Công tác quản lý và hạch toán khấu hao tài sản cố định và nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản cố định trong các Doanh nghiệp sản xuất

ịnh ( viết tắt: TSCĐ )là tư liệu lao động, nhưng không phải tất cả các tư liệu lao động đều là TSCĐ mà TSCĐ chỉ bao gồm những tư liệu lao động chủ yếu có đầy đủ các tiêu chuẩn về mặt giá trị và thời gian sử dụng được quy định trong chế độ quản lý Tài chính hiện hành của từng quốc gia. Tuỳ theo điều kiện phát triển, yêu cầu và trình độ quản lý của từng quốc gia và trong từng giai đoạn phát triển kinh tế mà Nhà nước có những quy định cụ thể về tiêu chuẩn giá trị và thời gian sử dụng cho những tư liệu lao động đưọc xác định là TSCĐ. Tuy có sự khác nhau về quy định cho các tiêu chuẩn của mỗi nước nhưng về cơ bản, TSCĐ là những tư liệu lao động có giá trị lớn và thời gian sử dụng lâu dài. Theo chuẩn mực kế toán quốc tế số 16 (ISA 16), tài sản được sử dụng trong quá trình sản xuất, cung cấp hàng hoá dịch vụ, hoặc cho các mục đích hành chính và có thời gian sử dụng nhiều hơn một kỳ kế toán, được gọi là TSCĐ. ở Việt Nam, các tư liệu lao động được gọi là TSCĐ phải có đầy đủ các tiêu chuẩn về giá trị và thời gian sử dụng được quy định trong chế độ quản lý TSCĐ của Nhà nước. Trước năm 1996, theo quy định, các tư liệu lao động có giá trị trên 500.000 VNĐ và thời gian sử dụng trên 1năm được xác định là TSCĐ. Tuy nhiên, do yêu cầu của quản lý và phát triển kinh tế đến ngày 14/11/1996, Bộ Tài chính đã ban hành Quyết định số 1062 TC/QĐ/CSTC, trong đó quy định rõ: mọi tư liệu lao động nếu thoả mãn đồng thời hai tiêu chuẩn: - Có thời gian sử dụng từ một năm trở lên; - Có giá trị từ 5.000.000đ (năm triệu đồng) trở lên; thì được coi là TSCĐ. Những tư liệu lao động nào không thỏa mãn hai tiêu chuẩn trên thì được coi là công cụ lao động nhỏ. Khi tham gia vào quá trình sản xuất- kinh doanh, TSCĐ có đặc điểm là tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất, giá trị TSCĐ bị hao mòn dần và chuyển dịch từng phần vào chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và giữ nguyên được hình thái vật chất ban đầu cho đến lúc hư hỏng. 1.2 Yêu cầu tổ chức hạch toán TSCĐ. Vai trò quan trọng của TSCĐ và tốc độ tăng TSCĐ trong sự nghiệp phát triển kinh tế quyết dịnh yêu cầu ngày càng cao của công tác quản lý và sử dụng TSCĐ: Việc tổ chức công tác hạch toán để thường xuyên theo dõi, nắm chắc tình hình tăng giảm TSCĐ về lượng và giá trị, tình hình sử dụng và hao mòn TSCĐ có ý nghĩa rất quan trọng đối với công tác quản lý và sử dụng hiệu quả công suất của TSCĐ góp phần phát triển sản xuất, thu hồi vốn đầu tư nhanh để tái sản xuất. Khấu hao tài sản cố định. Hao mòn TSCĐ. Trong quá trình sử dụng do ảnh hưởng của nhiều nhân tố khác nhau TSCĐ của doanh nghiệp bị hao mòn dưới hai hình thức: hao mòn hữu hình và hao mòn vô hình. Trong đó: - Hao mòn hữu hình của TSCĐ là sự hao mòn vật lý trong quá trình sử dụng. Nguyên nhân và mức độ hao mòn hữu hình trước hết phụ thuộc và các nhân tố của quá trình sử dụng, như thời gian, cường độ sử dụng, việc chấp hành các quy định về sử dụng và bảo dưỡng TSCĐ. Tiếp đến là các nhân tố về tự nhiên và môi trường sử dụng. Việc nhận thức rõ các nguyên nhân ảnh hưởng đến hao mòn hữu hình sẽ giúp các doanh nghiệp có biện pháp cần thiết để hạn chế nó. - Hao mòn vô hình là sự giảm giá trị của TSCĐ do ảnh hưởng của tiến bộ khoa học kỹ thuật. Do đó biện pháp có hiệu quả nhất để khắc phục hao mòn vô hình là doanh nghiệp phải sử dụng tối đa công suất của TSCĐ, coi trọng đổi mới kỹ thuật, công nghệ sản xuất, ứng dụng kịp thời các thành tựu tiến bộ khoa học kỹ thuật. Điều này đặc biệt có ý nghĩa quyết định trong việc tạo ra các lợi thế cho doanh nghiệp trong cạnh tranh trên thị trường. Khấu hao TSCĐ và các phương pháp tính khấu hao TSCĐ. Khái niệm. Trong quá trình sử dụng TSCĐ bị hao mòn dần về mặt giá trị và hiện vật, phần giá trị hao mòn được chuyển dịch vào giá trị sản phẩm làm ra dưới hình thức trích khấu hao. Vậy khấu hao TSCĐ là việc chuyển dịch phần giá trị hao mòn của TSCĐ trong quá trình sử dụng vào giá trị sản phẩm sản xuất ra theo các phương pháp tính toán thích hợp. Hao mòn TSCĐ là hiện tượng khách quan làm giảm giá trị và giá trị sử dụng của TSCĐ, còn mục đích của việc trích khấu hao là biện pháp chủ quan nhằm thu hồi vốn đầu tư để tái sản xuất giản đơn hoặc tái sản xuất mở rộng. Bộ phận giá trị hao mòn được chuyển dịch vào giá trị sản phẩm được coi là một yếu tố chi phí sản xuất sản phẩm được biểu hiện dưới hình thái tiền tệ là tiền khấu hao. Số tiền khấu hao được tích luỹ hình thành quỹ khấu hao của doanh nghiệp. Quỹ khấu hao chính là nguồn tài chính quan trọng để tái sản xuất giản đơn và tái sản xuất mở rộng TSCĐ. Về nguyên tắc, việc tính khấu hao TSCĐ phải phù hợp với mức độ hao mòn của TSCĐ và phải bảo đảm thu hồi đầy đủ giá trị vốn đầu tư ban đầu. Về phương diện kinh tế, khấu hao cho phép doanh nghiệp phản ánh đúng các giá trị thực của tài sản, đồng thời làm giảm lãi ròng của doanh nghiệp. Về phương diện tài chính, khấu hao là một phương tiện tài trợ giúp cho doanh nghiệp thu được bộ phận đã mất của TSCĐ. Về phương diện thuế khoá, khấu hao là mọt khoản chi phí được trừ vào lợi nhuận chịu thuế, là một khoản chi phí hợp lệ. Về phương diện kế toán, khấu hao là việc ghi nhận sự giảm giá của TSCĐ. Các phương pháp tính khấu hao TSCĐ trong doanh nghiệp. Việc tính khấu hao trong các doanh nghiệp có thể được thực hiện theo nhiều phương pháp khác nhau và mỗi phương pháp đều có những ưu nhược điểm riêng. Việc lựa chọn đúng đắn phương pháp khấu hao TSCĐ có ý nghĩa quan trọng đối với công tác quản lý vốn cố định trong doanh nghiệp. Phương pháp khấu hao được lựa chọn phải đảm bảo thu hồi vốn nhanh, đầy đủ và đảm bảo nguyên tắc phù hợp. Thông thường có các phương pháp khấu hao cơ bản sau: b.1. Phương pháp khấu hao bình quân. NG Mkh = T 1 Tkh = * 100 T Đây là phương pháp khấu hao đơn giản nhất, theo phương pháp này thì tỷ lệ khấu hao và mức khấu hao hàng năm được xác định theo mức không đổi trong suốt thời gian sử dụng TSCĐ. Mức khấu hao được xác định theo công thức : Mkh : Mức tính khấu hao trung bình hàng năm. Tkh : Tỷ lệ khấu hao trung bình hàng năm. T : Thời gian sử dụng TSCĐ. NG : nguyên giá TSCĐ Nguyên giá TSCĐ là tập hợp toàn bộ chi phí thực tế của doanh nghiệp đã chi ra để có được TSCĐ và đưa vào hoạt động. Thời gian sử dụng TSCĐ là thời gian dự kiến sử dụng TSCĐ của doanh nghiệp, được xác định căn cứ vào tuổi thọ kỹ thuật và tuổi thọ kinh tế của TSCĐ. Tuổi thọ kỹ thuật là khoảng thời gian có thể sử dụng TSCĐ được tính theo các thông số về mặt kỹ thuật khi chế tạo chúng. Tuổi thọ kinh tế được xác định căn cứ vào thời gian sử dụng có hiệu quả của TSCĐ nhằm loại trừ những ảnh hưởng bất lợi của hao mòn vô hình. Ưu điểm chung của phương pháp khấu hao này là cách tính toán đơn giản, dễ hiểu. Mức khấu hao được tính vào giá thành ổn định tạo điều kiện ổn định giá thành sản phẩm. Tuy nhiên, nhược điểm cơ bản của phương pháp khấu hao bình quân là không phản ánh chính xác mức độ hao mòn thực tế của TSCĐ và giá thành sản phẩm trong các thời kỳ sử dụng khác nhau của TSCĐ. Mặt khác, do tính bình quân nên khả năng thu hồi vốn đầu tư chậm, TSCĐ của doanh nghiệp dễ bị ảnh hưởng bất lợi của hao mòn vô hình nên doanh nghiệp sẽ không có điều kiện để trang bị TSCĐ mới. b.2 Phương pháp khấu hao giảm dần. Thực chất của phương pháp kháu hao giảm dần là đẩy nhanh mức khấu hao TSCĐ trong những năm đầu sử dụng và giảm dần mức khấu hao theo thời gian sử dụng. Phương pháp khấu hao này có hai cách tính tỷ lệ khấu hao và mức khấu hao hàng năm, đó là phương pháp khấu hao theo số dư giảm dần hoặc khấu hao theo tổng số năm sử dụng. â Phương pháp khấu hao theo số dư giảm dần: Thực chất của phương pháp này là số tiền khấu hao hàng năm được tính bằng cách lấy giá trị còn lại của TSCĐ theo thời gian sử dụng nhân với tỷ lệ khấu hao không đổi. Tỷ lệ khấu hao hàng năm được tính theo công thức: t GC Tkh = 1 - NG Tkh: Tỷ lệ khấu hao hàng năm GC: Giá trị còn lại của TSCĐ NG: Nguyên giá TSCĐ t : thời điểm của năm tính khấu hao u Phương pháp khấu hao theo tổng số thứ tự năm sử dụng: Theo phương pháp này số tiền khấu hao hàng năm được tính bằng cách nhân giá trị ban đầu của TSCĐ với tỷ lệ khấu hao giảm dần qua các năm. Tỷ lệ khấu hao được xác định bằng cách lấy số năm sử dụng còn lại chia cho tổng số thứ tự năm sử dụng : Công thức được xác định: 2*(T- t+ 1) Tkh = T*(T+ 1) T: thời gian dự kiến sử dụng TSCĐ t: thứ tự năm cần tính tỷ lệ khấu hao Phương pháp khấu hao giảm dần có những ưu điểm cơ bản: phản ánh chính xác hơn mức hao mòn của TSCĐ vào giá trị thành phẩm, nhanh chóng thu hồi được vốn đầu tư trong những năm đầu, hạn chế được ảnh hưởng của hao mòn vô hình. Tuy nhiên, phương pháp này có nhược điểm là việc tính toán tỷ lệ khấu hao và mức khấu hao hàng năm sẽ phức tạp hơn nhiều so với phương pháp khấu hao bình quân, và đến hết thời gian sử dụng cũng chưa bù đắp toàn bộ giá trị đầu tư ban đầu của TSCĐ. b.3.Phương pháp khấu hao giảm dần kết hợp với khấu hao bình quân Để khắc phục những nhược điểm của phương pháp khấu hao giảm dần và phương pháp khấu hao bình quân, người ta có thể sử dụng kết hợp cả 2 phương pháp trên. Đăc điểm của phương pháp này, trong những năm đầu sử dụng TSCĐ người ta sử dụng phương pháp khấu hao giảm dần, còn những năm cuối còn lại người ta sử dụng phương pháp khấu hao bình quân. b.4 Phương pháp tính khấu hao theo sản lượng Ngoài cách tính khấu hao theo thời gian, một số doanh nghiệp còn tính khấu hao theo sản lượng. Cách tính này cố định mức khấu hao trên một đơn vị sản lượng nên muốn thu hồi vốn nhanh, khắc phục được hao mòn vô hình đòi hỏi doanh nghiệp phải tăng năng suất lao động, tăng ca để sản xuất ra nhiều sản phẩm. Mức khấu hao Sản lượng Mức khấu hao  phải trích = hoàn thành * bình quân trong tháng trong tháng trên một đơn vị sp Trong đó, Mức khấu hao bình quân Nguyên giá trên một đơn vị sản phẩm Sản lượng tính theo công suất thiết kế Việc nghiên cứu các phương pháp khấu hao TSCĐ sẽ giúp cho doanh nghiệp có căn cứ để lựa chọn phương pháp khấu hao phù hợp với chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp mình, đảm bảo cho việc thu hồi, bảo toàn và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn cố định. Tuy nhiên, việc trích khấu hao trong các doanh nghiệp nhà nước phải tuân theo quy định của Nhà nước về chế độ quản lý tài sản và tuỳ thuộc vào yêu cầu quản lý của doanh nghiệp. Mức khấu hao chính là cơ sở để xác định thu nhập của doanh nghiệp để tính thuế thu nhập. Việc trích khấu hao hiện nay trong các doanh nghiệp nhà nước được thực hiện theo Quyết định số 166/1999/QĐ-BTC ngày 30/12/1999 của Bộ trưởng Bộ Tài chính.Theo Quyết định này: mọi TSCĐ của doanh nghiệp có liên quan đến hoạt động kinh doanh đều phải trích khấu hao, mức trích khấu hao TSCĐ được hạch toán vào chi phí kinh doanh trong kỳ. Phương pháp trích khấu hao trong các doanh nghiệp là phương pháp khấu hao đường thẳng. Nhà nước quy định khung sử dụng đối với từng loại, từng nhóm TSCĐ, doanh nghiệp phải dựa trên khung thời gian này để xác định thời gian sử dụng TSCĐ cho phù hợp. Đối với các TSCĐ tăng, giảm trong kỳ thì việc trích hoặc thôi trích khấu hao TSCĐ được thực hiện theo nguyên tắc tròn tháng. Mức khấu hao trung bình hàng năm được xác định theo công thức của phương pháp khấu hao bình quân. Mức trích khấu hao hàng tháng được xác định: Khấu hao TSCĐ Số khấu hao Số khấu hao Số khấu hao  phải tính trong = đã tính + tăng trong + giảm trong  tháng tháng trước tháng tháng Về mức khấu hao khi nguyên giá thay đổi, doanh nghiệp phải xác định lại mức trích khấu hao trung bình của TSCĐ bằng cách lấy giá trị còn lại trên sổ kế toán chia cho thời gian sử dụng còn lại được xác định của TSCĐ. Việc tính và phân bổ khấu hao TSCĐ được thực hiện trên bảng tính và phân bổ khấu hao tscđ ( Bảng phân bổ số 3 - Hệ thống kế toán doanh nghiệp) Các doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế khác nhà nước không bắt buộc thực hiện khung thời gian sử dụng của từng loại TSCĐ để tính khấu hao mà chỉ khuyến khích. Nhà nước sử dụng nó trong việc xác định chi phí hợp lý để tính thuế đối với doanh nghiệp. Hạch toán khấu hao TSCĐ. Các tài khoản sử dụng: kTK 214-Hao mòn TSCĐ : Tài khoản này dùng để theo dõi tình hình hiện có, biến động tăng, giảm khấu hao. Kết cấu: Bên Nợ: Giá trị hao mòn TSCĐ giảm do TSCĐ giảm Bên Có: Giá trị hao mòn TSCĐ tăng do trích khấu hao TSCĐ,do đánh giá lại TSCĐ. Số dư bên Có: Giá trị hao của TSCĐ hiện có tại đơn vị. kTK009-Nguồn vốn khấu hao cơ bản: Tài khoản này dùng để phản ánh sự hình thành, tăng, giảm và sử dụng nguồn vốn khấu hao cơ bản của doanh nghiệp . Kết cấu: Bên Nợ: Nguồn vốn khấu hao cơ bản tăng, do: trích khấu hao TSCĐ; thu hồi vốn khấu hao cơ bản đã điều chuyển hoặc cho vay... Bên Có: Nguồn vốn khấu hao cơ bản giảm, do: đầu tư, đổi mới TSCĐ; trả nợ vay đầu tư TSCĐ; điều chuyển vốn khấu hao cho đơn vị khác hoặc cho vay... Số dư bên Nợ: Nguồn vốn khấu hao cơ bản hiện còn Kế toán khấu hao và hao mòn TSCĐ có thể được tóm tắt theo sơ đồ sau:. TK 211,212,213 TK 214 TK 627,641,642 Giảm TSCĐ đã khấu hao Trích khấu TK 821,138 hao TSCĐ TK 241(2412) TK 222,228 TK 142,335 Tk 431 TK 412 Tk 412 Đánh giá lại TSCĐ Đánh giá lại TSCĐ TK 111,112,338 TK 411 TK 211 Nhận TSCĐ nội bộ Khấu hao cơ bản nộp cấp trên đã khấu hao II. Đánh giá hiệu quả sử dụng TSCĐ trong các  doanh nghiệp sản xuất . Hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng TSCĐ. TSCĐ là cơ sở vật chất kỹ thuật của doanh nghiệp, phản ánh năng lực sản xuất hiện có, trình độ tiến bộ khoa học kỹ thuật của doanh nghiệp. TSCĐ, đặc biệt là máy móc thiết bị sản xuất là điều kiện quan trọng và cần thiết ảnh hưởng trực tiếp đến sản lượng, năng suất lao động, chi phí sản xuất, giá thành sản phẩm. Bởi vậy, việc đánh giá hiệu quả sử dụng TSCĐ để đưa ra các quyết định tài chính, như điều chỉnh qui mô và cơ cấu TSCĐ, đầu tư mới TSCĐ, về các biện pháp nhằm khai thác năng lực sản xuất hiện có, nhờ đó nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ là một nội dung quan trọng đối với quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. ZĐể tiến hành đánh giá hiệu quả sử dụng TSCĐ, thông thường sử dụng một số chỉ tiêu : Kết cấu TSCĐ của doanh nghiệp: phản ánh quan hệ tỷ lệ giữa giá trị từng nhóm, từng loại TSCĐ trong tổng số giá trị TSCĐ của doanh nghiệp ở thời điểm đánh giá. Chỉ tiêu này giúp doanh nghiệp đánh giá mức độ hợp lý trong cơ cấu TSCĐ trang bị tại doanh nghiệp. Để phân tích tình trạng kỹ thuật của TSCĐ, sử dụng chỉ tiêu hệ số hao mòn TSCĐ: Tổng mức khấu hao TSCĐ Hệ số hao mòn = TSCĐ Nguyên giá TSCĐ Nếu hệ số hao mòn càng tiến gần tới 1, chứng tỏ TSCĐ càng cũ và doanh nghiệp phải chú trọng đến việc đổi mới và hiện đại hoá TSCĐ. Ngược lại, nếu hệ số hao mòn càng nhỏ hơn 1, chứng tỏ TSCĐ của doanh nghiệp đã được đổi mới. Phân tích hiệu quả sử dụng TSCĐ: Hiệu quả sử dụng TSCĐ là mục đích trang bị TSCĐ cho doanh nghiệp. Sử dụng có hiệu quả TSCĐ hiện có là biện pháp tốt nhất sử dụng vốn một cách tiết kiệm và có hiệu quả. Giá trị sản lượng sản phẩm Hiệu suất sử dụng = TSCĐ Nguyên giá bình quân của TSCĐ Chỉ tiêu này phản ánh, cứ một đồng nguyên giá bình quân của TSCĐ tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh thì tạo ra được bao nhiêu đồng giá trị sản lượng sản phẩm. Chỉ tiêu này càng cao chứng tỏ việc quản lý và sử dụng TSCĐ càng tốt. Phân tích tình hình trang bị TSCĐ: là đánh giá mức độ bảo đảm TSCĐ, đặc biệt là máy móc thiết bị sản xuất cho lao động. Trên cơ sở đó có kế hoạch trang bị thêm TSCĐ, máy móc thiết bị sản xuất nhằm tăng năng suất lao động, tăng sản lượng. Nguyên giá TSCĐ bình quân trong kỳ Hệ số trang bị TSCĐ = Số lượng công nhân trực tiếp sản xuất Chỉ tiêu này phản ánh chung trình độ trang bị TSCĐ cho công nhân, chứng tỏ trình độ cơ giới hoá của doanh nghiệp. Nguyên giá thiết bị sản xuất Hệ số trang bị = thiết bị sản xuất Số lượng công nhân trực tiếp sản xuất Chỉ tiêu này phán ánh trình độ trang bị kỹ thuật cho công nhân. Xu hướng chung, hệ số trang bị kỹ thuật sản xuất tăng với tốc độ nhanh hơn hệ số trang bị TSCĐ mới tăng nhanh quy mô năng lực sản xuất, tăng năng suất lao động. Z Máy móc thiết bị sản xuất là một bộ phận quan trọng trong TSCĐ của doanh nghiệp sản xuất, chứng tỏ trình độ trang bị kỹ thuật của doanh nghiệp. Do đó việc phân tích hiệu quả sử dụng thiết bị máy móc kỹ thuật hiện có có ý nghĩa rất quan trọng. Phân tích mối quan hệ giữa thiết bị sản xuất và TSCĐ của doanh nghiệp: Tính phù hợp của cơ cấu tỷ lệ này phụ thuộc vào đặc điểm kinh tế kỹ thuật của từng ngành, từng doanh nghiệp. Xem xét tỷ lệ này để tìm kiếm tỷ lệ thích hợp là yêu cầu quan trọng đối với doanh nghiệp . Tình hình sử dụng thiết bị sản xuất: Số thiết bị làm việc thực tế Số thiết bị làm việc thực tế = Số thiết bị sản xuất hiện có Chỉ tiêu này phản ánh khả năng sử dụng các thiết bị sản xuất hiện có, từ đó xác định rõ nguyên nhân ảnh hưởng đến mức độ huy động thiết bị sản xuất vào hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Tình hình sử dụng thời gian làm việc của máy móc thiết bị sản xuất: Thời gian làm việc thực tế của thiết bị Hệ số sử dụng = thời gian chế độ Thời gian làm việc theo chế độ của thiết bị Thời gian làm việc có ích của thiết bị Hệ số sử dụng = thời gian làm việc Thời gian làm việc thực tế của thiết bị Thời gian làm việc theo chế độ của thiết bị là thời gian làm việc của máy theo thiết kế kỹ thuật. Thời gian làm việc thực tế của thiết bị là thờigian máy tham gia vào quá trình sản xuất sản phẩm, bao gồm cả thời gian chuẩn bị cho máy làm việc. Thời gian làm việc có ích của thiết bị là thời gian sử dụng máy cho ra những sản phẩm hợp cách. Như vậy, chỉ có thời gian làm việc có ích của thiết bị là đưa lại doanh thu cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Bởi vậy, việc phân tích sẽ giúp cho doanh nghiệp thấy được thực trạng sử dụng máy móc sản xuất trong doanh nghiệp để có những biện pháp nâng cao hiệu suất làm việc của thiết bị. Tình hình sử dụng năng lực sản xuất của máy móc thiết bị sản xuất: Khối lượng sản phẩm sản xuất ra không chỉ phụ thuộc vào thời gian làm việc của thiết bị mà còn chịu ảnh hưởng bởi năng suất của thiết bị. Q U = Tm U: mức năng suất thiết bị Q: Khối lượng sản phẩm do thiết bị sản xuất ra Tm: Thời gian máy hao phí để sản xuất ra khối lượng sản phẩm Q. Để tiến hành phân tích, cần so sánh chỉ tiêu mức năng suất thiết bị thực tế với kế hoạch, với kỳ gốc hoặc với công suất thiết kế của thiết bị. Qua việc phân tích phát hiện thực trạng sử dụng thiết bị để có những biện pháp cải tiến và tận dụng năng lực sản xuất của máy móc thiết bị. Trên cơ sở các chỉ tiêu sử dụng máy móc sản xuất về số lượng, thời gian, năng suất có thể phân tích hệ số sử dụng tổng hợp máy móc thiết bị sản xuất theo công thức: Hệ số sử dụng Hệ số sử dụng Hệ số sử dụng Hệ số sử dụng tổng hợp thiết bị = năng suất * thời gian của * số lượng sản xuất thiết bị thiết bị thiết bị Quản lý sử dụng TSCĐ. Đối với doanh nghiệp sản xuất, TSCĐ là một bộ phận quan trọng chủ yếu của nguồn vốn cố định. Để sử dụng có hiệu quả nguồn vốn cố định trong hoạt động sản xuất kinh doanh thường xuyên, doanh nghiệp cần thực hiện các biện pháp không chỉ bảo toàn mà còn phát triển được vốn cố định của doanh nghiệp sau mỗi chu kỳ kinh doanh. Nghĩa là phải luôn đảm bảo duy trì một lượng vốn tiền tệ để khi kết thúc một vòng tuần hoàn bằng số vốn này doanh nghiệp có thể thu hồi hoặc mở rộng được số vốn mà doanh nghiệp đã bỏ ra ban đầu để đầu tư, mua sắm các TSCĐ tính theo thời giá hiện tại. Do đặc điểm của TSCĐ là tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất kinh doanh song vẫn giữ nguyên hình thái vật chất và đặc tính sử dụng ban đầu, còn giá trị lại chuyển dịch từng phần vào giá trị sản phẩm. Vì thế nội dung bảo toàn vốn cố định là cả bảo toàn về mặt hiện vật và giá trị. Bảo toàn TSCĐ về mặt hiện vật không phải chỉ là giữ nguyên hình thái vật chất và đặc tính sử dụng ban đầu của TSCĐ mà quan trọng hơn là duy trì thường xuyên năng lực sản xuất ban đầu của nó. Điều đó có nghĩa là trong quá trình sử dụng, doanh nghiệp phải quản lý chặt chẽ không làm mất mát TSCĐ, thực hiện đúng quy chế sử dụng, bảo dưỡng nhằm duy trì và nâng cao năng lực hoạt động của TSCĐ, không để TSCĐ bị hư hỏng trước thời hạn quy định. Bảo toàn vốn cố định về mặt giá trị là phải duy trì được sức mua của vốn cố định ở thời điểm hiện tại so với thời điểm bỏ vốn đầu tư ban đầu bất kể sự biến động của giá cả, ảnh hưởng của tiến bộ khoa học kỹ thuật. Trong trường hợp doanh nghiệp không chỉ duy trì được sức mua của vốn mà còn mở rộng được quy mô vốn thực chất đầu tư ban đầu thì doanh nghiệp đã phát triển được vốn cố định của mình. Để quản lý và sử dụng có hiệu quả số tiền trích khấu hao các doanh nghiệp cần dự kiến phân phối sử dụng tiền trích khấu hao trong kỳ. Nói chung điều này phụ thuộc vào cơ cấu nguồn vốn đầu tư ban đầu để hình thành TSCĐ của doanh nghiệp. Đối với các TSCĐ được mua sắm từ nguồn vốn chủ sở hữu, doanh nghiệp được chủ động sử dụng toàn bộ số tiền khấu hao luỹ kế thu được để tái đầu tư thay thế đổi mới TSCĐ của mình. Khi chưa có nhu cầu tái đầu tư TSCĐ, doanh nghiệp có thể sử dụng linh hoạt số tiền khấu hao thu được để phục vụ yêu cầu kinh doanh sao cho có hiệu quả . Đối với các TSCĐ được mua sắm từ nguồn vốn vay, về nguyên tắc doanh nghiệp phải sử dụng số tiền trích khấu hao để thanh toán lãi vay và vốn vay. Tuy nhiên, trong khi chưa đến kỳ hạn trả nợ, doanh nghiệp có thể tạm sử dụng vào các mục đích kinh doanh khác để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn vay của doanh nghiệp. Phần ii Một số ý kiến hoàn thiện công tác quản lý và hạch toán khấu hao TSCĐ và nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ trong các doanh nghiệp sản xuất. Đối với Nhà nước Ngày 14 tháng 11 năm 1996, Bộ trưởng bộ Tài chính có Quyết định số 1062 TC/QĐ/CSTC ban hành Chế độ quản lý sử dụng và trích khấu hao TSCĐ. Quyết định này là một cải cách lớn trong việc quản lý sử dụng TSCĐ và khấu hao TSCĐ, vì : Nhà nước đã giao cho doanh nghiệp quyền chủ động và tự chịu trách nhiệm trong việc quản lý sử dụng TSCĐ như: chủ động hơn trong việc mua sắm xây dựng TSCĐ, đổi mới công nghệ, chủ động quyết định việc cho thuê, nhượng bán, thanh lý TSCĐ ...với điều kiện sử dụng có hiệu quả tài sản, thu hồi đủ vốn đầu tư. Chế độ quy định “ khung thời gian sử dụng TSCĐ” đã giúp cho doanh nghiệp chủ động lựa chọn mức khấu hao ( trong khung) để tính toán phương án đầu tư, phương án kinh doanh, đồng thời khuyến khích thu hồi vốn nhanh để tái đầu tư, đổi mới công nghệ. Tuy nhiên, Quy chế này vẫn có một số vấn đề cần xem xét. Ngày 30 tháng 12 năm 1999, Bộ trưởng Bộ tài chính ra Quyết định số 166/1999/QĐ-BTC nhằm hoàn thiện công tác quản lý sử dụng và trích khấu hao TSCĐ : Mục 3 Điều 15 của Quyết định số 1062 có quy định : “ Doanh nghiệp không được phép thay đổi thời gian sử dụng TSCĐ đã xác định và đăng ký với cơ quan tài chính ít nhất trong 3 năm liền”. Vấn đề này đã gây phiền hà cho doanh nghiệp vì 3 năm mới phải đăng ký một lần , đặc biệt là đối với các doanh nghiệp có tỷ trọng chi phí khấu hao lớn trong tổng số chi phí sản xuất kinh doanh, như trường hợp : Điều kiện sản xuất kinh doanh không ổn định và doanh nghiệp không lường trước được những khó khăn. Nếu cố định tỷ lệ khấu hao trong vòng 3 năm thì những năm sau doanh nghiệp có thể bị lỗ. Quyết định 166 đã tháo gỡ vấn đề này. Theo quy đinh tại mục 2, Điều 15 của Quyết định 166: “ Thời gian sử dụng của từng TSCĐ của doanh nghiệp được xác định thống nhất trong năm tài chính. Doanh nghiệp đã xác định thời gian sử dụng TSCĐ theo đúng quy định thì cơ quan thuế không được tự ý áp đặt thời gian sử dụng TSCĐ để xác định chi phí tính thuế thu nhập”. Quy định này không những đã giải quyết được vấn đề còn tồn tại trong Quyết định trước mà còn tăng thêm quyển chủ động đối với TSCĐ cho doanh nghiệp, giảm được sự phiền hà đôí với cơ quan thuế. Quyết định 166 còn xác định thời gian sử dụng TSCĐ cụ thể trong một số trường hợp đặc biệt, như : các TSCĐ được đầu tư bằng nguồn vốn vay, đối với dự án đầu tư nước ngoài theo hình thức BOT, BCC. Mặc dù, Quyết đinh 166/199/QĐ-BTC đã có những thay đổi nhằm hoàn thiện thêm công tác quản lý sử dụng và trích khấu hao TSCĐ nhưng theo tôi vẫn còn một số vấn đề cần được xem xét: Phương pháp trích khấu hao TSCĐ trong doanh nghiệp Nhà nước. Theo Quyết định 166, các doanh nghiệp đều phải trích khấu hao TSCĐ theo phương pháp khấu hao đường thẳng. Theo phương pháp này mức khấu hao TSCĐ được xác định như sau: Mức tính khấu hao Nguyên giá TSCĐ trung bình hàng năm = của TSCĐ Thời gian sử dụng Việc quy định một phương pháp khấu hao duy nhất được áp dụng là chưa hợp lý, vì : Thứ nhất, TSCĐ trong các doanh nghiệp thuộc nhiều loại, nhiều nhóm khác nhau. Do đó, công dụng của từng tài sản cũng như cách phát huy tác dụng của từng tài sản trong quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp có sự khác nhau, mức độ suy giảm về giá trị và giá trị sử dụng của từng tài sản cũng có sự khác nhau, lợi ích thu được từng tài sản cũng khác nhau. Thứ hai, theo nguyên tắc phù hợp của kế toán với nội dung cơ bản là thu nhập phải phù hợp với chi phí đã chi ra trong kỳ kế toán, mà chi phí khấu hao là một khoản trong khoản mục chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp Thứ ba, do tính bình quân nên khả năng thu hồi vốn đầu tư chậm, TSCĐ của doanh nghiệp dễ bị ảnh hưởng bất lợi của hao mòn vô hình. Để đảm bảo số liệu sổ kế toán phản ánh đúng thực tế hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và tình hình sử dụng TSCĐ tại doanh nghiệp, cũng như để bảo đảm khả năng thu hồi vốn đầu tư một cách nhanh chóng, Nhà nước nên thay đổi quy định về khấu hao TSCĐ theo hướng sau: Thứ nhất, Nhà nước chỉ nên quy định khung thời gian sử dụng cho từng nhóm, từng loại TSCĐ, yêu cầu các doanh nghiệp đăng ký sử dụng tài sản theo đúng khung thời gian quy định . Thứ hai, cho phép doanh nghiệp lựa chọn phương pháp khấu hao phù hợp với công dụng, cách thức sử dụng tài sản nhằm thu được lợi ích kinh tế. Ví dụ : Đối với nhà cửa, vật kiến trúc, các TSCĐ vô hình...thì nên áp dụng phương pháp khấu hao đường thẳng; Đối với máy móc thiết bị gắn liền với quá trình sản xuất kinh doanh, tính năng công suất sử dụng bị giảm dần trong quá trình sử dụng thì cho phép áp dụng phương pháp khấu hao theo sản lượng hoặc phương pháp khấu hao giảm dần; Đối với các thiết bị, dụng cụ quản lý chịu tác động lớn của hao mòn vô hình thì áp dụng phương pháp khấu hao giảm dần... Thứ ba, đối với các TSCĐ tạm ngừng sử dụng tại doanh nghiệp, như ngừng vì lý do cho thuê hoạt động, tài sản cầm cố... trong thời gian ngừng sử dụng vẫn tiếp tục trích khấu hao nhưng áp dụng phương pháp khấu hao đường thẳng. Cuối niên độ kế toán khi lập báo cáo tài chính, doanh nghiệp phải thuyết minh rõ các phương pháp khấu hao đã được áp dụng cho từng loại TSCĐ sử dụng trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp để làm cơ sở cho cơ quan thuế xác định mức thuế cho doanh nghiệp. Xác định nguyên giá TSCĐ được nâng cấp. Theo Điều 6 của Quyết định 166 “ Các chi phí doanh nghiệp chi ra để nâng cấp TSCĐ được phản ánh tăng nguyên giá của TSCĐ”, nghĩa là nguyên giá mới của TSCĐ nâng cấp là: NG mới = NG ban đầu + chi phí nâng cấp. Nhưng theo mục 2, điều 18 “ Trường hợp thời gian sử dụng hay nguyên giá của TSCĐ thay đổi, doanh nghiệp phải xác định lại mức trích khấu hao trung bình của TSCĐ bằng cách lấy giá trị còn lại trên sổ kế toán chia cho thời gian sử dụng xác định lại hoặc thời gian sử dụng còn lại của TSCĐ.” Mức khấu hao TSCĐ đối với TSCĐ nâng cấp được xác định là: Giá trị còn lại + Chi phí nâng cấp Mức khấu hao của = TSCĐ được nâng cấp Thời gian sử dụng xác định lại Theo phương pháp xác định mức trích khấu hao trung bình hàng năm cho TSCĐ theo công thức: Mức trích khấu hao Nguyên giá của TSCĐ trung bình hàng năm = của TSCĐ Thời gian sử dụng Như vậy đã tồn tại một sự không nhất quán đối với cách tính khấu hao TSCĐ cho TSCĐ nâng cấp, điều này sẽ phần nào gây khó khăn cho công tác kế toán, do đó, nên thay đổi quy định cho cách tính nguyên giá mới của TSCĐ nâng cấp là: “ Các chi phí doanh nghiệp chi ra để nâng cấp TSCĐ được phản ánh tăng cho giá trị còn lại của TSCĐ đó” Sử dụng khấu hao cơ bản TSCĐ. Theo Quyết định số 1062, Nhà nước để lại khấu hao cơ bản cho doanh nghiệp tái đầu tư đổi mới công nghệ và trong trường hợp chưa có nhu cầu tái đầu tư thì doanh nghiệp có thể sử dụng linh hoạt số khấu hao luỹ kế phục vụ yêu cầu kinh doanh là phù hợp với nguyên tắc hạch toán của nền kinh tế thị trường. Như vậy, dù việc khấu hao có làm giảm nguyên giá TSCĐ nhưng không làm giảm nguồn vốn kinh doanh của doanh nghiệp. Như vậy, các phương pháp tính số vốn phải bảo toàn theo Nghị định 59/CP, thông tư 31TC/CN và 82 TC/CN không còn thích hợp. Do đó, khi tính số vốn phải bảo toàn không cần phải trừ số khấu hao luỹ kế, cũng không phải xét đến hệ số hao mòn vô hình. Nhà nước nên quy định phạm vi số vốn mà doanh nghiệp cần phải bảo toàn là toàn bộ số vốn Nhà nước tại doanh nghiệp chứ không chỉ là nguồn vốn kinh doanh như trước đây. Đối với việc nhượng bán, thanh lý, điều chuyển TSCĐ. Đối với những TSCĐ được phép khấu hao cơ bản nhanh để thu hồi vốn trả nợ, những TSCĐ đã được đầu tư sửa chữa lớn thường có giá trị thực tế tại thời điểm thanh lý, nhượng bán, điều chuyển lớn hơn nhiều so với giá trị hạch toán trên sổ sách. Khi điều chuyển, thanh lý, nhượng bán những tài sản này thường lấy giá trị hạch toán trên sổ kế toán làm căn cứ. Để tránh sơ hở, Nhà nước cần quy định việc đánh giá lại giá trị đối với những TSCĐ này trước khi thực hiện việc thanh lý, nhượng bán, điều chuyển TSCĐ. Ngoài ra, Nhà nước nên xây dựng chế độ trách nhiệm rõ ràng (trách nhiệm hành chính, trách nhiệm vật chất, trách nhiệm hình sự), đặc biệt đối với các trường hợp đầu tư TSCĐ không có hiệu quả, hay những hành vi gây mất mát, hư hỏng nghiêm trọng đối với TSCĐ. Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất trong việc vay vốn trung và dài hạn để đầu tư mua sắm TSCĐ phục vụ sản xuất kinh doanh. Bởi theo điều tra của Ngân hàng thế giới thì có đến 51% doanh nghiệp khi được hỏi ý kiến cho rằng trở ngại lớn nhất của họ trong việc phát triển sản xuất là tìm vốn đầu tư. Về phía doanh nghiệp Nhận thức được tầm quan trọng có tính chất quyết định của TSCĐ tới sự sống còn của doa._.