Công tác thu - Chi quỹ bảo hiểm xã hội tại thành phố Việt Trì - Tỉnh Phú Thọ

Lêi nãi ®Çu Ai còng ­íc mong cã cuéc sèng an sinh h¹nh phóc, nh­ng quy luËt cña t¹o ho¸ lµ sinh ra, lín lªn vµ giµ yÕu, ®i theo ®ã lµ nh÷ng rñi ro, èm ®au ho¹n n¹n cã thÓ ®Õn bÊt cø lóc nµo. Víi trÝ ãc thiªn phó, con ng­êi lu«n cã nh÷ng ph¸t kiÕn khoa häc vÒ tù nhiªn vµ x· héi ®Ó chÕ nhù thiªn nhiªn kh¾c phôc nh÷ng bÊt biÕn kh¸c th­êng cña quy luËt, ®­a x· héi kh«ng ngõng ph¸t triÓn. B¶o hiÓm x· héi lµ mét ph¸t kiÕn v¨n minh nh©n lo¹i vÒ khoa häc x· héi. KÕt hîp víi khoa hoc tù nhiªn ®Ó gi÷ g×n vµ b¶o vÖ cuéc sèng søc khoÎ cña con ng­êi. B¶o hiÓm ra ®êi vµ trë thµnh gi¶i ph¸t h÷u hiÖu gióp con ng­êi v­ît qua nh÷ng khã kh¨n, rñi ro trong cuéc sèng trong qu¸ tr×nh lao ®éng. §ång thêi, gãp phÇn nhanh sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña ®Êt n­íc. Quü B¶o hiÓm x· héi lµ x­¬ng sèng cña bÊt kú mét hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi nµo. Bëi lÏ c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi ®Òu nh»m môc ®Ých ®¶m b¶o an toµn ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng, muèn vËy c¬ quan B¶o hiÓm x· héi ph¶i cã mét l­îng quü dù phßng nhÊt ®Þnh. Trong nh÷ng n¨m qua, qu¸ tr×nh t¹o lËp vµ sö dông quü B¶o hiÓm x· héi cña c¬ quan B¶o hiÓm thµnh phè ViÖt Tr× - Phó Thä ®· thu ®­îc nhiÒu thµnh tùu nh­: phÝ thu ngµy cµng t¨ng, chi tr¶ ®óng ®èi t­îng, lu«n hoµn thµnh kÕ ho¹ch do B¶o hiÓm x· héi tØnh Phó Thä... Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh trªn vÉn cßn tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp nh­: Ch­a khai th¸c hÕt lùc l­îng lao ®éng tham gia B¶o hiÓm x· héi, vÉn tån t¹i t×nh tr¹ng trôc lîi B¶o hiÓm x· héi cña c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc. Nh­ vËy vÊn ®Ò thu - chi cã ý nghÜa lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam còng nh­ B¶o hiÓm x· héi c¸c tØnh, thµnh phè vµ huyÖn trong ®ã cã B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr×. TÊt nhiªn vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn bµn luËn trªn nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau vµ ®­a ra gi¶i ph¸p kh¾c phôc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña B¶o hiÓm x· héi. §©y còng chÝnh lµ môc ®Ých cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi: "C«ng t¸c thu - chi quü BHXH t¹i thµnh phè ViÖt Tr× - TØnh Phó Thä". Môc ®Ých nghiªn cøu: - NhËn thøc mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ B¶o hiÓm x· héi trong t×nh h×nh hiÖn nay vµ lµm râ tÇm quan träng cña c«ng t¸c thu - chi quü B¶o hiÓm x· héi. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng c«ng t¸c thu - chi quü B¶o hiÓm xa héi ë thµnh phè ViÖt Tr× trong thêi gian qua. - Nh÷ng gi¶i ph¸p trong c«ng t¸c thu - chi quü B¶o hiÓm x· héi ë B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr×. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu : §èi t­îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ thu - chi quü b¶o hiÓm x· héi ë c¸c ®¬n vÞ, doanh nghiÖp trªn ®Þa bµn thµnh phè ViÖt Tr× trong giai ®o¹n 2000- 2004. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi chñ yÕu lµ lÜnh vùc quü B¶o hiÓm x· héi vµ ®i s©u vµo xem xÐt, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vÒ ho¹t ®éng thu - chi quü B¶o hiÓm x· héi ë thµnh phè ViÖt Tr×. KÕt cÊu cña ®Ò tµi: §Ó gi¶i quyÕt c¸c néi dung ®· nªu trªn, ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, ®Ò tµi gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ BHXH. Ch­¬ng 2: C«ng t¸c thu - chi quü B¶o hiÓm x· héi ë thµnh phè ViÖt Tr×. Ch­¬ng 3: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m thùc hiÖn tèt h¬n c«ng t¸c thu - chi quü BHXH t¹i BHXH thµnh phè ViÖt Tr×- Phó Thä. Víi sù h­íng dÉn tËn t×nh cña c«:Ths.NguyÔn ThÞ LÖ HuyÒn, em ®· hoµn thµnh chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp víi ®Ò tµi: “C«ng t¸c thu –chi quü b¶o hiÓm x· héi tai b¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× -phó Thä”. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Ch­¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ BHXH I/ Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn BHXH. 1- Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña B¶o hiÓm x· héi. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cña ng­êi lao ®éng ngµy cµng cao h¬n cho phÐp ®¸p øng ngµy cµng cao nh÷ng nhu cÇu phong phó vÒ vËt chÊt còng nh­ tinh thÇn. Nh­ng nh­ vËy còng cã nghÜa lµ con ng­êi ngµy cµng ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng hËu qu¶ tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn cao. §Æc biÖt lµ tõ sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸, mét tÇng líp lao ®éng míi ra ®êi. §ã lµ tÇng líp lao ®éng lµm c«ng ¨n l­¬ng, lÊy tiÒn l­¬ng lµm nguån sèng chñ yÕu. NÕu tiÒn l­¬ng bÞ gi¶m sót hoÆc kh«ng cßn th× rÊt dÔ r¬i vµo c¶nh cïng khèn. TiÒn l­¬ng bÞ gi¶m sót hoÆc kh«ng cßn, tr­íc hÕt do nh÷ng tr­êng hîp bÞ èm ®au, tai n¹n lao ®éng, mÊt viÖc lµm, giµ yÕu hÕt kh¶ n¨ng lao ®éng... Tr­íc nh÷ng rñi ro nh­ trªn, b¶n th©n tõng ng­êi ph¶i chèng ®ì chËt vËt, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng ng­êi cã thu nhËp thÊp th× cµng khã kh¨n. Qua nhiÒu thêi kú, cïng víi sù tranh chÊp gi÷a nhiÒu vÊn ®Ò cña chñ vµ giíi thî, cïng víi sù ®æi míi cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc, cïng víi tr×nh ®é chuyªn m«n vµ nhËn biÕt vÒ BHXH cña ng­êi lao ®éng ngµy cµng ®­îc n©ng cao, c¸ch chñ ®éng kh¾c phôc khi kh«ng may s¶y ra rñi ro víi hä ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn. Tuy nhiªn chØ khi cã sù ra ®êi cña BHXH th× nh÷ng khã kh¨n míi ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch æn tho¶ vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt. §ã còng chÝnh lµ c¸ch gi¶i quyÕt chung nhÊt cho x· héi loµi ng­êi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Víi sù ra ®êi cña hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi (®­îc bæ sung dÇn c¸c c¬ chÕ ®a d¹ng sau nµy), tr­íc hÕt lµ nh÷ng ng­êi lao ®éng lµm c«ng ¨n l­¬ng, sau ®ã lµ nh÷ng lao ®éng tù do ph¶i c¹nh tranh quyÕt liÖt trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, kh«ng ph©n biÖt ng­êi lµnh nghÒ hay lao ®éng phæ th«ng, ng­êi trÎ hay lín tuæi, nam hay n÷, kh«ng ph©n biÖt t×nh tr¹ng søc khoÎ cña mçi ng­êi, ®Ó ®­îc b¶o vÖ b»ng mét trong c¸c lo¹i trî cÊp trong c¸c tr­êng hîp gÆp rñi ro, bÊt h¹nh trong c¸c tr­êng hîp ph¶i nghØ viÖc mµ thu nhËp bÞ gi¶m sót hoÆc kh«ng cã l­¬ng. Nh­ vËy, ®Ó ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn ®­îc b×nh th­êng, ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng ®­îc æn ®Þnh ®ßi hái ph¶i t¹o lËp quü dù tr÷ B¶o hiÓm x· héi thÝch hîp, ®ñ lín ®Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu trªn. Sù xuÊt hiÖn cña BHXH lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan khi mµ mäi thµnh viªn trong x· héi ®Òu c¶m thÊy sù cÇn thiÕt ph¶i tham gia hÖ thèng BHXH vµ sù cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh b¶o hiÓm cho ng­êi lao ®éng. Nh÷ng ng­êi lµm c«ng ph¶i hoµn toµn dùa vµo tiÒn l­¬ng lµm nguån sèng chñ yÕu khi èm ®au, tai n¹n, sinh ®Î... th× ph¶i nghØ viÖc vµ kh«ng cã l­¬ng, cuéc sèng bÞ ®e do¹. Ng­êi lao ®éng ®· ý thøc ®­îc sù cÇn thiÕt ph¶i cã thu nhËp ®Ò phßng khi hä gÆp rñi ro, tai n¹n bÊt ngê nªn hä ®Êu tranh ®ßi giíi chñ ph¶i cam kÕt ®¶m b¶o mét sè thu nhËp nhÊt ®Þnh ®Ó hä trang tr¶i nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu khi èm ®au, thai s¶n... Lóc ®Çu giíi chñ cam kÕt ®¶m b¶o cho ng­êi lao ®éng nh÷ng kho¶n thu nhËp nhÊt ®Þnh ®ã. Song nhiÒu khi rñi ro s¶y ra liªn tôc buéc ng­êi chñ ph¶i chi ra mét kho¶n tiÒn lín mµ hä kh«ng muèn. Do vËy, giíi chñ ®· chi Ýt h¬n nªn xuÊt hiÖn m©u thuÉn vµ tranh chÊp gi÷a chñ vµ thî, m©u thuÉn nµy ngµy cµng gay g¾t. Trong thùc tÕ kh«ng ph¶i lóc nµo con ng­êi nãi chung vµ ng­êi lao ®éng nãi riªng còng chØ gÆp thuËn lîi, cã ®Çy ®ñ thu nhËp vµ mäi ®iÒu kiÖn sinh sèng b×nh th­êng. Tr¸i l¹i, cã rÊt nhiÒu tr­êng hîp khã kh¨n bÊt lîi, Ýt nhiÒu ngÉu nhiªn ph¸t sinh lµm cho ng­êi ta bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp hoÆc c¸c ®iÒu kiÖn sinh sèng kh¸c. Ch¼ng h¹n, bÊt ngê bÞ èm ®au hay bÞ tai n¹n trong lao ®éng, mÊt viÖc lµm hay khi tuæi giµ kh¶ n¨ng lao ®éng vµ kh¶ n¨ng tù phôc vô bÞ suy gi¶mv.v... Khi r¬i vµo nh÷ng tr­êng hîp nµy, c¸c nhu cÇu cÇn thiÕt trong cuéc sèng kh«ng v× thÕ mµ mÊt ®i, tr¸i l¹i cã c¸i cßn t¨ng lªn, thËm chÝ cßn xuÊt hiÖn mét sè nhu cÇu míi nh­: cÇn ®­îc kh¸m ch÷a bÖnh vµ ®iÒu trÞ khi èm ®au, tai n¹n, th­¬ng tËn nÆng cÇn ph¶i cã ng­êi ch¨m sãc nu«i d­ìng v.v... Bëi vËy muèn tån t¹i vµ æn ®Þnh cuéc sèng, con ng­êi vµ x· héi ph¶i t×m ra vµ thùc tÕ ®· t×m ra nhiÒu c¸ch gi¶i quyÕt kh¸c nhau nh­: san sÎ, ®ïm bäc lÉn nhau trong néi bé céng ®ång; ®i vay, hoÆc dùa vµo sù cøu trî cña Nhµ n­íc v.v... Râ rµng, nh÷ng c¸ch ®ã hoµn toµn thô ®éng vµ kh«ng ch¾c ch¾n. §øng tr­íc t×nh c¶nh ®ã Nhµ n­íc lµ ng­êi thø 3 ®óng ra gi¶i quyÕt m©u thuÉn vµ ®iÒu hoµ lîi Ých gi÷a chñ vµ thî cô thÓ: Yªu cÇu c¶ giíi chñ vµ thî ph¶i ®ãng gãp nh÷ng kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh ®Ó h×nh thµnh quü, ®ång thêi Nhµ n­íc hç trî mét phÇn ®Ó gióp c¸c bªn gi¶i quyÕt khã kh¨n. Tõ ®ã c¶ giíi chñ vµ thî ®Òu ®­îc ®¶m b¶o vµ hä thÊy cã lîi. C¸c nguån ®ãng gãp cña giíi chñ, thî vµ sù hç trî cña Nhµ n­íc h×nh thµnh trªn mét qòy tiÒn tÖ tËp trung- quü BHXH. Nh­ vËy, quü nµy sÏ t¹o lËp cuéc sèng æn ®Þnh cho ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä. H¹n chÕ nh÷ng tÖ n¹n x· héi x¶y ra do nguyªn nh©n cña thÊt nghiÖp vµ nghÌo ®ãi; x©y dùng mét nÒn an ninh x· héi bÒn v÷ng. MÆt kh¸c còng gióp cho giíi chñ cã thÓ æn ®Þnh s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh do n¨ng xuÊt lao ®éng cña ng­êi lao ®éng t¨ng lªn. Bëi lÏ khi ng­êi lao ®éng ®­îc ®¶m b¶o vÒ lîi Ých th× hä sÏ trung thµnh víi doanh nghiÖp. Lµm viÖc cã hiÖu qu¶. Nh­ vËy, nÒn kinh tÕ sÏ ®­îc ph¸t triÓn nhanh chãng vµ bÒn v÷ng bëi ®­îc t¨ng tr­ëng vÒ chÊt. V× vËy, ®Ó ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn hoµn thiÖn nh­ mong muèn cÇn më réng ®èi t­îng tham gia vµ h­ëng BHXH. HiÖn nay, Nhµ n­íc ®· më réng thªm ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc vµ tù nguyÖn. Trong ®ã ®èi t­îng tham gia BHXH tù nguyÖn ®­îc h­ëng 4 chÕ ®é: h­u trÝ, tö tuÊt, thai s¶nvµ èm ®au. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ cÇn taä lËp mét quü dù tr÷ tËp trung rÊt lín ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc chi tr¶ nh÷ng chÕ ®é BHXH vµ ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n trong thêi gian tíi. MÆt kh¸c còng sÏ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu an toµn cña cuéc sèng ng­êi lao ®éng vµ ®¶m b¶o hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña ng­êi sö dông lao ®éng nh»m gi÷ v÷ng an ninh x· héi, kinh tÕ ®­îc ph¸t triÓn b×nh th­êng tr­íc nh÷ng rñi ro lu«n s¶y ra trong cuéc sèng. 2- Qu¸ tr×nh h×nh vµ thµnh ph¸t triÓn cña B¶o hiÓm x· héi. MÆc dï h×nh thøc s¬ khai cña B¶o hiÓm x· héi ®· xuÊt hiÖn tõ thÕ kû XVI d­íi h×nh thøc lµ héi t­¬ng tÕ song m·i ®Õn thÕ kû XIX v¨n b¶n cã tÝnh ph¸p quy vÒ B¶o hiÓm x· héi míi ®­îc ban hµnh. §øc lµ n­íc ®Çu tiªn ban hµnh ®¹o luËt vÒ B¶o hiÓm x· héi (1883). Sau §øc, B¶o hiÓm x· héi ®­îc lan sang c¸c n­íc nh­ Anh (1887), Ph¸p (1889). C¸c n­íc Ch©u ¢u vµ B¾c Mü ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kû XIX míi cã c¸c ®¹o luËt vÒ B¶o hiÓm x· héi. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn chØ sau khi dµnh ®­îc ®éc lËp míi ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®Çu tiªn vÒ B¶o hiÓm x· héi. Khi ®ã B¶o hiÓm x· héi ®· cã sù thay ®æi vÒ chÊt trë thµnh vÊn ®Ò mang tÝnh quèc tÕ. ë ViÖt Nam, B¶o hiÓm x· héi ®· b¾t ®Çu ®­îc thùc hiÖn tõ nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû XX. §ã lµ c¸c chÕ ®é trî cÊp do chÝnh quyÒn Ph¸p thùc hiÖn ®èi víi c«ng chøc vµ c«ng nh©n ViÖt Nam ®­îc h­ëng l­¬ng, phôc vô trong bé m¸y chÝnh quyÒn vµ lùc l­îng vò trang cña Ph¸p t¹i §«ng D­¬ng. Ngay sau khi C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 thµnh c«ng, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· sím quan t©m vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng. S¾c lÖnh sè 54 ngµy 03/11/1945 cña Chñ tÞch ChÝnh phñ l©m thêi quy ®Þnh nh÷ng c¨n cø, ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c c«ng chøc nhµ n­íc ®ù¬c h­ëng chÕ ®é h­u trÝ. S¾c lÖnh sè 105 ngµy 14/6/1946 cña Chñ tÞch n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ Ên ®Þnh viÖc cÊp h­u bæng cho c«ng chøc nhµ n­íc. S¾c lÖnh sè 76/SL ngµy 20/5/1950 cña Chñ tÞch n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ trong ®ã cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸c chÕ ®é thai s¶n, ch¨m sãc y tÕ, tai n¹n lao ®éng, trî cÊp h­u trÝ vµ tiÒn tö tuÊt ®èi víi c«ng chøc nhµ n­íc. S¾c lÖnh sè 29 ngµy 13/3/1947 cña Chñ tÞch ChÝnh phñ l©m thêi vµ s¾c lÖnh 77/SL ngµy 22/5/1950 quy ®Þnh c¸c chÕ ®é trî cÊp èm ®au, tai n¹n lao ®éng, trî cÊp h­u trÝ vµ tiÒn tö tuÊt ®èi víi c«ng nh©n. Nh­ vËy ®Õn thêi kú nµy (1950), ®èi t­îng tham gia vµ h­ëng chÕ ®é BHXH chØ gåm 2 ®èi t­îng lµ c«ng chøc Nhµ n­íc vµ c«ng nh©n; vµ gåm cã c¸c chÕ ®é: èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, h­u trÝ vµ tö tuÊt. Tuy nhiªn ®©y lµ nh÷ng khëi ®iÓm quan träng trong chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi cña n­íc ta. V¨n b¶n ph¸p lý ®Çu tiªn vÒ B¶o hiÓm x· héi lµ: "§iÒu lÖ t¹m thêi vÒ B¶o hiÓm x· héi ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc Nhµ n­íc" ban hµnh kÌm theo nghÞ ®Þnh 218/CP ra ngµy 27/12/1961. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ th× hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi cò còng béc lé nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. V× vËy, ngµy 18/9/1985 NghÞ ®Þnh 236/H§BT ra ®êi quy ®Þnh viÖc bæ sung söa ®æi c¸c chÝnh s¸ch vµ chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi. XÐt vÒ b¶n chÊt, hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi vÉn gi÷ nh­ cò nh­ng ®ã lµ b­íc ®æi míi ®¸ng ghi nhËn vÒ mÆt ®­êng lèi, lµ tiÒn ®Ò cho nh÷ng ®æi míi sau nµy. Sau ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· chuyÓn sang cã chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Do vËy cïng víi viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi th× c¬ chÕ qu¶n lý b¶o hiÓm x· héi còng cÇn ph¶i ®­îc ®æi míi vµ hoµn thiÖn cho phï hîp víi c¬ chÕ qu¶n lý hiÖn hµnh. Ngµy 15/11/1982, Liªn hiÖp x· Trung ­¬ng ®· cã quyÕt ®Þnh sè 292/BCN- L§ ban hµnh §iÒu t¹m thêi vÒ c¸c chÕ ®é BHXH ®èi víi x· viªn Hîp t¸c x· vµ tæ chøc s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp. VÒ c¬ b¶n, c¸c chÕ ®é BHXH quy ®Þnh trong §iÒu lÖ nµy còng ®­îc m« pháng t­¬ng tù nh­ c¸c chÕ ®é BHXH ®èi víi c«ng nh©n, viªn chøc Nhµ n­íc. Ngµy 18/9/1985, Héi ®ång Bé tr­ëng ban hµnh nghÞ ®Þnh sè 236/H§BT cho phÐp quy ®æi mét n¨m c«ng t¸c thµnh 1 n¨m 2 th¸ng, 1 n¨m 4 th¸ng vµ 1 n¨m 6 th¸ngtuú theo ®iÒu kiÖn vµ chiÕn ®Êu. Ngµy 22/6/1993 ChÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh 43/CP quy ®Þnh t¹m thêi chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi cho ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. NghÞ ®Þnh 43/CP ®· më réng ®èi t­îng tham gia vµ h­ëng B¶o hiÓm x· héi, ®æi míi c¬ cÊu ®ãng gãp quü, tû lÖ h­ëng, møc h­ëng B¶o hiÓm x· héi. Tuy nhiªn vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ nhÊt lµ tû lÖ h­ëng vµ c¬ chÕ qu¶n lý. ChØ ®Õn khi ®iÒu lÖ b¶o hiÓm ban hµnh kÌm theo nghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 26/1/1995 th× c¬ cÉu tæ chøc vµ qu¶n lý ho¹t ®éng cña hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi míi dÇn dÇn hoµn thiÖn vµ ®i vµo æn ®Þnh. Còng trong n¨m 1995 Nhµ n­íc cßn ban hµnh NghÞ ®Þnh 19/CP ngµy 16/2/1995 vÒ tæ chøc sù nghiÖp B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam. §©y lµ mèc quan träng nhÊt trong sù nghiÖp B¶o hiÓm x· héi cña n­íc ta. V× sau nghÞ ®Þnh nµy B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®­îc chÝnh thøc thµnh lËp trªn c¬ së thèng nhÊt c¸c tæ chøc B¶o hiÓm x· héi ë TW vµ c¸c ®Þa ph­¬ng thuéc hÖ thèng lao ®éng th­¬ng binh x· héi vµ tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam nh»m gióp Thñ t­íng chÝnh phñ chØ ®¹o c«ng t¸c qu¶n lý quü B¶o hiÓm x· héi vµ thùc hiÖn 5 chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi theo ph¸p luËt cña Nhµ n­íc. Ngµy 9/01/2003 chÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh 1_CP nh»m më réng ®èi t­îng tham gia, h­ëng chÕ ®é B¶o hiÓm x· h«Þ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña B¶o hiÓm x· héi. II- B¶n chÊt vµ vai trß cña B¶o hiÓm x· héi. 1- B¶n chÊt cña BHXH. Ngµy nay, B¶o hiÓm x· héi ph¸t triÓn m¹nh vµ lµ mét bé phËn quan träng nhÊt cña hÖ thèng ®¶m b¶o x· héi (hay cßn gäi lµ an sinh x· héi) vµ ë nhiÒu quèc gia cã xu h­íng hoµ nhËp gi÷a B¶o hiÓm x· héi vµ ®¶m b¶o x· héi. Tuy nhiªn sù hoµ nhËp nµy kh«ng cã nghÜa lµ hai thuËt ng÷ nµy lµ mét. Theo quan ®iÓm cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu: * B¶o hiÓm x· héi lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ng­êi lao ®éng khi hä bÞ mÊt hoÆc gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng hoÆc mÊt viÖc lµm v× nh÷ng "rñi ro x· héi", th«ng qua viÖc h×nh thµnh vµ sö dông mét quü tµi chÝnh do sù ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia B¶o hiÓm x· héi, gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn cuéc sèng cña ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, ®ång thêi gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi. B¶o hiÓm x· héi lµ mét lo¹i h×nh b¶o hiÓm ®Æc biÖt. Nã kh¸c víi nh÷ng lo¹i h×nh b¶o hiÓm kh¸c bëi tÝnh x· héi vµ tÝnh chÊt phi lîi nhuËn. Ng­êi tham gia b¶o hiÓm chØ ®ãng gãp mét kho¶n trÝch tõ tiÒn c«ng, nh­ng l¹i ®­îc h­ëng 6 chÕ ®é: h­u trÝ, tö tuÊt, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, èm ®au vµ nghØ d­ìng søc. TiÒn b¶o hiÓm kh«ng ®­îc tÝnh to¸n dùa trªn sù t­¬ng quan gi÷a phÝ b¶o hiÓm, l­îng kh¸ch hµng thùc tÕ vµ kh¸ch hµng tiÒm n¨ng nh­ trong b¶o hiÓm th­¬ng m¹i mµ sè tiÒn B¶o hiÓm x· héi ®­îc c¨n cø theo thu nhËp cña ng­êi lao ®éng tr­íc khi gÆp rñi ro hoÆc møc l­¬ng tèi thiÓu theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc. §Æc tr­ng cña hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi lµ cã nguån tµi chÝnh ®­îc h×nh thµnh tõ sù ®ãng gãp b¾t buéc cña ng­êi sö dông lao ®éng, ng­êi lao ®éng, tµi trî cña Nhµ n­íc vµ c¸c lo¹i trî cÊp ®Òu ®­îc chi dïng tõ nguån tµi chÝnh riªng. Nguån tµi chÝnh nµy ®­îc sö dông ®Ó ®¶m b¶o ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng tõ ®ã ®¶m b¶o ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña ng­êi sö dông lao ®éng cã hiÖu qu¶, t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l­îng. Vµ chÝnh tõ ®iÒu ®ã sÏ x©y dùng ®­îc mét nÒn an ninh cho x· héi, gióp Nhµ n­íc æn ®Þnh chÝnh trÞ, x©y dùng ®Êt n­íc. Toµn bé nh÷ng ho¹t ®éng ®èi víi nh÷ng mèi quan hÖ rµng buéc chÆt chÏ trªn ®­îc thÕ giíi quan niÖm lµ B¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng. Nh­ vËy, B¶o hiÓm x· héi lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp ®èi víi ng­êi lao ®éng khi hä gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm trªn c¬ së h×nh thµnh vµ sö dông mét quü tiÒn tÖ tËp trung nh»m ®¶m b¶o ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi. * Víi c¸ch hiÓu nh­ trªn, b¶n chÊt cña B¶o hiÓm x· héi ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng néi dung chñ yÕu sau ®©y: - B¶o hiÓm x· héi lµ nhu cÇu kh¸ch quan, ®a d¹ng vµ phøc t¹p cña x· héi, nhÊt lµ trong x· héi mµ s¶n xuÊt hµng ho¸ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, mèi quan hÖ thuª m­ín lao ®éng ph¸t triÓn ®Õn mét møc ®é nµo ®ã. Kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× BHXH cµng ®a d¹ng vµ hoµn thiÖn. V× thÕ cã thÓ nãi kinh tÕ lµ nÒn t¶ng cña BHXH hay BHXH kh«ng v­ît qu¸ tr¹ng th¸i kinh tÕ cña m«Ü n­íc. - Mèi quan hÖ gi÷a c¸c bªn trong B¶o hiÓm x· héi ph¸t sinh trªn c¬ së quan hÖ lao ®éng vµ ph¸t sinh gi÷a 3 bªn: Bªn tham gia BHXH, bªn BHXH vµ bªn ®­îc BHXH. Bªn tham gia BHXH chØ lµ ng­êi lao ®éng hoÆc c¶ ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng. Bªn HXHX (bªn nhËn nhiÖm vô BHXH) th«ng th­êng lµ c¬ quan chuyªn tr¸ch do Nhµ n­íc lËp ra vµ b¶o trî. Bªn ®­îc BHXH lµ ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä khi cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn rµng buéc cÇn thiÕt. - Nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm trong BHXH cã thÓ lµ nh÷ng rñi ro ngÉu nhiªn tr¸i víi ý muèn chñ quan cña con ng­êi nh­: èm ®au, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp... HoÆc còng cã thÓ lµ nh÷ng tr­êng hîp x¶y ra kh«ng hoµn toµn ngÉu nhiªn nh­: tuæi giµ, thai s¶n... §ång thêi nh÷ng biÕn cè ®ã cã thÓ diÔn ra c¶ trong vµ ngoµi qu¸ tr×nh lao ®éng. PhÇn thu nhËp cña ng­êi lao ®éng bÞ gi¶m hoÆc mÊt ®i khi gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè, rñi ro sÏ ®­îc bï ®¾p hoÆc thay thÕ b»ng mét quü tiÒn tÖ tËp trung ®­îc tån tÝch l¹i. Nguån quü nµy do hai bªn tham gia BHXH ®ãng gãp lµ chñ yÕu, ngoµi ra cßn ®­îc sù hç trî cña Nhµ n­íc. Môc tiªu cña BHXH lµ nh»m tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu cña ng­êi lao ®éng trong tr­êng hîp bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp, mÊt viÖc lµm. Môc tiªu nµy ®· ®­îc tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) cô thÓ ho¸ nh­ sau: + §Òn bï cho ng­êi lao ®éng nh÷ng kho¶n thu nhËp bÞ mÊt ®Ó ®¶m b¶o nhu cÇu sinh sèng thiÕt yÕu cña hä. + Ch¨m sãc søc khoÎ vµ chèng bÖnh tËt. + X©y dùng ®iÒu kiÖn sèng ®¸p øng nhu cÇu cña d©n c­ vµ c¸c nhu cÇu ®Æc biÖt cu¶ ng­êi giµ, ng­êi tµn tËt vµ trÎ em. Víi nh÷ng môc tiªu trªn, BHXH ®· trë thµnh mét trong nh÷ng quyÒn con ng­êi vµ ®­îc §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc thõa nhËn vµ ghi vµ Tuyªn ng«n Nh©n quyÒn ngµy 10/12/1248 r»ng: "TÊt c¶ mäi ng­êi víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn cña x· héi cã quyÒn h­ëng BHXH, quyÒn ®ã ®­îc ®Æt c¬ së trªn sù tho¶ m·n c¸c quyÒn vÒ kinh tÕ, x· héi vµ v¨n hãa nhu cÇu cho nh©n c¸ch µ sù tù do ph¸t triÓn cña con ng­êi". T¹i n­íc ta, BHXH lµ mét bé phËn quan träng trong chÝnh s¸ch b¶o ®¶m BHXH. Ngoµi BHXH, chÝnh s¸ch b¶o ®¶m BHXH cßn cã cøu trî x· héi vµ ­u ®·i x· héi. Cøu trî x· héi lµ sù gióp ®ì cña Nhµ n­íc vµ x· héi vÒ c¸c thu nhËp vµ c¸c ®iÒu kiÖn sinh sèng kh¸c ®èi víi mäi thµnh viªn cña x· héi, trong nh÷ng tr­êng hîp bÞ bÊt h¹nh, rñi ro, nghÌo ®ãi, kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó tù lo cuéc sèng tèi thiÓu cña b¶n th©n vµ gia ®×nh. Sù gióp ®ì nµy ®­îc thùc hiÖn tõ c¸c nguån quü dù phßng cña Nhµ n­íc, b»ng tiÒn hoÆc hiÖn vËt ®ãng gãp cña c¸c tæ chøc x· héi vµ nh÷ng ng­êi h¶o t©m. ¦u ®·i x· héi lµ sù ®·i ngé ®Æc biÖt c¶ vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn cña Nhµ n­íc, cña x· héi nh»m ®Òn ®¸p c«ng lao ®èi víi nh÷ng ng­êi hay mét bé phËn x· héi cã nhiÒu cèng hiÕn cho x· héi. Ch¼ng h¹n nh÷ng ng­êi cã c«ng víi n­íc, liÖt sü vµ th©n nh©n liÖt sü, th­¬ng binh, bÖnh binh v.v.v... §Òu lµ nh÷ng ®èi t­îng ®­îc h­ëng sù ®·i ngé cña Nhµ n­íc, cña x· héi, ­u ®·i x· héi tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i lµ sù bè thÝ ban ¬n, mµ nã lµ mét chÝnh s¸ch x· héi cã môc tiªu chÝnh trÞ- kinh tÕ- x· héi, gãp phÇn cñng cè thÓ chÕ chÝnh trÞ cña Nhµ n­íc tr­íc m¾t vµ l©u dµi, ®¶m b¶o sù c«ng b»ng x· héi. MÆc dï cã nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau vÒ ®èi t­îng vµ ph¹m vi, song BHXH, cøu trî x· héi vµ ­u ®·i x· héi lµ nh÷ng chÝnh s¸ch x· héi kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña mét quèc gia. Nh÷ng chÝnh s¸ch nµy lu«n bæ sung cho nhau vµ tÊt c¶ ®Òu gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi. BHXH lµ mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc do Nhµ n­íc thèng nhÊt qu¶n lý. Tõ khi BHXH xuÊt hiÖn ®Õn nay, ho¹t ®éng nµy võa mang tÝnh kinh tÕ, võa mang tÝnh céng ®ång, nh©n v¨n lín, ®iÒu nµy còng cã nghÜa lµ dï kinh tÕ cã ph¸t triÓn ®Õn møc ®ä nµo, dï cã biÕn ®éng nh­ thÕ nµo vÒ thÓ chÕ chÝnh trÞ, x· héi th× b¶n chÊt BHXH vÉn kh«ng thay ®æi, vÉn lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch quan träng cña mét quèc gia. 2. Vai trß cña BHXH. Ho¹t ®éng cña BHXH lµ ho¹t ®éng sù nghiÖp v× lîi Ých chung cña toµn x· héi, phôc vô cho mäi thµnh viªn trong x· héi, lîi nhuËn kh«ng ph¶i môc tiªu cña ho¹t ®éng BHXH. Do ®ã, BHXH cã vai trß to lín trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi cña con ng­êi, ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau: a) §èi víi ng­êi lao ®éng: B¶o hiÓm x· héi lµ mét biÖn ph¸p kinh tÕ ®Ó t¹o lËp nguån tµi chÝnh b¶o ®¶m mét phÇn tµi chÝnh nµo ®ã cho ng­êi lao ®éng khi nguån thu nhËp th«ng th­êng bÞ c¾t gi¶m, nh»m æn ®Þnh ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä khi gÆp nh÷ng rñi ro trong cuéc sèng. b) §èi víi ng­êi sö dông lao ®éng: §Ó cã ®­îc s¶n phÈm phôc vô cho cuéc sèng con ng­êi, phôc vô cho sù ph¸t triÓn cña x· héi th× cÇn ph¶i ng­êi t¹o ra s¶n phÈm vµ nhê vµo qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra ®­îc s¶n phÈm cÇn thiÕt cho con ng­êi, cho x· héi. Nh÷ng ng­êi sö dông søc lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm, ®ã chÝnh lµ nh÷ng ng­êi chñ sö dông lao ®éng. Muèn cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc ®¶m b¶o th× ng­êi chñ ph¶i cã vèn, cã c«ng nghÖ nh­ng bªn c¹nh ®ã cÇn thiÕt h¬n lµ ph¶i t¹o ®­îc mèi quan hÖ tèt víi ng­êi lao ®éng, gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thuéc ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi ng­êi lao ®éng thËt tèt ®Ó hä yªn t©m lao ®éng s¶n xuÊt vµ cã niÒm tin vµo cuéc sèng tõ ®ã hä lao ®éng s¶n xuÊt vµ cã niÒm tin vµo cuéc sèng tõ ®ã hä lao ®éng s¶n xuÊt h¨ng h¸i h¬n t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm tèt h¬n lµm cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña ng­êi chñ sö dông lao ®éng ho¹t ®éng ®¹t kÕt qu¶ cao, thu nhiÒu lîi nhuËn. Muèn vËy ng­êi chñ sö dông lao ®éng ph¶i tham gia ®ãng BHXH cho nh÷ng ng­êi lao ®éng cña m×nh ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o nh÷ng kho¶n chi tr¶ cÇn thiÕt, kÞp thêi ®Õn ng­êi lao ®éng khi hä gÆp nh÷ng rñi ro bÊt ch¾c. ViÖc tham gia ®ãng gãp BHXH cho ng­êi lao ®éng cña ng­êi chñ sö dông lao ®éng lµ gãp vµo qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ngµy cµng ph¸t triÓn h¬n, n©ng cao n¨ng xuÊt, hiÖu qu¶ lao ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp còng nh­ n©ng cao thu nhËp cho ng­êi lao ®éng vµ gãp vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Nãi c¸ch kh¸c, ngoµi tiÒn c«ng th× BHXH lµ ®éng lùc thóc ®Èy ho¹t ®éng cña ng­êi lao ®éng. ChÝnh v× vËy ng­êi sö dông lao ®éng nép BHXH kh«ng chØ cho lîi Ých cña ng­êi lao ®éng mµ cßn cho lîi Ých cña chÝnh b¶n th©n hä. c) §èi víi x· héi: Thø nhÊt, víi t­ c¸ch lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña Nhµ n­íc, BHXH sÏ "B¶o hiÓm" cho ng­êi lao ®éng, ho¹t ®éng BHXH sÏ gi¶i quyÕt nh÷ng "trôc trÆc", "rñi ro" x¶y ra ®èi víi nh÷ng ng­êi lao ®éng, gãp phÇn tÝch cùc cña m×nh vµo viÖc phôc håi n¨ng lùc lµm viÖc, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña søc lao ®éng. Sù gãp phÇn nµy t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n, ®ång thêi gãp phÇn tÝch cùc cña m×nh vµo viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. Víi sù trî gióp cña BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng khi gÆp ph¶i rñi ro b»ng c¸ch t¹o ra thu nhËp thay thÕ th× BHXH ®· gi¸n tiÕp t¸c ®éng ®Õn chÝnh s¸ch tiªu dïng quèc gia lµm t¨ng sù tiªu dïng cho x· héi. Thø hai, víi t­ c¸ch lµ quü tiÒn tÖ tËp trung, BHXH t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi hÖ thèng tµi chÝnh ng©n s¸ch Nhµ n­íc, tíi hÖ thèng tÝn dông tiÒn tÖ ng©n hµng. ChÝnh v× vËy, ®Æt ra mét yªu cÇu cho quü BHXH ph¶i tù b¶o tån vµ ph¸t triÓn quü b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, trong ®ã cã h×nh thøc ®Çu t­ ph¸t triÓn phÇn "nhµn rçi" cña quü. PhÇn nµy cã t¸c ®éng kh«ng nhá tíi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, gãp phÇn t¹o ra nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh míi, viÖc lµm míi gãp phÇn t¹o ra nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh míi, viÖc lµm míi gãp phÇn quan träng trong viÖc t¹o ra viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Tõ ®ã gãp phÇn gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp cña ®Êt n­íc, gãp phÇn t¨ng thu nhËp c¸ nh©n cho ng­êi lao ®éng nãi riªng vµ t¨ng tæng s¶n phÈm quèc néi còng nh­ tæng s¶n phÈm quèc d©n nãi chung. Thø ba, BHXH gãp phÇn vµo viÖc thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, lµ c«ng cô ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nh÷ng ng­êi tham gia BHXH. Sù ph©n phèi l¹i thu nhËp nµy ®­îc tiÕn hµnh th«ng qua hai c¸ch: Ph©n phèi l¹i theo chiÒu ngang gi÷a ng­êi khoÎ vµ ng­êi giµ, ng­êi ®ang lµm viÖc víi ng­êi nghØ h­u, ng­ê trÎ tuæi víi ng­êi lín tuæi, gi÷a nam víi n÷, ng­êi ®ang h­ëng trî cÊp víi ng­êi ch­a h­ëng trî cÊp; ph©n phèi l¹i theo chiÒu ngang lµ môc tiªu quan träng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi, gi÷a ng­êi cã thu nhËp cao vµ ng­êi cã thu nhËp thÊp. BHXH kh«ng bao hµm ý ph©n phèi b×nh qu©n, còng kh«ng hµm ý lÊy cña ng­êi giµu chia cho ng­êi nghÌo mét c¸ch vâ ®o¸n. ý t­ëng cña BHXH lµ nhiÔu ®iÒu phñ lÊy gi¸ g­¬ng, lµ ®oµn kÕt t­¬ng trî, ph¸t huy tÝnh tù th©n, sèng hoµ nhËp cã t×nh cã nghÜa gi÷a c¸c nhãm, c¸c giíi b¹n trong cïng céng ®ång víi nhau vèn lµ tiÒm lùc cña d©n téc ta ®· ®­îc lÞch sö chøng minh. Khi chÝnh s¸ch BHXH ®­îc ¸p dông ®èi víi mäi ng­êi lao ®éng sÏ t¹o ra ®­îc sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi hîp lý, cã hiÖu qu¶, t¹o ra ®­îc mét thÞ tr­êng lao ®éng n¨ng ®éng. Bëi v× ng­êi lao ®éng cã thÓ lµm viÖc ë bÊt cø ®¬n vÞ nµo, thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, mäi lo¹i h×nh së h÷u th× hä vÉn ®­îc quyÒn tham gia vµ h­ëng thô tÊt c¶ mäi chÕ ®é vÒ BHXH. ChÝnh ®iÒu ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng ®­îc tù do tho¶ thuËn vÒ ®iÒu kiÖn lµm viÖc phï hîp víi nhu cÇu, tr×nh ®é, nghÒ nghiÖp, tay nghÒ, thu nhËp víi tõng ng­êi lao ®éng. §ã lµ nh÷ng yÕu tè quan träng võa ®Ó khai th¸c, sö dông triÖt ®Ó nguån lao ®éng; võa ®Ó n©ng cao hiÖu suÊt c«ng t¸c, n¨ng suÊt lao ®éng, tiÕt kiÖm chi phÝ x· héi (vÒ ®µo t¹o, c¸c nguån lùc kh¸c...), lµm t¨ng cña c¶i, vËt chÊt vµ t¨ng tÝch luü cho nÒn kinh tÕ. Thø t­, Víi h×nh thøc "sè ®«ng bï sè Ýt", dµn tr¶i rñi ro thiÖt h¹i cña ng­êi lao ®éng theo c¶ thêi gian vµ khång gian, BHXH ®· gióp gi¶m thiÓu thiÖt h¹i cho sè ®«ng ng­êi trong x· héi, ®ång thêi lµm t¨ng kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt rñi ro. Cã thÓ nãi BHXH lµ ph­¬ng ph¸p hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n vÒ ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, gãp phÇn lµm cho s¶n xuÊt æn ®Þnh kinh tÕ chÝnh trÞ vµ x· héi æn ®Þnh vµ an toµn. BHXH ®· ph¸t huy tiÒm n¨ng cña sè ®«ng ng­êi vµ ­u ®iÓm cña nhiÒu ph­¬ng thøc ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó ®¶m b¶o an toµn ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng còng nh­ x· héi. III- Quü b¶o hiÓm x· héi. 1- Kh¸i niÖm quü B¶o hiÓm x· héi: Qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt nÒn kinh tÕ liªn tôc ®­îc diÔn ra theo xu h­íng ngµy cµng më réng vµ ph¸t triÓn nh»m ®¸p øng nhu cÇu h­ëng thô ngµy cµng t¨ng vµ phong phó cña x· héi loµi ng­êi. §Ó ®¶m b¶o cho qóa tr×nh t¸i s¶n xuÊt diÔn ra b×nh th­êng phï hîp víi quy luËt, con ng­êi cÇn nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ t¸c ®éng ®Õn toµn bé qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®ã. Trong ®ã, viÖc thùc hiÖn ph©n phèi cña c¶i x· héi (hµng hãa dÞch vô...) cho tõng nhu cÇu, môc ®Ých sö dông, h×nh thµnh nªn c¸c quü hµng ho¸,dÞch vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt tÝch luü hay tiªu dïng lµ mét trong nh÷ng néi dung ho¹t ®éng quan träng cña con ng­êi. Qu¸ tr×nh ph©n phèi ®ã lu«n vµ tr­íc hÕt ®­îc thùc hiÖn d­íi h×nh thøc gi¸ trÞ ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c quü tiÒn tÖ vµ viÖc sö dông c¸c quü tiÒn tÖ ®ã cho mét môc ®Ých nhÊt ®Þnh. Mçi mét quü tiÒn tÖ chÝnh lµ mét l­îng tµi chÝnh nhÊt ®Þnh ®­îc sö dông cho mét môc ®Ých nµo ®ã ®­îc chñ thÓ qu¶n lý (hay chñ së h÷u) x¸c ®Þnh tr­íc. Ch¼ng h¹n nh­: Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ ®­îc h×nh thµnh tõ sù ®ãng gãp cña c¸c n­íc thµnh viªn tù nguyÖn tham gia nhËp quü (®Õn nay cã kho¶ng 150 quèc gia lµ thµnh viªn cña IMF) tuú thuéc vµo tiÒm n¨ng kinh tÕ tµi chÝnh cña tõng n­íc. "Môc ®Ých cña quü tiÒn tÖ quèc tÕ lµ thóc ®Èy sù hîp t¸c vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan tiÒn tÖ vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ; gãp phÇn thiÕt lËp hÖ thèng thanh to¸n nhiÒu bªn c¨n cø theo c¸c giao dÞch ®ang tiÕn hµnh gi÷a c¸c thµnh viªn; kh¾c phôc c¸c h¹n chÕ trong chuyÓn ®æi tiÒn tÖ g©y trë ng¹i trong th­¬ng m¹i quèc tÕ; theo dâi viÖc chÊp hµnh c¸c hiÖp ®Þnh vÒ tiÒn tÖ, thóc ®Èy sù æn ®Þnh vÒ tiÒn tÖ cña c¸c n­íc thµnh viªn vay tÝn dông ng¾n h¹n nh»m lµm c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n cña hä"(6,tr614). Ng©n hµng Nhµ n­íc lµ quü tiÒn tÖ cña Nhµ n­íc. Ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®­îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ nguån tµi chÝnh nh­: ThuÕ, lÖ phÝ, lîi tøc cæ phÇn cña Nhµ n­íc, thu tiÒn b¸n hoÆc cho thuª tµi s¶n thuéc quyÒn së h÷u cña Nhµ n­íc, tiÒn thu kh¸c... Ng©n s¸ch Nhµ n­íc dïng ®Ó phôc vô cho viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng cña Nhµ n­íc... §Ó nguån lùc vËt chÊt cã thÓ ®¶m b¶o hoÆc thay thÕ thu nhËp cho ng­êi lao ®éng tham gia BHXH khi hä gÆp rñi ro lµm gi¶m, mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng hoÆc chÕt, nh»m ®¶m b¶o ®êi sèng c¬ b¶n cho b¶n th©n ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä cÇn ph¶i cã mét quü tiÒn tÖ tËp trung ®­îc h×nh thµnh tõ sù ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia BHXH- ®ã chÝnh lµ quü BHXH. Nh­ vËy cã thÓ hiÓu quü BHXH lµ mét quü tiÒn tÖ tËp trung, ®­îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia BHXH (ng­êi lao ®éng, chñ sö dông lao ®éng vµ Nhµ n­íc), sö dông ®Ó bï ®¾p, hoÆc thay thÕ thu nhËp cho ng­êi lao ®éng khi hä gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè rñi ro lµm suy gi¶m søc khoÎ, mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm, chÕt; nh»m ®¶m b¶o søc sèng c¬ b¶n cho b¶n th©n ng­êi lao ®éng vµ nh÷ng ng­êi ruét thÞt cña ng­êi lao ®éng trùc tiÕp ph¶i nu«i d­ìng, gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Quü BHXH lµ mét quü tiªu dïng ®ång thêi lµ mét quü dù phßng, nã võa mang tÝnh x· héi rÊt cao vµ lµ ®iÒu kiÖn hay c¬ së vËt chÊt quan träng ®¶m abá cho toµn bé hÖ thèng BHXH tån t¹i vµ ph¸t triÓn. C¬ së h×nh thµnh quü B¶o hiÓm x· héi: §Ó ®¶m b¶o ®­îc nhiÖm vô cña m×nh B¶o hiÓm x· héi cÇn cã mét nguån tµi chÝnh v÷ng ch¾c ®Ó ho¹t ®éng, ph©n phèi vµ sö dông. V× môc tiªu cña ho¹t ®éng cña B¶o hiÓm x· héi kh«ng ph¶i lµ lîi nhuËn mµ v× phóc lîi, quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng còng nh­ cña c¶ céng ®ång; do ®ã hÖ thèng nµy cÇn mét nguån tµi chÝnh ®ñ lín vµ v÷ng m¹nh ®Ó ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu trªn. QuyÒn lîi cña ng­êi tham gia BHXH, dï theo lo¹i ._.h×nh B¶o hiÓm x· héi b¾t buéc hay tù nguyÖn th× trong tr­êng hîp gÆp mét lo¹i rñi ro ngÉu nhiªn x¸c ®Þnh nh­ èm ®au, tai n¹n, tuæi giµ ... cÇn ®­îc c¬ quan BHXH trî cÊp kÞp thêi, nh»m bï ®¾p mét phÇn thu nhËp bÞ suy gi¶m hoÆc mÊt ®i. NhiÖm vô cña c¬ quan B¶o hiÓm x· héi lµ ph¶i cã nguån tµi chÝnh ®Ó s½n sµng ®¸p øng nhu cÇu ®ã cña mäi ng­êi lao ®éng ®­îc b¶o hiÓm. Nguån tµi chÝnh cña BHXH cßn ph¶i ®ñ trang tr¶i chi phÝ qu¶n lý cña bé m¸y (hÖ thèng BHXH) tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng. Do ®ã cÇn cã mét nguån quü dù phßng nh÷ng rñi ro trong t­¬ng lai x¶y ra ®èi víi ng­êi lao ®éng vµ ®Ó chi cho c«ng t¸c qu¶n lý. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, tr¸ch nhiÖm tham gia ®ãng gãp B¶o hiÓm x· héi dùa trªn mèi quan hÖ lao ®éng. Sù ®ãng gãp ®­îc ph©n chia cho c¶ ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng. Kh¸c víi B¶o hiÓm th­¬ng m¹i, ®©y kh«ng ph¶i lµ ph©n chia rñi ro mµ cßn lµ vÊn ®Ò lîi Ých cña c¶ hai phÝa. VÒ phÝa ng­êi sö dông lao ®éng, sù ®ãng gãp mét phÇn b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi lao ®éng sÏ tr¸nh nh÷ng rñi ro x¶y ra ®èi víi b¶n th©n, biÓu hiÖn mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a nghÜa vô vµ quyÒn cña mçi c¸ nh©n. Do vËy thùc chÊt cña mèi quan hÖ gi÷a hai chñ thÓ trong mèi quan hÖ B¶o hiÓm x· héi lµ mèi quan hÖ vÒ lîi Ých Nguån tµi chÝnh h×nh thanhf quü B¶o hiÓm x· héi ngoµi tham gia ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng vµ ng­êi chñ sö dông lao ®éng cßn cã sù tham gia ®ãng gãp cña Nhµ n­íc. Sù ®ãng gãp cña Nhµ n­íc rÊt quan träng ë chç, mét mÆt lµ ®Ó hç trî cho quü BHXH trong thêi ®iÓm ban ®Çu, mÆt kh¸c sù tham gia cña Nhµ n­íc sÏ trë thµnh mét chç dùa ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña quü BHXH ®­îc ch¾c ch¾n vµ æn ®Þnh. §iÒu nµy ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Nguån h×nh thµnh quü B¶o hiÓm x· héi ngoµi sù ®ãng gãp cña c¸c bªn, cßn ph¶i kÓ ®Õn mét sè nguån kh¸c nh­ l·i suÊt cña b¶n th©n quü BHXH trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. §iÒu 149 cña bé luËt lao ®éng n­íc ta ®· quy ®Þnh râ c¬ chÕ t¹o nguån cña quü BHXH gåm: ng­êi sö dông lao ®éng ®ãng b»ng 15% so víi tæng quü tiÒn l­¬ng, trong ®ã 10% cho chÕ ®é h­u trÝ tö tuÊt vµ 5% cho c¸c chÕ ®é kh¸c; ng­êi lao ®éng ®ãng 5% tiÒn l­¬ng cña b¶n th©n ®Ó chi c¸c chÕ ®é h­u trÝ tö tuÊt; Nhµ n­íc ®ãng gãp vµ hç trî thªm ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng. Ngoµi ra thùc hiÖn c¸c nguån kh¸c nh­: l·i ®Çu t­, c¬ quan kh¸c biÕu tÆng... Nh­ vËy sù tham gia ®ãng gãp cña Nhµ n­íc trªn hai mÆt, mét mÆt lµ nghÜa vô ®ãng ®Ó thùc hiÖn c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi ®èi víi ®éi ngò c«ng chøc, mÆt kh¸c lµ ®Ó hç trî cho quü B¶o hiÓm x· héi. Quü BHXH h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng ®· t¹o ra kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt nh÷ng rñi ro cña tÊt c¶ nh÷ng ng­êi tham gia víi tæng dù tr÷ Ýt nhÊt, gióp cho viÖc dµn tr¶i rñi ro ®­îc thùc hiÖn theo c¶ hai chiÒu kh«ng gian vµ thêi gian, ®ång thêi gióp gi¶m tèi thiÓu thiÖt h¹i kinh tÕ cho ng­êi sö dông lao ®éng, tiÕt kiÖm chi cho c¶ ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ ng©n s¸ch gia ®×nh. Nguån h×nh thµnh quü BHXH vµ môc ®Ých sö dông quü ®­îc thÓ hiÖn nh­ sau: 2. Nguån h×nh thµnh quü B¶o hiÓm x· héi. PhÇn lín c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu lËp quü tµi chÝnh B¶o hiÓm x· héi tõ sù ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng, chñ sö dông lao ®éng vµ Nhµ n­íc. Tuy nhiªn, mçi n­íc quy ®Þnh tû lÖ huy ®éng (®ãng gãp) kh¸c nhau. Mét sè n­íc quy ®Þnh ng­êi chñ sö dông lao ®éng chÞu toµn bé chi phÝ cho chÕ ®é tai n¹n lao ®éng, ChÝnh phñ chi phÝ y tÕ vµ trî cÊp gia ®×nh, cßn c¸c chÕ ®é kh¸c ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng cïng chÞu tr¸ch nhiÖm. Mét sè n­íc quy ®Þnh, chÝnh phñ chØ bï phÇn thiÕu cho quü B¶o hiÓm x· héi hoÆc chi tr¶ toµn bé chi phÝ qu¶n lý B¶o hiÓm x· héi. ë n­íc ta, tho¹t ®Çu cã lÖ ®ãng gãp phÝ B¶o hiÓm x· héi cña ng­êi ®­îc h­ëng B¶o hiÓm x· héi, Nhµ n­íc hç trî tµi chÝnh víi t­ c¸ch lµ ng­êi sö dông lao ®éng cña c«ng chøc, ®ång thêi víi t­ c¸ch lµ ng­êi qu¶n lý x· héi. Tõ n¨m 1961 (theo ®iÒu lÖ t¹m thêi vÒ c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc Nhµ n­íc) ®Õn 6/1986, quü B¶o hiÓm x· héi chØ ®­îc h×nh thµnh tõ hai nguån: c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt vËt chÊt ®ãng gãp 4,7% so víi quü l­¬ng cña xÝ nghiÖp, cßn l¹i do ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®µi thä. Thùc chÊt kh«ng tån t¹i quü B¶o hiÓm x· héi ®éc lËp. Theo c¬ chÕ míi theo ®iÒu lÖ BHXH ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 12/CP ngµy 26/1/1995 vµ theo ®iÒu lÖ ®èi víi sü quan, qu©n nh©n chuyªn nghiÖp, h¹ sü quan, binh sü qu©n ®éi nh©n d©n vµ c«ng an nh©n d©n ban hµnh kÌm nghÞ ®Þnh sè 45/CP ngµy 15/7/1995 cña ChÝnh phñ; quü B¶o hiÓm x· héi lµ quü tµi chÝnh ®éc lËp (lo¹i h×nh B¶o hiÓm b¾t buéc) n»m ngoµi ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån sau: Mét lµ: Sù ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng. §©y lµ nguån tµi chÝnh quan träng ®Ó h×nh thµnh quü BHXH, Nhµ n­íc quy ®Þnh mäi ng­êi lao ®éng khi tham gia BHXH ®Òu ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®ãng gãp mét phÇn thu nhËp cña m×nh vµo quü BHXH, ®©y chÝnh lµ sù "tiªts kiÖm b¾t buéc" cña mäi ng­êi lao ®éng khi hä cßn cã kh¶ n¨ng lao ®éng, cßn cã thu nhËp ®Ó bï ®¾p cho chÝnh m×nh khi gÆp rñi ro lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm t¹m thêi hoÆc chÕt. Hai lµ: Sù ®ãng gãp cña ng­êi sö dông lao ®éng. Nhµ n­íc quy ®Þnh mäi ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®ãng gãp h×nh thµnh quü BHXH, ®Ó ®¶m b¶o ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä khi ng­êi lao ®éng h­ëng quyÒn lîi BHXH do ph¸p luËt quy ®Þnh. Ba lµ: Nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ chñ sö dông lao ®éng cña mäi ng­êi lao ®éng, lµ ng­êi nhËn tr¸ch nhiÖm vÒ tæ chøc, ®¶m b¶o toµn bé ®êi sèng x· héi cña ®Êt n­íc. ChÝnh v× vËy, trong tr­êng hîp quü BHXH kh«ng cã ®ñ nguån lùc tµi chÝnh ®Ó ®¶m b¶o cuéc sèng cho ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä th× Nhµ n­íc ph¶i hç trî (hoÆc ®ãng gãp theo luËt ®Þnh). Bèn lµ: Nguån l·i tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH. Quü BHXH t¹m thêi nhµn rçi sÏ tham gia ho¹t ®éng ®Çu t­. §©y lµ mét nguån vèn trong n­íc rÊt quan träng ®Ó tham gia ®Çu t­, mét mÆt ®Ó gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt nø¬c; mÆt kh¸c ®Ó b¶o toµn quü (tr¸nh mÊt gi¸) vµ t¨ng tr­ëng quü gãp phÇn lµm cho nguån lùc quü ngµy cµng lín, ®¶m b¶o mäi nhu cÇu chi BHXH cho ng­êi ®­îc h­ëng chÕ ®é BHXH. N¨m lµ: C¸c nguån tµi chÝnh kh¸c nh­ tµi trî, viÖn trî... Tõ sù t×m hiÓu c¸c nguån h×nh thµnh quü BHXH, nÕu xÐt trªn gãc ®é ph©n phèi c¸c nguån lùc tµi chÝnh cña toµn bé nÒn kinh tÕ th× thÊy r»ng quü BHXH ®­îc h×nh thµnh tõ kÕt qu¶ cña c¸c qu¸ tr×nh ph©n phèi lÇn ®Çu vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n. §©y lµ mét ®Æc ®iÓm ®Æc thï cña quü BHXH so víi nh÷ng quü tiÒn tÖ kh¸c trong hÖ thèng tµi chÝnh quèc gia. 3- Môc ®Ých sö dông quü B¶o hiÓm x· héi. Môc ®Ých sö dông quü B¶o hiÓm x· héi lµ: Tr­íc hÕt quü B¶o hiÓm x· héi ®­îc sö dông vµo viÖc chi tr¶ vµ trî cÊp cho c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi. Nguån tµi chÝnh nµy chiÕm ®¹i bé phËn trong viÖc sö dông quü BHXH. C¸c chÕ ®é BHXH ®­îc ¸p dông ®èi víi ng­êi lao ®éng nhiÒu hay Ýt, møc ®é thô h­ëng cña tõng lo¹i chÕ ®é cao hay thÊp phô thuéc vµo chÝnh s¸ch BHXH do mçi Nhµ n­íc quy ®Þnh b»ng ph¸p luËt. Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) ban hµnh c«ng ­íc sè 102 ngµy 4/6/1952 vÒ quy ph¹m tèi thiÓu vÒ an toµn x· héi, trong ®ã quy ®Þnh chÕ ®é trî cÊp ®ã lµ: ch¨m sãc y tÕ; trî cÊp èm ®au; trî cÊp thÊt nghiÖp; trî cÊp tuæi giµ (h­u bæng); trî cÊp trong tr­êng hîp tai n¹n lao ®éng hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp; trî cÊp gia ®×nh; trî cÊp thai s¶n; trî cÊp tµn tËt vµ trî cÊp tiÒn tuÊt. §èi víi n­íc ta hiÖn nay ®ang ¸p dông c¸c lo¹i chÕ ®é sau: - ChÕ ®é trî cÊp èm ®au. - ChÕ ®é trî cÊp thai s¶n. - ChÕ ®é trî cÊp TNL§, BNN. - ChÕ ®é h­u trÝ. - ChÕ ®é tö tuÊt. - ChÕ ®é nghØ d­ìng søc, phôc håi søc khoÎ. HÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH nãi trªn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau: + C¸c chÕ ®é ®­îc x©y dùng theo luËt ph¸p mçi n­íc. + HÖ thèng c¸c chÕ ®é mang tÝnh chÊt chia sÎ rñi ro, chia sÎ tµi chÝnh. + Mçi chÕ ®é ®­îc chi tr¶ ®Òu c¨n cø chñ yÕu vµo møc ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia BHXH. + PhÇn lín c¸c chÕ ®é lµ chi tr¶ ®Þnh kú. + §ång tiÒn ®­îc sö dông lµm ph­¬ng tiÖn chi tr¶ vµ thanh quyÕt to¸n. + Chi tr¶ BHXH nh­ lµ quyÒn lîi cña mçi chÕ ®é BHXH. + Møc chi tr¶ cßn phô thuéc vµo quü dù tr÷. NÕu quü dù tr÷ ®­îc ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ vµ an toµn th× møc chi tr¶ sÏ cao vµ æn ®Þnh. + C¸c chÕ ®é BHXH cÇn ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh ®Þnh kú ®Ó ph¶n ¸nh hÕt sù thay ®æi cña ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi. Ngoµi ra, c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi ®­îc x©y dùng cßn c¨n cø theo mét lo¹t c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn toµn bé hÖ thèng c¸c chÕ ®é còng nh­ tõng chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi cô thÓ nh­ ®Æc ®iÓm ®Þa lý cña tõng vïng, c¬ së sinh häc, giíi tÝnh, m«i tr­êng lao ®éng... Møc trî cÊp cña c¸c chÕ ®é nµy sÏ phô thuéc vµo kh¶ n¨ng thanh to¸n chung cña tõng quü tµi chÝnh B¶o hiÓm x· héi; møc sèng chung cña c¸c tÇng líp d©n c­ vµ ng­êi lao ®éng; phô thuéc vµo quy ®Þnh cña tõng n­íc... Nh­ng vÒ nguyªn t¾c, møc trî cÊp nµy kh«ng cao h¬n møc tiÒn l­¬ng hoÆc tiÒn c«ng khi ng­êi lao ®éng ®ang lµm viÖc vµ nã chØ b»ng mét tû lÖ phÇn tr¨m nhÊt ®Þnh so víi møc tiÒn l­¬ng hay tiÒn c«ng cña ng­êi lao ®éng. Tuy nhiªn, ®Ó gi¶m chi cho quü B¶o hiÓm x· héi th× mét sè n­íc ®· kh«ng quy ®Þnh trî cÊp B¶o hiÓm x· héi b»ng tû lÖ phÇn tr¨m so víi tiÒn l­¬ng hay tiÒn c«ng mµ tr¶ ngay mét lÇn khi nghØ h­u hoÆc suèt thêi gian lao ®éng ®ãng B¶o hiÓm x· héi theo tû lÖ phÇn tr¨m cña mét møc thu nhËp nhÊt ®Þnh vµ h­ëng còng theo tû lÖ phÇn tr¨m cña møc quy ®Þnh ®ã. Qu¸ tr×nh sö dông quü ®Ó chi tr¶ c¸c chÕ ®é trªn ®­îc chia lµm 2 phÇn: - PhÇn thùc hiÖn chÕ ®é h­u trÝ mang tÝnh chÊt båi hoµn. Møc ®é båi hoµn phô thuéc vµo møc ®ãng gãp cña quü B¶o hiÓm x· héi. - PhÇn thùc hiÖn chÕ ®é h­u trÝ mang tÝnh chÊt båi hoµn, võa mang tÝnh chÊt kh«ng båi hoµn. NghÜa lµ khi ng­êi lao ®éng ®ang trong qu¸ tr×nh lao ®éng kh«ng bÞ èm ®au, tai n¹n... th× kh«ng ®­îc båi hoµn; khi bÞ èm ®au, tai n¹n... th× ®­îc båi hoµn. Møc båi hoµn phô thuéc vµo møc ®é th­¬ng tæn, kh¶ n¨ng lao ®éng cña ng­êi lao ®éng sau khi gÆp rñi ro. Cã thÓ nãi th«ng qua viÖc b¾t buéc c¸c bªn tham gia B¶o hiÓm x· héi ph¶i ®ãng phÝ, t¹o lËp quü B¶o hiÓm x· héi, B¶o hiÓm x· héi ®· thùc hiÖn sù ph©n phèi l¹i thu nhËp. ViÖc ph©n phèi l¹i thu nhËp trong B¶o hiÓm x· héi ®­îc thùc hiÖn theo chiÒu ngang vµ chiÒu däc: - Ph©n phèi l¹i thu nhËp theo chiÒu ngang ®­îc thùc hiÖn gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng trÎ khoÎ vµ nh÷ng ng­êi giµ, èm ®au, gi÷a nh÷ng ng­êi ®ang lµm viÖc vµ nh÷ng ng­êi vÒ h­u... , gi÷a mét bªn lµ nh÷ng ng­êi th­êng xuyªn ®ãng phÝ B¶o hiÓm x· héi nh­ng ch­a gÆp "rñi ro x· héi" nªn ch­a ®­îc h­ëng trî cÊp vµ mét bªn lµ nh÷ng ng­êi tham gia ®ãng phÝ nh­ng gÆp ph¶i rñi ro nªn ®­îc quü B¶o hiÓm x· héi trî cÊp. - Ph©n phèi l¹i thu nhËp theo chiÒu däc ®­îc thùc hiÖn ë gi÷a nh÷ng ng­êi cã thu nhËp cao vµ nh÷ng ng­êi cã thu nhËp thʬ, ë nhiÒu n­íc quy ®Þnh ng­êi cã thu nhËp cao ®ãng phÝ B¶o hiÓm x· héi cao h¬n ng­êi lao ®éng. Nh­ng khi vÒ h­u, mäi ng­êi ®Òu nhËn ®­îc mét møc c¬ b¶n nh­ nhau: ë mét sè n­íc,sù ph©n phèi l¹i chiÒu däc cßn mê nh¹t (nh­ ë ViÖt Nam) bëi tû lÖ ®ãng, møc ®ãng phÝ B¶o hiÓm x· h«Þi cßn t­¬ng ®èi ®ång ®Òu. Ngoµi viÖc chi tr¶ trî cÊp theo c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi, quü b¶o hiÓm x· héi cßn ®­îc sö dông cho chi phÝ qu¶n lý nh­: tiÒn l­¬ng cho nh÷ng ng­êi lµm viÖc trong hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi; khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, v¨n phßng phÈm vµ mét sè kho¶n chi kh¸c ... PhÇn quü nhµn rçi ph¶i ®­îc ®em ®Çu t­ sinh lêi. Qu¸ tr×nh ®Çu t­ quü B¶o hiÓm x· héi ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c: An toµn, cã lîi nhuËn, cã kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ ®¶m b¶o lîi Ých kinh tÕ- x· héi, gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ an toµn x· héi. ch­¬ng II thùc tr¹ng c«ng t¸c thu – chi quü bhxh ë thµnh phè viÖt tr× - phó thä I. Mét vµi nÐt vÒ BHXH thµnh phè ViÖt Tr× - Phó Thä 1.Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña BHXH thµnh phè ViÖt Tr× Ngµy 06/01/1995 chÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh 12/CP vÒ ®iÒu lÖ B¶o hiÓm x· héi nh»m h­íng dÉn thi hµnh c¸c chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi ®· ®­îc quy ®Þnh trong bé luËt lao ®éng. HÖ thèng B¶o hiÓm x· héi ®­îc thiÕt lËp tõ TW tíi ®Þa ph­¬ng. B¶o hiÓm x· héi tØnh Phó Thä ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së hîp nhÊt c«ng t¸c B¶o hiÓm x· héi cña së Lao ®éng – Th­¬ng binh & x· héi vµ liªn ®oµn lao ®éng tØnh. Tõ ®ã B¶o hiÓm x· héi thµnh phè vµ c¸c huyÖn trùc thuéc tØnh ®­îc thµnh lËp. B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× lµ ®¬n vÞ trùc thuéc B¶o hiÓm x· héi tØnh Phó Thä, n»m trong hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam vµ chÞu sù qu¶n lý cña ph¸p luËt. Nh­ vËy B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× còng nh­ B¶o hiÓm x· héi c¸c huyÖn kh¸c ®Òu lµ nh÷ng ®¬n vÞ trùc thuéc nhá nhÊt cña hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam, ho¹t ®éng d­íi sù h­íng dÉn vµ chØ ®¹o trùc tiÕp tõ B¶o hiÓm x· héi tØnh Phó Thä. V× lµ mét thµnh phè c«ng nghiÖp ®­îc thµnh lËp ngµy 04 th¸ng 06 n¨m 1962. ViÖt Tr× cã diÖn tÝch 65,12 Km², víi 2/3 d©n c­ lµ d©n thµnh thÞ, gåm 17 ph­êng, x· lµ ®¬n vÞ hµnh chÝnh cÊp c¬ së trùc thuéc. Ngoµi ra, ViÖt Tr× cßn lµ trung t©m Kinh tÕ – ChÝnh trÞ – V¨n ho¸ cña tØnh Phó Thä. Ngµy 01/01/05 thµnh phè ViÖt Tr× ®­îc c«ng nhËn lµ ®« thÞ lo¹i II. §ã võa lµ vinh dù vµ còng lµ tr¸ch nhiÖm rÊt lín ®èi víi ng­êi d©n thµnh phè ViÖt Tr×. Thµnh phè ViÖt Tr× cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh, trªn ®Þa bµn tËp trung nhiÒu nhµ m¸y, xÝ nghiÖp thuéc c«ng nghiÖp dÖt may, thùc phÈm, c¬ khÝ, x©y dùng ...Ngoµi ra, c¸c c¬ së c«ng nghiÖp nhá vµ thñ c«ng nghiÖp còng nh­ th­¬ng m¹i, dÞch vô còng ®­îc ph¸t triÓn m¹nh, cã kh¶ n¨ng thu hót réng r·i lao ®éng. HiÖn nay, trªn ®Þa bµn thµnh phè cã hµng ngh×n ®¬n vÞ thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau: Nhµ n­íc, tËp thÓ, t­ nh©n, xÝ nghiÖp liªn doanh víi n­íc ngoµi...®ang ho¹t ®éng trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp, x©y dùng, vËn t¶i, tµi chÝnh, tÝn dông, th­¬ng mai – dÞch vô...gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo ng©n s¸ch cña tØnh, gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm cho sè ®«ng lao ®éng. Víi nguån lao ®éng dåi dµo, vÊn ®Ò ®­îc ®Æt ra ë ®©y lµ lµm thÕ nµo ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng hiÖn nay ®ang lµm viÖc trªn ®Þa bµn thµnh phè th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi . Theo sè liÖu tæng hîp gÇn ®©y nhÊt cña B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr×(th¸ng 12/04) th× sè lao ®éng ®· tham gia ®ãng B¶o hiÓm x· héi lµ 20.894 ng­êi. Sè ng­êi ®ang h­ëng c¸c chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi lµ 16.191 ng­êi. §©y lµ ®¬n vÞ cã sè ng­êi h­ëng c¸c chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi ®«ng nhÊt trong c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc tØnh Phó Thä. Hµng n¨m, ®èi t­îng vÒ h­u, mÊt søc lao ®éng ...ë thµnh phè t¨ng rÊt nhanh. Trong nh÷ng n¨m qua, B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× ®· tõng b­íc ph¸t triÓn, më réng ®èi t­îng tham gia B¶o hiÓm x· héi vµ thùc hiÖn chi tr¶ theo ®óng quy ®Þnh, chñ tr­¬ng ®­êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. 2. C¬ cÊu tæ chøc cña B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× Th¸ng 10/1995, B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× ®i vµo ho¹t ®éng ®éc lËp víi sè biªn chÕ lµ 15 ng­êi. Do míi thµnh lËp nªn c¸c c¸n bé ph¶i lµm mét khèi l­îng céng viÖc lín, h¬n n÷a c¬ së vËt chÊt l¹i thiÕu thèn, ®éi ngò c¸n bé ch­a cã kinh nghiÖm...nªn c«ng viÖc gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. Nh­ng víi nhËn thøc B¶o hiÓm x· héi lµ chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, liªn quan ®Õn mét sè l­îng lín lao ®éng trong x· héi nªn B¶o hiÓm x· héi thµnh phè lu«n phÊn ®Êu lµm tèt nhiÖm vô, t¹o sù tin t­ëng cho nh÷ng ng­êi tham gia B¶o hiÓm x· héi. Trong suèt h¬n 9 n¨m qua mäi ng­êi trong c¬ quan ®· ®oµn kÕt, nç lùc cè g¾ng ®Ó v­ît qua nh÷ng khã kh¨n, v­íng m¾c ®Ó dÇn tõng b­íc æn ®Þnh c«ng viÖc. §éi ngò c¸n bé nh©n viªn dÇn ®­îc t¨ng c­êng. Hiªn nay, sè c¸n bé c«ng nh©n viªn t¹i ®©y lµ 15 ng­êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n v÷ng vµng, c¸n bé nßng cèt cã ®Çy ®ñ phÈm chÊt vµ n¨ng lùc, t©n t©m víi c«ng viÖc. Víi 15 c¸n bé, B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× chia thµnh ba bé phËn cã chøc n¨ng, nhiÖm vô riªng biÖt: bé phËn Thu, bé phËn Chi vµ bé phËn ChÝnh s¸ch. C¶ ba bé phËn nµy ®Òu ®­îc ®Æt d­íi sù l·nh ®¹o trùc tiÕp cña gi¸m ®èc vµ phã gi¸m ®èc. Sù ph©n chia vÒ c«ng viÖc ®­îc thÓ hiÖn theo s¬ ®å sau: S¬ ®å c¬ cÊu tæ chøc cña B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× Gi¸m ®èc P.gi¸m ®èc Bé phËn chÝnh s¸ch Bé phËn thu Bé phËn chi Trong ®ã: ٭ Bé phËn chÝnh s¸ch ( bao gåm 1 ng­êi) NhiÖm vô chÝnh s¸ch cña c¸n bé, nh©n viªn ë bé phËn nµy lµ gi¶i thÝch, h­íng dÉn, gi¶i quyÕt mäi vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi ®· ban hµnh trong ®iÒu lÖ B¶o hiÓm x· héi cho c¸c ®èi t­îng tham gia B¶o hiÓm x· héi . Cô thÓ, bé phËn nµy gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô sau: Gi¶i ®¸p nh÷ng th¾c m¾c vÒ thñ tôc ®Ó lµm c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch. Gi¶i quyÕt kÞp thêi mäi vÊn ®Ò vÒ chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi cho ®èi t­îng h­u trÝ (hoÆc MSL§) trªn toµn ®Þa bµn thµnh phè: CÊp l¹i sæ lÜnh tiÒn, theo dâi c¸c ®èi t­îng chuyÓn ®Õn, chuyÓn ®i, cÊp giÊy x¸c nhËn thêi gian c«ng t¸c thùc tÕ, gi¶i quyÕt c¸c chÕ ®é tuÊt... Thèng kª, l­u tr÷ tµi liÖu hå s¬ theo yªu cÇu nghiÖp vô, ®¶m b¶o khi cÇn cã thÓ lÊy dÔ dµng. §Ò xuÊt nhøng ý kiÕn víi l·nh ®¹o ®Ó kh¾c phôc nh÷ng lÖch l¹c trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt hå s¬, tµi liÖu mét c¸ch khoa häc. Qu¶n lý con dÊu cña c¬ quan vµ mét sè c«ng viÖc kh¸c nh­: C«ng t¸c giao dÞch, t¹p vô gãp phÇn phôc vô cho c«ng t¸c nghiÖp vô. Nãi tãm l¹i, bé phËn chÝnh s¸ch lµ trung t©m gi¶i ®¸p nh÷ng th¾c m¾c vÒ thñ tôc, chÕ ®é chÝnh s¸ch nªn ®ßi hái c¸n bé B¶o hiÓm x· héi thuéc bé phËn nµy ph¶i cã hiÓu biÕt cÆn kÏ vÒ c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch cã th¸i ®é nhÑ nhµng, cëi më, tËn t×nh khi tiÕp xóc víi kh¸ch ®Õn lµm thñ tôc. Ph¶i hiÓu ®­îc t©m lý cña kh¸ch ®Ó c«ng viÖc gi¶i quyÕt nhanh nhÊt. Nh­ ®èi t­îng vÒ h­u th­êng lµ ®èi t­îng ®· cao tuæi nªn cã thÓ khã tÝnh do ®ã nªn ©n cÇn niÒm në khi kiÓm tra xem giÊy tê cã hîp lÖ, cã ch÷ ký cña thñ tr­ëng c¬ quan th× nhanh chãng ®ãng dÊu, kh«ng g©y phiÒn hµ nh­ mét sè c¬ quan kh¸c ®Ó mäi ng­êi ®Õn lµm viÖc t¹i ®©y ®Òu c¶m thÊy tho¶i m¸i, yªn t©m. ٭ Bé phËn thu ( bao gåm 8 ng­êi) ë B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× phô tr¸ch bé phËn thu lµ Phã Gi¸m ®èc. Thu B¶o hiÓm x· héi lµ mét nhiÖm vô quan träng vµ lµ träng t©m cña nghµnh. Víi ph­¬ng ch©m thu ®óng, ®ñ kÞp thêi c¸c c¸n bé ë bé phËn thu B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× ph¶i lu«n nâ lùc cè g¾ng. NhiÖm vô chÝnh cña c¸c c¸n bé ë bé phËn thu t¹i B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt tr× lµ thu vµ ®èc thu B¶o hiÓm x· héi ®èi víi c¸c ®¬n vÞ trªn ®Þa bµn thµnh phè ViÖt Tr×. MÆt kh¸c, c¸n bé thu ph¶i lu«n b¸m s¸t c¬ së, kÞp thêi th¸o gì khã kh¨n trong c«ng t¸c thu B¶o hiÓm x· héi. Hµng th¸ng, hµng quý c¸n bé thu sÏ c¨n cø vµo danh s¸ch cña ®¬n vÞ c¬ së th«ng qua ®¹i diÖn cña c¬ quan. Hµng tuÇn, c¸n bé thu th­êng xuyªn xuèng c¬ së ®Ó lµm nhiÖm vô ®èi chiÕu, x¸c nhËn sè ®· thu B¶o hiÓm x· héi bao gåm kiÓm tra tiÒn l­¬ng, ®ãng B¶o hiÓm x· héi. Ngoµi ra, bé phËn thu cßn cã nhiÖm vô më réng thu B¶o hiÓm x· héi ®èi víi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. ë ®©y, viÖc lu«n thu nép B¶o hiÓm x· héi kÞp thêi ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cho B¶o hiÓm x· héi tØnh Phó Thä gi¶i quyÕt nhanh chãng c«ng viÖc chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng. Do ®Æc ®iÓm cña thµnh phè ViÖt Tr× lµ cã nhiÒu ph­êng (17 ph­êng), nhiÒu ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh nªn mçi c¸n bé thu ®­îc giao qu¶n lý mét sè ph­êng vµ c¸c c¬ quan xÝ nghiÖp ®ãng trªn ®Þa bµn ph­êng víi mét sè l­îng kh¸ lín. C¬ quan chØ tiÕp kh¸ch vµo c¸c ngµy thø 2,4,6 hµng tuÇn. C¸c ngµy cßn l¹i c¸n bé ®i xuèng c¬ së ®Ó ®èi chiÕu nh­: duyÖt tê khai, cÊp sæ B¶o hiÓm x· héi hoÆc thanh to¸n c¸c chÕ ®é èm ®au, thai s¶n. ٭ Bé phËn chi (gåm 3 ng­êi) Phô tr¸ch bé phËn chi lµ gi¸m ®èc thñ tr­ëng c¬ quan, nhiÖm vô chÝnh cña bé phËn chi lµ chi tr¶ c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi. Cô thÓ nh­ sau: Tæ chøc chi tr¶ 5 chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi theo ph©n cÊp qu¶n lý §èi chiÕu chøng tõ nghØ èm, nghØ thai s¶n ®Ó thùc hiÖn chi tr¶ trî cÊp èm ®au, thai s¶n cho c¸c ®èi t­îng ®ang ®ãng B¶o hiÓm x· héi. Të chøc kiÓm tra, xÐt duyÖt quyÕt to¸n chi tr¶ B¶o hiÓm x· héi quý, n¨m trªn ®Þa bµn thµnh phè. Phèi hîp víi chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, c¸c ban nghµnh ®¹i diÖn chi tr¶, qu¶n lý ®èi t­îng biÕn ®éng trªn ®Þa bµn, lËp danh s¸ch chi tr¶ l­¬ng h­u vµ trî cÊp B¶o hiÓm x· héi theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. TiÕp nhËn, b¸o c¸o kÞp thêi víi B¶o hiÓm x· héi tØnh c¸c tr­êng hîp h­ëng l¹i trî cÊp B¶o hiÓm x· héi hoÆc ®iÒu chØnh l­¬ng h­u. KiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc chi tr¶ l­¬ng h­u vµ trî cÊp cho c¸c lo¹i ®èi t­îng, ®¶m b¶o tËn tay, ®óng kú, ®ñ sè vµ ng¨n chÆn nh÷ng thiÕu sãt trong c«ng viªc. Cuèi th¸ng ph¶i kho¸ sæ vµ lµm b¸o c¸o kÕt qu¶ thu, chi trong th¸ng. Hµng th¸ng, quý, n¨m ph¶i lµm b¸o c¸o tæng hîp quyÕt to¸n ®Ó göi lªn c¬ quan cÊp trªn theo ®óng quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. Chi tr¶ B¶o hiÓm x· héi lµ mét nhiÖm vô quan träng, cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng hµng ngµy cña ng­êi lao ®éng ®ang ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi trong thµnh phè. Do ®ã, ®ßi hái c¸n bé chi ph¶i thµnh th¹o nghiÖp vô kÕ to¸n, tÝnh to¸n nhanh, chÝnh x¸c, phôc vô c¸c ®èi t­îng ®Õn lÜnh l­¬ng nhiÖt t×nh, chu ®¸o. §Ó c«ng t¸c chi tr¶ thùc hiÖn ®óng ng­êi, ®óng ®èi t­îng, ®óng chÝnh s¸ch gãp phÇn ®¶m b¶o c«ng b»ng XH trong c«ng cuéc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. C¶ ba bé phËn thu, chi, chÝnh s¸ch ®Òu ®Æt d­íi sù l·h ®¹o cña c¸n bé qu¶n lý. §ã lµ Gi¸m ®èc vµ phã Gi¸m ®èc, c¸n bé qu¶n lý cã vai trß trùc tiÕp trong chØ ®¹o, ph©n c«ng c«ng t¸c cho c¸n bé c«ng nh©n viªn trong c¬ quan. TÊt c¶ c¸c giÊy tê ®Òu ®Òu cã dÊu x¸c nhËn cña B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ®Òu ph¶i th«ng qua gi¸m ®èc hoÆc phã gi¸m ®èc c¬ quan xÐt duyÖt, ký tªn sau ®ã míi ®ãng dÊu. ٭ Chøc n¨ng vµ nhiÖm vô chñ yÕu cña ®¬n vÞ B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt tr× lµ c¬ quan trùc thuéc B¶o hiÓm x· héi tØnh Phó Thä. Do vËy, ph¶i thùc hiÖn nhiÖm vô do B¶o hiÓm x· héi tØnh giao cho: H­íng dÉn theo dâi, ®«n ®èc c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ ®ãng trªn ®Þa bµn thµnh phè, lËp danh s¸ch lao ®éng thuéc diÖn ¸p dông lo¹i h×nh b¾t buéc ®Ó thùc hiÖn ®ãng B¶o hiÓm x· héi theo luËt ®Þnh. Theo dâi thu, ®èc thu c¸c ®¬n vÞ c¬ së ®ãng B¶o hiÓm x· héi 20% so víi tæng quü tiÒn l­¬ng. Tæ chøc triÓn khai thùc hiÖn trî cÊp èm ®au, thai s¶n, TNL§-BNN theo ®iÒu lÖ B¶o hiÓm x· héi quy ®Þnh. Tæ chøc theo dâi biÕn ®éng vÒ lao ®éng vµ tr¶ l­¬ng trong c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ. TiÕp nhËn c¸c ®¬n vÞ c¬ së trong quËn ®Õn ®¨ng ký ®ãng B¶o hiÓm x· héi. Tæ chøc viÖc chi tr¶ l­¬ng h­u vµ trî cÊp B¶o hiÓm x· héi. Thùc hiÖn chÕ ®é tö tuÊt ®èi víi nh÷ng ng­êi h­u trÝ vµ trî cÊp theo quy ®Þnh. Thùc hiÖn ®iÒu chØnh l­¬ng h­u vµ trî cÊp theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc vµ h­íng dÉn cña B¶o hiÓm x· héi tØnh Phó Thä. TiÕp nhËn vµ b¸o c¸o kÞp thêi víi B¶o hiÓm x· héi tØnh c¸c tr­êng hîp h­ëng l¹i trî cÊp B¶o hiÓm x· héi hoÆc ®iÒu chØnh l­¬ng h­u. LËp dù to¸n vµ quyÕt to¸n tµi chÝnh theo quy ®Þnh cña tµi chÝnh Nhµ n­íc. Qu¶n lý l­u tr÷ vµ khai th¸c danh s¸ch ®ãng B¶o hiÓm x· héi, hå s¬ h­ëng B¶o hiÓm x· héi. Thanh tra x¸c minh c¸c ®¬n th­ khiÕu n¹i ®Ó cã kÕt luËn kÞp thêi. Qu¶n lý c¸n bé, tµi s¶n, quü tiÒn l­¬ng vµ kinh phÝ ho¹t ®éng cña c¬ quan B¶o hiÓm x· héi. II. Thùc tr¹ng c«ng t¸c thu – chi quü B¶o hiÓm x· héi t¹i BHXH thµnh phè ViÖt Tr× - Phó Thä 1.Thùc tr¹ng c«ng t¸c thu a/ VÒ tæng thu B¶o hiÓm x· héi Mét x· héi ph¸t triÓn æn ®Þnh, bÒn v÷ng nhÊt thiÕt cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng chÝnh s¸ch x· héi ph¸t triÓn, ®ång bé vµ v÷ng ch¾c. Ph¸t triÓn hÖ thèng chÝnh s¸ch x· héi nh»m môc tiªu ®¶m b¶o cho mäi thµnh viªn trong x· héi ®Òu cã cuéc sèng Êm no, h¹nh phóc, c«ng b»ng, d©n chñ vµ v¨n minh. Trong hÖ thèng chÝnh s¸ch x· héi th× chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi gi÷ mét vai trß quan träng, nã còng ®­îc vËn hµnh hoµ quyÖn, t¸c ®éng qua l¹i vµ lµm tiÒn ®Ò cho c¸c chÝnh s¸ch x· héi kh¸c (chÝnh s¸ch viÖc lµm, tiÒn l­¬ng, y tÕ, gi¸o dôc, v¨n ho¸...), chóng thóc ®Èy lÉn nhau nh»m môc tiªu v× sù tån t¹i, ph¸t triÓn hoµn thiÖn vÒ cuéc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn ngµy cµng tèt h¬n cho mçi con ng­êi vµ cña c¶ céng ®ång x· héi. §Ó cã nguån lùc tµi chÝnh ®¶m b¶o kÞp thêi chi tr¶ cho ng­êi lao ®éng khi hä gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro, tai n¹n, bÖnh tËt, khi hÕt tuæi lao ®éng...cÇn thiÕt ph¶i h×nh thµnh mét quü tiÒn tÖ tËp trung ®ñ lín, ®­îc h×nh thµnh tõ sù ®ãng gãp cña chñ së h÷u lao ®éng, ng­êi lao ®éng, l·i tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ quü B¶o hiÓm x· héi nhµn rçi vµ sù ®ãng gãp, hç trî cña Nhµ n­íc. Cã thÓ nãi, sù ®ãng gãp trªn hay nãi c¸ch kh¸c c«ng t¸c thu B¶o hiÓm x· héi tõ c¸c nguån trªn cã mét tÇm quan träng rÊt lín. Tõ n¨m 1995 trë l¹i ®©y, víi sù ra ®êi cña N§ 12/CP cña ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 26/01/1995 th× quü B¶o hiÓm x· héi ®· dÇn trë thµnh nguån quü ®éc lËp. MÆt kh¸c, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ trong nh÷ng n¨m tiÕp theo, quü B¶o hiÓm x· héi ph¶i ®¶m b¶o nhËn ngµy cµng nhiÒu kho¶n chi theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ChÝnh v× vËy, c«ng t¸c thu ®Ó b¶o toµn quü B¶o hiÓm x· héi cµng trë nªn cÊp thiÕt ®èi víi toµn nghµnh B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam nãi chung vµ víi c¬ quan trong hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi nãi riªng. C«ng t¸c thu t¹i B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× trong nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y còng ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ tèt, lu«n hoµn thµnh ®­îc chØ tiªu mµ B¶o hiÓm x· héi tØnh Phó Thä giao. Sù ra ®êi cña Bé luËt lao ®éng n¨m 1995 ®¸nh dÊu mét b­íc ®æi míi c¨n b¶n vÒ chÝnh s¸ch x· héi, trong ®ã B¶o hiÓm x· héi ®­îc thùc hiÖ n theo nguyªn t¾c: cã ®ãng – cã h­ëng, thu nép theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Tõ ngµy B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× thµnh lËp ®Õn nay, quü B¶o hiÓm x· héi ®­îc qu¶n lý tËp trung, thèng nhÊt trong ph¹m vi c¶ n­íc kh«ng ngõng t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn, ®¶m b¶o nguån chi cña c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi, gãp phÇn æn ®Þnh chÝnh trÞ – x· héi. V× vËy, thu B¶o hiÓm x· héi ®­îc x¸c ®Þnh lµ nhiÖm vô träng t©m cña nghµnh B¶o hiÓm x· héi. N¨m 2003, nghµnh B¶o hiÓm x· héi cã nhiÒu thay ®æi quan träng, tiÕp theo quy ®Þnh sè 20/2002/Q§ - TTg, ngµy 06/12/2002 ChÝnh phñ ban hµnh nghÞ ®Þnh sè 100/2002/N§ - CP quy ®Þnh vÒ n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n thu B¶o hiÓm x· héi hiÖn nay bao gåm c¶ thu BHYT ViÖt Nam ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 722/2003/Q§ - BHXH-BT quy ®Þnh vÒ qu¶n lý thu, chi B¶o hiÓm x· héi, BHYT b¾t buéc. Quy ®Þnh míi ban hµnh ®¶m b¶o tÝnh hÖ thèng trong toµn quèc, phï hîp víi chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña nghµnh B¶o hiÓm x· héi ®Ó tõng b­íc æn ®Þnh, ®­a c«ng nghÖ th«ng tin vµo lÜnh vùc thu B¶o hiÓm x· héi phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý ®Õn tõng ng­êi lao ®éng. §ång thêi n©ng cao vai trß, tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô cña ®¬n vÞ sö dông lao ®éng, ng­êi lao ®éng vµ c¬ quan B¶o hiÓm x· héi trong viÖc tham gia, ®ãng vµ qu¶n lý thu B¶o hiÓm x· héi, BHYT theo quan ®iÓm cña ph¸p luËt. B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng tõ th¸ng 10 n¨m 1995, th× ®Õn 01/10/1995 B¶o hiÓm x· héi thnµh phè míi trùc tiÕp tæ chøc thu theo ®ieeuf lÖ B¶o hiÓm x· héi, B¶o hiÓm x· héi ph¶i theo dâi ghi chÐp kÕt qu¶ ®ãng cña tõng c¬ quan, ®¬n vÞ, tõng ng­êi ®Õn tõng th¸ng vµ c¨n cø vµo danh s¸ch lao ®éng, quü tiÕn l­¬ng, møc l­¬ng cña tõng ng­êi lao ®éng nãi trªn. Bªn c¹nh ®ã B¶o hiÓm x· héi thµnh phè cßn ph¶i tiÕp nhËn c«ng viÖc truy thu B¶o hiÓm x· héi tõ nh÷ng n¨m tr­íc mµ së tµi chÝnh vµ côc thuÕ ch­a thu ®­îc. §©y lµ yªu cÇu nghiÖp vô míi ®Æt ra mµ tr­íc ®©y ch­a cã nªn b­íc ®Çu thùc hiÖn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. §Ó thùc hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ c«ng t¸c thu B¶o hiÓm x· héi th× c¸n bé B¶o hiÓm x· héi tr­íc tiªn lµ lËp danh s¸ch lao ®éng cña c¸c ®¬n vÞ cïng víi tæng quü tiÒn l­¬ng, møc l­¬ng hµng th¸ng cña ng­êi lao ®éng. Sau ®ã c¬ quan B¶o hiÓm x· héi tæ chøc triÓn khai nghiÖp vô thu B¶o hiÓm x· héi nép BHYT theo c¸c nguyªn t¾c sau: §¬n vÞ sö dông lao ®éng ®ãng trô së trªn ®Þa bµn nµo th× ®¨ng ký tham gia, ®ãng B¶o hiÓm x· héi, BHYT vµ ®­îc cÊp B¶o hiÓm x· héi, phiÕu kh¸m ch­a bÖnh t¹i c¬ quan B¶o hiÓm x· héi ®­îc ph©n c«ng qu¶n lý theo ®Þa giíi hµnh chÝnh cÊp ®ã. Hµng th¸ng, khi ®¬n vÞ cã biÕn ®éng vÒ lao ®éng, quü l­¬ng, sè ph¶i nép B¶o hiÓm x· héi, BHYT th× ®¬n vÞ lËp danh s¸ch ®iÒu chØnh göi co quan B¶o hiÓm x· héi. Cö c¸n bé th­êng xuyªn b¸m s¸t c¬ së, ®èi chiÕu, ®«n ®èc, n¾m b¾t t×nh h×nh nép B¶o hiÓm x· héi theo tõng th¸ng, tõng quý cña c¸c ®¬n vÞ. ChuyÓn c¸ch ph©n c«ng c¸n bé qu¶n lý theo tõng ®Þa bµn sang qu¶n lý theo khèi – nghµnh ®¬n vÞ, ®¶m b¶o s¸t sao vµ chÆt chÏ h¬n. Hµng quý, c¬ quan B¶o hiÓm x· héi vµ ®¬n vÞ sö dông lao ®éng thùc hiÖn ®èi chiÕu vÒ sè lao ®éng, quü l­¬ng, B¶o hiÓm x· héi ph¶i nép, sè ®· nép, sè tiÒn chuyÓn sang kú sau, sè tiÒn ph¹t chËm ®ãng B¶o hiÓm x· héi ( nÕu cã), lËp vµ ký biªn b¶n x¸c nhËn sè liÖu. Hµng n¨m, tÝnh vµ thu ®ñ sè tiÒn ph¶i ®ãng BHYT, chØ ghi nî tiÒn ®ãng B¶o hiÓm x· héi. Rµ so¸t, ph©n lo¹i c¸c ®¬n vÞ, c¸c c¬ së ®ãng trªn ®Þa bµn tõng ph­êng trong thµnh phè. Trªn c¬ së cã kÕt qu¶ thu nép cña c¸c n¨m tr­íc th× x©y dùng biÖn ph¸p vµ kÕ ho¹ch thu s¸t víi t×nh h×nh thùc tÕ cña tõng ®¬n vÞ. N¾m ch¾c vµ b¸o c¸o, xin ý kiÕn chØ ®¹o th­êng xuyªn cña B¶o hiÓm x· héi tØnh Phó Thä ®èi víi nh÷ng ®¬n vÞ nî ®äng, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng æn ®Þnh cè t×nh d©y d­a nép chËm. Cßn ®èi víi c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp kiªn quyÕt ®èc thóc thu vµ kh¾c phôc t×nh tr¹ng nî ®ãng quü. Víi c¸c nguyªn t¾c nªu trªn, hµng th¸ng ®¬n vÞ sö dông lao ®éng trÝch nép B¶o hiÓm x· héi, BHYT mét lÇn vµ nép cho c¬ quan B¶o hiÓm x· héi chËm nhÊt vµo ngµy cuèi th¸ng. Kh«ng thu B¶o hiÓm x· héi theo l­¬ng ngµy, l­¬ng tuÇn hay l­¬ng theo s¶n phÈm. Hµng th¸ng, nÕu ®¬n vÞ kh«ng cã biÕn ®éng vÒ quü l­¬ng, lao ®éng, sè ph¶i thu B¶o hiÓm x· héi th× kh«ng ph¶i lËp danh s¸ch ®iÒu chØnh mÉu (C47-B¶o hiÓm x· héi), mµ tæng sè lao ®éng, tæng quü l­¬ng, B¶o hiÓm x· héi ph¶i thu trong th¸ng vÉn b»ng th¸ng liÒn kÒ tr­íc ®ã(SÏ h¹n chÕ viÖc lËp mÉu biÓu vµ thuËn lîi ®èi víi nh÷ng ®¬n vÞ Ýt biÕn ®éng), nh­ng hµng quý ph¶i thùc hiÖn ®èi chiÕu ®Çy ®ñ, kÞp thêi gi÷a c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng ®èi víi c¬ quan B¶o hiÓm x· héi ®­îc ph©n cÊp qu¶n lý. Hµng n¨m kh«ng cã nî tiÒn ®ãng BHYT ph­¬ng ph¸p thu linh ho¹t ¸p dông thèng nhÊt cho c¸c ®¬n vÞ thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ®¬n vÞ chñ ®éng sö dông vµ nguån kinh phÝ trÝch nép B¶o hiÓm x· héi. Song c¬ quan B¶o hiÓm x· héi vÉn ph¶i qu¶n lý thu B¶o hiÓm x· héi, BHYT chÆt chÏ vµ ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c ®¬n vÞ trong nghÜa vô thu nép B¶o hiÓm x· héi. ViÖc thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c trªn ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ thÓ hiÖn qua sè thu B¶o hiÓm x· héi qua tõng n¨m nh­ sau: B¶ng 1: T×nh h×nh thu B¶o hiÓm x· héi t¹i B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× -Phó Thä (1995 - 2004) N¨m Sè ®¬n vÞ ®ãng BHXH (§¬n vÞ) Sè lao ®éng ®ãng BHXH (Ng­êi) Tæng sè tiÒn thu BHXH (TriÖu ®ång) Tèc ®é t¨ng tr­ëng T¨ng tuyÖt ®èi (TriÖu ®ång) T¨ng t­¬ng ®èi (%) 1995 15._.g qua tõng n¨m. Nguyªn nh©n cña hiÖn t­îng nµy lµ do sè ng­êi vÒ h­u ngµy cµng t¨ng, xÐt vÒ c¬ cÊu th× bao giê l­îng tiÒn tr¶ cho chÕ ®é còng cao h¬n h¼n nh÷ng chÕ ®é kh¸c (b»ng 75% møc l­¬ng b×nh qu©n cña 5 n¨m gÇn nhÊt vµ ®­îclÜnh l­¬ng hµng th¸ng, trong khi c¸c chÕ ®é kh¸c th­êng lÜnh 1 lÇn hoÆc nhiÒu lÇn nh­ng víi sè tiÒn rÊt thÊp). MÆt kh¸c, kÕt cÊu d©n sè n­íc ta lµ kÕt cÊu d©n sè trÎ. Do ®ã, sè ng­êi vÒ h­u n¨m sau lu«n cao h¬n n¨m tr­íc, trong khi tuæi thä trung b×nh ngµy cµng cao do ®êi sèng ng­êi d©n ®­îc c¶i thiÖn khiÕn cho tæng chi cho chÕ ®é h­u trÝ t¨ng nhanh c¶ vÒ mÆt sè l­îng vµ c¬ cÊu %. VÒ nh÷ng chÕ ®é TNL§ - BNN, thai s¶n, èm ®au vµ tö tuÊt th× rÊt khã dù ®o¸n vÒ møc t¨ng gi¶m c¬ cÊu chi tr¶ trong tæng chi B¶o hiÓm x· héi v× nh÷ng chÕ ®é nµy phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè nh­: §iÒu kiÖn lµm viÖc, b¶o hé lao ®éng, m«i tr­êng sèng, giíi tÝnh, t©m lý ng­êi d©n ... Tuy nhiªn, còng cã thÓ nhËn thÊy lµ c¬ cÊu chi cho c¸c chÕ ®é nµy cã phÇn gi¶m do l­îng chi cho chÕ ®é h­u trÝ t¨ng nhanh. MÆc dï míi ®­îc triÓn khai, nh­ng chÕ ®é nghØ d­ìng søc phôc håi søc khoÎ t¹i thµnh phè ViÖt Tr× còng ®· thÓ hiÖn mét phÇn nµo ®­êng lèi ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Ng­êi lao ®éng ngµy cµng ®­îc ®¸p øng cao h¬n nhu cÇu trong cuéc sèng. C¸n bé chi t¹i B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× còng n¾m v÷ng chÝnh s¸ch, chÕ ®é. Tõ ®ã t¹o lßng tin v÷ng ch¾c cho ng­êi lao ®éng víi nh÷ng chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi cña Nhµ n­íc. ChÕ ®é nµy còng ®· t¨ng ®Òu ®Æn c¶ vÒ c¬ cÊu vµ l­îng chi qua c¸c n¨m ( n¨m 2003 lµ 723 triÖu ®ång, n¨m 2004 lµ 746 triÖu ®ång). Tuy chiÕm rÊt Ýt trong tæng chi c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi nh­ng chÕ ®é nµy còng gãp phÇn vµo viÖc x©y dùng lßng tin cña ng­êi lao ®éng vµo chÕ ®é x· héi chñ nghÜa vµ ®­êng lèi cña §¶ng, cña Nhµ n­íc. 3 .§¸nh gi¸ kÕt qu¶ chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH: ChÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi míi ®­îc x©y dùng bëi hÖ thèng tiªu thøc, tiªu chÝ ®­îc quy ®Þnh cô thÓ cho tõng chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi, t­¬ng ®èi phï hîp víi môc ®Ých, b¶n chÊt cña B¶o hiÓm x· héi cµ phï hîp víi t­ t­ëng, nguyÖn väng cña ng­êi lao ®éng. HÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt viÖc lµm, chÝnh s¸ch ­u ®·i x· héi, cøu trî x· héi, phóc lîi x· héi ®­îc thiÕt lËp riªng, t¸ch khái chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi, ®· gi¶m bít ®­îc sù qu¶n lý, ®iÒu hµnh chång chÐo, ®an xen, t¹o ®iÒu kiÖn cho hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam tæ chøc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi ®­îc thuËn lîi. ViÖc chi tr¶ trùc tiÕp cña B¶o hiÓm x· héi thµnh phè tõ ®ã còng ®­îc râ rµng vµ bít g¸nh nÆng h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸n bé chi hoµn thµnh xuÊt s¾c nhiÖm vô cña m×nh t¹o uy tÝn cho c¬ quan B¶o hiÓm x· héi thµnh phè. MÆc dï thu ®­îc nh÷ng thµnh t­u rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh ®æi míi nh­ng c«ng t¸c chi tr¶ trong thêi gian qua vÉn cßn tån t¹i nh÷ng vÊn ®Ò bÊt cËp. V× vËy mµ c«ng t¸c chi tr¶ gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ kh«ng ®¶m b¶o ®­îc nguyªn t¾c c©n b»ng thu chi cña quü B¶o hiÓm x· héi, thËm chÝ trong mét sè tr­êng hîp nã cßn mÊt ®i tÝnh chÊt b¶o ®¶m cho cuéc sèng cña ng­êi lao ®éng. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng kÐo theo sù chuyÓn ®æi c¬ chÕ B¶o hiÓm x· héi. Sù chuyÓn ®æi nµy g©y ra mét sè v­íng m¾c trong viÖc gi¶i quyÕt quyÒn lîi mét sè chÝnh s¸ch cò vµ chÝnh s¸ch m¬id, gi÷a thêi gian ®ãng b¶o hiÓm vµ thêi gian h­ëng. MÆt kh¸c trong quy ®Þnh vÒ B¶o hiÓm x· héi cßn nh÷ng ®iÓm ch­a thùc sù phï hîp nh­ tuæi nghØ h­u gi÷a nam vµ n÷, gi÷a c¸c nhãm lao ®éng. §iÒu nµy g©y khã kh¨n trong c«ng t¸c tæ chøc thùc hiÖn cña B¶o hiÓm x· héi thµnh phè víi c¸c ®¬n vÞ, víi ng­êi lao ®éng khi ®i gi¶i quyÕt quyÒn lîi cô thÓ cña hä. Sè ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng t¨ng nhanh nh­ng sè ng­êi tham gia B¶o hiÓm x· héi chØ chiÕm 1 l­îng kh«ng ®¸ng kÓ trong sè lao ®éng trªn ®Þa bµn thµnh phè. PhÇn lín sè ng­êi tham gia B¶o hiÓm x· héi ®Òu n»m trong diÖn b¾t buéc. C¸c chñ sö dông lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh lu«n t×m c¸ch tr¸nh nÐ hoÆc cè t×nh vi ph¹m luËt lao ®éng, ký hîp ®ång ng¾n h¹n, thËm chÝ kh«ng ký hîp ®ång lao ®éng, ký quyÕt quyÕt ®Þnh l­¬ng thÊp h¬n møc h­ëng ®Ó kh«ng thùc hiÖn tèt viÖc trÝch nép B¶o hiÓm x· héi hoÆc thùc hiÖn ë møc t­îng tr­ng nh»m ®èi phã. NhËn thøc cña ng­êi lao ®éng cßn h¹n chÕ, ch­a thÊy râ ®­îc ý ngh·i cña 5% tiÒn l­¬ng ®ãng B¶o hiÓm x· héi ®Ó h­ëng cao h¬n do cã phÇn cña chñ sö dông lao ®éng ®ãng 15% tæng quü l­¬ng vµ ®­îc Nhµ n­íc hç trî, lµ lîi Ých thiÕt thùc l©u dµi nh­ èm ®au, thai s¶n ...Bªn c¹nh ®ã cßn cã nhiÒu c¬ quan tr©y ú, nÐ tr¸nh nî B¶o hiÓm x· héi, ý thøc chÊp hµnh ®iÒu lÖ B¶o hiÓm x· héi cßn láng lÎo. Do ®ã cÇn ph¶i cã nh÷ng luËt ®Þnh chÆt chÏ h¬n. •C¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi cßn nhiÒu bÊt cËp: ChÕ ®é èm ®au: èm ®au dµi ngµy ®èi víi mét sè bÖnh: Tµn phÕ, xuÊt huyÕt n·o, t©m thÇn...¸p dông chÕ ®é èm ®au dµi ngµy kh«ng cã giíi h¹n vÒ thêi gian h­ëng, g©y khã kh¨n cho ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng vµ c¬ quan B¶o hiÓm x· héi. Ng­êi lao ®éng èm dµi ngµy l¹i kh«ng cã chÕ ®é BHYT v× h­ëng trî cÊp èm ®au kh«ng quy ®Þnh ®ãng B¶o hiÓm x· héi, y tÕ nÕu nh­ kh¸m lÊy giÊy nghØ èm hoÆc ®iÒu trÞ bÖnh kh¸c lµ mét trë ng¹i. Cã ng­êi thêi gian ®ãng B¶o hiÓm x· héi d­íi 5 n¨m l¹i h­ëng trî cÊp èm dµi ngµy nhiÒu n¨m, cã møc l­¬ng cao h¬n so víi ng­êi cã thêi gian ®ãng B¶o hiÓm x· héi tõ 10 –15 n¨m hÕt tuæi lao ®éng ®­îc h­ëng trî cÊp h­u 45 – 55% tiÒn l­¬ng b×nh qu©n 5 n¨m cuèi thÊp h¬n trî cÊp dµi ngµy. ChÕ ®é TNL§ - BNN: ChÕ ®é nµy cã quy ®Þnh trî cÊp cho ng­êi lao ®éng khi hä bÞ tai n¹n trªn tuyÕn ®­êng ®i vµ vÒ tõ n¬i ë ®Õn n¬i lµm viÖc. Nh­ vËy trong tr­êng hîp nµy rÊt khã c¸c ®Þnh ®©u lµ tuyÕn ®­êng mµ ng­êi lao ®éng ®i tõ nhµ ®Õn c¬ quan vµ ng­îc l¹i bëi v× trªn thùc tÕ cã rÊt Ýt ng­êi ®i mét tuyÕn ®­êng duy nhÊt tõ nhµ ®Õn c¬ quan. NhiÒu ®èi t­îng giµ c¶, èm ®au kh«ng tù ®i lÜnh tiÒn ®­îc, yªu cÇu ph¶i cã giÊy uû quyÒn song UBND ph­êng, x· l¹i kh«ng cã thÈm quyÒn x¸c nhËn, g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n, phiÒn hµ cho ®èi t­îng. Mét sè ®èi t­îng h­u trÝ, h­ëng trî cÊp B¶o hiÓm x· héi do ch­a nhËn thøc ®Çy ®ñ, vµi th¸ng míi ®i lÜnh mét lÇn, g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý, B¶o hiÓm x· héi còng ch­a cã chÕ tµi kh¾c phôc. Mét sè d¬n vÞ nî B¶o hiÓm x· héi lµm chËm tiÕn ®ä thanh quyÕt to¸n. NhiÒu ®¬n vÞ ngoµi quèc doanh t×m mäi c¸ch l¸ch luËt nh­ tuyÓn ng­êi cã thai vµo lµm viÖc, ®­îc Ýt th¸ng ®· lµm thñ tôc thanh to¸n trî cÊp thai s¶n, n©ng l­¬ng cao tr­íc khi thanh to¸n trî cÊp B¶o hiÓm x· héi. Trªn ®©y lµ mét sè vÊn ®Ò c«ng t¸c thu chi quü B¶o hiÓm x· héi t¹i B¶o hiÓm x· héi thµnh phè trong 5 n¨m trë l¹i ®©y. C«ng t¸c thu chi quü B¶o hiÓm x· héi, c©n ®èi gi÷a B¶o hiÓm x· héi nh»m x©y dùng, t¹o lËp nªn nguån quü B¶o hiÓm x· héi ®éc lËp, lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña quü B¶o hiÓm x· héi. Bªn c¹nh ®ã c«ng t¸c chi còng gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù æn ®Þnh vµ v÷ng m¹nh cña quü B¶o hiÓm x· héi, nã thÓ hiÖn vai trß vµ uy tÝn cña nghµnh B¶o hiÓm x· héi. Ngoµi hai nhiÖm vô träng t©m trªn, B¶o hiÓm x· héi thµnh phè cßn thùc hiÖn mét sè nhiÖm vô kh¸c gãp phÇn hç trî tÝch cùc vµo sù nghiÖp chung cña toµn ngµnh: -C«ng t¸c qu¶n lý ®èi t­îng: KiÓm tra, xÐt duyÖt thÎ B¶o hiÓm x· héi vµ hå s¬ cña nh÷ng ®èi t­îng ®ang h­ëng B¶o hiÓm x· héi t¹i thµnh phè. Qu¶n lý theo dâi t×nh h×nh t¨ng gi¶m ®èi t­îng trong thµnh phè. -Thùc hiÖn ®iÒu chØnh l­¬ng h­u vµ trî cÊp thêi gian c«ng t¸c, tû lÖ h­ëng. -Thùc hiÖn qu¶n lý ®èi t­îng mÊt søc lao ®éng: Sè ng­êi ®­îc h­ëng l¹i, h­ëng tiÕp vµ sè ng­êi ngõng trî cÊp mÊt søc lao ®éng. -Thùc hiÖn më sæ s¸ch qu¶n lý ®èi t­îng, l­u tr÷ vµ qu¶n lý hå s¬, s¾p xÕp, ph©n lo¹i hå s¬ h­ëng B¶o hiÓm x· héi theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh, x·, ph­êng, doanh nghiÖp theo ®óng quy ®Þnh cña ngµnh. -Gi¶i quyÕt nh÷ng v­íng m¾c mµ ®èi t­îng h­ëng B¶o hiÓm x· héi gÆp ph¶i. D­íi sù l·nh ®¹o trùc tiÕp cña tØnh Phó Thä, UBND thµnh phè ViÖt Tr×, sù chØ ®¹o s¸t sao vÒ nghiÖp vô cña B¶o hiÓm x· héi tØnh Phó Thä, sù cè g¾ng cña tõng c¸n bé trong c¬ quan vµ sù ®oµn kÕt cña tËp thÓ c¸n bé cña B¶o hiÓm x· héi thµnh phè, B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng mõng trªn mäi mÆt. Tuy nhiªn v× mét sè lý do kh¸ch quan còng nh­ chñ quan mµ vÉn cßn nh÷ng tån t¹i h¹n chÕ trong c«ng t¸c thu chi quü B¶o hiÓm x· héi nh­ ®· nªu trªn. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i ®­îc söa ®æi, ®iÒu chØnh kÞp thêi ®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× ®­îc thùc hiÖn tèt h¬n n÷a vµ ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu ®· ®Ò ra, ®ång thêi ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho hµng v¹n lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp, c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp, c¸n bé ph­êng x· ®ang ®ãng t¹i thµnh phè. Ch­¬ng 3 d­íi ®©y mong muèn ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ ®Ó phÇn nµo kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn. CHƯƠNG III MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THU-CHI QUỸ BHXH TẠI BHXH THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ I. §¸nh gi¸ chung vÒ c«ng t¸c thu chi quü bhxh Vừa là một hoạt động tài chính vừa là hoạt động bảo đảm xã hội đối với người lao động và thực hiện chính sách ưu đãi của Đảng và Nhà nước.Quỹ BHXHở nước ta được quan tâm, chú ý từ lâu. Nó là tổ chức lâu. Nó lá tổ chức ra đời sớm nhất trong hệ thống bảo hiểm nói chung và có cơ sở duy trì, phát triển một cách ổn định. Tuy nhiên,do đặc điểm kinh tế xã hội và những điều kiện tổ chức quản lý đặc thù nên BHXH nước ta phát triển còn chậm so với nhiều nước trên thế giới. Tình hình đó thể hiện trên những nguyên nhân sau đây: Thứ nhất là: Nền kinh tế nước ta trải qua cuộc chiến tranhbảo vệ dân tộc lâu dàivà bị tàn phá khốc liệt nên có nhiều khó khăn. Tổng sản phẩm xã hội, thu nhập bình quân đầu người trong những năm gần đây đã tăng song vẫn vào loại thẩp trên thế giới. Từ đó huy động một phần thu nhập của người lao động vào nguồn quỹBHXH còn rất hạn chế. Thậm chí chủ yếu do ngân sách nhà nước cấp. Thứ hai là: Nhận thức về chính sách BHXH của một bộ phận người dân, chủ sư dụng lao động và người lao động còn hạn chế, chưa hiểu rõ trách nhiệm và quyền lợi của mình khi tham gia BHXH.Dẫn đến tình trạng một số đối tượng thuộc diện bắt buộc theo luật, nhất là khối ngoài quốc doanhkhông tự giác tham gia BHXH. Thứ ba là: Do tình hình thục tếcủa nước ta, đất nước trải qua 30 năm chiến tranh, đối tượng BHXH nhiều, số lượng lao động đến tuổi hưởng BHXH đông, trong khi đó quỹ BHXH rất hạn chế gây nhiều khó khăn cho hoạt động của BHXH. Thứ tư là: Hệ thống pháp luật liên quan đến việc tổ chức thực hiệnBHXH còn chưa động bộ, các chế tài xử phạt chưa đủ mạnh nên nhiều doanh nghiệpcòn trây ỳ, nợ đọng , trốn đóng BHXH cho người lao động; ví dụ như:Nghị định 58/CP ngày 13 tháng 8 năm 1998 và nghị định 01/NĐ-CP ngày 19 tháng 01 năm 2003 về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của BHXH kèm theo nghị định 12CP năm 1995. Đã cho thấy rõ sự bất cập củae 2 nghị định này vì khi sát nhập BHYT vào BHXH chưa có sự sửa đổi. Thứ năm là: So vơi các nghành khác thì BHXH còn khá non trẻ nhưng đã đạt được một số thành tựu quan trọng. Song bên cạnh đó BHXHViệt Nam nói chung , BHXH thành phố Việt Trì nói riêng đứng trước những khó khăn, đó là trong khi nguồn thu vào quỹ BHXH còn hạn hẹp do mặt bằng về thu nhập của người lao động chưa thực sự cao, phạm vi đối tượng tham gia BHXH đã được mở rộng nhưng đối tượng hưởng lại càng tăng nhanh. Do số người về hưu đông hơn diện chính sách rộng hơn, tuổi thọ chung bình của người dân nói chung và người về hưu nói riêng cao hơn… làm cho việc thu – chi quỹ BHXH gặp khó khăn, thêm vào đó sự biến động của tiền tệ, giá cả làm cho giá trị thực tế của quỹ BHXH giảm giá dần. Tình hình đó làm cho việc duy trì quỹ BHXH gặp không ít khó khăn. Đó là những vấn đề đặt ra cần được xem xét giải quyểttong tình hình thực tế hiện nay. II. Mét sè kiÕn nghÞ Xuất phát từ thực trạng trên, việc quan tâm xây dựng quỹ BHXH của nước ta là đòi hỏi bức bách. Tuy chưa có điều kiện nghiêm cứu và tìm hiểu một cách sâu rộng, đầy đủ hơn và sâu sắc hơn. Trong chuyên đề này em mạnh dạn nêu lên một số kiến nghị sau đây: 1-Về công tác thu BHXH: a/ Về quản lý thu BHXH: Quản lý đầy đủ, chính xác, kịp thời đối tượng tham gia BHXH và quỹ tiền lương làm cơ sở nộp BHXH là một trong những nội dung quan trọng nhất của công tác quản lý thu BHXH. Để thực hiện tốt công tác quản lý thu BHXH cần thực hiện một số biện pháp sau: -Phối hợp với các cơ quan quản lý liên quan ở trung ương và ở các địa phương thống kê toàn bộ các đơn vị và người lao động phải tham gia BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện (nếu có) . Đặc biệt quan tâm để nắm bắt đẩy đủ số lượng đon vị và người lao động đang phải tham gia BHXH ở khu vực kinh tế ngoài quốc doanh. Đối với đơn vị này cần phải phối hợp chặt chẽ với cơ quan cấp giấy phép thành lập và hoạt động của doanh nghiệp (sở kế hoạch và đầu tư tỉnh, thành phố), cơ quan quản lý thu thuế ở địa phương. -Tổ chức cấp sổ BHXH cho người lao động để ghi chép toàn bộ quá trình tham gia BHXH và mức đóng góp của họ vào quỹ BHXH. Cần sớm nghiên cứu và đưa vào sử dụng công nghệ quản lý mới để thay thế cho phương pháp thủ công hiện nay, theo dõi quản lývà ghi chếp kịp thời, đầy đủ sự biến động về lao động của từng đơn vị , thời gian đóng BHXH của từng người trong đơn vị. -Phân loại đơn vị tham gia BHXH theo quy mô (lớn , vừa , nhỏ) loại hình (hành chính sự nghiệp, doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp ngoài quốc doanh, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, cán bộ xã phường,…). Trên cơ sở đó phân công cụ thể từng đơn vị từng bộ phận , từng cá nhân thuộc hệ thống BHXH Viêt nam trực tiếp quản lý thu đối với từng đơn vị sử dụng lao đông cho phù hợp với năng lực của họ.Cần chú ý phân công nhứng cán bộ có trình độ nghiệp vụ vững vàng để quản lý các đơn vị sản xuất kinh doanh, nhất là các doanh nghiệp ngoài quốc doanh. -Gắn chặt giải quyết các chế độ, chính sách BHXH cho người lao động với nghĩa vụ phải đóng BHXH. Tất cả mọi cơ quan, đơn vị , cá nhân không đóng BHXH hoặc đóng chậm đều chưa được giải quyết các chế độ BHXH. -Cần phối hợp chặt chẽ với các tổ chức Thanh tra Lao động ,Thanh tra Nhà nước, các tổ chức công quyền và tổ chức chính trị xã hội (cơ quan Đảng Liên đoàn Lao động , các hội quần chúng …) Để kiểm tra giá sát đôn đốc việc kê khai lao đông, quỹ lương và đóng BHXH. Cần xử phạt nghiêm minh hoặc có hình thức sử lý cao đối với những trường hợp cố tình trốn tránh, gian lận trách nhiệm tham gia và đóng BHXH. -Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giải thích , khen thưởng đối với những đơn vị ,cá nhân đạt thành tích tốt trong công tác quản lý thu BHXH. -Quản lý chặt chẽ tiền thu BHXH, BHXH tỉnh, BHXH thành phố không được dùng tiền thu BHXH để chi cho bất kỳ nội dung công việc gì.Theo định phải chuyển nộp hết vế tài khoản BHXH Việt Nam để hình thành quỹ BHXH tập trung. Mặt khác , chúng ta cần nghiên cứu về mức đóng góp của chủ sử dụng lao động và người lao động . Các nước trên thế giới có định mức đóng góp của chủ sử dụng lao động và người lao động vào quỹ BHXH gần bằng nhau; và tỷ lệ đóng cao hơn của nước ta hiện nay. Chẳng hạn như ở nước Đức để hình thành nên quỹ trợ cấp tuổi già giảm khả năng lao động, tử tuất, người lao động và người sử dụng lao động đóng 41,5% thu nhập trong đó người lao động đóng 20,75% và người sử dụng lao động 20,75%. Tương tự ở Croatia tỷ lệ đóng tương ứng:21,5%,10,75% và 10,75%. Thời gian tới từng bước tăng mức đóng góp của chủ sử dụng lao động và người lao động làm cho nó là nguồn tài chính chủ yếu hình thành quỹ BHXH, cùng với nguồn lãi thu được từ hoạt động đầu tư, quỹ luôn luôn đảm bảo đầy đủ kịp thời mọi nhu cầu chi tiêu; nhằm giảm dần sự bù trừ của ngân sách nhà nước và tiến đến quỹ cân bằng thu chi mà không cần đến sự hỗ trợ của ngân sách nhà nước.Nếu cứ tình trạng ngân sách nhà nước bù đắp sự thiếu hụt chi quỹ BHXH thì sẽ dẫn đến sự dịch chuyển, điều tiết thu nhập của tất cả mọi người cho một số người được tham gia BHXH bắt buộc. Đó chính là nghịch lý đi ngược lại nguyên tắc, mục đích hoạt động BHXH. Bởi vì, nguồn thu chủ yếu của ngân sách nhà nước là sự đóng góp trực tiếp hay gián tiếp của toàn dân. Việc xác định lộ trình để tăng mức đóng góp của người lao động và người sử dụng lao động như thế nào cho phù hợp với điều kiện và xu hướng phát triển của nền kinh tế xã hội là một vấn đề khó khăn phức tạp. Tuy nhiên, em xin đề suất một số ý kiến sau đây: Mức đóng góp vào quỹ BHXH của người lao động và chủ sử dụng lao dộng được xác định trên cơ sở tỷ lệ đóng góp và mức tiền lương, tiền công thưc tế (không theo bảng lương như hiện nay). Làm như vậy một phần sẽ làm tăng nguồn thu cho quỹ , đảm bảo được quyền lợi cho người lao động ;Mặt khác, sẽ tạo tạo ra một sân bình đẳng giữa các cơ quan, đơn vị của nhà nước với các cơ quan không phải của nhà nước. Bởi vì, theo quy định hiện hành các cơ quan đơn vị của nhà nước đang đóng BHXH theo thang bảng lương do nhà nước quy định (thấp hơn mhiều so với lương thực tế); trong khi đó các đơn vị cơ quan không thuộc của nhà nước phải đóng trên cơ sở thu nhập thực tế ; tất yếu dẫn đến tăng chi phí và giá thành sản phẩm, dịch vụ của các đơn vị này. Đó là sự bất bình đẳng trong cùng một môi trường kinh doanh. b/ Những kiến nghị cụ thể: *Đối với khối hành chính sự nghiệp: Khối này nằm trong sự bao cấp của nhà nước. Do vậy, 15% tổng qũy lương vẫn do nhà nước chi trả với vai trò là chủ sử dụng lao động. Tuy nhiên, việc trích nộp BHXH của các cơ quan này vẫn chậm, không có cán bộ chuyên trách về vấn đề này nên còn nhiều lúng túng. Vì vậy, nghành BHXH nên tổ chức đào tạo những cán bộ có chuyên môn nghiệp vụ trong lĩnh vực này trong mỗi đơn vị để giải quyết các công việc liên quan đến tiền lương, chi trả hành chính … tạo điều kiện thuận lợi cho đơn vị và cơ quan BHXH. *Đối với khối doanh nghiệp nhà nước: Tạo sự cân bằng trong kinh doanh tất cả các loại hình doanh nghiệp( bao gồm doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp ngoài quốc doanh) đều hoạt động dưới sự điều tiết của một bộ luật duy nhất - luật doanh nghiệp. Đây chính là một thách thức lớn đối với doanh nghiệp nhà nước, phải đối mặt với môi trường cạnh tranh khốc liệt hơn.Chính vì vậy, không ít doanh nghiệp nhà nước vẫn quá quen với phong cách làm việc bao cấp, không thích ứng được môi trường dẫn đến tình trạng thua lỗ kéo dài, không có khả năng chi trả BHXH. Trước tình trạng này, ngoài sự nỗ lực của cán bộ BHXH trực tiếp thu còn cần sự quan tâm chỉ đạo cụ thể của nhà nước nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế đối với khu vực này. *Đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh: Sự phát triển nhanh chóng của các loại hình doanh nghiệp đã thu hút một lực lượng khá lớn công nhân lao động nhưng đa phần là chưa qua đào tạo nghề , chưa được học tập chuẩn bị những kiến thức nhất định . Nên việc tuyên truyền vận động họ tham gia BHXH gặp nhiều khó khăn. Còn về phía các doanh nghiệp thường thuê mướn lao động theo thời vụ . Họ thường không khai báo số lượng lao động tăng thêm hoặc không ký hợp đồng với người lao động. Đa phần doanh nghiệp chưa tự giác, thậm chí có nhiều doanh nghiệp tìm mọi lý do để trốn đống BHXH cho người lao động. Chính vì vậy, cơ quan BHXH cần phối hợp chặt chẽ với một số cơ quan quản lý nhà nước nhằm xác định chính xác số hợp đồng lao động, mức tiền lương, tổng tiền lương chi trả; và trực tiếp thực hiện kiểm tra, xử lý vi phạm chế độ trích nộp BHXH đối với doanh nghiệp. Để giải quyết một cách triệt để, sâu rộng thì việc tăng cường công tác thông tin tuyên truyền đến người lao động và người sử dụng lao động là vô cùng cần thiết quan trọng. *Đối với bản thân cơ quan BHXH: Cần đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng về nghiệp vụ ,chuyên môn để nâng cao năng lực, trình độ cho đội ngũ cán bộ BHXH theo hướng sau: +Rà soát lại các văn bản quản lý cán bộ, công chức của ngành nghiên cứu , điều chỉnh, bổ sung để hoàn thiện phù hợp với văn bản pháp quy của nhà nước mới ban hành. +Xuất phát từ tính chất đặc thù của ngành cần xúc tiến việc nghiên cứu, xây dựng và đề nghị các cơ quan chức năng nhà nước ban hành hệ thống tiêu chuẩn nghiệp vụ đầy đủ riêng cho công chức ngành BHXH. +Xây dựng cơ cấu, số lượng đội ngũ công chức theo tiêu chuẩn quy định trong chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá- hiện đại hoá đất nước. Với cơ cấu tổ chức bộ máy với mục tiêu là xây dựng đội ngũ công chức đủ về số lượng, cơ cấu hợp lý và có năng lực phẩm chất đạo đức tốt. +Thực hiện chế độ thi tuyển công chức, đảm bảo công bằng công khai trong tuyển dụng, nhằm góp phần tích cực vào việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức của ngành. +Chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức cả nội dung chương trình lẫn phương pháp đào tạo, hướng trọng tâm vào kiến thức cơ bản chuyên ngành BHXH. 2-Về công tác chi trả BHXH: a/Về phía Nhà nước: Cần hoàn thiện các văn bản pháp quy không chỉ liên quan đến công tác chi trả mà còn liên quan đến tất cả các khâu trong hoạt động BHXH. +Hoàn thiện chính sách BHXH phải được tiến hành đồng bộ cùng với việc hoàn thiện các chính sách xã hội khác phải phù hợp với điều kiện của nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. +Phải gắn chặt giữa quyền lợi và trách nhiệm, người lao động phải đóng góp BHXH mơi được hưởng các chế độ BHXH. +Mức hưởng BHXH phải căn cứ vào thời gian đóng góp, mức đóng góp, tình trạng suy giảm sức khoẻ và tuổi đời của người lao động . +Quỹ BHXH được hình thành chủ yếu từ sự đóng góp của người lao động , người sử dụng lao động và lãi từ hoạt động đầu tư tăng trưởng. Quỹ BHXH được thiết kế theo mô hình tồn tích và có tính chất chuyển dịch thu nhập giữa những người tham gia BHXH theo nguyên tắc “lấy số đông bù số ít”. Ngoài việc hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác chi trả các chế độ BHXH, Nhà nước cũng nên chú ý đến việc tạo hành lang pháp lý cho hoạt động đầu tư quỹ BHXH vì hoạt động này cũng góp phần không nhỏ vào việc bảo toàn, tăng trưởng quỹ đảm bảo sự an toàn và có đủ nguồn tài chính đáp ứng kịp thời yêu cầu chi trả các chế độ BHXH cho người lao động b/Những kiến nghị cụ thể: *Về các chế độ chính sách: -Về chế độ hưu trí: Chế độ hưu trí là một chính sách lớn của xã hội. Nó đảm bảo cuộc sống cho người lao động khi về già. Khoản chi cho BHXH cho chế độ này chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số chi BHXH. Vì vậy, chế độ này được quan tâm đặc biệt và hoàn thiện song hành cùng với sự phát triển chung của xã hội. Hiện nay, do thực hiện theo chủ chương xắp xếp cán bộ, tinh giảm biên chế trong đó có biện pháp ưu đãi giảm tuổi về hưu, dẫn đến không chỉ giảm nguồn thu vào quỹ mà còn làm cho nguồn chi từ quỹ tăng lên rất nhanh. Để thực hiện điều này còn gặp nhiều bất cập do điều kiện làm việc, mức sống được cải thiện và nâng cao, theo đó tuổi thọ tăng lên cần thiết phải tăng độ tuổi về hưu. Tuy nhiên, khi tăng độ tuổi nghỉ hưu sẽ làm thu hẹp cơ hội việc làm cho người mới bước vào độ tuổi lao động. Vì vậy, pháp luật cần có quy định mềm dẻo hơn trong chế độ này sao cho phù hợp với tính chất nghề nghiệp, điều kiện kinh tế - xã hội, vừa phải khai thác hiệu quả tiềm năng và chất lượng lao động . Để quản lý công tác chi trả chế độ hưu trí được hiệu quả. Ta cần quản lý chặt chẽ đối tượng hưởng chế độ hưu trí, luôn đối chiếu hồ sơ đối tượng đang quản lý với danh chi trả lương hưu. Thực tế cho thấy không chỉ trên địa bàn thành phố Việt Trì mà còn nhiều địa phương khác cũng tồn tại hiện tượng: có nhiều đối tượng hưởng đã chết song thân nhân không khai báo cho cơ quan BHXH biết để cắt chi trả mà vẫn đến lĩnh tiền trong một thời gian dài làm thất thoát quỹ BHXH. Vì vây,BHXH nên có hình thức kiểm tra cụ thể hơn nữa , kiên quyết và đúng pháp luật, tránh tình trạng lách luật để trục lợi BHXH. -Chế độ ốm đau thai sản dưỡng sức: Quy định rõ trách nhiệm của y, bác sỹ, lương y xác nhận ngày nghỉ ốm cho người lao động. Cơ quan BHXH phải đối chiếu chứng từ gốc đơn vị đem đến thanh toán với hồ sơ lưu ở phòng khám bệnh để kịp thời phát hiện chứng từ ốm đau, thai sản, dưỡng sức giả mạo Chế độ tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp: Tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp xảy ra ngoài ý muốn của người lao động. Khi xét hưởng trợ cấp BHXH chỉ căn cứ vào tỷ lệ suy giảm khả năng lao động thì chưa đủ và thoả đáng vì chưa tính đến sự đóng góp của người lao động. Mức hưởng BHXH không tính đến sự đóng góp cho quỹ BHXH sẽ làm cho người lao động bị thiệt thòi. Tuy nhiên, cần phải kiểm tra chặt chẽ và làm rõ khả năng về tai nạn lao động xảy ra vào thời gian nào, địa điểm nào,… tránh sự cố tình nhầm lẫn tai nạn giao thông với tai nạn lao động. Chế độ tử tuất: Trong quy định về chế độ này còn nhiều điểm chưa thực sự hợp lý: mức trợ cấp hàng tháng cho thân nhân người chết còn thấp, không đảm bảo ý nghĩa nhân đạo của chế độ này. Việc xác định đối tượng hưởng trợ cấp này còn chưa chính xác, đôi khi không đủ điều kiện theo quy định. * Về phía quản lý chi BHXH: Thực hiện chặt chẽ quy trình xét duyệt hưởng các chế độ về thời gian, mức đóng góp,… chỉ tiến hành giải quyết chi trả các chế độ cho người lao động thông qua tổ chức sử dụng lao động, không trực tiếp giải quyết với người lao động để đảm bảo sự công tâm và tránh mọi biểu hiện gây phiền hà, tiêu cực. BHXH Thành phố kết hợp với uỷ ban nhân dân xã phường thực hiện tốt hợp đồng đã ký kết về chi trả BHXH; quản lý an toàn tiền mặt trong thời gian chi trả lương hưu và trợ cấp BHXH. Năm 2002, BHXH và BHYT xác nhập thành một cơ quan thống nhất từ trên xuống dưới. Vì vậy số cán bộ trong cơ quan sẽ tăng thêm. Trụ sở cơ quan trở nên chật hẹp, nếu có thể cơ quan nên xây dựng một trụ sở mới rộng hơn, giúp cho cán bộ trong cơ quan có điều kiện làm việc tốt hơn. Trong thời gian qua, với rất nhiều cố gắng của từng cá nhân các bộ trong cơ quan và sự đoàn kết, nỗ lực của cả tập thể. BHXH Việt Nam nói chung, BHXH Thành phố Việt Trì nói riêng đã từng bước khắc phục khó khăn và hoàn thành tôt nhiệm vụ. Tuy nhiên BHXH Thành phố Việt Trì cũng cần đến sự quan tâm hơn nữa của các cơ quan có thẩm quyền xem xét, tạo điều kiện giúp đỡ để bản thân đơn vị làm tốt hơn nhiệm vụ của mình và cùng toàn ngành khắc phục những khó khăn chung. kÕt luËn chung Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña con ng­êi do rÊt nhiÒu nh©n tè quyÕt ®Þnh trong ®ã kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn hÖ thèng an sinh x· héi víi nßng cèt lµ chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi. B¶o hiÓm x· héi ®­îc nhiÒu quèc gia coi träng nh»m b¶o ®¶m vÒ mÆt thu nhËp cho ng­êi lao ®éng khi hä t¹m thêi hoÆc vÜnh viÔn mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng. B¶o hiÓm x· héi ë ViÖt nam ®· ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc ta quan t©m ngay tõ khi thµnh lËp n­íc vµ nã ®· ®ãng gãp lín cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Quü B¶o hiÓm x· héi lµ x­¬ng sèng cña bÊt kú mét hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi nµo. Bëi lÏ c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi ®Òu nh»m môc ®Ých ®¶m b¶o an toµn vÒ ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng, muèn vËy c¬ quan B¶o hiÓm x· héi ph¶i cã mét l­îng quü dù phßng nhÊt ®Þnh. Trong nh÷ng n¨m qua, qu¸ tr×nh t¹o lËp vµ sö dông quü B¶o hiÓm x· héi cña c¬ quan B¶o hiÓm thµnh phè ViÖt Tr× - Phó Thä ®· thu ®­îc nhiÒu thµnh tùu nh­: phÝ thu ngµy cµng t¨ng, chi tr¶ ®óng ®èi t­îng, lu«n hoµn thµnh kÕ ho¹ch do B¶o hiÓm x· héi tØnh Phó Thä... Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh trªn vÉn cßn tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp nh­: Ch­a khai th¸c hÕt lùc l­îng lao ®éng tham gia B¶o hiÓm x· héi, vÉn tån t¹i t×nh tr¹ng trôc lîi B¶o hiÓm x· héi cña c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc. Nh­ vËy vÊn ®Ò thu - chi cã ý nghÜa lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam còng nh­ B¶o hiÓm x· héi c¸c tØnh, thµnh phè vµ huyÖn trong ®ã cã B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr×. TÊt nhiªn vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn bµn luËn trªn nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau vµ ®­a ra gi¶i ph¸p kh¾c phôc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña B¶o hiÓm x· héi. §©y còng chÝnh lµ môc ®Ých cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi: "C«ng t¸c thu - chi quü BHXH t¹i thµnh phè ViÖt Tr× - TØnh Phó Thä "mµ em ®· ®Ò cËp ë trªn Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn , do ®iÒu kiÖn vµ n¨ng lùc h¹n chÕ nªn ®Ò tµi kh«ng tr¸nh khëi nh÷ng sai sãt, rÊt mong sù ®ãng gãp ý kiÕn quý b¸u cña c¸c thÇy c« vµ nh÷ng ng­êi quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì vµ h­íng dÉn tËn t×nh cña c«:Ths.NguyÔn ThÞ LÖ HuyÒn;ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c c« ,c¸c chó t¹i BHXH thµnh phè ViÖt Tr×-Phó Thä ®· gióp ®ì vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho em hoµn thµnh ®Ò tµi nay. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ b¶o hiÓm-PGS-TS Hå SÜ Sµ: §¹i häc kinh tÕ quèc d©n 2. HÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy vÒ BHXH 3. Quy ho¹ch ph¸t triÓn quü BHXH vµ hÖ thèng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ngµnh BHXH ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010-BHXH ViÖt Nam 4. T¹p chÝ BHXH hµng th¸ng qua c¸c n¨m 2000-2005 5. C¸c v¨n b¶n, th«ng t­ Nhµ n­íc vµ Bé Lao ®éng -Th­¬ng binh -X· héi ban hµnh tõ n¨m1960 cho ®Õn nay Môc lôc Lêi nãi ®Çu 1 Ch­¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Õ c¬ b¶n vÒ BHXH 3 I/ Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓnBHXH 3 1.Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña BHXH 3 2.Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña BHXH 6 II/B¶n chÊt vµ vai trß cña BHXH 8 1.B¶n chÊt cña BHXH 8 2.Vai trß cña BHXH 12 III/Quü BHXH 15 1.Kh¸i niÖm quü BHXH 15 2.Nguån h×nh thµnh quü BHXH 18 3. Môc ®Ých sö dông quü BHXH 20 Ch­¬ng II:Thùc tr¹ng c«ng t¸c thu –chi quü BHXH t¹i BHXH thµnh phè ViÖt Tr× -Phó Thä trong thêi gian qua 23 I/Mét vµi nÐt c¬ b¶n vÒ BHXH thµnh phè ViÖt Tr×-Phó Thä 23 1.Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña BHXH thµnh phè ViÖt Tr× -Phó Thä 23 2.C¬ cÊu tæ chøc cña BHXH thµnh phè ViÖt Tr×-Phó Thä 24 II/Thùc tr¹ng c«ng t¸c thu quü BHXH thµnh phè ViÖt Tr×-Phó Thä 29 1.Thùc tr¹ng c«ng t¸c thu 29 a.VÒ tæng thu BHXH 29 b.C«ng t¸c thu BHXH ë khèi hµnh chÝnh sù nghiÖp 35 c.C«ng t¸c thu BHXH ë khèi doanh nghiÖp nhµ n­íc 36 d.c«ng t¸c thu BHXH ë khèi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh 37 e.C«ng t¸c thu BHXH ë x·, ph­êng 39 2.§¸nh gi¸ kÕt qu¶ thu BHXH 42 III/Thùc tr¹ng c«ng t¸c chi c¸c chÕ ®é BHXH t¹i quü BHXH t¹i thµnh phè ViÖt Tr× -Phó Thä 47 1.T×nh h×nh chung vÒ chi tr¶ BHXH 47 2.C«ng t¸c chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH 51 2.1 C«ng t¸c chi tr¶ c¸c chÕ ®é trî cÊp dµi h¹n 51 2.2 C«ng t¸c chi tr¶ c¸c chÕ ®é trî cÊp ng¾n h¹n 58 3.§¸nh gi¸ kÕt qu¶ chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH 65 Ch­¬ng III: Mét sè kiÕn nghi nh»m thùc hiÖn tèt h¬n c«ng t¸c thu –chi quü BHXH t¹i BHXH thµnh phè ViÖt Tr×-Phó Thä 70 I/§¸nh gi¸ chung vÒ c«ng t¸c thu –chi quü BHXH 70 II/Mét sè kiÕn nghÞ 71 1 VÒ c«ng t¸c thu BHXH 72 a.VÒ qu¶n lý thu BHXH 72 b.Nh÷ng kiÕn nghÞ cô thÓ 74 2.VÒ c«ng t¸c chi tr¶ BHXH 76 a.VÒ phÝa nhµ n­íc 76 b.Nh÷ng kiÕn nghi cô thÓ 77 KÕt luËn chung 80 Tµi liªu tham kh¶o 82 ._.