Đặc điểm ngôn ngữ của các văn bản báo chí (Trên cứ liệu báo Bình Dương)

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH TRAÀN THANH NGUYEÄN ÑAËC ÑIEÅM NGOÂN NGÖÕ CUÛA CAÙC VAÊN BAÛN BAÙO CHÍ (TREÂN CÖÙ LIEÄU BAÙO BÌNH DÖÔNG) CHUYEÂN NGAØNH: LYÙ LUAÄN NGOÂN NGÖÕ MAÕ SOÁ: 5.04.08 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KHOA HOÏC NGÖÕ VAÊN Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc: PGS.TS Trònh Saâm THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH-2004 MÔÛ ÑAÀU 0.1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Trong vaøi thaäp nieân gaàn ñaây ngoân ngöõ baùo chí môùi ñöôïc thöøa nhaän laø moät phong caùch chöùc naêng trong heä thoáng phong caùch chöùc naêng tieáng Vieät. Do ñoù, nhöõng thaønh töïu nghieân cöùu veà lónh vöïc naøy laø chöa nhieàu. Trong khi phaûi thaáy raèng, hôn moät theá kyû nay, ôû nöôùc ta caùc phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng noùi chung vaø baùo chí noùi rieâng ñang coù böôùc phaùt trieån raát nhanh veà soá löôïng laãn chaát löôïng. Baùo chí khoâng chæ laø phöông tieän thoâng tin nhö buoåi ñaàu hình thaønh maø ñeán nay ñaõ trôû thaønh phöông tieän höõu hieäu trong vieäc phoå bieán caùc quan ñieåm, ñöôøng loái cuûa moät toå chöùc chính trò, xaõ hoäi, trong vieäc goùp phaàn naâng cao tri thöùc vaø taùc ñoäng giaùo duïc ñoái vôùi ñoâng ñaûo coâng chuùng. Vôùi muïc ñính giao tieáp nhö vaäy, höôùng ñeán moät ñoái töôïng ña daïng (khoâng ñoàng nhaát veà trình ñoä, veà tuoåi taùc, veà giôùi tính, v.v…), baùo chí ñaõ söû duïng ñöôøng keânh ngoân ngöõ nhö moät heä ña chöùc naêng: khoâng chæ ñeå thoâng tin maø coøn nhaèm taùc ñoäng ñeán moïi ñoái töôïng, trong moïi lónh vöïc. Ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích naøy, ngoân ngöõ treân baùo luoân chöùa ñöïng nhöõng thoâng tin môùi laï, haáp daãn, ñöôïc toå chöùc ngaén goïn, deã hieåu, roõ raøng. Maët khaùc, baùo chí laø moät phöông thöùc giao tieáp khaù ñaëc bieät. ÔÛ ñoù, ngöôøi taïo ngoân töùc taùc giaû vaø ngöôøi thuï ngoân töùc ñoäc giaû khoâng ñoàng thôøi coù maët, khoâng coù caùc haønh vi giao tieáp keøm lôøi (cöû chæ, neùt maët, v.v…), cuõng khoâng coù ngöõ caûnh giao tieáp. Moïi thoâng tin - hay noùi khaùc laø hoaït ñoäng giao tieáp - chæ theå hieän qua caùc vaên baûn treân baùo. Vì theá, ngoân ngöõ baùo chí coù nhöõng yeâu caàu raát nghieâm ngaët, ñöôïc xem nhö laø moät ngoân ngöõ chuaån möïc (ñeå ngöôøi thuï ngoân hieåu vaø hieåu ñuùng thoâng tin). Tuy nhieân, treân haàu heát caùc baùo hieän nay, ngöôøi ta coù theå tìm thaáy khaù nhieàu nhöõng loãi duøng töø, nhöõng loãi vieát caâu, nhöõng caùch dieãn ñaït coù tính chaát mô hoà veà nghóa, v.v… Thaäm chí coù nhöõng baøi maø caùch toå chöùc vaên baûn khoâng phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm phong caùch chöùc naêng. Ñieàu naøy laøm aûnh höôûng khoâng ít ñeán chaát löôïng thoâng tin vaø taát nhieân laø aûnh höôûng ñeán nhaän thöùc, thaãm myõ vaø caû khaû naêng ngoân ngöõ cuûa ngöôøi ñoïc. Khaûo saùt thöïc teá söû duïng ngoân ngöõ treân caùc vaên baûn baùo chí hieän nay, tìm ra nguyeân nhaân vaø höôùng khaéc phuïc nhöõng loãi sai soùt thöôøng gaëp laø muïc tieâu ban ñaàu ñeå chuùng toâi ñi ñeán löïa choïn ñeà taøi “ÑAËC ÑIEÅM NGOÂN NGÖÕ CUÛA CAÙC VAÊN BAÛN BAÙO CHÍ” (treân cöù lieäu baùo vieát Bình Döông). Qua ñoù, trong moät chöøng möïc nhaát ñònh, luaän vaên seõ trình baøy nhöõng ñaëc ñieåm cuûa phong caùch ngoân ngöõ baùo chí, goùp theâm nhöõng yù kieán veà vieäc chuaån hoùa ngoân ngöõ treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng noùi chung vaø baùo chí noùi rieâng. 0.2. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU 0.2.1. Ñoái töôïng nghieân cöùu Ngoân ngöõ ñöôïc duøng trong phong caùch baùo chí toàn taïi ôû caû daïng noùi vaø daïng vieát treân caùc phöông tieän in aán (baùo vieát), phaùt thanh (baùo noùi) vaø truyeàn hình (baùo hình). Nhöng nhö giôùi haïn ñaõ neâu ôû ñeà taøi, ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaän vaên laø cöù lieäu ngoân ngöõ treân baùo vieát vaø chæ vôùi baùo vieát ôû Bình Döông töø naêm 1997 (thôøi ñieåm taùi laäp tænh) ñeán nay. Trong quaù trình xem xeùt, luaän vaên cuõng söû duïng moät soá cöù lieäu ngoân ngöõ treân caùc baùo vieát taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh nhaèm muïc ñích ñoái chieáu so saùnh ñeå laøm roõ hôn nhöõng vaán ñeà neâu ra coù lieân quan. 0.2.2. Phaïm vi nghieân cöùu Coù nhieàu vaán ñeà caàn noùi veà vieäc söû duïng ngoân ngöõ treân baùo hieän nay. Tuy nhieân, trong phaïm vi coù theå, luaän vaên chuû yeáu nghieân cöùu ñaëc ñieåm chung cuûa phong caùch ngoân ngöõ baùo chí, caùch thöùc söû duïng caùc phöông tieän ngoân ngöõ (ngöõ aâm vaø chöõ vieát, töø vöïng, ngöõ phaùp), vaø caùch thöùc toå chöùc ngoân ngöõ treân vaên baûn moät soá theå loaïi tin töùc , bình luaän, ky ù, tieåu phaåm,v. v. Ñoái vôùi theå loaïi quaûng c aùo, duø chieám moät soá trang ñaùng keå treân caùc baùo hieän nay nhöng vì noù coù nhöõng ñaëc thuø rieâng (veà ñoái töôïng, veà muïc ñích) neân ngöôøi vieát chæ ñeà caäp ñeán ôû tieåu muïc nhaän dieän theå loaïi, chöù khoâng xem noù laø ñoái töôïng khaûo saùt. 0.3. NOÄI DUNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 0.3.1. Noäi dung nghieân cöùu Phaàn ñaàu luaän vaên taäp trung trình baøy nhöõng ñaëc tröng cô baûn cuûa phong caùch ngoân ngöõ baùo chí. Ñaây laø nhöõng quan ñieåm ñaõ ñöôïc coâng boá trong caùc coâng trình nghieân cöùu veà phong caùch hoïc tieáng Vieät, trong caùc taøi lieäu hoäi thaûo khoa hoïc nhöõng naêm gaàn ñaây. Treân cô sôû lyù luaän chung naøy, luaän vaên tieán haønh khaûo saùt ñaëc ñieåm ngoân ngöõ treân baùo vieát Bình Döông. Nhö ñaõ noùi, ngoân ngöõ baùo chí laø moät ngoân ngöõ giao tieáp khaù ñaëc bieät. Do vaäy, caùc hieän töôïng ngöõ aâm, töø vöïng, ngöõ phaùp ñöôïc khaûo saùt khoâng chæ ñaët trong heä thoáng ñeå xem xeùt maø coøn phaûi ñöôïc luaän giaûi baèng nhöõng tri thöùc lieân ngaønh nhö ngoân ngöõ hoïc xaõ hoäi, ngoân ngöõ hoïc taâm lyù, ngöõ duïng hoïc,v.v. Vaán ñeà toå chöùc vaên baûn cuûa caùc theå loaïi cuõng laø moät noäi dung ngöôøi vieát quan taâm. Trong thôøi ñaïi thoâng tin, phong caùch baùo chí laø phong caùch cuûa ngoân ngöõ söï kieän, cho neân vaên baûn treân baùo phaûi ñöôïc toå chöùc sao cho trong moät thôøi löôïng, moät soá löôïng toái thieåu caùc phöông tieän bieåu ñaït coù theå chöùa ñöïng ñöôïc moät löôïng thoâng tin toái ña. Nhöõng baát caäp trong vieäc söû duïng ngoân ngöõ treân caùc baùo ñöôïc choïn laøm cöù lieäu neâu ra trong luaän vaên (ôû chöông hai) khoâng nhaèm muïc ñích pheâ phaùn. Maø treân cô sôû thöïc teá naøy, nhöõng giaûi thuyeát ñöôïc ñeà nghò (ôû chöông ba) laø nhaèm naâng cao hieäu quaû cho vieäc söû duïng ngoân ngöõ treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng noùi chung vaø baùo chí noùi rieâng. 0.3.2. Phöông phaùp nghieân cöùu Khaûo saùt ñaêïc ñieåm ngoân ngöõ trong khi haønh chöùc vôùi phaïm vi noäi dung nhö treân laø coâng vieäc ñoøi hoûi phaûi aùp duïng nhieàu phöông phaùp. Ngoaøi nhöõng thuû phaùp quen thuoäc nhö quan saùt, söu taäp, phaân tích, mieâu taû theo höôùng quy naïp, luaän vaên chuû yeáu söû duïng caùc phöông phaùp sau: -Phöông phaùp thoáng keâ, phaân loaïi: thoáng keâ caùc ñoái töôïng (töø ngöõ, caâu, vaên baûn caùc theå loaïi, v.v… ) vaø phaân loaïi theo chuû ñieåm nghieân cöùu, töø ñoù tìm ra caùc quy luaät, caùc moái lieân heä giöõa caùc ñoái töôïng. -Phöông phaùp ñoái chieáu, so saùnh: so saùnh, ñoái chieáu caùc ñôn vò cuøng loaïi; so saùnh, ñoái chieáu cöù lieäu ngoân ngöõ treân baùo Bình Döông vôùi moät soá baùo khaùc ñeå tìm ra nhöõng töông ñoàng vaø khaùc bieät; töø ñoù caùc keát luaän coù ñöôïc vöøa mang tính cuï theå, vöøa coù theå khaùi quaùt. -Phöông phaùp cuù phaùp - ngöõ nghóa: laø phöông phaùp ñaëc tröng ñeå nghieân cöùu ngöõ nghóa, chöùc naêng, caáu truùc cuûa caùc ñoái töôïng ñaõ thoáng keâ (caùc yeáu toá ñöôïc ñaët trong heä thoáng vaø xem xeùt treân nhieàu bình dieän). -Phöông phaùp moâ hình hoùa: ñeå trình baøy moät caùch heä thoáng, moâ hình caùc theå loaïi vaên baûn, caùch toå chöùc ngoân ngöõ cuûa töøng theå loaïi vaø mieâu taû quan heä cuûa caùc ñoái töôïng khaûo saùt (döôùi daïng caùc baûng bieåu, sô ñoà). Trong quaù trình nghieân cöùu, caùc thuû phaùp, phöông phaùp ñöôïc vaän duïng keát hôïp; coù khi tuøy vaøo töøng noäi dung nghieân cöùu, tuøy vaøo töøng ñoái töôïng cuï theå maø söû duïng chuû yeáu moät phöông phaùp thích hôïp. 0.4. LÒCH SÖÛ NGHIEÂN CÖÙU VAÁN ÑEÀ Phong caùch hoïc laø boä moân ñaõ coù töø raát laâu treân theá giôùi vôùi teân goïi ban ñaàu laø Thuaät tu töø ( rhetoric). Nhöng chæ ñeán ñaàu theá kyû XX, vôùi coâng trình “Khaûo luaän v eà phong ca ùch hoïc tieáng Phaùp”(1909) cuûa Charles Bally, noù môùi thaät söï ñöôïc khaúng ñònh laø moät ngaønh hoïc ñoäc laäp. ÔÛ Vieät Nam, phong caùch hoïc tieáng Vieät ñöôïc chính thöùc bieát ñeán töø thaäp nieân 80 trôû laïi ñaây (maø tieàn thaân laø boä moân Tu töø hoïc trong caùc giaùo trình ñaïi hoïc). Nhöõng thaønh töïu böôùc ñaàu cuûa phong caùch hoïc tieáng Vieät ñaõ ñöôïc öùng duïng treân nhieàu laõnh vöïc nhö giaûi maõ ngoân ngöõ trong taùc phaåm vaên chöông, mieâu taû caùc phong caùch chöùc naêng, löïa choïn vaø söû duïng ngoân ngöõ thích hôïp trong töøng phaïm vi giao tieáp, v.v. Tuy nhieân cuõng coøn khaù nhieàu vaán ñeà chöa ñöôïc thoáng nhaát trong giôùi ngöõ hoïc. Trong boái caûnh chung naøy, vò trí cuûa phong caùch ngoân ngöõ baùo chí cuõng chöa ñöôïc quan taâm thích ñaùng. Coù taùc giaû cho laø “caùc tin töùc ñöa treân baùo chí, döôùi caùc hình thöùc löôïc thuaät, ñieàu tra, phoùng söï, v.v. ít nhieàu coù tính chaát bình giaù” laø thuoäc phong caùch chính luaän [Cuø Ñình Tuù,1983, tr.151]. Cuõng coù taùc giaû khoâng ñöa “phong caùch ngoân ngöõ baùo chí-tin töùc” vaøo heä thoáng caùc phong caùch chöùc naêng “vì phong caùch naøy cuõng bao goàm nhieàu phong caùch phöùc taïp”[Nguyeãn Nguyeân Tröù,1988,tr.19]. Ñieåm qua caùc coâng trình nghieân cöùu, ta thaáy phong caùch ngoân ngöõ baùo chí coù nhieàu teân goïi khaùc nhau: -Phong caùch baùo chí-tin töùc (Cuø Ñình Tuù-Leâ Anh Hieàn-Nguyeãn Thaùi Hoøa-Voõ Bình, Phong ca ùch hoïc tieáng Vieät, 1982). -Phong caùch thoâng taán-baùo chí (Nguyeãn Nguyeân Tröù, Phong caùc h hoïc c höùc naêng tieáng Vieät töø sau Caùc h m aïng thaùng Taùm , 1990). -Phong caùch baùo chí-coâng luaän (Ñinh Troïng Laïc, Nguyeãn Thaùi Hoøa, Phong ca ùch hoïc tieáng Vieät, 1993). -Phong caùch thoâng taán ( Hoà Leâ, D aãn luaän ngoân ngöõ hoïc,1994). -Phong caùch baùo chí (Höõu Ñaït, Phong c aùch hoïc v aø ca ùc phong c aùch c höùc naêng tieáng Vieät, 2000). Nhìn chung, caùc coâng trình naøy ñaõ xaùc ñònh söï toàn taïi cuûa phong caùch ngoân ngöõ baùo chí trong heä thoáng caùc phong caùch chöùc naêng tieáng Vieät duø vôùi nhieàu teân goïi khaùc nhau, duø coù luùc xeáp chung noù trong phong caùch chính luaän. Caùc coâng trình naøy cuõng ñaõ chæ ra nhöõng ñaëc tröng cô baûn veà maët chöùc naêng, veà caùch thöùc söû duïng caùc phöông tieän bieåu ñaït, veà keát caáu caùc theå loaïi vaên baûn treân baùo. Ñaây laø nhöõng vaán ñeà coù yù nghóa lyù luaän vaø thöïc tieãn raát lôùn. Vaán ñeà chuaån hoùa tieáng Vieät treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng cuõng ñöôïc nhieàu taùc giaû ñeà caäp ñeán trong caùc cuoäc hoäi thaûo, trao ñoåi khoa hoïc veà chuaån hoùa tieáng Vieät. Tieâu bieåu laø hoäi nghò veà chuaån hoùa chính taû vaø thuaät ngöõ khoa hoïc do Vieän ngoân ngöõ vaø Trung taâm bieân soaïn saùch caûi caùch giaùo duïc toå chöùc trong hai naêm 1978 vaø 1979, hoäi thaûo C aùc v aán ñeà ch uaån ngo ân ngöõ sa ùc h va ø baùo c hí tieáng Vie ät do Phaân vieän Baùo chí tuyeân truyeàn vaø Hoäi Ngoân ngöõ hoïc Vieät Nam toå chöùc ngaøy 12/9/1997 taïi Haø Noäi vaø cuoäc thaûo luaän treân taïp chí Ngoân ngöõ keå töø soá 2/2000 veà vaán ñeà Phie ân chuy eån töø ngöõ nöôùc ngoaøi sang tieán g Vieät. Caùc tham luaän chuû yeáu neâu leân nhöõng haïn cheá vaø yeâu caàu chuaån hoùa khi noùi, vieát tieáng Vieät hieän nay. Chuaån hoùa vaø phong caùch ngoân ngöõ, giöõ gìn baûn saéc tieáng Vieät, giöõ gìn söï trong saùng cuûa tieáng Vieät laø muïc tieâu cuûa caùc hoäi thaûo, hoäi nghò naøy. Moät soá ñeà taøi trong ñoù coù ñeà caäp rieâng ñeán phong caùch baùo chí nhöng cuõng chæ ôû moät phaïm vi giôùi haïn. Döôùi goùc ñoä chuyeân moân nghieäp vuï baùo chí, cuõng coù nhieàu taùc giaû ñeà caäp ñeán moät soá vaán ñeà nhö thuaät ngöõ baùo chí, ngoân ngöõ baûn tin, ngoân ngöõ quaûng caùo,v.v… Thaät ra, ñaây chæ laø nhöõng maûng ñeà taøi rieâng leû vaø thieân veà kyõ thuaät vieát laùch, bieân taäp hôn laø khaûo saùt ñaëc ñieåm ngoân ngöõ cuûa phong caùch baùo chí. Naêm 2001, Vuõ Quang Haøo khi coâng boá coâng trình Ngoân ngöõ baùo chí (Nxb ÑHQG Haø Noäi) ñaõ khaúng ñònh laø chöa coù moät coâng trình naøo nhö vaäy tröôùc ñoù. Taùc phaåm naøy, nhö taùc giaû ñaõ noùi, laø taäp baøi giaûng daønh cho sinh vieân khoa baùo chí neân duø ñaõ coù nhieàu yù kieán raát giaù trò veà caùc vaán ñeà ngoân ngöõ chuaån möïc, teân rieâng, thuaät ngöõ, tít baùo nhöng phaàn khaûo saùt veà ñaëc ñieåm toå chöùc ngoân ngöõ cuûa caùc vaên baûn thì laïi quaù sô löôïc, coù leõ do taùc giaû naøy chæ xem xeùt vaán ñeà döôùi quan ñieåm cuûa baùo chí hoïc. Cuõng nhìn töø goùc ñoä naøy, taùc giaû Nguyeãn Tri Nieân trong taùc phaåm Ngoân ngöõ b aùo ch í (2003, Nxb Toång hôïp Ñoàâng Nai) ñaõ chæ ra ba ñaëc ñieåm loaïi hình cuûa ngoân ngöõ baùo chí: ngoân ngöõ söï kieän, ngoân ngöõ ñònh löôïng, ngoân ngöõ cuûa ñoä khoâng xaùc ñònh vaø xem xeùt ngoân ngöõ baùo chí trong nhieàu moái quan heä: quan heä phaûn aùnh, quan heä ñoái xöùng, quan heä lieân töôûng. Ñaây laø moät caùch nhìn môùi meû, xuaát phaùt töø baûn chaát cuûa thoâng tin baùo chí. Tuy nhieân, caùc vaán ñeà chæ môùi ñöôïc nhìn nhaän nhö nhöõng nguyeân taéc trong vieäc söû duïng ngoân ngöõ ñoái vôùi nhaø baùo. Caùch tieáp caän naøy coù leõ xuaát phaùt töø söï phaân bieät khaù cöïc ñoan cuûa chính taùc giaû: “Ngoân ngöõ baùo chí vaø ngoân ngöõ laø hai lónh vöïc khaùc nhau”[tr.13]. Moät soá quan ñieåm raát ñaùng chuù yù khi xem xeùt ñaëc ñieåm ngoân ngöõ baùo chí theo höôùng “ñoäng”, “hai chieàu” - nghóa laø nhöõng bieán ñoåi cuûa ngoân ngöõ treân baùo hieän nay khoâng chæ vì thöïc hieän chöùc naêng ña daïng cuûa noù ñoái vôùi xaõ hoäi maø coøn vì chòu söï taùc ñoäng nhieàu maët cuûa thôøi ñaïi ñoái vôùi chính noù. Hoaøng Tueä, trong baøi vieát Ngöôøi giaùo v ieân tr öôùc c aùc va án ñeà ch uaån hoùa tieáng Vieät (1983), khi baøn veà hoaït ñoäng ngoân ngöõ cuõng ñaõ xaùc ñònh baùo chí hieän nay thuoäc phaïm vi thoâng tin ñaïi chuùng vaø theo höôùng phaùt trieån töông lai, noù seõ thuoäc phaïm vi giao tieáp khoa hoïc - kyõ thuaät. Trònh Saâm, trong baøi vieát Ñaëc tröng ngoân ng öõ cuûa phong ca ùch baùo c hí trong thôøi ñaïi tho âng tin (2001, Ñ i tìm baûn saéc tieáng Vieät, Nxb Treû) ñaõ ñaët ra moät höôùng tieáp caän môùi: tieáp caän treân bình dieän ngoaïi taïi cuûa ngoân ngöõ. Theo taùc giaû naøy, moái töông quan giöõa thôøi ñaïi vaø ngoân ngöõ trong thôøi ñaïi thoâng tin, kinh teá, xaõ hoäi nhö hieän nay ñöôïc theå hieän tieâu bieåu trong phong caùch ngoân ngöõ baùo chí-nhaát laø ôû caùch thöùc toå chöùc vaên baûn. Keá thöøa caùc thaønh töïu ñaõ nghieân cöùu veà phong caùch ngoân ngöõ baùo chí vaø nhöõng höôùng tieáp caän maø caùc coâng trình tröôùc ñaõ ñaët ra, luaän vaên tieáp tuïc nghieân cöùu ñeà taøi naøy vôùi mong muoán coù ñöôïc moät caùi nhìn toång theå, xem xeùt vaán ñeà moät caùch toaøn dieän hôn vaø goùp theâm moät caùch nhìn rieâng veà phong caùch ngoân ngöõ baùo chí. 0.5. ÑOÙNG GOÙP CUÛA LUAÄN VAÊN Cho ñeán nay chöa coù nhieàu caùc coâng trình nghieân cöùu veà ngoân ngöõ treân baùo vaø hoaøn toaøn chöa coù moät coâng trình naøo nghieân cöùu veà ñaëc ñieåm ngoân ngöõ cuûa baùo Bình Döông. Khi choïn ñeà taøi naøy, chuùng toâi coù mong muoán laø: 5.1. Veà maët lyù luaän, luaän vaên seõ ñuùc keát laïi nhöõng thaønh töïu lyù thuyeát veà phong caùch ngoân ngöõ baùo chí ôû nöôùc ta trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Trong quaù trình kieán giaûi töøng vaán ñeà, noã löïc cuûa luaän vaên coá gaéng vöôn tôùi laø thoâng qua nhöõng xöû lyù cuï theå, goùp theâm tieáng noùi nhaèm xaùc ñònh roõ hôn baûn chaát cuûa ngoân ngöõ baùo chí döïa vaøo nhöõng ñaëc ñieåm noäi taïi cuõng nhö ngoaïi taïi cuûa noù. 5.2. Veà maët thöïc tieãn, treân cô sôû khaûo saùt thöïc traïng ngoân ngöõ treân baùo Bình Döông, luaän vaên seõ coù nhöõng ñoùng goùp thieát thöïc cho phong caùch ngoân ngöõ cuûa tôø baùo ôû ñòa phöông. Cuï theå laø nhöõng ñeà nghò veà caùch duøng töø, vieát caâu, toå chöùc vaên baûn sao cho chuyeån taûi ñöôïc noäi dung thoâng tin moät caùch toát nhaát. Nhöõng “loãi” dieãn ñaït ñöôïc chæ ra töø caùc trang baùo cuõng seõ coù giaù trò tham khaûo cho caùc taùc giaû vaø ngöôøi bieân taäp ñeå coù theå naâng cao chaát löôïng cuûa tôø baùo. 0.6. BOÁ CUÏC LUAÄN VAÊN Ngoaøi phaàn môû ñaàu, keát luaän vaø danh muïc caùc taøi lieäu tham khaûo, phaàn chính cuûa luaän vaên bao goàm 3 chöông. Chöông moät: Ñaëc ñieåm ngoân ngöõ cuûa phong caùch baùo chí 1.1. Giôùi thuyeát chung 1.1.1. Khaùi nieäm 1.1.2. Nhöõng yeáu toá quy ñònh ñaëc ñieåm ngoân ngöõ baùo chí 1.1.3. Ñaëc ñieåm chung cuûa ngoân ngöõ baùo chí 1.2. Ñaëc ñieåm veà ngöõ aâm vaø chöõ vieát 1.2.1. Vaán ñeà chính aâm 1.2.2. Vaán ñeà vieát taét 1.2.3. Vaán ñeà trình baøy kieåu chöõ 1.3. Ñaëc ñieåm veà töø vöïng 1.3.1. Töø vöïng xeùt veà maët phaïm vi söû duïng 1.3.2. Töø vöïng xeùt veà maët nguoàn goác 1.3.3. Töø vöïng xeùt veà maët phong caùch 1.4. Ñaëc ñieåm veà ngöõ phaùp 1.4.1. Vaán ñeà löïa choïn caùc kieåu loaïi caâu 1.4.2. Vaán ñeà phaân ñoaïn vaø lieân keát caâu 1.4.3. Vaán ñeà toå chöùc caâu theo khuoân maãu 1.5. Ñaëc ñieåm veà toå chöùc vaên baûn 1.5.1. Veà theå loaïi vaên baûn 1.5.2. Veà keát caáu vaên baûn 1.5.3. Veà caáu truùc noäi dung vaên baûn 1.6. Tieåu k eát Chöông hai: Moät soá vaán ñeà veà ngoân ngöõ treân baùo Bình Döông 2.1. Giôùi thuyeát chung 2.1.1. Vaøi neùt veà Bình Döông 2.1.2. Veà lòch söû baùo Bình Döông 2.1.3. Veà ngoân ngöõ baùo Bình Döông 2.2. Nhöõng v aán ñeà veà ngöõ aâm vaø chöõ v ieát 2.2.1. Veà chính taû 2.2.2. Veà vieát taét vaø vieát hoa teân rieâng 2.2.3. Vieäc söû duïng töø ngöõ tieáng nöôùc ngoaøi 2.3. Nhöõng vaán ñeà v eà töø v öïng 2.3.1. Loãi veà töø vöïng - ngöõ nghóa 2.3.2. Loãi veà töø vöïng - cuù phaùp 2.3.3. Loãi veà phong caùch 2.4. Nhöõng vaán ñeà v eà ngöõ phaùp 2.4.1. Loãi veà caáu truùc cuù phaùp 2.4.2. Loãi veà loâgic - ngöõ nghóa 2.4.3. Loãi veà lieân keát 2.5. Nhöõng vaán ñeà v eà vaên baûn 2.5.1. Veà ñeà taøi vaø theå loaïi 2.5.2. Veà keát caáu vaên baûn 2.5.3. Veà toå chöùc noäi dung vaên baûn 2.6. Tieåu k eát Chöông ba: Töø thöïc tieãn baùo Bình Döông ñeán yeâu caàu cuûa vieäc chuaån hoùa ngoân ngöõ baùo chí. 3.1. Giôùi thuyeát chung 3.1.1. Nhöõng nguyeân taéc chung cuûa vieäc chuaån hoaù ngoân ngöõ 3.1.2. Ñaëc tröng ngoân ngöõ baùo chí 3.1.3. Vaán ñeà chuaån hoaù ngoân ngöõ baùo chí 3.2. Yeâu ca àu veà chuaån ngöõ aâm vaø c höõ vieát 3.2.1. Nhöõng nguyeân taéc cuûa vieäc chuaån hoaù ngöõ aâm vaø chöõ vieát 3.2.2. Nhöõng yeâu caàu veà chuaån ngöõ aâm vaø chöõ vieát caùc vaên baûn baùo chí 3.2.3. Maáy yù kieán baøn luaän theâm 3.3. Yeâu ca àu veà chuaån töø v öïng 3.3.1. Nhöõng nguyeân taéc cuûa vieäc chuaån hoaù töø vöïng 3.3.2. Nhöõng yeâu caàu veà chuaån töø vöïng treân caùc vaên baûn baùo chí 3.3.3. Maáy yù kieán baøn luaän theâm 3.4. Yeâu ca àu veà chuaån ngöõ phaùp 3.4.1. Nhöõng nguyeân taéc cuûa vieäc chuaån hoaù ngöõ phaùp 3.4.2. Nhöõng yeâu caàu veà chuaån ngöõ phaùp treân caùc vaên baûn baùo chí 3.4.3. Maáy kieán baøn luaän theâm 3.5. Yeâu ca àu veà chuaån v aên baûn 3.5.1. Nhöõng nguyeân taéc cuûa vieäc chuaån hoaù vaên baûn 3.5.2. Nhöõng yeâu caàu veà chuaån vaên baûn baùo chí 3.5.3. Maáy yù kieán baøn luaän theâm 3.6. Tieåu keát CHÖÔNG MOÄT ÑAËC ÑIEÅM NGOÂN NGÖÕ CUÛA PHONG CAÙCH BAÙO CHÍ 1.1. GIÔÙI THUYEÁT CHUNG 1.1.1 Khaùi nieäm Phong caùch ngoân ngöõ baùo chí (phong caùch baùo chí) laø phong caùch ngoân ngöõ ñöôïc duøng treân caùc vaên baûn baùo chí döôùi hình thöùc baùo vieát, baùo noùi vaø baùo hình. Baùo vieát laø caùc loaïi baùo in nhö nhaät baùo, tuaàn baùo, nguy eät san, taïp c hí, v. v… Baùo noùi laø caùc vaên baûn ñöôïc phaùt ngoân treân soùng phaùt thanh. Baùo hình laø nhöõng thoâng tin baèng hình aûnh (coù keøm lôøi thuyeát minh) treân keânh truyeàn hình. Caû ba coù chung moät ñaëc ñieåm laø ñeàu söû duïng ngoân ngöõ laøm phöông tieän ñeå chuyeån taûi thoâng tin ñeán vôùi coâng chuùng, tuy möùc ñoä nhieàu ít vaø nhöõng ñaëc tröng rieâng coù khaùc. Ngoân ngöõ baùo chí laø kieåu ngoân ngöõ phi ngheä thuaät toàn taïi döôùi caû daïng noùi vaø daïng vieát trong caùc theå loaïi nhö tin, bình lu aän, pho ûng vaán, k yù, phoùng söï, v.v . Ñeå ñaùp öùng nhu caàu thoâng tin nhanh nhaïy, kòp thôøi veà moïi lónh vöïc, ngoân ngöõ baùo chí söû duïng haàu heát caùc lôùp töø toaøn daân vôùi caùch thöùc dieãn ñaït ngaén goïn, roõ raøng, deã hieåu vaø tuaân theo chuaån möïc chung cuûa xaõ hoäi. Trong moái quan heä vôùi hieän thöïc, ngoân ngöõ baùo chí chính laø tin töùc, söï kieän ñöôïc theå hieän qua ngoân töø. Nhìn töø goùc ñoä giao tieáp, söï kieän tin chính laø söï kieän giao tieáp ñaõ ñöôïc maõ hoaù trong caùc thoâng ñieäp maø ngöôøi vieát muoán göûi ñeán ngöôøi ñoïc (laø ñoâng ñaûo coâng chuùng). Vì theá ngoân ngöõ baùo chí coù nhieàu ñaëc tröng raát rieâng vaø chòu khaù nhieàu yeáu toá chi phoái. 1.1.2. Nhöõng yeáu toá quy ñònh ñaëc ñieåm cuûa ngoân ngöõ baùo chí 1.1.2.1. Ye áu toá c höùc naêng Baùo chí coù hai chöùc naêng chính laø thoâng tin vaø taùc ñoäng. Ngay töø buoåi ñaàu hình thaønh, baùo chí ñaõ toàn taïi vôùi chöùc naêng thoâng tin. Ngöôøi ta xem moät tôø baùo, tröôùc heát laø xem nhöõng thoâng tin caàn bieát veà moät coâng vieäc, veà moät moùn haøng,v.v. Nhöng daàn veà sau, theá giôùi vaät chaát ngaøy caøng phong phuù, ña daïng, nhöõng moái quan heä cuûa con ngöôøi ngaøy caøng roäng môû, con ngöôøi caøng coù nhu caàu thoâng tin nhieàu hôn. Söï phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa caùc phöông tieän kyõ thuaät hieän ñaïi ñaõ ñaùp öùng raát nhanh, nhieàu nhu caàu thoâng tin cuûa con ngöôøi: nhöõng khoaûng caùch thoâng tin (caû khoâng gian vaø thôøi gian) ñaõ ñöôïc ruùt ngaén laïi. Chæ maát ít giaây, ngöôøi ta coù theå bieát ngay moät söï kieän vöøa xaûy ra ôû nöûa voøng beân kia traùi ñaát. Vaø ñoâi khi, thoâng tin sôùm hay muoän moät chuùt seõ laøm aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán caû moät ñôøi ngöôøi, caû moät coäng ñoàng. Chöùc naêng cô baûn thöù hai laø chöùc naêng taùc ñoäng. Theo nghóa roäng, baùo chí taùc ñoäng ñeán ñoäc giaû treân nhieàu lónh vöïc nhaän thöùc, giaùo duïc, thaãm myõ; theo nghóa heïp, baùo chí loâi cuoán, haáp daãn ngöôøi ñoïc quan taâm ngay ñeán nhöõng vaán ñeà thôøi söï thöôøng ngaøy. Chöùc naêng taùc ñoäng ôû ñaây ñöôïc hieåu theo nghóa bao haøm caû moät soá chöùc naêng maø nhieàu taùc giaû cuõng ñaõ ñeà caäp ñeán: chöùc naêng thaãm myõ, chöùc naêng giaùo duïc, chöùc naêng höôùng daãn dö luaän, chöùc naêng taäp hôïp vaø toå chöùc quaàn chuùng. Ngoân ngöõ baùo chí phaûi coù nhöõng caùch thöùc theå hieän ñeå thöïc hieän toát hai chöùc naêng naøy. 1.1.2.2. Ñaëc tröng veà theå loaïi Theo söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi, con ngöôøi khoâng chæ coù nhu caàu ñöôïc thoâng tin veà caùc söï kieän quanh mình maø coøn coù nhu caàu nhaän xeùt, ñaùnh giaù, nhìn roõ söï thaät. Maët khaùc, hieän thöïc khaùch quan cuõng phaûi ñöôïc phaûn aûnh theo nhieàu chieàu. Cho neân, thoâng tin treân baùo chí toàn taïi döôùi nhieàu hình thöùc theå loaïi: tin, pho ùng söï, phoûng va án, bình luaän, k yù, trao ñoåi baïn ñoïc ,v.v. Baùo chí coù nhieàu theå loaïi cuõng nhaèm thöïc hieän toát hai chöùc naêng thoâng tin vaø taùc ñoäng. Khaû naêng thoâng tin vaø taùc ñoäng cuûa töøng theå loaïi coù nhieàu möùc ñoä khaùc nhau. Chaúng haïn, neáu tin, phoùng sö ï coù öu theá trong vieäc thoâng tin thì tieåu phaåm , bình luaän laïi coù öu theá trong vieäc taùc ñoäng. Do ñoù, caùch toå chöùc ngoân ngöõ trong töøng theå loaïi cuõng mang nhieàu ñaëc tröng khaùc nhau. 1.1.2.3. Ye áu toá thôøi ñaïi ÔÛ thôøi cuoäc coù raát nhieàu söï kieän haøng ngaøy ñaùng chuù yù nhö hieän nay thì yeáu toá thôøi ñaïi ñaõ taùc ñoäng ñeán taát caû caùc lónh vöïc chöù khoâng rieâng gì baùo chí. Baùo chí vôùi chöùc naêng thoâng tin, taùc ñoäng ñaõ chieám öu theá trong vieäc theå hieän nhu caàu cuûa con ngöôøi; ñoàng thôøi noù cuõng ñaët con ngöôøi trong chöøng möïc naøo ñoù vaøo vò theá phaûi quan taâm ñeán taát caû nhöõng vaán ñeà thôøi ñaïi. Tính chaát thôøi ñaïi cuûa baùo chí gaén lieàn vôùi söï kieän tin - söï kieän môùi, tieâu bieåu, naèm trong xu theá vaän ñoäng vaø phaùt trieån cuûa thôøi ñaïi. Moät tôø baùo mang taàm thôøi ñaïi khoâng coù choã cho nhöõng söï kieän giaät gaân, reõ tieàn, chaïy theo nhöõng thò hieáu taàm thöôøng. Vì theá, cuõng coù theå noùi, thoâng tin baùo chí laø thoâng tin th ôøi ñaïi. Ñieàu naøy daãn ñeán moät yeâu caàu coù tính baét buoäc laø ngoân ngöõ baùo chí phaûi chuaån möïc, tieán boä, hoøa nhaäp phaùt trieån nhöng khoâng ñöôïc lai caêng, loá bòch maø phaûi ñaûm baûo ñöôïc baûn saéc rieâng cuûa ngoân ngöõ daân toäc (tính thôøi ñaïi khoâng phuû nhaän tính keá thöøa). Ngoaøi ra, haøng loaït nhöõng vaán ñeà khaùc nhö: söï phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa caùc phöông tieän kyõ thuaät, söï giao löu hoäi nhaäp toaøn caàu treân nhieàu lónh vöïc, khaû naêng caïnh tranh thoâng tin, v.v. cuõng ñang ñem ñeán cho baùo chí nhieàu naêng löïc môùi, nhöõng yeâu caàu môùi. Chính nhöõng ñaëc ñieåm veà chöùc naêng, veà theå loaïi vaø caùc yeáu toá thôøi ñaïi ñaõ buoäc thoâng tin baùo chí trôû thaønh thoân g tin neùn. Ñoù laø thoâng tin cuûa söï kieän dieãn ra trong moät khoâng gian coù theå raát roäng nhöng laïi ñöôïc chuyeån taûi trong moät thôøi gian raát ngaén. Ñoù cuõng coù theå laø thoâng tin maø baèng moät hình thöùc bieåu hieän toái thieåu phaûi chuyeån taûi ñöôïc moät noäi dung thoâng tin toái ña. 1.1.3. Ñaëc ñieåm chung cuûa ngoân ngöõ baùo chí 1.1.3.1. Trong yù nghóa ñoù, thoâng tin baùo chí phaûi laø thoâng tin m ôùi. Xu höôùng khaùm phaù, tìm toøi nhöõng gì môùi meû laø xu höôùng thuoäc veà baûn chaát cuûa con ngöôøi. ÔÛ goùc ñoä naøy, nhaø baùo - ngöôøi phaùt tin - phaûi coù naêng löïc “ñaëc bieät maãn caûm, nhanh nhaïy, kòp thôøi phaùt hieän ñuùng vaø truùng nhöõng hieän töôïng môùi, nhöõng vaán ñeà môùi muoân maët cuûa xaõ hoäi” [Ngheà baùo-14/2003,tr.16]; coøn ñoäc giaû - ngöôøi nhaän tin - chæ thaät söï quan taâm ñeán nhöõng gì môùi laï, haáp daãn “tin töùc laø nhöõng gì thôøi söï, trung thöïc vaø haáp daãn coâng chuùng”[Leonard Rayteel-Ron Taylor;1993,tr.214]. Töø ñoù, thoâng tin baùo chí cuõng phaûi laø thoâng tin c hính x aùc. Thoâng tin ñöôïc quy chieáu trong moät khoâng gian cuï theå, trong moät thôøi gian xaùc ñònh. Thoâng tin coù giaù trò bieåu vaät. Hieän thöïc ñöôïc quy chieáu trong taùc phaåm baùo chí phaûi ñoàng nhaát vôùi thöïc taïi. Thoâng tin chính xaùc khoâng chæ thoûa maõn nhu caàu nhaän thöùc maø coøn coù giaù trò taùc ñoäng ñeán tình caûm cuûa ngöôøi ñoïc. Ñeå thöïc hieän chöùc naêng taùc ñoäng, thoâng tin baùo chí phaûi laø thoâng tin m ôùi laï, haáp daãn, ngaén goïn. Noäi dung phaûi luoân luoân môùi meû, ña daïng, neâu ñöôïc nhöõng vaán ñeà ñích thöïc cuûa cuoäc soáng maø coâng chuùng ñang quan taâm. Ngoân ngöõ phaûi coù söùc thu huùt, loâi cuoán ngöôøi ñoïc töø vieäc löïa choïn töø ngöõ ñeán caùch thöùc toå chöùc vaên baûn sao cho “baét maét”, deã hieåu, deã ñoïc. 1.1.3.2. Tröôùc nhöõng yeâu caàu ñoù, ngoân ngöõ baùo chí phaûi mang tính chaát ngaén goïn. Nhieàu toaø soaïn xem ñaây laø tieâu chuaån ñaàu tieân, coù nhöõng quy öôùc baét buoäc veà soá caâu, soá chöõ trong töøng kieåu baøi. Ñieàu naøy coù theå ñöôïc lyù giaûi töø goùc ñoä cuûa caùc vai giao tieáp: ñoái vôùi ngöôøi vieát, “phong caùch ngaén goïn naøy phaùt sinh töø nhu caàu caàn thieát. Baùo chí phaûi keå nhieàu chuyeän trong ngaøy, vaø chæ coù baáy nhieâu trang”[Leonard Rayteel-Ron Taylor,1993,tr.211]; coøn ñoái vôùi ngöôøi ñoïc “ngaøy caøng bò loâi cuoán bôûi caùch xöû lyù ngaén goïn caùc tin töùc thôøi söï”[Jacques Locquin,2003, tr.24]. Ngoân ngöõ baùo chí mang tính chính xaùc, chuaån möïc. Baùo chí ngaøy nay ñaõ trôû thaønh dieãn ñaøn coâng luaän. Nhöõng thoâng tin treân baùo luoân ñöôïc ñoäc giaû tin caäy vaø keå cho nhau nghe, truyeàn cho nhau xem. Do ñoù, ngoân ngöõ baùo chí phaûi chaân thöïc, höôùng ñeán söï chuaån möïc trong dieãn ñaït. Ngoân ngöõ baùo chí phaûi mang tính chieán ñaáu cao. Baùo chí luoân laø cô quan ngoân luaän cuûa moät toå chöùc, moät ñaûng phaùi, tuyeân truyeàn vaø taùc ñoäng ñeán ñoäc giaû vì moät muïc tieâu naøo ñoù veà chính trò, veà kinh teá, xaõ hoäi. Ngoân ngöõ baùo chí cuõng phaûi mang tính thôøi söï vaø haáp daãn ñeå thöïc hieän toát chöùc naêng taùc ñoäng, ñaùp öùng ñöôïc khaû naêng caïnh tranh thoâng tin. 1.2. ÑAËC ÑIEÅM VEÀ NGÖÕ AÂM VAØ CHÖÕ VIEÁT Ngöõ aâm vaø chöõ vieát laø thöù chaát lieäu cô baûn ñeå taïo neân tín hieäu ngoân ngöõ. Chöõ vieát maëc duø chæ laø ñöôøng neùt ghi laïi aâm thanh theo söï quy öôùc chung cuûa xaõ hoäi nhöng laïi coù taùc duïng cuûng coá chuaån möïc ngöõ aâm bôûi tính ñònh hình, coá ñònh cuûa noù. Heä thoáng chöõ vieát bieåu thò heä thoáng aâm thanh cuûa moät ngoân ngöõ. Chöõ vieát cuõng goùp phaàn thoáng nhaát ngoân ngöõ. Chöõ vieát coøn coù khaû naêng môû roäng phaïm vi söû duïng ngoân ngöõ, vöôït caû khoâng gian vaø thôøi gian vaø coù giaù trò löu tröõ, baûo toàn (ñieàu maø aâm thanh khoâng coù ñöôïc): “Ngoân ngöõ vieát truyeàn ñi vaø tröõ laïi moät khoái löôïng thoâng tin lôùn lao. Ngoân ngöõ vieát laø coâng cuï chuû yeáu cuûa söï phaùt trieån xaõ hoäi” [Hoaøng Tueä,2001,tr.355]. Cho neân, phong caùch baùo chí coù nhöõng quy ñònh raát nghieâm ngaët ñoái vôùi thöù chaát lieäu naøy. 1.2.1. Vaán ñeà chính aâm Phong caùch ngoân ngöõ baùo chí laø kieåu phong caùch duøng trong giao tieáp mang tính chính thöùc xaõ hoäi, cho neân nhu caàu chuaån möïc, höôùng ñeán chuaån möïc laø ñaëc ñieåm cô baûn nhaát trong vieäc söû duïng caùc phöông tieän ngöõ aâm vaø chöõ vieát. Hôn nöõa, chöùc naêng taùc ñoäng cuûa baùo chí laïi raát ñaëc thuø: taùc ñoäng töùc thôøi ñeán ñoâng ñaûo coâng chuùng veà nhaän thöùc, veà thaãm myõ vaø caû khaû naêng söû duïng ngoân ngöõ. Do vaäy, vieát ñuùng chính taû, ng._.hóa laø ñuùng theo caùc quy taéc heä thoáng chöõ vieát cuûa moät ngoân ngöõ laø yeâu caàu haøng ñaàu cuûa chöõ vieát treân caùc vaên baûn baùo chí. Maët khaùc, baûn thaân ngöõ aâm laø moät heä thoáng beàn vöõng, kheùp kín, ít thay ñoåi. Chöõ vieát tieáng Vieät vôùi heä thoáng 22 aâm ñaàu, 16 aâm chính, 2 aâm ñeäm, 8 aâm cuoái vaø 6 thanh ñieäu coù khaû naêng bieåu thò roõ aâm thanh lôøi noùi vaø taïo ra ñuû caùc ñôn vò giao tieáp. Tieáng Vieät laø moät ngoân ngöõ aâm tieát tính, aâm tieát tieáng Vieät coù giaù trò phaân giôùi hình thaùi hoïc raát roõ raøng - söï tri giaùc ngoân ngöõ cuûa ngöôøi Vieät voán döïa treân cô sôû naøy. Hieän nay, do taùc ñoäng cuûa thôøi ñaïi, tieáng Vieät ñaõ vay möôïn nhieàu töø ngöõ tieáng nöôùc ngoaøi. Ñieàu naøy laø moät nhu caàu taát yeáu, vaán ñeà laø phaûi tuaân theo nhöõng quy öôùc ñaõ ñöôïc thoáng nhaát veà caùch ñoïc, caùch vieát, caùch phaân giôùi aâm tieát nhöõng töø ngöõ vay möôïn naøy. Cuõng theo höôùng chuaån möïc maø phöông ngöõ ít ñöôïc duøng treân caùc vaên baûn baùo chí. Hieän nay, baùo trung öông vaø ñaëc bieät laø baùo ñòa phöông luoân coù nhöõng tin, baøi vieát veà tình hình kinh teá xaõ hoäi ôû ñòa phöông. Vieäc vieát vaø noùi theo tieáng ñòa phöông coù taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán söï tieáp nhaän vaø hieåu ñuùng thoâng tin; coù taùc duïng baûo toàn nhöõng ñaëc tröng vaên hoùa rieâng cuûa vuøng mieàn maø trong nhieàu tröôøng hôïp khoù thay theá baèng töø ngöõ toaøn daân. Nhöng do yeâu caàu thoâng tin roäng raõi, höôùng ñeán chuaån möïc xaõ hoäi neân chöõ vieát treân baùo khoâng theå ghi theo caùch phaùt aâm ñòa phöông. Thöïc teá hieän nay, ngöôøi Vieät ôû nhieàu vuøng khaùc nhau noùi nhieàu phöông ngöõ khaùc nhau nhöng ñeàu thoáng nhaát chung veà maët chöõ vieát. 1.2.2. Vaán ñeà vieát taét Vieát taét laø moät ñaëc ñieåm khaù noåi troäi cuûa chöõ vieát thuoäc phong caùch baùo chí. Moät thoáng keâ cho thaáy, cöù trung bình moät trang baùo (khoå 42x58) coù töø 2 ñeán 38 ñôn vò vieát taét [Nguyeãn Ngoïc Traâm, NN&ÑS-9/2003]. Treân baát cöù moät trang baùo naøo hieän nay, ta ñeàu coù theå thaáy haøng loaït caùc töø vieát taét kieåu nhö: UBND, HÑND , KT-XH, TDTT, GD -ÑT, HLV, CLB, BCH , ASEA, NATO, UNESCO,v. v. Vieát taét laø moät xu theá taát yeáu treân theá giôùi trong thôøi ñaïi buøng noå thoâng tin. Ñaëc bieät trong caùc vaên baûn baùo chí, nhö ñaõ noùi, thoâng tin baùo chí voán laø thoâng tin neùn, phöông thöùc vieát taét khaù phoå bieán taïo neân moät dieän maïo môùi cho vaên baûn vaø laøm taêng theâm hieäu quaû chuyeån taûi thoâng tin. Tuy nhieân, tình traïng vieát taét ñeán möùc tuyø tieän cuõng ñang taïo ra khoâng ít khoù khaên cho vieäc giaûi maõ vaên baûn, nhaát laø nhöõng tröôøng hôïp ñoàng daïng taét deã laøm hieåu sai leäch noäi dung. 1.2.3. Vaán ñeà trình baøy chöõ vieát Caùch trình baøy chöõ vieát vôùi nhieàu kieåu chöõ, côõ chöõ khaùc nhau laø moät ñaëc ñieåm ñoäc ñaùo cuûa phong caùch ngoân ngöõ baùo chí. Tröôùc söï taùc ñoäng cuûa neàn kinh teá thò tröôøng hieän nay, nhieàu tôø baùo phaûi töï haïch toaùn thu chi. Ñeå loâi cuoán ñöôïc ñoäc giaû, haàu nhö taát caû caùc baùo, taïp chí ñeàu caûi tieán kyõ thuaät trình baøy. Söï caûi tieán naøy tröôùc heát taäp trung chuû yeáu vaøo caùc tieâu ñeà (tít) cuûa baøi baùo. Coù theå noùi, söï thaønh coâng trong giao tieáp baùo chí tröôùc heát laø höôùng ñöôïc söï chuù yù cuûa ngöôøi ñoïc vaøo tieâu ñeà. Do vaäy, trong thöïc teá, taäp theå ngöôøi phaùt tin (taùc giaû vaø toøa soaïn) luoân taïo söï chuù yù cho ngöôøi nhaän tin baèng nhöõng tieâu ñeà coù aán töôïng nhaát (maøu saéc röïc rôõ, côõ chöõ to, ñaäm, coù khung vieàn,v.v…). 1.3. ÑAËC ÑIEÅM VEÀ TÖØ VÖÏNG Töø vöïng laø ñôn vò cô sôû ñeå taïo vaên baûn. Do vaäy, töø vöïng theå hieän khaù roõ ñaëc tröng cuûa töøng phong caùch ngoân ngöõ. Xem xeùt ñaëc ñieåm töø vöïng cuûa moät phong caùch ngoân ngöõ chính laø xem xeùt khaû naêng bieåu ñaït cuûa caùc phöông tieän töø ngöõ - maø khaû naêng naøy tuøy thuoäc vaøo caùch thöùc löïa choïn vaø söû duïng caùc lôùp töø ngöõ trong töøng kieåu vaên baûn. 1.3.1. Ñaëc ñieåm töø vöïng xeùt veà maët phaïm vi söû duïng 1.3.1.1. Baùo chí laø phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng cho neân töø ngöõ duøng trong baùo chí phaûi deã hieåu, thoâng duïng. Phong caùch baùo chí söû duïng lôùp töø vöïng toaøn daân moät caùch roäng raõi. Ñaây laø lôùp töø vöïng quan yeáu, laø voán töø chung cho nhöõng ngöôøi cuøng coäng ñoàng ngoân ngöõ duø thuoäc nhieàu taàng lôùp khaùc nhau, ôû nhieàu ñòa phöông khaùc nhau. Ñoïc baûn tin sau, chaéc chaén laø nhöõng ai thoâng thaïo tieáng Vieät ñeàu coù theå hieåu ñöôïc: (1) “M oät phuï nöõ mang traû cho thö vieän taïi bang Connecticut, Hoa Kyø moät quyeån saùch ñaõ mö ôïn caùch n ay 94 naêm. Ñoù laø quye ån mang töïa ñeà Tuyeån choïn 1 00 taùc phaåm v aên hoïc. Baø Kelly Woodward mang traû cho thö vieän coâng coäng Vemon, leõ ra phaûi laø vaøo ngaøy 3-5-1903, do oâng noäi cuûa mình kyù teân thueâ möôùn. Vôùi tieàn thueâ saù ch luùc ñoù l aø 2 c ent/ngaøy, cho ñeán nay baø phaûi traû laø 685 USD! Tuy nhieân, ban giaùm ñ oác t hö vieän quaù möøng rôõ vôùi nghó a cöû cao ñeïp n aøy,chaúng nhöõng tha cho t ieàn thueâ saùch maø coøn t aëng cho baø moät taám baèng khen nöõa!” (CA -16/8/2003) Vaên baûn treân duøng nhieàu töø ngöõ thuaàn Vieät: m öôïn, traû, s aùch, m öøng rôõ, cho, taëng, duøng caû nhieàu töø Haùn Vieät: phuï nöõ, t hö vieän, giaùm ñoác , taùc phaåm vaên hoïc laø nhöõng töø ngöõ raát quen thuoäc vôùi ngöôøi Vieät. 1.3.1.2. Ñoâi khi ta cuõng thaáy xuaát hieän nhöõng töø ngöõ chuyeân ngaønh, nhöõng thuaät ngöõ khoa hoïc treân caùc baøi baùo. Chaúng haïn, baûn tin ngaén sau: (2) “Boä Y Teá vöøa hoaøn taát döï thaûo phaùt ñoà chaån ñoaùn vaø ñieàu t rò beänh vieâm naõo caáp ôû t reû. Theo ñoù khi treû coù caùc bieåu hieän: soát cao 39 - 400C, keùm linh hoaït, nhöùc ñ aàu, co giaät, roái loaïn tieâu hoùa… phaûi tieán haønh choáng co giaät, choáng suy hoâ haáp, truyeàn dòch keøm ñieän giaûi…”(TT- 31/5/2003) duøng haøng loaït nhöõng töø ngöõ chuyeân moân y hoïc: chaån ñoaùn, ñieàu trò, v ieâm naõo c aáp, truy eàn dòc h, ñieän giaûi, v.v. nhöng ngöôøi ñoïc vaãn hieåu ñöôïc noäi dung. Ñaõ coù moät söï chuyeån hoùa, xaâm nhaäp laãn nhau giöõa lôùp töø vöïng toaøn daân vaø thuaät ngöõ. Khoâng ít thuaät ngöõ ñaõ ñöôïc hình thaønh treân cô sôû cuûa nhöõng töø ngöõ thoâng duïng haøng ngaøy. 1.3.1.3. Khaùc vôùi lôùp töø toaøn daân, tieáng loùng vaø töø ñòa phöông ñöôïc duøng raát haïn cheá treân caùc vaên baûn baùo chí. Tieáng loùng voán chæ gaén lieàn vôùi moät taàng lôùp naøo ñoù, trong moät ñieàu kieän hoaøn caûnh naøo ñoù neân chæ coù giaù trò nhaát thôøi (thöôøng chæ duøng trong phong caùch khaåu ngöõ). Moät soá tieáng loùng khoâng thoâ tuïc ñoâi khi ñöôïc duøng trong phong caùch vaên chöông vôùi yù nghóa tu töø nhöng trong phong caùch baùo chí khoâng toàn taïi loaïi naøy. Ñoái vôùi töø ñòa phöông thì coù khaùc, khaù nhieàu töø ñòa phöông khoâng mang tính chaát ñoái laäp vôùi töø toaøn daân. Ñoù laø nhöõng töø ngöõ bieåu thò nhöõng söï vaät, söï vieäc, hoaït ñoäng ñaëc thuø ôû moät ñòa phöông. Chaúng haïn: maêng cuït, saàu rieâng (loaïi traùi caây) ôû vuøng Nam Boä hay thöng, coái, kh oùe (loaïi ñôn vò ñong) ôû Haûi Höng,v.v. Ngoân ngöõ baùo chí chæ duøng ñeán töø ñòa phöông khi caàn thoâng tin nhöõng noäi dung rieâng bieät naøy. 1.3.1.4. Moät ñaëc ñieåm khaù noåi baät laø trong caùc vaên baûn baùo chí, lôùp töø ngöõ chính trò - xaõ hoäi xuaát hieän vôùi moät taàn soá raát cao. Treân caùc tôø baùo hieän nay, ta coù theå baét gaëp thöôøng xuyeân caùc töø ngöõ chính trò xaõ hoäi - nhaát laø ôû caùc baøi “ñinh”. Chaúng haïn: c huû nghó a xa õ hoäi, daân chuû, v aên minh, ñaáu tran h, coâng nhaân, noâng daân, laäp tröôøng, lí töôûng, ca ùch maïng, ñaûng, hoäi, ñoaøn,v.v. Moät thoáng keâ môùi ñaây cho thaáy, qua khaûo saùt 35 dieãn ngoân Quoác ngöõ trong giai ñoaïn 1920-1930 thì coù ñeán 2003 ñôn vò coù noäi dung chuyeân moân, trong ñoù soá töø ngöõ xaõ hoäi chính trò chieám 43,9% [Leâ Quang Thieâm;2003,tr.110]. Chính khaû naêng nhaïy caûm cuûa lôùp töø ngöõ naøy ñaõ khieán chuùng thaät thích hôïp vôùi maûnh ñaát baùo chí: “Quy luaät cho thaáy trong moät xaõ hoäi thuoäc thôøi ñaïi nhaát ñònh, nhöõng töø ngöõ thuoäc phaïm vi xa õ hoäi ch ính trò (XHCT) xeùt veà coâng naêng vaø taùc ñoäng xaõ hoäi, veà hieäu löïc haønh ngoân vaø söï phaûn aùnh thöïc taïi, chuùng bao giôø cuõng naèm ôû trung taâm c huù yù c uûa nhaän thöùc va ø v aän duïng xaõ hoäi”[Leâ Quang Thieâm,2003,tr.102]. Söï coù maët ngaøy caøng nhieàu nhöõng töø ngöõ naøy treân caùc vaên baûn baùo chí chöùng toû ngaøy caøng xuaát hieän nhieàu söï kieän chính trò xaõ hoäi treân ñaát nöôùc ta. Maët khaùc, coù theå noùi, ñaây laø moät ñaëc ñieåm ñaõ goùp phaàn khaúng ñònh söï toàn taïi rieâng bieät cuûa phong caùch baùo chí trong heä thoáng caùc phong caùch chöùc naêng tieáng Vieät. 1.3.1.5. Lôùp töø ngöõ chuyeân ngaønh baùo chí theå hieän khaù roõ ñaëc ñieåm ngheà nghieäp baùo chí. Chaúng haïn, lieân quan ñeán ñoái töôïng ngheà baùo: tin töùc , thôøi söï, söï kieän, thoâng tin, tö lieäu, ngöôøi toát vieäc toát,v.v . lieân quan ñeán theå loaïi: tin, töôøng thuaät, phoùng söï, kyù, ghi nhanh, phoûng vaán, bình luaän,v .v. lieân quan ñeán coâng vieäc ngheà baùo: ñieàu tra, ghi c heùp, thu thaäp, ñöa tin, bieân taäp, thu thanh, phaùt soùng, aán haønh,v .v. lieân quan ñeán ngöôøi taïo ngoân: bieân taäp vieân, thö k yù toøa soaïn, coäng taùc vieân, ky ù giaû, nhaø baùo, ph oùng vieân, ñaëc phaùi v ieân, phaùt thanh vieân,v.v . vaø ngöôøi thuï ngoân: ñoäc giaû, k haùn giaû, thính giaû, co âng ch uùng,v .v. Ñaây chính laø lôùp töø chuyeân duøng cuûa phong caùch ngoân ngöõ baùo chí. 1.3.2. Ñaëc ñieåm töø vöïng xeùt veà maët nguoàn goác 1.3.2.1. Xeùt veà maët nguoàn goác, trong caùc vaên baûn tieáng Vieät noùi chung, vaên baûn baùo chí tieáng Vieät noùi rieâng ñeàu coù maët cuûa caùc ñôn vò töø ngöõ thuaàn Vieät, töø ngöõ goác Haùn vaø töø vay möôïn tieáng nöôùc ngoaøi. Khaû naêng söû duïng cuûa moãi loaïi khoâng nhö nhau tuøy vaøo töøng giai ñoaïn phaùt trieån xaõ hoäi - ngoân ngöõ, tuøy vaøo töøng theå loaïi phaûn aùnh. Khaûo saùt lòch söû töø vöïng tieáng Vieät, taùc giaû Leâ Quang Thieâm ñaõ cho thaáy thôøi kyø tröôùc 1858 laø thôøi kyø song ngöõ baát bình ñaúng Haùn-Vieät, tieáng Haùn laø ngoân ngöõ chính thöùc. Nhöng thôøi kyø sau 1858 ñeán 1945, tieáng Haùn ñaõ maát ñi ñòa vò ñoäc toân, nhöôøng choã cho söï tieáp xuùc vaø aûnh höôûng Phaùp. Chæ ñeán thôøi kyø sau 1945, tieáng Vieät môùi trôû thaønh ngoân ngöõ quoác gia [Leâ Quang Thieâm;2003,tr.209]. Trong quaù trình tieáp xuùc, tieáng Vieät ñaõ chuû ñoäng tieáp nhaän khaù nhieàu töø ngöõ tieáng Haùn. Lôùp töø ngöõ naøy haàu heát ñaõ nhaäp heä, chòu söï chi phoái cuûa caùc quy luaät ngöõ aâm, ngöõ nghóa vaø ngöõ phaùp tieáng Vieät neân ñöôïc duøng khaù roäng raõi trong caùc vaên baûn tieáng Vieät. Ngoân ngöõ baùo chí söû duïng nhieàu töø ngöõ Haùn Vieät ôû nhöõng noäi dung mang tính chaát nghieâm tuùc, trang troïng (thoâng tin chính trò xaõ hoäi) hoaëc nhöõng noäi dung caàn ñaûm baûo tính ngaén goïn, chính xaùc (thoâng tin chuyeân ngaønh). Chính baùo chí laø phöông tieän phoå bieán vaø laøm thuaàn hoùa lôùp töø ngöõ vay möôïn naøy. Tuy nhieân, vieäc laïm duïng töø Haùn Vieät treân caùc phöông tieän thoâng tin trong nhieàu tröôøng hôïp seõ khieán cho noäi dung dieãn ñaït thieáu trong saùng, khoù hieåu ñoái vôùi coâng chuùng ñoäc giaû (trong khi coù theå duøng töø thuaàn Vieät töông ñöông). 1.3.2.2. Trong thôøi ñaïi thoâng tin hieän nay, nhieàu thuaät ngöõ vay möôïn töø tieáng nöôùc ngoaøi (chuû yeáu töø caùc ngoân ngöõ chaâu AÂu) xuaát hieän khaù phoå bieán treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng. Ñaây laø xu theá taát yeáu, tích cöïc, tieát kieäm cuûa moät xaõ hoäi tieán boä ñeå ñaùp öùng nhu caàu tö duy vaø giao tieáp. Tuy nhieân, ñaây laø nhöõng töø ngöõ khoù ñoïc, khoù nhôù, khoù tieáp thu ñoái vôùi ngöôøi Vieät. Phieân chuyeån hay giöõ nguyeân daïng nhöõng töø ngöõ naøy ñang laø vaán ñeà chöa ñöôïc thoáng nhaát vaø ñaõ gaây khoâng ít khoù khaên cho ngöôøi ñoïc, ñoøi hoûi caàn coù moät söï quy öôùc chaët cheõ veà vaán ñeà naøy. 1.3.2.3. Töø coå, töø môùi xeùt veà khaû naêng söû duïng ñeàu thuoäc lôùp töø vöïng tieâu cöïc. Ít khi ta baét gaëp nhöõng töø coå kieåu nhö: troác (ñaàu), maûng (maûi meâ), loï (huoáng chi),v.v. treân caùc vaên baûn baùo chí. Do ôû lôùp töø toaøn daân thoâng duïng hieän nay ñaõ coù nhöõng töø ngöõ töông ñöông khieán cho töø coå trôû neân loãi thôøi, chæ coøn giaù trò lòch söû, chaúng haïn nhöõng töø: tuaàn phuû, aùn saùt, höông coáng, pho ù baûng, v.v. ñoâi khi chæ xuaát hieän trong phong caùch khaåu ngöõ ôû ñòa phöông, hoaëc treân caùc vaên baûn khaûo cöùu coøn ñang löu duïng. Söï coù maët cuûa loaïi töø coå naøy thöôøng khieán ñoäc giaû khoù tieáp thu vì phaûi truy taàm nghóa töø nguyeân cuûa chuùng, maø vieäc naøy khoâng phaûi ai cuõng coù theå laøm ñöôïc. Cho neân lôùp töø coå coù taàn suaát raát thaáp treân caùc vaên baûn baùo chí. Traùi vôùi töø coå, lôùp töø môùi laïi coù khaû naêng phaùt trieån tích cöïc. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa theá giôùi vaät chaát cuõng nhö nhu caàu nhaän thöùc vaø giao tieáp cuûa con ngöôøi trong xaõ hoäi, khaù nhieàu töø ngöõ môùi ñöôïc xuaát hieän treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng theo con ñöôøng du nhaäp hoaëc taïo môùi. Ban ñaàu chuùng nhö moät söï caùch taân, thöû nghieäm; veà sau trôû neân phoå bieán, thoâng duïng. Chính baùo chí ñaõ coù coâng ñaàu trong vieäc truyeàn baù chöõ Quoác ngöõ vaø goùp phaàn raát lôùn trong vieäc hình thaønh voán töø ngöõ cuûa daân toäc. Khaûo saùt nhöõng ñôn vò töø vöïng môùi theo caùch “phöùc taïp hoùa”, “ña thaønh toá hoùa” trong caùc vaên baûn baùo chí ñaàu theá kyû XX, taùc giaû Leâ Quang Thieâm cho thaáy soá löôïng töø phöùc vaø thaønh ngöõ taêng leân trong voøng treân moät thaäp nieân laø 16,05%. ÔÛ caùc giai ñoaïn sau, nhöõng yeáu toá taïo töø phöùc cuõng xuaát hieän nhieàu hôn vôùi taàn soá cao hôn [Leâ Quang Thieâm;2003,tr.223]. Treân caùc vaên baûn baùo chí hieän nay, soá löôïng töø môùi cuõng khoâng ngöøng xuaát hieän, nhaát laø trong caùc theå loaïi phoùng söï ñieàu tra, töôøng thuaät, bình luaän, kyù, v.v. vôùi nhieàu phöông thöùc caáu taïo ñoäc ñaùo laøm neân moät ñaëc tröng rieâng cuûa phong caùch baùo chí. Chaúng haïn: -Theo phöông thöùc môû roäng nghóa: c aét ñieän, caét nöôùc, caét vieän trôï, ca ét quan heä, v.v. -Theo phöông thöùc moâ phoûng: giaù saøn, ñieåm saøn, ch aïy tröôøng, chaïy ñieåm , ñinh taëc, tin taëc , ñaát taëc, k hoan taëc, khoaùng taëc , m eàm hoaù c hæ tieâu, meàm hoaù hoäi n ghò, v.v. -Taïo môùi: phaàn cöùng, phaàn meàm , heä ñieàu haønh, boä v i xöû ly ù, v.v. -Phieân chuyeån töø ngöõ vay möôïn: ma k et ting, shoáp, shoác, xtreùt, xì c aêng ñan, v.v. Nhieàu töø ngöõ naøy coøn ñang trong thôøi kyø saøng loïc vaø baùo chí ñoùng vai troø laø phöông tieän thöû nghieäm, truyeàn baù nhanh choùng, roäng raõi. 1.3.3. Ñaëc ñieåm töø vöïng xeùt veà maët phong caùch Xeùt veà maët phong caùch, ngoân ngöõ baùo chí coù khaû naêng raát ña daïng trong vieäc löïa choïn vaø söû duïng caùc lôùp töø ngöõ vôùi nhieàu maøu saéc phong caùch khaùc nhau ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû giao tieáp. 1.3.3.1. Veà ñaïi theå, lôùp töø ngöõ baùo chí mang maøu saéc trung tính. Coù hai lyù do sau: Thöù nhaát, ngoân ngöõ baùo chí söû duïng roäng raõi lôùp töø ngöõ ña phong caùch. Ñaây laø lôùp töø ngöõ thoâng duïng, deã tieáp thu ñoái vôùi ñoâng ñaûo coâng chuùng: “Ngöôøi Vieät Nam naøo cuõng coù voán töø ngöõ naøy vaø duøng noù ñeå noùi vieát trong moïi phong caùch tieáng Vieät. Trong ngoân ngöõ, caùi gì luoân ñöôïc duøng, caùi gì ñöôïc moïi ngöôøi ñeàu duøng thì caùi ñoù trôû neân quen thuoäc vaø deã hieåu”[Cuø Ñình Tuù;1983,tr.202]. Thöù hai, ñeå ñaûm baûo ñöôïc tính khaùch quan cuûa thoâng tin, tính chaân thaät cuûa söï kieän, ngoân ngöõ baùo chí phaûi duøng nhöõng töø ngöõ coù saéc thaùi trung hoaø. Trong nhieàu tröôøng hôïp, saéc thaùi bieåu caûm (aâm tính hoaëc döông tính) deã laøm sai leäch noäi dung, laøm maát ñi tính chính xaùc cuûa söï kieän. 1.3.3.2. Ngoân ngöõ baùo chí cuõng noåi baät vôùi khaû naêng söû duïng lôùp töø ngöõ coù maøu saéc bieåu caûm. Ñeå thu huùt söï quan taâm cuûa ñoâng ñaûo coâng chuùng baïn ñoïc, baùo chí löïa choïn vaø saùng taïo nhöõng töø ngöõ coù maøu saéc caûm xuùc roõ reät. Ñaây thöôøng laø nhöõng töø ngöõ chính trò xaõ hoäi coù tính thôøi söï cao: thaûm hoïa haït nhaân, khuûng hoaûng con tin, taán coân g khuûng boá, bieán ñoäng chính tröô øng, tr öøng phaït kinh teá, leo thang c hieán tra nh, chuyeån giao quy eàn löïc, ca ên beänh theá ky û, v.v. Möùc ñoä bieåu caûm theå hieän khoâng ñoàng ñeàu ôû caùc theå loaïi. Lôùp töø ngöõ bieåu caûm naøy thöôøng xuaát hieän nhieàu ôû theå loaïi coù tính chieán ñaáu vaø thuyeát phuïc cao, theå hieän chính kieán cuûa ngöôøi vieát nhö bình luaän, pho ùng söï ñieàu tr a, v .v. Tuy nhieân, trong moät theå loaïi voán raát khoâ khan nhö baûn tin thì caùch dieãn ñaït cuï theå, sinh ñoäng, gôïi caûm seõ laøm “meàm hoaù” thoâng tin, taïo aán töôïng thích thuù, deã tieáp nhaän, deã nhôù ñoái vôùi ngöôøi ñoïc. Chaúng haïn trong baûn tin sau: (3) “ Ñ öôïc meä nh danh laø “thieân ñöôøng tre ân maët ñaát”, moãi naêm Bali thu huùt haøng trieäu du khaùch v aø thu veà moät l öôïng ngoaïi teä lôùn cho Inñoânesia. Theá nhöng, vuï khuûng boá kinh hoaøng l aøm noå tung hoäp ñ eâm nöùc tieáng Sa ri, cöôùp ñi maïng soáng gaàn 200 ngöôøi, chuû yeáu laø coâng daân Au stralia, ñaõ ñaët daáu chaám heát cho chuoãi ngaøy yeâ n bình treân hoøn ñaûo naøy.” (BD- 5/1/2003) Baûn tin ngaén vieát veà naïn khuûng boá phaù huyû tieàm naêng du lòch cuûa ñaûo Bali, nhöng haøng loaït töø ngöõ gôïi hình aûnh, gôïi caûm nhö: meänh danh, thieân ñöô øng treân m aët ñaát, vu ï kh uûng boá kinh hoaøng, noå tung, hoäp ñe âm nöùc tieáng, c öôùp ñi maïng soáng, ñaët daáu chaám heát, ch uoãi ngaøy y eân bình ñaõ khieán cho baûn tin trôû neân raát haáp daãn. Xeùt cho cuøng, chính söï haáp daãn cuûa töø ngöõ baùo chí ñaõ taùc ñoäng ñeán tình caûm vaø nhaän thöùc cuûa ngöôøi ñoïc, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng töø ngöõ mang maøu saéc döông tính. Baùo chí thöôøng duøng lôùp töø naøy trong nhöõng vaên baûn bieåu döông ngöôøi toát vieäc toát, trong nhöõng thoâng tin veà thaønh töïu kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi. Chaúng haïn: kinh teá Bình Döông moät naêm thaéng lôïi, moät caùn boä hoäi noâng daân göông maãu, v .v. Ngöôïc laïi, ñoái vôùi nhöõng vaên baûn coù noäi dung pheâ phaùn thì lôùp töø ngöõ ñöôïc duøng mang maøu saéc aâm tính roõ reät. 1.3.3.3. Ngoân ngöõ baùo chí cuõng thöôøng duøng nhieàu töø ngöõ coù maøu saéc trang troïng nhö: xu theá ñoái ngoaïi, thieän c hí hoaø bình, taêng c öôøng hôïp taùc , ñoaøn ñaïi bieåu, toång l aõnh söï, boå nhieäm, quaùn trieät, v.v . Ñaây laø lôùp töø ngöõ coù öu theá khi caàn theå hieän nhöõng noäi dung mang tính chaát trang nghieâm nhö ôû caùc baûn tin, töôøng thuaät veà leã hoäi, hoäi nghò, veà nhöõng buoåi vieáng thaêm, ñoùn tieáp ngoaïi giao, v.v. Chaúng haïn: (4) “Ngaøy 9-7-2 002, Chuû tòch UBND tænh Hoà Minh Phöông coù buoåi tieáp vaø laøm vieäc vôùi ñoaøn ñaïi söù, toång laõnh söï Vieät Nam taïi caùc nöôùc…”(BD- 12/7/2002). (5) “Luùc 15 giôø hoâm qua (giôø ñòa phöông), hoäi nghò lieân Trieàu ca áp boä tröôû ng v eà vaán ñeà haït nhaân ñaõ khai m aïc taïi Bình Nhöôõng, vô ùi söï t ham döï cuûa hai phaùi ñoa øn do boä trö ôûng Boä Thoáng nhaát cuûa Haøn Quoác Jeong Se Hyun vaø boä tröôûng cuûa CHDCND Trieàu Tieân Kim Ryung Sung daãn ñaàu…”(TT- 28/4/2003). Saéc thaùi trang troïng naøy ñöôïc toaùt leân töø nhöõng töø ngöõ thuaàn Vieät cuõng nhö töø ngöõ Haùn Vieät coù trong baûn tin. 1.4. ÑAËC ÑIEÅM VEÀ NGÖÕ PHAÙP Ñaëc ñieåm ngöõ phaùp ôû ñaây ñöôïc hieåu theo nghóa heïp laø ñaëc ñieåm veà caâu. Trong giao tieáp noùi chung, moãi moät caâu khi ñöôïc phaùt ngoân, beân caïnh vieäc thoâng baùo moät söï tình coøn nhaèm coù moät taùc ñoäng naøo ñoù ñoái vôùi ngöôøi nghe (veà maët nhaän thöùc hoaëc haønh vi). Trong giao tieáp baùo chí, ñieàu naøy caøng quaù roõ raøng. Vieäc löïa choïn vaø toå chöùc caùc kieåu loaïi caâu trong vaên baûn baùo chí luoân nhaèm ñeán muïc ñích thoâng tin, taùc ñoäng sao cho gaây ñöôïc söï haáp daãn, thuyeát phuïc ñoái vôùi ngöôøi ñoïc. 1.4.1. Vaán ñeà löïa choïn caùc kieåu loaïi caâu trong vaên baûn baùo chí 1.4.1 .1 . Ca âu xeùt theo caáu taïo Treân thöïc teá caùi coát loõi cuûa caâu khi ñöôïc noùi ra, vieát ra chính laø noäi dung cô baûn caàn thoâng baùo maø ngöôøi noùi, ngöôøi vieát ñaõ toå chöùc ngoân töø thaønh moät caáu truùc cuù phaùp nhaát ñònh. Nhö ñaõ noùi, thoâng tin baùo chí thöôøng laø nhöõng thoâng tin ngaén goïn, môùi laï, haáp daãn, cho neân xu höôùng toå chöùc cuûa caâu baùo chí laø ngaén goïn, suùc tích. Theo ñoù, loaïi caâu ñôn hai thaønh phaàn laø kieåu caâu ñöôïc duøng roäng raõi nhaát. Thoáng keâ trong moät coâng trình nghieân cöùu cuûa nhoùm sinh vieân ñaïi hoïc sö phaïm cho thaáy cöù 1000 caâu ñöôïc ñöa ra söû duïng trong vaên baûn baùo chí thì coù khoaûng 833 caâu ñôn (chieám 83,3%) vaø 167 caâu gheùp (chieám 16,7%) [TL80;tr.17] Kieåm chöùng cuûa chuùng toâi treân 540 vaên baûn tin ôû 40 soá cuûa baùo Lao ñoäng, Saøi Goøn giaûi phoùng, Tuoåi treû, Bình Döông cho thaáy trong soá 1655 caâu thì caâu ñôn chieám tyû leä laø 90,45%: T.soá T.soá Caâu ñôn Caâu gheùp TEÂN BAÙO vaên caâu T.Soá Tyû leä T.soá Tyû leä baûn % % SAØI GOØN GIAÛI PHOÙNG 135 454 415 91,4 39 8,6 LAO ÑOÄNG 135 453 404 89,18 49 10,82 TUOÅI TREÛ 135 363 329 90,64 34 9,36 BÌNH DÖÔNG 135 385 349 90,65 36 9,35 Toång coäng 540 1655 1497 90,45 158 9,55 Baûng 1: Baûng thoáng keâ tyû leä caâu ñôn, caâu gheùp Nhö vaäy, ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích thoâng tin ngaén goïn, chính xaùc thì caùch chuyeån tin nhanh nhaát, roõ nhaát chính laø baèng caâu ñôn. Veà cô baûn, caâu ñôn hai thaønh phaàn coù caáu truùc cuù phaùp truøng vôùi caáu truùc loâgic cuûa caâu neân coù khaû naêng dieãn ñaït söï kieän ñuùng vôùi nguyeân maãu cuûa noù. Ví duï: (6) “M yõ coâng boá xoaù boû caám vaän choáng Nam Tö” (SGGP-20/01/2001) Trong tröôøng hôïp caàn môû roäng thì coát loõi cuûa caáu truùc caâu vaãn phaûi ñöôïc baûo ñaûm. Nhöõng thaønh phaàn môû roäng thöôøng laø: theâm phaàn traïng ngöõ chæ thôøi gian, ñòa ñieåm, caùch thöùc,v.v. dieãn ra söï kieän, ví duï: (7) “Töø ngaøy 16-1, nhöõng tôø giaáy baïc in g öông m aët Saddam Hu ssen seõ kho âng coøn löu haønh taïi Iraq” (BD-17/01/2004) theâm phaàn cheâm xen ñeå chuù thích roõ thaønh phaàn naøo ñoù trong caâu, ví duï: (8) “Caù raïn sa n hoâ ôû Vieät Nam (chuû yeáu vuøng bieån mieàn Trung) caàn ñöôïc baûo toaøn v aø khai thaùc hôïp lyù” (SGGP-29/3/2001) (9) “Theo oâng Traàn Quang Phöôïng, pho ù giaùm ñ oác sôû GTCC TPH CM, quy hoaïch naøy nhaèm hoaøn chænh maïn g löôùi giao t hoâng” (Tuoåi treû-11/3/2003) thoâng thöôøng laø môû roäng vò ngöõ ñeå taêng theâm löôïng thoâng tin môùi, ví duï: (10) “Chieàu 27-3, taïi toång laõnh söï quaùn Anh ... ñaõ keát thuùc khoaù hoïc tieáng Anh daønh cho caùn boä laõnh ñaïo cao caáp. Caùc hoïc vieân hoïc mo ãi tuaàn 2 buoåi trong 9 thaùng, do giaùo vieân ngöôøi Anh ñöùng lôùp, vôùi hai phaàn hoïc goàm Anh ngöõ toång quaùt vaø Anh vaên thöông maïi, ñeå phaùt t rieån kyõ naên g giao tieáp baèng tieáng Anh trong caùc buoåi hoïp, hoäi nghò vaø caùc tình huoáng giao tieáp xaõ hoäi” (SGGP- 28/3/2004) Theo taùc giaû Ñinh Troïng Laïc, ñaây laø kieåu “caâu ñôn phaùt trieån”:phaùt trieån caùc thaønh phaàn cuûa caâu theo vò trí cuûa caùc thaønh phaàn duø daøi hay ngaén vaãn ñaûm baûo ñöôïc tính maïch laïc [2000;tr.234]. Ñaây laø caùch boå sung laøm cho noäi dung thoâng tin theâm roõ raøng, taïo söùc thuyeát phuïc, haáp daãn ñoái vôùi ngöôøi ñoïc. Ñieàu quan troïng laø, phaùt trieån caâu phaûi döïa treân caáu truùc cô baûn, traùnh tình traïng caâu daøi, chöùa quaù nhieàu thoâng tin, laøm ngöôøi ñoïc khoù nhôù, khoù hieåu. Trong xu höôùng ñoù, caâu gheùp laïi ít ñöôïc duøng. Trong baûng 1, chuùng toâi ñaõ chæ ra caâu gheùp chæ chieám ñoä 10% soá caâu trong vaên baûn. Trong ñoù, coù caâu vaãn coù theå taùch ra thaønh hai hoaëc ba caâu ñôn, khoâng laøm taêng theâm soá chöõ maø vaãn ñaûm baûo ñöôïc thoâng tin. Ví duï, coù theå taùch caâu sau ñaây: (11) “Theo hieán phaùp Haøn Quoác, moät vò toång thoá ng ñöông nhieäm coù theå trôû thaønh muïc tieâu bò buoäc toäi vi phaïm hieán phaùp hoaëc caùc luaät khaùc vaø neáu kieán nghò veà vieäc naøy ñöôïc pheâ chuaån, vaán ñeà seõ ñöôïc chuyeån leân Toaø aùn Hieán phaùp nôi caàn coù 6 treân toång soá 9 thaåm phaùn phaûi ñöa ra phaù n quyeát chaáp thuaän thì môùi coù theå caùch chöùc toång thoáng” (LÑ-10/3/2004) thaønh ba caâu ñôn: Theo hieán pha ùp Ha øn Qu oác, moät vò toång thoán g ñöông nhieäm coù theå t rôû thaønh mu ïc tieâu bò buoäc toäi vi phaïm hieá n phaùp hoaëc caùc luaät khaùc. Neáu kieán nghò buo äc toäi ñöôïc p heâ ch uaån, vaán ñeà seõ ñöôïc chu yeån leân Toaø aùn Hieán phaùp. Khi coù 6 treân toång soá 9 thaåm phaùn ñöa ra phaùn quyeát chaáp thuaän thì toång thoáng coù theå bò caùch chöùc. Cho neân caâu gheùp khi duøng laïi coù xu höôùng ruùt goïn. Nhieàu caâu gheùp ñöôïc ruùt goïn ñeán möùc raát ngaén, ví duï: (12) “Saäp moû quaëng saét ôû CHD C Co ngo,70 ngöôøi thieät maïng”(SGGP-15/3/2001) (13) “Chò bò vieâm phoåi, coøn choàng chò bò soát” (LÑ-06/01/2004) Vieát ngaén khoâng phaûi laø muïc ñích töï thaân cuûa baùo chí, trong thöïc teá caâu daøi ngaén laïi tuyø thuoäc vaøo noäi dung phaûn aûnh. Nhöng vieát ngaén theå hieän taøi naêng cuûa nhaø baùo vaø laøm cho ngöôøi ñoïc deã tieáp thu hôn: “Nhöõng coâng trình nghieân cöùu ñaõ chæ ra raèng trung bình ngöôøi ta nhôù ñöôïc möôøi hai töø trong moãi caâu” [Jean-Luc Martin-Lagardette,2003,tr.46]. Vaán ñeà laø caàn traùnh tình traïng ruùt ngaén laøm maát ñi caáu truùc cô baûn cuûa caâu, laøm cho caâu trôû neân toái nghóa. Maët khaùc, caâu quaù ngaén goïn coù khi laïi khoâng laøm thoaû maõn ñöôïc nhu caàu thoâng tin cuûa ngöôøi ñoïc. Thoáng keâ cuûa chuùng toâi trong baûng döôùi ñaây cho thaáy ñoä daøi trung bình cuûa moät caâu ñôn laø khoaûng töø 25 ñeán 30 chöõ vaø ñoä daøi trung bình cuûa moät caâu gheùp laø khoaûng töø 40 ñeán 45 chöõ; ñaây laø keát quaû phuø hôïp vôùi khaûo saùt trong coâng trình nghieân cöùu noùi treân [TL80;tr.17]. T.Soá T.soá T.soá Trong ñoù chia ra vaên caâu chöõ Caâu ñôn Caâu gheùp baûn T.Soá Soá Bình T.Soá Soá Bình chöõ quaân chöõ quaân SAØI GOØN GIAÛI PHOÙNG 135 454 13817 415 12043 29,01 39 1774 45,48 LAO ÑOÄNG 135 453 12345 404 10177 25,19 49 2168 44,24 TUOÅI TREÛ 135 363 10014 329 8641 26,26 34 1373 40,38 BÌNH DÖÔNG 135 385 11114 349 9496 27,2 36 1618 44,94 Toång coäng 540 1655 47290 1497 40357 26,96 158 6933 43,88 Baûng 2: Baûng thoáng keâ soá chöõ/caâu trong vaên baûn baùo chí Nhö vaäy, coù theå noùi ñaëc ñieåm chung cuûa vieäc löïa choïn caâu trong caùc vaên baûn baùo chí laø öu tieân söû duïng caâu ñôn vôùi ñoä daøi vöøa phaûi, nhöõng tröôøng hôïp môû roäng caâu laø nhaèm taêng theâm löôïng thoâng tin, taïo söùc haáp daãn ngöôøi ñoïc. Caâu gheùp ñöôïc duøng trong xu theá ruùt goïn vaø haïn cheá. Caâu ñaëc bieät (moät thaønh phaàn) raát ít duøng trong caùc vaên baûn baùo chí (do phaûi gaén lieàn vôùi ngöõ caûnh). Ñoâi khi kieåu caâu naøy chæ duøng ôû caùc tieâu ñeà nhö laø moät ngöõ tröïc thuoäc (trong moái quan heä vôùi phaàn coøn laïi cuûa vaên baûn) nhaèm loâi cuoán söï quan taâm cuûa ñoäc giaû (xem 1.4.2.2). 1.4.1 .2 . Ca âu xeùt theo muïc ñí ch no ùi Caâu xeùt theo muïc ñích noùi thöôøng ñöôïc chia thaønh caùc kieåu loaïi: caâu töôøng thuaät (caâu keå), caâu nghi vaán, caâu caûm thaùn, caâu caàu khieán. Ñeå phaân bieät ñöôïc töøng kieåu caâu thöôøng coù caùc yeáu toá ngöõ ñieäu, yeáu toá tình thaùi,v.v. vaø caùc daáu caâu: hoûi (?), chaám (.), chaám than (!) ñi keøm. Khaûo saùt cuûa chuùng toâi cho thaáy haàu heát caâu ñöôïc duøng trong caùc vaên baûn baùo chí laø caâu töôøng thuaät. Tyû leä coù theå chieám ñeán treân 98%, duø raèng möùc ñoä ôû töøng theå loaïi laø coù khaùc. Trong theå loaïi tin, caâu töôøng thuaät chieám soá löôïng tuyeät ñoái vaø trôû thaønh moät kieåu caâu ñaëc tröng cuûa ngoân ngöõ baùo chí: caâu söï kieän (xem 1.4.2.2). Caâu hoûi chieám moät tyû leä raát ít nhöng laïi coù giaù trò thoâng tin raát cao (vôùi nhieàu muïc ñích khaùc nhau). Phaàn lôùn caùc caâu hoûi chuùng toâi thoáng keâ ñöôïc ñeàu naèm ôû tieâu ñeà vaø laø nhöõng caâu hoûi neâu vaán ñeà, ví duï: (14) “Ai gaây ra chuyeän daïy theâm - hoïc theâm?” (LÑ-04/01/2004) coù khi caâu hoûi laø daáu hieäu sôû ñeà hoaù cho toaøn vaên baûn – nghóa laø caâu traû lôøi ñaõ ñöôïc theå hieän trong noäi dung vaên baûn. Nhöng nhieàu tröôøng hôïp caâu hoûi coù giaù trò tu töø, ngöôøi ñoïc phaûi töï tìm caâu traû lôøi: (15) “AÙi moä ngheä só laøm sao cho ñeï p?” (BD-17/02/2004) hoaëc caâu traû lôøi daønh cho moät cô quan chöùc naêng: (16) “Sinh vieân cao ñaúng tin hoïc Ñaïi hoïc Baùch Kh oa Haø Noäi seõ ñi veà ñaâu?” (SGGP-23/02/2001) hoaëc chæ ñôn thuaàn laø nhöõng caâu hoûi nghieäp vuï trong moät baøi phoûng vaán, trong phaàn hoûi ñaùp, trao ñoåi cuøng baïn ñoïc: (17) “Vì sao goïi ngöôøi Haø Noäi laø ngöôøi T raøng An?” (LÑ-18/01/2004) Caâu caûm, caâu caàu khieán raát ít khi xuaát hieän trong caùc vaên baûn baùo chí. Söï xuaát hieän cuûa kieåu caâu naøy thöôøng ôû phaàn tieâu ñeà hoaëc ôû caâu keát trong caùc baøi phoùng söï vôùi muïc ñích mæa mai, cheâ traùch, than phieàn,v.v. trong caùc tieåu phaåm, baøi trao ñoåi cuøng baïn ñoïc vôùi muïc ñích keâu goïi, nhaéc nhôû, ñoäng vieân,v.v. Ví duï: (18) “ Nhöõng doøng keânh raùc!” (SGGP-28/02/._.oân ngöõ khaùc trong hoaøn caûnh coù giao löu vaên hoaù. Nhöng vaán ñeà ñaùng noùi laø caùch ghi nhöõng töø ngöõ naøy chöa ñöôïc thoáng nhaát vaø ñang gaây khoâng ít khoù khaên cho ngöôøi ñoïc. Caàn thaáy raèng, vay möôïn khoâng phaûi laø baét chöôùc. Vay möôïn khoâng laøm maát ñi baûn saéc rieâng: “Hieän töôïng vay möôïn - theo moät caùch goïi ñaõ thaønh thoùi quen - töï noù khoâng xoaù nhoaø baûn saéc daân toäc” [Hoaøng Tueä,2001,tr.1126]. Cho neân, töø ngöõ vay möôïn töø tieáng nöôùc ngoaøi phaûi ñöôïc ñaët trong heä thoáng, vieát vaø noùi sao cho coâng chuùng phaûi ñoïc ñöôïc, hieåu ñöôïc. Treân quan ñieåm naøy, taùc giaû Nguyeãn Troïng Baùu trong coâng trình nghieân cöùu veà bieân taäp ngoân ngöõ saùch vaø baùo chí ñaõ ñeà nghò 16 quy taéc phieân chuyeån thuaät ngöõ tieáng nöôùc ngoaøi vaø 13 quy taéc phieân chuyeån teân rieâng tieáng nöôùc ngoaøi vaøo tieáng Vieät maø chuùng toâi cho laø khaù thoaû ñaùng[x.TL7,tr.95,tr.116]. 3.3. YEÂU CAÀU VEÀ CHUAÅN TÖØ VÖÏNG 3.3.1. Nhöõng nguyeân taéc cuûa vieäc chuaån hoaù töø vöïng Töø vöïng laø ñôn vò khoâng ngöøng bieán ñoåi vaø phaùt trieån, chuaån töø vöïng cuõng luoân vaän ñoäng, khoâng coá ñònh. Maët khaùc, yù nghóa ñích thöïc cuûa töø vöïng chæ xaùc ñònh ñöôïc trong töøng phong caùch. Cho neân, chuaån hoaù töø vöïng cuõng chính laø vaán ñeà quy phaïm hoaù caùch duøng töø ngöõ trong töøng giai ñoaïn nhaát ñònh, trong töøng phaïm vi söû duïng, “ñoái vôùi söï oån ñònh hoaù töø vöïng, lí thuyeát ngoân ngöõ hoïc cho tôùi nay, chæ coù taùc duïng giaùn tieáp baèng söï mieâu taû traïng thaùi hieän taïi cuûa noù”[Hoaøng Tueä,1993,tr.156]. Do ñoù, vieäc chuaån hoaù töø vöïng phaûi ñöôïc döïa treân caùc nguyeân taéc: -xem xeùt töø trong heä thoáng (veà maët yù nghóa, veà maët nguoàn goác, veà maët caáu truùc), -xem xeùt töø trong thöïc tieãn söû duïng (nhöõng tình huoáng cho pheùp, nhöõng tình huoáng baét buoäc), -chuaån hoaù töø vöïng laø vieäc laøm thöôøng xuyeân trong suoát quaù trình phaùt trieån cuûa töø vöïng. 3.3.2. Vaán ñeà chuaån töø vöïng treân caùc vaên baûn baùo chí Chuaån töø vöïng laø vaán ñeà caáp baùch nhaát treân caùc vaên baûn baùo chí hieän nay (so vôùi chuaån ngöõ aâm vaø chuaån ngöõ phaùp). Nhöõng sai soùt treân baùo xaûy ra nhieàu nhaát ôû bình dieän töø vöïng. Noäi dung cuûa vieäc chuaån hoaù töø vöïng treân caùc vaên baûn baùo chí bao goàm: -vieát ñuùng hình thöùc chính taû cuûa töø, löïa choïn caùc bieán theå phuø hôïp vôùi heä thoáng ngöõ aâm chuaån cuûa tieáng Vieät, -keát hôïp töø, taïo töø môùi, taïo nghóa môùi theo ñuùng quy taéc tieáng Vieät, -löïa choïn nhöõng töø ngöõ coù nghóa chính xaùc, khoâng taïo ra söï laãn loän, mô hoà veà nghóa, -duøng töø ñuùng phong caùch. Ñaây laø coâng vieäc ñöôïc tieán haønh treân taát caû caùc lôùp töø vöïng thoâng thöôøng, thuaät ngöõ, töø ngöõ vay möôïn,v.v. 3.3.3. Maáy yù kieán baøn luaän theâm 3.3.3.1. Heä thoáng töø vöïng tieáng Vieät phaùt trieån raát nhanh baèng nhieàu con ñöôøng. Baùo chí laø nôi cung caáp nhanh nhaát, nhieàu nhaát nhöõng thoâng tin môùi, nhöõng töø ngöõ môùi cho ñoâng ñaûo ñoäc giaû, cho neân nhaø baùo (taùc giaû vaø toaø soaïn) caàn löïa choïn töø ngöõ moät caùch caån thaän, khoâng vì ñaïi theå maø boû qua chi tieát, khoâng vì muïc ñích cung caáp thoâng tin maø xem thöôøng giaù trò cuûa töø ngöõ. 3.3.3.2. Trong baùo chí coù nhieàu caáu truùc, nhieàu töø ngöõ laø khuoân maãu ñöôïc söû duïng vôùi taàn soá raát cao, khoâng ít laø nhöõng saùng taïo môùi laï. Chuaån hoaù töø ngöõ baùo chí ñoøi hoûi caàn coù söï chuaån bò kyõ löôõng, khoâng ñeå taïo ra nhöõng “chuoãi baát thöôøng”, nhöõng “vaät theå laï”. 3.3.3.3. Cho ñeán nay, vieäc chuaån hoaù töø ngöõ ñaõ ñöôïc baøn luaän khaù nhieàu nhöng vaãn chöa thoáng nhaát. Ñieàu naøy thaät ra khoâng quaù möùc lo ngaïi. Choïn löïa hay loaïi boû khoâng phaûi aùp ñaët maø coù ñöôïc. Dung naïp ñöôïc hay khoâng chính do baûn thaân heä thoáng, söï vaän ñoäng beân trong cuûa heä thoáng quyeát ñònh, maø theå hieän beân ngoaøi chính laø hieäu quaû cuûa vieäc söû duïng. 3.4. YEÂU CAÀU VEÀ CHUAÅN NGÖÕ PHAÙP 3.4.1. Nhöõng nguyeân taéc cuûa vieäc chuaån hoaù ngöõ phaùp -“Caâu chính laø caáp ñoä maø ôû ñoù, vaán ñeà chuaån ñöôïc coi laø phöùc taïp nhaát”[Hoaøng Tueä,2001,tr.755]. Do vaäy, moät ñònh höôùng chuaån ñuùng ñaén laø ñònh höôùng phaûi tính ñeán hieäu quaû cuûa phaùt ngoân. -Tieáng Vieät khoâng coù tieâu chí hình thaùi hoïc neân tieâu chí ngöõ nghóa-ngöõ duïng laø quan troïng nhaát ñeå ñaùnh giaù söï toàn taïi cuûa moät phaùt ngoân. Nhöõng caùch noùi kieåu nhö: c on meøo ñaõ töø traàn, haøng caây ñang aên cô m,v .v. khoâng theå coi laø chuaån ngöõ phaùp ñöôïc, nhaát laø trong phong caùch baùo chí. Toå chöùc caâu coù theå ñuùng cuù phaùp nhöng coù theå vi phaïm nguyeân taéc veà ñònh danh (duøng töø sai), vi phaïm nguyeân taéùc veà giao tieáp (ngöõ caûnh sai),v.v. -Moâ hình caáu taïo caâu thì coù haïn, trong khi caâu thöïc theå thì voâ haïn cho neân giaûi maõ caáu truùc laø vieäc khoâng deã. Do vaäy, nghóa cuûa caâu phaûi ñöôïc xem xeùt töø nhieàu yeáu toá taïo thaønh: nghóa töø vöïng, nghóa ngöõ phaùp, nghóa ngöõ duïng. -Chuaån ngöõ phaùp cuõng phaûi xuaát phaùt töø ñaëc ñieåm rieâng cuûa heä thoáng, khoâng theå moâ phoûng hay aùp ñaët theo moät chuaån naøo ñoù beân ngoaøi. 3.4.2. Vaán ñeà chuaån ngöõ phaùp treân caùc vaên baûn baùo chí Vaán ñeà chuaån ngöõ phaùp treân caùc vaên baûn baùo chí hieän nay ñang ñöôïc xem xeùt ôû caùc khía caïnh sau: -vieát caâu ngaén goïn, roõ yù, chuyeån taûi ñöôïc chính xaùc noäi dung thoâng tin; traùnh kieåu caâu daøi, röôøm raø, coù caáu truùc phöùc taïp, -vieát caâu ñuùng vôùi caáu truùc cuù phaùp tieáng Vieät, khoâng thieáu, khoâng thöøa, khoâng laãn loän caùc thaønh phaàn caâu, traùnh tình traïng taïo ra yù mô hoà hoaëc coù khaû naêng hieåu sai leäch noäi dung thoâng tin, -duøng caùc loaïi daáu ngaét caâu, daáu cuoái caâu ñuùng quy taéc, phuø hôïp vôùi noäi dung thoâng tin, -phaân ñoaïn caâu ñuùng vôùi noäi dung thöïc taïi (nhaát laø ôû caâu tieâu ñeà), -söû duïng kieåu loaïi caâu phuø hôïp vôùi phong caùch chöùc naêng. 3.4.3. Maáy yù kieán baøn luaän theâm 3.4.3.1. Kieåu caâu hai thaønh phaàn ñöôïc xem laø kieåu caâu chuaån vì coù söï ñoàng nhaát caáu truùc cuù phaùp vôùi caáu truùc loâgic cuûa caâu. Tuy nhieân, caâu trong khi ñang haønh chöùc khoâng chæ toàn taïi vôùi tö caùch laø moät ñôn vò trong heä thoáng maø coøn phaûi ñöôïc xem xeùt töø hai goùc ñoä: -laø moät ñôn vò phaùt tin (töø phía ngöôøi phaùt), -laø moät ñôn vò nhaän tin (töø phía ngöôøi nhaän). Cho neân trong thöïc teá, caâu coù theå ñöôïc toå chöùc döôùi nhieàu daïng caáu taïo khaùc nhau. 3.4.3.2. Trong phong caùch baùo chí, ngöõ pha ùp b aùo caàn ñöôïc xem xeùt theo höôùng chöùc naêng, moãi phaùt ngoân baùo chí caàn ñöôïc xem nhö moät böùc “thoâng ñieäp”, nhö moät “lôøi trao ñoåi”. Coù theå xem haàu heát caâu baùo chí ñeàu coù caáu truùc thoâng baùo bôûi vì: “caáu truùc thoâng baùo coù theå coù nhöõng aûnh höôûng quan troïng ñoái vôùi caáu truùc caâu. Ngoaøi phaàn aùp löïc raát quan troïng cuûa noù ñoái vôùi vieäc löïa choïn caáu truùc Ñeà-Thuyeát cuûa caâu, noù coøn chi phoái nhöõng hieän töôïng nhö tænh löôïc, nhaán maïnh, ñaûo traät töï v.v.” [Cao Xuaân Haïo, 1991, tr.39]. Tính khuoân maãu cuõng coù theå ñöôïc xem laø moät chuaån ngöõ phaùp cuûa caâu baùo chí, “ñoù laø nhöõng coâng thöùc ngoân töø coù saün, ñöôïc söû duïng laëp ñi laëp laïi nhaèm töï ñoäng hoaù quy trình thoâng tin, laøm cho noù trôû neân nhanh choùng, thuaän tieän hôn” [Hoaøng Anh,2003,tr.25]. Dieãn ñaït theo khuoân maãu laø moät caùch thöïc taïi hoaù nhanh nhaát caùc söï kieän vaø laøm cho ngöôøi ñoïc deã tieáp thu (coù khaû naêng laép nhanh thoâng tin vaøo caùc khuoân tri thöùc). 3.4.3.3. Baûn chaát cuûa phaân ñoaïn ngöõ löu laø vieäc tuyeán tính hoaù baèng ngoân ngöõ nhöõng nhaän thöùc veà thöïc taïi, cho neân chæ coù theå phaân ñoaïn ñuùng treân cô sôû nhaän thöùc ñuùng thöïc taïi khaùch quan. Nhö ñaõ trình baøy, vieäc phaân chia ngöõ ñoaïn coù lieân quan ñeán cuù phaùp-ngöõ nghóa cuûa caâu vaø caùc thaønh phaàn trong caâu. Caùc nhaø nghieân cöùu, ñaëc bieät laø caùc nhaø ngoân ngöõ hoïc taâm lyù, xem phaân ñoaïn nhö laø moät nhaân toá quan yeáu trong caáu truùc dieãn ngoân bôûi hoï tin raèng caùch thöùc moät ñoaïn dieãn ngoân ñöôïc phaân ñoaïn chaéc chaén seõ coù aûnh höôûng roõ reät ñeán tieán trình giaûi thuyeát vaø tieán trình hoài coá sau ñoù [Gillian Brown vaø George Yule,2001,tr.215]. Vieäc choïn löïa, toå chöùc vaø phaân ñoaïn caâu trong ngoân ngöõ baùo chí khoâng naèm ngoaøi quy luaät naøy. 3.5. YEÂU CAÀU VEÀ CHUAÅN VAÊN BAÛN 3.5.1. Nhöõng nguyeân taéc cuûa vieäc chuaån hoaù vaên baûn 3.5.1.1. Chuaån vaên baûn tröôùc heát phaûi laø chuaån veà ngöõ aâm, töø vöïng, ngöõ phaùp. Moät vaên baûn chuaån laø vaên baûn coù caùc yeáu toá hoaøn chænh lieân keát nhau taïo neân moät chænh theå veà noäi dung (theå hieän ñöôïc ñeà taøi) laãn hình thöùc (coù moät keát caáu thích hôïp). 3.5.1.2. Chuaån vaên baûn tuyø thuoäc vaøo theå loaïi cuûa töøng kieåu phong caùch. Toå chöùc vaên baûn thô khaùc vôùi truyeän, kyù, phoùng söï, v.v. trong vaên chöông, khaùc vôùi tin töùc, kyù, phoùng söï, bình luaän,v.v. trong baùo chí. 3.5.1.3. Chuaån vaên baûn khoâng loaïi tröø söï saùng taïo. Trong thöïc teá, chuùng ta vaãn thöôøng gaëp nhieàu vaên baûn coù caáu truùc khoâng ñaày ñuû caùc phaàn, nhieàu vaên baûn ñöôïc toå chöùc khaùc vôùi ñaëc ñieåm theå loaïi nhöng vaãn taïo ñöôïc söï ñoäc ñaùo, rieâng bieät. 3.5.2. Vaán ñeà chuaån hoaù vaên baûn baùo chí 3.5.2.1. Vaên baûn baùo chí thuoäc nhoùm coù “khuoân hình meàm deûo”, coù moät heä thoáng theå loaïi ña daïng vôùi nhieàu noäi dung phong phuù vaø nhöõng phöông thöùc toå chöùc khaùc nhau. Cho neân ñieàu coát yeáu cuûa moät vaên baûn chuaån laø phaûi coù moät keát caáu hôïp lyù, phuø hôïp vôùi ñaëc tröng theå loaïi, trieån khai ñöôïc ñeà taøi moät caùch hieäu quaû. 3.5.2.2. Ngaén goïn laø yeâu caàu haøng ñaàu cuûa vieäc toå chöùc vaên baûn baùo chí. Tuy nhieân, caàn traùnh tình traïng ruùt ngaén ñeán möùc thoâng tin trôû neân khoù hieåu, thaäm chí coù theå bò hieåu sai leäch. Nhìn chung, caàn höôùng ñeán vieäc taïo laäp moät vaên baûn ngaén goïn nhöng vaãn coù keát caáu ñuû caùc phaàn ñeå taêng giaù trò cuûa vaên baûn vaø chuyeån taûi ñöôïc ñaày ñuû noäi dung thoâng tin. 3.5.2.3. Trong tình hình vaên baûn baùo chí ñang phaùt trieån raát ña daïng, vieäc xaùc ñònh chuaån vaên baûn cuûa töøng theå loaïi laø raát caàn thieát. Tin, phoùng söï, kyù söï, tieåu phaåm, bình luaän,v.v. khoâng chæ laø söï khaùc nhau veà phöông thöùc phaûn aùnh. Moät moâ hình chuaån vaên baûn cuûa töøng theå loaïi khoâng nhöõng giuùp phaân bieät ñöôïc ñieån daïng vôùi bieán theå maø coøn taïo ra nhöõng coâng thöùc chung cho vieäc laäp ngoân vaø thuï ngoân – ñieàu maø baùo chí raát caàn. Maët khaùc, chuaån vaên baûn cuûa töøng theå loaïi laø ñieàu kieän toát nhaát ñeå baùo chí thöïc hieän ñöôïc caùc chöùc naêng moät caùch chuyeân bieät. 3.5.3. Maáy yù kieán baøn luaän theâm 3.5.3.1. Moãi moät taùc phaåm baùo chí thöïc chaát laø moät böùc thoâng ñieäp ngöôøi phaùt göûi ñeán ngöôøi nhaän. Theo John Lyons, thaønh coâng cuûa söï giao tieáp khoâng chæ ôû möùc ñoä ngöôøi tieáp nhaän hieåu ñöôïc noäi dung thoâng ñieäp maø coøn phaûi hieåu ñöôïc chuû ñònh cuûa ngöôøi truyeàn ñaït thoâng ñieäp. Moät tin “coù yù nghóa” ñöôïc hình dung nhö sau: ñoái vôùi ngöôøi phaùt - laø “coù tính giao tieáp” “coù yù nghóa” (gaén vôùi chuû ñònh) ñoái vôùi ngöôøi nhaän - laø “coù chöùa thoâng tin” (gaén vôùi giaù trò) [daãn theo Dieäp Quang Ban, 2003, tr.22] Cho neân, moãi vaên baûn baùo chí cuõng coù theå ñöôïc xem xeùt vôùi tö caùch laø moät caáu truùc thoâng tin. Nhìn töø goùc ñoä naøy, coù theå noùi, tieâu ñeà vaên baûn luoân luoân laø phaàn môùi cuûa vaên baûn vaø coù theå chia TÑ thaønh hai kieåu loaïi: -Tieâu ñeà laø thöïc theå môùi hoaøn toaøn: kieåu TÑ chöa ñöôïc laäp ngoân treân caùc vaên baûn tröôùc ñoù maø ngöôøi vieát giaû ñònh laø ngöôøi ñoïc chöa töøng bieát ñeán. Ví duï: (180) “Fradkov chæ ñònh Zhukov laø phoù thuû töôùng thöù nhaát” (CA-04/3/2004) TÑ daïng naøy laø sôû ñeà hoùa cuûa söï kieän ñöôïc quy chieáu laàn ñaàu tieân vaøo dieãn ngoân. -Tieâu ñeà laø thöïc theå ñöôïc gôïi leân: kieåu TÑ tröôùc ñaây ñaõ ñöôïc laäp ngoân moät phaàn (tin cuõ), hoaëc giaû ñònh laø ñaõ coù trong kieán thöùc neàn cuûa ngöôøi ñoïc nhöng khoâng coù trong yù thöùc taïi thôøi ñieåm phaùt ngoân. Ví duï: (181) “Chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû laø traän Stalingrat cuûa Vieät Nam”[BD-21/3/2004] TÑ daïng naøy laø sôû ñeà hoùa cuûa söï kieän ñaõ ñöôïc quy chieáu tröôùc ñaây (coù theå suy luaän ra, coù theå ñöôïc gôïi leân) nhöng coù theâm moät löôïng thoâng tin boå sung. Ngay trong tröôøng hôïp nhieàu vaên baûn coù cuøng TÑ (caùc loaïi saùch Ngöõ phaùp tieáng Vieät, N haäp m oân ngoân ngö õ hoïc, caùc baøi thô Khoâng ñe à,v.v…) thì trong quan heä ngoaïi chieáu vôùi vaên baûn, caùc TÑ naøy vaãn ñaïi dieän cho nhöõng noäi dung thoâng tin khaùc nhau. Moät khi ñaõ ñöôïc “sôû ñeà hoaù”, TÑ trôû thaønh ñieåm xuaát phaùt cho noäi dung toaøn vaên baûn: toå chöùc phaân ñoaïn theo höôùng sôû ñeà, haïn ñònh noäi dung, ñònh höôùng ñeà taøi cho töøng boä phaän,v.v. 3.5.3.2. Caùc quan heä trong vaên baûn bao goàm: Veà maët hình thöùc, caáu truùc cuûa moät vaên baûn ñöôïc toå chöùc theo quan heä hình tuy eán, theå hieän trong vaên baûn laø caùc phaàn: tieâu ñeà, phaàn môû, phaàn thaân vaø phaàn keát. Quan heä hình tuyeán trong vaên baûn khoâng chæ ñôn thuaàn laø xuaát hieän tröôùc sau cuûa caùc phaàn, ôû ñaây coù moät moái lieân heä baét buoäc: tieâu ñeà vaø phaàn môû coù giaù trò giôùi thieäu vaán ñeà, loâi cuoán, haáp daãn ngöôøi ñoïc, phaàn thaân laø phaàn trieån khai vaán ñeà, duy trì höùng thuù cuûa ngöôøi ñoïc vaø phaàn keát coù giaù trò keát thuùc vaán ñeà, naâng cao nhaän thöùc thaãm myõ cho ngöôøi ñoïc. Ñaây laø ñieàu laøm cho moät vaên baûn khaùc haün vôùi moät chuoãi phaùt ngoân hoãn ñoän ñaët caïnh nhau. Veà maët noäi dung, caáu truùc cuûa moät vaên baûn ñöôïc toå chöùc theo hai quan heä: quan heä ñaúng laäp (giöõa caùc noäi dung boä phaän mang caáu truùc moùc xích hoaëc song haønh) vaø quan heä ch ính phuï (giöõa caùc noäi dung phuï thuoäc mang caáu truùc dieãn dòch hoaëc quy naïp). Ñaây cuõng laø nhöõng kieåu quan heä phaûn aûnh moái lieân quan cuûa caùc söï vaät, hieän töôïng trong thöïc taïi khaùch quan (töông ñöông hoaëc phuï thuoäc). Ngoaøi ra, vaên baûn coøn theå hieän moái quan heä giöõa thöïc taïi vôùi ngöôøi laäp vaên baûn ôû nghóa tình thaùi, ôû nghóa haøm aån cuûa vaên baûn. Nhöng nhìn chung, caùc vaên baûn baùo chí khoâng phaûn aùnh kieåu quan heä naøy. Chæ ôû moät soá baøi bình luaän, tieåu phaåm, loaïi yù nghóa naøy toàn taïi vôùi muïc ñích pheâ phaùn, chaâm bieám. Coøn haàu heát vaên baûn baùo chí ñeàu laø kieåu va ên baûn ñ ôn yù, nhaát laø theå loaïi tin. Trong baùo chí, nhöõng vaên baûn chöùa haøm yù deã coù khaû naêng taïo ra nhieàu caùch hieåu sai leäch vôùi noäi dung thoâng tin. 3.5.3.3. Veà caùch phaân chia caùc theå loaïi vaên baûn baùo chí Coù nhieàu caên cöù ñeå phaân chia caùc theå loaïi vaên baûn baùo chí. Theo Grabennhicoáp, söï phaân chia caùc theå loaïi cuûa ngaønh baùo ñöôïc döïa treân nhöõng caên cöù: -caên cöù vaøo tính chaát söï vieäc ñöôïc theå hieän baèng nhaän thöùc, -caên cöù vaøo caùc chöùc naêng laøm vieäc cuï theå, -caên cöù vaøo khoái löôïng naém baét ñöôïc söï thaät, giao tieáp vaø keát luaän, -caên cöù vaøo tính chaát theå hieän dieãn caûm cuûa caùc tö lieäu. Treân quan ñieåm “moät theå loaïi ñöôïc xaùc ñònh, khoâng neân caên cöù vaøo moät ñieåm naøo ñoù trong soá caùc ñaëc tính cuûa noù, maø phaûi caên cöù vaøo toång theå”, oâng chia caùc theå loaïi vaên baûn baùo chí thaønh ba nhoùm sau: theå loaïi thoâng baùo (baûn tin ngaén, phoùng söï töôøng thuaät, phoûng vaán), theå loaïi phaân tích (trao ñoåi thö tín, bình luaän, ñieåm baùo), theå loaïi ngheä thuaät quaàn chuùng (buùt kyù, tieåu phaåm,)[2003; tr.247]. Caùc taùc giaû Jean, Luc Martin vaø Lagardette trong cuoán Höôùng daãn c aùch vieát baùo [2003,tr.80], chia caùc vaên baûn baùo chí thaønh boán theå loaïi: -theå loaïi thoâng tin: tin vaén, tin nhoû, baøi baùo, ñeà taøi khai thaùc laïi, toùm taét baùo caùo, baûn töôøng thuaät; -theå loaïi bình luaän: baøi bình luaän, pheâ bình, xaõ luaän, chaân dung, dieãn ñaøn töï do; -theå loaïi phoùng taùc: tin vaët, tin traøo phuùng, thö ñoäc giaû; -theå loaïi soaïn thaûo: ñieàu tra, phoùng söï, phoûng vaán. Theo Ñinh Troïng Laïc [2000, tr.99], caên cöù vaøo noäi dung yù nghóa söï vaät-loâgic, ngöôøi ta chia vaên baûn baùo chí thaønh caùc kieåu loaïi: maãu tin, tin toång hôïp, ñieàu tra, phoûng vaán, phoùng söï (thuoäc kieåu tin töùc); yù kieán baïn ñoïc, traû lôøi baïn ñoïc, tieåu phaåm (thuoäc kieåu coâng luaän); nhaén tin, thoâng baùo, rao vaët, quaûng caùo (thuoäc kieåu thoâng tin – quaûng caùo),v.v. Coù theå thaáy ngay raèng vieäc phaân chia nhö treân laø khoâng nhaát quaùn vì giöõa caùc theå loaïi ñaõ coù moät söï ñan xen nhau maø caùi coát loõi laø noäi dung söï kieän nhöng möùc ñoä phaûn aûnh, phöông thöùc phaûn aûnh vaø muïc ñích taùc ñoäng ôû töøng kieåu loaïi vaên baûn laø khaùc nhau. Xuaát phaùt töø quan nieäm chính caùc ñaëc ñieåm chöùc naêng cuûa phong caùch baùo chí ñaõ chi phoái ñeán vieäc toå chöùc vaên baûn, chuùng toâi chia vaên baûn baùo chí thaønh 5 nhoùm: tin töùc baùo chí, bình luaän baùo chí, k yù baùo chí, trao ñoåi c oâng luaän vaø quaûng caùo baùo ch í, ñaëc ñieåm chung cuûa töøng nhoùm theå loaïi naøy nhö ñaõ ñöôïc trình baøy ôû muïc 1.5.1. 3.6. TIEÅU KEÁT 3.6.1. Chuaån hoaù ngoân ngöõ laø coâng vieäc thöôøng xuyeân vaø laâu daøi, ñöôïc xem xeùt trong moái quan heä giöõa caùi ñuùng vaø söï thích hôïp. 3.6.2. Chuaån ngoân ngöõ laø vieäc xaùc laäp moät heä thoáng caùc quy taéc söû duïng ngoân ngöõ trong caùc phaïm vò giao tieáp khaùc nhau. Trong ñoù, chuaån ngöõ aâm, chuaån töø vöïng, chuaån ngöõ phaùp ñeàu coù tính ñoäc laäp töông ñoái. Chuaån vaên baûn ñöôïc xaùc laäp töø chuaån caùc yeáu toá taïo thaønh (ngöõ aâm, töø vöïng, ngöõ phaùp) cuøng vôùi söï phuø hôïp veà maët phong caùch. 3.6.3. Chuaån ngoân ngöõ khoâng loaïi tröø khaû naêng cheäch chuaån, saùng taïo. Cheäch chuaån coù theå xaûy ra ôû caùc caáp ñoä töø ngöõ, caâu vaø toå chöùc vaên baûn. Cheäch chuaån ñem ñeán cho heä thoáng nhieàu töø ngöõ, caùch dieãn ñaït môùi laï vaø coù giaù trò cao trong vieäc chuyeån taûi thoâng tin vì tính chaát ñoäc ñaùo, haáp daãn. 3.6.4. Chuaån hoaù ngoân ngöõ baùo chí laø coâng vieäc phaûi tieán haønh ñoàng thôøi treân caùc bình dieän ngöõ aâm, töø vöïng, ngöõ phaùp vaø vaên baûn. Ñaây laø coâng vieäc heát söùc caáp baùch trong tình traïng coù khaù nhieàu sai soùt treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng hieän nay. 3.6.5. Trong coâng vieäc chuaån hoaù ngoân ngöõ baùo chí, nhaø baùo (taùc giaû vaø taäp theå toaø soaïn) giöõ vai troø raát quan troïng. 3.6.6. Ngoân ngöõ baùo chí chuaån hoaù khoâng chæ coù taùc duïng naâng cao giaù trò cuûa tôø baùo maø coøn coù taùc duïng ñònh höôùng ngoân ngöõ cho ñoâng ñaûo coâng chuùng ñoäc giaû. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Taùc giaû trong nöôùc: 1. Hoaøng Anh, 2003, Moät so á vaán ñeà veà sö û du ïng ngoân tö ø treân ba ùo ch í, Nxb Lao ñoäng 2. Leâ Thaùi AÁt, Kyõ thua ät haønh vaên (saùch Ña ïi hoïc Va ïn Haïnh). 3. Dieäp Quang Ban, 1999, Vaên baûn va ø lieân keát trong tieáng Vieät, Nxb Giaùo duïc. 4. Dieäp Quang Ban, 2003, Giao tieáp-Va ên ba ûn -Ma ïch la ïc-Lieân keát-Ñoaïn vaên, Nxb KHXH 5. Dieäp Quang Ban, Thöû ñ ieåm qua vieäc nghieân cö ùu ngö õ phaùp tieáng Vieät trong nöõa theá kyû q ua , Ngoân ngöõ 9 - 2000. 6. Dieäp Quang Ban, Ngöõ phaùp truyeän vaø mo ät vaøi bieåu h ieän cuûa tính ma ïch laïc trong truyeän, Ngoân ngöõ 10 - 2000. 7. Nguyeãn Troïng Baùu,2002, Bieân ta äp ngo ân ngö õ saùch va ø ba ùo chí, Nxb KHXH. 8. Ñoã Höõu Chaâu, 2001, Ña ïi cöông ngoân ngö õ ho ïc, taäp1 & ta äp 2, Giaùo duïc. 9. Nguyeãn Höõu Chænh, Quan heä ngöõ phaùp tron g vaên baûn,Ngoân ngöõ 6-2002 10. Nguyeãn Ñöùc Daân, 1999, Lo â gích vaø tieáng Vieät, Nxb Giaùo duïc. 11. Nguyeãn Ñöùc Daân, 2000, Ngö õ duïng hoïc, Nxb Giaùo duïc. 12. Nguyeãn Ñöùc Daân, Nhö õng tho âng tin chì m t rong ngoân ng öõ b aùo chí, Hoäi thaûo khoa hoïc, thaùng 12- 2002. 13. Nguyeãn Ñöùc Daân, YÙ taïi ngoân ngoa ïi- Nh öõng thoâng tin chìm trong baùo chí, Ngoân ngöõ 2-2004. 14. Döùc Duõng, 2000, Vieát baùo nhö theá naøo? Nxb VH-TT. 15. Nguyeãn Vaên Döõng (chuû bieân), 2001, Soå tay pho ùng vi eân -Baùo chí vô ùi treû em, Nxb Lao Ñoäng. 16. Höõu Ñaït, 2000, Phong ca ùch ho ïc va ø caùc phong ca ùch chöùc naêng tieáng Vieät , Nxb Vaên hoaù-Thoâng tin. 17. Ñinh Vaên Ñöùc, Nguyeãn Vieät Haø, Dieän maïo chung cuûa ca áu tru ùc cu ù phaùp tieáng Vieät qua moät soá va ên baûn chöõ Quoác ngöõ theá kyû X VIII, Ngoân ngöõ 11-2002. 18. Haø Minh Ñöùc (chuû bieân),1996, Baùo chí-Nhöõng vaán ñ eà lyù lua än vaø thö ïc ti eãn , Nxb Giaùo duïc. 19. Haø Minh Ñöùc,2000, Cô sô û lyù lua än b aùo chí-Ñaëïc tính chun g va ø phong ca ùch , Nxb ÑHQG Haø Noäi. 20. Nguyeãn Thieän Giaùp, 2000, Duïng hoïc Vieät ngöõ, Nxb ÑHQG Haø Noäi. 21. Ñoã Xuaân Haø,1997, Baùo chí vô ùi tho âng tin quo ác teá, Nxb ÑHQG Haø Noäi. 22. Vuõ Quang Haøo, 2001, Ngo ân ngöõ baùo ch í, Nxb ÑHQG Haø Noäi. 23. Cao Xuaân Haïo,1998, Ti eáng Vieät ma áy va án ñ eà ngöõ a âm ngöõ pha ùp ngöõ ngh óa, Nxb Giaùo duïc. 24. Cao Xuaân Haïo,1991, Ti eáng Vieät-Sô thaûo ngö õ phaùp chöùc naêng, Nxb KHXH. 25. Cao Xuaân Haïo (chuû bieân), 2002, Lo ãi ngöõ pha ùp va ø caùch khaéc phuïc, Nxb KHXH. 26. Leâ Trung Hoa, 2002, Lo ãi chính taû va ø ca ùch kha éc phuïc, Nxb KHXH. 27. Nguyeãn Hoøa, Ngöõ ca ûnh tron g lyù lua än pha ân tí ch di eãn ngoân, Ngoân ngöõ 11 - 2002. 28. Nguyeãn Thaùi Hoøa, 1998, Daãn luaän phong ca ùch hoïc, Nxb Giaùo duïc. 29. Phaïm Vaên Hoaønh, Ñaëc ñieåm cu ûa pho ùng söï b aùo chí hieän ñaïi, Ngöôøi laøm baùo 2/2004. 30. Mai Xuaân Huy, Veà khaùi nieäm ta ét toá va ø caùc ki eåu ñònh danh ta ét trong tieáng Vieät , NN-10/2003. 31. Ñinh Höôøng, Luaän baøn veà th eå loa ïi ba ùo ch í, Ngöôøi laøm baùo 2/2004. 32. Ñinh Troïng Laïc, 1994, Phong caùch ho ïc va ên baûn , Nxb Giaùo duïc. 33. Ñinh Troïng Laïc, 2000, Phong caùch ho ïc ti eáng V ieät, Nxb Giaùo duïc. 34. Ñinh Troïng Laïc, T röô øng cuù trong tieán g Vieät , Ngoân ngöõ 6-2000. 35. Ñinh Troïng Laïc, V eà phong caùch ba ùo , Ngoân ngöõ 1-1995 36. Ñinh Troïng Laïc,2001,9 9 phöông tieän vaø bieän pha ùp tu töø tieáng Vi eät,Nxb Giaùo duïc. 37. Traàn Thò Ngoïc Lang, 2002, Vaøi nha än xeùt veà caâu treân baùo ch í Vieät ngö õ ôû Na m boä thô øi kyø ñ aàu, Hoäi nghò khoa hoïc thaùng 8-2002. 38. Hoà Leâ (chuû bieân), 2002, Lo ãi tö ø vöïng vaø ca ùch khaéc phu ïc, Nxb KHXH. 39. Hoà Leâ, Leâ Trung Hoa, 2003, Söûa lo ãi ngöõ phaùp, Nxb KHXH. 40. Vöông Höõu Leã, Ñinh Xuaân Quyønh, 2003, Tieáng Vieät thöïc haønh, Nxb Thuaän Hoaù. 41. Nguyeãn Theá Lòch, V eà caùc tính chaát cu ûa ngo ân ngöõ ngh eä thuaät, Ngoân ngöõ 4 -1998. 42. Nguyeãn Thò Thanh Nga, Tö ø va y möô ïn mang phong ca ùch kha åu ngö õ, Taïp chí Ngoân ngöõ 3 -1999. 43. Traàn Thanh Nguyeän, Veà kieåu tieâu ñeà moâ pho ûng treân caùc va ên baûn ba ùo chí, Ngoân ngöõ & Ñôøi soáng, 10 - 2003. 44. Traàn Thanh Nguyeän, Bieåu thö ùc daãn n gö õ “theo + x” trong ca ùc va ên baûn ba ùo ch í, Hoäi nghò Ngoân ngöõ hoïc treû 2004. 45. Nguyeãn Tri Nieân, 2003, Ngoân ngöõ ba ùo chí, Nxb Toång hôïp Ñoàng Nai. 46. Hoaøng Pheâ (chuû bieân), 1997, Töï ñieån tieáng Vieät, Nxb Ñaø Naúng. 47. Hoaøng Pheâ, (chuû bieân), 1988, Töï ñieån chí nh taû tieán g Vieät , Nxb GD. 48. Ñaøo Phöông, 2000, Ho ài kyù veà ngheà vieát ba ùo, Nxb Vaên hoùa daân toäc. 49. Hoøang Minh Phöông, 2000, Phöông phaùp thöïc hieän phoùng sö ï ba ùo chí, Nxb TP Hoà Chí Minh. 50. Nguyeãn Ngoïc San, 2003, Tìm hieåu tieáng Vieät lòch sö û, Nxb Thoâng taán. 51. Trònh Saâm, Tieâu ñ eà va ên baûn tieáng Vieät, Nxb Giaùo duïc, 1999. 52. Trònh Saâm, Ñi tìm ba ûn sa éc tieáng Vieät , Nxb Treû, 2001. 53. Nguyeãn Kim Thaûn,1997, Nghieân cö ùu ngö õ ph aùp tieáng Vieät, Nxb Giaùo duïc. 54. Lyù Toøan Thaéng, 2002, Maáy vaán ñ eà Vieät ngöõ ho ïc va ø Ngoân ngöõ h oïc ña ïi cöông, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi. 55. Phaïm Taát Thaéng, Laïi baøn veà qu y taéc vieát hoa teân rieâng tieáng Vieät, NN&ÑS-11/2003 56. Traàn Ngoïc Theâm, 2000, Heä tho áng lieân keát vaên ba ûn tieáng Vieät , Nxb Giaùo duïc . 57. Traàn Ngoïc Theâm, Baøn veà ñoaïn va ên nhö moät ñôn vò ngo ân ng öõ, Ngoân ngöõ 3-1984. 58. Traàn Ngoïc Theâm, Vaên baûn nhö mo ät ñôn vò giao tieáp , Ngoân ngöõ 1 -1989. 59. Traàn Ngoïc Theâm, Vaên ba ûn vaø vieäc nghieân cöùu va ên baûn , Tieáng Vieät, Vieän ngoân ngöõ hoïc, Haø Noäi 1989. 60. Traàn Ngoïc Theâm, 2001, Ñeà cöông ba øi giaûng Ngöõ pha ùp vaên baûn. 61. Ñaøo Tieán Thi, Vieát teân rieâng nöô ùc ngoaøi trong saùch baùo vaø saùch gia ùo khoa h ieän nay, NN&ÑS 7- 2003. 62. Traàn Thò Thìn, Mo ät yù kieán nhoû veà caùch ghi da áu thanh treân vaên ba ûn tieán g Vieät, NN-1/1995 63. Leâ Quang Thieâm, 2003, Lò ch söû töø vöïng Tieáng Vieät, Nxb ÑHQG Haø Noäi. 64. Ñoaøn Thieän Thuaät, 1977, Ngö õ aâm ti eáng Vi eät, Nxb ÑH vaø THCN. 65. Leâ Huy Thöïc, Vaán ñ eà phieân aâm vaø vieát ta ét tö ø ngöõ nöô ùc ngoa øi trong ba ùo chí vi eát, NN-3/2000. 66. Buøi Ñöùc Tònh, 2000, Nhö õng böôùc ñaàu cu ûa ba ùo chí, truyeän nga én, tieåu thuyeát vaø thô mô ùi, Nxb TP Hoà Chí Minh. 67. Phaïm Vaên Tình,2002, Pheùp tænh lö ôïc vaø ngö õ tröïc thuoäc tænh luô ïc t rong tieáng Vieät,Nxb KHXH, Haø Noäi. 68. Nguyeãn Höõu Tieán, Quan heä lieân caâu trong vaên ba ûn tieáng Vieät , Ngoân ngöõ 1 -1999 69. Cuø Ñình Tuù-Leâ Anh Hieàn,1982, Phong ca ùch hoïc tieáng Vieät, Nxb GD. 70. Cuø Ñình Tuù,1983, Phong caùch h oïc vaø ñaëc ñieåm tu tö ø tieáng Vieät, Nxb Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp. 71. Nguyeãn Ngoïc Traâm, V eà hai xu höô ùng trong pha ùt trieån tieáng Vieät, Ngoân ngöõ 6 - 2002. 72. Nguyeãn Ngoïc Traâm, Vaán ñeà tö ø va y möô ïn AÂu -Myõ tro ng töø ñieån tieáng Vieät, Ngoân ngöõ 3/1995. 73. Nguyeãn Ngoïc Traâm, Söû du ïng da ïng taét treân ba ùo chí tieáng Vieät h ieän nay, NN&ÑS 9/2003. 74. Nguyeãn Nguyeân Tröù, 1988, Ñeà cöông baøi gia ûng veà Phong ca ùch hoïc. 75. Huyønh Vaên Toøng, 1994, Lòch söû baùo chí Vieät Nam, ÑH môû Baùn coâng. 76. Buøi Minh Toaùn, 1999, Töø trong hoa ït ñ oäng g iao tieáp tieáng Vieät , Nxb Giaùo duïc. 77. Nguyeãn Ñöùc Toàn, 2001, Nhöõng vaán ñ eà daïy vaø ho ïc tieáng Vieät trong nh aø tröô øng , Nxb ÑHQG Haø Noäi. 78. Trung taâm KHXH&NV Quoác gia, 2002, Chua ån ho ùa vaø phong caùch ngoân ngöõ. 79. Tröôøng tuyeân huaán trung öông,1977, Giaùo trình nghi eäp vuï baùo ch í. 80. Tröôøng ÑHSP TPHCM, Ñaëc ñ ieåm to å chöùc ng oân ngöõ cuûa caùc va ên baûn tin treân ba ùo, Taøi lieäu khoa hoïc,2002. 81. Hoaøng Tueä, 1993, Vaán ñeà chuaån ngoân ngö õ qua lòch söû ngoân ngöõ h oïc, Nxb Giaùo duïc. 82. Hoaøng Tueä, 2001, Tu yeån taäp Ngo ân ngöõ hoïc, Nxb ÑHQG TP.HCM. 83. Phaïm Huøng Vieät, Vieát hoa teân rieâng t ro ng tieáng Vieät, NN-6/2000. 84. Lò ch söû Ña ûng bo ä tænh Bình Döông, 2003, Nxb Chính trò Quoác gia. 85. Thuû Da àu Moät-Bình Döông ña át la ønh chim ñaäu, TPHCM:Vaên ngheä,1999 Taùc giaû nöôùc ngoaøi: 86. Alison Wray, Projects in linguistic, Oxford University Press, 1988 87. David Nunan, Da ãn nhaäp phaân tích dieãn ngo ân, Hoà Myõ Huyeàn, Truùc Thanh dòch Nxb Giaùo duïc,1999. 88. Douglas Biber, Gramma r of Sp oken and Written English , 1999 89. F.D.Saussure, 1973, Gia ùo trình ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông , Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi. 90. Grabennhicoáp, 2003, Ba ùo chí trong kinh teá thò tröôøng, Nxb Thoâng taán. 91. Gillian Brown-George Yule, 2001, Phaân tích dieãn ngoân, Traàn Thuaàn dòch Nxb ÑHQG Haø Noäi. 92. IU.V.Rozdextvenxki, 1997, Nhö õng baøi giaûng ngoân ngöõ h oïc ñaïi cöông, NXB Giaùo duïc 93. Jacques Locquin, 2003, Tö ø thoân g tin ñ eán qua ûng ca ùo, Nxb Thoâng taán. 94. JU.X.Xteâpanov, 1977, Nhöõng cô sôû cuûa ngo ân ngö õ ho ïc ña ïi cöô ng, Nxb Ñaïi hoïc vaø THCN. 95. Jean-Luc Martin-Lagardette, 2003, Höôùng daãn caùch vieát b aùo, Nxb Thoâng taán. 96. John Lyons, 1997, Nha äp mo ân ngo ân ngö õ ho ïc lyù thuyeát, Nxb Giaùo duïc. 97. Klausvon Heusinger, Reference and anapho ric relation s, 200 0 98. Knud Lambrecht, Informa tion structu re a nd sentence form, Cambridge University Press, 1994 99. Leonard Rayteel-Ron Taylor, 1993, Böô ùc va øo ngh eà ba ùo, Nxb TP Hoà Chí Minh. 100. Loic Hervouet, Vieát cho ño äc gia û, Leâ Hoàng Quang dòch, 1999. 101. M.A.K. Halliday, 2001, Da ãn luaän ngöõ ph aùp ch öùc naêng (Baûn dòch tieáng Vieät cuûa Hoaøng Vaên Vaân), NXB ÑHQG Ha ø No äi. 102. M.A.K. Halliday, Coh esion in Eng lish, 1976 103. O.I. Moskalskaja, 1996, Ngö õ phaùp vaên ba ûn (baûn dòch tieáng Vieät cuûa Traàn Ngoïc Th eâm), Nxb Giaùo duïc. 104. Paul Newman and Martha Ratliff, L inguisti c F ieldwork, Cambridge University Press, 2001. 105. Philippe Gaillard, 2003, Ngh eà laøm baùo , Nxb Thoâng taán. 106. Ray Jackendoff, S emanti c stru cture, 1991 107. Roman Jakobson, Ngo ân ngö õ vaø thi ca, Cao Xuaân Haïo dòch. 108. Samy Cohen, 2003, Ngheä thua ät phoûng va án caùc nha ø laõnh ña ïo , Nxb Thoâng taán. 109. Ulla Connor, Contrastive rh etoric, Cambridge University Press, 1996. 110.V.B.Kasevich, 1997, Nhöõng yeáu toá cuûa n go ân ngö õ ho ïc ña ïi cöông, Nxb Giaùo duïc. 111. Z.S.Harris, 2001, Ca ùc phöông ph aùp cuûa ngoân ngöõ h oïc caáu truùc, Nxb Giaùo duïc. ==//== ._.