâng ñoäc laäp, thì vieäc thay ñoåi vò trí caùc thaønh toá laø cöïc kyø khoù khaên. Nhöõng töø thuoäc daïng naøy maø coù theå thay ñoåi thaønh toá ñöôïc chæ chieám 3/71 töø .Goàm: bieät ly, sinh töû, thuyû chung. 1.3.2. Lôùp töø gheùp ñaúng laäp coù theå thay ñoåi vò trí caùc thaønh toá: - Nhìn chung caùc töø maø 2 thaønh toá ñeàu laø nhöõng hình vò ñoäc laäp, coù nghóa töông töï nhau thì khaû naêng chuyeån ñoåi vò trí deã daøng hôn caùc tieåu loaïi khaùc. Ví duï: soâng nuùi, vôï choàng, aùi aân, aên ôû, chaên goái, che chôû, cha meï, nhaø cöûa, chôø ñôïi, ñaéng cay…… - Caùc töø coøn laïi, keå caû nhöõng töø coù theå chuyeån ñoåi vò trí thaønh toá, laãn caùc töø khoâng theå chuyeån ñoåi vò trí thaønh toá maø khoâng naèm trong caùc nhoùm töø treân thì giaûi thích theá naøo? Ví duï: - Nhöõng töø coù thaønh toá “aên”: aên ôû, aên noùi, aên maëc… 28 Chæ coù aên ôû laø coù theå thay ñoåi vò trí thaønh toá. - Nhöõng töø coù thaønh toá “aân”: aân tình, aân oaùn, aân nghóa. Chæ coù aân oaùn coù theå thay ñoåi vò trí thaønh toá. Thöû coá tình chuyeån ñoåi vò trí thaønh toá trong caùc töø treân thaønh: noùi aên, maëc aên, tình aân…. Ta seõ thaáy thieáu haøi hoøa veà maët ngöõ aâm vaø nghi ngôø veà maët ngöõ nghóa. Ñoái vôùi ngöôøi Vieät, moät töø gheùp ñaúng laäp khi noùi phaûi roõ raøng veà nghóa, coù theå laø nghóa söï vaät cuõng coù theå laø nghóa tröøu töôïng, nhöng ngöôøi Vieät hieåu ngay vaø chaáp nhaän , ñoàng thôøi phaûi phaûi haøi hoaø veà ngöõ aâm. Nhö vaäy, töø goùc ñoä naøy chuùng ta nhaän thaáy moät ñieàu laø töø gheùp ñaúng laäp, xeùt veà ñoä ngöõ phaùp, thì caùc thaønh toá coù quan heä song song, bình ñaúng vôùi nhau nhöng roõ raøng caùc thaønh toá khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù theå töï do löïa choïn vò trí cuûa mình maø noù vaãn phaûi tuaân theo moät quy luaät nhaát ñònh veà ngöõ aâm vaø ngöõ nghóa. 1.4 Ñaëc ñieåm cuûa thaønh toá caáu taïo trong töø gheùp 1.4.1. Thaønh toá cuûa töø gheùp laø hình vò khoâng ñoäc laäp Trong kieåu loaïi naøy, thaønh toá caáu taïo töø gheùp laø caùc hình vò khoâng ñoäc laäp. Chuùng ta deã daøng nhaän ra chuùng trong heä thoáng töø gheùp cuûa truyeän Kieàu. Hình thöùc laø töø cuûa chuùng roõ raøng hôn so vôùi caùc loaïi töø gheùp ñöôïc caáu taïo töø 2 hình vò ñoäc laäp. Bôûi leõ khi chia taùch 2 yeáu toá trong töø gheùp naøy ra chuùng khoâng coù khaû naêng hoaït ñoäng ñoäc laäp. Thuoäc veà tieåu loaïi naøy thöôøng laø caùc töø gheùp Haùn vieät coù daïng caáu taïo BB. Ví duï: nhaân quaû, nhaät nguyeät, phuù haäu, phuù quyù, quan haø, phieàn muoän, phong ba, phong loâi, phong nguyeät, dung quan, chöùng minh, can tröôøng, coát nhuïc. 1.4.2 Thaønh toá cuûa töø gheùp laø hình vò ñoäc laäp. 29 Loaïi naøy chuû yeáu laø caùc yeáu toá thuaàn vieät hoaëc caùc yeáu toá vay möôïn nhöng ñaõ ñöôïc Vieät hoaù cao ñoä. Ví duï: aên ôû, aám no, aám haïnh, baïc ñen, maøy raâu, maùu muû, meï cha, muoái döa…. 1.4.3 Töø gheùp coù 1 thaønh toá laø hình vò ñoäc laäp, moät thaønh toá khoâng ñoäc laäp. Ví duï: möøng rôõ, nguyeät hoa, höôûng thuï, hoå theïn, ñöôøng saù, ghen tuoâng, non nöôùc, ñoø giang…… Trong ñoù caùc yeáu toá: rôõ, nguyeät, thuï, hoå, saù, tuoâng, sa, non, giang laø caùc thaønh toá khoâng ñoäc laäp. 2 . ÑAËC ÑIEÅM VEÀ QUAN HEÄ NGHÓA GIÖÕA CAÙC THAØNH TOÁ TRONG TÖØ GHEÙP ÑAÚNG LAÄP CUÛA TRUYEÄN KIEÀU. 2.1. Nhö ñaõ noùi töø phaàn ñaàu, töø gheùp ñaúng laäp laø moät loaïi töø gheùp ñöôïc caáu taïo töø ít nhaát hai thaønh toá, trong ñoù moãi thaønh toá, xeùt töø goùc ñoä voû caáu taïo, laø moät aâm tieát, xeùt töø goùc ñoä ngöõ nghóa ngöõ phaùp laø moät hình vò vaø quan heä giöõa chuùng veà maët ngöõ nghóa – ngöõ phaùp laø quan heä ñaúng laäp, bình ñaúng nhö nhau. Chính vì vaäy maø caùc nhaø Vòeât ngöõ hoïc goïi noù laø töø gheùp ñaúng laäp, (song song, hôïp nghiaõ). Chuùng laø caùc kieåu töø nhö: - kheùp môû, aên noùi, saém söûa, raõ rôøi, daàu ñeøn… - aùo xoáng, beáp nuùc, ñöôøng saù, chôï buùa… - chaïy nhaûy, ñöùng ngoài, chaûi chuoát… - toát xaáu, ngang doïc, daøi ngaén… Nhìn chung hai thaønh toá cuûa töø gheùp loaïi naøy ñeàu laø thaønh toá coù nghóa. Vaäy trong toá chöùc cuûa töø gheùp loaïi naøy caùc thaønh toá coù quan heä veà nghóa vôùi nhau ra sao? Vaø treân cô sôû cuûa nhöõng kieåu quan heä ñoù, 30 nghóa cuûa caû töø gheùp ñöôïc taïo neân nhö theá naøo? Chuùng khaùc vôùi nghóa cuûa caùc thaønh toá taïo neân noù nhö theá naøo? Trong ñeà taøi naøy chuùng toâi coù nhieäm vuï phaân tích, lyù giaûi caùc ñieàu ñoù trong lôùp töø gheùp ñaúng laäp cuûa truyeän Kieàu. 2.2. Qua khaûo saùt, phaân tích caùc töø gheùp ñaúng laäp trong Truyeän Kieàu, chuùng toâi nhaän thaáy coù 4 möùc ñoä quan heä veà nghóa sau ñaây cuûa lôùp töø gheùp trong Truyeän Kieàu. 2.2.1 Möùc ñoä 1: Hai thaønh toá trong töø gheùp coù quan heä ñoàng nghóa vôùi nhau ôû tröôøng hôïp naøy, coù 2 kieåu daïng. 2.2.1.a. Hai thaønh toá coù quan heä ñoàng nghóa vôùi nhau -chôø ñôïi, chôû che, doïn deïp, gang taác, hao moøn, maùu muû, mô töôûng, quaùt maéng, tan naùt, hö khoâng…… - Gioâng toá, nguyeän öôùc, phuù haäu, luaän baøn, phieàn muoän, coát nhuïc…… Trong loaïi naøy, hai thaønh toá taïo neân töø gheùp voán laø hình vò ñoàng nghóa vôùi nhau. Coù theå coi ñaây laø “saûn phaåm” ñaëc bieät ñoäc ñaùo cuûa ngöôøi vieät cuûa ngoân ngöõ Vieät. Coù leõ, chæ coù ôû tieáng vieät môùi coù hieän töôïng naøy, moät töø phaùi sinh ñöôïc taïo ra treân cô sôû 2 hình vò ñoàng nghóa vôùi nhau. Ñieàu naøy coù theå coù nhieàu nguyeân nhaân.. - Thöù nhaát laø do ñaëc ñieåm loaïi hình ñôn laäp cuûa tieáng vieät trong caùc ngoân ngöõ thuoäc loaïi hình naøy, gheùp laø phöông thöùc caáu taïo töø chuû yeáu. - Thöù hai laø do trong töø vöïng tieáng vieät, coù nhieàu töø ñoàng nghóa nhau nhöng veà nguoàn goác chuùng laïi khaùc nhau hoaëc khaùc nhau veà phaïm vi söû duïng ( töø toaøn daân, töø ñòa phöông, hoaëc töø coå…) cuøng song song toàn taïi. 31 2.2.1.b. Hai thaønh toá ñoàng nghóa nhau, nhöng moät thaønh toá coù nghóa, moät thaønh toá maát nghóa hoaëc môø nghóa hoaëc coù nghóa nhöng khoâng coù khaû naêng söû duïng ñoäc laäp nhö töø. Ví duï: Töø Nghóa goác Hieän taïi ñöôøng saù saù nôi con ñöôøng reõ maát nghóa baïc phau phau (km) raát traéng maát nghóa ghen tuoâng tuoâng aám öùc maát nghóa baøn baïc baïc (km) = noùi maát nghóa chôi bôøi bôøi (km) baäy baï maát nghóa ñen daàm daàm ñen maát nghóa ñeøo boøng boøng roái maát nghóa naëng neà neà chòu ñöïng maát nghóa roái bôøi bôøi tung leân maát nghóa tang toùc toùc tang maát nghóa thieät thoøi thoøi (km) luøi, giaûm yeáu ñi maát nghóa trong veo veo trong laém maát nghóa voán lieáng lieáng -> voán maát nghóa ñeo ñaúng ñaúng ñôïi maát nghóa yeâu daáu daáu yeâu maát nghóa hoûi han han hoûi maát nghóa Nhöõng yeáu toá maát nghóa trong tieáng vieät hieän taïi, chuùng toâi ñaõ taùch ra vaø chuû giaûi nghóa theo Ñaøo Duy Anh. Coù theå seõ coù ngöôøi chöa hoaøn toaøn ñoàng yù vôùi nghóa maø Ñaøo Duy Anh ñaõ giaûi thích, nhöng thöïc söï trong nhöõng quyeån töø ñieån hieän ñaïi ñieàu khoâng giaûi nghóa nhöõng yeáu toá naøy. Nhöõng yeáu toá naøy neáu taùch ra thì chuùng khoâng theå hoaït ñoäng ñoäc 32 laäp vaø chuùng cuõng khoâng heà keát hôïp vôùi moät yeáu toá naøo khaùc ñeå taïo ra töø môùi trong tieáng Vieät hieän ñaïi neân chuùng toâi xeáp noù vaø heä thoáng caùc yeáu toá maát nghóa vaø ñoàng tình vôùi caùch giaûi thích cuûa cuï Ñaøo Duy Anh. Döïa vaøo caùch giaûi thích cuûa cuï Ñaøo Duy Anh veà caùc yeáu toá naøy thì ñaây laø yeáu toá voán coù nghóa töông ñoàng vôùi caùc yeáu toá thöù nhaát. Vì vaäy xeùt treân dieän lòch ñaïi, thì tieåu loaïi naøy coù cuøng goác vôùi kieåu 2.2.1.a. ñeàu ñöôïc taïo ra töø hai thaønh toá coù nghóa töông ñoàng nhau. 2.2.2 Möùc ñoä 2. Hai thaønh toá coù quan heä gaàn nghóa nhau, trong ñoù moät thaønh toá coù nghóa nhö laø keát quûa, haäu quûa cuûa thaønh toá kia. Ví duï: buoäc troùi troùi laø heä quaû cuûa buoäc buoân baùn buoân goàm caû vieäc baùn vaø mua. chaûi chuoát chuoát laø heä quaû cuûa chaûi. gheùt boû boû laø heä quaû cuûa gheùt. goät röûa goät vaø röûa saïch. yeân oån oån ñònh laø heä quaû cuûa yeân. Kieåu loaïi naøy coøn coù caùc töø sau: buoäc troùi baù vöông, baêng tuyeát chaùn chöôøng giaøu sang khaán vaùi nguyeän öôùc khaâm lieäm nhôù thöông kính yeâu khieáp sôï khoùc than gioâng toá lay ñoäng hoûi thaêm lôø môø yeân oån . baù vöông yeáu thô theâ nhi 33 keùn choïn giaøu sang 2.2.3 Hai thaønh toá khaùc nghóa nhau hoøan toaøn, nhöng xeùt theo quan heä tröôøng töø vöng ngöõ nghóa thì chuùng cuøng moät tröôøng lôùn. Thuoäc veàkieåu loaïi naøy coù caùc töø: aùo quaàn aùo khaên aùo xieâm aám laïnh aám no boït beøo buùa rìu buùt nghieân böôùm ong ca ngaâm cay ñaéng cao daøy cao lôùn cao saâu chò em chuoâng khaùnh daàu ñeøn daàu höông nöôùc non ñaát nöôùc ñoø giang ñeo ñuoåi gan oùc ñoàng coát mai truùc maây möa ngoïc ñaù nguyeät hoa ngöïa xe nhaïn yeán son phaán saéc taøi saét son soùng gioù tuyeát söông thaày thôï maøy raâu maøy maët roàng caù ruïng rôøi van laïy vaên voõ thòt da thòt xöông theâu deät vuoâng troøn noùi cöôøi saéc chæ aên chôi aên maëc aên ngoài aên naèm. 2.2.4 Nhöõng töø coù hai thaønh toá ñoái laäp nhau traùi ngöôïc nhau. Nhöng laïi keát hôïp vôùi nhau ñeå taïo neân töø gheùp ñaúng laäp. Ví duï: 34 thaáp cao treân döôùi trong ngoaøi nguy hieåm xa gaàn xöa nay ngöôïc xuoâi rieâng chung ruûi may tan hôïp teû vui ñen baïc coâng tö chieán hoaø chím noåi aân oaùn ñuïc trong hôïp tan thöïc hö tröôùc sau ñi veà nhaët thö soáng cheát ít nhieàu kheùp môû khinh troïng hay heøn sinh töû 3. PHAÂN LOAÏI TÖØ GHEÙP ÑAÚNG LAÄP TRONG TRUYEÄN KIEÀU (Xeùt veà maët töø loaïi) Caên cöù vaøo nguoàn goác töø loaïi vaø quan heä ngöõ nghóa giöõa hai thaønh toá, phaân chia töø gheùp ñaúng laäp trong truyeän Kieàu thaønh caùc nhoùm sau. 3.1 Töø gheùp ñaúng laäp goác danh töø a) Töø gheùp ñaúng laäp ñöôïc caáu taïo töø hai thaønh toá ñoàng nghóa vôùi nhau: baïn höõu, buïi traàn, phong ba, ñöôøng saù … b) Töø gheùp ñöôïc caáu taïo töø hai thaønh toá chæ nhöõng söï vaät cuøng phaïm vi söï vaät, hieän töôïng vôùi nhau: trôøi bieån, non soâng, ngaøy ñeán, aùo xieâm, aùo khaên, beøo boït, goø ñoáng, gioù maây, höông khoùi, buùa rìu, baêng tuyeát, böôùm ong … 3.2 Töø gheùp ñaúng laäp goác ñoäng töø a) Töø gheùp ñöôïc caáu taïo töø hai thaønh toá ñoàng nghóa vôùi nhau: baùt tieãu, buoàn baõ, raõ rôøi, sa uùt, hoûi han, luaän baøn, möøng rôõ, doïn deïp, ghen tuoâng, hoaûng hoát, hoå theïn, mô töôûng, ngôïi khen, phaân chia, phieàn muoän, phuïng thôø … 35 b) Töø gheùp ñöôïc caáu taïo töø hai thaønh toá chæ nhöõng hoaït ñoäng cuøng phaïm vi cuøng tröôøng töø vöïng: aên maëc, aên ôû, ñeo ñai, ñeàn buø, e deø, goät röûa, khaåy treâu, kính yeâu, khaán vaùi, khaâm lieäm, lay ñoäng, lo aâu, lo sôï, baûo laõnh, buoäc troùi, bieät ly, buoân baùn … c) Töø gheùp ñöôïc caáu taïo töø hai thaønh toá traùi nghóa vôùi nhau: chieán hoøa, chìm noåi, ñi veà, hôïp tan, kheùp môû, ngöôïc xuoâi, vui buoàn, teû vui, töû sinh, bi hoan, khinh troïng, ra vaøo, … 3.3 Töø gheùp ñaúng laäp goác tính töø a) Töø gheùp ñöôïc caáu taïo töø hai thaønh toá ñoàng nghóa: gaàn keà, mong manh … b) Töø gheùp coù hai yeáu toá chæ tính chaát cuøng phaïm vi, cuøng tröôøng töø vöïng: chua xoùt, ñoan chính, eâm aùi, hoâi tanh, hôø höõng, hung hieåm yeân oån, yeáu thô, keùn choïn … c) Töø gheùp coù hai thaønh toá traùi nghóa vôùi nhau: ñuïc trong, may ruûi, nhoû to, rieâng chung, thaáp cao, gaàn xa, ít nhieàu, nhaët thöa … 4.4 Caùc töø gheùp coù goác töø loaïi khaùc - vaøi ba, daêm baûy, vaøi boán, moät hai … - noï kia, hö khoâng, thöïc hö, phoù maëc … 4 . Hieän töôïng chuyeån töø loaïi naøy sang loaïi khaùc trong lôùp töø gheùp vaø töø laùy 4.1 Hieän töôïng töø gheùp ñaúng laäp bò laùy hoùa Chuùng ta haõy xeùt caùc nhoùm töø sau: 1. aùi aân, aên ôû, aân oaùn, yeân oån, vaên voõ, löu laïc, löu ly, löôõng löï, maùu muû, maøy maët, … 36 2. mòt muø, aâm thaàm, chaûi chuoát, chung chaï, ñeo ñaúng, löøa loïc, ngaém nghía, noàng naøn, noãi nieàm, ngang taøng, tang toùc, thuoác thang, ñoïa ñaøy, thaân thích, theà thoát, vôõ lôû, hoûi han, doâng daøi … 3. ngaån ngô, thaãn thôø, laû lôi, ñong ñöa, yeåu ñieäu, vaán vít, vui vaày, e aáp, eâm aùi, … ÔÛ daïng 1: Caùc töø gheùp ñaúng laäp laëp laïi phuï aâm ñaàu nhöng nghóa cuûa töøng thaønh toá vaãn thaät roõ raøng. Moái quan heä veà nghóa giöõa caùc thaønh toá trong loaïi naøy ñaõ noåi baät leân haøng ñaàu. Nhö theá chuùng laø töø gheùp ñaúng laäp. ÔÛ daïng 2: Thaønh toá caáu taïo cuûa caùc töø coù quan heä laùy aâm, laùy laïi phuï aâm ñaàu (cô baûn) hoaëc vaàn. Chuùng ta deã daøng bò thuyeát phuïc raèng chuùng laø töø laùy. Vì moät yeáu toá caáu taïo bò môø nghóa hoaëc maát nghóa, yeáu toá naøy ñöôïc coi laø yeáu toá laùy. Nhöng khi ngöôïc doøng lòch söû, caùc nhaø nghieân cöùu ñaõ tìm ra nghóa cuûa caùc yeáu toá naøy. Ví duï: Mòt muø mòt laø daøy, ñen (TÑTK) muø laø khoâng nhìn thaáy AÂm thaàm aâm laø kín ñaùo (TÑTK) thaàm laø kín ñaùo khoâng ñeå loä ra ngoaøi Chung chaï – chaï laø loän xoän (TÑTK) Ñeo ñaúng ñeo coù nghóa laø mang, theo ñaúng coù nghiaõ laø ñôïi (TÑTK) Noàng naøn – naøn laø khoå sôû ( TÑTK) Vaø caùc yeáu toá: thang (thuoác thang) - nöôùc soâi (moät laàn naáu thuoác) noãi (noãi nieàm) - tình caûm chaát chöùa taøng (ngang taøng) - ngoâng ngheânh chuoát (chaûi chuoát) - toâ ñieåm cho ñeïp 37 loïc (löïa loïc) – löïa choïn laáy caùi tinh chaát nghía (ngaém nghía) – ngaém, nhìn toùc (tang toùc) – xuaát phaùt töø phong tuïc khi cha hay meï cheát ngöôøi con trai ñeå toùc treân ñaàu coøn ngöôøi con gaùi caét toùc ñi ñeå toû loøng toân kính. ñoïa ñaøy ñaøy laø baét chòu hình phaït naëng neà, khoå sôû ñoïa laø rôi vaøo caûnh khoå sôû thích (thaân thích) thích laø hoï haøng beân ngoaïi thaân laø hoï haøng beân noäi thoát (theà thoát): goác khmer, nghóa laø noùi han (hoûi han): laø hoûi doâng (doâng daøi): thaû phoùng, khoâng chöøng möïc Khi chuùng ta ñaõ xaùc ñònh ñöôïc nghóa cuûa hai thaønh toá caáu taïo thì ñaây laø töø gheùp ñaúng laäp chöù khoâng phaûi töø laùy. ÔÛ daïng 3: Loaïi naøy coù nhöõng töø gaàn guõi vôùi töø laùy hôn caû vì chuùng ñaùp öùng ñöôïc ñieàu kieän cuûa moät töø laùy. Thaäm chí chuùng chính thöùc ñöôïc coi laø töø laùy vaø ñöa vaøo töø ñieån tieáng Vieät (Töø ñieån töø laùy tieáng Vieät, Vieän Ngoân ngöõ hoïc, 1998 ,Hoaøng Vaên Haønh chuû bieân). Quan ñieåm giöõa caùc nhaø nghieân cöùu hieän nay vaãn chöa thoáng nhaát ôû ñieåm naøy. Coù ba quan ñieåm cô baûn sau: - Quan ñieåm thöù nhaát coi chuùng laø töø laùy. Tieâu bieåu laø Hoà Leâ (trong Vaán ñeà caáu taïo töø cuûa tieáng Vieät hieän ñaïi. NXB KHXH, Haø Noäi, 1976) vaø taùc giaû cuûa quyeån Töø ñieån töø laùy tieáng vieät, Vieän Ngoân ngöõ hoïc 1998. - Quan ñieåm thöù hai Coi noù laø töø gheùp ñaúng laäp vôùi lyù do ñaõ tìm ra nghóa cuûa töøng thaønh toá. Tieâu bieåu laø Ñoã Höõu Chaâu trong 38 Giaùo trình vieät ngöõ taäp 2, Haø Noäi, 1962. Nguyeãn Thò Thanh Haø trong Baøn theâm veà hieän töôïng “töø laùy ñaûo ñöôïc traät töï”, NN, 11.2000. - Quan ñieåm coi chuùng laø trung gian cuûa hieän töôïng gheùp ñaúng laäp vaø laùy. Tieâu bieåu laø Nguyeãn Thieän Gi._.a Nguyeãn Du khoâng xuaát hieän kieåu keát caáu raát , khoâng, qua,ùseõ, 83 phaûi + vò töø gheùp neân ôû giai ñoaïn naøy vò töø gheùp khoâng theå laøm trung taâm cho ngöõ vò töø . Nhöng caùc vò töø ñôn tieát giai ñoaïn naøy coù theå laøm ñöôïc ñieàu naøy. Ví duï : Vò töø + seõ , haõy. - Cho ñaønh , roài seõ lieäu baøi tính cho (342 ) - Ngoài leân cho chò laïy roài seõ thöa (742) - Soâng Tieàn Ñöôøng seõ heïn hoø veà sau ( 1000) - Haõy veà taïm phoù giam ngoaøi ( 650) - Haõy xin heát kieáp lieãu boà ( 999) - Xuaân giaø haõy thöû moät phieân trình ngheà. 2.2.2.2 Laøm thaønh toá phuï sau trong ngöõ vò töø hoaëc danh ngöõ - Ñaù vaøng nôõ eùp naøi maây möa ( 1008) - Maët troâng ñau ñôùn ruïng rôøi (595) - Traên naêm theà chaúng oâm caàm thuyeàn ai ( 556) - Quyeát ngay bieän baïch moät beà (1391) 2.2.2.3 Laøm phuï tröôùc cho ngöõ vò töø -Döôùi ñeøn gheù ñeán aân caàn hoûi han ( 714) -Noãi nieàm taâm söï baây giôø hoûi ai ( 2754) - Cuùi ñaàu naøng nhöõng ngaén daøi thôû than (3130) Ñaëc bieät caùc vò töø gheùp ñaúng laäp thöôøng coù theå ñöùng sau caùc danh töø “troáng nghóa” , danh töø ñôn vò luoân caàn coù haïn ñònh söï , cuoäc , vieäc , tính , noãi , veû … - Mieät maøi trong cuoäc truy hoan - Xoùt thaân chìm noåi ñau loøng hôïp tan - Baát tình , noåi traän maây möa - Vi loâ hiu haét nhö maøu khaåy treâu 84 - Heát ñöôøng khinh troïng heát lôøi thò phi - Xoùt chaøng ñau noãi bieät ly 2.2.3 Khaû naêng laøm caùc thaønh phaàn trong caâu 2.2.3.1 Khaû naêng laøm vò ngöõ - Taám loøng phoù maëc treân trôøi döôùi soâng ( 2634) - Ong böôùm ñi veà. - Sôû Khanh quaùt maéng ñuøng ñuøng - Aùo xieâm raøng buoäc laáy nhau - Nhaø lan thanh vaéng moät mình. - Quan quaân truy saùt ñuoåi daøi - Naøng caøng uû doät neùt hoa 2.2.3.2 Khaû naêng laøm chuû ngöõ - Anh huøng ñöùng giöõa traàn ai môùi giaø (2202) - Anh huøng môùi bieát anh huøng (2277) - Töø bi aâu lieäu bôùt tay môùi vöøa ( 1908) - Coâng tö veïn caû hai beà ( 2479) Sau khi tìm hieåu veà ñaëc ñieåm ngöõ phaùp cuûa lôùp vò töø trong Truyeän Kieàu , chuùng toâi coù theå keát luaän nhö sau : - Vò töø gheùp trong Truyeän Kieàu khoâng coù khaû naêng keát hôïp vôùi caùc phuï töø ñöùng tröôùc noù nhö ñaõ, ñang , seõ, cuõng , vaãn , cöù , raát, coøn… - Khoâng ñöùng tröôùc caùc phuï töø laém , roài - Khoâng keát hôïp vôùi danh töø chæ loaïi caùi Ñaëc ñieåm naøy cuûa vò töø gheùp trong Truyeän Kieàu coù leõ do nghóa cuûa caùc phuï töø treân chi phoái . Ñieàu naøy chöùng minh moät söï khaùc bieät raát lôùn veà khaû naêng keát hôïp, khaû naêng taïo ngöõ vò töø cuûa vò töø gheùp ñaúng laäp trong Truyeän Kieàu cuûa Nguyeãn Du vôùi hieän nay. Vò töø gheùp ñaúng laäp trong 85 Truyeän Kieàu coù theå laøm caùc thaønh phaàn caâu nhö laøm chuû ngöõ, vò ngöõ, boå ngöõ. 86 KEÁT LUAÄN Qua nghieân cöùu khaûo saùt lôùp töø gheùp ñaúng laäp trong Truyeän Kieàu , coù theå ruùt ra moät soá keát luaän sau ñaây: 1. Töø gheùp ñaúng laäp trong Truyeän Kieàu laø lôùp töø gheùp ñöôïc hình thaønh töø nhöõng hình vò coù saün theo phöông thöùc gheùp hình vò taïo neân . Chuùng taïo thaønh moät tieåu heä thoáng töø coù nhöõng ñaëc tröng veà caáu taïo ngöõ nghóa – ngöõ phaùp trong Truyeän Kieàu noùi rieâng vaø trong tieáng Vieät noùi chung . 2. Töø gheùp ñaúng laäp trong Truyeän Kieàu coù caùc Kieåu caáu taïo AA, AB,BA, AC . Trong ñoù A laø yeáu toá thuaàn Vieät, ñoäc laäp, khoâng ñôn nhaát. B laø yeáu toá Haùn Vieät, khoâng ñoäc laäp , khoâng ñôn nhaát. C laø yeáu toá thuaàn Vieät, khoâng ñoäc laäp, khoâng ñôn nhaát. 3. Töø gheùp Ñaúng laäp trong Truyeän Kieàu ñöôïc taïo neân töø hai thaønh to coù cuøng tröôøng nghóa . Chuùng coù theå gaàn nghóa , ñoàng nghóa hoaëc traùi nghóa nhau. Ñaây laø ñaëc ñieåm tính ñaëc thuø veà caáu taïo , ñaëc bieät theå hieän ôû hai tieåu loaïi gheùp ñaúng laäp goàm hai thaønh toá ñoàng nghóa vaø tieåu loaïi töø gheùp ñaúng laäp goàm hai thaønh toá traùi nghóa. 4. Maëc duø ñöôïc caáu taïo töø hai thaønh toá coù nghóa nhöng nghóa cuûa töø gheùp ñaúng laäp trong Truyeän Kieàu khoâng ñôn thuaàn laø toång nghóa cuûa caùc thaønh toá coäng laïi , maø ngöõ nghóa cuûa töøng tieåu loaïi , töøng tröôøng hôïp cuï theå laïi khaùc nhau raát xa. Coù khi ñoù laø nghóa toång loaïi, coù khi ñoù laø nghóa chuyeân loaïi , coù khi nghóa cuûa chuùng laïi do söï phoái hôïp nghóa cuûa hai thaønh toá taïo ra. Nghóa cuûa caùc töø gheùp trong Truyeän Kieàu , ngoaøi caùc cô cheá ngöõ nghóa chung cho caû loaïi chuùng coøn coù caùc cô cheá khaùc nhö N = khi A khi B, N= caû A laãn B 87 , N= A hoaëc B .Nhöng ,nhìn chung , nghóa cuûa töø gheùp ñaúng laäp laø nghóa khaùi quaùt , nghóa haøm suùc ñaùp öùng nhu caàu vaø xu höôùng ngaøy caøng khaùi quaùt hoaù , tröøu töôïng hoùa cuûa tö duy. 5. Danh töø vaø vò töø gheùp ñaúng laäp trong chuyeän Kieàu khoâng coù khaû naêng keát hôïp vôùi caùc yeáu toá tröôùc hoaëc sau noù nhö danh töø vaø vò töø gheùp ñaúng laäp ngaøy nay. Vì theá chuùng cuõng khoâng coù khaû naêng laøm thaønh toá trung taâm trong caùc ngöõ danh töø hay vò töø. Nhöngdanh töø gheùp coù khaû naêng tröïc tieáp laøm vò ngöõ maø khoâng caàn coù “ laø”.So saùnh khaû naêng keát hôïp cuûa chuùng vôùi danh töø vaø töø gheùp ñaúng laäp ngaøy nay seõ thaáy moät söï khaùc bieät khaù xa giöõa tieáng Vieät hoâm nay vôùi tieáng Vieät theá kyû XVIII - XIX. 6. Ñaëc tính ngöõ phaùp cuûa caùc töø gheùp ñaúng laäp trong Truyeän Kieàu khoâng hoaøn toaøn gioáng vôùi töø ñôn cuøng loaïi, nhaát laø ñaëc ñieåm ngöõ phaùp. Ñaây cuõng laø ñieåm khaùc bieät giöõa töø gheùp ñaúng laäp vôùi nhöõng hình vò ñoäc laäp taïo neân chuùng khi hoaït ñoäng nhö moät töø. 7. Toùm laïi, ñaây laø moät lôùp töø coù caáu taïo heát söùc ñoäc ñaùo. Chính lôùp töø naøy ñaõ taïo neân moät dieän maïo môùi, moät sinh khí môùi cho söï söû duïng tieáng Vieät vôùi tö caùch laø 1 coâng cuï giao tieáp. Khaûo saùt lôùp töø naøy trong Truyeän Kieàu laø laøm roõ theâm nhöõng ñaëc ñieåm veà moïi maët cuûa töø tieáng Vieät noùi chung, töø gheùp ñaúng laäp noùi rieâng trong caùc giai ñoaïn lòch söû ngoân ngöõ khaùc nhau. 8. Töø nhöõng ñaëc ñieåm khaùc bieät cuûa lôùp töø naøy ôû thôøi ñaïi Nguyeãn Du ñem so saùnh vôùi lôùp töø naøy ôû ñöông ñaïi thì thaáy raèng tieáng Vieät ñaõ coù moät söï phaùt trieån vöôït baäc khoâng nhöõng chæ laø soá löôïng töø maø coøn laø yù nghóa, khaû naêng caáu taïo ngöõ, caáu taïo caâu cuûa töø. 88 STT TÖØ SOÁ LAÀN XUAÁT HIEÄN TRONG CAÂU THÔ TRANG TRONG TÖØ ÑIEÅN 1 Aùi aân 3 29 2 Aùo kaên 1 31 3 Aùo quaàn 2 31 4 Anh yeán 1 30 5 Anh haøo 1 30 6 Anh huøng 10 30 7 Aùo xieâm 2 31 8 Aùp ñieäu 1 31 9 Aên chôi 1 32 10 Aên maëc 2 32 11 Aên ngoài 1 32 12 Aên ôû 1 32 13 Aâm thaàm 1 33 14 Aám laïnh 1 34 15 Aám no 1 34 16 Aân caàn 5 35 17 Aân aùi 3 34 18 Aân oùan 3 34 19 Aân tình 1 34 20 Aâu lieäu 1 35 89 21 Ba baûy 2 36 22 Ba boán 2 37 23 Ba ñaøo 1 37 24 Baù vöông 1 38 25 Baïc aùc 1 38 26 Baïc ñen 1 38 27 Baïc phau 1 39 28 Baøi baây 1 40 29 Bay boång 1 40 30 Baøn baïc 1 41 31 Baøn hoaøn 3 41 32 Baùn buoân 1 41 33 Baïn baày 1 42 34 Bao dung 1 43 35 Bao la 1 43 36 Baùo ñaùp 2 44 37 Baùo ñeàn 1 44 38 Baùo phuïc 2 44 39 Baûo laõnh 1 44 40 Baùt tieãu 1 44 41 Baêng tuyeát 1 45 42 Beøo boït 2 49 43 Beå tôøi 2 51 44 Bi hoan 1 51 45 Bieän baïch 1 52 46 Bieät ly 1 54 90 47 Binh caùch 1 54 48 Binh ñao 1 54 49 Bình boàng 11 55 50 Bình thaønh 1 55 51 Boït beøo 1 57 52 Boà lieãu 1 60 53 Bô thôø 1 60 54 Buùa rìu 2 61 55 Buïi traàn 1 62 56 Buoäc troùi 1 62 57 Buoân baùn 2 63 58 Buoàn baõ 1 63 59 Buùt nghieân 1 64 60 Böng bít 1 6 5 61 Böôùm ong 2 66 62 Ca ngaâm 1 68 63 Caù nöôùc 2 68 64 Caùch trôû 1 69 65 Cay ñaéng 3 70 66 Cay nghieät 1 70 67 Can qua 1 71 68 Can tröôøng 1 71 69 Cao daøy 1 74 70 Cao lôùn 1 74 71 Cao saâu 1 74 72 Cao thaâm 1 74 91 73 Caùt ñaèng 1 75 74 Caùt luõy 1 75 75 Caùt laàm 1 75 76 Caên vaën 2 75 77 Caàm côø 1 76 78 Caàm saét 1 77 79 Caàm thô 1 77 80 Caân ñai 1 78 81 Coû caây 1 81 82 Coû hoa 2 81 83 Con caùi 1 83 84 Coå xuùy 1 86 85 Coãi nguoàn 1 87 86 Coân quyeàn 1 87 87 Coâng danh 1 87 88 Coâng ñöùc 2 87 89 Coâng tö 1 88 90 Coát caùch 1 89 91 Coát nhuïc 2 89 92 Côn côù 2 91 93 Cuø lao 1 92 94 Cöôøi côït 1 98 95 Chaûi chuoát 1 100 96 Chaùn chöôøng 2 102 97 Chaøo thöa 1 103 98 Chaên goái 3 103 92 99 Chaép nhaët 1 105 100 Chaâu traàn 4 108 101 Che chôû 1 108 102 Chò em 3 111 103 Chieán hoaø 1 113 104 Chìm noåi 2 115 105 Choác moøng 1 118 106 Choâng gai 1 119 107 Choàng con 1 119 108 Chôø ñôïi 1 119 109 Chôû che 1 120 110 Chuû khaùch 1 120 111 Chua xoùt 1 120 112 Chuyeån vaàn 1 121 113 Chung chaï 2 121 114 Chung quanh 4 122 115 Chuoâng khaùnh 1 123 116 Chöùng minh 1 125 117 Dan díu 1 128 118 Daïn daøy 1 129 119 Danh giaù 1 129 120 Danh phaän 1 129 121 Danh tieát 1 129 122 Daët dìu 2 131 123 Daàu ñeøn 1 134 124 Daàu höông 1 135 93 125 Doïc ngang 135 126 Doïn deïp 1 141 127 Doã daønh 1 141 128 Doâng daøi 2 141 129 Duøi maøi 1 143 130 Duyeân nôï 2 144 131 Dung quang 2 144 132 Döôõng sinh 1 147 133 Ñaù vaøng 5 149 134 Ñaøy ñoïa 3 151 135 Ñaøo lyù 1 154 136 Ñaøo vaøng 2 154 137 Ñau ñôùn 5 155 138 Ñaèng la 1 156 139 Ñaép ñoåi 1 156 140 Ñaët ñeå 1 157 141 Ñaàm aám 1 158 142 Ñaát nöôùc 1 159 143 Ñaàu ñuoâi 2 161 144 Ñen baïc 1 161 145 Ñen daàm 1 161 146 Ñeo ñai 1 162 147 Ñeo ñaúng 1 162 148 Ñeo ñuoåi 1 162 149 Ñeøo boøng 3 162 150 Ñeâm ngaøy 4 163 94 151 Ñeàn boài 3 164 152 Ñeàn buø 1 164 153 Ñi veà 5 166 154 Ñænh chung 1 167 155 Ñoaï ñaøy 1 167 156 Ñoan chính 1 168 157 Ñoan trang 1 168 158 Ñong ñöa 1 169 159 Ñoåi rôøi 1 171 160 Ñoåi trao 1 171 161 Ñoåi thay 2 171 162 Ñoàn ñaïi 1 172 163 Ñoàng coát 1 172 164 Ñôõ thay 1 175 165 Ñôïi chôø 1 175 166 Ñôn sai 1 175 167 Ñuïc trong 1 176 168 Ñuøm boïc 1 176 169 Ñöôøng saù 3 179 170 Ñöùt noái 1 180 171 E aáp 2 181 172 E deø 1 181 173 Eùp naøi 1 182 174 Eâm aùi 1 182 175 Eâm ñeàm 1 182 176 Gan oùc 1 184 95 177 Gang taác 1 185 178 Gaùnh vaùc 1 186 179 Gaén boù 3 186 180 Gaáy döïng 1 186 181 Gaám voùc 1 187 182 Gaán keà 1 187 183 Gaàn xa 6 187 184 Ghen tuoâng 1 188 185 Gheùt boû 1 188 186 Goø ñoáng 1 189 187 Goät röûa 1 191 188 Göôm ñaøn 1 192 189 Giaõ giaøy 1 196 190 Giaõi baøy 2 197 191 Gian truaân 1 198 192 Giang hoà 3 198 193 Giaøu sang 1 199200 194 Giaây phuùt 1 202 195 Gioù maây 1 203 196 Gioù möa 1 203 197 Gioù traêng 3 204 198 Gioâng toá 1 211 199 Hay heøn 1 212 200 Han chaøo 2 213 201 Hao moøn 1 213 202 Haøo hoa 1 214 96 203 Haún hoi 2 214 204 Haét hiu 1 216 205 Hieåm saâu 2 216 206 Hieáu nghóa 2 217 207 Hiu haét 1 221 208 Hoaûng hoát 1 223 219 Hoå theïn 1 223 210 Hoâi tanh 1 224 211 Hoâm mai 2 224 212 Hoâm sôùm 2 224 213 Hoân hoaøng 1 225 214 Hôø höõng 2 226 215 Hôi tieáng 1 226 216 Hôïp tan 4 227 217 Hueä lan 1 227 218 Huøm soùi 1 228 229 Hung haêng 1 228 220 Hung hieåm 1 228 221 Hö khoâng 2 228 222 Huøng cöù 1 228 223 Höõng hôø 1 228 224 Höông ñeøn 1 228 225 Höông hoa 1 228 226 Höông hoûa 1 228 227 Höông khoùi 1 228 228 Höông traø 1 229 97 229 Höôûng thuï 1 229 230 Ít nhieàu 2 230 231 Yeân oån 1 231 232 Yeán anh 4 231 233 Yeáu thô 1 231 234 Yeåu ñieäu 1 231 235 Keùn choïn 1 232 236 Keä kinh 1 234 237 Keát giao 1 234 238 Kim ngaân 1 237 239 Kín mít 1 237 240 Kình ngaïc 1 238 241 Kính yeâu 1 238 242 Kíp chaày 1 238 243 Khaùt khao 2 240 244 Khaåy treâu 1 241 245 Khaâm lieäm 1 241 246 Khaán vaùi 1 241 247 Khen lao 1 242 248 Khen ngôïi 1 241 249 Kheùp môû 1 243 250 Khieáp sôï 1 244 251 Khinh troïng 2 244 252 Khoùc than 1 245 253 Khoác haïi 1 245 254 Khoân ngoan 2 246 98 255 Khuya sôùm 1 247 256 Khuyeân can 1 248 257 Khuyeân giaûi 3 248 258 Khuyeân nhuû 1 248 259 Khuyeån öng 4 248 260 Khuoân pheùp 1 249 261 Laû lôi 2 252 262 Lay ñoäng 1 254 263 Laïy quyø 1 254 264 Laëng ngaét 2 258 265 Laàm caùt 1 259 266 Lo aâu 1 266 267 Lo sôï 1 266 268 Loâi ñình 1 269 269 Lôø môø 1 271 270 Luaän baøn 1 273 271 Löøa ñaûo 1 275 272 Löøa loïc 1 275 273 Löôïc thao 1 276 274 Löôõng löï 1 277 275 Löu laïc 4 278 276 Löu ly 3 278 277 Mai truùc 1 281 278 Mai sau 5 281 279 Mai xöa 1 281 280 May ruûi 1 283 99 281 Maøy maët 1 283 282 Maøy raâu 1 283 283 Maùu muû 1 286 284 Maëc daàu 3 286 285 Maën noàng 1 287 286 Maây möa 2 289 287 Meï cha 2 291 288 Mæa mai 1 292 289 Mieät maøi 1 293 290 Minh baïch 1 293 291 Minh döông 1 294 292 Mòt muø 1 294 293 Moøn moûi 1 295 294 Mong manh 1 295 295 Moái giöôøng 1 296 296 Moät hai 9 298 297 Moäo vaøi 8 299 298 Mô töôûng 1 300 299 Muø khôi 1 301 300 Muoái döa 3 302 301 Möa gioù 3 303 302 Maây möa 1 303 303 Möøng rôõ 1 304 304 Möøng vui 1 304 305 Naøi keâu 1 306 306 Naên næ 1 310 100 307 Naéng möa 5 310 308 Naêng neà 2 311 309 Noï kia 1 315 310 Noùi cöôøi 2 315 311 Non nöôùc 3 316 312 Non soâng 3 316 313 Noâ nöùc 1 316 314 Noåi chìm 1 317 315 Noãi nieàm 2 318 316 Noàng naøn 1 318 317 Nôï naàn 1 319 318 Nöôùc maây 1 322 319 Nöôùc non 10 322 320 Nöông naùu 1 323 321 Ngaøy thaùng 1 326 322 Ngang ngöûa 1 327 323 Ngang taøng 1 327 32 Ngaønh ngoïn 2 327 325 Ngao ngaùn 2 327 326 Ngaém nghía 1 327 327 Ngaén daøi 1 328 328 Ngaét taïnh 1 328 329 Ngaây thô 3 328 330 Ngaâm ngôïi 1 328 331 Ngaån ngô 8 329 332 Ngheà nghieäp 2 331 101 333 Ngoïc ñaù 1 335 334 Ngoït buøi 1 337 335 Ngoâ laøo 1 337 336 Ngoâ vieät 1 337 337 Ngô ngaån 5 338 338 Ngôïi khen 1 338 339 Nguy hieåm 1 339 340 Nguyeän öôùc 1 339 341 Nguyeät hoa 2 339 342 Ngöïa xe 1 340 343 Ngöôïc xuoâi 1 340 344 Nham hieåm 2 344 345 Nhaïn yeán 1 345 346 Nhaün nhuïi 1 346 347 Nhaët thöa 1 346 348 Nhaân quaû 2 346 349 Nhaät nguyeät 1 347 350 351 Nhoû to 3 349 352 Nhôù thöông 1 350 353 Oan khoác 2 353 354 Oan nghieät 1 353 355 Oan traùi 1 353 356 Oan khoå 1 353 357 Ong böôùm 2 354 358 Oâng baø 4 354 102 359 Oâm caàm 2 354 360 Ôû aên 2 355 361 Phaùt tieát 1 358 362 Phaúng laëng 1 358 363 Phaân chia 1 359 364 Phaân minh 1 359 365 Phæ phong 1 361 366 Phieàn muoän 1 362 367 Phoù maëc 1 362 368 Phong ba 2 363 369 Phong loâi 2 363 370 Phong nguyeät 1 363 371 Phong nhaõ 1 363 372 Phong söông 1 363 373 Phong traàn 10 363 374 Phong vaän 1 363 375 Phong tö 1 364 376 Phoâi pha 1 365 377 Phuù haäu 1 365 378 Phuù quyù 1 365 379 Phuùc loäc 1 366 380 Phuïng thôø 1 366 381 Quan haø 1 371 382 Quan san 3 371 383 Quaûn huyeàn 1 31 384 Quaøng xieân 1 372 103 385 Quaùt maéng 1 372 386 Quaân quan 1 373 387 Quen thuoäc 2 373 388 Queá hoøe 1 374 389 Quyû thaàn 1 375 390 Ra vaøo 2 379 391 Raõ rôøi 1 379 392 Raøng buoäc 1 379 393 Rieâng chung 1 384 394 Rieâng taây 3 384 395 Roàng caù 1 386 396 Ruûi may 2 387 397 Ruïng rôøi 9 387 398 Ruït reø 1 388 399 Röôùc môøi 3 389 401 Röôùc möøng 1 389 402 Sa suùt 1 390 403 Sau xöa 2 393 404 Saéc taøi 1 393 405 Saéc chæ 1 393 406 Saém sanh 5 394 407 Saém söûa 4 394 408 Saén bìm 1 394 409 Saét ñaù 1 394 410 Saét ñanh 1 394 411 Saét son 1 394 104 412 Saét caàm 1 394 413 Saâm thöông 1 395 414 Saám seùt 3 395 415 Saâu saéc 1 397 416 Saàu thaûm 1 397 417 Sæ nhuïc 1 398 418 Sinh töû 1 398 419 Sinh thaønh 2 398 420 Son phaán 1 399 421 Soùng gioù 1 401 422 Soâng nöôøc 1 402 423 Soáng cheát 1 403 424 Soáng thaùc 2 403 425 Sôùm tröa 1 404 426 Sôn hoà 1 404 427 Sôn kheâ 1 404 428 Sum hoïp 2 405 429 Taû tôi 1 409 430 Tai naïn 1 409 431 Taøi danh 1 410 432 433 Taøi maïo 1 410 434 Taøi saéc 4 410 435 Taøi tình 1 410 46 Tan hoang 1 412 437 Tan hôïp 2 412 105 438 Tan naùt 1 413 439 Taùn hoaùn 1 413 440 Tang toùc 1 413 441 Tang trai 1 413 442 Tao khang 1 414 443 Taàm naõ 1 416 444 Taát giao 1 418 445 Teû vui 3 418 446 Teâ meâ 1 418 447 Ti truùc 1 419 448 Tieâu dao 1 423 449 Tieâu tao 1 423 450 Tính tình 1 427 451 Tính danh 1 427 452 Tænh say 2 427 453 Tòt muø 1 427 454 To nhoû 1 428 455 Toû raïng 1 428 456 Toû töôøng 2 428 457 Toùc tô 9 428 458 Toùt vôøi 1 429 459 Chuùng toâi ñoøi 4 429 460 Thuaàn höùc 1 446 461 Thuûy chung 2 467 462 Thuoác thang 2 468 106 463 Thöïc hö 1 470 464 Thöông nhôù 1 471 465 Trang troïng 1 473 466 Traêm nghìn 3 475 467 Traêng gioù 3 476 468 Traêng hoa 3 476 469 Traâm anh 1 477 470 Traân cam 1 477 471 Traân troïng 1 477 472 Traàn caáu 1 477 473 Treû thô 1 478 474 Treân döôùi 1 479 475 Trí duõng 2 480 476 Trinh baïch 1 480 477 Tro than 1 480 478 Troïn veïn 1 481 479 Trong ngoaøi 3 481 480 Trong veo 1 482 481 Troâi giaït 1 483 482 Troâng thaáy 4 484 483 Trôøi beå 2 485 484 Chuùng toâi ngöôi 1 429 485 Tôù thaày 1 432 486 Tuyeát söông 3 434 487 Tung hoaønh 1 435 107 488 Töø bi 2 437 489 Töû sinh 6 437 490 Thaûm saàu 1 442 491 Thaûm thieát 2 442 492 Thaùng ngaøy 2 443 493 Thanh cao 2 443 494 Thanh nhaøn 2 443 495 Thanh vaéng 1 443 496 Thanh taân 1 444 497 Thanh khí 3 444 498 Thaûnh tôi 3 445 499 Thaûo thuï 1 445 500 Thaêm doø 1 445 501 Thaêm tìm 1 446 502 Thaày thôï 1 447 503 Thaân phaän 4 449 504 Thaân thích 2 449 505 Thaãn thôø 2 450 506 Thaáp cao 4 450 507 Theâ nhi 1 453 508 Theà thoát 3 453 509 Theå phaùch 1 454 510 Theâu deät 1 455 511 Thò phi 4 457 512 Thieät thoøi 2 459 513 Thieåu naõo 1 459 108 514 Thòt da 1 460 515 Thoâi tröông 1 463 516 Thô ngaây 3 464 517 Yeáu thô 1 231 518 Ngaây thô 3 328 519 Treû thô 1 478 520 Thôû than 4 464 521 Trôøi ñaát 1 486 522 Trôøi maây 1 486 523 Truùc mai 4 487 524 Truùc tô 2 487 525 Truy saùt 1 487 526 Tröôùc sau 10 488 527 U hieån 1 491 528 U doät 2 491 529 Uy linh 2 491 530 Uy nghi 1 491 531 Vaùc ñoøng 2 491 532 Vaøi boán 2 494 533 Van laïy 1 494 534 Vaøng ñaù 3 494 535 Vaên voõ 1 494 536 Vaéng tanh 2 497 537 Vaán vít 1 498 538 Vaän meänh 1 499 539 Veïn tuyeàn 2 501 109 540 Vieáng thaêm 1 503 541 Vinh hieån 2 503 542 Voán lieáng 1 505 543 Vôï choàng 3 505 544 Vôõ lôû 1 505 545 Vu thaùc 1 506 546 Vui vaày 3 507 547 Vuoâng troøn 3 507 548 Xa gaàn 10 510 549 Xaáu xa 1 512 550 Xoay vaàn 1 514 551 Xoùt thöông 1 514 552 Xoùt xa 6 514 553 Xô xaùc 1 515 554 Xua ñuoåi 1 515 555 Xuùm quanh 1 516 556 Xöa nay 11 517 557 Xöng xuaát 1 517 558 Xöùng ñaùng 1 517 558 Xöôùng tuøy 1 518 560 Theo ñoøi 2 453 561 Taân tín 1 449 562 Söûa sang 1 407 5632 Hoûi han 3 222 564 Hoûi thaêm 1 222 565 Ñoàng coát 1 172 110 566 Cha meï 1 100 567 Ñaéng cay 1 156 568 Muoân vaïn 1 303 569 Muoân nghìn 1 302 570 Cöûa nhaø 3 98 571 Lôi laû 1 217 572 Roái bôøi 1 385 573 Trôøi ñaát 1 486 574 Trôøi maây 1 486 575 Thòt xöông 1 460 111 1 SOÁ KEÁT CAÁU ÑOÁI XÖÙNG 4 AÂM TIEÁT TRONG TRUYEÄN KIEÀU STT KEÁT CAÁU ÑOÁI XÖÙNG CAÂU THÔ 1 Traâm gaõy bình rôi 70 2 Neáp töû xe chaâu 77 3 Phöôïng chaï loan chung 89 4 Tieát luïc tham hoàng 90 5 Keû ñoaùi ngöôøi hoaøi 91 6 Xuaân luùc thu cuùc 162 7 Neùm chaâu gieo vaøng 198 8 Quaû kieáp nhaân duyeân 201 9 Hoa troâi beøo giaït 219 10 Mua naõo chai saàu 235 11 Nhôù ít töôûng nhieàu 265 12 Kính coång cao töôûng 267 13 Thaàm troâng troäm nhôù 229 14 Raøi gioù mai möa 337 15 Laù ruïng hoa rôi 361 16 Ngaøy gioù ñeâm traêm 369 17 Thöa hoàng raäm ruïc 370 18 Ñaép nhôù ñoåi saàu 383 19 Gioù baét möa caàm 385 20 Nhaû ngoïc phun chaâu 405 21 Gioù maùt traêng trong 455 22 Nguyeât noï hoa kia 460 112 23 Ngaäm ñaéng nuoát cay 490 24 Gìn vaøng giöõ ngoïc 545 25 AÙn gioù naèm möa 554 26 Hieán troïng tình thaâm 609 27 Thöông thaàm xoùt vay 610 28 Loùt ñoù luoàn ñaây 611 29 Töû bieät sinh ly 617 30 Giôïn gioù e söông 635 31 Bôùt moät theâm hai 645 32 Ñoåi traéng thay ñen 690 33 Thòt naùt söông moøn 730 34 Traâm gaõy bình rôi 749 35 Keû trong ngöôøi ngoaøi 760 36 Ruïng caûi rôi kim 769 37 Theïn luïc & hoàng 787 38 Naêng giöõ möa gìn 790 39 Nöôùc ñuïc buøi trong 875 40 Saéc nöôùc höông trôøi 1065 41 Trong nguyeät treân maây 1067 42 Gioù keùp möa ñôn 1111 43 Vuøi lieãu daäp hoa 1136 44 Quyeán anh roõ yeán 1180 45 Nguyeät saùng göông trong 1199 46 Lieãu chaùn hoa cheâ 1211 47 Cöûa caùc buoàng khueâ 1221 48 Maët daïn maøy daøy 1223 113 49 Böôùm laû ong rôi 1229 50 Laù gioù caønh chim 1231 51 Daøy gioù daïn söông 1237 52 Böôùm chaùn ong chöôøng 1238 53 Möa sôû maây taàn 1239 54 Gioù töïc hoa keà 1241 55 Gioù truùc möa mai 1249 56 Nöôùc thaåm non xa 1255 57 Sôùm maän toái ñaùo 1289 58 Ñoå quaùn sieâu ñình 1302 59 Laït phaán phai höông 1337 60 Dô daùng daïi hình 1357 61 Hao thaûi höông thöøa 1413 62 Traêng tuûi hoa saàu 1436 63 Röôùc döõ öu hôøn 1459 64 Daøi thô ngaén then 1503 65 Phaùch laïc hoàn bay 1651 66 Buïi coû goác caây 1652 67 Ngoïn hoûi ngaønh tra 1725 68 Ngoïc naùt hoa taøn 1766 69 Ñaát thaáp trôøi cao 1817 70 Phaùch laïc hoàn xieâu 1823 71 Then nhaät löôùi mau 1935 72 Leân thaùc xuoáng gheành 1951 73 Ñaù naùt vaøng phai 1955 74 Keû ngöôïc ngöôøi xuoâi 1973 114 75 Soâng caïn ñaù moøn 1975 76 Döõ gaàn laønh xa 2096 77 Beå roäng soâng daøi 2110 78 YÙ hôïp taâm ñaàu 2205 79 Coá quoác tha höông 2245 80 Phöôïng lieãn loan nghi 2265 81 Oa moài toùc söông 2240 82 Thöôùng töôùng khao binh 2285 83 Hoàn laïc phaùch xieâu 2363 84 Beøo hôïp maây tan 2401 85 Chaïm xöông cheùp daï 2425 86 Gioù queùt möa sa 2443 87 Choïc trôøi quaáy nöôùc 2471 88 Coâng ít toäi nhieàu 2559 89 Gioù thaûm möa saàu 2569 90 Ve ngaâm vöôïn hoùt 2571 91 Muoân oaùn nghìn saàu 2574 92 Naùt ngoïc tan vaøng 2616 93 Ñaém ngoïc chìm höông 2638 94 Ñeo baàu quaûy níp 2650 95 Soáng ñoaï thaùc ñaøy 2675 96 Phaùch queâ hoàn mai 2711 97 May thueâ vieát möôïn 2762 98 Lau treo rìm naùt 2768 99 Troâi hoa giaït beøo 2812 100 Taïi ñaù ghi vaøng 2855 115 101 Ngoïn beùo chaân soùng 2871 102 Maây troâi beøo noåi 2902 103 Ñoäng ñòa kinh thieân 2924 104 Vaøo sinh ra töû 2942 105 Gieo ngoïc chím chaâu 2963, 2987 106 Hoa ruïng höông bay 2997 107 Daõi nguyeät daàu hoa 3025 108 Maët nöôùc chaân maây 3037 109 Trình kia hieáu noï 3054 110 Phaän caûi duyeän kim 3067 111 Daõi gioù daàm möa 3080 112 Vaät ñoåi sao dôøi 3087 113 Ong qua böôùm laïi 3098 114 Gioù taùp möa ba 3099 115 Sen gioù ñaøo tô 3137 116 Hoa xöa ong cuõ 3144 117 Söûa aùo caøi traâm 3179 118 Haïn ñuïc khôi trong 3181 119 Sôùm maän toái ñaøo 3220 116 DANH MUÏC CAÙC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Ñaøo Duy Anh (1989), Töø ñieån Truyeän Kieàu , Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi Haø Noäi 2. Dieäp Quang Ban (1998), Ngöõ phaùp Tieáng Vieät , taäp 1 vaø 2 , Nxb Gíao duïc 3. Nguyeãn Thò Thaùi Bình (1997), Moät soá ñaëc ñieåm caáu taïo ,ngöõ nghóa vaø ngöõ phaùp cuûa caùc töø gheùp goàm hai yeáu toá traùi nghóa nhau, Luaän aùn Thaïc só, TP.HCM 4. Voõ Bình (1971), Moät vaøi nhaän xeùt veà töø gheùp song song tieáng Vieät, Taïp chí Ngoân ngöõ soá 2 5. Voõ Bình – Leâ Anh Hieàn (1996), Töø loaïi tieáng Vieät hieän ñaïi, Nxb Ñaïi hoïc quoác gia Haø Noäi 6. Nguyeãn Taøi Caån (1977) , Ngöõ phaùp Tieáng Vieät (Tieáng – töø gheùp – ñoaûn ngöõ) Nxb Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp Haø Noäi 7. Nguyeãn Taøi Caån (1999), Ngöõ phaùp Tieáng Vieät , Nxb ÑHQG Haø Noäi 8. Nguyeãn Taøi Caån(chuû bieân ) (1977), Moät soá vaán ñeà Ngoân ngöõ hoïc Vieät Nam , Nxb Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp Haø Noäi 9. Leâ Caän – phan thieàu (1993), Giaùo trình ngöõ phaùp tieáng Vieät, taäp 1, Nxb Gíao duïc Haø Noäi 10. Ñoã Höõu Chaâu(2004), Giaùo trình töø vöïng hoïc Tieáng Vieät, Nxb Ñaïi hoïc Sö phaïm 11. Ñoã Höõu Chaâu (1999), Töø vöïng ngöõ nghóa Tieáng Vieät, Nxb Gíao duïc. 12. Ñoã Höõu Chaâu (1997), Caùc bình dieän cuûa töø vaø töø tieáng Vieät, Nxb Ñaïi hoïc quoác gia Haø Noäi 117 13. Mai Ngoïc Chöø, Vuõ Ñöùc Nghieäu, Hoaøng Troïng Phieán ,(2000), Cô sôû ngoân ngöõ hoïc vaø tieáng Vieät, Nxb Gíao duïc Haø Noäi 14. Haûi Daân (1974), Veà caùi toå hôïp song tieát tieáng Vieät, Taïp chí Ngoân ngöõ soá 4 15. Hoàng daân(1993), Ngöõ phaùp tieáng Vieät, Nxb Ñaïi hoïc toång hôïp TP.HCM 16. Nguyeãn Ñöùc Daân(1998), Ngöõ duïng hoïc, Nxb Gíao duïc Haø Noäi. 17. Nguyeãn Ñöùc Daân(1996), Loâgic vaø tieáng Vieät, Nxb Gíao duïc Haø Noäi. 18. Nguyeãn Ñöùc Daân(1997), Logic , ngöõ nghóa , cuù phaùp. 19. Nguyeãn Ñöùc Daân , Phaïm truø thöù töï trong tieáng Vieät, Taäp san KHXH – Ñaïi hoïc toång hoïc toång hôïp TP.HCM. 20. Nguyeãn Du (1976), Truyeän Kieàu , Nxb Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp Haø Noäi ( Haø Huy Giaùp giôùi thieäu). 21. Hoaøng Duõng (1999), Baøn theâm veà vaán ñeà nhaän dieän töø laùy Tieáng Vieät, Ngoân ngöõ soá 2. 22. Ñaëng Ñöùc Döông(1974),Veà caùc toå hôïp song tieát tieáng Vieät, Taïp chí Ngoân ngöõ soá 2 . 23. Ñaëng Ñöùc Döông(1971)“Vaøi neùt veà nhöõng toå hôïp goàm hai yeáu toá traùi nghóa trong tieáng Vieät”, Taïp chí Ngoân ngöõ soá 2 24. Ñinh Vaên Ñöùc (1986), Ngöõ phaùp tieáng Vieät (töø loaïi),Nxb Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp Haø Noäi. 25. Ñinh Vaên Ñöùc (1985),Veà moät kieåu yù nhóa ngöõ phaùp gaëp ôû thöïc töø Tieáng Vieät, Taïp chí Ngoân ngöõ soá 4. 26. Döông Kyø Ñöùc- Vuõ Quang Haøo(1992), Töø ñieån ñoàng nghóa – traùi nghóa tieáng Vieät, Nxb Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp Haø Noäi. 118 27. Nguyeãn Thieän Giaùp(1996),Töø vaø nhaän dieän töø Tieáng Vieät, Nxb Giaùo duïc. 28. Nguyeãn Thieän Giaùp(1999) , Töø vöïng hoïc Tieáng Vieät , Nxb Gíao duïc. 29. Nguyeãn Thò Thanh Haø vaø Lan Höông (2000), Thuû phaùp nhaän dieän vaø phaân bieät töø laùy vôùi töø gheùp coù hình thöùc ngöõ aâm gioáng laùy, Ngoân ngöõ soá 7. 30. Nguyeãn Thò Hai (1998), Moái quan heä ngöõ nghóa giöõa caùc tieáng trong laùy ñoâi ( so saùnh vôùi gheùp song song ),Taïp chí Ngoân ngöõ soá 2. 31. Cao Xuaân Haïo(1991), Tieáng Vieät sô thaûo ngöõ phaùp chöùc naêng , Quyeån I, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi 32. Hoaøng Vaên Haønh(1994),Veà nhöõng nhaân toá quy ñònh traät töï caùc thaønh toá trong ñôn vò song tieát cuûa Tieáng Vieát, Taïp chí Ngoân ngöõ soá 2. 33. Hoaøng Vaên Haønh (chuû bieân)(1998 ), Töø ñieån töø laùy Tieáng Vieät. 34. Hoaøng Vaên Haønh(1981),”Töø nhieàu nghóa trong Truyeän Kieàu, moät bieåu hieän phong phuù veà voán töø vöïng cuûa Nguyeãn Du”, Moät soá baøi vieát veà söï vaän duïng tieáng Vieät , Nxb Gíao duïc. 35. Leâ Trung Hoa(2000) , hieän tuôïng ñoàng hoùa trong moät soá töø ngöõ song tieát Tieáng Vieät , Taïp chí Ngoân ngöõ soá 4. 36. Hoà Leâ(!991, 1992 , 1993),Cuù phaùp Tieáng Vieät, taäp 1,2,3, Nxb Khoa hoïc Xaõ hoäi Haø Noäi. 37. Nguyeãn Nhö YÙ ( chuû bieân) (1999), Töø ñieån ñoái chieáu töø ñòa phöông, Nxb Gíao duïc. 38. Vöông Loäc (1970 ), Nguoàn goác moät soá yeáu toá maát nghóa trong töø gheùp ñaúng laäp,Taïp chí Ngoân ngöõ soá 2. 119 39. Vuõ Ñöùc Nghieäu(1999), Caùc ñôn vò song tieát ñaúng laäp Tieáng Vieät , trong boái caûnh moät soá ngoân ngöõ ôû Ñoâng Nam AÙ, Taïp chí Ngoân ngöõ soá 5. 40. Phan Ngoïc(2001),Tìm hieåu phong caùch Nguyeãn Du trong truyeän Kieàu, Nxb Thanh Nieân Haø Noäi . 41. Ñaùi Xuaân Ninh(1985), Hoaït ñoäng cuûa töø Tieáng Vieät , Nxb Khoaø hoïc xaõ hoäi Haø Noäi. 42. Nguyeãn Quang Ninh ( chuû bieân ) (2001), Reøn kyõ naêng söû duïng Tieáng Vieät vaø môû roäng voán töø Haùn Vieät, Giaùo trình ñaøo taïo Giaùo vieân THCS - heä CÑSP , Nxb Gíao duïc. 43. nguyeãn Thò Thanh Nga(1994) , Caùc kieåu danh töø coù khaû naêng chuyeån loaïi thaønh tính töø , TCNN soá 3 44. Hoaøng Troïng Phieán (1996), Ngöõ phaùp Tieáng Vieät, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi ,Haø Noäi 45. Nguyeãn Vaên Tu (1978), Töø vaø voán töø Tieáng Vieät Hieän Ñaïi , Nxb Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp Haø Noäi 46. Nguyeãn Vaên Tu (1985), Töø ñieån töø ñoàng nghóa Tieäng Vieät, Nxb Nxb Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp Haø Noäi 47. Cuø Ñình Tuù , Phong caùch hoïc vaø ñaëc ñieåm tu töø Tieáng Vieät, Nxb Gíao duïc 48. Hoaøng Tueä (1982) , Veà quan heä giöõa töø phaùp vaø cuù phaùp trong caáu taïo töø gheùp Tieáng Vieät, Taïp chí Ngoân ngöõ soá 1 49. Nguyeãn Ñöùc Toàn (2001 ) , Caùch nhaän dieän vaø phaân bieät töø thuaàn Vieät vôùi töø Haùn Vieät, Ngoân ngöõ soá 2 120 50. Nguyeãn Thò Trung Thaønh (2001), Veà caùc töø gheùp ñaúng laäp hình thaønh töø caùc töø ñôn chæ boä phaäïn cô theå , Taïp chí Ngoân ngöõ vaø ñôøi soáng soá 9 51. Nguyeãn Thò Trung Thaønh ( 2001), Nhaän xeùt veà nhöõng töø gheùp song tieát ñaúng laäp chæ traïng thaùi tình caûm cuûa con ngöôøi , Ngoân ngöõ 15 52. Ñaøo Thaûn (1981) , Ñi tìm moät vaøi ñaëc ñieåm cuûa ngoân ngöõ Truyeän Kieàu, Moät soá baøi vieát veà söï vaän duïng Tieáng Vieät , Nxb Gíao duïc 53. Nguyeãn Kim Thaûn (1977), Ñoäng töø trong Tieáng Vieät, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi ,Haø Noäi 54. Nguyeãn Kim Thaûn (1996 ), Cô sôû ngöõ phaùp Tieáng Vieät, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi ,Haø Noäi 55. Nguyeãn kim thaûn – Nguyeãn Troïng Baùu – Nguyeãn Vaên Tu (2002), Tieáng Vieät treân ñöôøng phaùt trieån , Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi ,Haø Noäi 56. Chu Bích Thu – 1998 , Theâm moät soá nhaän xeùt veà söï hình thaønh töø laùy trong Tieáng Vieät, Ngoân ngöõ soá 2 57. Uûy ban KH vaø XH Vieät Nam (1985 ), Ngöõ phaùp tieáng Vieät , 58. Vieän ngoân ngöõ hoïc (2002) , Töø ñieån Tieáng Vieät , Nxb Ñaø Naüng , ( Hoaøng Pheâ chuû bieân) ._.