Chuyển dịch cơ cấu và những biện pháp khai thác khả năng tiềm tàng tăng năng suất lao động ở Việt Nam hiện nay
Tài liệu Chuyển dịch cơ cấu và những biện pháp khai thác khả năng tiềm tàng tăng năng suất lao động ở Việt Nam hiện nay: ... Ebook Chuyển dịch cơ cấu và những biện pháp khai thác khả năng tiềm tàng tăng năng suất lao động ở Việt Nam hiện nay
Tóm tắt tài liệu Chuyển dịch cơ cấu và những biện pháp khai thác khả năng tiềm tàng tăng năng suất lao động ở Việt Nam hiện nay, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Môc lôc
Trang
Më ®Çu
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, phï hîp víi c¸c yªu cÇu vµ bíc ®i trong tiÕn tr×nh héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi lµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña ®êng lèi ®æi míi nÒn kinh tÕ ®Êt níc do §¹i héi VII vµ VIII cña §¶ng ®Ò ra. Tuy nhiªn, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa phï hîp víi c¸c yªu cÇu vµ bíc ®i trong tiÕn tr×nh héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi lµ mét vÊn ®Ò cã néi dung phong phó vµ phøc t¹p, môc tiªu vµ bíc ®i ph¶i g¾n víi mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. §Ò tµi “ChuyÓn dÞch c¬ cÊu vµ nh÷ng biÖn ph¸p khai th¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ë ViÖt Nam hiÖn nay” lµ mét trong nh÷ng néi dung phøc t¹p ®ã. Nã ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ nh÷ng yÕu tè tiÒm tµng lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Néi dung cña ®Ò tµi gåm ba phÇn chÝnh lµ:
Ch¬ng mét: “Nh÷ng vÊn ®Ò lý thuyÕt vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ va tiÒm n¨ng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng”
Ch¬ng hai: “Thùc tr¹ng t×nh h×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ khai th¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ë níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay”
Ch¬ng ba: “Nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ khai th¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë níc ta giai ®o¹n hiÖn nay”
§Ó thùc hiÖn hoµn thµnh ®îc ®Ò tµi, em xin ch©n thµnh c¸m thÇy gi¸o, Ths NguyÔn VÜnh Giang. ThÇy ®· híng dÉn tËn t×nh vµ chØ b¶o em rÊt nhiÒu. Tuy nhiªn, víi kiÕn thøc vµ tr×nh ®é cã h¹n, bµi viÕt cña em sÏ cßn nhiÒu sai xãt vµ n«ng c¹n. Em mong cã sù gãp ý kiÕn h¬n n÷a cña thÇy, ®Ó em cã thÓ tÝch lòy nhiÒu kinh nghiÖm h¬n trong nh÷ng bµi viªt sau. Mét lÇn n÷a, em xin ch©n thµnh c¸m ¬n
Sinh viªn : TrÇn Th¾ng
Líp : Kinh tÕ lao ®éng 42
Néi dung
Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý thuyÕt vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ tiÒm n¨ng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng
I. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n
1. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
1.1. C¬ cÊu kinh tÕ
Trong c¸c tµi kiÖu kinh tÕ cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau vÒ kh¸i niÖm c¬ cÊu kinh tÕ. Tuy nhiªn, c¸c kh¸i niÖm nµy b¾t ®Çu t× kh¸i niÖm c¬ cÊu. Lµ mét ph¹m trï triÕt häc, nã ®îc sö dông ®Ó biÓu thÞ cÊu tróc bªn trong, tû lÖ vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c bé phËn hîp thµnh cña mét hÖ thèng. C¬ cÊu ®îc biÓu hiÖn nh lµ mét tËp hîp nh÷ng mèi quan hÖ kiªn kÕt h÷u c¬, c¸c yÕu tè kh¸c nhau cña mét hÖ thèng nhÊt ®Þnh
1.2. Ph©n lo¹i c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n
a) C¬ cÊu kinh tÕ theo ngµnh
Lµ tæ hîp c¸c ngµnh hîp thµnh c¸c t¬ng quan tû lÖ, biÓu hiÖn mèi liªn hÖ gi÷a c¸c nhãm ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. C¬ cÊu ngµnh ph¶n ¸nh phÇn nµo tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi chung cña nÒn kinh tÕ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Thay ®æi m¹nh mÏ c¬ cÊu ngµnh lµ nÐt ®Æc trng cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Khi ph©n tÝch c¬ cÊu ngµnh cña mét quèc gia ngêi ta thêng ph©n tÝch theo ba nhãm ngµnh chÝnh
Nhãm ngµnh n«ng nghiÖp: bao gåm c¸c ngµnh n«ng, l©m, ng nghiÖp
Nhãm ngµnh c«ng nghiÖp: bao gåm c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng
Nhãm ngµnh dÞch vô bao gåm: th¬ng m¹i, bu ®iÖn, du lÞch...
b) C¬ cÊu kinh tÕ theo vïng
NÕu c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ h×nh thµnh tõ qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt th× c¬ cÊu kinh tÕ theo vïng l¹i ®îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ viÖc bè trÝ s¶n xuÊt theo kh«ng gian ®Þa lý. Gi÷a c¬ cÊu kinh tÕ theo ngµnh vµ c¬ cÊu theo vïng cã mèi liªn hÖ víi nhau. Nã lµ hai mÆt cña mét thÓ thèng nhÊt vµ ®Òu thÓ hiÖn cña sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Trong c¬ cÊu theo vïng, cã sô biÓu hiÖn cña c¬ cÊu ngµnh trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña kh«ng gian l·nh thæ. ViÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo vïng ph¶i ®¶m b¶o sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ cña c¸c ngµnh kinh tÕ , c¸c thµnh phÇn kinh tÕ theo l·nh thæ vµ trªn ph¹m vi c¶ níc, phï hîp víi ®Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ x· héi phong tôc tËp qu¸n, truyÒn thèng cña mçi vïng nh»m khai th¸c triÖt ®Ó thÕ m¹nh cña vïng ®ã
c) C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ
NÕu nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi ®· lµ c¬ së h×nh thµnh c¬ cÊu ngµnh vµ c¬ cÊu kinh tÕ vïng th× chÕ ®é së h÷u l¹i lµ c¬ së h×nh thµnh c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. Mét c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ hîp lý ph¶i dùa trªn c¬ së hÖ thèng tæ chøc kinh tÕ víi chÕ ®é së h÷u cã kh¶ n¨ng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Theo ®ã c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ còng lµ mét nh©n tè t¸c ®éng ®Õn c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ vµ c¬ cÊu l·nh thæ. Sù t¸c ®éng ®ã lµ mét biÓu hiÖn sinh ®éng cña mèi quan hÖ gi÷a c¸c lo¹i c¬ cÊu trong nÒn kinh tÕ
Ba bé phËn c¬ b¶n hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ lµ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ, c¬ cÊu kinh tÕ vïng cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Trong ®ã, c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cã vai trß quan träng h¬n c¶. C¬ cÊu ngµnh vµ c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ chØ cã thÓ ®îc chuyÓn dÞch ®óng ®¾n trªn ph¹m vi kh«ng gian l·nh thæ vµ ph¹m vi c¶ níc. MÆt kh¸c, viÖc ph©n bè kh«ng gian l·nh thæ mét c¸ch hîp lý cã ý nghÜe quan träng thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c ngµnh vµ thµnh phÇn kinh tÕ trªn l·nh thæ
1.3. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
C¬ cÊu kinh tÕ lu«n thay ®æi theo tõng thêi kú ph¸t triÓn bëi c¸c yÕu tè cÊu thµnh kh«ng cè ®Þnh. §ã lµ sù thay ®æi vÒ sè lîng c¸c ngµnh hoÆc sù thay ®æi vÒ quan hÖ tû lÖ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng, c¸c thµnh phÇn do sù xu©t hiÖn hoÆc biÕn mÊt cña mét sè ngµnh vµ tèc ®é t¨ng trëng gi÷a c¸c yÕu tè cÊu thµnh c¬ cÊu kinh tÕ lµ kh«ng ®ång ®Òu. Sù thay ®æi cña c¬ cÊu kinh tÕ tõ tr¹ng th¸i nµy sang tr¹ng th¸i kh¸c cho phï hîp víi m«i trêng ph¸t triÓn ®îc gäi lµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
§©y kh«ng ®¬n thuÇn lµ sù thay ®æi vÞ trÝ mµ lµ sù thay ®æi vÒ lîng vµ chÊt trong néi bé c¬ cÊu. ViÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i dùa trªn c¬ së mét c¬ cÊu hiÖn cã. Do ®ã, néi dung cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu lµ c¶i t¹o c¬ cÊu cò l¹c hËu hoÆc cha phï hîp ®Ó x©y dùng c¬ cÊu míi tiªn tiÕn, hoµn thiÖn vµ bæ sung c¬ cÊu cò nh»m biÕn c¬ cÊu cò thµnh c¬ cÊu míi hiÖn ®¹i vµ phï hîp h¬n.
Nh vËy, thùc chÊt cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ lµ sù ®iÒu chØnh c¬ cÊu trªn ba mÆtbiÓu hiÖn cña c¬ cÊu trªn
2. N¨ng suÊt lao ®éng
2.1. Kh¸i niÖm vÒ n¨ng suÊt lao ®éng.
N¨ng suÊt lao ®éng ®ã lµ “søc s¶n xuÊt cña lao ®éng cô thÓ cã Ých”. Nã nãi lªn kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cã môc ®Ých cña con ngêi trong mét ®¬n vÞ thêi gian nhÊt ®Þnh
N¨ng suÊt lao ®éng ®îc ®o b»ng sè lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong mét ®¬n vÞ thêi gian; hoÆc b»ng lîng thêi gian hao phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra ®îc mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt.
T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng lµ “sù t¨ng lªn cña søc s¶n xuÊt hay n¨ng suÊt cña lao ®éng nãi chung chóng ta hiÓu lµ sù thay ®æi trong c¸ch thøc lao ®éng mét sù thay ®æi lµm rót ng¾n thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra mét hµng hãa, sao cho sè lîng lao ®éng Ýt h¬n mµ l¹i cã ®îc søc s¶n xuÊt ra nhiÒu gi¸ trÞ sö dông h¬n”.
2.2. C¸c chØ tiªu tÝnh n¨ng suÊt lao ®éng.
Cã nhiÒu chØ tiªu ®Ó tÝnh n¨ng suÊt lao ®éng, nhng dïng lo¹i chØ tiªu nµo, ®iÒu ®ã tïy thuéc vµo viÖc lùa chän mét thíc ®o cho thÝch hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng doanh nghiÖp. HiÖn nay, ngêi ta thêng dïng ba lo¹i chØ tiªu chñ yÕu sau ®©y: N¨ng suÊt lao ®éng tÝnh theo hiÖn vËt, n¨ng suÊt lao ®éng tÝnh tiÒn (gi¸ trÞ), n¨ng suÊt lao ®éng tÝnh b»ng thêi gian lao ®éng.
a. ChØ tiªu n¨ng suÊt lao ®éng tÝnh b»ng hiÖn vËt
Lµ dïng hiÖn vËt cña tõng lo¹i s¶n ph¶m (®¬n vÞ tÝnh, kg, m2, m3...) ®Ó biÓu hiÖn møc n¨ng suÊt lao ®éng cña mét c«ng nh©n (hay mét c«ng nh©n viªn). C«ng thøc tÝnh:
W=Q/T
Trong ®ã: W: møc NSL§ cña mét c«ng nh©n (hay mét c«ng nh©n viªn)
Q: tæng s¶n lîng tÝnh b»ng hiÖn vËt
T: tæng sè c«ng nh©n (hoÆc c«ng nh©n viªn)
ChØ tiªu nµy cã u ®iÓm lµ biÒu hiÖn møc NSL§ mét c¸ch cô thÓ, chÝnh x¸c, kh«ng chÞu ¶nh hëng vµo sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶; cã thÓ so s¸nh møc NSL§ gi÷a c¸c doanh nghiÖp hoÆc c¸c níc kh¸c nhau theo mét lo¹i s¶n ph¶m s¶n xuÊt ra.
ChØ tiªu nµy cã nhîc ®iÓm: chØ dïng tÝnh cho mét lo¹i s¶n ph¶m nhÊt ®Þnh nµo ®ã, kh«ng thÓ lµm chØ tiªu tæng hîp cho nhiÒu lo¹i s¶n ph¶m. ChØ tiªu nµy chØ tÝnh ®îc cho mét lo¹i s¶n ph¶m, cã cïng quy c¸ch, phÈm chÊt vµ chØ tÝnh ®èi víi thµnh phÈm cßn s¶n ph¶m dë dang kh«ng thùc hiÖn ®îc.
b. ChØ tiªu NSL§ tÝnh b»ng tiÒn (gi¸ trÞ)
ChØ tiªu nµy dïng s¶n lîng tÝnh b»ng tiÒn (theo gi¸ cè ®Þnh) cña tÊt c¶ c¸c lo¹i s¶n ph¶m cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra. C«ng thøc tÝnh
W=Q/T
Trong ®ã: W: møc NSL§ cña mét c«ng nh©n (hay mét c«ng nh©n viªn) tÝnh b»ng tiÒn
Q: tæng s¶n lîng tÝnh b»ng tiÒn
T: tæng sè c«ng nh©n viªn (hoÆc c«ng nh©n viªn)
ChØ tiªu nµy cã u ®iÓm, cã thÓ tÝnh cho c¸c lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau, kh¾c phôc ®îc c¸ch tÝnh cña ph¬ng ph¸p tÝnh trªn, ph¹m vi sö dông cña nã réng r·i (tõ doanh nghiÖp, ®Õn ngµnh vµ nÒn kinh tÕ quèc d©n), cã thÓ tÝnh dïng ®Ó so s¸nh møc NSL§ gi÷a c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, gi÷a c¸c ngµnh víi nhau
ChØ tiªu nµy còng cã nhîc ®iÓm lµ kh«ng khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vËt t vµ dïng vËt t rÎ. N¬i nµo dïng nhiÒu vËt t hoÆc vËt t ®¾t tiÒn th× ®¹t ®îc n¨ng suÊt lao ®éng cao; chÞu ¶nh hëng cña c¸ch tÝnh tæng s¶n lîng c«ng xëng. NÕu lîng s¶n phÈm hiÖp t¸c víi ngoµi nhiÒu, c¬ cÊu s¶n phÈm thay ®æi sÏ lµm sai lÖch møc NSL§ cña doanh nghiÖp; chØ dïng trong trêng hîp cÊu thµnh s¶n phÈm s¶n xuÊt kh«ng thay ®æi (hoÆc Ýt thay ®æi) v× cÊu thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm thay ®æi sÏ lµm sai lÖch møc vµ tèc ®é t¨ng NSL§
c. ChØ tiªu NSL§ tÝnh b»ng thêi gian lao ®éng (hay cßn gäi lµ lîng lao ®éng)
Lµ dïng lîng thêi gian cÇn thiÕt dÓ s¶n xuÊt ra mét ®¬n vÞ s¶n phÈm (hoÆc hoµn thµnh mét c«ng viÖc) ®Ó biÓu hiÖn NSL§. C«ng thøc tÝnh:
L=T/Q
Trong ®ã:L: lîng lao ®éng cña s¶n phÈm (tÝnh b»ng ®¬n vÞ thêi gian)
T: Thêi gian lao ®éng ®· hao phÝ
Q: sè lîng s¶n phÈm (theo hiÖn vËt)
Lîng lao ®éng nµy tÝnh ®îc b»ng c¸ch tæng hîp chi phÝ thêi gian lao ®éng cña c¸c bíc c«ng viÖc, c¸c chi tiÕt s¶n phÈm (®¬n vÞ tÝnh b»ng giê, phót). Ngêi ta ph©n chia thµnh
Lîng lao ®éng c«ng nghÖ
Lîng lao ®éng chung
Lîng lao ®éng s¶n xuÊt.
Lîng lao ®éng ®Çy ®ñ
2.3. Kh¶ n¨ng tiÒm tµng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng
§Ó hiÓu ®îc kh¸i niÖm trªn ta cÇn t×m hiÕu, thÕ nµo lµ kh¶ n¨ng tiÒm tµng?
C¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ®îc hiÓu lµ nh÷ng kh¶ n¨ng tiÕt kiÖm lao ®éng x· héi cßn tiÒm Èn cha ®îc ph¸t hiÖn vµ sö dông hoÆc d· ph¸t hiÖn, sö dông nhng cha khai th¸c mét c¸ch triÖt ®Î
Nh vËy, khai th¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng lµ qu¸ tr×nh nghiªn cøu, ph¸t hiÖn vµ thùc hiÖn viÖc sö dông c¸c kh¶ n¨ng tiÒm Èn ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng mét c¸ch cã môc ®Ých, cã hiÖu qu¶ vµ hîp lý nhÊt. ViÖc khai th¸c nµy nh»m môc ®Ých ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng
Nh÷ng kh¶ n¨ng nµy cã liªn quan ®Õn ciÖc øng dông thµnh tùu míi cña khoa häc, kü thuËt c«ng nghÖ s¶n xuÊt, hoµn thiÖn ho¸ n÷a tæ chø s¶n xuÊt vµ tæ chøc lao ®éng, n¨ng cao tr×nh ®é sö dông lao ®éng, xo¸ bá mäi hao phÝ lao ®éng v« Ých vµ nh÷ng tæn thÊt vÒ thêi gian lao ®éng. Trong thùc tÕ, viÖc tÝnh to¸n vµ lµm s¸ng tá nh÷ng kh¶ n¨ng nµo vµ ¶nh hëng cña chóng ®Õn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, kh«ng t¸ch rêi viÖc t×m hiÓu vµ ph©n lo¹i c¸c yÕu tè ë trªn. VÊn ®Ó lµ ë chç, ph¶i xu©t ph¸t tõ t×nh h×nh vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña s¶n xuÊt ë tõng n¬i, tõng thêi kú ®Ó tõ ®ã tÝnh to¸n c¸c kh¶ n¨ng. Muèn vËy, cÇn ph¶i:
Nghiªn cøu tÊt c¶ c¸c yÕu tè t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cã liªn quan ®Õn kü thuËt, c«ng nghÖ, tr×nh ®é thµnh th¹o cña c«ng nh©n, tr×nh ®é sö dông søc lao ®éng. Ngoµi c¸n bé chuyªn m«n vÒ tæ chøc lao ®éng cÇn thu hót mäi ngêi trong doanh nghiÖp tham gia ph¸t hiÖn c¸c kh¶ n¨ng, ®ua ra c¸c biÖn ph¸p vÒ tæ chøc, kü thuËt lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng
S¾p xÕp, ph©n lo¹i c¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng cã liªn quan ®Õn tÊt c¶ c¸c bé phËn s¶n xuÊt, c¸c ph©n xëng vµ doanh nghiÖp. C¸c kh¶ n¨ng cã liªn quan ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n gåm:
Sö dông hîp lý vµ tèt h¬n c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn cña ®Êt níc
X©y dùng c¬ së vËt chÊt-kü thuËt-n¨ng lîng c¬ khÝ, ho¸ häc, luyÖn kim, kÕt cÊu h¹ tÇng
Đæi míi vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn n¨ng suÊt vµ n¨ng cao chÊt lîng s¶n phÈm
C¶i tiÕn chÕ ®é tiÒn l¬ng....
ViÖc lµm râ vµ khai th¸c c¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n tríc hÕt do c¸c bé m¸y qu¶n lý vµ kÕ ho¹ch ho¸ ë cÊp trung ¬ng ®¶m nhiÖm. §iÒu nµy ®ßi hái mét khèi lîng c«ng viÖc rÊt lín tõ nh÷ng tÝnh to¸n chiÕn lîc vÒ vèn ®Çu t, vÒ chÝnh s¸ch c«ng nghÖ øng dông trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt, vÒ ph©n bè lùc lîng s¶n xuÊt trong c¶ níc, ®Õ viÖc huy ®éng hµng lo¹t viÖn nghiªn cøu khoa häc, truªßng ®¹i häc tham gia vµo c¸c ch¬ng tr×nh nghªn cøu lín cña quèc gia
Nh÷ng kh¶ n¨ng tiÒm tµng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cã liªn quan ®Õn ngµnh bao gåm: n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸, hoµn thiÖn kü thuËt vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt .... §èi víi n«ng nghiÖp, c¸c kh¶ n¨ng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cã liªn quan ®Õn viÖc s¸ng t¹o ra vµ sñ dông c¸c lo¹i gièng c©y trång vµ con nu«i cho n¨ng suÊt cao, sö dông c¸c lo¹i ph©n bãn, hÖ thèng phßng trõ dÞch bÖnh, thó y, x©y dùng vµ hoµn thiÖn m¹ng líi thuû lîi
CÊc kh¶ n¨ng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong doanh nghiÖp cã liªn quan ®Õn mÆt thiÕt víi viÖc sö dông cã hÖu qu¶ m¸y mãc, tiÕt kiÖm nguyªn liÖu, vËt liÖu vµ søc lao ®éng. Cã thÓ ph©n chia ra nh÷ng kh¶ n¨ng cã liªn quan ®Ó bè trÝ c¬ cÊu c«ng nh©n lµnh nghÒ, nh©n viªn qu¶n lý ë c¸c phßng ban
II- C¬ së lý luËn cña viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ sù cÇn thiÕt ph¶i khai th¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng
1. C¬ së lý luËn cña viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
1.1. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i ®¶m b¶o phï hîp víi m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng, ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
Chóng ta ®ang chuyÓn tõ mét nÒn kinh tÕ hiÖn vËt, tù cÊp tù tóc lµ chñ yÕu, tõ mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Nh vËy, m« h×nh kinh tÕ cña chóng ta trong ®æi míi lµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ b»ng c¸c lùc lîng kinh tÕ cña nhiÒu thµnh phÇn trªn tÊt c¶ c¸c vïng l·nh thæ cña ViÖt Nam. §iÒu nµy rÊt ®óng v× nã phï hîp víi ®Æc ®iÓm vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ ViÖt Nam, mét níc n«ng nghiÖp cßn l¹c hËu, s¶n xuÊt cßn mang tÝnh tù cÊp, tù tóc, khÐp kÝn. Nhưng chóng ta còng cÇn hiÓu ®Çy ®ñ r»ng nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nµy kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®îc nÕu chØ b»ng lùc lîng kinh tÕ Nhµ níc vµ kinh tÕ tËp thÓ nh tríc ®©y, mµ ph¶i b»ng søc m¹nh tæng hîp cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. NÒn kinh tÕ hµng ho¸ mµ chóng ta mong muèn ph¶i th«ng qua sù ph¸t triÓn c¸c quan hÖn mua b¸n trªn thÞ trêng. Th«ng qua c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn c¸c quan hÖ hîp t¸c
ViÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ tríc hÕt ph¶i kh¾c phôc cho ®îc t×nh tr¹ng tù cÊp, tù tóc vµ khÐp kÝn, t×nh tr¹ng ®éc canh vµ ph©n t¸n chuyÓn m¹nh sang ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸, ®Èy m¹nh thÞ trêng ho¸ c¸c ho¹t ®éng th¬ng m¹i, th«ng qua quan hÖ cung cÇu vµ gi¸ cÈ thÞ trêng, th«ng qua hîp t¸c vµ c¹nh tranh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Suy cho cïng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ph¶i lµm cho tû suÊt hµng ho¸ t¨ng nhanh trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n tríc hÕt lµ trong n«ng nghiÖp
VÒ l©u dµi, nÒn kinh tÕ ®ã ph¶i ph¸t triÓn tiÕp tíi m« h×nh nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. NÒn kinh tÕ Êy tríc hÕt ph¶i ngµy cµng t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn nhanh trªn c¬ së ®Èy m¹nh quan hÖ cung cÇu. Mäi ho¹t ®éng kinh tÕ ®îc tiÕn hµnh v× ®éng c¬ lîi nhuËn, v× môc tiªu n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ, v× lîi Ých cña ngêi lao ®éng, cña c¸c chñ doanh nghiÖp vµ cña c¸c chñ ®Çu t. ChØ cã nÒn kinh tÕ t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn nhanh míi t¨ng ®îc thu nhËp quèc d©n vµ tÝch luü, míi cã kh¶ n¨ng kÝch thÝch ®îc lîi Ých kinh tÕ cho con ngêi míi cã phÇn d«i ra ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng v©n ®Ò x· héi, vÊn ®Ò c«ng b»ng, vÊn ®Ò ph¸t triÓn toµn diÖn vµ v¨n minh cña ngêi lao ®éng vµ nh©n d©n
1.2. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i ®¶m b¶o phï hîp víi môc tiªu ph¸t triÓn cña m« h×nh kinh tÕ lùa chän
M« h×nh kinh tÕ híng tíi cña níc ta lµ kinh tÕ thÞ trêng x· héi v¨n minh. M« h×nh kinh tÕ nµy chØ cã thÓ ®¹t tíi khi nÒn kinh tÕ t¹o ra ®îc thu nhËp quèc d©n vµ tÝch lòy lín trªn c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp cã ®îc thu nhËp thuÇn tóy lín vµ lîi nhuËn cao. ChØ trªn c¬ së ®ã míi cã kh¶ n¨ng t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, míi cã kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c yªu cÇu vÒ x· héi vµ sù ph¸t triÓn v¨n minh cña con ngêi. V× vËy, hiÖu qu¶ kinh tÕ cao lµ yªu cÇu rÊt quan träng
HiÖu qu¶ kinh tÕ, x· héi cao ®îc thÓ hiÖn ë c¸c chØ tiªu quan träng sau ®©y:
Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ vµ thu nhËp quèc d©n tÝnh trªn mét lao ®éng trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc vµ thu nhËp thuÇn tuý trªn mét lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp
TÝch lòy cña nÒn kinh tÕ tÝnh trªn mét lao ®éng dïng cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ thu nhËp vÒ lîi nhuËn trªn mét lao ®éng dïng cho c¸c doanh nghiÖp
HiÖu qu¶ cña ®Çu t trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ cho doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ ®æi míi kü thuËt
HiÖu qu¶ sö dông vèn s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ vµ doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ vèn cho sö dông kü thuËt vµ c«ng nghÖ
HiÖu qu¶ sö dông nguån nh©n lùc cña nÒn kinh tÕ vµ doanh nghiÖp, trong ®ã ®Æc biÒt chó ý hiÖu qu¶ sö dông ®éi ngò c¸n bé khoa häc vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ
§Ó ®¹t ®îc nh÷ng chØ tiªu hiÖu qu¶ quan träng nµy, cÇn ph¶i ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ vµ c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp dùa trªn c¬ së t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng n©ng cao chÊt lîng hµng hãa, dÞch vô. Kh«ng lµm ®îc nh vËy, th× doanh nghiÖp kh«ng thÓ tån t¹i vµ cµnh tranh th¾ng lîi trªn thÞ trêng vµ nÒn kinh tÕ cña níc ta còng sÏ kh«ng tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®îc trªn thÞ trêng quèc tÕ. N©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ theo nh÷ng quan ®iÓm vµ ph¬ng híng nãi trªn cµng ®îc thùc hiÖn b»ng mét hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p ®ång bé, trong ®ã cÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p chñ yÕu sau ®©y: Ra c¸c quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n vµ kÞp thêi vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ, ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, ®a nhanh c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ vµo ph¸t triÓn kinh tÕ, ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¬ chÕ thÞ trêng díi sù qu¶n lý cña Nhµ níc, tæ chøc tèt viÖc ®a c¸c ®Çu ra dÕn ngêi tiªu dïng...
1.3. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng víi hiÖu qu¶ cao nhÊt
Ta ph¶i gi¶i quyÕt ®îc nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n sau ®©y: s¶n xuÊt c¸i g×? s¶n xuÊt nh thÕ nµo? s¶n xuÊt cho ai?
S¶n xuÊt c¸i g×? VÊn ®Ò kinh tÕ thø nhÊt ph¶i lùa chän lµ s¶n xuÊt nh÷ng lo¹i hµng hãa vµ dÞch vô nµo, sè lîng bao nhiªu, chÊt luîng ra sao ®Ó cã thÓ tháa m·n tèi ®a nhu cÇu thÞ trêng vµ ®¹t lîi nhuËn cao. Muèn vËy, ph¶i n¾m b¾t ®îc nhu cÇu thÞ trêng trong níc vµ ngoµi níc, nhÊt lµ nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n, nhu cÇu vÒ chñng lo¹i, vÒ sè lîng chÊt lîng, vÒ thêi gian cung øng. Trªn c¬ së nhu cÇu cña thÞ trêng, cÇn x¸c ®Þnh ®óng ®¾n tæng cÇu cña nÒn kinh tÕ, nhÊt lµ tæng cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. ViÖc x¸c ®Þnh nhu cÇu cña thÞ trêng vµ tæng cÇu cña nÒn kinh tÕ l¹i kh«ng thÓ t×m thÊy ngay trong quan hÖ cung cÇu vµ hµng hãa, dÞch vô, mµ ph¶i th«ng qua gi¸ c¶ thÞ trêng
S¶n xuÊt nh thÕ nµo? Sau khi ®· lùa chän ®îc s¶n xuÊt c¸i g× lµ tèi u th× c«ng viÖc tiÕp theo lµ tæ chøc viÖc s¶n xuÊt nã nh thÕ nµo ®Ó s¶n xuÊt nhanh nhÊt, tríc hÕt ph¶i lùa chän ®îc c¸c yÕu tè ®Çu vµo mét c¸ch thÝch hîp c¶ vÒ chñng lo¹i, sè lîng, chÊt lîng vµ thêi gian. C¸c yÕ tè ®ã bao gåm: m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu, ®éng lùc lao ®éng, vèn s¶n xuÊt. VÊn ®Ò quan träng tiÕp theo ph¶i gi¶i gquyÕt lµ tæ chøc sù kÕt hîp chÆt chÔ gi÷a c¸c yÕu tè ®Çu vµo nµy ®Ó s¶n xuÊt ra hµng hãa vµ dÞch vô víi chi phÝ thÊp nhÊt. Trong ®ã, cÇn x¸c nhËn vai trß quyÕt ®Þnh cña yÕu tè lao ®éng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn sù kÕt hîp ®ã. Nhng ®iÒu cÇn ph¶i nhÊn m¹nh ë ®©y lµ sù kÕt hîp c¸c yÕu tè ®Çu vµo nµy b»ng ph¬ng ph¸p thñ c«ng, truyÒn thèng, nöa c¬ khÝ, c¬ khÝ hay tù ®éng hãa b»ng kü thuËt vµ c«ng nghÖ nµo ®Ó cã thÓ s¶n xuÊt ®îc nh÷ng s¶n ph¶m tèt nhÊt vµ tiÕt kiÖm nhÊt
S¶n xuÊt cho ai? Nh÷ng hµng hãa vµ dÞch vô s¶n xuÊt ra ®îc tiªu thô theo gi¸ c¶ thÞ trêng vµ quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng. Mét phÇn thu nhËp do tiªu thô hµng hãa dÞch vô ®îc dïng ®Ó bï ®¾p nh÷ng chi phÝ nh»m phôc vô qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh tiÕp theo. PhÇn cßn l¹i sÏ ®îc ph©n phè hîp lý ®Ó cã thÓ t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. ViÖc tiÕn hµnh ph©n phèi cÇn ®îc thùc hiÖn c«ng khai, c«ng b»ng cho nh÷ng ai ®· tham gia qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, qu¸ tr×nh t¹o ra lîi nhuËn c¨n cø vµo sè lîng vµ chÊt lîng ®· hao phÝ. Trong ®ã, cÇn nhÊn m¹nh ®Õn yÕu tè lao ®éng, mét yÕu tè cã vai trß quyÕt ®Þnh v× nã quyÕt ®Þnh sù kÕt hîp víi c¸c yÕu tè kh¸c trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ s¶n xuÊt kinh doanh
Nhòng vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n nã trªn lµ c¨n cø rÊt quan träng ®Ó thùc hiÖn viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ hiÖn nay ë níc ta
1.4. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i ®¶m b¶o ph¸t triÓn quy m« s¶n xuÊt hîp lý vµ tõng bíc ¸p dông ph¬ng ph¸p c«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n
Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña níc ta hiÖn nay, ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh víi quy m« hîp lý sÏ ®em l¹i hiÖu quÈ kinh tÕ cao. tÝnh hîp lý cña quy m« s¶n xuÊt kinh doanh thÓ hiÖn ë viÖc kÕt hîp chÆt chÔ gi÷a quy m« lín, quy m« võa vµ quy m« nhá. Trong ®ã, lÊy quy m« võa vµ nhá lµm chÝnh. Lùa chän quy m« theo híng ®ã cho phÐp khai th¸c tèi ®a kh¶ n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c vông l·nh thæ, c¸c ngµnh kinh tÕ trong ciÖc ®Çu t vèn, phï hîp vµ thÝch øng víi nh÷ng sù thay ®æi cña quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng, phï hîp víi tr×nh ®é qu¶n lý cña ®éi ngò c¸n bé cña ta, phï hîp víi sù tiÕn bé nhanh cña khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ
Mçi mét quy m« cã nh÷ng u ®iÓm vµ h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Nh÷ng lo¹i quy m« nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn bæ sung cho nhau ®Ó ph¸t triÓn, c¹nh tranh nhau vµ hîp t¸c víi nhau cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn trªn thÞ trêng. Trong nÒn kinh tÕ cña níc ta hiÖn nay còng nh sau nµy, vÊn ®Ò quan träng lµ ph¶i nhanh chãng vµ kh«ng ngõng thay ®æi kü thuËt vµ c«ng nghÖ l¹c hËu b»ng kü thuËt vµ c«ng nghÖ thÝch hîp ®èi víi mäi lo¹i h×nh vµ quy m« s¶n xuÊt, kinh doanh. MÆc dï møc ®é vµ kh¶ n¨ng kh¸c nhau nhng bÊt cø quy m« nµo còng ®Òu cã nhu cÇu vÒ khoa häc, kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tiªn tiÕn. Së dÜ nh vËy lµ v× nÒn kinh tÕ cña níc ta ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng lo¹i hµng hãa vµ dÞch vô cã chÊt lîng cao, h×nh thøc ®a d¹ng vµ phong phó. Nhu cÇu ®ã kh«ng chØ cã trong tiªu dïng sinh ho¹t, mµ cßn trong tiªu dïng cho s¶n xuÊt. Nh÷ng hµng hãa nh vËy ®ßi hái ph¶i cã hµm lîng vµ tû lÖ chÊt x¸m cao. Muèn vËy, cÇn ®a vµo s¶n xuÊt vµ qu¶n lý c¸c thµnh tùu khoa häc, kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tiªn tiÕn. Tuy nhiªn cÇn chó ý r»ng, khi lùa chän nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ cÇn ph¶i ph©n tÝch vµ lùa chän nh÷ng lo¹i kü thuËt cã tr×nh ®é phô hîp víi nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cña nÒn kinh tÕ níc ta
H¬n n÷a, cÇn quan t©m ®óng møc ®Õn viÖc khai th¸c vµ ¸p dông nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u cña lµnh nghÒ truyÒn thèng, nh÷ng c«ng cô c¶i tiÕn vµ nöa c¬ khÝ. Bëi v×, ®ã lµ vèn quý cña d©n téc, mang b¶n s¾c d©n téc, mµ nh÷ng s¶n ph¶m lµm ra vÉn cã nhu cÇu kh«ng nhá ë trong níc vµ níc ngoµi. Khi møc sèng ngµy cµng t¨ng lªn thi nhu cÇu cña con ngêi kh«ng chØ nh÷ng s¶n ph¶m hiÖn ®¹i mµ cßn c¶ nh÷ng s¶n ph¶m lµm ra b»ng kinh nghiÖm cæ truyÖn, c«ng cô c¶i tiÕn, nöa c¬ khÝ còng t¨ng lªn. V× lÏ ®ã, chóng ta kh«ng thÓ ®Ó mai mét, kh«ng thÓ l·ng quªn kÓ c¶ khi ®Êt níc ta giµu cã, phån vinh, chóng ta chØ cã thÓ hiÖn ®¹i hãa chóng mµ th«i
1.5. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®i ®«i víi khai th¸c vµ ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cñ©c thµnh phÇn kinh tÕ
NÒn kinh tÕ níc ta ph¸t triÓn dùa trªn c¬ së khai th¸c vµ ph¸t huy ®Çy ®ñ søc m¹nh tæng hîp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong ®ã, kinh tÕ Nhµ níc cã vai trß g¬ng mÉu trong viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ, gióp ChÝnh phñ trong viÖc thi hµnh chø n¨ng qu¶n lý vÜ m« ®èi víi toµn nÒn kinh tÕ quèc d©n. Kinh tÕ Nhµ níc b¶o ®¶m c¸c nhu cÇu lín nh©t cña nÒn kinh tÕ nh nhu cÇu ®Èy nhanh tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, nhu cÇu xuÊt nhËp khÈu quan träng nhÊt... Kinh tÕ tËp thÓ, t nh©n, t b¶n Nhµ níc, kinh tÕ hé gia ®×nh b¶o ®¶m c¸c hµng hãa dÞch vô theo nhu cÇu tiªu dïng réng r·i nhÊt cña nh©n d©n nh ¨n, mÆc, ë....v× nh÷ng nhu cÇu mµ kinh tÕ Nhµ níc kh«ng thÓ ®¸p øng ®ñ
T¹o m«i trêng, ®iÒu kiÖn, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cÇn thiÕt ®Ó khuyÕn khÝch kinh tÕ t nhu©n, kinh tÕ tËp thÓ vµ kinh tÕ hé gia ®×nh ph¸t triÓn nhanh, më réng quy m« vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Söa ®æi vµ hoµn thiÖn luËt §Çu t, vµ chÝnh s¸ch ®Çu t cña níc ngoµi ®Ó thu hót vèn vµ kü thuËt, ®ång thêi, ph¶i nhanh chãng x©y dùng bé luËt vµ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc
C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®îc quyÒn b×nh ®¼ng trong ho¹t ®éng kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ trêng díi sù qu¶n lý cña Nhµ níc. ChÊp nhËn c¹nh tranh trªn thÞ trêng vµ ph¸t triÓn c¸c quan hÖ hîp t¸c gióp ®ì nhau trong mét c¬ cÊu kinh tÕ quèc dan thèng nhÊt v× lîi Ých chung cña x· héi
1.6. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i ®¶m b¶o khai th¸c triÖt ®Ó kh¶ n¨ng vµ thÕ m¹nh cña c¸c vïng kinh tÕ trong c¶ níc
§Êt níc ta ®îc chia lµm ba miÒn víi nh÷ng vïng kinh tÕ kh¸c nhau, vïng ®ång b»ng, trung du, miÒn nói, vïng biÓn vµ h¶i ®¶o. Mçi miÒn, vïng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ x· héi kh¸c nhau. §ång thêi, cã nh÷ng kh¶ n¨ng, tiÒm n¨ng thÕ m¹nh kinh tÕ kh¸c nhau, cã phong tôc, tËp qu¸n ,truyÒn thèng kh¸c nhau víi nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n kh¸c nhau, cã nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cung øng hµng hãa dÞch vô kh©c nhau. Nh÷ng sù kh¸c nhau ®ã ®Òu ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n trong c¶ níc vµ trong tõng vïng l·nh thæ. Muèn khai th¸c triÖt ®Ó vµ thÕ m¹nh cña tõng vïng kinh tÕ, chóng ta ph¶i bè trÝ ®óng ®¾n c¬ cÊu c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ c¸c ngµnh th¬ng m¹i dÞch vô. Bè trÝ hîp lý c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. §Ó cã thÓ khai th¸c triÖt ®Ó kh¶ n¨ng vµ thÕ m¹n cña tõng vïng kinh tÕ, Nhµ níc cÇn cã chiÕn lîc, quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ cho tõng vïng. ViÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo l·nh thæ cÇn chó ý gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n sau:
C¬ cÊu l·nh thæ lµ biÓu hiÖn vËt chÊt cô thÓ cña ph©n c«ng lao ®éng theo l·nh thæ, lµ kh«ng gian thÝch hîp mµ trong ®ã diÔn ra c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ. Tr×nh ®é hoµn thiÖn cña c¬ cÊu l·nh thá phô thuéc vµo tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng theo l·nh thæ, phô thuéc vµo tr×nh ®é c«ng nghÖ hãa. Tèc ®é vµ quy m« cña c¸ch m¹ng khoa häc, c«ng nghÖ vµ c«ng nghiÖp hãa t¸c ®éng m¹nh ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ l·nh thæ
C¬ cÊu l·nh thæ cã tÝnh tr× trÖ h¬n so víi c¬ cÊu ngµnh, c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ v× nã chÞu sù t¸c ®éng cña nhiÒu nh©n tè. Do ®ã, nh÷ng sai lÇm vµ khuyÕt ®iÓm trong viÖc bè trÝ c¬ cÊu l·nh thæ cã ¶nh hëng l©u dµi ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ.
C¨n cø vµo chiÕn lîc quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn c¸c vïng kinh tÕ l·nh thæ cña Nhµ níc, c¸c ngµnh, ®Þa ph¬ng x©y dùng chiÕn lîc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña ngµnh m×nh. §ång thêi, x¸c ®Þnh vèn ®Çu t phï hîp víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¸c nguån lùc cÇn thiÕt kh¸c
1.7. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i ®¶m b¶o môc tiªu chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi, quèc phßng-an ninh b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i vµ kinh tÕ.
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa kh«ng chØ nh»m c¸c môc tiªu kinh tÕ, mµ cßn thùc hiÖn c¸c môc tiªu æn ®Þnh kinh tÕ-chÝnh trÞ-x· héi, quèc phßng an ninh vµ b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i. C¸c môc tiªu nµy quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, thóc ®Èy vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho nhau cïng ph¸t triÓn. Nhng trong tõng thêi gian ph¶i lùa chän thø tù u tiªn hîp lý cho tõng môc tiªu ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é cã thÓ ®¹t tíi. Nhng ®iÒu quan träng lµ ph¶i tËp trung ®Çu t cho môc tiªu kinh tÕ v× nã lµ yªu cÇu quan träng nhÊt. Trong ®iÒu kiÖn nguån lùc cã h¹n, viÖc tËp trung ®Çu t vµo c¸c môc tiªu kinh tÕ tÊt yÕu ¶nh hëng ®Õn viÖc ®Çu t vµo c¸c môc tiªu kh¸c, song kh«ng v× thÕ mµ mµ coi nhÑ c¸c vÊn ®Ò x· héi. Chóng ta ph¶i t×m mäi biÖn ph¸p tÝch cùc nhÊt ®Ó h¹n chÕ nh÷ng mÆt tiªu cùc cña vÊn ®Ò n¶y sinh, ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc nh»m lµm cho nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn.
1.8. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i phï hîp víi sù ph¸t triÓn c¸c kh¶ n¨ng t¬ng øng cña nÒn kinh tÕ vµ c¸c quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ ®a ph¬ng, ®a d¹ng, híng vÒ xuÊt khÈu
2. Sù cÇn thiÕt ph¶i khai th¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng
TiÕt kiÖm mäi hao phÝ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng lµ lý do ®Çu tiªn ph¶n ¸nh sù cÇn thiÕt trong viÖc khai th¸c c¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. §èi v¬i c¸c doanh nghiÖp (trong mäi thµnh phÇn kinh tÕ) s¶n xuÊt, ®¬n vÞ lµm ¨n kinh doanh, sÏ gi¶m ®îc tèi ®a nh÷ng hao phÝ do ngêi c«ng nh©n, do tr×nh ®é trang bÞ cña khoa häc c«ng nghÖ, do m«i trêng lµm viÖc g©y ra. H¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng, lµm t¨ng doanh thu cho doanh nghiÖp §èi c¸c vïng kinh tÐ, viÖc khai th¸c sÏ ph¸t huy ®îc thÕ mµnh cña vïng vÒ khÝ hËu, ®Þa lý, tµi nguyªn thiªn nhªn...(®Êt ®ai mµu mì, nhiÒu kho¸ng s¶n_than Qu¶ng Ninh, ®Êt ®á T©y Nguyªn...). Hay ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng cña c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng. H¬n n÷a, trong lîi thÕ so s¸nh cña c¸c vïng còng ®îc ph¸t huy (c¶ trong níc vµ quèc tÕ). Víi viÕc khai th¸c nµy, thóc ®Èy sù t¨ng trëng, ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Vµ thóc ®Èy khoa häc qu¶n lý ngµy cµng ph¸t triÓn h¬n n÷a...
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng t×nh h×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ khai th¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ë níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay
I. §iÒu kiÖn kinh tÕ–v¨n hãa–x· héi cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay
1. §iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ.
Tõ khi níc ta thùc hiÖn ®æi míi, nÒn kinh tÕ trong níc ®· cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ theo híng tÝch cùc. Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ hµng n¨m ®Òu t¨ng tuy tèc ®é t¨ng cña tõng n¨m kh«ng gièng nhau. ViÖt Nam ®îc ®¸nh gi¸ lµ quèc gia cã tèc ®é t¨ng trëng kh¸ cao trong khu vùc. ChÝnh v× vËy mµ bé mÆt ®Êt níc còng ®· thay ®æi. Søc mua, søc tiªu thô hµng hãa trªn thÞ trêng kh¸ cao. H¬n n÷a, c¬ cÊu mÆt hµng còng rÊt ®a d¹ng vµ phong phó nh c¸c hµng hãa vÒ sinh ho¹t tiªu dïng, mÆt hµng vÒ x©y dùng... §iÒu nµy ®· t¹o ®éng lùc cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn. V× vËy, nã kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ së s¶n xuÊt kh«ng ngõng c¶i tiÕn, n©ng cao tr×nh bé ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n, khoa häc kü thuËt, mÉu m· s¶n ph¶m ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng ®ã (c¶ sè lîng vµ chÊt lîng).
ChÝnh s¸ch vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ cña Nhµ níc còng lµ nh©n tè ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, c¬ së s¶n xuÊt nh chÝnh s¸ch vÒ ®Çu t, vÒ gi¸ c¶.... C¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ níc lu«n mang tÝnh kÝch thÝch s¶n xuÊt trong níc, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt cho s¶n xuÊt trong níc, h¹n chÕ nhËp khÈu c¸c mÆt hµng trong níc cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ ®¸p øng ®îc nhu cÇu trong níc. §iÒu nµy cµng thóc ®È._.y s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn.
VÒ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi, tû lÖ l¹m ph¸t còng cã ¶nh hëng ®Õn søc mua, søc tiªu thô cña ngêi tiªu dïng còng nh tíi s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp, c¬ së kinh doanh.
2. §iÒu kiÖn vÒ chÝnh trÞ
æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ mét ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. ViÖt Nam ®îc ®¸nh gi¸ lµ quèc gia cè t×nh h×nh chÝnh trÞ æn ®Þnh nhÊt ch©u ¸. Do v©y, ViÖt Nam lµ ®ia chØ ®¸ng tin cËy cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi hïn vèn vµ lµm ¨n t¹i ®©y. H¬n n÷a, hÖ thèng ph¸p luËt cña chóng ta ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n, ®Æc biÖt lµ c¸c luËt vÒ doanh nghiÖp, ®Çu t cµng thu hót h¬n n÷a sù tham gia lµm ¨n cña c¸c nhµ ®Çu t trong níc còng nh níc ngoµi. Sù th«ng tho¸ng hãa trong c¬ chÕ ®iÒu hµnh cña bé m¸y c¬ quan Nhµ níc còng t¸c ®éng tÝch cùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. C¸c nhµ ®Çu t cµng thuËn lîi h¬n, tiÕt kiÖm ®îc thêi gian h¬n trong viÕc triÓn khai c¸c dù ¸n ®Çu t. Thªm vµo ®ã, c¬ chÕ qu¶n lý mét cöa, sù can thiÖp ®óng møc cña Nhµ níc trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh ®· vµ ®ang thóc ®Èy, khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ ngµy cµng tÝch cùc, h¨ng h¸i tham gia lµm ¨n, më réng s¶n xuÊt.
3. §iÒu kiÖn vÒ v¨n hãa-x· héi-an ninh quèc phßng
M«i trêng v¨n hãa-x· héi lµ yÕu tè cã ¶nh hëng tíi thÞ hiÕu tiªu dïng, së thÝch c¸ nh©n... cña nguêi d©n. Chóng ta cã mét nÒn v¨n hãa ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, lu«n cã sù trau dåi, tÝch lòy, ®æi míi vµ tiÕp thu nh÷ng tinh hoa tiªn tiÕn cña nh©n lo¹i. NÒn v¨n hãa ®ã võa hiÖn ®¹i nhng kh«ng t¸ch rêi nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng-®¹o ®øc-thuÇn phong mü tôc cña d©n téc. §iÒu nµy ®· chi phèi tíi t tëng, suy nghÜ cña ngêi d©n trong chi tiªu vµ còng ¶nh hëng tíi ngêi s¶n xuÊt. Kh¸ch hµng lu«n ®ßi hái nh÷ng mÆt hµng ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó vÒ chñng loµi, mÉu m· ®Ñp, chÊt lîng s¶n ph¶m cao, gi¸ thµnh ph¶i phï hîp. Do vËy, nhµ s¶n xuÊt lu«n ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó ®¸p øng ®îc nhu cÇu ®ã. Nã thóc ®Èy c¸c nhµ s¶n xuÊt ph¶i lu«n ®æi míi khoa häc c«ng nghÖ, thiÕt bÞ s¶n xuÊt, mÉu m· s¶n ph¶m vµ tr×nh ®é ®éi ngò c«ng nh©n viªn cña m×nh nh»m kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, c¶i tiÕn chÊt lîng s¶n ph¶m cña m×nh. V× thÕ, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n ph¶m lµ mét yªu cÇu rÊt cÇn thiÕt cho mäi doanh nghiÖp, mäi tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh
VÒ ®iÒu kiÖn an ninh quèc phßng, tõ khi níc nhµ thèng nhÊt, nÒn hßa b×nh cña níc céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lu«n lu«n ®îc b¶o ®¶m. ChÝnh Phñ ViÖt Nam lu«n quan t©m vµ nu«i dìng nÒn hßa b×nh ®ã, chèng mäi thï trong, giÆc ngoµi, mäi diÔn biÕn hßa b×nh, nh÷ng ©m mu ®en tèi cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch. Sù b¶o ®¶m ®ã chÝnh lµ nh©n tè t¹o ra mét nÒn hßa b×nh bÒn v÷ng, mét nÒn chÝnh trÞ æn ®Þnh lµm c¬ së cho sù ph¸t triÓn æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
II. §Æc ®iÓm chung cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ níc ta
1. Nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Ó b¶o ®¶m héi nhËp cã kÕt qu¶ lµ qu¸ tr×nh cã tÝnh quy luËt phæ biÕn ë tÊt c¶ c¸c níc, song trong mçi giai ®o¹n kh¸c nhau cña sù ph¸t triÓn, qu¸ tr×nh nµy còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng, ®ßi hái ph¶i ®îc c¸c chñ thÓ nhËn thøc dóng ®¾n vµ cã nh÷ng øng xö phï hîp. ë níc ta, qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cã nh÷ng nÐt sau:
Chóng ta vÉn ë trong giai ®oµn ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, tuy r»ng thêi gian qua chóng ta ®· cã nh÷ng bíc chuyÓn biÕn m¹nh mÏ. BiÓu hiÖn chñ yÕu cña ®Æc ®iÓm nµy lµ n«ng nghiÖp vÉn chiÕm tû lÖ lín trong c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung, tû träng c«ng nghiÖp cã t¨ng song cha ®¹t møc mong muèn. Trong néi bé 3 nhãm ngµnh lín, c¬ cÊu ngµnh ®· cã nh÷ng thay ®æi theo híng tÝch cùc, cã t¸c ®éng bíc ®Çu ®èi víi sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, song cha v÷ng ch¾c, cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña sù héi nhËp quèc tÕ vµ khu vùc. Trong néi bé c¸c nhãm ngµnh, ®Æc biÖt lµ trong n«ng-l©m-ng nghiÖp, tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt cßn thÊp, n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i cha cao, chÊt lîng hµng hãa (kÓ c¶ hµng hãa ®· qua chÕ biÕn) cßn thÊp ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu sang thÞ trêng thÕ giíi. Trong c«ng nghiÖp, m¸y mãc thiÕt bÞ ®· Ýt vÒ chñng lo¹i l¹c hËu vÒ c«ng nghÖ, phÇn lín thuéc thÕ hÖ cò, trang bÞ ch¾p v¸. Mét nöa sè doanh nghiÖp Nhµ níc cã hÖ sè hao mßn tµi s¶n cè ®Þnh trªn 50%, trong ®ã cã 27% sè doanh nghiÖp hao mßn trªn 60%. Lao ®éng thñ c«ng vµ b¸n c¬ giíi cßn khµ phæ biÕn nªn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, gi¸ thµnh s¶n phÈm cao, chÊt lîng cha ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng quèc tÕ, nhÊt lµ c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp n«ng th«n cßn nhá bÐ, cha ph¸t triÓn t¬ng xøng víi tiÒm n¨ng nªn cha cã søc thu hót lao ®éng d thõa trong n«ng nghiÖp.
NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· bíc sang mét giai ®o¹n míi vÒ chÊt, mµ cha ph¸t triÓn theo chiÓu s©u, ®ßi hái nÒn kinh tÕ vµ tõng nhãm ngµnh ph¶i chuyÓn híng sang t×m kiÕm vµ khai th¸c c¸c yÕu tè ph¸t triÓn theo chiÒu s©u. Thùc tÕ cho thÊy, ë níc ta sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp (gåm c¶ x©y dùng) lµ do kÕt qu¶ ®Çu t lín cña Nhµ níc nhiÒu n¨m tríc cho mét sè ngµnh quan trong nh: dÇu khÝ, ®iÖn, xim¨ng, thÐp, giÊy....ViÖc ®Èy nhanh khai th¸c dÇu th«, than vµ n©ng cao møc huy ®éng c«ng suÊt cña c¸c nhµ m¸y lín nh nhµ m¸y xim¨ng Hoµng Th¹ch, BØm S¬n, Hµ Tiªn I, giÊy B·i B»ng, thñy ®iÖn Hßa B×nh, nhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i, ®êng d©y t¶i ®iªn 500 KV... ®· gãp phÇn quan träng t¹o nªn sù t¨ng tèc cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp quèc doanh. §· ®Õn lóc cÇn ®Çu t lín hoÆc khai th¸c ®Çu t níc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn theo chiÒu s©u: x©y dùng nhµ m¸y läc-hãa dÇu, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghiÖp c¬ khÝ chÕ t¹o....§ã lµ khëi ®éng bíc ®Çu theo híng nµy vµ ch½c ch¾n cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu trªn c¬ së khai th¸c c¸c yÕu tè ph¸t triÓn theo chiÒu s©u.
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë níc ta theo híng héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc, thÐ giíi diÔn ra trong bèi c¶nh cña giai do¹n chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý. TÝnh chÊt giao thêi cña sù chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý ¶nh hëng ®Õn nhiÒu mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi. Trong giai ®o¹n nµy, mét sè yÕu tè míi cña c¬ chÕ míi tõng bíc ®îc h×nh thµnh, song cÇn cã thêi gian ®Ó cØmg cè, kh¼ng ®Þnh, c¸c yÕu tè cò vÉn cßn hiÖn diÖn vµ vÉn ph¸t huy vai trß cña nã trong nÒn kinh tÕ, nhiÒu yÕu tè ë tÇm chiÕn lîc cßn cha ®îc ®Þnh h×nh rá nÐt. Trong hoµn cµnh ®ã, cÇn ph¶i t×m c¸c gi¶i ph¸p vµ c¸c bíc ®i cã tÝnh qu¸ ®é ®Ó thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®Êt níc, miÔn lµ c¸c gi¶i ph¸p vµ bíc ®i ®ã ph¶i phï hîp víi híng ®· x¸c ®Þnh
Níc ta ®i vµo thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®¸t níc trïng víi thêi ®iÓm thÕ giíi ®ang diÔn ra nh÷ng thay ®æi lín vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. Xu thÕ hßa b×nh vµ hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn ngµy cµng trë thµnh ®ßi hái bøc xóc, toµn cÇu hãa vµ khu vùc hãa ®êi sèng kinh tÕ ®· trë thµnh mét trong nh÷ng xu thÕ ph¸t triÓn chñ yÕu cña quan hÖ quèc tÕ hiÖn ®¹i. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®· vµ ®ang thóc ®Èy m¹nh mÏ qu¸ tr×nh chuyªn m«n hãa gi÷a c¸c quèc gia lµm cho lùc lîng s¶n xuÊt ®îc quèc tÕ hãa ngµy cµng cao. Nh÷ng tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ ngµnh tin häc, ®· dÉn ®Õn sù h×nh thµnh c¸c m¹ng líi toµn cÇu nh “xa lé th«ng tin”, hay “th¬ng m¹i ®iÖn tö”. §Æc ®iÓm nµy ®ßi hái c¸c níc ®Òu ph¶i nç lùc héi nhËp vµo xu thÕ chung ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch theo híng më cöa. Chóng ta cÇn nhËn thøc râ héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi thùc chÊt lµ cuéc ®Êu tranh phøe t¹p ®Ó gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ, cñng cè an ninh, chÝnh trÞ, gi÷ g×n b¶n s¾c d©n téc. Qu¸n triÖt quan ®iÓm nµy lµ yÕu tè quan träng ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®óng híng vµ cã hiÖu qu¶.
2. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo ngµnh vµ thµnh phÇn kinh tÕ ë níc ta hiÖn nay
2.1. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo ngµnh
Nh÷ng kÕt qu¶ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë níc ta trong nh÷ng n¨m ®æi míi ®îc thÓ hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh c¬ cÊu kh¸c nhau, trong ®ã râ nÐt nhÊt vµ ®Æc trng nhÊt lµ tõ gãc ®é c¬ cÊu ngµnh. C¬ cÊu kinh tÕ ngµnh bao gåm n«ng nghiÖp (n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ng nghiÖp), c«ng nghiÖp (bao gåm c«ng nghiÖp vµ x©y dùng), vµ dÞch vô (bao gåm c¸c ngµnh kinh tÕ cßn l¹i) ®· cã sù chuyÓn dÞch tÝch cùc, tû träng n«ng nghiÖp trong GDP gi¶m dÇn, tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô t¨ng hµng n¨m.
B¶ng sè 1:
C¬ cÊu GDP theo ba nhãm ngµnh trong nh÷ng n¨m 1991-1997
(Gi¸ hiÖn hµnh)
§¬n vÞ %
Nhãm ngµnh
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
Tæng sè
100
100
100
100
100
100
100
C«ng nghiÖp
23,8
27,3
28,9
29,6
30,1
30,7
31,2
N«ng nghiÖp
40,5
33,9
29,9
28,7
27,5
27,2
26,2
DÞch vô
37,5
38,8
41,2
41,7
42,4
42,1
42,6
Nguån Tæng côc Thèng kª
Cã ®îc sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo híng tÝch cùc nh trªn lµ do nh÷ng n¨m qua Nhµ níc ta ®· cã nhiÒu chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi cña §¶ng. Nh×n vµo kÕt qu¶ chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo ngµnh kinh tÕ thêi gian qua (theo sè liÖu b¶ng trªn) cã thÓ nhËn thÊy r»ng:
Tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n cña c¸c nhãm ngµnh lín cña nÒn kinh tÕ còng kh¸c nhau, t¨ng trëng nhanh nhÊt thuéc vÒ nhãm ngµnh c«ng nghiÖp, sau ®ã lµ dÞch vô vµ thÊp nhÊt lµ nhãm ngµnh n«ng nghiÖp. Tèc ®é t¨ng trëng GDP cña n«ng nghiÖp b×nh qu©n giai ®o¹n 1991-1997 (sau khi ®· trõ ®i biÕn ®éng gi¸) chØ cã 3,4%, trong khi ®ã cña c«ng nghiÖp lµ 13,5%, dÞch vô lµ 9,3%.
Tû träng cña ngµnh cã sù t¨ng, gi¶m song sè tuyÖt ®èt cña c¸c nhãm ngµnh trong GDP ®Òu t¨ng, lµm cho tæng GDP t¨ng lªn. Trong khi tû träng ngµnh n«ng nghiÖp gi¶m dÇn qua c¸c n¨m
§èi chiÕu víi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc th× sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ phï hîp víi c¸c ®êng lèi, chñ tr¬ng vµ bíc ®Çu cã kÕt qu¶ tèt
2.2. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ níc ta
HiÖn t¹i, kinh tÕ ViÖt Nam gåm c¸c thµnh phÇn kinh tÕ (TPKT) chñ yÕu lµ kinh tÕ Nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, kinh tÕ t b¶n t nh©n, kinh tÕ t b¶n Nhµ níc vµ kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi
Kinh tÕ Nhµ níc lµ khu vôc mµ ë ®ã tµi s¶n thuéc së h÷u Nhµ níc, do Nhµ níc trùc tiÕp qu¶n lý vµ chi phèi. Kinh tÕ Nhµ níc bao gåm tµi nguyªn kho¸ng s¶n vµ phÇn ®Êt ®ai thuéc së h÷u cña Nhµ níc,hÖ thãng Ng©n hµnh Nhµ níc,tµi chÝnh Ngµ níc,hÖ thèng dù tr÷ quèc gia vµ hÖ thèng b¶o hiÓm quèc gia, hÖ thèng c«ng nghiÖp Nhµ níc. HÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc lµ lùc lîng chñ lùc, nßng cèt cña kinh tÕ Nhµ níc, lµ c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó Nhµ níc ®iÒu khiÓn nÒn kinh tÕ.
Trong nh÷ng n¨m qua, tÊt c¶ c¸c TPKT ®Òu ph¸t triÓn víi møc ®é kh¸c nhau vµ ®Òu cã nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh vµo viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nãi chung, vµo viÖc t¹o ra c«ng ¨n, viÑc lµm vµ æn ®Þnh x· héi. Trong 5 n¨m 1995-1999, gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm trong níc t¨ng 1,31 lÇn, trong ®ã kinh tÕ Nhµ níc t¨ng 1,34 lÇn, kinh tÕ ngoµi Nhµ níc t¨ng 1,2 lÇn, kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi t¨ng 1,95 lÇn
MÆc dï vËy, sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m 1994-1999 ®· diÔn ra kh«ng b×nh thêng. Nh÷ng n¨m ®Çu, tèc ®é ph¸t triÓn cao nhng cµng vÕ sau cµng thÊp dÇn. Møc t¨ng trëng tæng s¶n phÈm trong níc ®· gi¶m tõ 9,5% n¨m 1994 xuèng cßn 4,8% n¨m 1999 vµ ®Õn n¨m 2000 míi n©ng lªn ®îc 6.7%. §¸ng lu ý lµ kinh tÕ Nhµ níc trong hai n¨m 1998-1999 cã møc ph¸t triÓn thÊp h¬n møc chung cña c¶ nÒn kinh tÕ vµ n¨m 2000 míi trë l¹i møc ph¸t triÓn cao h¬n 7.38% (so víi 6.7%). Kinh tÕ t nh©n lu«n cã tèc ®é ph¸t triÓn cao, chøng tá sù n¨ng ®éng cña khu vùc nµy. §ã còng lµ kÕt quÈ cña chñ tr¬ng nhÊt qu¸n ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Kinh tÕ tËp thÓ lu«n lu«n cã tèc ®é ph¸t triÓn thÊp nhÊt. Kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi sau mét thêi gian cã tèc ®é ph¸t triÓn cao, ®Õn n¨m 2000 gi¶m xuãng cßn 9.9%.
NÕu xÐt theo c¬ cÊu tæng s¶n phÈm trong níc th× bøc tranh cô thÓ nh trong b¶ng sau:
B¶ng sè 2:
§¬n vÞ %
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Tæng sè
Kinh tÕ Nhµ níc
Kinh tÕ ngoµi Nhµ níc
Kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi
100
40,18
53,51
6,3
100
39,93
52,68
7,39
100
40,45
50,44
9,07
100
40,00
49,97
10,03
100
38,74
48,77
12,24
100
38,98
47,77
13,25
Nguån niªn gi¸m thèng kª 2000
Tû träng kinh tÕ Nhµ níc trong tæng s¶n phÈm trong níc lu«n gi÷ ë møc trªn díi 405 vµ cã xu híng gi¶m (tõ 40.18% n¨m 1995 xuèng cßn 38.98% n¨m 2000(. Tû träng kinh tÕ ngoµi Nhµ níc gi¶m nhiÒu (tõ 53.51% n¨m 1995 xuèng cßn 47.77% ¨nm 2000). ViÖc gi¶m t¬ng ®èi tû träng kinh tÕ ngoµi quèc doanh lµ do kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi t¨ng nhanh ®¸ng kÓ tõ 6.3% (n¨m 1995) lªn 13.25% (n¨m 2000).
Tû träng ngµnh n«ng l©m nghiÖp, thñy s¶n trong tæng s¶n phÈm trong níc gi¶m tõ 28.7% n¨m 1994 xuèng cßn 24.3% n¨m 2000. Nhng trong ph¹m vi ngµnh n«ng l©m ng nghiÖp cã chuyÓn dÞch ®¸ng kÓ vÒ c¬ cÊu gi÷a quèc doanh (tõ 4.52% lªn 4.62%) vµ ngoµi quèc doanh (tõ 95.46% xuèng 95.38%) táng suèt 6 n¨m 1994-1999. Còng trong giai ®o¹n nµy, tû träng ngµnh c«ng nghiÖp-x©y dùng rong GDP t¨ng tõ 29.65% lªn 38.62%. Cßn trong ph¹m vi ngµnh c«ng nghiÖp – x©y dùng th× tû träng cña quèc doanh gi¶m m¹nh mét c¸ch liªn tôc, tõ 66.40% xuèng cßn 46.39%. Tû träng trong khu vùc dÞch vô gi¶m tõ 41.65% xuèng cßn 40.05% trong lÜnh vùc dÞch vô. Tuy nhiªn, cÇn lu ý lµ trong ph¹m vi lÜnh vùc dÞch vô th× quèc doanh t¨ng tõ 48.65% lªn 56.23%.
Trong tæng ng©n s¸ch Nhµ níc n¨m 1999 kinh tÕ Nhµ níc chiÕm 40,36% tuy cã gi¶m so víi 42.35% n¨m 1995 nhng vÉn chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu. NÕu tÝnh c¶ phÇn thu ngo¹i th¬ng (thuÕ xuÊt nhËp khÈu) vµo kinh tÕ Nhµ níc th× tû träng kinh tÕ Nhµ níc chiÕm tíi 69.35% tæng thu ng©n s¸ch . kinh tÕ ngoµi Nhµ níc lµm ra tíi 46.77% tæng s¶n phÈm trong níc, nhng chØ ®ãng gãp 15.2% tæng thu ng©n s¸ch Nhµ níc, trong ®ã kinh tÕ ngoµi quèc doanh phi n«ng nghiÖp chiÕm 13.17%. Nh vËy, sù ®ãng gãp cña khu vùc kinh tÕ ngoµi Nhµ níc vµo ng©n s¸ch lµ rÊt thÊp so víi nh÷ng g× mµ khu vùc nay t¹o ra
Trong ph¸t triÓn kinh tÕ, vèn ®Çu t ®îc coi lµ yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh tèc ®é t¨ng trëng vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn. Trong giai ®o¹n 1991-2000, vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n toµn x· héi ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ vµ liªn tôc n¨m 2000 ®¹t 120600 tû ®ång t¨ng 8,9 lÇn so víi n¨m 1991. Tuy nhiªn, tèc ®é t¨ng vèn thùc hiÖn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n kh«ng ®Óu nhau, vèn Nhµ níc t¨ng nhanh nhÊt 14,6 lÇn, tiÕp ®ã lµ vèn ®Çu t níc ngoµi t¨ng 11,32 lÇn vµ cuèi cïng míi ®Õn vèn ngoµi quèc doanh t¨ng 3,65 lÇn. §iÒu nµy ®· ¶nh hëng ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu. Trong thêi gian trªn, tû träng ®Çu t níc ngoµi t¨ng tõ 14,3% n¨m 1991 lªn 30,9% n¨m 1997, råi l¹i gi¶m xuèng cßn 18,6% n¨m 2000. Tû träng vèn ®Çu t níc ngoµi chÞu ¶nh hëng trùc tiÕp cña khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc nªn t¨ng gi¶m diÓn ra rÊt râ rÖt. Vèn ®Çu t ngoµi quèc doanhcã møc t¨ng thÊp nhÊt vÒ tû träng gi¶m m¹nh nhÊt. §iÒu nµy cã thÓ lµ do chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ ngoµi quèc doanh cha ®ñ m¹nh ®Ó huy ®éng tèi ®a vèn trong d©n cho ph¸t triÓn.
III. Thùc tr¹ng khai th¸c tiÒm tµng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng t¸c ®éng ®Õn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
1. Thùc tr¹ng khai th¸c c¸c yÕu tè tiÒm tµng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
1.1. C¸c lo¹i thÞ trêng
1.1.1. ThÞ trêng vèn _ kh¶ n¨ng thu hót nguån vèn
Vèn lµ mét nh©n tè trong nhãm c¸c nh©n tè cña kh¶ n¨ng tiÒm tµng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Nã lµ mét ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Sù ®¶m b¶o vÒ vèn tèt bao nhiªu sÏ quyÕt ®Þnh lín bÊy nhiªu tíi mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp. ë níc ta hiÖn nay, t×nh h×nh vèn ®îc thÓ hiÖn râ nhÊt th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c vïng kinh tÕ vµ trªn ph¹m vi c¶ níc. §Æc biÖt lµ vèn ®Çu t níc ngoµi
a §Çu t níc ngoµi trong ph¹m vi c¶ níc.
Tính từ ngày 1.1.1998 đến 31.10.2000 trên phạm vi cả nước đã có 3216 dự án được cấp giấy phép với tổng số 17.444.520.000 USD. Vốn còn hiệu lực là 3.555.800.0000 USD và vốn thực hiện là 19.082.000.000 USD chiếm 51,4% tổng số vốn đăng ký. Trong đó phần vốn góp của phía nước ngoài là chủ yếu chiếm trên 70%, còn lại là phía VN góp vốn.
Cho đến nay Việt Nam đã thu hút được 65 quốc gia đưa vốn vào đầu tư. Nếu căn cứ vào số vốn đăng ký cũng như vốn pháp định theo thứ tự giảm dần thì có thể xếp 10 quốc gia sau đây thuộc nhóm đã đóng góp đáng kể vào sự phát triển nền kinh tế
B¶ng sè 3:
Số dự án và vốn đóng góp theo quốc gia
ĐVT : 1000 USD
Quốc gia
Số dự án
Vốn đầu tư
Vốn pháp định
Singapore
251
5331304
1820679
Đài Loan
646
4889125
2199799
Nhật Bản
332
3551815
1863846
Hồng Kông
325
3257953
1471364
Hàn Quốc
298
3138304
1287439
Pháp
157
2176807
1254026
Islands
94
1779596
718135
Liên Bang Nga
62
1319661
912726
Mỹ
121
1341442
629853
Anh
41
1133716
768228
Nguồn: Bộ kế hoạch- đầu tư
Nhìn vào số vốn và số dự án của từng quốc gia có thể thấy quy mô vốn bình quân cho 1 dự án như sau: Anh 27,63 triệu; liên bang Nga 21,27 triệu; Singapore 21,24 triệu; Islands 18,93 triệu; Pháp 13,86 triệu; Mỹ 11,08 triệu; Nhật 10,69 triệu; Hàn Quốc 10,53 triệu; Hồng Kông 10,02 triệu; Đài Loan 7,57 triệu. Như vậy có thể nói rằng các quốc gia ®Çu t rÊt ®¸ng kÓ vµo ViÖt Nam
b. §Çu t níc ngoµi vµo c¸c vïng vµ c¸c ngµnh kinh tÕ t¹i níc ta
Tính đến tháng 2 năm 2000 đầu tư nước ngoài vào các vùng kinh tế được thể hiện tổng quát qua hai chỉ tiêu số dự án và vốn đầu tư như sau:
B¶ng sè 4:
Số dự án và vốn phân theo vùng kinh tế
ĐVT : triệu USD
Vùng KT
ChØ tiªu
Vùng núi phía bắc
Vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ
Vùng kinh tế trọng điểm Trung bộ
Vùng Tây nguyên
Vùng kinh tế trọng điểm Nam bộ
Vùng đồng bàng sông Cửu long
1. Đăng kí
- Số dự án
- Vốn đầu tư
60
331
628
11819
95
2643
60
937
1686
21264
158
1171
2.Còn hiệu lưc
- Số dự án
- Vốn đầu tư
42
264
499
10888
74
1984
50
898
1400
17305
114
1006
3.Vốn thực hiện
156
3999
426
119
7313
714
Nguồn: Bộ kế hoạch - đầu tư
Như vậy, đầu tư nước ngoài vào các vùng kinh tế trọng điểm chiếm tỷ trọng lớn, các dự án có quy mô lớn và quan trọng hầu hết đều tập trung vào các vùng kinh tế trọng điểm Nam Bộ và Bắc bộ, nơi có cơ sở hạ tầng tương đối hoàn chỉnh, sức tiệu thụ lớn, điều kiện phát triển kinh tế thuận lợi hơn cả. Vốn đầu tư còn hiệu lực của ba vùng kinh tế trọng điểm hiện chiếm 83,9% vốn còn hiệu lực của cả nước. Trong đó vùng kinh tế trọng điểm Nam Bộ chiếm trên 47% so với cả nước, riêng vùng núi phía Bắc và Tây nguyên tỷ lệ thu hút vốn đầu tư nước ngoài còn quá ít ỏi .
B¶ng sè 5:
Cơ cấu vốn đầu tư phân theo ngành và vùng kinh tế
ĐVT : %
Vùng kinh tế
Ngành
Vùng núi
phía Bắc
Vùng KTTD Bắc bộ
Vùng KTTD Trung bộ
Vùng Tây nguyên
Vùng KTTD Nam bộ
Vùng đồng bằng sông Cửu long
CN nặng
12,2
24,2
4,6
0
8
0
CN nhẹ
63,8
0
0
9,9
19,4
13,6
CN thực phẩm
6,5
23,3
10,9
Nông – lâm nghiệp
5
16,5
54,6
10,2
Xây dựng
5
9,4
22,8
57,6
Khách sạn- du lịch
19,7
17,3
35,4
GTVT và bưu điện
13,5
XD văn phòng – căn hộ
9,4
15,4
Vốn đầu tư còn hiệu lực bình quân cho 1 tỉnh (triệu USD)
22,1
1912,95
495,88
299,38
4326,28
3,82
Nguồn: Bộ kế hoạch - đầu tư
Số liệu trong bảng cho thấy tình hình đầu tư nước ngoài vào các vùng kinh tế trọng điểm vốn đầu tư phần bố không tạp trung mà dàn trải vào nhiều ngành nghề khác nhau trong khi đó các vùng đầu tư kinh tế khác vốn đầu tư tập trung hơn cho một số ngành nghề chủ yếu chiếm gần 100% tổng số vốn của vùng. Tuy nhiên sự tập trung đó cũng chưa thật sự hợp lý với điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội trừ vùng Tây Nguyên dã tập trung 54,6% số vốn đầu tư vào kinh tế thế mạnh của vùng là nông – lâm nghiệp. Vùng đồng bằng sông Cửu Long lại quá chú trọng vào ngành xây dựng chiếm gần 60 % tổng số vốn đầu tư. Trong khi nông nghiệp là thế mạnh của vùng chỉ chiếm 10%.
Về quy mô vốn bình quân và vốn thực hiện cũng cho thấy vốn đầu tư nước ngoài chủ yếu tập trung vào các tỉnh Nam Bộ và Bắc Bộ
Các khu công nghiệp - khu chế xuất cũng tập trung chủ yếu ở 3 vùng kinh tế trọng điểm. Vùng kinh tế trọng điểm Nam bộ 33 khu với tổng diện tích là 7110 ha; vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ 10 khu với tổng diện tích 1307 ha; vùng kinh tế trọng điểm Trung bộ 8 khu với tổng diện tích 14682 ha;
1.1.2. ThÞ trêng lao ®éng níc ta.
Trong c¸c lo¹i thÞ trêng cã ¶nh hëng tíi viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thÞ trêng lao ®éng ®ãng vai trß kh¸ quan träng. Lý do ®Ó kh¼ng ®Þnh ®iÒu ®ã lµ v× thÞ trêng lao ®éng lµ n¬i cung cÊp nguån nh©n lùc chñ yÕu cho mäi tæ chøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh. Con ngêi lµ mét yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh n¨ng suÊt lao ®éng, ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh ®ã. Vµ con ngêi còng lµ nh©n tè t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ.
§Ò cËp ®Õn thÞ trêng lao ®éng, ngêi ta thêng bµn ®Õn t×nh h×nh cung vµ cÇu lao ®éng. Tuy nhiªn, khi nghiªn cøu ë khÝa c¹nh lµ nh©n tè lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, thÞ trêng lao ®éng xem xÐt trªn c¸c khÝa c¹nh sè lîng, chÊt lîng, c¬ cÊu lao ®éng.
1.2.1.1. Quy m« lùc lîng lao ®éng
Tính đến 1/7/2000, tổng lực lượng lao động cả nước có 38643089 người, so với kết quả điều tra tại thời điểm 1/7/1996 tăng bình quân hàng năm là 975645 người, với tốc độ tăng 2,7%/năm, trong khi tốc độ tăng dân số bình quân hàng năm của thời kì này là 1,5%/năm. Theo dự báo của Ủy ban dân số quốc gia, giai đoạn 2001-2005 tốc độ phát triển dân số hàng năm đạt 10116 (tức chỉ tăng 1,16%/năm), đến năm 2005, dan số cả nước sẽ là 82492,6 ngàn người
Năm 1996 tỷ lệ lực lượng lao động chiếm trong tổng dân số nói chung là 0,48; năm 2000 là 0,5, bình quân mỗi năm tỷ lệ này gia tăng 0,4%. Dự kiến giai đoạn 2001-2005 hàng năm gia tăng ở mức 0,35% thì đến năm 2005 tỷ lệ LLLĐ chiếm trong dân số sẽ là 51,75% và tổng LLLĐ cả nước sẽ là 42 triệu 689,9 ngàn người
Như vậy sau 5 năm, lực lượng lao động sẽ tăng thêm 4 triệu 046,8 ngàn người, cộng thêm số lao động đang thất nghiệp có đến cuối năm 2000 khoảng 800 ngàn người và số người thiếu việc làm khoảng 1 triệu thì số thuộc lực lượng lao động có nhu cầu việc làm sẽ lên tới khoảng gần 20 triệu người. Nếu phấn đấu hàng năm giải quyết việc làm cho khoảng 1,4 triệu thì đến cuối năm 2005 số lao động có nhu cấu giải quyết việc làm còn rất lớn. Điều đó chứng tỏ nếu không có chính sách và giải pháp hỗ trợ đồng bộ để giảm tỷ lệ thiếu việc làm như thông qua phát triển mạnh hệ thống giáo dục, đào tạo nghề, xuất khẩu lao động thì khó có thể giảm tỷ lệ thất nghiệp xuống dưới 5% vào năm 2005
1.2.1.2. ChÊt lîng lao ®éng
Trình độ chuyên môn kỹ thuật của lực lượng lao động tiếp tục được nâng cao, Năm 1996, lực lượng lao động khu vực thành thị chỉ chiếm 19,06% tổng lực lượng lao động cả nước, năm 2000 đã tăng lên 22,56%; trong khi tỷ lệ lực lượng lao động ở khu vực nông thôn giảm được từ 80,94% xuống còn 77,44%.
Những chuỷên biến tích cực về trình độ học vấn của lực lượng lao động ở cả 2 khu vực thành thị và nông thôn trong những năm qua đã và sẽ tạo thuận lợi mang tính nội sinh trong việc đẩy mạnh các hoạt động đào tạo ,dạy nghề cũng như chuyển giao kỹ thuật, nâng cao trình độ kỹ thuật và kinh nghiệm làm ăn, tạo mở việc làm
Lao động đã qua đào tạo từ sơ cấp - học nghề trở lên tăng lên đáng kể cả về số lượng và tỷ trong tổng lực lượng lao động. Năm 1996 tỷ lệ này là 11,81% đến năm 2000 tăng lên 15,51%. Bình quân hàng năm tăng thêm 472,083 người với tốc độ tăng 9,92%/năm. Trong đó tăng nhiều nhất và nhanh nhất là lao động được đào tạo ở trình độ từ Cao đẳng, Đại học trở lên (174.343 người với tốc độ tăng 16,86%/năm), tiếp đến là lao động đã qua đào tạo nghề / công nhân kỹ thuật (131905 người với tốc độ tăng 7,58%; thấp nhất là tốt nghiệp trung học chuyên nghiệp cũng tăng thêm được hàng năm 131905 người với tốc độ tăng 8,64%. Ở các vùng nông thôn, các tỉnh trọng điểm và nhiều tỉnh trong cả nước cũng diễn ra xu hướng tương tự
Đây là nguồn nội lực ở bản để thực hiện thắng lợi các mục tiêu của chiến lược phát triển kinh tế, xã hội giai đoạn 2001-2005
1.2.1.3. C¬ cÊu lùc lîng lao ®éng
Chia theo nhóm năm 2000 có sự chuyển dịch rõ rệt, so với năm 1996 theo hướng: giảm cả về số lượng và tỷ lệ lao động làm việc trong nhóm ngành Nông nghiệp, tăng cả về số lượng và tỷ lệ lao động làm việc trong nhóm ngành công nghiệp, xây dựng và dịch vụ. Năm 1996 có 23.601.918 người làm việc trong các ngành nông, lâm, ngư (chiếm 69,8% so với tổng số lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế) đến năm 2000 giảm xuống còn 22.669.907 người (chiếm 62,56%) trong khi đó, lao động làm việc trong các ngành công nghiệp và xây dựng tăng từ 3.566.513 người (năm 1996) lên 4.743.705 người (năm 2000) với tỷ lệ tăng từ 10,55 % lên 13,15%; lao động làm việc trong các ngành dịch vụ cũng tăng nhanh cả về số lượng và tỷ lệ (từ 6.643.564 người lên 8.791.950 người từ 19,65% lên 24,29%)
Mặc dù quy mô và cơ cấu lực lượng lao động hiện nay chưa tương xứng với yêu cầu phát triển một số thành tựu ®¹t ®îc bước đầu ®· kiềm chế tốc độ gia tăng, nâng cao chất lượng, chuyển dịch cơ cấu của lực lượng lao động, cơ cấu lao động làm việc trong các ngành kinh tế quốc dân theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Đó cũng chính là động lực để thúc đẩy nhanh hơn quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo thêm môi trường và điều kiện thuận lợi cho phát triển việc làm, nâng cao năng suất lao động và hiệu quả kinh tế, xã hội giai đoạn 2001-2005
1.2.3. ThÞ trêng hµng hãa
ThÞ trêng hµng hãa lµ nh©n tè cã t¸c ®éng rÊt m¹nh ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Ho¹t ®éng thÞ trêng hµng hãa cµng diÔn ra s«i ®éng bao nhiªu th× cµng khuyÕn khÝch qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tÝch cùc lµm ¨n, c¶i tiÕn vµ n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, t¨ng n¨ng suÊt lao déng. Trong n¨m 2000, tæng møc lu chuyÓn hµng hãa b¸n lÎ vµ dÞch vô íc ®¹t 215 ngµn tû ®ång, t¨ng 13,2% so víi n¨m 1999. Lùc lîng hµng hãa b¸n ra vµ dÞch vô cung øng cho toµn x· héi kh¸ dåi dµo. Cung-cÇu t¨ng lªn ë mét sè ngµnh hµng c«ng nghiÖp, vËt liÖu x©y dùng, nguyªn nhiªn-vËt liÖu, dÞch vô. Nh÷ng mËt hµng chËm tiªu thô cña n¨m tríc còng ®· diÔn ra s«i ®éng trong n¨m 2000 vµ ®¹t møc tiªu thô m¹nh. T×nh h×nh xuÊt-nhËp khÈu còng ph¶n ¸nh ®îc sù s«i ®éng cña thÞ trêng hµng hãa. Ch¼ng h¹n, trong n¨m 2000, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng hãa vµ dÞch vô íc ®¹t 16,5 tû USD, trong ®ã, xuÊt khÈu hµng hãa íc 14,5 tû USD t¨ng 11,7% so víi Nhµ níc íc giao ®Çu n¨m vµ t¨ng 23,9% so víi thùc hiÖn n¨m 1999. C¸c doanh nghiÖp 100% vèn trong níc íc ®¹t 7,4 tû USD (kh«ng kÓ dÇu th«), chiÕm 52% t¨ng 7,9% c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi (doanh nghiÖp FDI) íc d¹t 6,9 tû USD (kÓ c¶ dÇu th«) chiÕm tû träng 48% t¨ng 47,4% so víi n¨m 1999. XuÊt khÈu dÞch vô íc ®¹t 2,2 tû USD. C¬ cÊu mÆt hµng vµ thÞ trêng xuÊt khÈu ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc. VÒ thÞ trêng xuÊt khÈu, mét sè thÞ trêng t¨ng m¹nh: NhËt B¶n t¨ng 53%, Trung Quèc gÊp 2 lÇn, Autraylia t¨ng 70%, §µi Loan t¨ng 13%, Hoa Kú t¨ng 46%. XuÊt khÈu sang thÞ trêng ch©u ¸ t¨ng 32% vµ tû träng trong kim ng¹ch trong xuÊt nhËp khÈu còng t¨ng 61% so víi 58% cña n¨m 1999. VÒ thÞ trêng nhËp khÈu, trong n¨m 2000 diÔn ra còng theo c¸c híng vÕ nhËp khÈu hµng hãa vµ dÞch vô. C¬ cÊu hµng nhËp khÈu còng ®¸p øng ®îc nhu cÇu c¬ b¶n cña ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trong níc. Tæng kim ng¹ch nhËp khÈu hµng hãa vµ dÞch vô íc ®¹t 16,4 tû USD. Trong ®ã, nhËp khÈu hµng hãa íc ®¹t 15,2 tû USD vµ nhËp khÈu dÞch vô íc ®¹t 1,2 tû USD. Nh vËy, c¸n c©n th¬ng m¹i hµng hãa vµ dÞch vô xuÊt siªu 100 triÖu USD
Nh v©y ta thÊy sù ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i thÞ trêng cã t¸c ®éng rÊt m¹nh ®Õn sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nãi chung. Nã kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng ngõng t¨ng n¨ng suÊt, chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ trêng. Vµ qua ®ã, dùa vµo t×nh h×nh ph¸t triÓn cña thÞ trêng mµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng cã thÓ ®a ra c¸c gi¶i ph¸p tèi u cho sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ sao cho khai th¸c mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt thÕ m¹nh cña mçi vïng, mçt thµnh phÇn kinh tÕ.
1.2. C¸c nguån lùc tù nhiªn vµ lîi thÕ so s¸nh trong níc
1.2.1. C¸c nguån lùc tù nhiªn
Tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ tµi s¶n quý cña mét quèc gia, lµ mét trong nh÷ng nguån lùc chñ yÕu ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. Tµi nguyªn thiªn nhiªn tuy kh«ng cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, song ®ã lµ ®iÒu kiÖn thêng xuyªn, cÇn thiÕt cho mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, lµ mét yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ mét yÕu tè t¹o vïng quan träng cã ý nghÜa to lín ®èi víi viÖc h×nh thµnh c¸c ngµnh s¶n xuÊt chuyªn m«n hãa, c¸c ngµnh mòi nhän
§Êt níc chóng ta “rõng vµng, biÓn b¹c, ®Êt ph× nhiªu”. §ã lµ nhËn ®Þnh rÊt s¸t víi thùc tÕ. Tµi nguyªn nhiªn liªu-n¨ng lîng, rÊt ®a d¹ng, cã nhiÒu lo¹i, tr÷ lîng lín, chÊt lîng tèt nh than (Qu¶ng Ninh, tr÷ lîng th¨m dß ë ®é s©u 300m, lµ 3,5 tû tÊn, tõ 300-900m dù b¸o 2 tû tÊn, than cã nhiÖt lîng cao 8000 calo/kg, hµm lîng Cacbon cao 90%, Ýt lu huúnh; dÇu khÝ (dù b¸o ®Þa chÊt kho¶ng 10 tû tÊn, tr÷ lîng khai th¸c kho¶ng 4-5 tû tÊn, tËp trung t¹i c¸c bÓ trÇm tÝch Cöu Long, Nam C«n S¬n, Trung Bé...); c¸c lo¹i kim lo¹i ®en, kim lo¹i mµu, ®Êt ®ai ph× nhiªu (c¸c lo¹i ®Êt ®á, ®Êt bazan, phï s¶n xuÊt thuËn lîi cho c¸c lo¹i c©y n«ng nghiÖp, c©y c«ng nghiÖp ph¸t triÓn....)
1.2.2. VÊn ®Ò lîi thÕ so s¸nh
Khi nghiªn cøu nh÷ng lîi thÕ, viÖc vËn dông chóng trong c¸c chiÕn lîc c«ng nghiÖp hãa vµ ®¸nh gi¸ nh÷ng ®ãng gãp cña chóng cho sù thµnh c«ng cña nÒn kinh tÕ thêng tËp trung vµo ph©n tÝch mét sè vÊn ®Ò nh sau:
Lîi thÕ so s¸nh cña chóng ta bao gåm nh÷ng g×; Chóng ta ®· vËn dông nh thÕ nµo trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c chiÕn lîc kinh tÕ vµ thay thÕ nhËp khÈu ®Õn híng vµo xuÊt khÈu råi bæ sung gi÷a hai chiÕn lîc ®ã; Chóng cã vÞ trÝ nh thÕ nµo trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa hai giai ®o¹n; Lµm thÕ nµo ®Ó huy ®éng ®îc c¸c lîi thÕ so s¸nh ®Õn møc cao, cã hiÖu qu¶ vµ t¹o ra ®îc c¸c ®éng lùc ph¸t triÓn; Lµm thÓ nµo ®Ó huy ®éng vµ ph¸t triÓn c¸c lîi thÕ sao cho mét mÆt tr¸nh vµ h¹n chÕ ®îc c¸c hËu qu¶, nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc, mÆt kh¸c híng sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa vµo mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u bÒn?
C¨n cø vµo nh÷ng lý thuyÕt nªu trªn, ta thÊy, chóng ta ®· x¸c ®Þnh lîi thÕ so s¸nh bao gåm: lùc lîng lao ®éng dåi dµo, trÎ víi sù cÇn cï, th«ng minh, s¸ng t¹o; c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng; ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi, tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó... Thùc tr¹ng khai th¸c nh÷ng lîi thÕ so s¸nh ë níc ta trong thêi gian qua nh sau: T×nh h×nh xuÊt khÈu lao ®éng, tÝnh ®Õn 31/12/200._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
35483.doc
