Cổ phần hóa Doanh nghiệp nhà nước ở nước ta. Thực trạng & Giải pháp

MỤC LỤC MỞ ĐẦU NỘI DUNG Những vấn đề cơ bản và khái niệm về công ty cổ phần. Công ty cổ phần. Tính tất yếu khách quan của công ty cổ phần và sự cần thiết của nó đối với sự phát triển của nền kinh tế thế giới. Thực trạng về các công ty cổ phần và tình hình cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước ở nước ta hiện nay. Môc tiªu cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc: §èi t­îng cæ phÇn ho¸: H×nh thøc cæ phÇn ho¸: KÕt qu¶ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc: Tån t¹i, v­íng m¾c, khã kh¨n cÇn gi¶i quyÕt trong viÖc cæ phÇn ho¸ nhµ n­íc: Tån t¹i: Khã kh¨n, v­íng m¾c: Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i, khã kh¨n, v­íng m¾c: Phương hướng và những cách giải quyết cơ bản của Nhà nước ta nhằm đẩy nhanh quá trình cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước ở nước ta hiện nay. Tiếp tục đổi mới, sắp xếp, phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp Nhà nước. Đẩy mạnh cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước. Nâng cao vai trò và hiệu lực quản lý của Nhà nước. KẾT LUẬN MỞ ĐẦU Kinh tế Nhà nước cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña ®Êt n­íc. Doanh nghiÖp nhµ n­íc (gåm doanh nghiÖp nhµ n­íc gi÷ 100% vèn vµ doanh nghiÖp nhµ n­íc gi÷ cæ phÇn chi phèi) ph¶i kh«ng ngõng ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶, gi÷ vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ, lµm c«ng cô vËt chÊt quan träng ®Ó Nhµ n­íc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m«, lµm lùc l­îng nßng cèt, gãp phÇn chñ yÕu ®Ó kinh tÕ nhµ n­íc thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Bên cạnh những thành tựu và đóng góp to lớn của các doanh nghiệp Nhà nước trong suốt quá trình phát triển của nền kinh tế nước ta thì doanh nghiệp Nhà nước còng cßn nh÷ng mÆt h¹n chÕ, yÕu kÐm, cã mÆt rÊt nghiªm träng nh­: quy m« cßn nhá, c¬ cÊu cßn nhiÒu bÊt hîp lý, ch­a thËt tËp trung vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt; nh×n chung tr×nh ®é công nghệ cßn lạc hậu, sức cạnh tranh trên thị trường yếu kém, trình độ quản lý tài sản cũng như nguồn nhân lực yếu, ch­a thùc sù tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong s¶n xuÊt, kinh doanh; kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ch­a t­¬ng xøng víi nguån lùc ®· cã vµ sù hç trî, ®Çu t­ cña Nhµ n­íc. HiÖn nay doanh nghiÖp nhµ n­íc ®ang ®øng tr­íc nh÷ng th¸ch thøc gay g¾t cña yªu cÇu ®æi míi, ph¸t triÓn vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Một giải pháp đứng đắn đưa ra từ đầu những năm 90 của thế kỷ 20, dựa tên quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin cũng như quan điểm của Đảng và chính phủ ta là cổ phần hoá các doanh nghiệp Nhà nước. Trong Nghị quyết Hội nghị Trung Ương Đảng lần 2 khoá VII (11/1991) nêu rõ: “Chuyển một số doanh nghiệp quốc doanh có điều kiện thành công ty cổ phần và thành lập một số công ty quốc doanh cổ phần mới, phải làm thí điểm chỉ đạo chặt chẽ, rút kinh nghiệm chu đáo trước khi mở rộng phạm vi thích hợp”. Khi chúng ta bắt đầu thực hiện cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước là năm 1992, tính đến nay sau hơn 15 năm thực hiện thì quá trình cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước đã thu được những thành tựu đáng kể nh­ng còng cßn nhiều khã kh¨n, vướng mắc cần phải có những biện pháp khắc phục kịp thời để tiếp tục đẩy nhanh quá trình cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước ở nước ta. Sau khi nghiên cứu các vấn đề về cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước, thấy được những tích cực, hạn chế trong quá trình thực hiện và sự cần thiết của cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước, em xinh mạnh dạn đưa ra ý kiến của mình về đề tài: “Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước ở nước ta: thực trạng và giải pháp”. Do thời gian tìm hiểu còn ngắn ngủi và sự hiểu biết về vấn đề này còn sơ sài nên bài viết của em không tránh khỏi những chố thiếu sót. Em mong thầy cô góp ý để bài viết của em được hoàn thiện hơn. NỘI DUNG Những vấn đề cơ bản và khái niệm về công ty cổ phần. Công ty cổ phần. X· hội loài ng­êi ngµy cµng ph¸t triÓn, nhiều phát minh mới ra đời làm cho lực lượng sản xuất và cơ cấu kinh tế có sự thay đổi lớn, ngành công nghiệp nhẹ chuyển sang công nghiệp nặng, nhu cầu tư bản đòi hỏi với quy mô lớn, quy luật tích tụ và tập trung tư bản, tập trung sản xuất hoạt động mạnh. Sản xuất ngày càng tập trung vào các xí nghiệp và công ty lớn – công ty cổ phần. “Công ty cổ phần là hình thức phát triển của sở hứu hỗn hợp, từ hình thức vốn của một chủ sang hình thức vốn của nhiều chủ diễn biến trên phạm vi toàn công ty. Nó là sản phẩm tất yếu của quá trình xã hội hoá về mặt kinh tế xã hội (mặt sở hữu) và cũng là sản phẩm tất yếu của quá trình tích tụ và tập trung hoá sản xuất của nền sản xuất lớn hiện đại”. Mác và Angen đã xem hình thức sở hữu vốn cổ phần là “điểm quá độ” từ tư hữu tư sản sang sở hữu xã hội về tài sản trong khuôn khổ của chủ nghĩa tư bản. Theo khoản 1, điều 77 Luật Doanh nghiệp sè 60/2005/QH11 ®· ®­îc kú häp thø 8 – Quèc héi kho¸ XI n­íc ta th«ng qua th× công ty cổ phần là doanh nghiệp, trong đó: Vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần. Cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng cổ đông tối thiểu là ba và không hạn chế số lượng tối đa. Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của các doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp của doanh nghiệp. Cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho người khác, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 điều 81 và khoản 5 điều 84 của luật này. Trong lịch sử, có ba con đường để hình thành công ty cổ phần, đó là: Hình thành theo con đường truyền thống, tức là việc hình thành đi từ công ty một chủ sang công ty nhiều chủ từ thấp đến cao theo quy luật tự nhiên. Hình thành do liên doanh liên kết giữa nhà nước với kinh tế tư bản tư nhân trong và ngoài nước. Cổ phần hoá các doanh nghiệp nhà nước thành công ty cổ phần. Ở nước ta hiện nay, cổ phần hoá các doanh nghiệp nhà nước thành công ty cổ phần đang là hình thức phổ biến nhất trong tiÕn tr×nh ®æi míi, s¾p xÕp doanh nghiÖp nhµ n­íc. Tính tất yếu khách quan của công ty cổ phần và sự cần thiết của nó đối với sự phát triển của nền kinh tế thế giới. Nền kinh tế thế giới, đặc biệt là kinh tế tư bản chủ nghĩa đã phát triển rất nhanh vào những năm cuối thế kỷ 19 và những thập niên đầu tiên của thế kỷ 20. Có thể nói, sau những thành công của hai cuộc cách mạng công nghiệp, với những nhận thức mới về cơ chế quản lý kinh tế, về cơ cấu và các loại hình tổ chức sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp mà gần như toàn bộ nền kinh tế đã khắc phục được những khó khăn, hạn chế đã từng ảnh hưởng một cách tiêu cực đến nền kinh tế thế giới. Với hình thái công ty cổ phần, những tồn tại từng gây biết bao khó khăn cho nền kinh tế đã được khắc phục: đó là tình trạng thiếu vốn để đầu tư xây dựng và sản xuất kinh doanh, nguồn vốn có được chủ yếu từ khu vực kinh tế nhà nước, do vậy luôn tồn tại sự buông lỏng quản lý trong kinh doanh, các doanh nghiệp và người tham gia không có động lực trong chiến lược sản xuất, tư liệu sản xuất bị phân tán, những nguồn lực bị xé lẻ… H×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn ra ®êi ®¸nh dÊu sù tiÕn ho¸ cña chÕ ®é tÝn dông mµ kinh doanh chñ yÕu dùa vµo vèn vay ng©n hµng hoÆc chung vèn sang huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh, trong ®ã chñ yÕu lµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. C¸c c«ng ty cæ phÇn lµ nguån cung cÊp s¶n phÈm cho sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh. §æi l¹i, sù thÞnh v­îng cña thÞ tr­êng nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty cæ phÇn sinh s«i n¶y në. Cã thÓ nãi, c«ng ty cæ phÇn ra ®êi mang nh÷ng ®Æc ®iÓm míi, cho phÐp nã thÝch øng víi nh÷ng ®ßi hái cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i mµ nh÷ng h×nh th¸i tr­íc ®ã kh«ng thÓ ®¸p øng ®­îc, ®ã lµ: Công ty cổ phần là một tổ chức kinh doanh có tư cách pháp nhân và các cổ đông chỉ có trách nhiệm hữu hạn. Điều này cho phép công ty có tư cách pháp lý đầy đủ để huy động những lượng vốn lớn nằm rải rác thuộc nhiều cá nhân trong xã hội. Cơ cấu tổ chức trong một công ty cổ phần đã thực hiện được việc tách biệt quyền sở hữu và quyền kinh doanh, từ đó tạo nên một hình thái xã hội hoá sở hữu của một bên là đông đảo công chúng mua cổ phần còn bên kia là đội ngũ các nhà quản trị kinh doanh chuyên nghiệp sử dụng tư bản xã hội cho những việc kinh doanh với quy mô lớn. Các cổ phiếu và trái phiếu của các công ty cổ phần được chuyển nhượng dễ dàng trên thị trường chứng khoán. Vì thế, bất kể cổ phiếu được chuyển chủ bao nhiêu lần đi chăng nữa thì cuộc sống của các doanh nghiệp vẫn được tiếp tục một cách bình thường mà không bị ảnh hưởng. Đồng thời, nhờ cơ chế này, nó đã tạo nên sự dịch chuyển linh hoạt các luồng vốn trong xã hội theo các nhu cầu và tạo cơ hội đầu tư đa dạng của các công ty và công chúng. Có thể nói, những ưu thế được mang lại từ việc hình thành và hoạt đéng của công ty cổ phần là vô cùng to lớn. Nó đã khắc phục được việc buông lỏng quản lý tài sản của các doanh nghiệp, xoá bỏ tình trạng vô chủ của các công ty. Mặc dù chủ trương trao quyền tự quản cho các doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế nhà nước đã đạt được một số kết quả nhất định, nhưng nó mới chỉ đẩy lùi được chế độ bao cấp của nhà nước đối với doanh nghiệp, còn về mặt nhận thức thì tài sản của các doanh nghiệp nhà nước vẫn là của chung nên tình trạng vô trách nhiệm, lãng phí của công vẫn chưa được khắc phục. Khi xuất hiện các công ty cổ phần thì những điều trên sẽ không còn tồn tại nữa. Mặt khác, công ty cổ phần huy động được nguồn vốn trong xã hội để cung cấp cho hoạt động kinh doanh và đầu tư phát triển của các doanh nghiệp. Một mặt vừa góp phần tháo gỡ khó khăn cho ngân sách nhà nước, mặt khác vốn và tài sản của doanh nghiệp nhà nước nhờ quá trình cổ phần hoá thu lại sẽ được đầu tư mở rộng sản xuất, từ đó tăng thêm tài sản cố định, góp phần to lớn thúc đẩy kinh tế tăng trưởng. Ngoài ra, hình thái công ty cổ phần xuất hiện sẽ thay đổi cung cách quản lý trong mỗi doanh nghiệp. Ở công ty cổ phần, quyền lợi của những người chủ mới của doanh nghiệp gắn chặt với sự thành bại của hoạt động sản xuất kinh doanh. Vì thế, họ rất đoàn kết, gắn bó và thống nhất trong việc tìm kiếm và đưa ra phương hướng hoạt động phù hợp nhất của doanh nghiệp nhằm củng cố, tăng cường sức cạnh tranh của sản phẩm do họ sản xuất, quan tâm đến công việc, công ty với tinh thần trách nhiệm cao. Tình hình cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước ở nước thêi gian qua và kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp sau khi cổ phần hoá. Trong nh÷ng n¨m qua, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· thùc hiÖn nhiÒu chñ tr­¬ng, biÖn ph¸p tÝch cùc nh»m ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· chi phèi ®­îc c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc then chèt vµ s¶n phÈm thiÕt yÕu cña nÒn kinh tÕ. Doanh nghiÖp nhµ n­íc chiÕm tØ träng lín trong tæng s¶n phÈm trong n­íc, trong tæng thu ng©n s¸ch, kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ c«ng tr×nh hîp t¸c ®Çu t­ víi n­íc ngoµi; lµ lùc l­îng quan träng trong thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi, kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai vµ b¶o ®¶m nhiÒu s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých thiÕt yÕu cho x· héi, quèc phßng, an ninh. Doanh nghiÖp nhµ n­íc ngµy cµng thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ tr­êng; tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ qu¶n lý cã nhiÒu tiÕn bé; hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh tõng b­íc n©ng lªn; ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng tõng b­íc ®­îc c¶i thiÖn. Tuy nhiªn, doanh nghiÖp nhµ n­íc vÉn cßn nh÷ng mÆt h¹n chÕ, yÕu kÐm, ®ßi hái ph¶i ®æi míi, s¾p xÕp l¹i cho phï hîp víi yªu cÇu vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Trong ®ã, h×nh thøc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ chñ yÕu. Môc tiªu cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc: t¹o ra lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u, trong ®ã cã ®«ng ®¶o ng­êi lao ®éng, ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ vèn, tµi s¶n cña Nhµ n­íc vµ huy ®éng thªm vèn x· héi vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh; t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ vµ c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng, cã hiÖu qu¶ cho doanh nghiÖp nhµ n­íc; ph¸t huy vai trß lµm chñ thùc sù cña ng­êi lao ®éng, cña cæ ®«ng vµ t¨ng c­êng sù gi¸m s¸t cña x· héi ®èi víi doanh nghiÖp; b¶o ®¶m hµi hoµ lîi Ých cña Nhµ n­íc, doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng. Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc kh«ng ®­îc biÕn thµnh t­ nh©n ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. §èi t­îng cæ phÇn ho¸: lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n­íc hiÖn cã mµ Nhµ n­íc kh«ng cÇn gi÷ 100% vèn, kh«ng phô thuéc vµo thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh. C¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn c¨n cø vµo ®Þnh h­íng s¾p xÕp, ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña tõng doanh nghiÖp mµ quyÕt ®Þnh chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc hiÖn cã thµnh c«ng ty cæ phÇn, trong ®ã Nhµ n­íc cã cæ phÇn chi phèi, cæ phÇn ®Æc biÖt, cæ phÇn ë møc thÊp, hoÆc Nhµ n­íc kh«ng n¾m gi÷ cæ phÇn. H×nh thøc cæ phÇn ho¸: gi÷ nguyªn gi¸ trÞ doanh nghiÖp, ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó thu hót thªm vèn; b¸n mét phÇn gi¸ trÞ hiÖn cã cña doanh nghiÖp cho c¸c cæ ®«ng; cæ phÇn ho¸ ®¬n vÞ phô thuéc cña doanh nghiÖp; chuyÓn toµn bé doanh nghiÖp thµnh c«ng ty cæ phÇn. Tr­êng hîp cæ phÇn ho¸ ®¬n vÞ phô thuéc cña doanh nghiÖp th× kh«ng ®­îc g©y khã kh¨n hoÆc lµm ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt – kinh doanh c¸c bé phËn cßn l¹i cña doanh nghiÖp. KÕt qu¶ cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước thêi gian qua:. Trong thêi gian qua, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· thùc hiÖn nhiÒu chñ tr­¬ng, biÖn ph¸p tÝch cùc nh»m ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nhµ n­íc. Trong bèi c¶nh thÕ giíi vµ trong n­íc cã nhiÒu diÔn biÕn phøc t¹p, nÒn kinh tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc khã l­êng, c«ng t¸c cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp sau khi cæ phÇn ho¸ ®· ®¹t nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, gãp phÇn quan träng vµo thµnh tù to lín cña sù nghiÖp ®æi míi vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc, ®Èy m¹nh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Cải cách doanh nghiệp nhà nước với nội dung chủ yếu là sắp xếp và đổi mới nhằm phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước là một trong những nội dung quan trọng nằm trong chương trình cải cách kinh tế trong công cuộc đổi mới của đất nước. Trong đó cổ phần hoá là hình thức phổ biến khi sắp xếp lại doanh nghiệp nhà nước. Nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu ®¹t ®­îc nh­u sau: C¬ chÕ, chÝnh s¸ch tõng b­íc ®· ®­îc söa ®æi, bæ sung kh¸ ®ång bé nh»m n©ng cao tÝnh c«ng khai, minh b¹ch vµ hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp vµ phôc vô ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸. C¸c chÝnh s¸ch nµy ®· dÇn ®­îc hoµn thiÖn nh»m tiÕp tôc b¶o ®¶m cæ phÇn ho¸ theo nguyªn t¾c thÞ tr­êng vµ gi¶i quyÕt hµi hoµ lîi Ých Nhµ n­íc, nhµ ®Çu t­, ng­êi lao ®éng vµ doanh nghiÖp, gãp phÇn æn ®Þnh x· héi, phï hîp víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Chó träng lùa chän nhµ ®Çu t­ chiÕn l­îc trong vµ ngoµi n­íc; bæ sung ph­¬ng thøc b¶o l·nh ph¸t hµnh vµ tho¶ thuËn trùc tiÕp khi b¸n cæ phÇn lÇn ®Çu; quy ®Þnh doanh nghiÖp cã vÞ trÝ dÞa lý thuËn lîi ph¶i thuª c¸c tæ chøc cã chøc n¨ng ®Þnh gi¸ thùc hiÖn t­ vÊn x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp; quy ®Þnh cô thÓ h¬n vÒ x¸c ®Þnh lîi thÕ kinh doanh, vÒ sù c«ng khai, minh b¹ch th«ng tin vµ niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n; c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh, ®Ò cao vai trß, tr¸ch nhiÖm cña c¸c Bé, ®Þa ph­¬ng, tæng c«ng ty nhµ n­íc trong tæ chøc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc rµ so¸t l¹i theo tiªu chÝ ph©n lo¹i míi ®Ó tiÕp tôc s¾p xÕp víi c¸c h×nh thøc phï hîp, träng t©m lµ cæ phÇn ho¸. §Ó lµm c¬ së cho viÖc s¾p xÕp, ®æi míi doanh nghiÖp nhµ n­íc theo NghÞ quyÕt §¹i héi héi §¶ng toµn quèc lÇn thø X, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh vÒ tiªu chÝ, danh môc ph©n lo¹i doanh nghiÖp 100% vèn nhµ n­íc thay thÕ tiªu chÝ, danh môc ph©n lo¹i n¨m 2004, theo ®ã ®· gi¶m tõ 28 ngµnh, lÜnh vùc duy tr× 100% vèn nhµ n­íc xuèng cßn 19 ngµnh, lÜnh vùc, t¨ng diÖn c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¶i cæ phÇn ho¸. Doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc s¾p xÕp l¹i mét b­íc quan träng, gi¶m m¹nh c¸c doanh nghiÖp nhá, thua lç; viÖc cæ phÇn ho¸ tiÕp tôc ®­îc thùc hiÖn c«ng khai, minh b¹ch, theo nguyªn t¾c thÞ tr­êng; c¸c doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ nh÷ng n¨m qua cho thÊy ®©y lµ qu¸ tr×nh ®æi míi t­ duy, nhËn thøc vÒ quan hÖ së h÷u, vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, vÒ vai trß cña doanh nghiÖp nhµ n­íc trong ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n. Cæ phÇn ho¸ thùc sù gãp phÇn quan träng trong s¾p xÕp, ®æi míi doanh nghiÖp nhµ n­íc, kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm, tån t¹i cña nã, t¹o ®éng lùc ®Ó ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp; ®ång thêi Nhµ n­íc cã ®iÒu kiÖn tËp trung ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n lín, quan träng. VÒ c¬ b¶n, c¸c doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ ®Òu cã l·i, ®êi sèng ng­êi lao ®éng ®­îc c¶i thiÖn. Theo b¸o c¸o cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng th× qua tæng hîp b¸o c¸o cña 1.616 doanh nghiÖp cã thêi gian ho¹t ®éng sau cæ phÇn ho¸ trªn 1 n¨m (tÝnh ®Õn n¨m 2006) cho thÊy b×nh qu©n vèn ®iÒu lÖ t¨ng 58,6%, doanh thu t¨ng 48,2%, lîi nhuËn t¨ng 331,8%, nép ng©n s¸ch t¨ng 44,2%, thu nhËp cña ng­êi lao ®éng t¨ng 51,8%, cæ tøc ®¹t 13%, Tuy nhiªn còng cã 109 doanh nghiÖp thua lç (chiÕm 7,1% sè doanh nghiÖp cã b¸o c¸o). C¸c doanh nghiÖp ®· quan t©m ®Çu t­ ®æi míi thiÕt bÞ c«ng nghÖ, øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt, thiÕt thùc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh héi nhËp, n¨ng ®éng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, t×m kiÕm thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp cïng víi kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña nã sau khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ ®· gãp phÇn t¹o lËp vµ thóc ®Èy thÞ tr­êng chøng kho¸n ë n­íc ta ph¸t triÓn. Tån t¹i, khã kh¨n, v­íng m¾c cÇn gi¶i quyÕt trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. 5.1. Tån t¹i: Bªn c¹nh kÕt qu¶ ®¹t ®­îc nh­ ®· nªu trªn, qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc thêi gian qua cßn mét sè tån t¹i lµ: Thêi gian ®Çu thùc hiÖn, nhËn thøc cßn ch­a ®ång bé, cßn cã sù b¨n kho¨n lo l¾ng vÒ viÖc gi¶m sè l­îng doanh nghiÖp nhµ n­íc sÏ kh«ng gi÷ ®­îc vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc. Cæ phÇn ho¸ ch­a h­íng m¹nh vµo viÖc x©y dùng c¸c doanh nghiÖp m¹nh ®Ó tËp trung ®Çu t­ n©ng cao søc c¹nh tranh lµm chç dùa dÉn d¾t c¸c doanh nghiÖp, ®¬n vÞ kinh tÕ kh¸c trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ (nhÊt lµ ë c¸c ®Þa ph­¬ng). Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp giai ®o¹n ®Çu cßn bÞ khÐp kÝn, kh«ng c«ng khai minh b¹ch dÉn tíi thÊt tho¸t tµi s¶n cña nhµ n­íc. ViÖc tÝnh gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu vµ lùa chän cæ ®«ng chiÕn l­îc cßn lóng tóng. ViÖc thùc thi c¸c quy ®Þnh vÒ vÒ kÕ to¸n thèng kª, vÒ LuËt Lao ®éng vµ chÝnh s¸ch ®èi víi ng­êi lao ®éng cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn x¶y ra nhiÒu khiÕu kiÖn. Chñ tr­¬ng ®Ó ng­êi lao ®éng g¾n bã vµ ph¸t huy vai trß lµm chñ thùc sù t¹i doanh nghiÖp th«ng qua thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¸n cæ phÇn ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng ®Ó trë thµnh cæ ®«ng trªn thùc tÕ ch­a ®¹t kÕt qu¶ nh­ mong muèn. Nguån lùc ®Êt ®ai do doanh nghiÖp qu¶n lý vµ gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu cña doanh nghiÖp ch­a ®­îc x¸c ®Þnh trong gi¸ trÞ doanh nghiÖp dÉn tíi thÊt tho¸t tµi s¶n nhµ n­íc (tõ n¨m 2007 ®· ®­îc kh¾c phôc). Tuy nhiªn, viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ lîi thÕ vÞ trÝ ®Þa lý cña doanh nghiÖp cßn gÆp nhiÒu lóng tóng, viÖc hoµn tÊt c¸c thñ tôc vÒ ®Êt ®ai khi cæ phÇn ho¸ nh×n chung cßn chËm vµ gÆp khã kh¨n Thêi gian thùc hiÖn chuyÓn ®æi doanh nghiÖp ch­a ®óng theo qui ®Þnh cña nhµ n­íc vµ th­êng bÞ kÐo dµi h¬n rÊt nhiÒu. Mét sè c¸n bé ®­îc cö lµm ®¹i diÖn phÇn vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp ch­a thùc hiÖn tèt tr¸ch nhiÖm cña m×nh. C¶i c¸ch hµnh chÝnh hiÖu qu¶ ch­a cao, ch­a râ nÐt, cßn nhiÒu thñ tôc, v¨n b¶n r­êm rµ g©y mÊt nhiÒu thêi gian cho donh nghiÖp, ¶nh h­íng tíi tiÕn tr×nh chuyÓn ®æi cña doanh nghiÖp. Khã kh¨n, v­íng m¾c: C¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp cßn ch­a ®ång bé, ch­a cã c¸c chÝnh s¸ch vÒ hËu cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp. Tån t¹i vÒ tµi chÝnh cÇn ph¶i xö lý khi cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp qu¸ nhiÒu nªn, ®Æc biÖt lµ nî ng©n hµng, thuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép ng©n s¸ch kh¸c lµm kÐo dµi thêi gian xö lý tµi chÝnh doanh nghiÖp. Kh©u x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp khi chuyÓn ®æi së h÷u gÆp nhiÒu v­íng m¾c v× t©m lý c¸c doanh nghiÖp kh«ng muèn tÝnh gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµ gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ v× sî vèn lín kh«ng cã ng­êi mua. M«i tr­êng kinh doanh cña doanh nghiÖp nhµ n­íc sau khi cæ phÇn ho¸ ch­a thùc sù thuËn lîi, b×nh ®¼ng víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, cßn cã sù ph©n biÖt trong c¸c chÝnh s¸ch vÒ vay vèn ng©n hµng, khoanh nî, gi·n nî, miÔn gi¶m thuÕ, giao ®Êt, cho thuª ®Êt,...nªn kh«ng t¹o sù yªn t©m, hÊp dÉn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®ang chuyÓn ®æi. Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i, khã kh¨n, v­íng m¾c: NhËn thøc cña mét bé phËn c¸n bé cßn ch­a tèt nªn cho r»ng cæ phÇn ho¸ ®ång nghÜa víi t­ nh©n ho¸ nªn qu¸ tr×nh thùc hiÖn cßn ch­a cã sù ®ång thuËn. C«ng t¸c tuyªn truyÒn phæ biÕn c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc liªn quan tíi cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp tíi c¸c cÊp, c¸c ngµnh, c¸c ®¬n vÞ cßn thùc hiÖn ch­a tèt. ChËm tæng kÕt rót kinh nghiÖm trong triÓn khai thùc hiÖn Tr×nh ®é, n¨ng lùc cña c¸n bé c«ng chøc nhµ n­íc tham gia vµo qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc cßn h¹n chÕ, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu nhiÖm vô, c¸ biÖt cßn cã biÓu hiÖn vô lîi khi thùc thi nhiÖm vô. Sù phèi hîp gi÷a c¸c ngµnh ch­a chÆt chÏ, ®ång bé. Nh÷ng ®Ò xuÊt v­íng m¾c cña doanh nghiÖp, xö lý c¸c v­íng m¾c trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp cßn chËm hoÆc ch­a ®­îc gi¶i quyÕt. Mét sè néi dung h­íng dÉn vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp cßn thiÕu cô thÓ, ch­a phï hîp, thiÕu tÝnh linh ho¹t. Mét sè c¬ chÕ, chÝnh s¸ch thay ®æi dÉn ®Õn t©m lý chê ®îi. Vai trß cña tæ chøc §¶ng, c«ng ®oµn vµ c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi cßn ch­a ®­îc ph¸t huy tèt. ViÖc thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ (nay lµ Ph¸p lÖnh D©n chñ) cã lúc, cã n¬i ch­a tèt nªn ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. B¶n th©n ®éi ngò c¸n bé qu¶n trÞ cña doanh nghiÖp nhµ n­íc trong ®iÒu kiÖn chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ m«i tr­êng c¹nh tranh gay g¾t ch­a ®­îc chuÈn bÞ kÞp thêi thÝch øng ®Ó h×nh thµnh mét ®éi ngò chuyªn nghiÖp; c¸c chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý nh©n sù chËm ®æi míi. Phương hướng và những cách giải quyết cơ bản của Nhà nước ta nhằm đẩy nhanh quá trình cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước ở nước ta hiện nay. Tiếp tục ®Èy m¹nh đổi mới, sắp xếp, phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp Nhà nước. Để tiếp tục đổi mới, sắp xếp, phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước, trước hết, Đảng ta chủ trương nhanh chóng hoàn thành kế hoạch sắp xếp, đổi mới và phát triển doanh nghiệp nhà nước theo hướng hình thành loại hình công ty nhà nước đa sở hữu, trong đó chủ yếu là các công ty cổ phần. Thúc đẩy việc hình thành một số tập đoàn kinh tế và tổng công ty nhà nước mạnh, hoạt động đa ngành, đa lĩnh vực, trong đó ngành chính; có nhiều chủ sở hữu và sở hữu nhà nước giữ vai trò chi phối. Đẩy mạnh và mở rộng diện cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước, kể cả các tổng công ty nhằm tạo động lực mạnh mẽ và cơ chế quản lý năng động, để vốn nhà nước được sử dụng có hiệu quả và ngày càng tăng lên, đồng thời thu hút mạnh mẽ các nguồn lực trong và ngoài nước trong việc cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước. Nhà nước giữ cổ phần chi phối đối với các tổng công ty, công ty cổ phần hoạt động trong những ngành, những lĩnh vực thiết yếu bảo đảm những cân đối lớn của nền kinh tế, chỉ giữ 100% vốn nhà nước trong các doanh nghiệp hoạt động bảo đảm an ninh, quốc phòng và những doanh nghiệp sản xuất, cung ứng dịch vụ công ích thiết yếu mà chưa cổ phần hoá được. Chuyển các doanh nghiệp 100% vốn nhà nước sang hình thức các công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn một hoặc nhiều thành viên mà chủ sở hữu là Nhà nước. Đối với những tổng công ty lớn chưa cổ phần hoá toàn bộ công ty, thực hiện cổ phần hoá hầu hết các doanh nghiệp thành viên và chuyển các doanh nghiệp thành viên còn lại sang hoạt động dưới hình thức công ty cổ phần hoặc công ty trách nhiệm hữu hạn nột hoặc nhiều thành viên mà chủ sở hữu là Nhà nước; đồng thời, chuyển các tổng công ty này sang hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con. Tổ chức lại hội đồng quản trị để thực sự là đại diện trực tiếp của chủ sở hữu tại tổng công ty. Đặt các doanh nghiệp có vốn nhà nước vào môi trường hợp tác và cạnh tranh bình đẳng với các doanh nghiệp nhà khác để nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh. Thu hẹp tối đa diện Nhà nước độc quyền kinh doanh, xoá bỏ đặc quyền kinh doanh của doanh nghiệp. Có cơ chế giám sát và chính sách điều tiết đối với những doanh nghiệp chưa xoá bỏ được vị thế độc quyền kinh doanh. Chỉ thành lập doanh nghiệp nhà nước mới khi hội tụ đủ các điều kiện và trong lính vực sản xuất, cung ứng những sản phẩm, dịch vụ cần thiết cho phát triển kinh tế - xã hội và chủ yếu dưới hình thức công ty cổ phần. Xác định rõ quyển tài sản, quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong kinh doanh của doanh nghiệp. Gắn trách nhiệm và lợi ích của người quản lý doanh nghiệp với kết quả hoạt động của doanh nghiệp. Thực hiện quy chế hội đồng quản trị tuyển chọn, kí hợp đồng thuê giám đốc điều hành doanh nghiệp. Lành mạnh hoá tình hình tài chính và lao động của doanh nghiệp nhà nước; kiên quyết xử lý những doanh nghiệp nhà nước kinh doanh thua lỗ theo quy định của pháp luật. Thực hiện cơ chế nhà nước đầu tư vốn cho doanh nghiệp thông qua Tæng Công ty đầu tư vµ kinh doanh vèn nhà nước; các doanh nghiệp nhà nước huy động thêm vốn trên thị trường, nhất là thị trường chứng khoán để phát triển kinh doanh. Tæng Công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước thực hiện chức năng đầu tư vốn cho doanh nghiệp nhà nước và làm đại diện chủ sở hữu phần vốn nhà nước tại các công ty, tổng công ty nhà nước đã cổ phần hoá và các doanh nghiệp nhà nước độc lập chuyển thành công ty trách nhiệm hữu hạn một chủ sở hữu là Nhà nước. Quy định rõ chức năng, quyền hạn, trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước và của đại diện chủ sở hữu đối với doanh nghiệp nhà nước. Thu hẹp và tiến dần tới không còn chức năng của các bộ, uỷ ban nhân dân các tỉnh, thành phố làm đại diện chủ sở hữu đối với các doanh nghiệp nhà nước. Quy định rõ ràng chức năng, quyền hạn, trách nhiệm của cơ quan quản lý hành chính nhà nước và của đại diện chủ sở hữu đối với các doanh nghiệp nhà nước. Đẩy mạnh cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước. Sửa đổi phương pháp xác định giá trị doanh nghiệp theo hướng gắn với thị trường; nghiên cứu đưa ra giá trị quyền sử dụng đất vào giá trị doanh nghiệp, thí điểm đấu thầu bán cổ phiểu và bán cổ phiếu qua các định chế tài chÝnh trung gian. Nhà nước có chính sách giảm bớt tình trạng chênh lệch về cổ phần ưu đãi cho người lao động giữa các doanh nghiệp thực hiện cổ phần hoá. Có quy định để người lao động giữ được cổ phần ưu đãi trong một thời gian nhất định. Sửa đổi, bổ sung cơ chế ưu tiên bán cổ phần cho người lao động trong doanh nghiệp để gắn bó người lao động với doanh nghiệp.Nghiên cứu sử dụng một phần vốn của doanh nghiệp để hình thành cổ phần của người lao động, người lao động được hưởng lãi nhưng không được rút cổ phần ra khỏi doanh nghiệp. Më rộng việc bán cổ phần của các doanh nghiệp công nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản cho người sản xuất và cung cấp nguyên liệu. Có chính sách khuyến khích doanh nghiệp cổ phần hoá sử dụng nhiều lao động và có quy địn cho phép chuyển nợ thành vốn góp cổ phần. Nhà đầu tư mua cổ phần lần đầu đối với những doanh nghiệp cổ phần hoá mà Nhà nước không giữ cổ phần chi phối theo đúng quy định của của Luật Doanh nghiệp và Luật Khuyến khích đầu tư trong nước. Khuyến khích nhà đầu tư có tiềm năng về công nghệ, thị trường, kinh nghiệm quản lý, tiền vốn mua cổ phần. Số tiền thu được từ bán cổ phần dùng để thực hiện chính sách đối với người lao động và để Nhà nước tái đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh, không được đưa vào ngân sách để chị thường xuyên. Nhà nước ban hành cơ chế, chính sách phù hợp đối với doanh nghiệp nhà nước đã chuyển sang công ty cổ phần. Sửa đổi chính sách ưu đãi đối với doanh nghiệp cổ phần hoá theo hướng ưu đãi hơn đối với những doanh nghiệp khi cổ phần hoá gặp khó khăn. Chỉ đạo chặt chẽ doanh nghiệp nhà nước đầu tư một phần vốn để lập công ty mới ở những lĩnh vực cần thiết. Nâng cao vai trò và hiệu lực quản lý của Nhà nước. Để cho việc cổ phần hoá các doanh nghiệp Nhà nước được hiệu quả, điều rất quan trọng là phải nâng cao vai trò và hiệu lực quản lý của Nhà nước. Để làm được điều này, Đảng và Nhà nước đã có những biện pháp sau: Phát triển các loại thị trường: Thúc đẩy sự hình thành, phát triển và từng bước hoàn thiện các loại thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, đặc biệt quan tâm các loại thị trường chưa có hoặc còn sơ khai như: thị trường lao động, thị trường chứng khoán, thị trường bất động sản, thị trường khoa học và công nghệ. Phát triển thị trường hành hoá và dịch vụ:phát huy vai trờ nòng cốt, điều tiết và định hướng của kinh tế nhà nước trên thị trường; đáp ứng nhu cầu đa dạng và nâng sức mua của nhân dân; mở rộng thị trường mới ở nước ngoài, chuẩn bị hội nhập thị trường quốc tế; hạn chế và kiếm soát độc quyền. Mở rộng thị trường trong nước, đẩy mạnh xuất khẩu lao động, tạo cơ hội bình đẳng về việc làm cho người lao động. Khẩn trương tổ chức thị trường khoa học công nghệ, thực hiện tốt bảo hộ sở hữu trí tuệ, đẩy mạnh các dịch vụ thông tin, chuyển giao công nghệ. Phát triển nhà và bền vững thị trường vốn, thị trường chứng khoán, thị trường chứng khoán,… hình thành đồng bộ thị trường tiền tệ, tăng khả năng chuyển đổi của đồng Việt Nam. Hình thành và phát triển thị trường bất động sản, bao gồm cả quyền sử dụng đất; từng bước mở thị trường bất động sản cho người Việt Nam ở nước ngoài và người nước ngoài tham gia đầu tư. Hình thành đồng bộ cơ chế quản lý nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa: Đổi mới sâu rộng cơ chế quản lý kinh tế, phát huy những yếu tố tích cực của cơ chế thị trường, triệt để xoá bỏ bao cấp trong kinh doanh, tăng cường vai trß điều tiết vĩ mô của Nhà nước, đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu, sách nhiễu, gây phiền hà. Tạo môi trường pháp lý thuận lợi, bình đẳng cho các doanh nghiệp cạnh tranh, hợp tác để phát triển. Nhà nước định hướng phát triển kinh tế - xã hội; khai thác hợp lý các nguồn lực; bảo đảm các cân đối vĩ mô; điều tiết thu nhập; kiểm tra, kiểm soát, thanh tra mọi hoạt động kinh doanh; chống buôn lậu, làm hàng giả, gian lận thương mại. Đổi mới công cụ quản lý vĩ mô của Nhà nước đối với nền kinh tế: Đổi mới công tác kế hoạch, nâng cao chất lượng xây dựng các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường thông tin kinh tế, ứng dụng các khoa học và công nghệ trong dự báo, kiểm tra. Bảo đảm minh bạch, công bằng trong thu, chi ngân sách, nâng cao hiệu quả các chương trình quốc gia, nhất là các chương trình trọng điểm, chương trình giúp đỡ các xã đặc biệt khó khăn. Hoàn thiện phương thức quản lý vốn nhà nước đầu tư phát triển, vốn đầu tư trong nước, đầu tư nước ngoài; nuôi dưỡng nguồn thu, hiện đại hoá công tác quản lý thuế của Nhà nước. Xây dựng hệ thống ngân hàng thương mại nhà nước thành các doanh ng._.