Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn ở nước ta: Thực trạng & Giải pháp

Lêi nãi ®Çu C«ng nghiÖp ho¸- HiÖn ®¹i ho¸ lµ con ®­êng tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh ®èi víi bÊt cø n­íc nµo, nhÊt lµ nh÷ng n­íc cã xuÊt ph¸t ®iÓm tõ nÒn n«ng nghiÖp kÐm ph¸t triÓn muèn x©y dùng nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn hiÖn ®¹i. HiÖn nay ë nhiÒu n­íc, nhÊt lµ n­íc ®ang ph¸t triÓn, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ®­îc coi lµ vÊn ®Ò tÊt yÕu cã ý nghÜa chiÕn l­îc l©u dµi. §èi víi ViÖt nam lµ mét quèc gia l¹c hËu, h¬n 80% d©n sè sèng ë n«ng th«n víi mét c¬ cÊu kinh tÕ ®éc canh thuÇn n«ng, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, nhu cÇu viÖc lµm rÊt bøc b¸ch. §¹i héi lÇn IX §¶ng Céng s¶n ViÖt nam ®· kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n ®­êng lèi CNH- H§H n­íc ta, trong ®ã ®Æc biÖt coi träng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n, tõ ®ã lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ thùc hiÖn CNH- H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Tõ thùc tiÔn vµ trªn c¬ së tham kh¶o c¸c tµi liÖu, em ®· quyÕt ®Þnh tù chän ®Ò tµi “C«ng nghiÖp ho¸- HiÖn ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n ë n­íc ta. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p” ®Ó nghiªn cøu. Víi ®Ò tµi nµy em mong gãp phÇn vµo nh÷ng cè g¾ng chung ®¸p øng nhu cÇu nghiªn cøu t×nh h×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n trong c«ng cuéc C«ng nghiÖp ho¸- HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, ®Ò tµi gåm 3 phÇn: I-/ Vai trß cña c«ng nghiÖp n«ng th«n trong qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸- HiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n. II-/ Thùc tr¹ng c«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt nam. III-/ Ph­¬ng h­íng, môc tiªu vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt nam ®Õn n¨m 2010. Ch­¬ng I Vai trß cña c«ng nghiÖp n«ng th«n trong qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸- HiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n ViÖt nam. I-/ C«ng nghiÖp n«ng th«n trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. 1-/ C¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n vµ c«ng nghiÖp n«ng th«n. Trong lÞch sö vµ cho ®Õn nay, c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt nam ®­îc tæ chøc g¾n liÒn víi c¸c ngµnh nghÒ vµ l·nh thæ nh­ sau: Lµng x· thuÇn n«ng. Lµng n«ng nghiÖp, kiªm thªm nghÒ phô. Lµng chuyªn c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng (Lµng gèm sø, lµng dÖt…) Lµng nghÒ míi h×nh thµnh (ven ®« thÞ, ven trôc ®­êng giao th«ng ). C¸c c¬ së vµ doanh nghiÖp phi n«ng nghiÖp (trang tr¹i, xÝ nghiÖp phi n«ng nghiÖp ë c¸c thÞ trÊn, thÞ tø). C¸c xÝ nghiÖp c«ng th­¬ng nghiÖp dÞch vô cña tØnh (quy m« nhá) C¸c xÝ nghiÖp c«ng th­¬ng nghiÖp dÞch vô cña Trung ­¬ng ®Æt t¹i ®Þa bµn tØnh vµ c¸c thµnh phè (Quy m« lín). Trong c¬ cÊu kinh tÕ hiÖn t¹i ë ViÖt nam, cã mét thùc thÓ bao gåm c¸c ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n víi ph¹m vi tr¶i réng tõ c¸c d¹ng h×nh tæ chøc ho¹t ®éng kinh tÕ tõ (2) ®Õn (5) ®­îc quy ­íc lµ c¸c d¹ng ho¹t ®éng c«ng nghiÖp n«ng th«n. 2-/ Vai trß c«ng nghiÖp n«ng th«n trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸. C«ng nghiÖp n«ng th«n lµ mét bé phËn cña c«ng nghiÖp víi c¸c tr×nh ®é kh¸c nhau, ph©n bæ ë n«ng th«n, g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë n«ng th«n, bao gåm nhiÒu ngµnh nghÒ, ®an xen chÆt chÏ víi . - Kinh tÕ n«nhg th«n, nhÊt lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp n«ng h«n kh«ng ph¶i lµ toµn bé c¸c ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp hoÆc bã hÑp trong c¸c tiÓu thñ c«ng nghiÖp ë n«ng th«n mµ bao gåm bé phËn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ c¸c dÞch vô cã tÝnh chÊt c«ng nghiÖp. - C«ng nghiÖp n«ng th«n cã vai trß ngµy cµng to lín, hiÖn ®ang thu hót 60% tæng sè lao ®éng vµ t¹o ra kho¶ng 40% gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng cña tiÓu thñ c«ng nghiÖp trong c¶ n­íc. C«ng nghiÖp n«ng th«n thóc ®Èy sù . - H×nh thµnh hoµn thiÖn vµ më réng thÞ tr­êng, gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt, më réng quy m« cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt kinh tÕ n«ng th«n. c«ng nghiÖp n«ng th«n g¾n chÆt chÏ víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n«ng th«n, nã cã t¸c ®éng ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë c¶ ®Çu vµo lÉn ®Çu ra trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. * Nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi n«ng nghiÖp ViÖt nam trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. - HiÖn nay khu vùc n«ng th«n vÉn ®ang ë t×nh tr¹ng xuÊt ph¸t thÊp khi chuyÓn sang giai ®o¹n míi: GDP tõ n«ng nghiÖp chØ chiÕm 30% tæng s¶n phÈm quèc néi, thu nhËp b×nh qu©n mét lao ®éng trªn th¸ng kho¶ng 100.000® thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi thµnh thÞ. Thªm vµo ®ã t×nh tr¹ng ph©n ho¸ lín gi÷a c¸c khu vùc thuÇn n«ng vµ phi thuÇn n«ng. - Khu vùc n«ng th«n tû lÖ ng­êi nghÌo qu¸ lín: thµnh thÞ sè hé nghÌo ®ãi kho¶ng 2,4% cßn n«ng th«n 35- 40%, ®Æc biÖt vïng cao, vïng xa. - Sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c khu vùc n«ng th«n: §ång b»ng s«ng Cöu Long, miÒn ®«ng Nam Bé, ®ång b»ng s«ng Hång lµ ba khu vùc t­¬ng ®èi ph¸t triÓn, cßn l¹i khu vùc chËm ph¸t triÓn. - Sù bïng næ ngµnh nghÒ ë n«ng th«n víi vÊn ®Ò m«i tr­êng sinh th¸i. - VÊn ®Ò tû lÖ thÊt nghiÖp cao ë n«ng th«n lªn tíi 15%. * Nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n. - Qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng trong n«ng th«n ph¶i thùc sù chuyÓn ®æi m¹nh mÏ theo h­íng giái nghÒ nµo lµm nghÒ ®ã, kh«ng nªn qu¸ phô thuéc vµo nghÒ nghiÖp thuÇn n«ng. Muèn vËy cÇn cã thÓ chÕ cho tån t¹i thÞ tr­êng trao ®æi, chuyÓn nh­îng ruéng ®Êt vµ thÞ tr­êng lao ®éng ë n«ng th«n. - N¨ng suÊt lao ®éng trong n«ng nghiÖp ph¶i ®ñ cao ®Ó nu«i sèng sè ng­êi kh«ng cã viÖc lµm n«ng nghiÖp. - Ph¶i cã c¸c trung t©m ngµnh nghÒ míi(phi n«ng nghiÖp), th­¬ng m¹i dÞch vô ®­îc më ra víi thu nhËp cao h¬n s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Ó thu hót lao ®éng n«ng nghiÖp. - V¨n ho¸, t©m lý, tËp qu¸n cña n«ng d©n ®Þa ph­¬ng ph¶i phï hîp, thuËn lîi cho viÖc di chuyÓn ngµnh nghÒ, chuyÓn ®æi lao ®éng. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng c«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt nam I-/ Thùc tr¹ng c«ng nghiÖp n«ng th«n- §¸nh gi¸ tæng qu¸t. - C«ng nghiÖp n«ng th«n ®· cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc thùc sù, sù qu¶n lý x¬ cøng gß bã tr­íc ®©y ®· ®­îc xo¸ bá vÒ c¬ b¶n nh÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch ho¸ ®êi sèng kinh tÕ ®· dÇn dÇn thÊm vµo mçi ng­êi d©n, c¬ cÊu vèn ®Çu t­ á n«ng th«n ®· chuyÓn theo h­íng giµnh cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp nhiÒu h¬n. - C¬ cÊu c«ng nghiÖp n«ng th«n ®· thay ®æi theo h­íng thÝch øng víi c¬ chÕ kinh tÕ míi trong nh÷ng ®iÒu kiÖn míi. - Ngµnh nghÒ s¶n phÈm truyÒn thèng tõng bÞ mai mét ®· dÇn dÇn ®­îc kh«i phôc l¹i do yªu cÇu kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ, cña thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. * Tuy nhiªn hiÖn nay C«ng nghiÖp n«ng th«n ®ang ®øng tr­íc nh÷ng khã kh¨n: - Kinh tÕ n«ng th«n thu nhËp thÊp, kÐm ph¸t triÓn, c©y lóa chiÕm tû lÖ tuyÖt ®èi, søc mua cßn yÕu. - C«ng nghiÖp n«ng th«n rÊt nhá bÐ, chiÕm 2% lao ®éng ë n«ng th«n, gi¸ trÞ xÊp xØ 7% gi¸ trÞ s¶n l­îng n«ng nghiÖp vµ thñ c«ng nghiÖp…. - Tr×nh ®é kü thuËt cña c«ng nghiÖp n«ng th«n cßn thÊp vÒ c¶ s¶n phÈm, thiÕt bÞ lÉn c«ng nghÖ. - C«ng nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÎn kh«ng ®ång ®Òu. - ThÞ tr­êng n«ng th«n ch¹m ph¸t triÓn víi c¬ cÊu manh món, ph©n t¸n, tû lÖ s¶n phÈm hµng ho¸ thÊp. - Kinh nghiÖm ng­êi n«ng d©n trong lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp cßn h¹n chÕ, ch­a d¸m chÊp nhËn rñi ro vµ m¹nh d¹n kinh doanh, ®Çu t­. - §iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt x· héi cho kinh doanh ch­a ®­îc chó träng. - C¬ chÕ qu¶n lý tËp trung bao cÊp vÉn cßn tån t¹i ë n«ng th«n . - Tr×nh ®é s¶n xuÊt kh«ng ®ång ®Òu. II-/ Doanh nghiÖp- DÞch vô trong c«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt nam. * Doanh nghiÖp trong C«ng nghiÖp n«ng th«n . - Quy m« s¶n xuÊt. - Tr×nh ®é c¬ khÝ ho¸. - HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. * DÞch vô trong C«ng nghiÖp n«ng th«n ®­îc h×nh thµnh bëi c¸c lo¹i sau: - DÞch vô vÒ vèn ë n«ng th«n . - DÞch vô c¬ khÝ. - DÞch vô th­¬ng nghiÖp. Trong ba lo¹i dÞch vô trªn th× dÞch vô vÒ vèn ®èi víi c«ng nghiÖp n«ng th«n lµ quan träng nhÊt nh­ng gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n: ThiÕu vèn, m¹ng l­íi tÝn dông n«ng th«n ch­a ph¸t triÓn, tÝn dông ngoµi quèc doanh n«ng th«n ch­a nhiÒu, c¬ së vËt chÊt hÖ thèng tÝn dông n«ng th«n th« s¬, nghÌo nµn, tr×nh ®é c¸n bé thÊp….. III-/ KÕt cÊu h¹ tÇng trong c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n ViÖt nam. * X©y dùng vµ ph¸t triÓn m¹ng l­íi giao th«ng n«ng th«n . - MËt ®é ®­êng thÊp kÐm. - C«ng nghÖ lµm mÆt ®­êng th« s¬ ®¬n gi¶n, chñ yÕu lµ d©n tù lµm . * X©y dùng m¹ng l­íi ®iÖn. - KÕt qu¶ cña x©y dùng m¹ng l­íi ®iÖn. - Sù ph¸t triÓn ch­a ®ång bé cña c¸c ngµnh h¹ tÇng c¬ së n«ng th«n * Ph¸t triÓn m¹ng l­íi gi¸o dôc y tÕ n«ng th«n. Ch­¬ng III Ph­¬ng h­íng, môc tiªu vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn C«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt nam ®Õn n¨m 2010 I-/ Mét sè ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn C«ng nghiÖp n«ng th«n viÖt nam ®Õn n¨m 2010. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp quy m« võa vµ nhá. Ph¸t triÓn vËt liÖu x©y dùng cÊu tróc h¹ tÇng. Ph¸t triÓn c¸c ngµnh dÞch vô. Ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ thu hót nhiÒu lao ®éng, mang l¹i hiÖu qu¶ thu nhËp cho ng­êi lao ®éng. KhuyÕn khÝch tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn C«ng nghiÖp n«ng th«n . T¹o c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho C«ng nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÓn. CÇn ph¶i hç trî vèn cho doanh nghiÖp trong C«ng nghiÖp n«ng th«n . II-/ Môc tiªu ph¸t triÓn C«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt nam n¨m 2010 Môc tiªu tr­íc m¾t: t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho d©n c­ n«ng th«n, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ gi¶m c¸c tÖ n¹n x· héi trong n«ng th«n hiÖn nay. Môc tiªu l©u dµi: t¹o chuyªn dÞch c¬ cÊu mét c¸ch tÝch cùc, x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, tiÕn bé, tõng b­íc hiÖn ®¹i ho¸, thùc hiÖn môc tiªu “D©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh” ®i lªn CNXH . C¬ cÊu kinh tÐ n«ng th«n: n«ng nghiÖp 40% (trång trät 20%, ch¨n nu«i 20%). C«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp 30%, DÞCH Vô 30%. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi khu vùc n«ng th«n 500- 600 USD/ n¨m (2010)vµ 1400 USD/ n¨m (2020). T¨ng c­êng ®Çu t­ ph¸t triÓn c¬ khÝ phôc vô c¸c ngµnh s¶n xuÊt, chÕ biÕn n«ng , l©m s¶n, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh nghÒ n«ng th«n . Tû lÖ c¬ giíi ho¸ chung tµon ngµnh ®¹t 40- 50D% (d2005). §æi míi c¬ b¶n c«ng nghÖ l¹c hËu, n©ng cao c¸c lÜnh vùc träng ®iÓm ngang tÇm khu vùc vµ thÕ giíi. Tû lÖ ®æi míi c«ng nghÖ hµng n¨m lµ 10- 12%. Tèc ®é t¨ng tr­ëng C«ng nghiÖp n«ng th«n ®¹t 9- 10%/ n¨m. Lao ®éng dù kiÕn tr«ng C«ng nghiÖp n«ng th«n ®¹t 5 triÖu (2010). T¹o 180.000- 200.000 viÖc lµm tõ tiÓu thñ c«ng nghiÖp (2020) T¨ng thu nhËp ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp tõ 20% lªn 70% GDP n«ng th«n Më réng thªm 1000 lµng nghÒ míi. Kim ng¹ch xuÊt khÈu tõ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®¹t (2010) 1 tû. III-/ Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ®Èy m¹nh C«ng nghiÖp n«ng th«n ®Õn 2010 H×nh thµnh m¹ng l­íi dÞch vô, th«ng tin t­ vÊn hç trî ph¸t triÓn C«ng nghiÖp n«ng th«n tõ tØnh ®Õn huyÖn, x·, víi c¸c ho¹t ®éng: tuyªn truyÒn chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn C«ng nghiÖp n«ng th«n. T¨ng c­êng ®Çu t­ cña n«ng nghiÖp cho c¸c nghiªn cøu øng dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc, kü thuËt c«ng nghÖ míi vµo ph¸t triÓn C«ng nghiÖp n«ng th«n theo h­íng hiÖn ®¹i ho¸ TiÕp tôc ®Èy m¹nh ®Çu t­ ph¸t triÎn m¹ng l­íi giao th«ng vËn t¶i, th«ng tin liªn l¹c, gi¸o dôc y tÕ phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i. X©y dùng c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t­ ph¸t triÓn C«ng nghiÖp n«ng th«n. Ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng vµ c¸c lµng nghÒ cã liªn quan trong vïng. C¸c gi¶i ph¸p vÒ vèn, thñ tôc hµnh chÝnh. ThÞ tr­êng N©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ: H­íng dÉn t­ vÊn chuyÓn giao c«ng nghÖ míi, nghiªn cøu c«ng nghÖ phï hîp. X©y dùng c¸c côm c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp tËp trung. Quy ho¹ch vïng nguyªn liÖu khai th¸c H×nh thµnh vµ më réng thÞ tr­êng cña C«ng nghiÖp n«ng th«n Thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ cñng cè c¸c quan hÖ liªn kÕt víi C«ng nghiÖp n«ng th«n Trî gióp doanh nghiÖp C«ng nghiÖp n«ng th«n t¹o lËp n¨ng lùc néi sinh Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®« thÞ hç trî C«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n KÕt luËn Ph¸t triÓn C«ng nghiÖp n«ng th«n ®ãng vai trß “ch×a kho¸ ” cho c«ng cuéc ph¸t triÓn toµn diÖn n«ng th«n, nã t¸c ®éng trùc tiÕp vµ m¹nh mÏ ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n, lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¹o viÖc lµm t¨ng thu nhËp më réng c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn C«ng nghiÖp n«ng th«n ViÑt nam kh«ng thÓ diÔn ra mét c¸ch su«n sÎ tèt ®Ñp mµ nã ph¶i gÆp v« sè vÊn ®Ò v­íng m¾c cÇn th¸o gì. C«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt nam cßn trong t×nh tr¹ng non kÐm víi nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc cïng víi viÖc lé râ nh­ngx khã kh¨n cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn C«ng nghiÖp n«ng th«n hay ch­a cã sù phèi hîp ®ång bé c¸c bé phËn c¬ së h¹ tÇng, dÞch vô hç trî cho ph¸t triÓn C«ng nghiÖp n«ng th«n. trªn c¬ së nh¹n thøc râ vai trß cña C«ng nghiÖp n«ng th«n, n¾m b¾t häc hái kinh nghiÖm c¸c n­íc khu vùc vµ nhËn biÕt nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc béc lé trong qu¸ tr×nh, §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· v¹ch ra nh÷ng môc tiªu ®Þnh h­íng cho sù ph¸t triÓn C«ng nghiÖp n«ng th«n h­íng tíi 2010. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1-/ Gi¸o tr×nh kinh tÕ ph¸t triÓn 2-/ §Þnh h­íng CNH- H§H VN ®Õn n¨m 2010 3-/ VÊn ®Ò ph¸t triÓn n«ng th«n ë n­íc ta 4-/ T¹p chÝ céng s¶n sè 1/97, sè 15/97 ._.