Cổ phần hóa Doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam

lêi nãi ®Çu Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta, §¶ng ta lu«n x¸c ®Þnh thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i n¾m vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®iÒu tiÕt c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo ®Þnh h­íng XHCN. Cïng víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý, khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc ®· ®­îc s¾p xÕp l¹i vµ cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc, gi¶m ®­îc gÇn mét nöa sè doanh nghiÖp, chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph­¬ng nhá bÐ ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶. Sè lín doanh nghiÖp cßn l¹i ®­îc tæ chøc l¹i vµ tõng b­íc ph¸t huy quyÒn tù chñ kinh doanh lµm ¨n n¨ng ®éng vµ cã hiÖu qu¶. Nh×n chung, kinh tÕ nhµ n­íc ®­îc ®æi míi mét b­íc c¬ b¶n, ®· vµ ®ang ph¸t huy vai trß chñ ®¹o víi néi dung thùc chÊt h¬n theo yªu cÇu cña c¬ chÕ míi, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu gi÷ v÷ng æn ®Þnh vµ tõng b­íc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi do ®¹i héi §¶ng VI - VII vµ VIII ®Ò ra. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh ®æi míi doanh nghiÖp nhµ n­íc vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n, bªn c¹nh mét sè doanh nghiÖp ®· thÝch øng víi c¬ chÕ míi lµm ¨n cã hiÖu qu¶, cã l·i. Cßn l¹i hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®Òu lµm ¨n thua lç, kh«ng t­¬ng xøng víi sè vèn mµ nhµ n­íc bá ra, nhiÒu doanh nghiÖp ®ang ®øng tr­íc nguy c¬ bÞ ph¸ s¶n g©y g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ ¶nh h­ëng lín tíi nÒn kinh tÕ quèc d©n. Do ®ã, nhu cÇu hiÖn nay cÇn ph¶i t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu, t×m b­íc kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trªn. Cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ mét chñ tr­¬ng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ nhµ n­íc ta trong qu¸ tr×nh tæ chøc s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, nã kh«ng nh÷ng kh¾c phôc ®­îc nh÷ng khã kh¨n nªu trªn mµ cßn cã kh¶ n¨ng t¹o ra m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®©y lµ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n­íc, ®· ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®Ó ra tõ rÊt sím sau ®æi míi (tõ nh÷ng n¨m 92) tíi nay ®· ®­îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn ®· vÊp ph¶i nhiÒu khã kh¨n, khiÕn cho nã kh«ng tiÕn triÓn kÞp víi yªu cÇu vµ kÕ ho¹ch ®Ò ra. ViÖc bµi viÕt nµy ®­a ra ®Ò tµi “Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc ë ViÖt Nam ” víi môc ®Ých t×m hiÓu vµ cã thÓ ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®Èy nhanh b¸nh xe cæ phÇn hãa theo ®óng môc tiªu ®· ®Þnh - Mét vÊn ®Ò bøc b¸ch ®ang ®Æt ra hiÖn nay. Néi Dung Ch­¬ng 1: nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ c«ng ty cæ phÇn A.Kh¸i niÖm chung: 1.Kh¸i niÖm cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc: Cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn.VÒ c¬ b¶n cæ phÇn ho¸ ph¶i gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò lµ së h÷u,qu¶n lý ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp vµ cuèi cïng lµ ®¶m b¶o n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. + VÒ vÊn ®Ò së h÷u: ph¶i ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u vµ cô thÓ ho¸ chñ thÓ së h÷u,hay nãi c¸ch kh¸c c¸c doanh nghiÖp ph¶i chuyÓn tõ së h÷u nhµ n­íc duy nhÊt thµnh së h÷u hçn hîp.§iÒu nµy cã nghÜ lµ sau khi trë thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn,c¸c doanh nghiÖp nµy ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc râ chñ së h÷u cña m×nh bao gåm nh÷ng ai (x¸c ®Þnh cæ ®«ng...) ®Ó ph©n chia quyÒn lîi còng nh­ chÞu nh÷ng tæn thÊt do viÖc kinh doanh kÐm hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp g©y ra. + VÒ vÊn ®Ò qu¶n lý vµ ho¹t ®éng: c¸c doanh nghiÖp sau khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ sÏ kh«ng cßn s¶n xuÊt theo mÖnh lÖnh hµnh chÝnh cña nhµ n­íc n÷a.Nhµ n­íc chØ can thiÖp vµo víi t­ c¸ch lµ c¬ quan qu¶n lý kinh tÕ ë tÇm vÜ m«,cã nghÜa lµ kh«ng cßn n÷a c¶nh nhµ n­íc ¸p ®Æt cho doanh nghiÖp ph¶i s¶n xuÊt mÆt hµng g× víi sè l­îng bao nhiªu... mµ thay vµo ®ã doanh nghiÖp ph¶i tù quyÕt ®Þnh møc s¶n xuÊt cña m×nh vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm víi ho¹t ®éng cña m×nh.C¸c doanh nghiÖp sau khi cæ phÇn hãa ph¶i tiÕn hµnh ph¸p luËt ho¸ tæ chøc qu¶n lý (theo luËt ®Þnh hoÆc luËt c«ng ty ®­a ra tõ khi thµnh lËp).Ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp chÞu sù qu¶n lý cña héi ®ång qu¶n trÞ do nh÷ng ®¹i héi cæ ®«ng bÇu ra. + VÒ vÊn ®Ò hiÖu qu¶: môc ®Ých cña cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ t¹o ra m«i tr­êng kinh tÕ n¨ng ®éng h¬n nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. ChØ khi nµo doanh nghiÖp gi¶i quyÕt tèt nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn cæ phÇn ho¸ míi thùc sù ph¸t triÓn ®óng h­íng vµ ph¸t huy ®­îc nh÷ng ­u ®iÓm cña nã. Cã nhiÒu ng­êi ®ång nhÊt hai kh¸i niÖm cæ phÇn ho¸ vµ t­ nh©n ho¸ nh­ng thùc chÊt ®©y lµ hai qu¸ tr×nh kh¸c nhau.XÐt vÒ vÊn ®Ò së h÷u,t­ nh©n ho¸ lµ viÖc b¸n c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cho t­ nh©n, cßn cæ phÇn ho¸ lµ h×nh thøc chuyÓn së h÷u nhµ n­íc thµnh së h÷u hçn hîp trong ®ã cã thÓ bao gåm mét phÇn gi¸ trÞ doanh nghiÖp thuéc vÒ nhµ n­íc.Cßn xÐt vÒ gãc ®é qu¶n lý,nh÷ng doanh nghiÖp ®­îc t­ nh©n ho¸ th× ng­êi chñ së h÷u lµ gi¸m ®èc vµ ®ång thêi còng lµ ng­êi cã quyÒn quyÕt ®Þnh mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp m×nh,®èi víi doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸ quyÒn quyÕt ®Þnh thuéc vÒ ®¹i héi cæ ®«ng,héi ®ång qu¶n trÞ vµ ban gi¸m ®èc do héi ®ång qu¶n trÞ trùc tiÕp lùa chän. 2.C¸c h×nh thøc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc: Theo nghÞ ®Þnh 44 CP ra ngµy 29/6/1998,cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc (DNNN) ®­îc tiÕn hµnh theo 4 h×nh thøc sau: + Gi÷ nguyªn gi¸ trÞ thuéc vèn nhµ n­íc hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp, ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó thu hót thªm vèn ph¸t triÓn doanh nghiÖp. + B¸n mét phÇn gi¸ trÞ thuéc vèn nhµ n­íc hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp. + T¸ch mét bé phËn cña doanh nghiÖp ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó cæ phÇn ho¸. + B¸n toµn bé gi¸ trÞ hiÖn cã thuéc vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp ®Ó chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. C¸c h×nh thøc nµy ®­îc thùc hiÖn d­íi d¹ng b¸n ra c¸c cæ phÇn cho c«ng nh©n viªn lao ®éng trong doanh nghiÖp,c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n ngoµi doanh nghiÖp,kÓ c¶ ng­êi n­íc ngoµi th­êng tró t¹i ViÖt Nam víi sè l­îng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh ®­îc quy ®Þnh víi tõng ®èi t­îng trong nghÞ ®Þnh 44 CP. b.Nh÷ng nguyªn nh©n lµm tiÒn ®Ò cho viÖc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN: 1.Cæ phÇn ho¸ lµ qu¸ tr×nh tÊt yÕu kh¸ch quan: Nh­ chóng ta ®Òu biÕt bÊt kú mét ph­¬ng thøc s¶n xuÊt nµo,trong h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµo còng lu«n lu«n ph¶i tu©n theo quy luËt QHSX ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX. V× QHSX cã ba mÆt lµ quan hÖ së h÷u;quan hÖ vÒ tæ chøc qu¶n lý;quan hÖ vÒ ph©n phèi, nªn quan hÖ së h÷u còng chÞu ¶nh h­ëng cña quy luËt nµy.Giai ®o¹n tr­íc nh÷ng n¨m 1986,chóng ta ®· nhËn thøc mét c¸ch hoµn toµn chñ quan khi ¸p ®Æt quan hÖ së h÷u chung-së h÷u x· héi mµ bá qua së h÷u t­ nh©n trong khi lùc l­îng s¶n xuÊt cßn kÐm ph¸t triÓn lµm triÖt tiªu ®éng lùc kinh tÕ,lµm cho nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc ngµy cµng r¬i vµo t×nh tr¹ng tr× trÖ.§øng tr­íc t×nh h×nh ®ã,§¶ng vµ nhµ n­íc ta tõ n¨m 1986 ®· vµ ®ang tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi,nh»m x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa,x©y dùng nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn,®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u,®¸nh gi¸ ®óng h¬n vÒ vÞ trÝ còng nh­ vai trß cña së h÷u t­ nh©n mµ së h÷u cæ phÇn còng lµ mét gi¶i ph¸p hiÖu qu¶. Cæ phÇn ho¸ gióp cho qu¸ tr×nh x· héi ho¸ trë nªn nhanh chãng h¬n bëi lÏ nã lµ sù liªn kÕt trong kinh doanh gi÷a thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n víi nhau vµ gi÷a thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n víi thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc (®èi víi doanh nghiÖp cæ phÇn cã sù tham gia cña nhµ n­íc).XÐt vÒ thùc chÊt nã chÝnh lµ ph­¬ng thøc thùc hiÖn x· héi ho¸ së h÷u. Thø hai lµ c¸c DNNN ®· ho¹t ®éng qu¸ phæ biÕn,l©u dµi vµ cã nhiÒu biÓu hiÖn kh«ng hiÖu qu¶.Theo sè liÖu cña nh÷ng n¨m vÒ tr­íc trong gÇn 6000 DNNN n¾m gi÷ 88% tæng sè vèn cña c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh kinh tÕ nh­ng chØ kho¶ng 50% lµm ¨n cã l·i,trong ®ã thùc sù cã l·i vµ l©u dµi chØ chiÕm 30%.C¸c DNNN nép ng©n s¸ch nhµ n­íc chiÕm 80%-85% tæng sè thu nh­ng nÕu trõ ®i thuÕ khÊu hao c¬ b¶n vµ thuÕ doanh thu th× DNNN chØ ®ãng gãp 30% ng©n s¸ch nhµ n­íc,®Æc biÖt nÕu tÝnh ®ñ chi phÝ vµ tµi s¶n cè ®Þnh ®Êt tÝnh theo gi¸ b¸n trªn thÞ tr­êng th× DNNN hoµn toµn kh«ng tÝch luü.Kinh nghiÖm thùc tiÔn ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi còng cho thÊy r»ng cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh sÏ t¹o ra ®­îc mét m«i tr­êng kinh tÕ n¨ng ®éng h¬n,thóc ®Èy ho¹t ®éng kinh tÕ trong n­íc ph¸t triÓn. HiÖn nay chóng ta ®ang thùc hiÖn c«ng cuéc x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. V× vËy cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, trao quyÒn tù chñ kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp,tiÕn hµnh tù do ho¸ gi¸ c¶ lµ nh÷ng thø mµ chóng ta ®ang muèn thùc hiÖn ®Ó x©y dùng mét m«i tr­êng phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong giai ®o¹n hiÖn nay,n­íc ta ®ang chuÈn bÞ nh÷ng b­íc ®Çu tiªn cho viÖc thµnh lËp mét thÞ tr­êng chøng kho¸n mµ tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi cña thÞ tr­êng nµy chÝnh lµ c¸c c«ng ty cæ phÇn. NÕu chØ dùa trªn nh÷ng c«ng ty cæ phÇn do c¸c t­ nh©n thµnh lËp th× ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn cho thÞ tr­êng nµy ra ®êi vµ ph¸t triÓn lµnh m¹nh,l©u dµi vµ æn ®Þnh ®­îc.Nã ®ßi hái ph¶i cã mét m¹ng l­íi nhiÒu c«ng ty cæ phÇn víi quy m« lín,ph¸t triÓn æn ®Þnh ®Ó n©ng ®ì cho mét thÞ tr­êng vèn rÊt nh¹y c¶m nh­ thÞ tr­êng chøng kho¸n. Trong nh÷ng n¨m 1980,qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi së h÷u nhµ n­íc ®· trë thµnh mét hiÖn t­îng kinh tÕ chñ yÕu trªn toµn thÕ giíi.ChØ tÝnh tõ n¨m 1984 ®Õn 1991,trªn thÕ giíi ®· cã 250 tû USD tµi s¶n nhµ n­íc ®em b¸n,vµ chØ riªng n¨m 1991 ®· chiÕm kho¶ng 50 tû USD.Lµn sãng cæ phÇn ho¸ ®­îc khëi ®Çu tõ n­íc Anh vµo cuèi nh÷ng n¨m 1970 vµ sau ®ã lan sang tÊt c¶ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn kh¸c.bÞ ¶nh h­ëng c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng gia nhËp vµo qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ ®ang diÔn ra phæ biÕn trªn thÕ giíi. §Õn nay,®· cã h¬n 80 n­íc ®ang ph¸t triÓn víi mäi lo¹i t­ t­ëng chÝnh trÞ vµ kinh tÕ kh¸c nhau ®Òu x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ mét c¸ch tÝch cùc trong ®ã cã ViÖt Nam. H¬n n÷a, xu thÕ ngµy nay lµ toµn cÇu ho¸,ViÖt Nam còng nh­ c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc ®Òu muèn thiÕt lËp mét mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ®a ph­¬ng ho¸ ®a d¹ng ho¸.VÊn ®Ò héi nhËp ®· trë nªn bøc thiÕt ®èi víi t×nh h×nh ViÖt Nam hiÖn nay.Chóng ta ®· gia nhËp khèi Asean,vµ WTO ®Ó hoµ nhËp vµo xu thÕ toµn cÇu ho¸,tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng qu«c tÕ.Vµ mét nghÞch lý lµ trong khi c¸c DNNN ®ang “kh¸t” vèn th× mét l­îng vèn lín cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi l¹i kh«ng biÕt ®Çu t­ vµo ®©u,v× vËy cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN phÇn nµo còng sÏ gi¶i quyÕt ®­îc nghÞch lý trªn. 2. Nh÷ng thuËn lîi cã ®­îc tõ viÖc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ DNNN : ThuËn lîi ®Çu tiªn lµ gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò vèn vµ ®æi míi c«ng nghÖ.Mét doanh nghiÖp muèn ph¸t triÓn ®­îc tèt th× vÊn ®Ò ®Çu tiªn ®­îc ®Æt ra chÝnh lµ vèn,h¬n n÷a ®èi víi mét n­íc ®i lªn tõ nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu l¹i bÞ ¶nh h­ëng bëi chiÕn tranh tµn ph¸ nh­ ViÖt Nam th× t×nh tr¹ng vèn l¹i cµng trë nªn cÊp thiÕt h¬n.Mét thùc tr¹ng chung ®èi víi hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp lµ ho¹t ®éng dùa trªn c¬ së vèn vay, chØ mét phÇn rÊt nhá tån t¹i b»ng vèn chñ së h÷u nh­ng chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp cã quy m« nhá.Doanh nghiÖp lu«n ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó thu hót vèn. Nh­ vËy viÖc thu hót vèn cña c¸c DNNN qua mét kh©u trung gian phÇn nµo lµm gi¶m tèc ®é chu chuyÓn cña ®ång tiÒn, chÞu thªm mét møc l·i suÊt vµ mét sè rñi ro kh¸c. H¬n n÷a, t©m lý chung cña d©n ViÖt Nam lµ nÕu cã tiÒn tiÕt kiÖm d­ thõa.V× vËy l­îng vèn trong c¸c tæ chøc tÝn dông thuéc nhµ n­íc nh×n chung còng kh«ng ®ñ lín ®Ó cung cÊp cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh.Trong khi ®ã c¸c c«ng ty cæ phÇn do ®Æc ®iÓm cã h×nh thøc së h÷u ®a d¹ng,cæ phÇn ®­îc b¸n réng raÜ cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ,t¹o ra kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trong toµn x· héi bao gåm c¸ nh©n,c¸c tæ chøc kinh tÕ,tæ chøc x· héi trong vµ ngoµi n­íc,lµm phong phó thªm nguån vèn.Thªm vµo ®ã,nguån vèn cña c¸c c«ng ty nµy l¹i phÇn lín lµ vèn tù cã do c¸c cæ ®«ng ®ãng gãp nªn kh¶ n¨ng tµi chÝnh t­¬ng ®èi lín,phÇn nµo t¹o ®­îc lßng tin cho c¸c ®èi t¸c. Cã ®­îc nguån vèn dåi dµo, doanh nghiÖp cã thÓ tiÕn hµnh më réng s¶n xuÊt kinh doanh t¨ng kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña c«ng ty ®ång thêi lµm t¨ng uy tÝn cña c«ng ty ®èi víi ng­êi lao ®éng,t¹o lîi thÕ cho viÖc tiªu thô nh÷ng ®ît cæ phiÕu b¸n ra ®Ó thu hót vèn cña doanh nghiÖp. H¬n n÷a cã nguån vèn phong phó, doanh nghiÖp cã thÓ tiÕn hµnh ®æi míi c«ng nghÖ nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh cho c¸c hµng ho¸ do chóng ta s¶n xuÊt ra vµ t¹o ®­îc uy tÝn cho hµng ViÖt Nam.Tr­íc ®©y, c¸c doanh nghiÖp quèc doanh s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn m¸y mãc thiÕt bÞ tõ thêi Ph¸p thuéc ®Ó l¹i.Trong nh÷ng n¨m qua doanh nghiÖp ViÖt Nam còng ®· nhËp khÈu mét sè m¸y mãc nh­ng ®Õn 70% lµ ®· qua sö dông, trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy chÝnh lµ thiÕu vèn.ChÝnh v× vËy cã thÓ nãi víi nguån vèn phong phó c¸c c«ng ty cæ phÇn cã lîi thÕ trong viÖc b¾t kÞp víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i,nh»m n©ng cao chÊt l­îng hµng ViÖt Nam ngang víi mÆt b»ng chung cña toµn thÕ giíi. Mét thuËn lîi n÷a mµ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ®em l¹i ®ã chÝnh lµ viÖc t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng ®­îc lµm chñ thùc sù, thay ®æi ph­¬ng ph¸p qu¶n lý,t¹o ®éng lùc thóc ®Èy doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶,n©ng cao thu nhËp cña ng­êi lao ®éng. H¬n n÷a, c¸c c«ng ty cæ phÇn thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý ph©n quyÒn thay cho c¬ chÕ qu¶n lý theo kiÓu tËp trung nh­ trong c¸c DNNN ë giai n d©n ta ®ang h­íng tíi. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë ViÖt Nam. A.Thùc tr¹ng c¸c DNNN tr­íc vµ sau khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸: 1.Thùc tr¹ng c¸c DNNN tr­íc khi tiÕn hµnh cæ phÇn hãa: ë n­íc ta,còng gièng nh­ c¸c n­íc XHCN tr­íc ®©y thùc hiÖn m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung,lÊy viÖc më réng vµ ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc ®o¹n tr­íc,v× vËy kh«ng nh÷ng ®¸p øng nhanh chãng nhu cÇu thÞ tr­êng mµ cßn b¾t kÞp ®­îc sù thay ®æi cña thÞ tr­êng mét khi nã bÞ biÕn ®éng. Tõ n¨m 1989 ®Õn nay nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· thùc sù b­íc sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng.Bµi häc lÞch sö ®· cho chóng ta thÊy kh«ng thÓ ®Æt sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thuÇn tuý trªn c¬ së kinh tÕ thÞ tr­êng vµ khu vùc t­ nh©n mµ kh«ng cã sù can thiÖp cña nhµ n­íc,bªn c¹nh ®ã còng kh«ng thÓ hoµn toµn dùa vµo khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc mµ xem nhÑ kinh tÕ thÞ tr­êng vµ khu vùc t­ nh©n.Cæ phÇn ho¸ lµ gi¶i ph¸p võa t¹o nªn ®­îc sù thay ®æi trong c¸c doanh nghiÖp quèc doanh,mÆt kh¸c cßn gãp phÇn chèng sù ph¸t triÓn tù ph¸t,trµn lan cña thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n mµ mÆt tiªu cùc cña nã lµ t¹o nªn mét líp ng­êi muèn ®i theo chñ nghÜa t­ b¶n tõ ®ã chèng l¹i con ®­êng x· héi chñ nghÜa mµ §¶ng nhµ n­íc vµ toµc bao trïm toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n lµm môc tiªu cho c«ng cuéc c¶i t¹o vµ x©y dùng CNXH.V× vËy,khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc ®· ®­îc ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng réng kh¾p trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc c¬ b¶n víi tû träng tuyÖt ®èi trong nÒn kinh tÕ bÊt kÓ hiÖu qu¶ ®Ých thùc mµ nã mang l¹i, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn sù ra ®êi trµn lan cña c¸c DNNN do cÊp ®Þa ph­¬ng qu¶n lý.Theo sè liÖu thèng kª, ®Õn ngµy 1-1-1990, c¶ n­íc cã 12.084 DNNN, trong ®ã cã 1.695 doanh nghiÖp do trung ­¬ng qu¶n lý, 10.389 doanh nghiÖp do cÊp ®Þa ph­¬ng qu¶n lý. HÇu hÕt c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu do kinh tÕ nhµ n­íc n¾m gi÷.Khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc cã sè vèn trÞ gi¸ kho¶ng 10 tû USD, chiÕm 85% tæng sè vèn ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc, kho¶ng 70% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n toµn x· héi, t¹o ra kho¶ng tõ 30%-38% gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n kho¶ng 23%-30%.Hµng n¨m, kinh tÕ nhµ n­íc vÉn lµ nguån thu ng©n s¸ch chñ yÕu cña ng©n s¸ch nhµ n­íc(60%-70% tæng thu ng©n s¸ch).Tuy nhiªn nÕu trõ ®i l­îng vèn ®Çu t­ vµ kho¶n trî cÊp ngÇm qua tÝn dông ­u ®·i cña ng©n hµng còng nh­ phÇn khÊu hao c¬ b¶n vµ nhiÒu lo¹i thuÕ kh¸c nh­ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ tµi nguyªn do b¸n dÇu th« v.v... th× møc ®é ®ãng gãp trªn cßn ch­a t­¬ng xøng. Tr­íc khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸,c¸c doanh nghiÖp quèc doanh ë n­íc ta còng gièng nh­ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ho¹t ®éng hÕt søc kÐm hiÖu qu¶.Cã thÓ minh ho¹ cho nhËn xÐt nµy qua mét vµi chØ tiªu cô thÓ sau: + Tû träng tiªu hao vËt chÊt trong tæng s¶n phÈm x· héi cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc cao gÊp 1,5 lÇn vµ chi phÝ ®Ó s¸ng t¹o ra mét ®ång thu nhËp quèc d©n th­êng cao h¬n gÊp 2 lÇn so víi kinh tÕ t­ nh©n. + Møc tiªu hao vËt chÊt cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc trong s¶n xuÊt cho mét gi¸ trÞ ®¬n vÞ tæng s¶n phÈm x· héi ë n­íc ta th­êng cao gÊp 1,3 lÇn so víi møc trung b×nh thÕ giíi.VÝ dô, chi phÝ vËt chÊt cña s¶n phÈm ho¸ chÊt b»ng 1,88 lÇn, s¶n phÈm c¬ khÝ b»ng 1,3-1,8 lÇn. Møc tiªu hao n¨ng l­îng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ë n­íc ta còng cao h¬n so víi møc trung b×nh cña thÕ giíi. VÝ dô, trong s¶n xuÊt ho¸ chÊt c¬ b¶n b»ng 1,44 lÇn, than b»ng 1,75 lÇn, trong s¶n xuÊt giµy gÊp 1,26 lÇn... + ChÊt l­îng s¶n phÈm cña nhiÒu doanh nghiÖp nhµ n­íc rÊt thÊp vµ kh«ng æn ®Þnh.§iÒu nµy ®­îc gi¶i thÝch mét phÇn lµ do thùc tr¹ng c«ng nghÖ cña c¸c DNNN qu¸ l¹c hËu thËm chÝ cßn l¹c hËu mÊy chôc n¨m so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn kh¸c.Trung b×nh trong khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc chØ cã kho¶ng 15% ®¹t tiªu chuÈn xuÊt khÈu; 65% sè s¶n phÈm ®¹t møc ®é trung b×nh ®Ó tiªu dïng néi ®Þa; 20% sè s¶n phÈm kÐm chÊt l­îng.V× vËy hµng ho¸ cña chóng ta kh«ng thÓ xuÊt sang thÞ tr­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ nh÷ng thÞ tr­êng khã tÝnh kh¸c.HiÖn t­îng hµng ho¸ ø ®äng víi khèi l­îng lín vµ hiÖn t­îng thÝch dïng hµng nhËp cña mét bé phËn d©n c­ lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái.Vµ l­îng hµng tån ®äng chiÕm ®Õn h¬n 10% sè vèn l­u ®éng cña toµn x· héi, ®iÒu nµy cã ¶nh h­ëng xÊu ®Õn kh¶ n¨ng quay vßng vèn còng nh­ kh¶ n¨ng më réng quy m« s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. + HÖ sè sinh lêi cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc rÊt thÊp.VÝ dô, hÖ sè sinh lêi chung cña vèn cè ®Þnh tÝnh chung chØ ®¹t 7%/n¨m vµ hÖ sè sinh lêi cña vèn l­u ®éng ®¹t 11%/n¨m. HiÖu qu¶ khai th¸c vèn ®Çu t­ cña khu vùc nµy còng hÕt søc thÊp.Cô thÓ lµ trong mét sè n¨m gÇn ®©y, hµng n¨m Nhµ n­íc dµnh h¬n 70% vèn ®Çu t­ ng©n s¸ch cña toµn x· héi cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, tuy nhiªn chóng chØ t¹o ra ®­îc tõ 34%-35% tæng s¶n phÈm x· héi trong khi chóng l¹i sö dông hÇu hÕt lao ®éng cã tr×nh ®é ®¹i häc, c«ng nh©n kü thuËt vµ phÇn lín sè vèn tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh. + Sè c¸c doanh nghiÖp thua lç chiÕm mét tû träng lín.Theo sè liÖu cña Tæng côc thèng kª n¨m 1990, trong sè 12.084 c¬ së quèc doanh th× cã tíi 4.584 ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh thua lç, chiÕm h¬n 30% tæng sè c¸c DNNN.Trong ®ã, quèc doanh trung ­¬ng cã 501 c¬ së thua lç,b»ng 29,6% sè c¬ së do trung ­¬ng qu¶n lý; quèc doanh ®Þa ph­¬ng cã 4.083 c¬ së thua lç, chiÕm 39,9% sè ®¬n vÞ do ®Þa ph­¬ng qu¶n lý.C¸c ®¬n vÞ thua lç trªn cã gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®×nh b»ng 38% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cña toµn bé khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc vµ víi 787.300 lao ®éng trong tæng sè 2.590.000 lao ®éng, b»ng32,9% sè lao ®éng cña toµn bé khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc.H¬n n÷a,c¸c doanh nghiÖp ®«i khi kh«ng thËt thµ trong khai b¸o l·i-lç lµm cho t×nh tr¹ng l·i gi¶ lç thËt ngµy cµng gia t¨ng. Nh÷ng sè liÖu trªn cho thÊy viÖc lµm thua lç cña c¸c DNNN ®· g©y tæn thÊt lín cho ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n ®­a ®Õn viÖc béi chi ng©n s¸ch nhµ n­íc triÒn miªn trong mÊy n¨m qua.Thªm vµo ®ã, nhµ n­íc l¹i cã hµng lo¹t chÝnh s¸ch bï gi¸, bï l­¬ng, bï chªnh lÖch ngo¹i th­¬ng vµ hµng lo¹t c¸c kho¶n bao cÊp kh¸c cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· lµm cho g¸nh nÆng tµi chÝnh vµ c¸c kho¶n nî cña Nhµ n­íc ngµy cµng nÆng nÒ vµ nghiªm träng. VÒ thÞ tr­êng,tr­íc ®©y ngo¹i th­¬ng ë n­íc ta chñ yÕu dùa trªn c¬ së mua b¸n trao ®æi víi c¸c n­íc trong khèi x· héi chñ nghÜa.Tõ khi chñ nghÜa x· héi ë Liªn X« sôp ®æ kÐo theo mét lo¹t c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa kh¸c ë §«ng ¢u ®· khiÕn cho chóng ta mÊt ®i nh÷ng thÞ tr­êng truyÒn thèng.ChÝnh s¸ch më cöa cho phÐp më réng bu«n b¸n víi tÊt c¶ c¸c n­íc kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ còng kh«ng gióp g× cho viÖc tiªu thô hµng ho¸ trong n­íc v× hµng ho¸ cña ta kh«ng ®¸p øng ®­îc tiªu chuÈn chÊt l­îng hµng ho¸ cña c¸c n­íc kh¸c, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn. Kh¶ n¨ng liªn doanh liªn kÕt víi n­íc ngoµi cña c¸c DNNN còng t­¬ng ®èi thÊp mét mÆt do c¸c DNNN lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶ nªn kh«ng t¹o ra ®­îc mét søc hót m¹nh mÏ ®èi víi c¸c c«ng ty, tæ chøc n­íc ngoµi.MÆt kh¸c,do t×nh tr¹ng l·i gi¶ lç thËt ®ang phæ biÕn ë c¸c DNNN còng nh­ sù kh«ng chÝnh x¸c cña th«ng tin ®· lµm cho c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi tá ra nghi ng¹i tr­íc viÖc ®Çu t­ vµo c¸c doanh nghiÖp nµy. Mét ®iÓm ®¸ng ®­îc l­u t©m n÷a lµ vèn vµ tµi s¶n cña c¸c DNNN lµ kh«ng nhiÒu,phÇn lín bÞ phô thuéc vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ nguån vèn vay tõ c¸c tæ chøc tÝn dông thuéc nhµ n­íc,nªn nh×n chung triÓn väng ph¸t triÓn vµ ®i lªn cña c¸c DNNN lµ kh«ng cao.Thu nhËp cña lao ®éng trong c¸c DNNN còng thuéc vµo møc trung b×nh.C¬ chÕ ph©n phèi kh«ng dùa trªn nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng mµ chñ yÕu nh»m phôc vô chÝnh s¸ch x· héi, mang nÆng tÝnh b×nh qu©n chñ nghÜa, kh«ng kÝch thÝch ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nµy n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c vµ n¨ng suÊt lao ®éng.Thªm vµo ®ã,®éi ngò c¸n bé víi kiÕn thøc vµ tr×nh ®é h¹n chÕ céng thªm sù b¶o thñ,tr× trÖ, thiÕu n¨ng ®éng ®· khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp nµy cµng r¬i vµo t×nh tr¹ng bÕ t¾c.§ång thêi c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp mang tÝnh cøng nh¾c kÐo dµi qu¸ l©u ®· k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ ®Èy nÒn kinh tÕ r¬i vµo khñng ho¶ng. 2.Thùc tr¹ng c¸c DNNN sau khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸: 2.1.C«ng t¸c thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc: §øng tr­íc t×nh h×nh c¸c doanh nghiÖp quèc doanh lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶ nh­ trªn ®· ®Ò cËp ®Õn,nhµ n­íc ta ®· cè g¾ng ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn, trong ®ã, cæ phÇn ho¸ ®­îc ®¸nh gi¸ lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu h¬n c¶.Kh«ng ph¶i ®Õn n¨m 1992, viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc míi ®­îc ®Ò cËp ®Õn mµ ngay tõ cuèi n¨m 1987, chÝnh phñ ®· nhËn thÊy cÇn ph¶i cæ phÇn ho¸ mét sè DNNN vµ giao cho Bé tµi chÝnh chñ tr× viÖc lµm thÝ ®iÓm (®iÒu 22 t¹i QuyÕt ®Þnh 217/h®bt).§ã lµ chñ tr­¬ng hoµn toµn ®óng nh­ng cßn qu¸ sím do ch­a cã c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan còng nh­ ®iÒu kiÖn chñ quan cÇn thiÕt nh­ bao cÊp qu¸ lín, kinh tÕ thÞ tr­êng ch­a ph¸t triÓn, ch­a cã sù thèng nhÊt vÒ quan ®iÓm, quyÕt t©m cña toµn §¶ng vµ toµn d©n nªn chñ tr­¬ng nµy ®· bÞ l·ng quªn. §Õn 10/5/1990, chÝnh phñ l¹i cã quyÕt ®Þnh143/ h®bt trong ®ã nh¾c l¹i chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ mét sè DNNN.Vµ lÇn nµy vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ ®· ®­îc nãi râ h¬n vÒ môc ®Ých, c¸ch lµm...vµ mÆc dï ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ trung ­¬ng rÊt tÝch cùc lµm ®­îc nhiÒu viÖc cho sù khëi ®Çu nh­ng sau gÇn 2 n¨m, chñ tr­¬ng ®ã vÉn dõng l¹i ë møc c¸c dù th¶o.Trªn thùc tÕ th× ë mét sè n¬i còng cã tiÕn hµnh cæ phÇn hãa mét ph¹m vi nµo ®ã cña DNNN nh­ng nh×n chung kh«ng theo mét bµi b¶n thèng nhÊt nªn còng kh«ng ph¸t huy ®­îc tÝnh hiÖu qu¶ cña viÖc cæ phÇn. Hai n¨m sau,ngµy 8/6/1992 chñ tÞch héi ®ång bé tr­ëng l¹i ra quyÕt ®Þnh sè 202-CT vÒ viÖc tiÕp tôc thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn,kÌm theo ®ã lµ ®Ò ¸n chuyÓn mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn ¸p dông t¹i c¸c doanh nghiÖp ®­îc chän lµm thÝ ®iÓm. Ngµy 4/3/1993,thñ t­íng chÝnh phñ tiÕp tôc ra chØ thÞ sè 84/Ttg vÒ viÖc xóc tiÕn thùc hiÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ DNNN vµ c¸c gi¶i ph¸p ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u ®èi víi c¸c DNNN.C¸c DNNN ®­îc thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ ®Òu mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tèt ®Ñp,v× vËy chÝnh phñ ®· ra quyÕt ®Þnh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN trªn diÖn réng. 2.2Thùc tr¹ng c¸c DNNN sau khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸: Ngµy 7/5/1996,chÝnh phñ ra nghÞ ®Þnh sè 28 nh»m thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN trªn diÖn réng trong ph¹m vi c¶ n­íc.Sau ®ã nghÞ ®Þnh sè 44 cña chÝnh phñ ra ®êi cã nh÷ng söa ®æi thuËn lîi t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ diÔn ra nhanh h¬n.Nh×n chung,bªn c¹nh c¸c khã kh¨n cßn tån t¹i,qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ. C«ng t¸c chuyÓn ®æi ®­îc thùc hiÖn theo hai h­íng cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN theo ®Þa ph­¬ng vµ theo c¸c bé ngµnh.Tõ cuèi n¨m 1991 ®Õn cuèi n¨m gom su bat trang 1 chi nhanh khach san phuong dong 1997,trong c¶ n­íc ®· tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ®­îc 18 DNNN ®· ®em l¹i mét bé mÆt míi cho nh÷ng doanh nghiÖp nµy,b­íc ®Çu kh¼ng ®Þnh ®­îc sù ®óng ®¾n cña chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸.Cã thÓ ®¸nh gi¸ thµnh tùu b­íc ®Çu cña cæ phÇn ho¸ qua mét sè d÷ liÖu sau: + §èi víi doanh nghiÖp: - Vèn t¨ng b×nh qu©n 45%/n¨m. - Doanh thu t¨ng b×nh qu©n 56,9%/n¨m. - Lîi nhuËn t¨ng b×nh qu©n 70,2%/n¨m. - Thu nhËp cña ng­êi lao ®éng t¨ng b×nh qu©n 20%/n¨m. - Tû suÊt lîi nhuËn trªn doanh thu t¨ng 19,1%/n¨m. - Tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn t¨ng 74,6%/n¨m. + §èi víi nhµ n­íc: nguån thu cña nhµ n­íc tõ thuÕ cao h¬n nhiÒu céng thªm vµo ®ã l¹i lµ nh÷ng kho¶n thu vÒ sau khi b¸n cæ phÇn vµ lîi tøc cña nhµ n­íc tõ c¸c c«ng ty cæ phÇn.H¬n n÷a c¸c DNNN sau khi cæ phÇn ho¸ nµy cßn cã tØ lÖ t¨ng nép ng©n s¸ch hµng n¨m lµ 98%/n¨m. Tõ ®Çu n¨m 1998 trë ®i,phong trµo cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ®· trë nªn ngµy cµng m¹nh mÏ h¬n. C¸c bé ngµnh còng ®ang xóc tiÕn thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ vµ kh«ng Ýt c¸c doanh nghiÖp ®· ®¹t nh÷ng thµnh tùu quan träng. Cã thÓ lÊy mét sè thµnh tùu cña c¸c tØnh thµnh phè trong viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN lµm vÝ dô cô thÓ ®Ó thÊy ®­îc ­u ®iÓm cña chÝnh s¸ch nµy. Theo Ban ®æi míi DNNN Hµ néi,trong nh÷ng n¨m qua,Hµ néi ®· tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ®­îc 30 doanh nghiÖp nhµ n­íc,thu hót thªm ®­îc 43 tû ®ång vèn kinh doanh tõ c¸c cæ ®«ng trong tæng sè h¬n 123 tØ ®ång vèn ®iÒu lÖ,gi¶m gÇn 500 lao ®éng kh«ng phï hîp vµ tuyÓn ®­îc mét sè l­îng t­¬ng ®­¬ng lao ®éng trÎ cã tr×nh ®é vµ tay nghÒ. Ho¹t ®éng cña nh÷ng xÝ nghiÖp sau khi cæ phÇn ho¸ ®Òu cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc.GÇn 700 lao ®éng nghÌo t¹i 30 doanh nghiÖp trªn ®· ®­îc mua cæ phÇn ­u ®·i trong 10 n¨m víi trÞ gi¸ h¬n 5,5 tØ ®ång.XÝ nghiÖp gèm sø B¸t Trµng 6 th¸ng tr­íc khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ cã sè d­ nî lµ 13 tØ ®ång,nh­ng trong 6 th¸ng cuèi n¨m 1998 sau khi cæ phÇn ho¸ ®· lµm ¨n cã l·i 120 triÖu ®ång.Doanh thu 6 th¸ng cuèi n¨m 1998 cña c«ng ty nµy t¨ng 54,7%,thu nhËp b×nh qu©n hµng th¸ng cña ng­êi lao ®éng t¨ng 8,5% so víi 6 th¸ng ®Çu n¨m .Trong 6 th¸ng cuèi n¨m 1998, 44 mÉu m· s¶n phÈm míi cña c«ng ty cßn ®­îc b¹n hµng n­íc ngoµi chÊp nhËn.C«ng ty cßn nghiªn cøu vµ thi c«ng l¾p ®Æt thµnh c«ng mét lß nung gas trÞ gi¸ kho¶ng 42 triÖu ®ång, thay v× ph¶i nhËp lß nung cã chÊt l­îng t­¬ng ®­¬ng víi gi¸ 300 triÖu ®ång... Cßn c«ng ty cæ phÇn xuÊt khÈu Nam Hµ Néi(Simex) sau cæ phÇn ho¸(CPH) ®· t¨ng thu nhËp cña ng­êi lao ®éng tõ 1,39 triÖu ®ång/th¸ng lªn 1,95 triÖu ®ång/th¸ng,cæ ®«ng nhËn cæ tøc 1,59%/th¸ng,t¨ng doanh thu 18%,xuÊt khÈu t¨ng 26%,lîi nhuËn tr­íc thuÕ t¨ng 83%... C«ng ty dÞch vô ¨n uèng Phó Gia trong 6 th¸ng cuèi n¨m 1998 ®· ®­a c«ng suÊt sö dông phßng lªn 70% gi÷a lóc t×nh h×nh chung vÒ kinh doanh kh¸ch s¹n,nhµ hµng ®ang rÊt khã kh¨n.MÆc dï ph¶i gi¶m chi phÝ tíi 30%,nh­ng nhê sù liªn kÕt ®iÒu hµnh cã hiÖu qu¶ nªn C«ng ty vÉn cã l·i vµ chia cæ tøc 1%/th¸ng... KÕt qu¶ cña 10 doanh nghiÖp ®· ®­îc cæ phÇn ho¸ ë thµnh phè Hå ChÝ Minh còng kh¸ kh¶ quan:tÝnh ®Õn th¸ng 1/1999 doanh thu t¨ng b×nh qu©n lµ 34,7%,lîi nhuËn t¨ng 45,8%,cæ tøc ®¹t tõ 3% ®Õn 24%. Kh«ng chØ ë nh÷ng thµnh phè lín nh­ Hµ Néi,thµnh phè Hå ChÝ Minh mµ mét tØnh nhá bÐ nh­ B×nh §Þnh còng ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh c«ng trong tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ nµy.TÝnh ®Õn 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999,c¶ tØnh B×nh §Þnh ®· hoµn thµnh viÖc cæ phÇn ho¸ 5 DNNN,cã gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng t¨ng 9,1 lÇn,doanh sè t¨ng 10,7 lÇn.Lîi nhuËn t¨ng 76,51%, nép ng©n s¸ch nhµ n­íc t¨ng 137%,sè l·i cña mçi c«ng ty cæ phÇn tõ 140 triÖu ®ång ®Õn 400 triÖu ®ång,riªng c«ng ty cæ phÇn kh¸ch s¹n §«ng Ph­¬ng tr­íc ®©y thua lç nay ®· cã l·i h¬n 12 triÖu ®ång... Nh­ vËy, mét ®iÒu chung rót ra tõ nh÷ng c«ng ty nµy lµ hÇu hÕt nh÷ng DNNN sau khi CPH chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn ®Òu ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶,kh«ng nh÷ng c«ng ty cã l·i,cßn ®Çu t­ ®­îc cho c«ng nghÖ vµ më ra h­íng thÞ tr­êng míi cho doanh nghiÖp cña m×nh nh­ tr­êng hîp cña c«ng ty cæ phÇn sø B¸t Trµng. Tuy nh×n chung c¸c c«ng ty ®Òu ®¹t ®­îc mét kÕt qu¶ kh¸ cao nh­ng còng kh«ng v× thÕ mµ qu¸ “huªnh hoang” v× tuy ®¹t ®­îc kÕt qu¶ t¨ng mÊy chôc phÇn tr¨m nh­ng thùc chÊt con sè t¨ng thËt vÉn ch­a ph¶i lµ lín bëi lÏ chóng ta cã ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp.H¬n n÷a tuy cã dÊu hiÖu kh¶ quan nh­ng qu¸ tr×nh CPH hiÖn nay ®ang bÞ chËm l¹i. Môc tiªu ®Æt ra cña chóng ta trong n¨m 1999 lµ tiÕn hµnh CPH ®­îc 400 DNNN trong ®ã cã 140 doanh nghiÖp thuéc c¸c bé: nhiÒu nhÊt lµ Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n(50 doanh nghiÖp), tæng c«ng ty 91(61 doanh nghiÖp),tæng c«ng ty dÖt may cã 11 doanh nghiÖp... C¸c ®Þa ph­¬ng cã 233 DNNN sÏ thùc hiÖn CPH;trong ®ã Thµnh phè Hå ChÝ Minh cã 44 DNNN,Hµ Néi cã 40 DNNN,tØnh Nam §Þnh 19 DN... Song viÖc thùc hiÖn tÝnh ®Õn ngµy 31 th¸ng 8 n¨m 1999 míi cã 224 DNNN ®­îc chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn,trong ®ã tõ ®Çu n¨m 1999 thêi ®iÓm hiÖn t¹i c¶ n­íc míi cã 104 doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸.Theo thèng kª cña ban ®æi míi trung ­¬ng cho thÊy cã tíi 7 bé ngµnh ch­a cã doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸.Ngoµi ra, cã tíi 20 tØnh vµ 6 tæng c«ng ty lín lµ DÇu khÝ,Hµng kh«ng ,GiÊy,§ãng tµu Cao su, Thuèc l¸ ch­a cã doanh nghiÖp nµo hoµn thµnh cæ phÇn ho¸.Sè DNNN ®­îc cæ phÇn ho¸ ®¹t rÊt thÊp so víi danh s¸ch cæ phÇn ho¸ ®· phª duyÖt n¨m 1999.Ch¼ng h¹n,Bé c«ng nghiÖp míi cã 2 doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn so víi danh s¸ch lµ 15,Bé Giao th«ng VËn t¶i cã 3 trong sè 15,Bé thñy s¶n cã 1 trong sè 8 doanh nghiÖp ®­îc phª duyÖt. Nh­ vËy th× nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ g×? Ph¶i ch¨ng chÝnh s¸ch CPH c¸c DNNN lµ sai lÇm hay chØ lµ nh÷ng khã kh¨n nhÊt thêi trong giai ®o¹n ®Çu ®Çy thö th¸ch nµy? b.Nh÷ng khã kh¨n vµ gi¶i ph¸p trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN: 1. Nh÷ng khã kh¨n gÆp ph¶i: Khi ®­îc hái vÒ t×nh tr¹ng ph¸t triÓn chËm cña cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp,c¸c chuyªn gia cho r»ng nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh CPH c¸c doanh nghiÖp m¾c ph¶i nh÷ng khã kh¨n ch­a th¸o gì ®­îc.Tr­íc hÕt khã kh¨n chñ yÕu nhÊt lµ sù yÕu kÐm trong viÖc nhËn thøc vÒ cæ phÇn ho¸.VÒ phÝa ng­êi l·nh ®¹o,hµng lo¹t quan ®iÓm kh«ng thèng nhÊt vÒ c¸c vÊn ®Ò nh­ : nh÷ng doanh nghiÖp nµo ®Ó l¹i h×nh thøc quèc doanh,doanh nghiÖp nµo cÇn cæ phÇn ho¸,cÇn ph¶i lµm nhanh hay tõ tõ,ai l·nh ®¹o c«ng viÖc nµy lµ tèt,lµ ®óng,cæ phÇn ho¸ bao nhiªu phÇn tr¨m lµ võa... VÒ phÝa doanh nghiÖp,th­êng cã th¸i ®é do dù tr­íc chØ thÞ cæ phÇn ho¸,hä ch­a hiÓu râ lµ hä sÏ ®­îc g×,mÊt g× khi chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn, hä muèn “chê xem ®·”.Do thiÕu kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm nªn hä rÊt lo l¾ng viÖc tiÕn hµnh nh­ thÕ nµo ®Ó mäi viÖc ®Òu ªm ®Ñp c¶. C¸c gi¸m ®èc doanh nghiÖp th× lo quyÒn lîi cña bÞ thay ®æi,hä kh«ng biÕt råi sÏ lµm g×,liÖu hä cã bÞ mÊt chøc kh«ng? Hä kh«ng muèn thay ®æi v× nh­ vËy sÏ ¶nh h­ëng ®Þa vÞ cña hä. Cßn vÒ phÝa ng­êi lao ®éng,hä lo kh«ng biÕt sau khi doanh nghiÖp tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ hä sÏ sèng ra sao:hä cã tiÕp tôc lµm viÖc hay kh«ng, thu nhËp cã gi¶m kh«ng,tù do d©n chñ cã ®­îc më réng h¬n hay lµ cßn tåi tÖ h¬n tr­íc.Hä ch­a nhËn thøc ®­îc ­u ®iÓm cña cæ phÇn ho¸,vµ ch­a mÊy tin t­ëng ë chÝnh s¸ch nµy.Tr­íc hÕt lµ v× t×nh tr¹ng tr× trÖ cña c¸c doanh nghiÖp nµy ®· qu¸ l©u lµm gi¶m lßng tin trong ng­êi lao ®éng.Ng­êi lao ®éng lµ ®éng lùc chÝnh cña s¶n xuÊt, cæ phÇn ho¸ muèn ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng th._.