Chuyển đổi cơ cấu tín dụng trung và dài hạn của các ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long để thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển

g .................................................2 1.2.1 Tổng quan về tín dụng ............................................................................2 1.2.2 Các nguyên tắc tín dụng ngân hàng ........................................................6 1.2.3 Vai trò tín dụng ngân hàng: .....................................................................8 1.3 Tín dụng trung và dài hạn của NHTM .......................................................11 1.3.1 Những vấn đề chung về tín dụng đầu tư ...............................................11 1.3.2 Vai trò của tín dụng T&DH đối với chuyển dịch CCKT .......................14 1.3.3 Điều kiện và đối tượng của tín dụng trung và dài hạn ..........................17 1.3.4 Các hình thức tín dụng trung và dài hạn ...............................................17 Chương 2: THỰC TRẠNG CƠ CẤU ĐẦU TƯ TÍN DỤNG TRUNG VÀ DÀI HẠN CỦA CÁC NHTM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH LONG 2.1 Sơ lược về tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh Vĩnh Long..............................20 2.1.1 Vài nét về tình hình chung của tỉnh ......................................................20 2.1.2 Tình hình phát triển KT-XH của tỉnh....................................................20 2.2 Khái quát hoạt động của các NHTM trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long .............23 2.2.1 Tình hình mạng lưới tổ chức hoạt động của các NHTM........................23 2.2.2 Tình hình huy động vốn của các NHTM................................................24 2.2.3 Tình hình đầu tư tín dụng .......................................................................26 2.3 Thực trạng đầu tư tín dụng trung và dài hạn của các NHTM trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long...................................................................................30 2.3.1 Tình hình đầu tư tín dụng trung và dài hạn ............................................30 2.3.2 Đánh giá chất lượng đầu tư tín dụng trung và dài hạn ...........................39 2.3.3 Đánh giá chung về cơ cấu đầu tư tín dụng trung và dài hạn .................42 2.3.3.1 Những mặt được ...........................................................................42 - 2 - 2.3.3.2 Những mặt tồn tại hạn chế ...........................................................45 2.3.3.3 Nguyên nhân những mặt tồn tại ..................................................48 Chương 3: CHUYỂN ĐỔI CƠ CẤU TÍN DỤNG TRUNG VÀ DÀI HẠN CỦA CÁC NHTM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH LONG ĐỂ THÚC ĐẨY KINH TẾ ĐỊA PHƯƠNG PHÁT TRIỂN 3.1 Quan điểm định hướng và mục tiêu trong việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế của tỉnh ...............................................................................................50 3.1.1 Quan điểm định hướng trong việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế của tỉnh đến năm 2010. .........................................................................50 3.1.2 Mục tiêu chuyển đổi cơ cấu kinh tế của tỉnh đến năm 2010. ................51 3.2 Quan điểm và mục tiêu trong việc chuyển đổi cơ cấu tín dụng trung và dài hạn .............................................................................................52 3.2.1 Quan điểm định hướng trong việc đầu tư tín dụng của ngành ngân hàng ............................................................................52 3.2.2 Những mục tiêu cơ bản trong việc đầu tư tín dụng trung & dài hạn của ngành ngân hàng trên địa bàn tỉnh ....................................53 3.3 Những giải pháp nhằm thực hiện chuyển đổi cơ cấu tín dụng trung và dài hạn..............................................................................................54 3.3.1 Giải pháp chuyển đổi cơ cấu tín dụng trung & dài hạn theo thời hạn ..........................................................................................54 3.3.2 Giải pháp chuyển đổi cơ cấu tín dụng trung & dài hạn theo thành phần kinh tế .................................................................................58 3.3.3 Giải pháp chuyển đổi cơ cấu tín dụng trung & dài hạn theo ngành kinh tế và đối tượng cho vay .....................................................61 3.3.4 Những giải pháp hỗ trợ bổ sung để chuyển đổi cơ cấu tín dụng trung & dài hạn đạt hiệu quả cao ............................................64 3.4 Những kiến nghị đến các cơ quan có liên quan .............................................67 3.4.1 Kiến nghị đối với NH nhà nước Việt Nam ...........................................67 3.4.2 Kiến nghị đối với Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long..............................68 3.4.3 Kiến nghị đối với NHNN Việt Nam chi nhánh tỉnh Vĩnh Long ............69 3.4.4 Kiến nghị đối với các NHTM nhà nước.................................................70 Kết luận ............. 71 - 3 - LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đất nước ta đang bước vào giai đoạn phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo cơ chế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa. Chiến lược phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2001 - 2010 do Đại hội IX đã xác định phải tiến hành công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước để “Đưa đất nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển; nâng cao rõ rệt đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần của nhân dân; tạo nền tảng đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại” ( )1 Để đạt mục tiêu này không gì khác hơn là phải thực hiện chuyển đổi cơ cấu kinh tế từ một nước thuần nông sang một cơ cấu kinh tế với công nghiệp và dịch vụ chiếm tỷ trọng cao. Mọi doanh nghiệp của các thành phần kinh tế, mọi ngành kinh tế phải đẩy mạnh phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Không ngừng tăng năng suất và chất lượng sản phẩm để nâng cao sức cạnh tranh hàng hoá dịch vụ của Việt Nam trên trường quốc tế. Đối với các ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long cũng vậy, là những định chế tài chính trung gian có nhiệm vụ cung ứng đại bộ phận vốn cho các doanh nghiệp trong sự nghiệp phát triển kinh tế, đặc biệt là vốn tín dụng trung và dài hạn. Cùng với vốn tự có của các doanh nghiệp, vốn tín dụng ngân hàng đã góp phần đổi mới tài sản cố định, hiện đại hóa các dây chuyền công nghệ. Việc chuyển đổi cơ cấu vốn tín dụng trung và dài hạn của các ngân hàng có một vai trò quan trọng mang tính định hướng giúp các (1) Văn kiện Đại hội Đảng lần IX - NXB CTQG 2001 - Trang 159 - 4 - doanh nghiệp chuyển đổi cơ cấu đầu tư theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Xuất phát từ yêu cầu trên, luận văn đi vào đề tài “CHUYỂN ĐỔI CƠ CẤU TÍN DỤNG TRUNG VÀ DÀI HẠN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH LONG ĐỂ THÚC ĐẨY KINH TẾ ĐỊA PHƯƠNG PHÁT TRIỂN.” Đây là một trong những nội dung bức xúc để từng bước chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài: Với một phạm vi hẹp của đề tài, luận văn xin tập trung trình bày, đánh giá hoạt động tín dụng, thực trạng của cơ cấu tín dụng đầu tư trung và dài hạn của các TCTD trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long. Qua đó đánh giá những mặt mạnh, những điểm yếu, tồn tại trong cơ cấu đầu tư. Từ đó đề ra những giải pháp nhằm chuyển đổi cơ cấu đầu tư tín dụng để thúc đẩy kinh tế của tỉnh phát triển theo hướng công nghiệp hoá - hiện đại hoá. Thông qua đó luận văn cũng nhằm góp phần hoàn thiện thêm cơ sở lý luận về hoạt động tín dụng góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh. Trong đó trọng tâm là lý luận tín dụng trung và dài hạn. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. Đối tượng nghiên cứu: Vốn đầu tư tín dụng trung và dài hạn cho các thành phần kinh tế là động lực thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa của tỉnh. Phạm vi nghiên cứu: Cơ cấu tín dụng đầu tư trung và dài hạn ở các NHTM trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long. 4. Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng các phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, kết hợp với các phương pháp thống kê, so sánh và tổng hợp để đưa ra các kết luận, minh chứng. - 5 - 5. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn: Từ thực trạng cơ cấu kinh tế của tỉnh Vĩnh Long, thực trạng đầu tư tín dụng trung và dài hạn của các ngân hàng trên địa bàn tỉnh. Luận văn đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư tín dụng, chuyển đổi cơ cấu đầu tư để thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. 6. Nội dung và kết cấu của luận văn: Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Trình bày lý luận chung về cơ cấu kinh tế và vai trò tín dụng ngân hàng trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Chương 2: Phản ánh thực trạng về cơ cấu đầu tư tín dụng trung và dài hạn của các ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long trong thời gian vừa qua. Chương 3: Nêu lên những quan điểm, mục tiêu và giải pháp thực hiện chuyển đổi cơ cấu tín dụng trung và dài hạn của các ngân hàng trên địa bàn nhằm nâng cao hiệu quả tín dụng, góp phần thúc đẩy kinh tế của tỉnh phát triển theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. - 6 - Chương 1 LÝ LUẬN CHUNG VỀ CƠ CẤU KINH TẾ VÀ VAI TRÒ TÍN DỤNG NGÂN HÀNG TRONG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ 1.4 CƠ CẤU KINH TẾ VÀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ 1.1.1 Cơ cấu kinh tế 1.1.1.1 Khái niệm cơ cấu kinh tế Cơ cấu kinh tế (CCKT) của một quốc gia là tổng thể những mối quan hệ giữa các bộ phận hợp thành nền kinh tế của nước đó bao gồm các lĩnh vực (sản xuất, phân phối, trao đổi, tiêu dùng); các ngành kinh tế (công nghiệp, giao thông vận tải, nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, dịch vụ… ); các thành phần kinh tế (quốc doanh, tập thể, cá thể, tư nhân, hỗn hợp...); các vùng kinh tế. Như vậy, nền kinh tế là một chỉnh thể hữu cơ hợp thành bởi các loại CCKT. Nó vừa độc lập vừa có mối quan hệ tác động qua lại với nhau thành một thể thống nhất. CCKT gắn với vị trí, trình độ công nghệ, quy mô, tỷ trọng tương ứng với từng bộ phận và mối quan hệ tương tác giữa các bộ phận; gắn liền điều kiện kinh tế xã hội trong từng giai đoạn phát triển nhất định nhằm thực hiện các mục tiêu kinh tế xã hội đã được xác định. Xét về mặt triết học, cơ cấu là một phạm trù phản ảnh cấu trúc bên trong của một đối tượng, là tập hợp những mối liên hệ cơ bản, ổn định trong một thời gian nhất định giữa các yếu tố cấu thành đối tượng đó. Ở mỗi vùng mỗi ngành, CCKT là sự biểu hiện tập trung của vùng, ngành theo điều kiện kinh tế - xã hội cụ thể. Còn đối với một quốc gia thì CCKT là biểu hiện tập trung trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của nước đó. 1.1.1.2 Đặc trưng cơ cấu kinh tế Cơ cấu kinh tế có bốn đặc trưng sau: - 7 - - CCKT mang tính khách quan: Nó phản ánh sự tác động của các qui luật khách quan trong nền kinh tế. Tuy nhiên nó chịu sự tác động của yếu tố chủ quan như phân công lao động, thực hiện kế hoạch, bảo đảm cân đối... nhưng không vì thế mà mất tính khách quan của nó. - CCKT mang tính lịch sử: Nền kinh tế chỉ phát triển khi các bộ phận của quá trình tái sản xuất xã hội xác lập được những quan hệ cân đối. Giữa các nền sản xuất, những yêu cầu về số lượng thì có thể tương tự nhau, nhưng yêu cầu về chất lượng, cách thức thực hiện, tỉ lệ cân đối thì khác nhau. Điều đó nó thể hiện tính lịch sử - xã hội cụ thể. - CCKT mang tính động: Nó luôn luôn có sự chuyển dịch theo hướng ngày càng mở rộng và hoàn thiện để hình thành nên một CCKT hợp lý phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội cụ thể. - Tiến tới một CCKT hợp lý: Đó là một quá trình xây dựng lâu dài và phải được hình thành, xây dựng cùng với quá trình phát triển nền kinh tế. Đó là quá trình phân công lao động xã hội dựa trên cơ sở kỹ thuật công nghệ ngày càng hiện đại nhằm phát triển & tăng trưởng kinh tế bền vững. 1.1.2 Chuyển dịch CCKT Chuyển dịch CCKT là quá trình làm biến đổi các yếu tố trong cấu trúc kinh tế và mối quan hệ giữa các yếu tố đó hợp thành nền kinh tế theo một định hướng và mục đích cụ thể. Về thực chất, đó chính là quá trình chuyển biến một nền kinh tế từ trình độ thấp đến cao, từ không cân bằng đến cân bằng. Chuyển dịch CCKT phải đảm bảo vừa tăng trưởng và phát triển nhanh; vừa giải quyết các vấn đề xã hội vừa phát triển con người toàn diện. Sự phát triển đó phải đảm bảo tính bền vững. 1.5 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TÍN DỤNG NGÂN HÀNG 1.2.1 Tổng quan về tín dụng: 1.2.1.1 Khái niệm: Tín dụng ra đời từ khi xã hội có sự phân công lao động và xuất hiện chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất. Cùng với sự tan rã của chế độ cộng sản nguyên thủy, các quan hệ sản xuất mới ra đời, lực lượng sản xuất phát triển - 8 - là điều kiện cho sự phân công lao động phát triển, hình thành sự phân hoá xã hội: của cải tập trung vào tay người giàu, có quyền thế, trong khi đó có người nghèo không đủ thu nhập để đáp ứng nhu cầu tối thiểu của đời sống. Mặt khác do ảnh hưởng điều kiện thiên nhiên biến động nên sản xuất luôn luôn có rủi ro, đòi hỏi phải có sự vay mượn nhau để điều hoà sản xuất và cuộc sống. Hình thức tín dụng sơ khai bằng hiện vật của người giàu cho người nghèo vay để đảm bảo cuộc sống đã xuất hiện từ đó. Khi sản xuất hàng hóa ngày càng phát triển thì quan hệ tín dụng càng được mở rộng để phục vụ nhu cầu về đầu tư tìm kiếm lợi nhuận và nhu cầu tiêu dùng. Mặc khác, do đặc điểm tuần hoàn vốn của từng doanh nghiệp trải qua các giai đoạn và biểu hiện dưới các hình thái khác nhau. Không ăn khớp về mặt thời gian và không gian, có những doanh nghiệp lúc này tạm thời thừa vốn chưa sử dụng, nhưng cũng có đơn vị xí nghiệp thiếu vốn cần bổ sung. Do đó đòi hỏi phải có tín dụng làm cầu nối giữa nơi thừa và nơi thiếu. Trong cơ chế thị trường, nhu cầu vốn cho sản xuất kinh doanh ngày càng lớn, đa dạng nhằm đáp ứng nhu cầu đầu tư mở rộng sản xuất bao gồm cả tài sản lưu động và sản tài cố định. Nguồn vốn đáp ứng này là nguồn vốn tiết kiệm trong toàn xã hội: Vốn tiết kiệm cá nhân, các nhà kinh doanh, ngân sách nhà nước. Như vậy, sự phát triển của tín dụng là xuất phát từ nhu cầu tiết kiệm và đầu tư, tín dụng chính là cầu nối giữa tiết kiệm và đầu tư. Vậy tín dụng là quan hệ vay mượn giữa hai chủ thể dựa trên nguyên tắc có hoàn trả. Tín dụng là sự chuyển nhượng tạm thời quyền sử dụng một lượng giá trị, dưới hình thức hiện vật hay tiền tệ từ người sở hữu sang người sử dụng sau đó được hoàn trả lại với một lượng lớn hơn . Trong quan hệ giao dịch giữa hai chủ thể thể hiện các nội dung sau: Người cho vay chuyển giao cho người đi vay một lượng giá trị nhất định. Giá trị này có thể dưới hình thái tiền tệ hoặc dưới hình thái hiện vật như hàng hóa, máy móc, thiết bị, bất động sản. Người đi vay chỉ được quyền sử dụng tạm thời trong một thời gian nhất định. Sau khi hết thời hạn sử dụng, người đi vay phải hoàn trả cho người cho vay một lượng giá trị như cũ và một phần giá trị tăng thêm, đó chính là lợi tức. - 9 - 1.2.1.2 Đặc điểm của tín dụng: - Tín dụng chỉ là sự chuyển giao quyền sử dụng một lượng giá trị từ chủ thể này sang chủ thể khác chứ không làm thay đổi quyền sở hữu của chúng. Tín dụng bao giờ cũng có thời hạn và phải được hoàn trả; thời hạn tín dụng được thỏa thuận giữa chủ thể đi vay và chủ thể cho vay, tức là sự chuyển giao này mang tính chất tạm thời. - Giá trị tín dụng không những được bảo tồn mà còn được nâng cao nhờ lợi tức tín dụng; tức là khi hoàn lại lượng giá trị đã chuyển giao cho người sở hữu phải kèm theo một lượng giá trị dôi thêm. Lượng giá trị dôi thêm này phụ thuộc vào thời gian vay mượn và độ rủi ro của khoản vay. 1.2.1.3 Các giai đoạn của tín dụng: Giai đoạn 1: Phân phối vốn tín dụng: Giai đoạn này một lượng giá trị được biểu hiện dưới dạng vốn bằng tiền hoặc hiện vật được chuyển từ chủ thể này sang chủ thể khác thông qua hành vi cho vay. Quyền sở hữu và quyền sử dụng của giá trị đó được tách rời, trong đó quyền sở hữu vẫn thuộc về chủ thể cho vay nhưng quyền sử dụng đã được chuyển sang chủ thể đi vay. Giai đoạn 2: Sử dụng vốn tín dụng: Ở giai đoạn này vốn vay được sử dụng trực tiếp (nếu vay bằng hàng hoá) hoặc vốn vay được sử dụng để mua hàng hoá (vay bằng tiền) để thoả mãn nhu cầu sản xuất hoặc tiêu dùng của người đi vay. Tuy nhiên người đi vay không có quyền sở hữu về giá trị đó mà chỉ có quyền sử dụng tạm thời trong một thời gian nhất định. Giai đoạn 3: Hoàn trả vốn tín dụng: Là giai đoạn kết thúc một vòng tuần hoàn của tín dụng nghĩa là sau khi hoàn thành một chu kỳ sản xuất, vốn lại trở về hình thái tiền tệ thì vốn tín dụng được người vay hoàn trả cho người cho vay. Đồng thời sự hoàn trả luôn luôn phải đảm bảo giá trị ban đầu và có phần tăng thêm dưới hình thức lợi tức. Như vậy, bản chất của tín dụng là hoàn trả và là cơ sở để phân biệt với phạm trù kinh tế khác. “…đem tiền đi vay với tư cách là một vật có đặc điểm là quay trở về với điểm xuất phát của - 10 - nó thì vẫn còn nguyên vẹn giá trị của nó và đồng thời lại lớn thêm trong quá trình vận động.” (1) 1.2.1.4 Chức năng của tín dụng: Tín dụng có 3 chức năng cơ bản sau: Thứ nhất: Tập trung và phân phối lại vốn tiền tệ: Thông qua chức năng này, tín dụng thực hiện điều tiết các nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi từ nơi thừa đến nơi thiếu. Bằng cách tập trung những ngồn vốn tạm thời chưa sử dụng trong xã hội thành một quỹ để phân phối đáp ứng cho những doanh nghiệp, cá nhân, tổ chức có nhu cầu. Đây là chức năng căn bản nhất của tín dụng nhằm mục đích nâng cao hiệu quả nguồn vốn trong xã hội, thúc đẩy sản xuất phát triển & tăng trưởng kinh tế. Thứ hai: Tiết kiệm tiền mặt và chi phí lưu thông cho xã hội: Thông qua hoạt động tín dụng mà nền kinh tế tiết kiệm được một lượng lớn tiền mặt và chi phí lưu thông khác. Tín dụng đã tạo ra các công cụ lưu thông như thương phiếu, kỳ phiếu, chứng chỉ ngân hàng… Đồng thời thông qua tín dụng đã thúc đẩy việc thanh toán không dùng tiền mặt qua ngân hàng phát triển. Điều này đã làm thay thế một lượng lớn tiền mặt trong lưu thông, tiết giảm chi phí in ấn phát hành bảo quản, mặt khác còn làm tăng vòng quay vốn trong toàn xã hội. Thứ ba: Kiểm soát các hoạt động kinh tế trong xã hội: Thông qua việc thực hiện hai chức năng trên, tín dụng đã phản ánh mức độ phát triển của nền kinh tế thông qua các chỉ số như khối lượng vốn tạm thời nhàn rỗi, nhu cầu vốn trong từng thời kỳ. Từ đó giúp cho các nhà quản lý vĩ mô đánh giá được tổng quát các cân đối lớn trong nền kinh tế trong đó có cân đối tích lũy và tiêu dùng để đưa ra các đối sách thích hợp. Ngoài ra thông qua tín dụng còn phản ánh tình hình quản lý và mức độ hiệu quả sử dụng vốn của các chủ thể đi vay. Ngân hàng thực hiện việc kiểm tra người vay về tình hình tài chính, quá trình sử dụng vốn có đúng mục đích không. Qua đó kịp thời phát hiện những trường hợp vi phạm chế độ, pháp luật nhà nước để chấn chỉnh kịp thời. 1Các Mác -Tư bản quyển 3, tập 2 nhà xuất bản sự thật - Hà Nội 1978 trang 28 - 11 - 1.2.1.5 Phân loại tín dụng ngân hàng: Tùy theo tiêu thức phân loại mà người ta có những loại tín dụng sau: - Dựa vào mục đích sử dụng vốn : Tín dụng có hai loại: + Tín dụng phục vụ sản xuất kinh doanh: Cấp vốn cho doanh nghiệp, cá nhân vay kinh doanh, sản xuất hoặc dịch vụ. + Tín dụng phục vụ đời sống, tiêu dùng: Cấp vốn cho cá nhân đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong đời sống. - Dựa vào đối tượng cho vay : Có hai loại tín dụng: + Tín dụng vốn lưu động: Cung cấp vốn nhằm hình thành vốn lưu động cho các doanh nghiệp, cá nhân. + Tín dụng vốn cố định: Cho các doanh nghiệp, cá nhân vay để hình thành nên tài sản cố định phục vụ sản xuất kinh doanh. - Dựa vào thời gian cho vay : Có ba loại tín dụng: + Tín dụng ngắn hạn: Có thời hạn cho vay dưới 12 tháng. + Tín dụng trung hạn: Có thời hạn cho vay từ 12 đến 60 tháng. + Tín dụng dài hạn: Có thời hạn cho vay trên 60 tháng. - Dựa vào mức độ tín nhiệm người vay: Có hai loại tín dụng: + Tín dụng có đảm bảo: Người cho vay yêu cầu người đi vay phải có tài sản đảm bảo khả năng trả nợ cho khoản tín dụng bằng các biện pháp cầm cố thế chấp, bảo lãnh …. + Tín dụng không có đảm bảo bằng tài sản: Người vay có uy tín, có dự án sản xuất kinh doanh khả thi cao và năng lực tài chính mạnh đảm bảo hoàn trả nợ vay nên người cho vay không yêu cầu phải đảm bảo bằng tài sản. - Dựa vào hình thức cấp vốn : Có hai loại: + Tín dụng cấp bằng tiền hoặc hiện vật; + Tín dụng cấp bằng uy tín hoặc chữ ký. - Dựa vào chủ thể quan hệ tín dụng: Có ba loại tín dụng sau: + Tín dụng thương mại là quan hệ giữa các doanh nghiệp được biểu hiện dưới hình thức bán chịu hàng hoá hoặc ứng trước tiền khi mua hàng. - 12 - + Tín dụng ngân hàng: Là quan hệ tín dụng giữa ngân hàng, các tổ chức tín dụng và định chế tài chính khác với các doanh nghiệp và cá nhân. + Tín dụng nhà nước: Là quan hệ tín dụng mà trong đó Nhà nước là người đi vay và nhân dân, các tổ chức, doanh nghiệp là người cho vay. 1.2.2 Các nguyên tắc tín dụng ngân hàng: 1.2.2.1 Sử dụng vốn vay đúng mục đích đã thỏa thuận: Nguyên tắc này nhằm đảm bảo tính hiệu quả của vốn vay tạo điều kiện thực hiện việc hoàn trả nợ vay. Ngân hàng cho vay trên cơ sở mục đích đối tượng đã được thỏa thuận trước trong hợp đồng. Những mục đích, đối tượng đó đã được ngân hàng thẩm tra tính toán hiệu quả kinh tế. Nguồn vốn dùng để trả nợ của người vay chủ yếu là các khoản thu nhập từ dự án, từ việc thực hiện kế hoạch sản xuất kinh doanh. Do vậy khách hàng cần phải tuân thủ theo hợp đồng, sử dụng vốn vào đúng mục đích đối tượng thì mới có khả năng thu hồi vốn & trả nợ ngân hàng đúng thời hạn. Nếu không thì khách hàng sẽ dẫn đến không thực hiện được nguyên tắc hoàn trả đúng hạn của tín dụng. Ngân hàng sẽ không cho doanh nghiệp vay để sản xuất kinh doanh không đúng với chức năng ngành nghề đã được đăng ký và cho phép của cơ quan có thẩm quyền hoặc trái pháp luật. Trong quá trình sử dụng tiền vay, ngân hàng có quyền kiểm tra việc sử dụng vốn theo mục đích đã được cam kết giữa đôi bên. Nếu kiểm tra thấy người sử dụng sai mục đích thì ngân hàng có quyền thu hồi vốn vay hoặc áp dụng các biện pháp chế tài tín dụng khác. 1.2.2.2 Phải hoàn trả cả gốc và lãi tiền vay đúng hạn đã thỏa thuận: Đây là nguyên tắc cơ bản xuyên suốt trong quá trình hoạt động tín dụng của ngân hàng. Nguyên tắc này nhằm đảm bảo cho các TCTD tồn tại và hoạt động một cách bình thường. Nguồn vốn cho vay của ngân hàng chủ yếu là nguồn huy động, đó là tài sản của chủ thể gửi tại ngân hàng mà ngân hàng tạm thời quản lý và sử dụng. Ngân hàng cũng phải hoàn trả cho chủ sở hữu theo những điều kiện về thời hạn và lãi suất đã thỏa thuận. Chính vì vậy - 13 - người vay phải hoàn trả cho ngân hàng đúng thời hạn và khối lượng gồm vốn gốc và lãi để thanh toán cho người gửi tiền và trang trải chi phí cho hoạt động ngân hàng. Chính vì vậy, để thực hiện nguyên tắc này, một yếu tố quan trọng đầu tiên là ngân hàng cần phải thẩm định kỹ tính khả thi của dự án kế hoạch sản xuất kinh doanh của người vay. Nếu không sẽ dẫn đến sản xuất kinh doanh kém hiệu quả, người vay rất khó hoặc không có khả năng hoàn trả vốn tín dụng, ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả kinh doanh của Ngân hàng. Trong trường hợp trầm trọng, ngân hàng sẽ bị thua lỗ, dẫn đến nguy cơ mất khả năng thanh toán và có thể bị phá sản. Đôi khi có thể ảnh hưởng dây chuyền đến cả hệ thống ngân hàng của một quốc gia và dẫn đến khủng hoảng kinh tế của cả một khu vực. 1.2.3 Vai trò tín dụng ngân hàng: Tín dụng ngân hàng là một kênh đáp ứng vốn quan trọng cho nền kinh tế, nó là đòn bẩy kinh tế, là động lực thúc đẩy sản xuất phát triển, tăng trưởng kinh tế. Trong điều kiện kinh tế nước ta đang trong thời kỳ chuyển đổi sang kinh tế thị trường định hướng XHCN; Thị trường tiền tệ, thị trường vốn chưa phát triển, các doanh nghiệp & cá nhân thiếu vốn chỉ trông chờ chủ yếu vào kênh tín dụng ngân hàng. Chính vì vậy tín dụng ngân hàng có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đưa kinh tế nước ta tiến lên công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Thể hiện: 1.2.3.1 Tín dụng ngân hàng thúc đẩy quá trình tích tụ và tập trung vốn tạm thời nhàn rỗi để đáp ứng cho nhu cầu sản xuất lưu thông, thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Hoạt động của tín dụng ngân hàng thực hiện tập trung vốn bằng tiền tạm thời nhàn rỗi chưa sử dụng trong xã hội để cho các chủ thể vay phục vụ nhu cầu sản xuất kinh doanh có hiệu quả cao nhằm thúc đẩy nền kinh tế phát triển theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hoá. Tín dụng ngân hàng đáp ứng được nhu cầu vốn cho quá trình tái sản xuất mở rộng với qui mô ngày càng lớn cả chiều rộng lẫn chiều sâu. Việc tập trung vốn và phân phối tín dụng đã góp phần điều hòa vốn trong toàn bộ nền kinh tế từ nơi thừa sang nơi thiếu. Nó góp phần đẩy nhanh quá trình tích tụ vốn để đầu tư mở rộng sản - 14 - xuất, góp phần thúc đẩy nhanh tốc độ tập trung và tích lũy vốn cho nền kinh tế. Tín dụng góp phần vào sự phân công và hợp tác ngày càng cao thông qua việc đẩy nhanh quá trình chuyên môn hóa sản xuất. Tín dụng là cầu nối giữa tiết kiệm và đầu tư, là động lực khuyến khích tiết kiệm để thúc đẩy đầu tư. Trong quá trình sản xuất, tín dụng ngân hàng như là một nguồn hình thành vốn lưu động, vốn cố định là nguồn bổ sung thiếu hụt cho các hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Cơ chế thị trường đã làm phân hóa sự cách biệt về thu nhập; với vai trò của mình hoạt động tín dụng ngân hàng tạo điều kiện tăng thêm vốn mở rộng sản xuất, tăng thêm thu nhập kích thích quá trình tập trung vốn, tập trung sản xuất đối với các tầng lớp xã hội trong đó một bộ phận vốn dành hỗ trợ cho nông dân nghèo. Như vậy, tín dụng ngân hàng góp phần thúc đẩy quá trình tích tụ tập trung vốn và tập trung đầu tư vào sản xuất, làm tăng quy mô vốn, thúc đẩy nhanh hơn quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. 1.2.3.2 Tín dụng ngân hàng góp phần nâng cao sức cạnh tranh và hiệu quả sử dụng vốn, tăng cường chế độ hạch toán kinh tế của doanh nghiệp. Đặc trưng cơ bản của tín dụng là sự vận động trên cơ sở hoàn trả có lợi tức. Do vậy, kết quả hoạt động tín dụng phản ánh phần nào kết quả sản xuất kinh doanh của đơn vị. Thông qua việc xem xét chất lượng tín dụng của ngân hàng có thể đánh giá được hiệu quả hoạt động của nền kinh tế. Tín dụng thúc đẩy các đơn vị kinh tế sử dụng vốn có hiệu quả, đẩy nhanh vòng quay vốn lưu động tạo ra lợi nhuận cao hơn. Các chủ thể sử dụng vốn ngân hàng đều phải cam kết thực hiện sử dụng vốn đúng mục đích, có hiệu quả phù hợp với điều kiện kinh doanh và hoàn trả vốn lẫn lãi đúng hạn. Nếu đơn vị không thực hiện đúng lời cam kết thì ngân hàng sẽ áp dụng biện pháp chế tài tín dụng. Do vậy, để kinh doanh có hiệu quả thì các đơn vị phải tính toán kỹ, đầu tư vào lĩnh vực nào, với một lượng vốn là bao nhiêu. Các doanh nghiệp phải tìm mọi biện pháp để tăng năng suất lao động, hạ giá thành, đổi mới mẫu mã sản phẩm, tăng vòng quay vốn… Từ đó làm cho sức cạnh tranh của doanh nghiệp được nâng cao. - 15 - 1.2.3.3 Tín dụng ngân hàng góp phần thúc đẩy các doanh nghiệp cũng như nền kinh tế tăng cường hội nhập kinh tế quốc tế và nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế. Trong điều kiện quốc tế hoá, toàn cầu hóa ngày một phát triển, nền kinh tế của một nước luôn luôn phải gắn với thị trường khu vực & thế giới. Chính sách mở cửa của Đảng và nhà nước ta nhằm mở rộng quan hệ kinh tế với nước ngoài để thúc đẩy kinh tế trong nước phát triển. Chính vì vậy, tín dụng ngân hàng cũng phải trở thành một trong những phương tiện nối liền kinh tế trong nước với các nước trong khu vực và trên thế giới, nhằm khai thác tốt những thế mạnh của quốc gia, thực hiện phân công và hợp tác quốc tế. Thông qua vốn tín dụng, các doanh nghiệp mở rộng sản xuất kinh doanh, đầu tư chiều sâu, đổi mới công nghệ, tiếp nhận những công nghệ hiện đại, an toàn vệ sinh môi trường để nâng cao năng suất lao động và phát triển bền vững. Thông qua đó tăng cường & mở rộng xuất khẩu, liên doanh với các đối tác nước ngoài để từng bước hội nhập quốc tế, phát huy lợi thế so sánh và lợi thế cạnh tranh của hàng Việt Nam. 1.2.3.4 Thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong những năm qua, nhờ có cơ chế hợp lý và chính sách thông thoáng của nhà nước, đã tạo ra môi trường kinh doanh năng động hơn. Điều đó đã khuyến khích tất cả các thành phần kinh tế tham gia quá trình sản xuất kinh doanh trên nguyên tắc bình đẳng cùng có lợi, thúc đẩy phát triển kinh tế hàng hóa với tốc độ nhanh và vững chắc hơn. Tín dụng ngân hàng đã tham gia đầu tư vốn cho tất cả các thành phần kinh tế, xác lập quan hệ đối xử bình đẳng, công bằng giữa các thành phần kinh tế; Thông qua đó tín dụng ngân hàng đã góp phần thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa. 1.2.3.5 Tín dụng góp phần ổn định tiền tệ, ổn định giá cả, tạo công ăn việc làm, góp phần ổn định đời sống nhân dân, duy trì & ổn định trật tự xã hội. Thông qua việc giúp doanh nghiệp phát huy hiệu quả sản xuất, tạo ra nhiều hàng hóa, dịch vụ. Tín dụng kích thích đầu tư có hiệu quả ở các lĩnh - 16 - vực, ngành nghề, các vùng kinh tế theo định hướng của Nhà nước. Kết hợp với công cụ lãi suất và một số các công cụ khác, tín dụng thực hiện điều tiết vĩ mô nền kinh tế nhằm ổn định giá trị đối nội và đối ngoại của đồng tiền. Từ đó thúc đẩy sản xuất nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, góp phần ổn định an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. Trên đây là bốn vai trò tổng quát của tín dụng ngân hàng. Tuy nhiên tín dụng chỉ phát huy tốt những vai trò trên trong điều kiện quy mô và cơ cấu đầu tư của tín dụng phù hợp với điều kiện đặc điểm và mức độ hấp thụ vốn của nền kinh tế. Mức độ tăng trưởng của tín dụng được kiểm soát, hiệu quả của tín dụng được phát huy. Nếu để tín dụng phát triển tràn lan không kiểm soát được thì không những làm cho nền kinh tế chậm phát triển mà còn làm cho lạm._. phát gia tăng, ảnh hưởng xấu đến nền kinh tế – xã hội. 1.6 TÍN DỤNG TRUNG VÀ DÀI HẠN CỦA NHTM 1.3.1 Những vấn đề chung về tín dụng đầu tư: 1.3.1.1 Sự cần thiết và ý nghĩa của tín dụng trung và dài hạn: Trong giai đoạn thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta hiện nay đòi hỏi một lượng vốn đầu tư rất lớn. Để thỏa mãn các nhu cầu vốn đầu tư to lớn đó, cần khai thác & động viên tối đa nguồn vốn trong nước và các nguồn vốn bên ngoài đặc biệt là nguồn khoa học công nghệ hiện đại của thế giới. Đối với nguồn vốn trong nước: Nguồn vốn đầu tư từ ngân hàng có một vai trò đặc biệt quan trọng vì trong điều kiện nền kinh tế nước ta, khi mà thị trường vốn chưa phát triển, thị trường chứng khoán còn trong giai đoạn sơ khai, do đó vốn đầu tư từ thị trường này còn rất hạn hẹp. Vốn đầu tư từ kênh ngân hàng hiện đang đáp ứng đại bộ phận nhu cầu của các doanh nghiệp và hộ gia đình. Thông qua tín dụng đầu tư để góp phần đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế, khuyến khích các ngành, các thành phần kinh tế ứng dụng khoa học đổi mới công nghệ tiên tiến nhằm tăng năng suất, cải tiến mẫu mã, chất lượng sản phẩm để tăng sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế. - 17 - Đầu tư qua tín dụng ngân hàng có ý nghĩa to lớn: Trước hết đó là loại đầu tư có hoàn trả trực tiếp, do vậy nó thúc đẩy việc sử dụng vốn tiết kiệm và có hiệu quả. Đây là hình thức đầu tư linh hoạt có thể xâm nhập vào nhiều ngành nghề, đa dạng về quy mô, do vậy nó thỏa mãn nhiều nhu cầu đầu tư xây dựng cơ bản cũng như đổi mới trang thiết bị, dây chuyền công nghệ... Thông qua đầu tư tín dụng để khai thác và sử dụng triệt để các nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi trong xã hội từ đó tận dụng các tiềm năng về lao động, đất đai, tài nguyên đất nước để thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển. Chính vì vậy việc mở rộng tín dụng đầu tư là đòi hỏi khách quan và rất bức bách trong điều kiện kinh tế nước ta đang bước vào giai đoạn chuyển đổi và thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Để đảm bảo cho tín dụng đầu tư có hiệu quả, phải thực hiện các nguyên tắc sau: 1.3.1.2 Nguyên tắc tín dụng trung & dài hạn: * Phải bám sát phương hướng mục tiêu kế hoạch của Nhà nước: Đầu tư là nhằm mục đích tăng cường cơ sở vật chất của nền kinh tế xã hội nói chung và làm gia tăng năng lực sản xuất của các doanh nghiệp nói riêng. Trong điều kiện kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, thì hoạt động kinh tế nói chung và đầu tư nói riêng đều phải tiến hành theo qui luật thị trường. Bên cạnh đó đầu tư của Nhà nước và đầu tư qua tín dụng ngoài việc phải tuân theo tín hiệu của thị trường còn phải đầu theo định hướng cân đối vĩ mô của Nhà nước. Nhằm đảm bảo cho các ngành, thành phần kinh tế, các vùng, miền cùng có điều kiện để phát triển một cách cân đối và bền vững. Việc bám sát định hướng mục tiêu của Nhà nước còn có ý nghĩa đem lại hiệu quả cho vốn đầu tư cả về mặt kinh tế và xã hội. Doanh nghiệp thu được lợi nhuận, ngân hàng thu hồi được vốn, xã hội tăng trưởng và phát triển, giải quyết công ăn việc làm cho người lao động. Vì vậy đây là nguyên tắc quan trọng của tín dụng đầu tư. * Sử dụng vốn vay đúng mục đích, có hiệu quả: Đây là nguyên tắc của tín dụng nói chung. Đối với tín dụng trung và dài hạn lại càng phải tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc này. Nếu thực hiện - 18 - được nó sẽ đem lại tác dụng trên hai mặt: Sử dụng tiền vay đúng mục đích là yêu cầu cơ bản để hoàn thành kế hoạch chung của xã hội cũng như kế hoạch xây dựng cơ bản của Nhà nước và các chủ thể đầu tư. Ngoài ra nó còn đảm bảo phù hợp với khối lượng và chi phí đầu tư theo luận chứng kinh tế kỹ thuật. Cho phép đảm bảo tiến độ thi công và hoàn thành từng hạng mục công trình cũng như toàn bộ công trình. Đó là nhân tố để đưa công trình vào sử dụng đúng thời gian, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp và của toàn xã hội. * Hoàn trả nợ gốc và lãi vay đúng hạn: Trong tín dụng đầu tư, việc hoàn trả đúng hạn có ý nghĩa quan trọng hơn so với tín dụng ngắn hạn. Vì trong tín dụng đầu tư việc thực hiện nguyên tắc hoàn trả đúng hạn đòi hỏi người sử dụng vốn phải sử dụng tiền vay đúng mục đích, đúng đối tượng đã xác định. Thực hiện tiến độ thi công để đảm bảo hoàn thành đúng thời gian, nhanh chóng đưa công trình vào sử dụng, sản xuất ra sản phẩm từ đó tạo ra nguồn thu để trả nợ ngân hàng. Phát huy được hiệu quả của công trình vay vốn cả về mặt kinh tế và xã hội. * Tránh rủi ro, đảm bảo khả năng thanh toán: Thực hiện nguyên tắc này, cần thẩm định nghiên cứu kỹ dự án, kiểm tra phân tích luận chứng kinh tế kỹ thuật để tránh rủi ro và đảm bảo khả năng thanh toán. Phân tích sâu tính khả thi của dự án về mặt tài chính, thị trường và về mặt kỹ thuật, trong đó thẩm định về mặt tài chính có ý nghĩa quyết định nhất. Trong quá trình đầu tư tín dụng phải thực hiện yêu cầu phân tán rủi ro bằng cách không nên tập trung đầu tư vốn vào một số ít công trình. Phải đa dạng hóa ngành nghề đầu tư, huy động nhiều TCTD đầu tư vào những công trình có vốn lớn để phân tán rủi to. Chỉ đầu tư tín dụng vào những dự án có tính khả thi cao, có hiệu quả kinh tế trực tiếp, thời gian hoàn vốn nhanh. 1.3.1.3 Nguồn vốn đầu tư của tín dụng trung và dài hạn. Nhu cầu đầu tư của xã hội là rất lớn, đặc biệt trong điều kiện nước ta đang thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Để có thể đáp ứng nhu cầu vay trung và dài hạn của các doanh nghiệp, các TCTD cần có kế hoạch về nguồn vốn cho vay trung và dài hạn, các nguồn vốn này gồm: - 19 - - Nguồn vốn huy động có kỳ hạn ổn định từ một năm trở lên: Đây là nguồn vốn có ý nghĩa quan trọng, quyết định sự ổn định trong cơ cấu nguồn vốn để cho vay T&DH. Do vậy các TCTD cần phải áp dụng các biện pháp hữu hiệu để tăng tỷ trọng nguồn vốn này trong tổng nguồn vốn huy động. - Vốn vay trong nước và nước ngoài thông qua việc phát hành trái phiếu ngân hàng. Đây là những chứng khoán nợ, có tính thanh khoản cao trên thị trường chứng khoán nên có điều kiện mở rộng để ngân hàng huy động vốn. Các TCTD cần khai thác tốt nguồn này, nhất là trên thị trường quốc tế đối với những TCTD hoạt động có uy tín, có khả năng tài chính mạnh. - Một phần nguồn vốn tự có và quỹ dự trữ của TCTD. Vốn tự có và quỹ dự trữ ngoài phần để trang bị mua sắm tài sản cố định thì phần còn lại dùng để làm nguồn đầu tư cho vay T&DH. - Vốn tài trợ ủy thác của Nhà nước và các tổ chức quốc tế. Đây là những nguồn mà phía đối tác ủy thác tài trợ để đầu tư theo mục đích chỉ định. - Một phần nguồn vốn ngắn hạn được phép sử dụng để cho vay trung dài hạn theo tỷ lệ cho phép của NHNN. Hiện nay theo quy định của Thống đốc NHNN, đối với các NHTM tỷ lệ này này 40%, đối với các TCTD khác là 30%. 1.3.2 Vai trò của tín dụng T&DH đối với chuyển dịch CCKT 1.3.2.1 Tín dụng T&DH thúc đẩy doanh nghiệp áp dụng nhanh tiến bộ khoa học kỹ thuật & công nghệ hiện đại để chuyển dịch CCKT. Tín dụng T&DH đáp ứng vốn cho các doanh nghiệp và cá nhân để đầu tư mua sắm đổi mới trang thiết bị máy móc, công nghệ sản xuất nhằm tăng năng suất lao động, hạ giá thành sản phẩm, tạo ra khối lượng hàng hóa lớn, có chất lượng cao, mẫu mã phong phú, phù hợp với nhu cầu ngày càng da dạng của người tiêu dùng. Từ đó nâng dần tỷ trọng công nghiệp, dịch vụ trong GDP. Trong nông nghiệp tín dụng T&DH giúp nông dân và các chủ trang trại đổi mới cây trồng vật nuôi có giá trị kinh tế cao phục vụ cho tiêu dùng và xuất khẩu. Áp dụng các công nghệ sạch để tăng chất lượng nông phẩm và bảo vệ môi trường đồng thời giảm hao hụt sau thu hoạch, nâng cao giá trị sản xuất trên một đơn vị diện tích để từng bước chuyển đổi đất nông - 20 - nghiệp sang đất chuyên dùng. Thúc đẩy chuyển dịch CCKT nói chung và CCKT trong nông nghiệp nói riêng. 1.3.2.2 Tín dụng T&DH góp phần khai thác hợp lý, có hiệu quả tiềm năng lao động, đất đai trong nông nghiệp; Phát huy lợi thế so sánh của các địa phương và cả nước nhằm đẩy nhanh việc chuyển dịch CCKT. Quá trình thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn đòi hỏi một lượng vốn lớn. Vốn cho cơ sở hạ tầng giao thông, điện, thủy lợi; Vốn cho việc đầu tư giống cây, con có chất lượng, hiệu quả và hệ thống nhà máy chế biến, dịch vụ phụ trợ… Việc đầu tư vốn tín dụng T&DH vào các đối tượng trên góp phần sử dụng nguồn tài nguyên đất đai một cách hợp lý, có hiệu quả thông qua phát triển những loại cây, con, những sản phẩm có lợi thế so sánh. Đồng thời tín dụng T&DH góp phần khôi phục và phát triển nhiều ngành nghề truyền thống trong nông thôn, thu hút nhiều lao động, sử dụng tối đa lực lượng lao động nông nhàn. Thông qua đó vừa giải quyết việc làm, nâng cao tay nghề, vừa tăng thêm thu nhập. Từ đó giảm áp lực di chuyển lao động về khu vực thành thị. Trong thời gian vừa qua vốn tín dụng T&DH của ngân hàng đã giúp cho nông dân chuyển đổi từ độc canh cây lúa sang trồng cây ăn trái, cây màu và chăn nuôi thủy sản, gia súc gia cầm có giá trị kinh tế cao. Đất đai đã được sử dụng hợp lý hơn. Quy mô sản xuất đã được mở rộng, năng suất cây trồng tăng cao, giá trị sản lượng trên một đơn vị diện tích đã tăng. Hình thành nhiều vùng chuyên canh nhất là các loại cây trồng đặc sản có giá trị xuất khẩu cao. Điều đó thể hiện tín dụng ngân hàng đã trực tiếp hoặc gián tiếp góp phần khai thác một cách có hiệu quả các tiềm năng về lao động, đất đai để đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn . 1.3.2.3 Tín dụng T&DH góp phần xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế nói chung và ở nông thôn nói riêng, tạo điều kiện chuyển dịch CCKT trong nông nghiệp. Kết cấu hạ tầng kinh tế bao gồm các cơ sở phục vụ trực tiếp và gián tiếp cho quá trình sản xuất như hệ thống giao thông, bến cảng, hệ thống thủy - 21 - lợi, mạng lưới truyền tải điện, hệ thống thông tin, liên lạc và các kết cấu hạ tầng phúc lợi khác. Kết cấu hạ tầng được xây dựng tốt sẽ đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Đưa nhanh việc áp dụng tiến bộ khoa học vào sản xuất, tiết giảm chi phí đầu vào cho doanh nghiệp, tăng năng suất lao động, tạo điều kiện cho doanh nghiệp và nông dân tiếp cận với thị trường trong nước và quốc tế. Nguồn vốn đầu tư vào kết cấu hạ tầng giao thông, thủy lợi chủ yếu do ngân sách Nhà nước đảm nhận. Tuy nhiên ở nước ta, do khả năng ngân sách còn hạn chế nên vốn dành cho mục đích này chưa đáp ứng được yêu cầu. Với phương châm "Nhà nước và nhân dân cùng làm", việc đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, ngoài vốn ngân sách thì cần một lượng lớn vốn tín dụng của ngân hàng và dân cư đóng góp. Nó sẽ tạo ra sức mạnh tổng hợp để xây dựng hệ thống mạng lưới kết cấu hạ tầng hoàn chỉnh, thúc đẩy chuyển dịch CCKT, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội. Tạo điều kiện phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng công nghiệp hóa hiện đại hóa, cải thiện đời sống nhân dân vùng nông thôn rút ngắn khoảng cách với khu vực thành thị, góp phần thúc đẩy nông thôn phát triển với tốc độ nhanh hơn. 1.3.2.4 Tín dụng T&DH góp phần thúc đẩy quá trình tích tụ và tập trung tư liệu sản xuất, sức lao động, vốn... góp phần chuyển dịch nhanh CCKT. Quá trình chuyển dịch CCKT, thực hiện CNH, HĐH nền kinh tế yêu cầu cả hai quá trình tích tụ và tập trung vốn. Quá trình này diễn ra càng nhanh sẽ tác động thực hiện nhanh sự nghiệp CNH, HĐH đất nước. Tín dụng T&DH có tác động làm cho quá trình tích tụ và tập trung vốn diễn ra nhanh hơn thông qua việc giúp các doanh nghiệp tích lũy vốn, đầu tư mua sắm phương tiện sản xuất. Buộc các doanh nghiệp nhỏ phải tập trung lại để nâng cao khả năng cạnh tranh chiếm lĩnh thị trường. Trong nông nghiệp, đồng vốn ngân hàng giúp cho nông dân mở rộng đất đai, mua sắm máy móc, thuê mướn nhân công… Hình thành các trang trại tập trung theo hướng sản xuất hàng hóa lớn, đưa hộ khá lên giàu, hộ nghèo lên khá hơn. Bên cạnh đó những hộ nhỏ lẻ sản xuất không hiệu quả phải thay đổi ngành nghề, bán tư liệu sản xuất cho những hộ có điều kiện và khả năng sản xuất. - 22 - 1.3.2.5 Tín dụng T&DH tác động tới sự hình thành đồng bộ hệ thống thị trường, tạo điều kiện thúc đẩy chuyển dịch CCKT. Tín dụng T&DH là một trong những kênh của thị trường tiền tệ. Tuy nhiên khi thực hiện tốt kênh này sẽ có tác động thúc đẩy các thị trường khác phát triển như thị trường hàng hóa, dịch vụ, thị trường lao động, thị trường bất động sản… Tín dụng T&DH một mặt thúc đẩy hành hóa dịch vụ phát triển ngày càng tăng, mặt khác giúp hình thành các trung tâm mua bán trao đổi các loại sản phẩm nông nghiệp, công nghiệp… Bên cạnh đó thông qua việc cho vay xuất khẩu lao động, cho vay xây dựng các trung tâm đào tạo nhân lực, cho vay các doanh nghiệp mở rộng sản xuất và cần tuyển dụng lao động đã thúc đẩy hình thành nên thị trường lao động. Mặt khác tín dụng T&DH còn cho vay các doanh nghiệp đầu tư mua bán nhà và đất ở, cho vay cá nhân mua nhà trả góp… làm cho thị trường bất động sản phát triển mạnh mẽ. Tóm lại tín dụng T&DH có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy chuyển dịch CCKT theo hướng CNH, HĐH. Giúp chuyển kinh tế nước ta từ một nước nông nghiệp lạc hậu sang công nghiệp hiện đại, có bộ mặt nông thôn phát triển, đời sống chính trị xã hội ngày một ổn định, văn minh. 1.3.3 Điều kiện và đối tượng của tín dụng trung và dài hạn: 1.3.3.1 Điều kiện của tín dụng trung và dài hạn: Các doanh nghiệp, cá nhân muốn vay tín dụng T&DH phải có đầy đủ các điều kiện sau đây: Có năng lực pháp luật dân sự và năng lực hành vi dân sự đầy đủ. Có khả năng tài chính, đảm bảo trả nợ đầy đủ đúng hạn. Mục đích sử dụng vốn hợp pháp. Dự án đầu tư có tính khả thi, tính toán được hiệu quả trực tiếp. Thực hiện đúng các quy định về bảo đảm tiền vay của ngân hàng. 1.3.3.2 Đối tượng của tín dụng trung và dài hạn: Đối tượng cho vay trung hạn, dài hạn là các công trình, hạng mục công trình hay dự án đầu tư có thể tính toán được hiệu quả kinh tế trực tiếp, nhanh chóng phát huy hiệu quả đảm bảo thu hồi vốn nhanh. Đối tượng cho vay là các chi phí hợp lý để xây dựng lắp đặt và đưa công trình vào sử dụng như nhà xưởng, máy móc thiết bị, chi phí chuyển giao công nghệ. - 23 - 1.3.4 Các hình thức tín dụng T&DH: 1.3.4.1 Cho vay theo dự án đầu tư: Đây là loại cho vay đáp ứng vốn cho các dự án đầu tư của Nhà nước, của các doanh nghiệp để phát triển sản xuất, kinh doanh, xây dựng kết cấu hạ tầng hoặc dự án dịch vụ đời sống... Những dự án này tính toán được hiệu quả kinh tế, có tính khả thi mà thiếu vốn thì Ngân hàng sẽ cho vay theo dự án để chủ đầu tư hoàn thành dự án. 1.3.4.2 Cho vay theo hạn mức tín dụng dự phòng: Để đề phòng trường hợp chủ đầu tư đã sử dụng hết hạn mức tín dụng mà dự án đầu tư chưa hoàn thành do phát sinh chi phí vượt dự toán. Ngân hàng và chủ đầu tư cần xác định trước một hạn mức tín dụng dự phòng. Ngân hàng sẽ cho vay theo hạn mức dự phòng nếu xảy ra trường hợp vượt như trên. Hạn mức tín dụng dự phòng có thể bằng 10% đến 30% hạn mức tín dụng chính, tùy theo tính chất của công trình và dự án đầu tư. 1.3.4.3 Cho vay hợp vốn (đồng tài trợ): Trường hợp công trình, dự án đầu tư có tổng dự toán vượt quá giới hạn cho vay hoặc nguồn vốn của TCTD không đáp ứng đủ thì áp dụng phương thức cho vay hợp vốn. Theo đó một NH sẽ đứng ra làm đầu mối kêu gọi các NH khác cùng tham gia cho vay hợp vốn và phân bổ hạn mức cho từng NH thành viên. Ngân hàng đầu mối sẽ trực tiếp giải ngân, thu nợ, thu lãi và phân bổ mức hoàn trả cho các NH thành viên theo tỷ lệ vốn của từng NH tham gia. 1.3.4.4 Cho thuê tài chính: Thuê tài chính là một hình thức tín dụng trung và dài hạn mới được áp dụng ở Việt Nam trong những năm gần đây. Theo đó bên cho thuê (công ty cho thuê tài chính) tiến hành mua máy móc thiết bị phương tiện tiện vận chuyển hoặc động sản khác theo yêu cầu của bên thuê và nắm giữ quyền sở hữu tài sản thuê; Bên đi thuê được sử dụng tài sản thuê và thanh toán tiền thuê trong thời hạn thuê và không được hủy bỏ trước hạn. Khi kết thúc thời hạn thuê, bên thuê được chuyển quyền sở hữu, ưu tiên mua lại hoặc thuê tiếp. - 24 - Các chủ thể tham gia trong hoạt động cho thuê tài chính gồm có: - Bên cho thuê (nhà tài trợ) là các công ty cho thuê tài chính. Họ dùng vốn của mình mua tài sản thiết bị, xác lập quyền sở hữu của mình và giao cho bên đi thuê sử dụng theo hợp đồng; - Bên đi thuê là doanh nghiệp, cá nhân có nhu cầu sử dụng tài sản; - Nhà cung cấp là người có máy móc thiết bị… chịu trách nhiệm cung cấp lắp đặt chuyển giao, bảo hành tài sản thiết bị. Tín dụng thuê mua có nhiều tác dụng: Nó tạo điều kiện cho các doanh nghiệp mở rộng sản xuất kinh doanh trong điều kiện doanh nghiệp không cần phải có vốn tham gia vào tài sản. Ngân hàng có thể tài trợ 100% vốn để mua sắm tài sản cho thuê mà các hình thức tín dụng khác không có được. Ngoài ra hình thức này rất phù hợp với các doanh nghiệp vừa & nhỏ. Tóm lại: Trong chương 1 đã trình bày và phân tích những cơ sở lý luận chung về tín dụng, trong đó tập trung về tín dụng trung & dài hạn; lý luận về cơ cấu kinh tế. Qua đó nêu lên vai trò của tín dụng trong việc thúc đẩy kinh tế phát triển mà cụ thể là thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa và hiện đại hóa. - 25 - Chương 2 THỰC TRẠNG CƠ CẤU ĐẦU TƯ TÍN DỤNG TRUNG VÀ DÀI HẠN CỦA CÁC NHTM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH LONG 2.1 SƠ LƯỢC VỀ TÌNH HÌNH KINH TẾ - Xà HỘI CỦA TỈNH VĨNH LONG 2.1.1 Vài nét về tình hình chung của tỉnh: Vĩnh Long là một tỉnh nằm ở trung tâm Đồng bằng sông Cửu Long. Toàn bộ lãnh thổ của tỉnh nằm giữa 2 nhánh sông Mê kông đổ ra biển là sông Tiền và sông Hậu. Diện tích tự nhiên là 1.472,05 km2. Trong đó đất nông nghiệp là 119.362 ha (đất vườn chiếm 45% diện tích). Dân số đến 1/1/2005 là 1.045 ngàn người, mật độ dân số 710 người/km2 , đứng thứ 2 trong 13 tỉnh của vùng Đồng bằng sông Cửu Long (sau Tiền Giang), cao gần gấp 3 lần so mật độ chung của cả nước. Tỉnh có 1 thị xã, 6 huyện, có tất cả 107 xã phường, thị trấn. Vĩnh Long hội tụ rất nhiều lợi thế được thiên nhiên ưu đãi: Là mảnh đất địa linh nhân kiệt, nơi có vùng đất phù sa màu mỡ, nước ngọt quanh năm, khí hậu thuận hòa, ít bị lũ lụt, hạn hán như các tỉnh khác trong vùng. Tỉnh có quốc lộ 1A huyết mạch chạy qua cùng với quốc lộ 53, 54 nối với Trà Vinh và Bến Tre. Cùng với hệ thống giao thông đường thủy khá thuận tiện, đó là những yếu tố giúp cho việc giao lưu kinh tế với thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh trong vùng khá thuận lợi và thông suốt; Bên cạnh đó, nhân dân Vĩnh Long có truyền thống yêu nước nồng nàn, thông minh, cần cù và sáng tạo trong lao động sản xuất để xây dựng quê hương trên con đường đi lên giàu đẹp. 2.1.2 Tình hình phát triển KT-XH của tỉnh Tỉnh Vĩnh Long bước vào thời kỳ đổi mới, với sự nỗ lực rất to lớn của Đảng bộ và nhân dân trong tỉnh. Nền kinh tế của tỉnh đã có những bước tăng trưởng khá và tương đối ổn định, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tích cực. Sự chuyển dịch cơ cấu ngành được thể hiện rõ nét là tỷ trọng khu vực công nghiệp và dịch vụ không ngừng tăng lên, tỷ trọng khu vực nông lâm - 26 - thủy sản giảm đi một cách tương ứng trong khi vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng ở tất cả các ngành kinh tế. Tổng sản phẩm trên địa bàn (GDP) năm 2004 (tính theo giá so sánh 1994) đạt 4.133 tỷ đồng, tăng 9,6 % so với năm 2003, cao hơn mức tăng GDP chung của cả nước. GDP bình quân đầu người năm 2002 là 305,5USD, năm 2003 là 328,2USD, năm 2004 là 357,3 USD cao gấp 1,4 lần so với năm 2000. 0 10 20 30 40 50 60 2002 2003 2004 Biểu đồ 1: CƠ CẤU TỶ TRỌNG CÁC KHU VỰC TRONG GDP Khu vực I (Nông nghiệp) Khu vực II (Công nghiệp - xây dựng) Khu vực III (Dịch vụ) (%) Cơ cấu kinh tế của tỉnh đã chuyển dịch theo hướng tích cực: tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ trong GDP không ngừng tăng lên thể hiện số liệu ở Biểu đồ 1. Giá trị sản lượng khu vực I (nông nghiệp) đã giảm từ 57,19% năm 2002 xuống còn 54,76% năm 2004. Khu vực II (công nghiệp) đã tăng từ 12,68% năm 2002 lên 14,62% năm 2004 và khu vực III (dịch vụ) đã tăng từ 30,13% năm 2002 lên 30,62% năm 2004. Ước tính năm 2005 sẽ đạt cơ cấu 52,5% - 16,0% - 31,5%. - Sản xuất nông nghiệp: Giá trị sản xuất nông nghiệp năm 2004 đạt 4.291 tỷ đồng (giá cố định năm 1994) tăng 22,74% so với năm 2000. Sản lượng lương thực trong những năm qua mặc dù diện tích canh tác giảm nhưng do thâm canh nên vẫn đạt sản lượng từ 940 đến 970 ngàn tấn. Lương thực bình quân đầu người đạt 920 - 930kg. Cây ăn trái và chăn nuôi đàn gia súc gia cầm phát triển mạnh và đạt mức tăng trưởng khá cao so với các năm - 27 - trước. Đã góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu nội bộ ngành nông nghiệp của tỉnh. - Sản xuất công nghiệp: Trong những năm qua nhờ đầu tư chiều sâu cùng với việc phát triển thêm nhiều cơ sở sản xuất đặc biệt trong lĩnh vực chế biến hàng nông sản đã làm tăng năng lực sản xuất. Một số cơ sở đã tổ chức và sắp xếp lại sản xuất, đổi mới công nghệ, mở rộng thị trường… Vì vậy sản xuất công nghiệp của tỉnh đã có bước tăng trưởng khá cao. Giá trị sản xuất công nghiệp năm 2004 đạt 1.660 tỷ đồng (giá cố định 1994), tăng 20% so năm 2003 và tăng 82% so năm 2000, tốc độ tăng bình quân giai đoạn 2000-2004 là 16%/năm. Một số ngành sản xuất có tốc độ phát triển khá cao là chế biến lương thực, thực phẩm, công nghiệp dược, công nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng, gạch nung, gốm mỹ nghệ… - Các ngành dịch vụ: Có mức tăng trưởng khá, tổng giá trị sản xuất của các ngành dịch vụ tăng bình quân hàng năm từ 10,2 đến 10,6%. Một số ngành có mức tăng trưởng cao là: Thương mại - dịch vụ - du lịch, thông tin liên lạc, giao thông vận tải, dịch vụ ngân hàng, đã đưa tỷ trọng các ngành dịch vụ trong GDP từ 28,87% năm 2000 lên 31,16% năm 2003 và 30,62% năm 2004. Tổng thu ngân sách trên địa bàn năm 2004 đạt 882 tỷ tăng 32,43% so năm 2003, bình quân tăng 19%/năm giai đoạn 2001-2004. Tuy là một tỉnh còn nghèo nhưng từ năm 2004 Vĩnh Long là một trong 15 tỉnh của cả nước tự cân đối thu chi ngân sách và có phần đóng góp về trung ương (mặc dù còn ít). Tỷ lệ huy động ngân sách hàng năm trên địa bàn so với GDP chiếm từ 10-13%. Năm 2000 là 10,89%, năm 2004 là 13,07%. Huy động vốn đầu tư phát triển của tỉnh cĩ nhiều tiến bộ, trong giai đoạn 2001 - 2004 đã huy động trên 7.668 tỷ đồng, tốc độ tăng bình quân hàng năm 10,10% và chiếm 34,39% GDP. Ước tính GDP bình quân đầu người năm 2005 đạt 7,33 triệu đồng (tương đương 463USD). Những thành tựu to lớn về phát triển kinh tế của Vĩnh Long sau gần 20 năm đổi mới đã tạo điều kiện thuận lợi để cải thiện đời sống kinh tế - xã hội và xây dựng cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên so với 13 tỉnh ĐBSCL thì đa số các chỉ tiêu của Vĩnh Long đều thấp hơn các tỉnh trong khu vực: - 28 - - Tăng trưởng kinh tế luôn thấp hơn mức bình quân các tỉnh trong khu vực, năm 2003 là 8,3% so với bình quân 10,8%; năm 2004 là 9,7% so với 11,2%. Là tỉnh có mức tăng GDP đứng hạng 10 trong 13 tỉnh của khu vực. - GDP bình quân đầu người năm 2004 là 357,3USD, đứng hàng 12/13 tỉnh (chỉ trên tỉnh Trà Vinh). - Về chuyển dịch cơ cấu kinh tế mặc dù có những tích cực nhưng tỷ lệ giá trị khu vực I trong GDP vẫn còn cao so với các tỉnh trong vùng (năm 2003 chỉ thấp hơn 6 tỉnh trong vùng ĐBSCL). - Trình độ lao động chưa qua đào tạo nghề chiếm tỷ lệ cao: năm 2000 là 90%, năm 2003 là 85,6%. - Tỷ lệ huy động vốn đầu tư xã hội so GDP của tỉnh có xu hướng giảm thấp, năm 2002 là 35,48% nhưng đến năm 2004 chỉ có 33,70%. Ngoài ra sự chuyển dịch cơ cấu trong nội bộ ngành nông nghiệp chưa được rõ nét. Tỷ trọng chăn nuôi và dịch vụ nông nghiệp chiếm còn thấp trong tổng giá trị ngành nông nghiệp, bình quân 28,60% giai đoạn năm 2002-2004. Từ những vấn đề trên cho thấy Vĩnh Long là một tỉnh kinh tế đang còn chậm phát triển. Tiềm năng kinh tế còn dồi dào nhưng chưa được phát huy. Đòi hỏi trong những năm tới cần phải đầu tư nhiều hơn nữa đặc biệt phải chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Kể cả chuyển dịch cơ cấu trong nội bộ ngành nhằm thúc đẩy phát triển mạnh mẽ hơn nữa. Bên cạnh đó cần phải có chính sách thu hút vốn đầu tư của toàn xã hội nói chung và vốn đầu tư tín dụng nói riêng để khai thác tốt tiềm năng về đất đai, lao động và các yếu tố thiên nhiên ưu đãi. Từng bước chuyển đổi cơ cấu trong nông nghiệp, tăng tỷ trọng giá trị sản lượng ngành công nghiệp và dịch vụ. 2.2 KHÁI QUÁT HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NHTM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH LONG 2.2.1 Tình hình mạng lưới tổ chức hoạt động của các NHTM trong tỉnh Trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long hiện có 4 chi nhánh NHTM nhà nước đang hoạt động là các ngân hàng: NH nông nghiệp & phát triển nông thôn, NH công thương, NH đầu tư và phát triển, NH phát triển nhà Đồng bằng sông - 29 - Cửu Long, NH chính sách xã hội, hai Quỹ tín dụng nhân dân cơ sở và một Tổ tín dụng của NHTM cổ phần Sài gòn thương tín chi nhánh Cần Thơ. Về lĩnh vực hoạt động: Các NHTM kể cả NH phát triển nhà đều hoạt động đa năng, huy động vốn và cho vay trên khắp các lĩnh vực kinh tế. Hai Quỹ tín dụng nhân dân cơ sở huy động vốn và cho vay chủ yếu hỗ trợ vốn các thành viên trong sản xuất nông nghiệp và dịch vụ nhỏ ở 2 thị trấn và một số xã liền kề thuộc 2 huyện Bình Minh và Tam Bình. NH chính sách xã hội thực hiện cho vay các đối tượng chính sách, hộ nghèo thiếu vốn sản suất, cho vay hỗ trợ học phí cho học sinh & sinh viên, cho vay các đối tượng chính sách đi lao động hợp tác ở nước ngoài. Về mạng lưới tổ chức và địa bàn hoạt động: Hiện nay không chỉ có NH nông nghiệp & phát triển nông thôn, các NHTM khác cũng đã mở rộng mạng lưới hoạt động đến các địa bàn các huyện thị trong tỉnh. Tuy nhiên hiện nay hệ thống NHNo tỉnh vẫn chiếm địa bàn và thị phần chủ yếu, cụ thể: - NH nông nghiệp & phát triển nông thôn tỉnh có hội sở tỉnh và 8 chi nhánh cấp 2 cùng với 21 chi nhánh cấp 3 liên xã và 5 phòng giao dịch, rải đều ở khắp các huyện thị và các xã tập trung dân cư kể cả những xã vùng sâu, vùng xa. - NH công thương tỉnh có hội sở tỉnh và 6 phòng giao dịch. Trong đó tại địa bàn thị xã có 3 phòng và 3 phòng đặt tại 3 huyện. - NH Đầu tư & phát triển tỉnh có hội sở tỉnh và 2 phòng giao dịch tại địa bàn thị xã và 1 huyện. - NH Phát triển nhà ĐBSCL tỉnh có hội sở tỉnh, 1 chi nhánh cấp 2 và 1 phòng giao dịch tại địa bàn thị xã và 1 huyện. - NH chính sách xã hội có hội sở tỉnh, 6 chi nhánh cấp 2 tại 6 huyện. 2.2.2 Tình hình huy động vốn của các NHTM trong tỉnh Tình hình hoạt động các NHTM trong những năm qua luôn có mức tăng trưởng cao cả về huy động vốn và cho vay. Tổng nguồn vốn năm 2002 là 2.981,3 tỷ, cuối năm 2004 là 3.904,2 tỷ. Mức tăng trưởng tổng nguồn vốn trong giai đoạn này là 14,43%/năm (Bảng 1); Trong đó vốn huy động tại chỗ năm 2002 là 965,3 tỷ thì năm 2004 đã là 1.519,2 tỷ. Mức tăng bình quân - 30 - 25,46%/năm, tăng nhanh hơn so với tổng nguồn vốn; Tỷ trọng vốn huy động tại địa phương từ chỗ chỉ chiếm 32,37% trong tổng nguồn vốn đã tăng lên 38,90% vào cuối năm 2004, đáp ứng 39,73% tổng dư nợ. Điều này đã giúp các NHTM chủ động hơn trong khâu kế hoạch hoá nguồn vốn, đỡ phải lệ thuộc vào vốn điều động từ trung ương. Từng bước chủ động đáp ứng nhu cầu tài trợ, đầu tư phục vụ các chương trình phát triển kinh tế của địa phương. Bảng 1: TÌNH HÌNH NGUỒN VỐN CỦA CÁC NHTM TRONG TỈNH Đơn vị: Triệu đồng Chỉ tiêu 31/12/2002 31/12/2003 31/12/2004 Tỷ lệ tăng bình quân năm (%) 1. Tổng nguồn vốn hoạt động 2.981.289 3.194.051 3.904.262 14,43 2. Vốn huy động tại địa phương 965.333 1.203.359 1.519.235 25,46 - Tỷ trọng so tổng N.vốn (%) 32,37 37.66 38,90 4. Vốn huy động > = 12 tháng 285.073 361.074 561.224 40,33 - Tỷ trọng so vốn H.động (%) 29,53 30,01 36,95 5. Vốn huy động từ dân cư 604.570 949.033 1.143.021 35,50 - % so vốn huy động ở ĐP 62,63 78,86 75,25 Nguồn: Báo cáo thống kê hoạt động ngân hàng năm 2002, 2003, 2004 – Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Vĩnh Long. Trong phần vốn huy động tại địa phương thì nguồn huy động từ khu vực dân cư luôn chiếm tỷ trọng cao trong tổng vốn huy động. Năm 2002 là 62,63%, năm 2004 tăng lên 75,25%. Tốc độ tăng vốn huy động tại khu vực này là 35,50%/năm. Đây là nguồn vốn có độ ổn định tương đối cao, không biến động thất thường như đối với nguồn huy động từ các tổ chức kinh tế và kho bạc nhà nước. Một vấn đề nữa là trong số vốn huy động tại chỗ thì vốn huy động có kỳ hạn từ 12 tháng trở lên đã có sự tăng trưởng mạnh với tỷ lệ tăng bình quân 40,33%/năm. Nguồn vốn này năm 2002 chỉ chiếm có 29,53% so vốn huy động tại chỗ thì năm 2004 đã đạt 36,95%. Đây là một nguồn vốn quan trọng đáp ứng nhu cầu cho vay trung và dài hạn của các NH trong tỉnh. Đáp ứng được 38,48% dư nợ trung dài hạn tại thời điểm cuối năm 2004. Tuy nhiên - 31 - trong nguồn vốn này chủ yếu là loại 12 tháng, một số là 24 tháng còn từ 36 tháng trở lên thì rất ít, không đáng kể. 2.2.3 Tình hình đầu tư tín dụng 2.2.3.1 Về doanh số cho vay Với đặc điểm là một tỉnh thuần nông, tỷ trọng giá trị sản lượng ngành nông nghiệp chiếm chủ yếu trong cơ cấu GDP của tỉnh (từ 54% - 57%). Do vậy trong những năm qua vốn tín dụng của ngân hàng cũng chủ yếu phục vụ cho lĩnh vực nông nghiệp và dịch vụ phục vụ thu mua chế biến sản phẩm nông nghiệp. Doanh số cho vay ngắn hạn và trung dài dạn ở các khu vực qua các năm thể hiện qua số liệu ở Bảng 2: Bảng 2: DOANH SỐ CHO VAY THEO NGÀNH KINH TẾ Đơn vị: triệu đ, % 31/12/2002 31/12/2003 31/12/2004 Ngành kinh tế Số tiền Tỷ trọng Số tiền Tỷ trọng Số tiền Tỷ trọng 1. Doanh số CV ngắn hạn 3.066.669 100,00 4.337.039 100,00 5.480.475 100,00 - Nông nghiệp 1.154.356 37,44 1.346.748 31,06 1.631.318 29,75 - Công nghiệp 523.257 17,16 651.473 15,00 837.763 15,29 - Thương mại, dịch vụ 1.389.056 45,40 2.338.818 53,94 3.011.394 54,96 2. Doanh số CV T&DH 737.177 100,00 593.743._.i tiến thủ tục cho vay kể cả thủ tục thế chấp, bảo lãnh theo hướng gọn nhẹ, vừa đảm bảo tính pháp lý vừa đơn giản. Cần áp dụng bộ hồ sơ cho phù hợp với từng loại khách hàng. Đối với khách hàng là hộ nông dân vay món nhỏ thì hồ sơ cần gọn nhẹ cho phù hợp với trình độ người dân, đồng thời cán bộ tín dụng cũng xử lý nhanh, nâng cao năng suất lao động. Qua đó giúp cho các doanh nghiệp tư nhân và hộ cá thể tiếp cận với vốn của ngân hàng dễ dàng hơn. - Phân loại khách hàng theo những tiêu chí khoa học, một mặt để ngân hàng có những đối sách phù hợp. Mặt khác để đánh giá mức độ rủi ro, từ đó có chính sách về lãi suất, hình thức đảm bảo tiền vay áp dụng cho phù hợp với từng cấp độ rủi ro. - Đối với những hộ nông dân vay những món nhỏ lẻ, ngân hàng cần từng bước chuyển từ cho vay trực tiếp sang cho vay thông qua các hợp tác xã, các doanh nghiệp thu mua chế biến, tiêu thụ sản phẩm, thông qua các định chế tài chính trung gian ở địa phương như Quỹ tín dụng nhân dân cơ sở… - Tỉnh cần sớm thành lập quỹ bảo lãnh vay vốn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ theo quyết định 193/2001/QĐ-TTg của Thủ Tướng Chính phủ để bảo - 63 - lãnh cho các doanh nghiệp khi họ có đủ điều kiện vay vốn trung và dài hạn nhưng thiếu tài sản thế chấp. 3.3.2.2 Thiết lập quan hệ đầu tư tín dụng trung & dài hạn với khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài. Khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài là một khu vực tiềm năng. Đầu tư cho khu vực này có lợi thế về khoa học công nghệ và trình độ quản lý của doanh nghiệp tương đối cao, hiệu quả kinh doanh tương đối tốt. Hiện nay cả tỉnh có 4 doanh nghiệp loại hình này với số vốn đầu tư đăng ký trên 9 triệu USD. Các doanh nghiệp này chưa có quan hệ tín dụng với các NHTM trên địa bàn mà vay vốn ở các ngân hàng nước ngoài tại thành phố Hồ Chí Minh do có quan hệ sẵn của phía đối tác nước ngoài. Các NHTM trong tỉnh cần tiêp cận với những doanh nghiệp này, bước đầu là tín dụng ngắn hạn, sau đó là vốn trung & dài hạn để giúp họ đầu tư cả chiều rộng lẫn chiều sâu để mở rộng sản xuất. 3.3.2.3 Tăng cường đầu tư trung & dài hạn cho thành phần kinh tế hợp tác và kinh tế hỗn hợp. ] Kinh tế hợp tác: Phát triển kinh tế hợp tác là một trong những chủ trương của Đảng và nhà nước trong việc phát triển kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hướng XHCN. Hiện nay cả tỉnh có 55 hợp tác xã đã chuyển đổi và hoạt động theo Luật hợp tác xã, hoạt động trên các ngành nghề: nông nghiệp, thủy sản, giao thông vận tải, xây dựng, thương mại… Tuy nhiên, hiện chỉ có 31% HTX là hoạt động khá trở lên, còn lại là trung bình và yếu. Nhìn chung năng lực tài chính của các HTX không cao, điều kiện đảm bảo nợ vay chưa đủ nên ngân hàng cũng chưa dám mạnh dạn đầu tư cho thành phần kinh tế này. Hiện nay các NH cho vay rất hạn chế, chỉ trên dưới 2 tỷ đồng, chiếm trên 1‰ số dư nợ T&DH. Để từng bước tăng trưởng đầu tư cho thành phần kinh tế hợp tác, cần thực hiện hai biện pháp sau: Thứ nhất: Tỉnh sớm hình thành Quỹ bảo lãnh cho hợp tác xã và thành viên HTX theo Nghị quyết TW 5 của Ban chấp hành trung ương Đảng khóa IX, để bảo lãnh cho các HTX và thành viên HTX khi họ có đủ điều kiện vay vốn trung và dài hạn ngân hàng nhưng thiếu tài sản thế chấp. - 64 - Thứ hai: Các ngân hàng mở rộng áp dụng hình thức thuê mua tài sản cho các HTX để mua sắm máy móc thiết bị cho sản xuất. ] Đối với thành phần kinh tế hỗn hợp: Mặc dù hiện nay tỉnh có 7 DNNN đã được cổ phần hóa nhưng dư nợ đầu tư và tỷ trọng cũng còn rất khiêm tốn, chỉ 3,24%/ tổng dư nợ trung và dài hạn. Hiện nay đa số các doanh nghiệp thuộc thành phần này làm ăn có hiệu quả nhưng vướng mắc trong quan hệ tín dụng là việc thế chấp tài sản. Trước đây khi còn là doanh nghiệp nhà nước thì không phải thế chấp nhưng khi cổ phần hóa, các ngân hàng yêu cầu phải có tài sản thế chấp. Biện pháp để mở rộng tín dụng với loại hình doanh nghiệp này là các ngân hàng mở rộng cho vay đảm bảo tài sản hình thành từ vốn vay. Đồng thời kiến nghị cơ quan có thẩm quyền kịp thời cấp chứng nhận quyền sở hữu tài sản là nhà, đất, dây chuyền máy móc thiết bị để thế chấp ngân hàng khi vay vốn. 3.3.2.4 Chỉ đầu tư trung & dài hạn cho những doanh nghiệp nhà nước làm ăn thực sự có hiệu quả: Các ngân hàng thương mại cần rà soát lại năng lực tài chính của các doanh nghiệp nhà nước. Để đảm bảo tính trung thực, các báo cáo tài chính cần yêu cầu phải được kiểm toán. NH kiên quyết chỉ xem xét đầu tư trung & dài hạn cho những doanh nghiệp hiện đang làm ăn thực sự có hiệu quả và dự án đầu tư có tính khả thi cao. 3.3.3 Giải pháp chuyển đổi cơ cấu tín dụng trung & dài hạn theo ngành kinh tế và đối tượng cho vay: 3.3.3.1 Tiếp tục đầu tư tăng tỷ trọng dư nợ trung & dài hạn cho khu vực công nghiệp - xây dựng và khu vực dịch vụ Dư nợ khu vực công nghiệp - xây dựng là khu vực có tốc độ tăng trưởng tín dụng đầu tư cao nhất trong những năm qua, đạt bình quân 56,74%/ năm. Tỷ trọng tăng từ 15% năm 2002 lên 30,69% năm 2004 so tổng dư nợ trung & dài hạn. Tuy nhiên cơ cấu dư nợ nội bộ trong khu vực này lại không cân đối, chủ yếu là lĩnh vực xây dựng cơ sở hạ tầng khu công nghiệp. Còn đầu tư cho công nghiệp lại giảm cả về số tuyệt đối và tỷ trọng, tốc độ giảm 3,79%/năm, từ đó tỷ trọng đã giảm, năm 2002 chiếm 46%, đến năm 2004 chỉ còn 17,31% so dư nợ trung & dài hạn ngành công nghiệp. - 65 - Trong lĩnh vực thương mại dịch vụ tuy có tốc độ tăng 18,92%/năm, nhưng tỷ trọng trong tổng dư nợ trung dài hạn vẫn còn ở mức khiêm tốn: 13,21%, thấp nhất trong các khu vực. Xuất phát từ những tình hình trên, căn cứ vào định hướng chung của ngành trên địa bàn. Các NHTM cần tiếp tục đầu tư tăng tỷ trọng dư nợ trung & dài hạn cho khu vực công nghiệp - xây dựng, trong đó cần đặc biệt chú ý lĩnh vực công nghiệp và dịch vụ. Trong lĩnh vực TTCN, cần đầu tư cho các ngành nghề truyền thống để từng bước đưa công nghệ hiện đại vào các làng nghề nhằm khôi phục và giữ vững giá trị truyền thống và nâng cao giá trị hiệu quả kinh tế. Để đạt được những mục tiêu định hướng trên cần thực hiện những biện pháp sau: ] Cần phải nhanh chóng hoàn chỉnh quy hoạch tổng thể và chi tiết từng ngành công nghiệp - xây dựng và dịch vụ. Trong nền kinh tế thị trường, vai trò quản lý và điều tiết của nhà nước phải được thể hiện ngay từ khâu quy hoạch, từ đó làm cơ sở bố trí vốn đầu tư. Dựa trên quy hoạch tổng thể phát triển vùng Đồng bằng sông Cửu Long của Chính phủ, hoàn chỉnh quy hoạch phát triển từng ngành nông, công nghiệp và dịch vụ của tỉnh. Đây là vấn đề cần ưu tiên hàng đầu, qua đó từng ngành vạch ra chiến lược phát triển của mình phù hợp với quy hoạch chung của tỉnh. Xây dựng các dư án đầu tư có hiệu quả để kêu gọi vốn đầu tư của các doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh. Việc quy hoạch phải thể hiện sự liên kết giữa công nghiệp và nông nghiệp. Phát triển công nghiệp và dịch vụ trên cơ sở hỗ trợ phát triển nông nghiệp, gắn với chế biến và tiêu thụ nông sản và nâng cao giá trị gia tăng theo yêu cầu của thị trường. Phát huy và khai thác tốt tiềm năng và lợi thế so sánh của tỉnh. Trên cơ sở đó ngành ngân hàng ưu tiên tập trung đầu tư các công trình mũi nhọn để phát huy thế mạnh, tạo bước đột phá trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh. ] Đa dạng hóa đối tượng đầu tư: Cần mở rộng và đa dạng hóa các đối tượng cho vay, trước mắt tập trung vào các đối tượng: - Trong ngành công nghiệp, cần tập trung cho vay mua sắm thiết bị, máy móc phục vụ sản xuất, bảo quản & chế biến nông sản. - 66 - - Trong lĩnh vực xây dựng, chú ý đến những doanh nghiệp xây dựng các khu công nghiệp, nhà máy chế biến nông sản, xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông, cung cấp nước sạch trong nông thôn. - Trong lĩnh vực TTCN, quan tâm đến cho vay mở rộng ngành nghề truyền thống như gốm mỹ nghệ, làm nước chấm, bún bánh, đan lát… - Trong thương mại, tập trung cho vay xây dựng các chợ đầu mối trung tâm, khu thương mại để phục vụ mua sắm của dân cư trong vùng và nhu cầu luân chuyển hàng hóa đi các địa phương khác. 3.3.3.2 Giữ vững tỷ trọng dư nợ trung & dài hạn trong khu vực nông nghiệp Khu vực nông nghiệp hiện là khu vực chiếm tỷ trọng dư nợ tương đối cao. Trong 3 năm qua, tốc độ tăng dư nợ khu vực này là 13,94%/năm, cao hơn mức tăng trung bình của dư nợ trung dài hạn. Số dư năm 2004 là 357,74 tỷ, chiếm tỷ trọng 24,53%. Định hướng tới là tăng về số tuyệt đối nhưng giữ nguyên tỷ trọng và cần tập trung vào các đối tượng sau: - Mua sắm máy nông nghiệp như máy làm đất, gieo trồng, vận chuyển, máy gặt, tuốt và sấy lúa. - Cho vay đầu tư các trại giống sản xuất giống cây, con có giá trị kinh tế cao để phục vụ cho chương trình chuyển đổi giống cây trồng vật nuôi như cây ăn trái, nuôi trồng thủy sản tôm, cá nước ngọt. Hình thành các vùng chuyên canh cây lúa, cây ăn trái có chất lượng cao để cung cấp cho chế biến tiêu thụ nội địa và xuất khẩu. - Đẩy mạnh đầu tư cho chăn nuôi như bò, heo, dê có quy mô sản xuất lớn. - Cho vay nhân rộng các mô hình kinh tế trang trại có quy mô khối lượng giá trị hàng hóa lớn trong chăn nuôi, trồng trọt hoặc cung cấp dịch vụ cho nông nghiệp. Giải pháp để thực hiện là căn cứ quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội chung của tỉnh, quy hoạch chi tiết sử dụng đất như đất chuyên dùng cho phát triển các khu đô thị, khu công nghiệp. Các vùng đất sản xuất nông nghiệp cho trồng lúa, trồng màu, trồng cây ăn trái và sản xuất nguyên liệu cung cấp cho công nghiệp chế biến và sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ; Đất cho chăn - 67 - nuôi gia súc… Căn cứ quy hoạch đó ngân hàng sẽ đầu tư để nhân dân lựa chọn các phương án trồng cây cây con gì có hiệu quả. Đồng thời ngân hàng phải đầu tư cho nhân dân theo đúng định hướng quy hoạch, tránh hiện tượng vượt quá quy mô sẽ dẫn đến cung vượt cầu, ngân hàng sẽ khó thu hồi vốn. 3.3.3.3 Giảm dần tỷ trọng cho vay trung & dài hạn đối với lĩnh vực phục vụ đời sống cá nhân và cộng đồng Trong những năm vừa qua tín dụng trung hạn đầu tư phục vụ cho cá nhân và cộng đồng luôn chiếm tỷ trọng cao: Năm 2002 chiếm 51% tổng dư nợ trung & dài hạn, năm 2004 chiếm 31,58% (460,55 tỷ). Mặc dù những năm gần đây tốc độ đầu tư giảm nhưng khu vực này vẫn chiếm tỷ trọng cao nhất so với tất cả các khu vực khác. Mặt khác đây cũng là khu vực có tỷ lệ nợ quá hạn tương đối cao: 4,34%. Trong đó đối tượng cho vay mua sắm phương tiện tiêu dùng có nợ quá hạn cao nhất: 15,19%. Bên cạnh đó đầu tư vào lĩnh vực bất động sản như cho vay làm nhà để bán có độ rủi ro cũng rất cao. Chính vì vậy định hướng và mục tiêu là tiếp tục giảm tỷ trọng xuống thấp hơn các khu vực khác vì đây là đầu tư không tạo ra năng lực sản xuất trực tiếp. Cần giảm tối đa một số lĩnh vực như đầu tư bất động sản, cho vay mua sắm phương tiện tiêu dùng và cho vay sinh viên bằng tín chấp (phần này để NH chính sách xã hội cho vay). Chỉ tiếp tục đầu tư một số đối tượng có chọn lựa như: - Cho vay xây dựng & sửa chữa nhà, mua sắm phương tiện đi lại cho những đối tượng có thu nhập ổn định, chắc chắn và có tài sản đảm bảo. - Cho vay đi lao động hợp tác ở nước ngoài. - Cho vay cán bộ công nhân viên mua cổ phần khi doanh nghiệp cổ phần hóa; 3.3.4 Những giải pháp hỗ trợ bổ sung để các ngân hàng thực hiện chuyển đổi cơ cấu tín dụng trung & dài hạn đạt hiệu quả cao, thúc đẩy kinh tế phát triển. Ngoài ba giải pháp chính đã trình bày ở trên, để đạt được mục tiêu chuyển đổi cơ cấu đầu tư tín dụng trung & dài hạn nhằm thúc đẩy kinh tế tỉnh nhà phát triển mạnh, đạt hiệu quả cao, các ngân hàng cũng cần phải thực hiện một số giải pháp hỗ trợ bổ sung như sau: - 68 - 3.3.4.1 Phát triển các dịch vụ hỗ trợ để thúc đẩy mạnh việc huy động vốn trung dài hạn nhằm tạo nguồn ổn định cho đầu tư. ] Đẩy mạnh da dạng hóa các sản phẩm dịch vụ hỗ trợ cho công tác huy động vốn như dịch vụ thanh toán, chuyển tiền, dịch vụ bao thanh toán. Tăng cường khuyến khích khách hàng, đặc biệt là những khách hàng tư nhân, cá nhân mở tài khoản và thanh toán qua ngân hàng. Thông qua đó một mặt ngân hàng nắm bắt thông tin khách hàng tốt hơn, hỗ trợ cho việc thẩm định cho vay và kiểm tra sau khi vay. Mặt khác thu hút người dân gửi tiền vào ngân hàng, tăng nguồn vốn để cho vay trung & dài hạn. ] Áp dụng các công nghệ tin học tiên tiến để thực hiện các dịch vụ gia tăng phục vụ khách hàng như Home banking, Internet banking… Mở rộng dịch vụ thanh toán thẻ, máy rút tiền tự động ATM, điểm chấp nhận thanh toán thẻ tại các trung tâm thương mại, siêu thị, nhà hàng khách sạn, trường đại học cao đẳng trong tỉnh. Thực hiện dịch vụ trả lương cho công nhân thông qua máy ATM, để từ đó thu hút vốn nhàn rỗi cho đầu tư. 3.3.4.2 Tăng cường mạng lưới tổ chức của các NH; Cải tiến cơ chế phân cấp ủy quyền trong việc quyết định cho vay. ] Hiện nay ngoài Ngân hàng nông nghiệp & phát triển nông thôn tỉnh có các chi nhánh ở tất cả các huyện thị trong tỉnh, các NHTM khác chỉ có 1-2 chi nhánh cấp 2 ở huyện. Điều này hạn chế cơ hội tiếp cận và chọn lựa vốn tín dụng của khách hàng. Các ngân hàng như NH Đầu tư & phát triển, NH Công thương, NH Phát triển nhà ĐBSCL cần mở rộng địa bàn hoạt động xuống các huyện để một mặt tăng cường huy động vốn, mặt khác mở rộng cho vay, trong đó có đáp ứng vốn trung và dài hạn cho các doanh nghiệp và hộ nông dân. ] Tiếp tục nhân rộng mô hình NH lưu động xuống những địa bàn vùng sâu, vùng xa để tạo điều kiện thuận lợi cho bà con vay và trả nợ tín dụng nói chung và tín dụng trung & dài hạn nói riêng. Một mặt giúp nông dân tiết giảm chi phí và thời gian giao dịch với ngân hàng. Mặt khác ngân hàng cũng sẽ giảm thiểu rủi ro khi khách hàng trả nợ trực tiếp cho ngân hàng mà không thông qua trung gian hoặc cán bộ tín dụng phải trực tiếp thu. ] Để nâng cao tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các chi nhánh NHTM cơ sở cần tăng thẩm quyền phán quyết cho vay. Gắn liền quyền và - 69 - nghĩa vụ của cấp cơ sở, đặc biệt là người đứng đầu các chi nhánh cấp 1 và cấp 2. Xóa bỏ tâm lý ỷ lại vào sự bảo trợ của nhà nước của các tổ chức tín dụng nhà nước, cũng như tâm lý ỷ lại vào sự bảo trợ của nhà nước đối với các doanh nghiệp nhà nước. ] Tách riêng bộ phận thẩm định và bộ phận quyết định cho vay để đảm bảo tính độc lập khách quan. Trong phần thẩm định cho vay cần tách riêng bộ phận thẩm định cho vay với bộ phận thẩm định tài sản đảm bảo nợ vay. Nâng cao tính tự chịu trách nhiệm của mỗi bộ phận. 3.3.4.3 Đẩy mạnh quảng bá thương hiệu và cung cấp thông tin tư vấn đến doanh nghiệp và hộ dân để mở rộng cho vay T& DH. ] Tổ chức các buổi toạ đàm, hội thảo, những buổi tập huấn nhằm cung cấp thông tin cho các chủ doanh nghiệp, chủ trang trại về kiến thức kinh doanh, xây dựng và quản trị dự án. Thông qua đó một mặt vừa nâng cao trình độ của doanh nghiệp để tiếp cận và sử dụng vốn ngân hàng có hiệu quả, mặt khác quảng bá thương hiệu và hoạt động ngân hàng rộng ra công chúng. ] Các ngân hàng cần thành lập phòng thông tin và hỗ trợ tư vấn. Nhiệm vụ phòng này là thu thập các thông tin kinh tế thị trường trong và ngoài tỉnh để đưa ra các dự báo giúp cho lãnh đạo ngân hàng định ra các chiến lược, sách luợc kinh doanh. Giúp cho các phòng tín dụng thẩm định các thông tin quyết định cho vay hay không. Tư vấn giúp khách hàng trong việc xây dựng các dự án đảm bảo tính khả thi cao. ] Tăng cường quảng bá thương hiệu của các NH. Xây dựng văn hóa kinh doanh theo đặc trưng thương hiệu của từng ngân hàng. Tạo dựng nét đặc thù, sắc thái riêng của mỗi ngân hàng trong những sản phẩm dịch vụ để phát huy lợi thế cạnh tranh của mình. 3.3.4.4 Tăng cường đội ngũ cán bộ tín dụng, nâng cao trình độ thẩm định nhất là thẩm định các dự án trung & dài hạn. Một trong những yếu tố quyết định chất lượng và hiệu quả hoạt động ngân hàng nói chung và đầu tư tín dụng trung dài hạn nói riêng đem lại hiệu quả cao đó là yếu tố con người. Trong đó đội ngũ cán bộ tín dụng và thẩm định cho vay đóng vai trò quyết định. Chính vì vậy cần thực hiện: - 70 - ] Tăng cường số lượng và chất lượng đội ngũ cán bộ tín dụng. Thực tế hiện nay cho thấy đa số cán bộ tín dụng tại các NHTM trong tỉnh phải làm việc khá căng thẳng. Tình trạng phải làm thêm giờ, làm ngày nghỉ cuối tuần luôn diễn ra dẫn đến hạn chế việc kiểm tra kiểm soát các khoản vay, hạn chế việc nghiên cứu trau dồi nâng cao kỹ năng nghiệp vụ của cán bộ tín dụng. Chính vì vậy phải tăng cường thêm lực lượng cán bộ tín dụng cả về số lượng và chất lượng là nhiệm vụ cấp thiết. ] Cần phải thường xuyên đào tạo lại để cung cấp cho cán bộ tín dụng những kiến thức mới và chuyên sâu trong lĩnh vực thẩm định các dự án đầu tư trên các mặt về tài chính, sản xuất và thị trường. Ngoài ra cần thường xuyên tập huấn cập nhật cho họ những kiến thức mới để nắm bắt những thông tin thị trường, thông tin về rủi ro khách hàng, những kiến thức công nghệ tin học phục vụ hỗ trợ cho công tác chuyên môn, đặc biệt là trong quản lý vốn trung & dài hạn. ] Nâng cao đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ tín dụng, sao cho người cán bộ tín dụng vừa có tài, vừa có tâm trong sáng không tham ô vụ lợi. Bố trí cán bộ tín dụng theo những tiêu chí rõ ràng về khả năng trình độ và đạo đức tác phong. Phân công nhiệm vụ có sự kiểm tra lẫn nhau để tăng tính giám sát giữa các phần việc và bộ phận. Nâng cao tinh thần cạnh tranh lành mạnh vì mục tiêu an toàn hiệu quả và phát triển bền vững cho ngân hàng. Lấy tinh thần thái độ ân cần, văn minh lịch sự và sản phẩm hoàn hảo để cạnh tranh chứ không phải hạ thấp điều kiện cho vay để giành giật khách hàng sẽ rất nguy hiểm, dẫn đến rủi ro tín dụng. ] Xây dựng các phần mềm tin học để hỗ trợ cho cán bộ tín dụng trong việc thẩm định đầu tư, vừa giúp tăng năng xuất lao động, vừa thẩm định đánh giá một cách khoa học. Căn cứ vào kết quả đó làm cơ sở để giúp các cấp có thẩm quyền đưa ra các quyết định đầu tư hay không đầu tư. Góp phần vào việc đưa vốn đầu tư T&DH có hiệu quả hơn nữa. 3.4 NHỮNG KIẾN NGHỊ ĐẾN CÁC CƠ QUAN CÓ LIÊN QUAN 3.4.1. Kiến nghị đối với NH nhà nước Việt Nam Nghiên cứu cho phép thành lập phòng thông tin tín dụng tại NHNN chi nhánh tỉnh thành phố để tập hợp thông tin doanh nghiệp và cá nhân có dư nợ - 71 - dưới 100 triệu. Việc làm này sẽ giúp cho các NHTM tham vấn thông tin một các dễ dàng khi thẩm định đầu tư, tránh rủi ro. Hiện nay tại NHNN chi nhánh các tỉnh thành phố chỉ có từ 1 đến 2 cán bộ trong phòng Tổng hợp & quản lý các TCTD kiêm nhiệm làm công tác này. Theo Quyết định 1117/2004/QĐ-NHNN của Thống Đốc NHNN về Quy chế thông tin tín dụng thì hội sở chính các NHTM phải truyền về Trung tâm thông tin tín dụng Trung ương cứ 3 ngày một lần tất cả các doanh nghiệp, cá nhân có nợ vay. Đây là một khối lượng dữ liệu rất lớn, hiện nay các TCTD truyền không đầy đủ, chỉ có 40-50% dư nợ khách hàng được truyền về Trung tâm thông tin tín dụng Trung ương. Do đó rất thiếu thông tin khách hàng khi ngân hàng khác cần tham vấn. Mặt khác hiện nay ở các tỉnh, khách hàng chủ yếu là doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ nông dân, nếu có quan hệ nhiều tổ chức tín dụng thì cũng chỉ trong phạm vi một tỉnh. Do vậy nếu có kho dữ liệu tại tỉnh thì phục vụ rất nhanh khi các NHTM có nhu cầu tra cứu thông tin. Tránh trường hợp các NHTM cho vay chồng chéo, khách hàng lợi dụng; giúp cho NH đầu tư vốn T&DH đúng trọng tâm, có hiệu quả. Đồng thời NHNN chi nhánh tỉnh cũng kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ và đôn đốc kịp thời các NHTM khi cung cấp không đầy đủ thông tin cho NHNN. 3.4.2. Kiến nghị đối với Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long - Đề nghị tỉnh cần sớm thành lập quỹ bảo lãnh vay vốn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ theo quyết định 193/QĐ-TTg ngày 10/12/2001 của Thủ Tướng Chính phủ; Quỹ bảo lãnh cho hợp tác xã và thành viên HTX theo Nghị quyết TW 5 khóa IX để bảo lãnh cho các doanh nghiệp và HTX khi họ có đủ điều kiện vay vốn trung và dài hạn ngân hàng nhưng thiếu tài sản thế chấp. Hiện nay cái khó của việc thành lập quỹ trên là vốn, vốn NSNN thì có hạn, vốn của các TCTD, doanh nghiệp góp thì chưa có cơ chế rõ ràng về quyền lợi. Hơn nữa quỹ hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận nên các bên góp vốn cũng không nhiệt tình. UBND tỉnh cần kiến nghị Chính phủ sửa đổi lại quyết định 193 nêu trên. Nếu thành lập được 2 quỹ trên thì sẽ tạo điều kiện thuận lợi rất lớn cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, các HTX tiếp cận vốn T&DH của ngân hàng. - Nhanh chóng cấp quyền sử dụng đất và sở hữu nhà, quyền sở hữu tài sản là các dây chuyền máy móc thiết bị làm cơ sở cho các doanh nghiệp đem - 72 - thế chấp cầm cố ngân hàng để vay vốn. Cần định lại giá đất nông nghiệp ở những vùng sâu, vùng xa cho phù hợp hơn vì hiện nay giá do UBND tỉnh quy định đang cao hơn giá thị trường. Chính vì vậy rất khó khăn cho việc phát mãi thu hồi nợ của ngân hàng. - Tiếp tục thực hiện nhanh cải cách thủ tục hành chính một cửa trong đầu tư. Tăng cường hoạt động xúc tiến thương mại đầu tư để thu hút vốn từ ngoài tỉnh, cùng với vốn tự có của dân, các doanh nghiệp và ngân hàng hỗ trợ sẽ tạo sức mạnh tổng hợp phát triển kinh tế tỉnh nhà. Tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tiếp cận thông tin và các nguồn vốn khác trên thị trường. - Tiếp tục đẩy mạnh quá trình cổ phần hóa các DNNN. Để có thể thu hút vốn một cách tối ưu, cần cho tiến hành đấu giá cổ phiếu công khai trên thị trường chứng khoán. Sau đó có kế hoạch cụ thể niêm yết trên thị trường vốn khi đủ điều kiện để thu hút vốn và tạo điều kiện cho công chúng tham gia đầu tư. - Thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động khuyến công, khuyến nông, khuyên ngư. Tổ chức khuyến nông và khuyến ngư hiện nay đã hình thành và hoạt động và mang lại nhiều kết quả, nhưng tổ chức khuyến công thì mới hình thành, UBND tỉnh cần chỉ đạo phát triển đa dạng hóa loại hình. Huy động kinh phí hoạt động từ nhiều nguồn theo hướng xã hội hóa kể cả kinh phí từ việc chuyển giao công nghệ để đẩy mạnh ngành công nghiệp tỉnh nhà phát triển. - Hoàn chỉnh quy hoạch và công khai hóa quy hoạch kế hoạch phát triển KT-XH chi tiết để nhân dân và các doanh nghiệp có cơ sở yên tâm đầu tư lâu dà, các NHTM có căn cứ để đáp ứng tốt hơn về nhu cầu vốn và dịch vụ ngân hàng cho đời sống kinh tế - xã hội. 3.4.3. Kiến nghị đối với Ngân hàng nhà nước Việt Nam chi nhánh tỉnh Vĩnh Long - Tăng cường thanh tra kiểm tra các NHTM đặc biệt là nâng cao chất lượng các cuộc thanh tra, tập trung vào việc thanh tra chất lượng tài sản có là công tác tín dụng. Kịp thời phát hiện và chấn chỉnh những sai sót, những vi phạm dẫn đến rủi ro có nguy cơ thất thoát vốn và ảnh hưởng đến an toàn - 73 - trong hệ thống. Giúp cho các NHTM trong tỉnh đầu tư có hiệu quả, đúng mục tiêu và định hướng trong chuyển đổi cơ cấu đầu tư TD trung & dài hạn. - Thường xuyên phân tích số liệu thống kê định kỳ, kết hợp với những định hướng để làm tham mưu cho cấp Ủy Đảng và chính quyền tỉnh trong việc đề ra những chương trình, chỉ tiêu định hướng liên quan đến đầu tư trung và dài hạn của các NHTM. Giúp cho việc chuyển đổi cơ cấu đầu tư T&DH đạt hiệu quả cao thúc đẩy kinh tế của tỉnh phát triển nhanh, bền vững. 3.4.4. Kiến nghị đối với các NHTM nhà nước - Tăng cường phân cấp, phân quyền cho chi nhánh NHTM cấp một trong việc giải quyết cho vay trung & dài hạn, gắn với trách nhiệm cụ thể để tạo điều kiện cho NHTM tỉnh chủ động cho vay đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp tránh bỏ lỡ cơ hội. - Chú ý tạo điều kiện hỗ trợ vốn nhất là vốn trung & dài hạn đối với các chi nhánh ở những tỉnh nghèo đang có nhu cầu lớn nhưng lại gặp khó trong huy động về vốn trung & dài hạn để đầu tư phát triển kinh tế. - Giao quyền tự chủ cho các chi nhánh cấp một trong việc hợp đồng tuyển chọn bố trí cán bộ để đáp ứng linh hoạt hơn với công việc. Tránh trường hợp định biên cứng nhắc như hiện nay, một số ngân hàng có công việc nhiều nhưng biên chế ít, đơn vị phải “lách” bằng nhiều hình thức sẽ ảnh hưởng đến chất lượng và cơ cấu đầu tư trung & dài hạn. Tóm lại: Chuyển đổi cơ cấu tín dụng trung & dài hạn là một quá trình phức tạp, không những cần sự nỗ lực của các NHTM mà còn có sự phối hợp chỉ đạo đồng bộ của lãnh đạo tỉnh và các ngành hữu quan. Quá trình chuyển đổi cần phải quán triệt tốt những quan điểm định hướng của Đảng và nhà nước, đồng thời bám sát các mục tiêu đã đề ra cho hoạt động tín dụng trung & dài hạn. Bên cạnh đó, nếu những kiến nghị với các cơ quan hữu quan được thực hiện tốt sẽ giúp cho việc đầu tư tín dụng trung dài hạn của các NHTM sẽ tốt hơn, đáp ứng nhu cầu chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Thúc đẩy kinh tế tỉnh nhà ngày một phát triển, tăng trưởng cao. - 74 - KẾT LUẬN Hoạt động tín dụng của hệ thống ngân hàng thương mại trong những năm qua đã đóng góp nhiều cho quá trình phát triển kinh tế của cả nước theo hướng công nghiệp hóa hiện đại hóa. Tuy nhiên nó cũng bộc lộ những bất cập, hạn chế. Ngành ngân hàng đã có nhiều cuộc hội thảo khoa học, nhiều nhà kinh tế đã quan tâm nghiên cứu và đề xuất nhiều giải pháp để tăng cường hiệu quả đầu tư, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế phát triển. Đảng và Nhà nước ta đã có những quan điểm và nhiều giải pháp lớn để chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa hiện đại hóa. Chính phủ và các bộ ngành liên quan đã từng bước ban hành nhiều chính sách quan trọng để phát triển kinh tế nói chung và vùng Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng. Đối với tỉnh Vĩnh Long, lãnh đạo Đảng, chính quyền địa phương và các nhà nghiên cứu cũng đã đưa ra nhiều chủ trương giải pháp linh hoạt, phù hợp với điều kiện đặc thù của tỉnh để thúc đẩy kinh tế phát triển. Kết quả trong trong những năm qua tỉnh Vĩnh Long đã đạt được nhiều thành quả quan trọng. Kinh tế xã hội đã có bước phát triển khá rõ nét, đời sống nhân dân và bộ mặt nông thôn đã được cải thiện và từng bước nâng cao. Qua nghiên cứu thực tiễn, kết hợp với những lý luận khoa học, luận văn đã nêu được một số vấn đề sau : - Trình bày và phân tích một số lý luận chung về cơ cấu kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, về tín dụng nói chung và tín dụng trung - dài hạn nói riêng. - Phân tích vai trò và hiệu quả của tín dụng trung & dài hạn của ngân hàng đối với nền kinh tế. - Giới thiệu những đặc thù về kinh tế xã hội tỉnh Vĩnh Long, qua đó cho thấy tiềm năng của tỉnh còn rất phong phú và đa dạng, đòi hỏi nhu cầu vốn trung & dài hạn rất lớn mà các NHTM trong tỉnh cần phải đáp ứng. - Đánh giá thực trạng đầu tư tín dụng nói chung và tín dụng trung & dài hạn của các NHTM của tỉnh giai đoạn 2002 - 2004. - 75 - - Trên cơ sở đánh giá những mặt được, những tồn tại hạn chế, những vướng mắc trong quá trình đầu tư tín dụng trung & dài hạn của các ngân hàng thương mại trong tỉnh. Luận văn đã nêu lên những nguyên nhân của những mặt tồn tại, hạn chế, từ đó đã đề xuất những giải pháp, những kiến nghị nhằm chuyển đổi cơ cấu đầu tư tín dụng trung & dài hạn để thúc đẩy kinh tế của tỉnh phát triển. Góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư tín dụng của Ngân hàng, thúc đẩy kinh tế tỉnh nhà phát triển bền vững theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Nhằm phát huy được hiệu quả thiết thực của đề tài nghiên cứu, cần có sự nỗ lực của các ngân hàng thương mại trong tỉnh, sự kiểm tra giám sát của NHNN chi nhánh tỉnh Vĩnh Long, sự chỉ đạo sâu sát kịp thời của lãnh đạo cấp ủy và chính quyền địa phương và sự phối hợp toàn diện trong việc thực hiện đồng bộ các giải pháp của các sở ban ngành trong tỉnh. Do trình độ nhận thức còn có hạn, việc nghiên cứu trong phạm vi hẹp, trong khi đó hoạt động tín dụng ngân hàng nói chung và tín dụng trung & dài hạn nói riêng là lĩnh vực rộng lớn, phức tạp do vậy luận văn không sao tránh khỏi những mặt thiếu sót, hạn chế. Chính vì vậy trong thời gian tới chắc chắn cần phải tiếp tục nghiên cứu sâu hơn nhằm không ngừng bổ sung và hoàn thiện các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng trung & dài hạn của các ngân hàng thương mại; Thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu kinh tế của tỉnh theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, góp phần đưa Việt Nam trở thành một nước có nền công nghiệp hiện đại vào năm 2020, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh ” - 76 - TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Cục thống kê tỉnh Vĩnh Long, Niên giám thống kê tỉnh Vĩnh Long năm 2003 và năm 2004. 2. PGS-TS Nguyễn Đăng Dờn - chủ biên (2003), Tín dụng ngân hàng, NXB Thống kê. 3. Đảng cộng sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần IX, NXB Chính trị quốc gia. 4. GS-TS Dương Thị Bình Minh – TS Sử Đình Thành (2004), Lý thuyết tài chính tiền tệ, NXB Thống kê 5. Ngân hàng nhà nước Việt Nam (2001), Chiến lược phát triển ngành Ngân hàng 2001-2010. 6. Ngân hàng nhà nước Việt Nam, (2005), Kế hoạch phát triển KT-XH 5 năm 2006- 2010 trong lĩnh vực ngân hàng. 7. Ngân hàng nhà nước Việt Nam, (2005), Hoạt động ngân hàng góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở Đồng bằng sông Cửu Long, NXB Thống kê. 8. Ngân hàng nhà nước Việt Nam chi nhánh tỉnh Vĩnh Long, Báo cáo hoạt động Ngân hàng tỉnh Vĩnh Long từ năm 2002 đến năm 2004. 9. Ngân hàng nhà nước Việt Nam, Tạp chí Ngân hàng số 12 năm 2003, số 1, 3, 10 năm 2004 và số chuyên đề năm 2005. 10. Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam (2004), Luật NHNN Việt Nam, Luật các tổ chức tín dụng (đã được bổ sung sửa đổi), NXB Công an nhân dân. 11. PGS-TS Lê Văn Tề - chủ biên (2003), Nghiệp vụ ngân hàng thương mại, NXB Thống kê 12. Tỉnh ủy Vĩnh Long (2001), Văn kiện Đại hội VII Đảng bộ tỉnh Vĩnh Long. 13. Tỉnh ủy Vĩnh Long (2005), Dự thảo báo cáo chính trị trình bày tại Đại hội tỉnh Đảng bộ khóa VIII. 14. Thủ tướng Chính phủ, Quyết định 173/2001/QĐ-TTg về phát triển KT-XH vùng đồng bằng sông Cửu Long. 15. Tỉnh ủy Vĩnh Long, UBND tỉnh Vĩnh Long - (2000), Kinh tế Vĩnh Long trong sự nghiệp phát triển. 16. Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long, Báo cáo tổng kết hoạt động kinh tế xã hội các năm 2002, 2003, 2004 và, 6 tháng đầu năm 2005 ._.