CNH-HĐH nông nghiệp nông thôn - thực trạng và giải pháp

Lêi më ®Çu Trªn tr­êng quèc tÕ, ViÖt Nam lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn víi nÒn kinh tÕ lóa n­íc truyÒn thèng l©u ®êi. HiÖn nay n­íc ta cã trªn 80% d©n sè sèng ë n«ng th«n vµ trªn 70% lao ®éng lµm nghÒ n«ng. §Ó thùc hiÖn môc tiªu ®Õn n¨m 2010 ViÖt Nam trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp th× vÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ (CNH, H§H ) n«ng nghiÖp, n«ng th«n cÇn ph¶i ®Æc biÖt coi träng. Theo nhµ kinh tÕ NhËt B¶n Harry Toshima, ë c¸c n­íc ch©u ¸ ®ang ph¸t triÓn cã nÒn n«ng nghiÖp lóa n­íc cÇn x©y dùng mét m« h×nh t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ b»ng c¸ch gi÷ l¹i lao ®éng trong n«ng nghiÖp ®Ó ph¸t triÓn chø kh«ng chê sù thóc ®Èy cña c«ng nghiÖp. Kinh nghiÖm cña nh÷ng nÒn kinh tÕ míi CNH thµnh c«ng cho thÊy coi träng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt ®Ó ®¶m b¶o ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi nhanh vµ bÒn v÷ng, gi¶m bÊt b×nh ®¼ng vÒ thu nhËp d©n c­. XÐt theo t×nh h×nh thùc tÕ cña ViÖt Nam, tõ nhiÒu n¨m nay §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· nªu ra vÊn ®Ò CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n vµ coi ®©y lµ mét néi dung quan träng cã tiÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn thµnh c«ng cña sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt n­íc. Nghiªn cøu vÒ CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ mét ®Ò tµi réng, cã thÓ nghiªn cøu d­íi nhiÒu gi¸c ®é nh­ kinh tÕ chÝnh trÞ häc, triÕt häc, X· héi häc... Tron khu«n khæ h¹n hÑp cña bµi viÕt nµy, em xin phÐp chØ ®Ò cËp tíi thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p cña CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n d­íi gi¸c ®é Kinh tÕ chÝnh trÞ häc. §Ò ¸n gåm hai ch­¬ng: Ch­¬ng I : C¬ së lý luËn cña CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n Ch­¬ng II : Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ®Ó tiÕn hanµh CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n ë ViÖt Nam. §Ò ¸n kh«ng tr¸nh khái cßn cã nh÷ng thiÕu sãt vµ quan niÖm mang tÝnh chñ quan, em mong ®­îc sù gãp ý, h­íng dÉn cña thÇy vµ c¸c b¹n ®Ó em cã thÓ hoµn thµnh tèt bµi viÕt nµy. Ch­¬ng I _ C¬ së lý luËn I - TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc thùc hiÖn CNH, H§H nÒn quèc d©n nãi chung vµ n«ng nghiÖp, n«ng th«n nãi riªng. 1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc thùc hiÖn CNH, H§H nÒn quèc d©n. 1.1. Kh¸i niÖm CNH, H§H ë thÕ kû XVII – XVIII, khi c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp ®­îc tiÕn hµnh ë T©y ¢u, CNH ®­îc hiÓu lµ qu¸ tri×nh thay thÕ lao ®éng thñ c«ng bÆng lao ®éng sö dông m¸y mãc. Tuy nhiªn, kh¸i niÖm nµy còng nh­ nh÷ng kh¸i niÖm kinh tÕ nãi chung lu«n mang tÝnh lÞch sö, nã chØ phï hîp víi mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña nÒn s¶n xuÊt x· héi. Ngµy nay, tõ thùc tiÔn CNH ë ViÖt Nam trong thêi kú ®æi míi, cïng víi sÑ kÕ thõa cã chän läc nh÷ng tri thøc van minh cña nh©n lo¹i, Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng lµn thø b¶y kho¸ VI vµ §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®· x¸c ®Þnh: CNH, H§H lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ – x· héi tõ sö dông søc lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông mét c¸ch phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph­¬ng tiÖn vµ ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn hiÖn ®¹i dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ tiÓn bé cña khoa häc c«ng nghÖ, t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao. 1.2. V× sao ph¶i thùc hiÖn CNH, H§H nÒn kinh tÕ quèc d©n ? Mçi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi chØ cã thÓ ®­îc x¸c lËp v÷ng ch¾c trªn c¬ së vËt chÊt – kü thuËt t­¬ng øng. C¬ së vËt chÊt – kü thuËt cña mét x· héi lµ toµn bé hÖ thèng cac yÕu tè vËt chÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi phï hîp víi tr×nh ®é kü thuËt t­¬ng øng mµ lùc l­îng lao ®éng x· héi sö dông ®Ó s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt to¶ m·n nhu cÈu cña x· héi. NhiÖm vô quan träng nhÊt cña n­íc ta trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi kh«ng qua chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa, lµ ph¶i x©y dùng c¬ së vËt chÊt vµ kü thuËt cña chñ nghÜa x· häi, trong ®ã cã c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, cã v¨n ho¸ vµ khoa häc tiªn tiÕn. Muèn thùc hiÖn thµnh c«ng nhiÖm vô quan träng nãi trªn, nhÊt thiÕt ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, tøc lµ chuyÓn nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu thµnh nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp . Chñ nghÜa x· héi muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn, còng cÇn ph¶i cã mét nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triªn cao dùa trªn lùc l­îng s¶n xuÊ hiÖn ®¹i vµ chÕ ®é c«ng h­Üu x· h«Þ chñ nghÜa vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chu nghÜa x· héi cÇn ph¶ x©y dùng trªn c¬ së nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt, tiªn tiÕn nhÊt cña khoa häc vµ c«ng nghÖ. C¬ së vËt chÊt kü thuËt ®ã ph¶i t¹o ra ®­îc mét n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao. C«ng nghiÖp ho¸ chÝnh lµ qu¸ triÌnh t¹o ra nÒn t¶ng c¬ së vËt chÊt ®ã cho nÒn kinh tÕ quèc d©n x· héi chñ nghÜa. ViÖt Nam ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, c¬ së vËt chÊt kü thuËt thÊp kÐm, tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt ch­a ph¸t triÓn, quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa míi ®­îc thiÕt lËp, ch­a ®­îc hoµn thiÖn. V× vËy, qu¸ tr×nh CNH, H§H chÝnh lµ qu¸ tr×nh x©y dùng c¬ së vËt chÊt- kü thuËt cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. mçi b­íc tiÕn cña qu¸ tr×nh CNH, H§H lµ mét bø¬ct¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi, ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc l­îng s¶n xuÊt vµ gãp phÇn hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa. Trong xu thÕ khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ vÒ kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ, trong ®iÒu kiÖn c¸ch m¹ng khoa häc – kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ph¸t triÓn rÊt nhanh chãng, nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n vÒ kh¸ch quan vµ chñ quan, cã nhiÓu thêi c¬ vµ còng cã nhiÒu nguy c¬, võa t¹o ra vËn héi míi, võa c¶n trë, th¸ch thøc nÒn kinh tÕ cña chóng ta, ®an xen víi nhau, t¸c ®éng lÉn nhau. V× vËy, ®Êt n­íc chóng ta ph¶i chñ ®éng s¸ng t¹o n¾m lÊy thêi c¬, ph¸t huy nh÷ng thuËn lîi ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh CNH t¹o ra thÕ lùc míi ®Ó v­ît qua nh÷ng khã kh¨n, ®Èy lïi nguy c¬, ®­a nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng, ph¸t triÓn bÒn v÷ng. 2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc thùc hiÖn CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n ë n­íc ta. 2.1. Mét sè kh¸i niÖm. Bµn vÒ kh¸i niÖm CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau. Cã quan niÖm cho r»ng ®ã lµ viÖc ®­a c«ng nghiÖp vµo n«ng th«n , ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mang tÝnh c«ng nghiÖp. Mét quan niÖm kh¸c l¹i cho r»ng CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ n«ng th«n , biÕn n«ng th«n thµnh thµnh thÞ. C¸c quan niÖm trªn ®Òu ph¶n ¸nh mét khÝa c¹nh cña qu¸ tr×nh CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Nh­ng xÐt cô thÓ tõng quan niÖm th× cßn phiÕn diÖn, ch­a thÊy hÕt c¸c mèi quan hÖ néi t¹i vµ kh¸ch quan cña ph¸t triÓn CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Bëi nÕu chØ hiÓu ®ã lµ qu¸ tr×nh c¬ giíi hãa n«ng nghiÖp th× thùc hiÖn môc tiªu nµy xong lµ xong, nh­ng thùc tÕ ®· cã lóc chóng ta ®· trang bÞ å ¹t nhiÒu m¸y cµy, m¸y kÐo cho n«ng nghiÖp nh­ng råi m¸y mäc mét mi×nh nã ch¼ng thóc ®Èy ®­îc n¨ng suÊt lao ®äng n«ng nghiÖp , mµ ng­îc l¹i m¸y mãc l¹i bÞ c« lËp ho¸ ®Õn møc bÞ sÐt rØ lµm h­ háng hÕt. NÕu hiÓu CNH, H§H lµ ®­a c«ng nghiÖp chÕ biÕn vÒ n«ng th«n còng vËy. Chóng ta kh«ng thÓ ®­a nhµ m¸y vÒ hÕt n«ng th«n bao la, ®­a vµo vïng s©u, vïng xa ®­îc. MÆt kh¸c, cã nhiÒu vÊn ®Ò míi n¶y sinh nh­ : ph¶i cã vïng nguyªn liÖu, cÇn cã ®ñ lao ®éng kü thuËt, cÇn ®¶m b¶o c¬ së h¹ tÇng s¶n xu©5ts. Nõu chØ hiÓu CNH, H§H lµ ®« thÞ ho¸ n«ng th«n còng ch­a ®Çy ®ñ. Bëi n«ng nghiÖp cÇn cã m«i tr­êng riªng cña nã vµ n«ng d©n cÇn b¸m ®Êt, b¸m ruéng. CÇn sèng b»ng thu nhËp tõ n«ng nghiÖp. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu cña CNH, H§H th× kh¸i niÖm CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n cÇn ph¶i ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ mèi quan hÖ gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÕ s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh nµy ë n«ng nghiÖp, n«ng th«n; ph¶i thÓ hiÖn ®­îc môc tiªu, biÖn ph¸p, ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®ã. Dùa vµo kh¸i niªm CNH, H§H nãi chung, ta cã thÓ hiÓu CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp vµ bé mÆt kinh tÕ n«ng th«n, biÕn lao ®éng thñ c«ng thµnh lao ®éng c¬ khÝ víi c«ng nghÖ, ph­¬ng tiÖn vµ ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn hiÖn ®¹i dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, ®­a s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín hµng ho¸; lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n theo h­íng t¨ng tû träng c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt phi n«ng nghiÖp , tõ ®ã biÕn ®æi bé mÆt kinh tÕ – x· héi n«ng th«n gÇn víi thµnh thÞ. CNH, H§H n«ng nghiÖp chØ cã tÝnh chÊt ngµnh vµ liªn ngµnh hÑp, ®­a n«ng nghiÖp lªn tr×nh ®é míi cao h¬n râ rÖt nh¨m ®¹t n¨ng suÊt chÊt l­îng hiÖu qu¶ v­ît tréi. Cßn ph¹m vi vµ tÝnh chÊt cña CNH, H§H n«ng th«n réng s©u h¬n nhiÒu. Thø nhÊt, nã lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi kh«ng ph¶i trong tõng ngµnh s¶n xuÊt hay lÜnh vùc x· héi ss¬n lÎ, mµ lµ mét qu¸ tr×nh biÕn ®æi toµn diÖn trong mét khu vùc x· héi réng lín lµ n«ng th«n , bao qu¸t mäi ho¹t ®éng kinh tÕ , x· héi, v¨n ho¸, chÝnh trÞ t¹i ®ã. Thø hai, ®ã lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng tiÕn bé, trong ®ã ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp dåi dµo lµm nÒn t¶ng, mét nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ngµy cµng tiªn tiÕn, mét hÖ thèng dÞch vô ®Çy ®ñ vµ h÷u hiÖu. ChÝnh c¸c khu vùc kinh tÕ n«ng th«n nµy lµ c¸c lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh CNH n«ng th«n ®ù¬c thùc hiÖn nhanh hay chËm, trong ®ã vai trß cña n«ng nghiÖp lu«n cã ý nghÜa quyÕt ®iÞnh, lµ c¬ së cña kinh tÕ n«ng th«n , ®Æc biÖt lµ tron c¸c b­íc ®i ban ®Çu. CNH, H§H n«ng th«n b¾t ®Çu tõ CNH, H§H s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Thø ba, cïng víi c¸c ngµnh kinh tÕ ph¸t triÓn, mét hÖ thèng h¹ tÇng c¬ së kinh tÕ vµ x· héi gÇn ®­îc hoµn chØnh th­o h­íng H§H, c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ ®­îc n©ng cÊp râ, c¸c quan hÖ x· héi ®­îc hoµn thiÖn, t¹o ra mét lèi sèng c«ng nghiÖp n¨ng ®éng, cëi më, v¨n minh. GS.TS §Æng Ngäc Dinh còng nãi: “ CNH, H§H n«ng th«n lµ mét kh¸i niÖm réng h¬n, mang tÝnh chÊt ®a ngµnh. Trong khi n«ng nghiÖp, n«ng th«n chØ lµ mét ngµnh mµ th«ng qua ®ã n«ng th«n ®­îc CNH. CNH, H§H n«ng th«n kh«ng chØ bao gåm sù ph¸t triÓn cña riªng c«ng nghiÖp n«ng th«n. ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n kh«ng ph¶i biÖn ph¸p duy nhÊt ®Ó tiÕn hµnh CNH, H§H n«ng th«n , cho dï ®ã lµ biÖn phÊp nßng cèt. Trªn thùc tÕ, CNH n«ng th«n tr­íc hÕt ph¶i b¾t ®Çu tõ nh÷ng biÕn ®æi cña chÝnh b¶n th©n s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th«ng qua viÖc t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò vÒ n¨ng su¸at vµ lao ®éng d­ thõa ®Ó hi×nh thµnh duy tr× vµ ph¸t triÓn nh÷ng ho¹t ®éng chuyªn ngµnh... Ph¶i tõ chÝnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mµ CNH n«ng th«n.” Nh­ vËy, CNH, H§H n«ng nghiÖp thùc chÊt lµ mét phÇn quan träng c¬ b¶n cña CNH, H§H n«ng th«n. 2.2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng, n«ng nghiÖp th­êng chiÕm tû träng rÊt lín trong GDP vµ thu hót mét bé phËn quan träng lao ®éng x· héi. ®Æc biÖt víi n­íc ta, mét n­íc cã nÒn kinh tÕ chñ yÕu lµ n«ng nghiÖp th× vai trß cña n«ng nghiÖp n«ng th«n lµ v« cïng to lín. Tr­íc hÕt, nã cung c©p l­¬ng thùc thùc phÈm cho x· héi. §©y lµ ®iÒu kiÖn kh¸ quan träng ®Ó æn ®Þnh x· héi, æn ®Þnh kinh tÕ. §¶m b¶o nhu cÇu vÒ l­¬ng thùc thùc phÈm kh«ng chØ lµ yªu cÇu duy nhÊt cña n«ng nghiÖp mµ cßn lµ c¬ së ph¸t triÓn c¸c mÆt kh¸c cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi. Thø hai, n«ng nghiÖp, n«ng th«n cung cÊp nguyªn liÖu ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nhÑ. Quy m«, tèc ®é t¨ng tr­ëng cña c¸c nguån nguyªn liÖu lµ nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh quy m«, tèc ®é t¨ng tr­ëng cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ. Thø ba, n«ng nghiÖp, n«ng th«n cung cÊp mét phÇn vèn ®Ó CNH, H§H. §Ó CNH thµnh c«ng, ®Êt n­íc ph¶i gi¶i quyÕt rÊt nhiÒu vÊn ®Ò vµ ph¶i cã vèn. Lµ n­íc n«ng nghiÖp, th«ng qua viÖc xuÊt khÈu n«ng s¶n phÈm, n«ng nghiÖp, n«ng th«n cã thÓ gãp phÇn gi¶i quyÕt nhu cÇu vèn cho nÒn kinh tÕ. Thø t­, ®©y lµ thÞ tr­êng quan träng cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Nhu cÇu c¸c lo¹i s¶n phÈm c«ng nghiÖp vµ dÞch vô cña khu vùc kinh tÕ réng lín lµ n«ng nghiÖp, n«ng th«n gãp phÇn ®¸ng kÓ më réng thÞ tr­êng cña c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. §©y lµ kiÒu kiÖn th¾ng lîi cho sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Thø n¨m. ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ c¬ së æn ®Þnh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi. Bëi v× n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ khu vùc kinh tÕ réng lín, tËp trung phÇn lín d©n c­ cña ®Êt n­íc, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n trùc tiÕp n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho c­ d©n n«ng th«n. Víi vai trß to lín ®ã, viÖc chó träng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ vÊn ®Ò tÊt yÕu. Tuy nhiªn, b¶n th©n n«ng nghiÖp cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ nh­ kh«ng thÓ tù mi×nh t¹o ra sù thay ®æi m¹nh mÏ c¬ së vËt chÊt – kü thuËt, vÒ c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ, ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ s¶n xuÊt t¹o ra møc t¨ng tr­ëng nhanh h¬n, còng nh­ kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng t¹o ra viÖc lµm víi thu nhËp cao h¬n cho sè lao ®éng t¨ng lªn ë n«ng th«n mµ cÇn ph¶i nhê ®Õn t¸c ®éng cña c«ng nghiÖp. Nh­ng chÝnh c«ng nghiÖp ®« thÞ ë c¸c n­íc l¹c hËu l¹i ch­a ph¸t triÓn ®Õn møc cã thÓ thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng d­ thõa ë n«ng th«n vµ c¸c nhu cÇu kh¸c ë n«ng th«n. Do ®ã, cÇn ph¶i CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh CNH, H§H ®Êt n­íc nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. §¶ng ta còng chñ tr­¬ng : trong qu¸ tr×nh CNH, H§H ®Êt n­íc cÇn ®Æc biÖt coi träng CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n. §ßng chÝ §ç M­êi cho r»ng : “ ChØ khi nµo n«ng th«n ®­îc CNH, H§H, khi häc vÊn kiÕn thøc vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn n»m trong tay n«ng th«n , ®­îc bµ con sö dông thµnh th¹o vµ v÷ng ch¾c thay cho “con tr©u ®i tr­íc c¸i cµy ®i sau”, khi x­ëng m¸y mäc lªn kh¾p lµng m¹c, thÞ trÊn; ngµnh nghÒ ph¸t triÓn réng kh¾p, mét bé phËn ®¸n kÓ n«ng d©n trë thµnh c«ng nh©n n«ng nghiÖp, h×nh thµnh ph¸t triÓn mét côc diÖn míi cã thÕ nãi sù nghiÖp CNH, H§H ®­îc hoµn thµnh c¬ b¶n trªn h¹m vi c¶ n­íc... Song song víi viÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, cÇn quan t©m thÝch ®¸ng ®ªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n , më mang tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp , x· héi, dÞch vô theo h­íng c¬ giíi ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ c¸c ngµnh nghÖ, kÓ c¶ c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng ë tõng ®Þa ph­¬ng. X©y dùng n«ng th«n míi, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi, an ninh , quèc phßng...”. Nh­ vËy, CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ con ®­êng tÊt yÕu kh¸ch quan ®Ó ®­a ®Êt n­íc tho¸t khái nguy c¬ tôt hËu xa h¬n so víi c¸c n­íc xung quanh. II – Néi dung cña CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n trong giai ®o¹n hiÖn nay. 1. Néi dung tæng qu¸t vÒ CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n C¸c v¨n kiÖn Héi nghÞ §¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú vµ Héi nghÞ Trung ¦¬ng lÇn b¶y (kho¸ VII ), §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII, lÇn thø IX... ®Òu ®Ò cËp vµ x¸c ®Þnh ngµy cµng râ h¬n néi dung cña CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n.NghÞ quyÕt Trung ¦¬ng 5 chØ râ: CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo h­íng s¶n xuÊt hµng hãa lín, g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ thÞ tr­êng thùc tiÔn c¬ khÝ ho¸, ®iÖn khÝ ho¸, thuû líi ho¸, øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc, c«ng nghÖ, tr­íc hÕt lµ c«ng nghÖ sinh häc, thiÕt bÞ, kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo c¸c kh©u s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh»m n©ng cao s¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶, søc c¹nh tranh cña n«ng s¶n hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng t¨ng nhanh tû träng gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ lao ®éng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô; gi¶m dÇn tû träng s¶n phÈm vµ lao ®éng n«ng nghiÖp; x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, quy ho¹ch ph¸t triÓn n«ng th«n, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i; tæ chøc l¹i s¶n xuÊt vµ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp; x©y dùng nÒn d©n chñ, coong b»ng, v¨n minh, kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vÇt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n ë n«ng th«n. 2. Nh÷ng néi dung cô thÓ vÒ CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n trong giai ®o¹n hiÖn nay. 2.1. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu c¸c ngµnh kinh tÕ ë n«ng th«n theo h­íng CNH, H§H ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng CNH, H§H cã nghÝa lµ c¬ cÊu c¸c ngµnh kinh tÕ n«ng th«n ph¶i thay ®æi theo h­íng: Gi¶m dÇn tû träng cña n«ng nghiÖp, t¨ng dÇn tû träng cña tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ dÞch vô. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp phô thuéc rÊt nhiÒu vµo tù nhiªn, n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÒu qu¶ rÊt thÊp. Trong khi ®ã, ph¸t triÓn tiÓu thñ c«ng nghiÖp , c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ dÞch vô võa cã ý nghÜa to lín trong viÖc t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, võa lµm t¨ng hiÖu qu¶ cho kinh tÕ n«ng th«n, n©ng cao møc thu nhËp, møc sèng cho c­ dan n«ng th«n. ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng gãp phÇn ®¸ng kÓ khai th¸c c¸c tiÒm n¨ng kinh tÕ cña c¸c ®Þa ph­¬ng vµ phï hîp víi xu h­ín chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng CNH, H§H. §Çu t­ x©y dùng c«ng nghiÖp n«ng th«n, ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ dÞch vô còng xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña xu thÕ chuyÓn dÞch nµy. Nh­ vËy, gi¶m dÇn tû träng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, t¨ng dÇn tû träng cña tiÓu thñ c«ng nghiÖp , c«ng nghiÖp n«ng th«n, thùc hiÖn môc tiªu “d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh” ë n«ng th«n. Ph¸ thÕ ®éc canh trong n«ng nghiÖp, ®a d¹ng hãa s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, h×nh thµnh nh÷ng vïng chuyªn canh quy m« lín nh»m ®¸p øng nhu cÇu nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp nhÑ vµ xuÊt khÈu. §a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp võa t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp toµn diÖn, ®¸p øng nhu cÇu vÒ nhiÒu lo¹i s¶n phÈm n«ng nghiÖp cña d©n c­, võa ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña c«ng nghiÖp nhÑ vÒ nguyªn liÖu vµ nhu cÇu xuÊt khÈu. Sù h×nh thµnh nh÷ng vïng chuyªn canh quy m« lín cho phÐp øng dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc – c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña n«ng phÈm. 2.2. §Èy m¹nh øng dông tiÕn bé khoa häc – c«ng nghÖ trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n. ViÖc øng dông khoa häc – c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp thÓ hiÖn tËp trung ë nh÷ng lÜnh vùc sau: C¬ giíi ho¸. C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt ë n«ng th«n chñ yÕu dùa vµo lao ®éng thñ c«ng, kü thuËt l¹c hËu, do ®ã n¨ng suÊt lao ®éng vµ chÊt l­îng s¶n phÈm rÊt thÊp. C¬ giíi ho¸ tr­íc hÕt lµ c¬ giíi ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp võa gi¶m nhÑ lao ®éng cña con ng­êi, võa nh»m n©ng cao n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶. Thuû lîi ho¸. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp phô thuéc rÊt nhiÒu vµo tù nhiªn. ViÖt Nam lµ n­íc n«ng nghiÖp nhiÖt ®íi, n¾ng l¾m m­a nhiÒu, do ®ã h¹n h¸n vµ óng lôt th­êng xuyªn x¶y ra. §Ó h¹n chÕ t¸c ®éng tiªu cùc cña thiªn nhiªn, viÖc x©y dùng hÖ thèng thuû lîi ®Ó chñ ®éng t­íi tieu cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng. §iÖn khÝ ho¸. §iÖn khÝ ho¸ võa n©ng cao kh¶ n¨ng cña con ng­êi trong viÖc chÕ ngù tù nhien, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, võat¹o ®iÒu kiÖn cho c­ d©n n«ng th«n tiÕp cËn víi v¨n miinh hiÖn ®¹i cña nh©n lo¹i, ph¸t triÓn v¨n ho¸ x· héi n«ng th«n. Do ®ã, ®iÖn khÝ ho¸ lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®Ó ph¸t triÓn n«ng th«n. Ph¸t triÓn c«ng nghÖ sinh häc. Nh÷ng thµnh tùu cña c«ng nghÖ sinh häc ®· ®em l¹i nh÷ng lîi Ých to lín, kh«ng chØ t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm míi, lµm cho s¶n xuÊt cã n¨ng suÊt cao h¬n vµ chÊt l­îng tèt h¬n, mµ cßn tiÕt kiÖm tµi nguyªn vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Ph¸t triÓn c«ng nghÖ siinh häc lµ ®ßi hái tÊt yÕu cña mét nÒn n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. 2.3. X©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp. Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ h×nh thøc kinh tÕ phæ biÕn ë n«ng th«n trong c¸c lµng nghÒ, trong c¸c ho¹t ®éng dÞch vô vµ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Nhµ n­íc khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn l­äi ®Ó kinh tÕ hé, kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ víi quy m« ngµy cµng lí h¬n. Kinh tÕ nhµ n­íc. Kinh tÕ nhµ n­íc trong n«ng nghiÖp d­íi h×nh thøc n«ng tr­êng quèc doanh hiÖn nay khã chøng minh ®­îc ­u thÕ cña m×nh vÌ hiÖu qu¶, viÖc ph¸t triÓn c¸c n«ng tr­¬ng quèc danh rÊt cÇn ®­îc c©n nh¾c. Nh­ng kinh tÕ hé còng cã nh÷ng nh­îc ®iÓm cè h÷u khã cã thÓ tù kh¾c phôc. Ko quy m« nhá, kinh tÕ hé gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc tiªu thô s¶n phÈm ®µu ra vµ gi¶i quyÕt c¸c yÕu tè ®Çu vµo nh­ gièng, thuû lîi, øng dông tiÕn bé khoa häc – c«ng nghÖ... Trong khi ®ã c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc l¹i cã nhiÒu ­u thÕ trong nh÷ng liÜnh vùc nµy. Do ®ã, kinh tÕ nhµ n­íc ë n«ng th«n trong lÜnh vùc dÞch vô d­íi c¸c hi×nh thøc tr¹m gièng, c«ng ty b¶o vÖ thùc vËt,c«ng ty thuû lîi, c«ng ty th­¬ng m¹i... lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Nh­ vËy, ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ n­íc ë n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ hÕt søc cÇn thiÕt nh­ng còng cÇn c©n nh¾c trong tõng kh©u, tõng lÜnh vùc cô thÓ. Kinh tÕ tËp thÓ víi nhiÒu hi×nh thøc häp t¸c ®a d¹ng mµ nßng cèt lµ häp t¸c x·, dùa trªn sá h÷u c¶u c¸c thµnh viªn vµ sá h÷u tËp thÓ, liªn kÕt réng r·i nh÷ng lao ®éng, c¸c hé s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Ph¸t triÓn kinh tÕ tËp thÓ theo ph­¬ng ch©m tÝch cùc nh­ng v÷ng ch¾c, xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tiÔn, ®i tõ thÊp ®Õn cao, ®¹t hiÖu qu¶ thiÕt thùc, v× sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt. Kinh tÕ t­ nh©n lµ lùc l­îng quan träng vµ n¨ng ®éng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã kh¶ n¨ng vÒ voãn liÕng, vÒ tæ chøc qu¶n lý, vÒ kinh nghiªm s¶n xuÊt, vÒ kh¶ n¨ng øng dông khoa häc – kü thuËt, kinh doanh ngµnh nghÒ ®a d¹ng, t¨ng c­êng lùc chÕ biÕn, tiªu thô n«ng s¶n, lµm dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ë n«ng th«n. Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch hç trî, h­íng dÉn kinh tÕ t­ nh©n ph¸t triÓn. 2.4. §µo t¹o nguån nh©n lùc cho n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng, nh©n tè con ng­êi lu«n gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh. Nguån nh©n lùc ë n«ng th«n cã ®Æc ®iÓm lµ tri×nh ®é häc vÊn rÊt thÊp vµ phÇn lín ng­êi lao ®éng kh«ng qua ®µo to¹. Tr×nh ®é d©n trÝ thÊp lµ trë ng¹i kh«ng nhá ®èi víi sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp, n«ng th«n, tr­íc hÕt lµ ®èi víi sù nghiÖp CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n hiÖn nay. Bëi vËy, ®µo t¹o nh©n lùc cho n«ng nghiÖp, n«ng th«n trë thµnh néi dung quan träng trong viÖc CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n. 2.5. X©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi ë n«ng th«n. KÕt cÊu h¹ t©ng kinh tÕ - x· héi ë n«ng th«n bao gåm: HÖ thèng ®­êng s¸, hÖ thèng th«ng tin, hÖ thèng thuû lîi, ®­êng d©y, tr¹m biÕn thÕ, tram gièng, tr­êng häc, nhµ v¨n ho¸... hÕt søc cÇn thiÕt cho se ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n. §Çu t­ cña nhµ n­íc cho c¬ së h¹ t©ng kinh tÕ - x· héi ë n«ng th«n lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Ch­¬ng II – Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p tiÕn hµnh CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n ë ViÖt Nam I – Thùc tr¹ng n«ng nghiÖp, n«ng th«n n­íc ta trong giai ®o¹n CNH, H§H hiÖn nay. 1. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc 1.1. NÒn n«ng nghiÖp tõ chç tù cÊp, tù tóc vÒ c¬ b¶n ®· lµ mét nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸. Trong h¬n 10 n¨m gÇn ®©y, ngµnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp n­íc ta ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn râ rÖt, biÓu hiÖn ®Çu tiªn ë møc t¨ng tr­ëng kh¸ cao vµ v÷ng ch¾c. Trong ba n¨m, tõ 1988 ®Õn 1991, s¶n l­îng lóa t¨ng tõ 17 triÖu tÊn ®Õn 19,6 triÖu tÊn, t¨ng 65,9 % so víi n¨m 1976. N¨m 1991 tæng s¶n l­îng l­¬ng thùc lµ 21,9 triÖu tÊn, n¨m 1995 t¨ng lªn 27,42 triÖu tÊn, ®Õn n¨m 2000 ®· lµ 35,64 triÖu tÊn. Liªn tôc trong 10 n¨m (1989 – 1999 ) s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®¹t nhÞp ®é ph¸t triÓn bi×nh qu©n 4,3 % mét n¨m, riªng l­¬ng thùc t¨ng 5,8 % mét n¨m. N«ng nghiÖp ph¸t triÓn kh¸ toµn diÖn vµ bÒn v÷ng. N¨ng suÊt nhiÒu lo¹i c©y, con ®Òu t¨ng : n¨ng suÊt lóa t¨ng 33%, cµ phª t¨ng 6 – 7 lÇn, cao su t¨ng gÇn 2 lÇn, lîn xuÊt chuång t¨ng 27 %, ... an ninh l­¬ng thùc quèc gia ®­îc ®¶m b¶o. Tõ møc nhËp khÈu hµng n¨m 600 ngh×n ®Õn 1 triÖu tÊn l­¬ng thùc, ®Õn n¨m 1989 ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu 1,4 triÖu tÊn g¹o vµ liªn tôc xuÊt khÈu cho ®Õn nay, víi møc cao nhÊt lµ 4,5 triÖu tÊn g¹o mét n¨m. VÒ l©m nghiÖp, ®· b¶o vÖ khoanh nu«i t¸i siinh 2,5 triÖu hecta vµ trång míi 1,5 triÖu hecta rõng, ®­a ®é che phñ cña rõng n¨m 2000 lªn 33 % diÖn tÝch tù nhiªn. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp thêi kú ®æi míi ®· h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu. Tû lÖ n«ng s¶n hµng ho¸ xuÊt khÈu cña mét sè n«ng s¶n chñ yÕu: lóa g¹o trªn 20 %, cµ phª lµ 95% , cao su lµ 85% chÌ lµ 60% ... ViÖt Nam trë thµnh n­íc ®øng thø h¹ng cao trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu n«ng s¶n: ®øng thø hai thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu g¹o ( n¨m cao nhÊt ®¹t 4,5 triÖu tÊn cho 30 n­íc, kim ng¹ch 1 tû USD ), ®øng thø ba thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu h¹t ®iÒu ( 30 triÖu tÊn /n¨m, kim ng¹ch xuÊt khÈu trªn 120 triÖu USD ), cao su xuÊt khÈu hµng n¨m trªn 160 000 tÊn mñ kh«, chÌ xuÊt khÈu gÇn 60 000 tÊn, kim ng¹ch xuÊt khÈu 60 triÖu USD. Mét biÓu hiÖn râ rÖt thø hai cña nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸ lµ hi×nh thµnh mét sè vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tËp trung nh­ c¸c vïng lóa ë §ång b¨ngf s«ng Cöu Long, ®ång b»ng s«ng Hång, c¸c vïng cµ phª T©y Nguyªn, §«ng Nam Bé; c¸c vïng chÌ ë c¸c tØnh miÒn nói vµ trung du phÝa B¨c; vïng cao su §«ng Nam bé; vïng c©y ¨n qu¶ ë §«ng Nam bé, ®ång b»ng s«ng Cöu Long, mét sè tØnh miÒn B¾c;vïng rau L©m §ång, c¸c tØnh ®ång b»ng s«ng Hång; c¸c vïng mÝa ë Duyªn h¶i miÒn Trung, Khu IV cò, Nam Bé ... Thø ba, c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn míi. Trong n«ng nghiÖp, tû träng c¸c s¶n phÈm c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n qu¶ t¨ng tõ 19,5% (1987 ) lªn 21,8% (1997 ). Trong c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n , c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp ( c«ng nghiÖp, ngµnh nghÒ vµ dÞch vô ) t¨ng dÇn tõ d­íi 10% n¨m 1989 lªn 30% n¨m 1999 trong GDP n«ng th«n. Sau 5 n¨m thu nhËp tõ lóa t¨ng 21% trong khi thu nhËp tõ ch¨n nu«i vµ nghÒ c¸ t¨ng 53%,, c©y l­¬ng thùc kh¸c lµ 55%, phÇn ®ãng gãp lín nhÊt lµ 127% tõ c©y c«ng nghiÖp vµ 112% tõ c©y ¨n qu¶. HiÖn nay c¶ n­íc cã 27% sè hä n«ng d©n võa s¶n xuÊt n«ng nghiÖp võa lµm ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp; 13% sè hé chuyªn kinh doanh ngµnh nghÒ; cã 40 500 c¬ së s¶n xuÊt , kinh doanh ngµnh nghÒ ë n«ng th«n , trong ®ã doanh nghiÖp nhµ n­íc chiÕm 14,1%, hîp t¸c x· 5,8%, t­ nh©n 80,1%; h¬n 1000 lµng nghÒ, trong ®ã 2/3 lµ lµng nghÒ truyÒn thèng. N¨m 2000, tæng gi¸ tri cña c¸c ngµnh nghÒ n«ng th«n ®¹t 40 000 tû ®ång, kim ngµch xuÊt khÈu gÇn 300 triÖu USD vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho h¬n 10 triÖu lao ®éng. HiÖn cã hµng tr¨m c¬ së c«ng nghiÖp ®­îc x©y dùng trªn ®Þa bµn n«ng th«n , trong ®ã chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n chiÕm 32,5%; s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng 30,9%, c¸c c¬ së c«ng nghiÖp nhÑ 15%; ®iÖn – c¬ khÝ 12,8%... NhiÒu lo¹i h×nh dÞch vô ë n«ng th«n ph¸t triÓn nhanh nh­ dÞch vô th­¬ng m¹i, tµi chiÝnh, kü thuËt n«ng nghiÖp , dÞch vô th«ng tin v¨n ho¸, gi¶i trÝ... Thø t­, c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n ®· cã b­íc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ. Gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû l¶n liªn tôc t¨ng, tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµn n¨m 12 – 14% vµ lµ ngµnh chiÕm tû lÖ kh¸ lín trong n«ng th«n ( 30 – 32% ). So víi n¨m 1990, chÕ biÕn ®­êng t¨ng 3,4 lÇn, xay x¸t g¹o 1,9 lÇn, ®iÒu nh©n gÊp 80 lÇn. Gi¸ trÞ s¶n l­îng c«ng nghiÖp chÕ biÕn so víi gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng n«ng nghiÖp ngµy cµng t¨ng, tõ 33,8% n¨m 1990 len 42% n¨m 1995 vµ kho¶ng 46% hiÖn nay. Mét sè c¬ së chÕ biÕn ®· tiÕp cËn c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i ngang víi tr×nh ®é khu vùc vµ thÕ giíi nh­ xay x¸t g¹o, t¬ t¨m , mÝa, b¸nh kÑo, n­íc qu¶ c« ®Æc, chÕ biÕn gç rõng trång, chÕ biÕn thuû s¶n... §ã lµ nh÷ng biÓu hiÖn tÝch cùc chøng tá sù ph¸t triÓn vµ ®i vµo s¶n xuÊt hµng ho¸ cña n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. 1.2. øng dông tiÕn bé khoa häc – c«ng nghÖ trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n trong qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n, c¸c tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt ®· ®­îc øng dông ngµy cµng réng r·i, chñ yÕu ë bèn lÜnh vùc: c¬ giíi hãa, thñy lîi hãa, ®iÖn khÝ hãa vµ c«ng nghÖ sinh häc. C¬ giíi hãa mét sè kh©u s¶n xuÊt ®­îc ph¸t triÓn. Kh©u lµm ®Êt t¨ng tõ 22% n¨m 1986 ®Õn 33,8% n¨m 1994, 34,1% n¨m 1996 vµ 38% n¨m 1998. Trong ®ã møc ®é c¬ giíi hãa lµm ®Êt cao nhÊt lµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long, 60 – 80%, tiÕp ®Õn lµ §«ng Nam bé 35%, ®ång b»ng s«ng Hång 27% vµ duyªn h¶i miÒn Trung 25,2%. C¸c lo¹i m¸y móc nông nghiệp được nông dân mua sắm nhiều. Cả nước có khoảng 600.000 máy bơm nước, 160 nghìn máy nghiền thức ăn gia súc, 108 nghìn máy xay xát, 100 nghìn máy tuốt lúa có động cơ; tàu thuyền đánh cá gắn động cơ có khoảng trên 70.000 chiếc với tổng công suất trên 1.2 triệu cv, tàu thuyền vận tải cơ giới có 98.330 chiếc. Trong 3 năm 199-1998, cả nước đã tăng thêm 1000 tàu đánh cá có công suất trên 90 cv, đưa tổng số tầu đánh bắt cá xa bờ lên 5.000 chiếc. §Õn nay cã kho¶ng h¬n 800 000 hé gia ®×nh ë n«ng th«n laf chñ së h÷u vµ quan lý sö dông tõ mét ®Õn nhiÒu m¸y ®éng lùc (®éng c¬, m¸y kÐo, « t«, thuyÒn m¸y) vµ m¸y c«ng t¸c (m¸y b¬m n­íc, ®Ëp lóa, xay x¸t, c­a xÎ gç, v.v...) chiÕm kho¶ng h¬n 8% sè hé n«ng th«n. Cßn sè hé n«ng d©n cã sö dông dÞch vô c¬ giíi hãa n«ng nghiÖp mét hoÆc nhiÒu kh©u canh t¸c chiÕm kho¶ng trªn d­íi 20% tæng sè hé n«ng d©n. Thñy lîi hãa lµ lÜnh vùc quan träng ®èi víi n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam. Cho ®Õn nay ta ®· x©y dùng ®­îc nhiÒu c«ng tr×nh thñy lîi, ®¶m b¶o t­íi n­íc tù ch¶y vµ c¸c tr¹m b¬m cè ®Þnh, c¸c m¸y b¬m di ®éng... cïng hÖ thèng kªnh r¹ch ch»ng chÞt. §Çu t­ thuû lîi ®· b¶o ®¶m t­íi cho 7,5 triÖu ha gieo trång n«ng nghiÖp , bao gåm 84% diÖn tÝch trång lóa (5,9 triÖu hec ta), n¨ng lùc tiªu ®¹t 1,4 triÖu hec ta. N¨m 2000 so víi 1995 n¨ng lùc t­íi t¨ng 1,24 triÖu hec ta. §Õn nay, gÇn nh­ toµn bé n«ng th«n ®· ®­îc ®iÖn khÝ hãa, tæng c«ng suÊt ®iÖn lùc c¬ ®iÖn trang bÞ cho nn4 lµ 8 877 686 m· lùc. §iÖn cung cÊp cho n«ng nghiÖp n¨m 1997 ®¹t 1900 triÖu kwh, t¨ng nhiÒu lÇn so víi n¨m 1991 (807 triÖu kwh). C«ng nghÖ tù ®éng hãa ®· ®­îc øng dông trong c¸c d©y chuyÒn chÕ biÕn n«ng s¶n nh­ ®¸nh bãng, ph©n lo¹i g¹o, cafe, chÕ biÕn ®­êng, b¸nh kÑo, ­¬m t¬, chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc... C«ng nghÖ sinh häc trong h¬n 10 n¨m gÇn ®©y cã ra nhiÒu b­íc ph¸t triÓn râ rÖt. Theo b¸o c¸o cña Héi nghÞ th­êng niªn HiÖp héi chän gièng ®ét biÕn ch©u ¸ th¸ng 10 – 1999), hiÖn nay ë n­íc ta cã hµng chôc gièng ®­îc chän läc theo ph­¬ng ph¸p ®ét biÕn ®· ®­îc trång trªn hµng triÖu hec ta ë miÒn Nam vµ miÒn B¾c. §· cã 12 gièng lóa thu ®­îc b»ng ®ét biÕn, hai gièng b¾p ®ét biÕn, ngoµi ra c¸c ph­¬ng ph¸p chän gièng ®ét biÕn cßn ®­îc ¸p dông ®èi víi c©y cã dÇu, ë gièng ®Ëu nµnh... Nh÷ng b­íc tiÕn næi bËt x¶y ra vµo nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 thÕ kû XX khi chóng ta ®­a b¾p lai vµo s¶n xuÊt. B¾p lai ph¸t triÓn ë ViÖt Nam víi tèc ®é kh¸ nhanh vµ v÷ng ch¾c. N¨m 1991, ta míi trång ®­îc 500 hec ta b¾p lai (chiÕm kho¶ng 0,1 diÖn tÝch vµ 0,4 s¶n l­îng), n¨m 1996 diÖn tÝch b¾p lai ®· lªn tíi 230 000 hec ta chiÕm 40% diÖn tÝch vµ s¶n l­îng chiÕm 74%. B¾p lai ®· gãp phÇn ®­a nhanh n¨ng suÊt b¾p c¶ n­íc tõ 1,55 tÊn/ha n¨m 1991 ®Õn 2,14 tÊn/ha n¨m 1995. Thµnh tÝch ®ã cã sù ®ãng gãp tÝch cùc cña ViÖn nghiªn cøu b¾p. Tõ n¨m 1990 ®Õn nay, ViÖn ®· ®­a ra hµng läa c¸c gièng b¾p lai ë tÊt c¶ c¸c thÓ lo¹i cã thêi gian sinh tr­ëng kh¸c nhau ®Ó phôc vô cho c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau, mïa vô kh¸c nhau. C«ng nghÖ tÕ bµo – nh©n gièng inviro thùc vËt cã nh÷ng kÕt qu¶ râ nÐt. ViÖt Nam còng lµ mét trong nh÷ng n­íc ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn m¹nh nghÒ trång nÊm. Vµi n¨m gÇn ®©y, nghÒ trång nÊm b¾t ®Çu ®­îc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng. S¶n l­îng nÊm c¸c lo¹i ®· ®¹t trªn 500 tÊn/n¨m, chñ yÕu lµ nÊm sß, nÊm r¬m, méc nhÜ, nÊm h­¬ng, nÊm linh chi. Trung t©m C«ng nghÖ sinh häc thùc vËt – ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp lµ ®¬n vÞ chñ lùc triªn khai tr­¬ng tr×nh ph¸t triÓn nÊm hiÖn nay. Trung t©m c«ng nghÖ thùc vËt ®· tr×nh ChÝnh phñ phª duyÖt ch­¬ng tr×nh quèc gia s¶n xuÊt nÊm ¨n trªn ph¹m vi c¶ n­íc. PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 Vi._.