Chính sách thu hút FDI của Trung Quốc. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam
Tài liệu Chính sách thu hút FDI của Trung Quốc. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam: ... Ebook Chính sách thu hút FDI của Trung Quốc. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam
Tóm tắt tài liệu Chính sách thu hút FDI của Trung Quốc. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
1. Lý do lùa chän ®Ò tµi:
Trong h¬n nöa thÕ kû tån t¹i cña níc céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa, chØ tõ khi ®Êt níc thùc hiÖn quèc s¸ch chiÕn lîc c¶i c¸ch - më cöa do Héi nghÞ trung ¬ng lÇn thø 3 kho¸ XI §¶ng céng s¶n Trung Quèc (häp th¸ng 12 n¨m 1978) v¹ch ra, nÒn kinh tÕ Trung Quèc míi thùc sù chuyÓn m×nh vµ t¨ng trëng m¹nh mÏ. Ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu thùc hiÖn c¶i c¸ch - më cöa, Trung Quèc ®· x¸c ®Þnh: " thu hót tiÒn vèn bªn ngoµi thóc ®Èy kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn lµ mét chÝnh s¸ch cã tÝnh chÊt l©u dµi trong viÖc thùc hiÖn chiÕn lîc më cöa víi bªn ngoµi ". Tõ n¨m 1979 ®Õn nay, chÝnh s¸ch më cöa thu hót FDI cña Trung Quèc ®· giµnh ®îc nh÷ng thµnh tùu khiÕn cho c¶ thÕ giíi quan t©m chó ý. Thµnh c«ng ®ã ®· gãp phÇn ®a Trung Quèc tõ mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu trë thµnh mét níc cã nÒn c«ng nghiÖp t¬ng ®èi ph¸t triÓn, mét cêng quèc cã tiÒm lùc hïng m¹nh, mét ®Þch thñ ®¸ng gêm trong c¹nh tranh kinh tÕ cña c¸c níc, kÓ c¶ cêng quèc kinh tÕ sè 1 lµ Hoa Kú.
ViÖt Nam më cöa thu hót FDI sau Trung Quèc 8 n¨m, ®· cã nh÷ng bíc ®i chiÕn lîc phï hîp víi thùc tÕ cña m×nh vµ còng ®· thu ®îc nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh. T×nh h×nh kinh tÕ quèc tÕ ngµy nay ®ang t¹o ra nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ViÖt Nam tham gia vµo m«i trêng c¹nh tranh quèc tÕ, song bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi, ViÖt Nam còng gÆp ph¶i kh«ng Ýt th¸ch thøc tõ bªn ngoµi. Tríc nh÷ng th¸ch thøc ®ã, ®ßi hái ViÖt Nam cÇn ph¶i ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n chÝnh s¸ch thu hót FDI ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh míi.
Víi sù t¬ng ®ång vÒ hoµn c¶nh vµ lÞch sö ph¸t triÓn, hai níc ViÖt - Trung ®Òu thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa víi néi dung rÊt gÇn nhau, ®ång thêi cïng ph¶i ®øng tríc nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ t¬ng tù nhau, Trung Quèc sÏ lµ tÊm g¬ng tèt cho ViÖt Nam víi t c¸ch lµ ngêi ®i tríc. Tuy nhiªn sau h¬n 20 n¨m thùc hiÖn c¶i c¸ch më cöa, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu huy hoµng, chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc vÉn cßn nhiÒu tån t¹i, do vËy viÖc ph©n tÝch mét c¸ch kh¸i qu¸t nh÷ng ¶nh hëng tÝch cùc vµ tiªu cùc, nh÷ng thµnh c«ng vµ thÊt b¹i cña chÝnh s¸ch thu hót FDI ë Trung Quèc sÏ gióp ViÖt Nam "t×m lîi, tr¸nh h¹i", cã ®îc nh÷ng ®èi s¸ch trong sù hîp t¸c víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. §©y lµ mét nh©n tè quan träng gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ níc ta ph¸t triÓn .
Víi lý do trªn, viÖc nghiªn cøu c¸c chÝnh s¸ch vµ thùc tiÔn thu hót FDI cña Trung Quèc trong nh÷ng n¨m qua, víi c¸c bµi häc kinh nghiÖm gåm c¶ nh÷ng vÊp v¸p vµ nh÷ng h¹n chÕ cña nã ®îc t¸c gi¶ chän lµm ®Ò tµi nghiªn cøu.
2. Môc ®Ých cña kho¸ luËn:
ViÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ cña Trung Quèc lµ mét vÊn ®Ò rÊt réng vµ hÕt søc phøc t¹p, trong ph¹m vi cña mét bµi kho¸ luËn kh«ng thÓ nghiªn cøu ®îc mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn nh÷ng vÊn ®Ò cùc kú phong phó vµ phøc t¹p nªu trªn. Do ®ã trong ph¹m vi b¶n kho¸ luËn nµy xin ®îc giíi h¹n trong c¸c néi dung sau:
- Kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh t¨ng trëng kinh tÕ cña Trung Quèc vµ lµm râ c¸c t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè tíi t¨ng trëng kinh tÕ cña Trung Quèc .
- T×m hiÓu chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc, nghiªn cøu c¸c thµnh tùu thùc tÕ cña c¸c chÝnh s¸ch nµy còng nh nh÷ng ¶nh hëng cña nã ®èi víi c¶ nÒn kinh tÕ Trung Quèc. §ång thêi nghiªn cøu nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi thu hót FDI khi Trung Quèc gia nhËp Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi ( WTO).
- §¸nh gi¸ thµnh tùu còng nh khã kh¨n, tån t¹i ®Ó rót ra bµi häc kinh nghiÖm vÒ chiÕn lîc vµ chÝnh s¸ch thu hót FDI cã thÓ ¸p dông vµo ViÖt Nam .
3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña kho¸ luËn:
§èi tîng nghiªn cøu cña kho¸ luËn ®îc giíi h¹n trong c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn thu hót FDI ë Trung Quèc trong giai ®o¹n tõ khi c¶i c¸ch - më cöa ( tõ 1979) ®Õn nay. Kho¸ luËn sÏ nghiªn cøu c¸c chÝnh s¸ch thu hót FDI næi bËt nhÊt vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn trong thu hót FDI ë Trung Quèc . Tõ ®ã sÏ tiÕn hµnh ph©n tÝch vµ rót ra bµi häc kinh nghiÖm trong ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh cô thÓ ë ViÖt Nam .
4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:
Kho¸ luËn sö dông ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, so s¸nh, tæng hîp vµ ph©n tÝch, kÕt hîp nh÷ng kÕt qu¶ thèng kª víi vËn dông lý luËn ®Ó lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu. MÆt kh¸c, kho¸ luËn còng sö dông c¸c quan ®iÓm, ®êng lèi, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng & nhµ níc ®Ó kh¸i qu¸t, hÖ thèng vµ kh¼ng ®Þnh kÕt qu¶ nghiªn cøu.
5. §ãng gãp cña kho¸ luËn:
Víi nh÷ng néi dung chÝnh võa nªu kho¸ luËn nµy sÏ cè g¾ng gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ lý luËn vµ c¸c vÊn ®Ò vÒ thùc tiÔn sau ®©y:
_ VÒ mÆt lý luËn, gãp phÇn lµm s¸ng tá nh÷ng chÝnh s¸ch, chiÕn lîc trong thu hót FDI ®· vµ ®ang ®îc ¸p dông ë Trung Quèc - níc ®îc coi lµ mét vÝ dô thµnh c«ng vÒ thu hót FDI trªn thÕ giíi. Tõ ®ã ®i ®Õn kh¼ng ®Þnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc lµ ®óng ®¾n vµ phï hîp víi thùc tÕ cña Trung Quèc .
_ VÒ mÆt thùc tiÔn, gãp phÇn giíi thiÖu nh÷ng kinh nghiÖm trong thu hót FDI ë mét níc l¸ng giÒng gÇn gòi - Trung Quèc , vµ ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p thu hót FDI vµo ViÖt Nam tõ nh÷ng kinh nghiÖm cña Trung Quèc .
6. KÕt cÊu cña kho¸ luËn:
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, phô lôc vµ phÇn tµi liÖu tham kh¶o, kho¸ luËn ®îc chia thµnh 3 ch¬ng:
Ch¬ng 1: Tæng quan vÒ nÒn kinh tÕ Trung Quèc
Ch¬ng 2: Nh÷ng chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc
Ch¬ng 3: Nh÷ng gi¶i ph¸p thu hót FDI vµo Viet Nam tõ kinh nghiÖm cña Trung Quèc.
Ch¬ng 1. Tæng quan vÒ nÒn kinh tÕ
Trung Quèc
I. T×nh h×nh t¨ng trëng kinh tÕ trong nh÷ng n¨m qua
1. Kh¸i qu¸t chung vÒ nÒn kinh tÕ Trung Quèc
Tõ n¨m 1978, khi b¾t ®Çu c¶i c¸ch, Trung Quèc ®i vµo con ®êng héi nhËp víi thÕ giíi vµ khu vùc vµ ®· thu ®îc thµnh c«ng ®¸ng kÓ.
Tríc c¶i c¸ch, tõ 1952 ®Õn 1978, tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n hµng n¨m cña kinh tÕ Trung Quèc lµ 4,4%, thÊp h¬n b×nh qu©n hµng n¨m cña thÕ giíi (4,52%). Tõ n¨m 1978 ®Õn nay, tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n hµng n¨m cña Trung Quèc lµ 7,6%, cao h¬n nhiÒu so víi møc b×nh qu©n cña thÕ giíi. Giai ®o¹n 1992 - 1997, kinh tÕ Trung Quèc t¨ng trëng ngo¹n môc h¬n n÷a víi tèc ®é t¨ng trëng GDP b×nh qu©n ®¹t 11%/ n¨m. Trong ®ã, GDP Trung Quèc n¨m 1996 lín h¬n GDP cña ASEAN kho¶ng 15%, b»ng 3% GDP cña thÕ giíi, 23% kinh tÕ NhËt, 12% kinh tÕ Mü. NhiÒu nhµ quan s¸t xem sù t¨ng trëng nµy lµ thÇn kú, ®Æc biÖt lµ khi so s¸nh víi c¸c níc x· héi chñ nghÜa cò trong lóc c¸c nµy tr¶i qua sù suy tho¸i kinh tÕ trÇm träng trong suèt giai ®o¹n tõ ®Çu ®Õn gi÷a thËp niªn 90. Trong nh÷ng n¨m 1997 - 1999, do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc, nÒn kinh tÕ Trung Quèc còng ch÷ng l¹i, vµ cã dÊu hiÖu suy gi¶m. Tuy nhiªn, ngay sau ®ã Trung Quèc ®· lÊy l¹i ®îc xu thÕ t¨ng trëng.
N¨m 2000 lµ n¨m cuèi cña kÕ ho¹ch n¨m n¨m ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi lÇn thø chÝn ( 1996 - 2000), còng lµ n¨m ®¸nh dÊu mét bíc chuyÓn biÕn quan träng trong nÒn kinh tÕ Trung Quèc. Víi nh÷ng cè g¾ng gia nhËp tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), t¸i c¬ cÊu nÒn kinh tÕ, tËp trung c¶i c¸ch xÝ nghiÖp quèc doanh, thóc ®Èy ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ, c¶i c¸ch c¬ b¶n vÒ n«ng nghiÖp vµ më réng nhu cÇu néi ®Þa, Trung Quèc ®· ®¶o ngîc xu híng suy gi¶m tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ kÐo dµi liªn tôc trong 3 n¨m qua. N¨m 2000, víi GDP ®¹t 8.928 tû NDT - t¬ng ®¬ng 1.072 tû USD, víi møc t¨ng GDP lµ 8,3% (theo Tæng côc thèng kª quèc gia), theo sè liÖu cña IMF con sè nµy lµ 7,5%), GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi ®¹t 850 USD, Trung Quèc ®· hoµn thµnh vît møc kÕ ho¹ch t¨ng gÊp 4 lÇn GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi cña n¨m 1980 (200 USD). Víi kÕt qu¶ nµy, Trung Quèc ®· lÇn ®Çu tiªn ®Æt ch©n vµo hµng ngò c¸c quèc gia cã GDP trªn 1000 tû USD.
Bíc sang thÕ kû 21, n¨m 2001 ®îc ®¸nh dÊu b»ng sù kiÖn lín, viÖc Trung Quèc chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn thø 143 cña WTO (vµo ngµy 10 th¸ng 11) sau 15 n¨m nç lùc vµ cè g¾ng lµ mét bíc tiÕn lín cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc theo híng nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ toµn cÇu. Sù kiÖn nµy còng ®· më ra nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc míi ®èi víi nÒn kinh tÕ Trung Quèc. Trong bøc tranh ¶m ®¹m cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi 2001, mÆc dï t¨ng trëng xuÊt khÈu ch÷ng l¹i do bÞ ¶nh hëng cña sù suy gi¶m kinh tÕ Mü, NhËt B¶n vµ thÕ giíi (hiÖn nay Mü vÉn lµ thÞ trêng lín nhÊt cña Trung Quèc; nÕu tÝnh c¶ hµng ho¸ t¸i xuÊt tõ Hång K«ng th× thÞ trêng Mü chiÕm tíi 40% lîng hµng xuÊt khÈu cña Trung Quèc; cßn NhËt B¶n chiÕm kho¶ng 16 - 17%). Song, Trung Quèc vÉn duy tr× ®îc môc tiªu t¨ng trëng. Theo ®¸nh gi¸ cña Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸, n¨m 2001, GDP cña Trung Quèc ®¹t 9593,3 NDT, t¨ng 7,3%, thÊp h¬n so víi møc kÕ ho¹ch ®Ò ra (7,5%). Tuy vËy, Trung Quèc vÉn lµ níc cã tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao nhÊt thÕ giíi vµ trong vßng 10 n¨m tíi Trung Quèc cã thÓ vÉn gi÷ ®îc tèc ®é t¨ng trëng nµy.
T¨ng trëng kinh tÕ nhanh kÐo theo thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi d©n Trung Quèc t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Tõ n¨m 1978 ®Õn n¨m 2000, thu nhËp thùc tÕ cña d©n c ®« thÞ t¨ng b×nh qu©n 6%/ n¨m, vµ thu nhËp thùc tÕ cña d©n c n«ng th«n t¨ng víi møc b×nh qu©n 8%/ n¨m. N¨m 2001, con sè nµy lÇn lît lµ 8,5% vµ 4,2%. Thu nhËp cña n«ng d©n t¨ng ®· lµm sè d©n nghÌo theo thèng kª chÝnh thøc gi¶m m¹nh tõ møc 33% vµo n¨m 1978 (WB, 1992) xuèng cßn 4% vµo n¨m 1997 (Li, 1998) vµ 3% vµo n¨m 2001. N¨m 2000 møc GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi ®¹t 850 USD (theo Tæng côc thèng kª quèc gia), con sè nµy trong n¨m 2001 lµ 9.400 NDT (1.140 USD).
§ång hµnh víi t¨ng trëng nhanh cña Trung Quèc lµ nh÷ng thay ®æi quan träng trong c¬ cÊu ngµnh cña nÒn kinh tÕ níc nµy. N¨m 1978, n«ng nghiÖp chiÕm 24% GDP, c«ng nghiÖp vµ x©y dùng chiÕm 48% vµ dÞch vô 24% GDP . 19 n¨m sau, tÇm quan träng cña n«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n ®· gi¶m m¹nh trong khi vÞ trÝ cña dÞch vô ®· t¨ng lªn t¬ng øng. N¨m 1997, gi¸ trÞ gia t¨ng cña n«ng nghiÖp lµ 20%, cña c«ng nghiÖp vµ x©y dùng lµ 30% GDP .
KÕt qu¶ cña viÖc chuyÓn dÞch ho¹t ®éng n«ng nghiÖp sang c¸c ho¹t ®éng kh¸c ®· lµm cho lao ®éng trong n«ng nghiÖp ®· gi¶m xuèng cßn 50% tæng sè c«ng ¨n viÖc lµm trong n¨m 1996 so víi møc 70% n¨m 1978. Tõ n¨m 2000 Trung Quèc ®· chÝnh thøc th«ng b¸o gi¶m s¶n lîng n«ng nghiÖp, chÊm døt chÝnh s¸ch ®Èy s¶n lîng n«ng nghiÖp lªn møc cao nhÊt vèn tån t¹i tõ vµi thËp kû nay. Mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña c¶i c¸ch nµy lµ chÝnh phñ bá trî gi¸ cho viÖc mua ngò cèc vµ khuyÕn khÝch n«ng d©n ph¸t triÓn nh÷ng n«ng phÈm ®îc a chuéng trªn thÞ trêng, ®Æc biÖt lµ thÞ trêng thÕ giíi, b»ng viÖc n©ng gi¸ ®¸ng kÓ cho c¸c s¶n phÈm cã chÊt lîng, ®ång thêi t¨ng chi cho c«ng nghÖ phôc vô n«ng nghiÖp vµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµm lîi cho n«ng d©n. Nhê ®ã, n¨m 2001 n¨ng suÊt lao ®éng ®îc n©ng cao, nguån nh©n lùc dåi dµo tõ n«ng th«n ®· ®îc chuyÓn sang ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô víi hiÖu qu¶ t¬ng ®èi cao.
Nî níc ngoµi cña Trung Quèc ®îc duy tr× ë møc cao. Møc dùa vµo nî níc ngoµi lµ tû lÖ gi÷a sè d nî níc ngoµi víi thu nhËp tµi chÝnh cña mét níc. §©y lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu ®o møc quèc tÕ ho¸ kinh tÕ cña mét níc vµ møc ®é më cöa ®èi víi níc ngoµi. Nh×n chung, tû lÖ th«ng thêng cña møc ®é dùa vµo nî níc ngoµi kho¶ng 0,9 ®Õn 1,0. N¨m 1979, sè d nî níc ngoµi cña Trung Quèc lµ 2,35 tû USD, møc ®é dùa vµo níc ngoµi chØ cã 0,03. Sang thËp kû 90, cïng víi viÖc t¨ng lªn kh«ng ngõng cña viÖc sö dông vèn níc ngoµi, møc ®é dùa vµo nî níc ngoµi cña Trung Quèc còng t¨ng lªn. §Õn cuèi n¨m 1997, sè d nî níc ngoµi cña Trung Quèc ®¹t tíi 131 tû USD, møc dùa vµo nî níc ngoµi lµ 1,25. §iÒu nµy chøng tá Trung Quèc hiÖn nay ®· thùc sù tho¸t khái t×nh tr¹ng bÕ quan to¶ c¶ng vµ b¾t ®Çu tham gia vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ. Kh«ng nh÷ng nh vËy, sau 20 n¨m c¶i c¸ch vµ më cöa, nÒn kinh tÕ Trung Quèc ®· t¨ng trëng víi tèc ®é nhanh, GDP ®· t¨ng tõ 362,4 tû NDT vµo n¨m 1978 lªn 1150,3 tû NDT n¨m 2001, GNP cña Trung Quèc ®øng hµng thø 7 trªn thÕ giíi. C¸c s¶n phÈm l¬ng thùc, b«ng , h¹t cã dÇu, c¸c lo¹i thÞt, gang thÐp, than, xi m¨ng, v¶i, v« tuyÕn, ®Òu ë vÞ trÝ ®øng ®Çu thÕ giíi. Trong 10 n¨m tõ 1985 ®Õn 1995, tû träng so víi thÕ giíi cña ngµnh chÕ t¹o cña Trung Quèc tõ 3,6% t¨ng lªn 5,2%. Møc xuÊt khÈu hµng thµnh phÈm sang c¸c níc c«ng nghiÖp ho¸ tõ 0,5% lªn ®Õn 21% ( ViÖn nghiªn cøu khoa häc Bé Tµi ChÝnh).
Kh«ng ®i ngîc l¹i xu thÕ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ nhng còng kh«ng ®¸nh mÊt chñ quyÒn ®Êt níc, Trung Quèc ®· tõng bíc më cöa nÒn kinh tÕ cña m×nh theo nhiÒu tÇng nÊc. Mét lµ gi¶m thuÕ trªn qui m« lín. Tõ n¨m 1992 trë l¹i ®©y, Trung Quèc liªn tôc 6 lÇn c¾t gi¶m thuÕ quan nªn ®· gi¶m tû lÖ thuÕ b×nh qu©n cña thuÕ quan tõ 43,1% xuèng cßn 17% hiÖn nay. Hai lµ tõng bíc më cöa thÞ trêng s¶n phÈm trong níc vµ cam kÕt trao ®æi tù do NDT ë c¸c h¹ng môc th«ng thêng. Ba lµ më cöa mét phÇn thÞ trêng tiÒn tÖ vµ b¶o hiÓm trong níc, cho phÐp vèn níc ngoµi cã ®iÒu kiÖn ®i vµo thÞ trêng vèn trong níc. Bèn lµ trong cuéc khñng kho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸ võa qua, Trung Quèc cam kÕt kh«ng ph¸ gi¸ ®ång NDT vµ cè g¾ng tham gia vµo viÖn trî cho vay ®èi víi c¸c níc nh Th¸i Lan, Indonexia ®Ó gãp phÇn lµm dÞu vµ kh¾c phôc cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ nµy. Víi nh÷ng cè g¾ng nh vËy c«ng cuéc c¶i c¸ch vµ më cöa cña Trung Quèc ®· ®¹t ®îc thµnh tùu rùc rì, nÒn kinh tÕ Trung Quèc ®· t¨ng trëng nhanh vµ æn ®Þnh trong nhiÒu n¨m liªn tiÕp, ®©y lµ ®iÒu mµ c¸c quèc gia ®Òu mong muèn ®¹t ®îc.
Khi ®¸nh gi¸ sù t¨ng trëng kinh tÕ cña mét níc thêng dùa trªn nhiÒu chØ tiªu, sù t¨ng trëng trong ho¹t ®éng th¬ng m¹i lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng ph¶n ¸nh møc ®é t¨ng trëng cña mét níc trªn ph¬ng diÖn th¬ng m¹i .
2. Sù t¨ng trëng trong ho¹t ®éng th¬ng m¹i cñaTrung Quèc:
Tríc n¨m 1979, quan ®iÓm chÝnh thèng vÒ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ cho r»ng, lµ mét níc x· héi chñ nghÜa, Trung Quèc kh«ng nªn tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ - mét l·nh ®Þa ®· bÞ thÕ giíi t b¶n khèng chÕ - v× nÕu tham gia th× nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sÏ bÞ tæn h¹i do nh÷ng biÕn ®éng hçn lo¹n bªn ngoµi vµ do bÞ phô thuéc vµo thÞ trêng bªn ngoµi. Quan ®iÓm nµy cßn nhÊn m¹nh r»ng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ sÏ dÉn tíi trao ®æi bÊt b×nh ®¼ng gi÷a Trung Quèc vµ c¸c níc ph¸t triÓn kh¸c do Trung Quèc chØ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nh÷ng hµng ho¸ cha chÕ biÕn vµ ph¶i nhËp khÈu hµng c«ng nghiÖp. HËu qu¶ cña quan ®iÓm nµy lµ ngo¹i th¬ng Trung Quèc chØ ®¬n thuÇn lÊp kho¶ng thiÕu hôt gi÷a nhu cÇu theo kÕ ho¹ch vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt trong níc, kh«ng hÒ cã vai trß quan träng ®èi víi t¨ng trëng kinh tÕ .
Tõ khi thùc hiÖn c¶i c¸ch vµo n¨m 1979, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®· trë thµnh mét trong nh÷ng yÕu tè träng t©m trong nç lùc hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ Trung Quèc. C¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®· dÇn dÇn hiÓu ra r»ng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ cã thÓ ®em l¹i cho Trung Quèc c«ng nghÖ cÇn thiÕt, bÝ quyÕt kü thuËt vµ mét thÞ trêng réng lín h¬n cho s¶n xuÊt néi ®Þa, vµ ®Ó trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp Trung Quèc cÇn tÝch cùc tham gia vµo th¬ng m¹i quèc tÕ. ChÝnh s¸ch th¬ng m¹i ¸p dông tõ n¨m 1979 ®· thu ®îc nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ, thÓ hiÖn qua viÖc c¸nh cöa kinh tÕ ngµy cµng ®îc më réng.
B¶ng 1: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña Trung Quèc 1978-2001.
§¬n vÞ tÝnh: tû USD
N¨m
xuÊt khÈu
nhËp khÈu
xuÊt khÈu/ GDP
( %)
Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu / GDP ( %)
1978
1980
1985
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
9,8
18,1
27,4
62,1
71,8
85,0
91,8
121,0
148,8
151,1
282,3
283,8
174,6
227,2
266,2
10,9
20,0
42,3
53,4
63,8
80,6
104,0
115,7
132,1
138,8
142,4
140,2
156,3
203,7
234,8
4
6
9
17
19
20
21
23
22
18
20
28,7
17,6
21,2
23
9
13
24
31
36
38
40
41
41
35
36
32,7
33
44
43
Ghi chó: GDP cña Trung Quèc ®îc qui ®æi ra USD theo tû gi¸ hèi ®o¸i b×nh qu©n n¨m.
Nguån: State Statistical Bureau (1993, 1995, 1996, 1997a ), IMF (1998). Sè liÖu n¨m 1997 lÊy theo Chen (1998). Sè liÖu tõ n¨m 1998- 2001 lÊy tõ t¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc c¸c sè n¨m 1999,2000 vµ 2001.
Trong thêi kú 1978 - 1997, tèc ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu b×nh qu©n ®¹t 16% mét n¨m. Còng trong thêi kú nµy, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu so víi GDP t¨ng tõ 9% lªn 36%, trong ®ã tû lÖ gi¸ trÞ xuÊt khÈu so víi GDP t¨ng tõ 4% lªn 9%. N¨m 1997, tæng kim ng¹ch ngo¹i th¬ng cña Trung Quèc ®¹t 325,1 tû USD. N¨m 1998, do ¶nh hëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh- tiÒn tÖ Ch©u ¸, Kim ng¹ch ngo¹i th¬ng cña Trung Quèc gi¶m nhÑ víi møc 0,4% so víi n¨m 1997, tæng kim ng¹ch ngo¹i th¬ng ®¹t 424 tû USD, trong ®ã xuÊt khÈu ®¹t 283,8 tû USD, t¨ng 0,5%; NhËp khÈu ®¹t 140,2 tû USD, gi¶m 1,5%. Nh vËy, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña Trung Quèc ®· t¨ng xÊp xØ 15 lÇn trong 20 n¨m, ®a Trung Quèc tõ vÞ trÝ thø 32 lªn vÞ trÝ cêng quèc ngo¹i th¬ng thø 10 thÕ giíi, chØ sau Mü, §øc, NhËt, Anh, Ph¸p, Italia, Canada, Hång K«ng vµ Hµ Lan. Tõ chç chiÕm 0,75% tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu toµn thÕ giíi tíi chç chiÕm tíi 3,3%.
N¨m 2000, cïng víi sù xuÊt hiÖn nh÷ng nh©n tè míi cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, th¬ng m¹i thÕ giíi ®· ®¹t møc t¨ng trëng 10,6%, cao nhÊt trong thËp kû võa qua víi møc gia t¨ng kû lôc vÒ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, lín gÊp 2,3 lÇn so víi møc t¨ng trëng 4,3% cña n¨m 1998 vµ gÊp gÇn 2 lÇn so víi møc t¨ng trëng 5,3% cña n¨m 1999. Trong bèi c¶nh ®ã, ho¹t ®éng th¬ng m¹i cña Trung Quèc còng ®¹t møc t¨ng trëng m¹nh víi tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña c¶ n¨m 2000 lµ 430,9 tû USD, t¨ng 30,2% so víi n¨m 1999, trong ®ã xuÊt khÈu ®¹t 227,2 tû USD, t¨ng 30,1%; nhËp khÈu ®¹t 203,7 tû USD, t¨ng 30,4%.
N¨m 2001, mÆc dï cã nh÷ng biÕn ®éng m¹nh ®èi víi nÒn kinh tÕ toµn cÇu, thªm vµo ®ã lµ sù kiÖn khñng bè níc Mü vµo ngµy 11 th¸ng 9 ®· g©y tæn thÊt lín cho nÒn kinh tÕ Mü vµ cã ¶nh hëng xÊu tíi ho¹t ®éng th¬ng m¹i cña Trung Quèc, bëi Mü lµ b¹n hµng mËu dÞch lín nhÊt cña Trung Quèc. Kh«ng nh÷ng vËy, viÖc trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO còng ®· t¸c ®éng kh«ng nhá tíi ho¹t ®éng th¬ng m¹i cña Trung Quèc. Tuy vËy, n¨m 2001 Trung Quèc vÉn duy tr× ®îc sè thÆng d th¬ng m¹i lín ®¹t 17 tû USD, cô thÓ: tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña Trung Quèc ®¹t 501 tû USD, trong ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 259 tû USD, t¨ng 8%; kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t 242 tû USD, t¨ng 12% so víi n¨m 2000.
Nh×n chung, ho¹t ®éng th¬ng m¹i cña Trung Quèc tõ khi thùc hiÖn c¶i c¸ch - më cöa ®· gÆt h¸i ®îc nhiÒu thµnh tùu lín, ®ãng gãp mét phÇn quan träng vµo viÖc t¨ng trëng kinh tÕ vµ æn ®Þnh x· héi Trung Quèc. Víi nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ nãi trªn, Trung Quèc ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó chuyÓn sang thÕ kû 21, hoµn thµnh kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø 10 ( 2001-2005).
3. VÒ møc ®é dùa vµo ®Çu t níc ngoµi cña Trung Quèc.
Møc ®é dùa vµo ®Çu t níc ngoµi (tû träng cña lîng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi trong GDP ) còng lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng ph¶n ¸nh møc t¨ng trëng kinh tÕ cña mét níc trªn ph¬ng diÖn thu hót ®Çu t níc ngoµi. N¨m 1985, lîng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®îc thu hót vµo Trung Quèc lµ 4,72 tû USD, møc ®é dùa vµo ®µu t níc ngoµi lµ 1,55%. ChØ tiªu nµy ®· liªn tôc t¨ng lªn vµ tõ n¨m 1995 trë l¹i ®©y, møc ®é dùa vµo vèn níc ngoµi kho¶ng 20%. TÝnh ®Õn n¨m 1997, tæng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®¹t 220,14 tû USD, møc dùa vµo vèn níc ngoµi lªn tíi 24,4%. Trung Quèc ®· thu hót tíi 40% tæng vèn ®Çu t trùc tiÕp cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ trë thµnh níc thu hót ®Çu t trùc tiÕp lín thø hai trªn thÕ giíi, sau Mü. HiÖn nay, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®· trë thµnh mét trong nh÷ng nh©n tè cã ¶nh hëng quan träng ®èi víi sù t¨ng trëng kinh tÕ cña Trung Quèc .
Tû träng cña c¸c xÝ nghiÖp níc ngoµi t¨ng lªn râ rÖt. Møc dùa vµo xÝ nghiÖp níc ngoµi lµ tû träng cña gi¸ trÞ s¶n lîng xÝ nghiÖp chiÕm trong GDP. §©y lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu ph¶n ¸nh vai trß cña c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®èi víi sù t¨ng tráng kinh tÕ cña níc m×nh. VÒ c«ng nghiÖp, n¨m 1983, tû träng gi¸ trÞ s¶n lîng cña c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp ®Çu t níc ngoµi chiÕm trong GDP cña Trung Quèc lµ 0,3%, n¨m 1990 t¨ng lªn tíi 6,3%, n¨m 1997 ®· ®¹t tíi 20,8%. XÐt tõ tû träng thu nhËp tiªu thô s¶n phÈm cña xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp ®Çu t níc ngoµi trong thu nhËp tiªu thô s¶n phÈm cña toµn bé ngµnh c«ng nghiÖp Trung Quèc, n¨m 1990 chØ cã 2%, n¨m 1997 ®· ®¹t tíi 20,5%. Nh vËy chøng tá, xÝ nghiÖp ®Çu t níc ngoµi ®· trë thµnh mét lùc lîng kinh tÕ ngµy cµng ph¸t huy t¸c dông quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ cña Trung Quèc .
Tãm l¹i, viÖc c¶i c¸ch - më cöa cña Trung Quèc ®· lµm thay ®æi c¨n b¶n nÒn kinh tÕ Trung Quèc. Nh÷ng thay ®æi chÝnh s¸ch c¬ b¶n vµo cuèi thËp niªn 70, cïng víi nh÷ng nç lùc c¶i c¸ch liªn tôc cña chÝnh quyÒn cÊp trung ¬ng lÉn ®Þa ph¬ng trong suèt qu¸ tr×nh c¶i c¸ch ®· ®ãng mét vai trß râ rÖt trong viÖc khuyÕn khÝch ,duy tr× ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®¹t ®îc nh÷ng kû lôc t¨ng trëng trong h¬n 20 n¨m qua. Nh÷ng thµnh tùu mµ Trung Quèc ®¹t ®îc sÏ lµ nguån cæ vò lín lao ®èi víi c¸c níc ®ang vµ sÏ thùc hiÖn c¶i c¸ch - më cöa, trong ®ã cã ViÖt Nam. Do ®ã, viÖc t×m hiÓu c¸c nh©n tè t¸c ®éng vµ nh÷ng kinh nghiÖm cña Trung Quèc cã mét ý nghÜa quan träng.
II. C¸c nh©n tè chÝnh t¸c ®éng tíi t¨ng trëng kinh tÕ cña Trung Quèc
Bªn c¹nh nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ban ®Çu nh: Trung Quèc cã nÒn kinh tÕ dùa trªn c¬ së n«ng nghiÖp , chÝnh quyÒn Trung Quèc gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ Ýt h¬n, Trung Quèc cã m«i trêng chÝnh trÞ æn ®Þnh, gióp hä thu hót ®îc lîng ®Çu t níc ngoµi lín tõ sè ®«ng Hoa kiÒu giµu cã ë níc ngoµi trong giai ®o¹n ®Çu qu¸ tr×nh c¶i c¸ch. Sù thay ®æi chÝnh s¸ch c¬ b¶n vµ nh÷ng c¶i c¸ch liªn tôc còng lµ mét nh©n tè quan träng ®ãng gãp vµo sù t¨ng trëng kinh tÕ cña Trung Quèc .
1. Ph©n cÊp qu¶n lý:
Ph©n cÊp qu¶n lý ®îc thùc hiÖn díi h×nh thøc Trung ¬ng trao quyÒn qu¶n lý hµnh chÝnh vµ ng©n s¸ch cho chÝnh quyÒn c¸c tØnh vµ c¸c cÊp thÊp h¬n. VÝ dô: n¨m 1980, chÝnh quyÒn Trung ¬ng cho phÐp ®Þa ph¬ng thu mét phÇn ng©n s¸ch vµ gi÷ l¹i mét kho¶n ®¸ng kÓ trong sè tiÒn thu ®îc. ý nghÜa cña nh÷ng nç lùc thùc hiÖn ph©n cÊp qu¶n lý ®îc chøng minh b»ng thùc tÕ. Vµo n¨m 1997 Trung ¬ng chØ kiÓm so¸t 27% tæng chi tiªu cña chÝnh phñ, so víi 51% n¨m 1978. H¬n 20 n¨m qua, Trung ¬ng ®· líi láng ®¸ng kÓ quyÒn lùc trong mét sè lÜnh vùc kh¸c vÒ qu¶n lý kinh tÕ, bao gåm viÖc uû quyÒn cho ®Þa ph¬ng phª duyÖt c¸c dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp lín, chuyÓn giao nhiÒu doanh nghiÖp Trung ¬ng cho c¸c ®Þa ph¬ng qu¶n lý, cho phÐp ®Þa ph¬ng ®ãng mét vai trß quan träng h¬n trong viÖc x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch ngµnh cña ®Þa ph¬ng vµ sö dông c¸c nguån lùc cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh. Cho dï cã nh÷ng hiÖu øng phô, nhng nh÷ng nç lùc thùc hiÖn ph©n cÊp qu¶n lý ®· khuyÕn khÝch c¸c ®Þa ph¬ng nhiÖt t×nh h¬n vµ t¹o ra c¸c nguån lùc ®¸ng kÓ ®Ó ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Þa ph¬ng. Nhê chiÕn lîc chung "lÊy ®Þa ph¬ng ®Ó thö nghiÖm c¸c chÝnh s¸ch míi" cña nhµ níc mµ nhiÒu ®æi míi quan träng vÒ chÝnh s¸ch xuÊt ph¸t tõ c¸c ®Þa ph¬ng ®· ®îc ¸p dông thµnh c«ng trªn toµn quèc.
2. ThÞ trêng ho¸ vµ sù t¨ng trëng cña khu vùc ngoµi quèc doanh.
Trong thêi kú tríc c¶i c¸ch, chÝnh quyÒn kiÓm so¸t hÇu hÕt mäi khÝa c¹nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc (DNNN), bao gåm viÖc lËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, ®Þnh gi¸ vµ ph©n phèi s¶n phÈm, cung øng n¨ng lîng, nguyªn liÖu, c¸c chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng vµ lao ®éng. Thµnh tùu chÝnh cña ch¬ng tr×nh c¶i c¸ch cuèi thËp niªn 80 ®Çu thËp niªn 90 lµ biÕn khu vùc DNNN, do nhµ níc ®iÒu hµnh, thµnh mét khu vùc cho phÐp ngêi qu¶n lý c¸c DNNN cã quyÒn tù chñ trong qu¶n lý ho¹t ®éng hµng ngµy cña doanh nghiÖp. VÝ dô: ®Çu thËp niªn 80, nhµ níc kiÓm so¸t h¬n 80% gi¸ c¶ c¸c hµng ho¸, ®Õn gi÷a thËp niªn 90, tû lÖ nµy gi¶m xuèng cßn díi 10%. Cïng víi qu¸ tr×nh tù do ho¸ gi¸ c¶, hÇu hÕt c¸c DNNN, ®Æc bbiÖt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· ®îc phÐp quyÕt ®Þnh trong viÖc lËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt vµ ®Çu t, tiªu thô s¶n phÈm, t×m kiÕm c¸c ®Çu vµo. C¶i c¸ch trong khu vùc tµi chÝnh vµ thÞ trêng lao ®éng còng cho phÐp c¸c DNNN linh ho¹t h¬n trong viÖc t×m kiÕm c¸c nguån vèn kh¸c nhau (nh tÝn dông ng©n hµng, ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu) vµ sö dông lùc lîng lao ®éng cña hä theo c¸c ®iÒu kiÖn thÞ trêng.
Mét lý do kh¸c, cã thÓ lµ lý do quan träng h¬n trong viÖc nhµ níc gi¶m sù gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«, ®ã lµ sù t¨ng trëng nhanh cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh - bao gåm c¸c doanh nghiÖp së h÷u tËp thÓ, c¸c doanh nghiÖp t nh©n, c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, c¸c c«ng ty cæ phÇn. Nh×n chung, c¸c doanh nghiÖp nµy cã quyÒn tù chñ qu¶n lý cao h¬n so víi c¸c DNNN. Tõ n¨m 1978 ®Õn 1997, tû träng ®ãng gãp cña c¸c DNNN trong tæng s¶n lîng c«ng nghiÖp gi¶m tõ 78% xuèng cßn 27%. Trong ngµnh n«ng nghiÖp, sö dông c¬ chÕ kho¸n hé gia ®×nh, mÆc dï chÝnh phñ vÉn kiÓm so¸t mét phÇn trong kh©u tiªu thô ngò cèc, dÇu ¨n vµ b«ng th«ng qua hÖ thèng thu mua chÝnh thøc. Trong ngµnh b¸n lÎ còng xuÊt hiÖn mét xu thÕ ph¸t triÓn t¬ng tù cña khu vùc ngoµi quèc doanh v× doanh sè b¸n lÎ cña c¸c doanh nghiÖp b¸n lÎ quèc doanh chØ chiÕm 27% vµo n¨m 1996, gi¶m so víi møc 67% vµo n¨m 1978. Nh÷ng sù ph¸t triÓn nµy ®· thay ®æi mét c¸ch c¬ b¶n c¸c nguån lùc t¨ng trëng kinh tÕ cña Trung Quèc, tõ c¸c DNNN ®Çu t trùc tiÕp theo ®Þnh híng, kÕ ho¹ch cña nhµ níc trong thêi kú tríc c¶i c¸ch sang kinh doanh tù do trong mét m«i trêng cã tÝnh c¹nh tranh cao.
3. Cam kÕt duy tr× æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«.
Tõ n¨m 1978 ®Õn 1997, Trung Quèc gi÷ ®îc tû lÖ l¹m ph¸t b×nh qu©n 6%/ n¨m ( x¸c ®Þnh theo chØ sè gi¸ b¸n lÎ), dï ®«i khi møc l¹m ph¸t ng¾n h¹n cã thÓ lªn tíi 20%/ n¨m ( 1987 -1988 vµ 1993 - 1995). §iÒu ®¸ng lu ý lµ Trung Quèc ®· ®¹t ®îc sù æn ®Þnh trªn trong ®iÒu kiÖn th¶ næi h¬n 90% gi¸ c¶ hµng ho¸ mµ tríc ®©y nhµ níc kiÓm so¸t. ë c¸c níc kh¸c trong thêi kú qu¸ ®é, tù do ho¸ gi¸ c¶ ®· dÉn tíi gi¸ c¶ t¨ng ®ét biÕn vµ mét sè nÒn kinh tÕ ph¶i chÞu l¹m ph¸t kÐo dµi. §Æc biÖt, kÕt qu¶ ch¬ng tr×nh "h¹ c¸nh nhÑ nhµng" cña Trung Quèc trong hai n¨m 1996 - 1997 rÊt ngo¹n môc: møc l¹m ph¸t b×nh qu©n gi¶m xuèng díi 4% tõ møc 15% n¨m 1995, trong khi tèc ®é t¨ng trëng GDP vÉn æn ®Þnh ë møc 9%/ n¨m.
DiÔn biÕn kinh tÕ vÜ m« cña Trung Quèc trong 20 n¨m qua ®· ph¶n ¸nh quyÕt t©m ch¾c ch¾n cña chÝnh quyÒn Trung ¬ng ®èi víi viÖc duy tr× æn ®Þnh gi¸ c¶, vµ chiÕn lîc tù do ho¸ gi¸ c¶ tõng bíc cña Trung Quèc ®ang thu ®îc kÕt qu¶ tèt ®Ñp. ChÝnh phñ Trung Quèc ®· rÊt thËn träng trong viÖc x¸c ®Þnh c¸c bíc xo¸ bá kiÓm xo¸t gi¸ c¶ víi mét møc l¹m ph¸p h¹n chÕ do c¶i c¸nh gi¸ g©y ra. ChÝnh phñ Trung Quèc cã xu híng lµm chËm l¹i, thËm chÝ lµm ®¶o ngîc, qu¸ tr×nh tù do ho¸ gi¸ c¶, tû gi¸ hèi ®o¸i vµ l·i suÊt nÕu vÊn ®Ò æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« bÞ ®e däa. H¬n n÷a, Trung Quèc kiªn tr× thùc hiÖn chiÕn lîc hÖ thèng hai c¬ chÕ kinh tÕ trong nhiÒu khu vùc, chiÕn lîc cho phÐp c¬ chÕ thÞ trêng tõng bíc ®îc thµnh lËp vµ gi¸ c¶ thÞ trêng dÇn dÇn ¶nh hëng ®Õn tÊt c¶ giao dÞch kinh doanh. ChÝnh phñ Trung Quèc còng rÊt thËn träng trong viÖc lùa chän c¸c c¬ héi c¶i c¸ch gi¸ c¶ vµ c¸c c¶i c¸ch kh¸c, nhê ®ã gi¶m thiÓu t¸c ®éng cña l¹m ph¸t do nh÷ng c¶i c¸ch g©y ra.
§iÒu kiÖn kinh tÕ vÜ m« thuËn lîi cña Trung Quèc ®· t¹o ra tû lÖ tiÕt kiÖm cao (35- 40%), trong suèt thêi kú c¶i c¸ch, so víi c¸c níc cã thu nhËp thÊp vµ trung b×nh kh¸c. Bëi v× vai trß cña ng©n s¸ch nhµ níc trong qu¸ tr×nh huy ®éng c¸c nguån lùc ®Çu t ®· gi¶m xuèng ®¸ng kÓ, nªn hÖ thèng ng©n hµng vµ thÞ trêng chøng kho¸n ®· trë thµnh c¸c kªnh cã hiÖu qu¶ qua ®ã tiÒn tiÕt kiÖm cña
c¸c hé gia ®×nh trë thµnh c¸c kho¶n ®Çu t. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« t¬ng ®èi phï hîp vµ chÆt chÏ còng ®· gãp phÇn t¹o ra niÒm tin ®èi víi ®ång NDT.
Víi mét møc dù tr÷ ngo¹i tÖ cao (140 tØ USD vµo cuèi n¨m 1997) vµ th¸i ®é thËn träng ®èi víi c¶i c¸ch qu¶n lý ngo¹i tÖ, Trung Quèc lµ mét trong nh÷ng níc Ch©u ¸ Ýt bÞ ¶nh hëng nhÊt bëi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc vµo n¨m 1997 vµ 1998.
4. Më cöa ngo¹i th¬ng vµ ®Çu t níc ngoµi .
Ngµy nay, Trung Quèc ®· më cöa réng h¬n so víi 20 n¨m vÒ tríc xÐt díi gãc ®é ngo¹i th¬ng vµ ®Çu t níc ngoµi. N¨m 1978, Trung Quèc vÉn cßn lµ mét nÒn kinh tÕ ®ãng cã tû lÖ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu so víi GDP lµ 9%. Tíi n¨m 1997, con sè nµy ®· t¨ng lªn 36%. Trong thêi kú 1986 - 1997, tæng gi¸ trÞ ®Çu t níc ngoµi vµo Trung Quèc ®¹t 326 tØ USD. §Çu t níc ngoµi t¨ng nhanh tõ n¨m 1993, n¨m 2001 ®Çu t níc ngoµi thùc tÕ lªn ®Õn 46,9 tØ USD. Tõ n¨m 1994, Trung Quèc liªn tôc lµ níc nhËn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi nhiÒu nhÊt trong sè c¸c níc ®ang ph¸t triÓn; luång vèn ®Çu t vµo Trung Quèc hµng n¨m xÕp hµng thø hai, chØ sau Mü.
Më cöa ngo¹i th¬ng vµ ®Çu t níc ngoµi ®· gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ cña Trung Quèc theo nhiÒu c¸ch. Thø nhÊt, hiÖn nay xuÊt khÈu ®· trë thµnh mét bé phËn quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. N¨m 1997, gi¸ trÞ gia t¨ng do khu vùc xuÊt khÈu ®em l¹i chiÕm kho¶ng 11% møc t¨ng trëng GDP. Thø hai, thÞ trêng trong níc kh«ng cßn ®îc b¶o hé tuyÖt ®èi buéc c¸c doanh nghiÖp trong níc ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh tõ níc ngoµi, t¹o ra søc Ðp c¶i thiÖn n¨ng suÊt lao ®éng vµ chÊt lîng s¶n phÈm. Thø ba, nguån ®Çu t tõ níc ngoµi kh«ng chØ ®em l¹i nguån vèn ®Çu t cÇn thiÕt mµ cßn ®em ®Ðn cho Trung Quèc c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Thùc tÕ trong nhiÒu ngµnh (vÝ dô nh ®iÖn tö vµ « t«) ®· chøng minh r»ng viÖc thµnh lËp c¸c liªn doanh víi níc ngoµi lµ con ®êng hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó theo kÞp c¸c níc ph¸t triÓn trong mét kho¶ng thêi gian t¬ng ®èi ng¾n.
III. TriÓn väng cña kinh tÕ Trung Quèc trong thêi gian tíi.
Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ mét xu thÕ lín hiÖn nay. Trung Quèc lµ mét níc lín víi 1/5 d©n sè thÕ giíi, qui m« kinh tÕ lín thø b¶y thÕ giíi, mËu dÞch ®øng thø chÝn thÕ giíi, møc t¨ng trëng kinh tÕ ®øng trong c¸c quèc gia hµng ®Çu thÕ giíi. Do vËy, muèn ph¸t triÓn h¬n n÷a, Trung Quèc kh«ng thÓ kh«ng gia nhËp WTO, bëi WTO lµ "Liªn hîp quèc kinh tÕ ", ph¹m vi mËu dÞch do WTO chi phèi rÊt lín , cã ¶nh hëng rÊt réng. ViÖc trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO vµo 10/11/2001 ®· ®a nÒn kinh tÕ Trung Quèc bíc vµ mét thêi kú míi - thêi kú hîp t¸c, ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi mét c¸ch toµn diÖn.
Tham gia vµo WTO Trung Quèc sÏ cã nhiÒu lîi thÕ trong c¸c trµo lu kinh tÕ toµn cÇu, Trung Quèc sÏ n¾m quyÒn chñ ®éng h¬n, giµnh ®îc sù ph¸t triÓn lín h¬n, bè trÝ nguån tµi nguyªn hîp lý h¬n, lîi dông tÊt c¶ c¸c nguån lùc vµ thÞ trêng quèc tÕ. §Æc biÖt, Trung Quèc sÏ kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö trong bu«n b¸n quèc tÕ, ®îc tiÕp cËn víi nhiÒu thÞ trêng míi vµ cã thªm nhiÒu b¹n hµng. §iÒu nµy ®· gãp phÇn më réng thÞ trêng cña Trung Quèc trªn trêng quèc tÕ vµ thóc ®Èy th¬ng m¹i ph¸t triÓn. Theo dù b¸o cña Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB), viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO sÏ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ Trung Quèc t¨ng trëng thªm tõ 1 ®Õn 2% mçi n¨m, nhng lµ trong thêi gian dµi. Tríc m¾t, tõ n¨m 2001 ®Õn n¨m 2005, tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cña Trung Quèc cã thÓ duy tr× ë møc tõ 7,0 ®Õn 7,5% mçi n¨m. Víi møc t¨ng trëng nµy, ®Õn n¨m 2005, GDP cña Trung Quèc sÏ ®¹t 15.500 tû NDT (kho¶ng 1.870 tû USD); mø._.c GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi sÏ ®¹t 9.400 NDT 1.140 USD ).
Víi viÖc gia nhËp WTO, Trung Quèc trong thêi gian tíi còng sÏ t¹o ra mét søc Ðp c¹nh tranh m¹nh cho c¸c níc xuÊt khÈu hµng dÖt, may mÆc vµ giµy dÐp, trong ®ã cã c¸c níc ASEAN. Mét sè nghiªn cøu cña Trung Quèc dù b¸o: Tèc ®é gia t¨ng xuÊt khÈu (theo møc ®é bá dÇn h¹n ng¹ch ®Õn n¨m 2005) vÒ hµng dÖt sÏ t¨ng lªn 64%, quÇn ¸o t¨ng 200%, tû träng hµng dÖt cña Trung Quèc t¹i Mü sÏ t¨ng gÊp ®«i, tõ 7,5% hiÖn nay lªn tíi 15% vµo n¨m 2010. C¸c níc xuÊt khÈu hµng dÖt vµ may mÆc sang Mü sÏ bÞ thu hÑp thÞ trêng. VÝ dô, Th¸i Lan dù ®o¸n kim ng¹ch xuÊt khÈu sÏ gi¶m kho¶ng 1,4% do sù c¹nh tranh ngµy cµng t¨ng cña Trung Quèc.
Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi mµ qu¸ tr×nh tù do ho¸ mang l¹i, Trung Quèc còng ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu thö th¸ch khi gia nhËp WTO. Lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn nªn tr×nh ®é kü thuËt, tr×nh ®é qu¶n lý ... cã sù chªnh lÖch rÊt lín so víi c¸c níc ph¸t triÓn, thªm vµo ®ã khi gia nhËp vµo WTO, Trung Quèc ph¶i tu©n thñ theo c¸c nguyªn t¾c cña tæ chøc nµy. V× vËy, trong thêi gian tíi Trung Quèc còng sÏ ph¶i ®èi mÆt víi mét lo¹t vÊn ®Ò míi ph¸t sinh nh: nguån thu cña ng©n s¸ch Nhµ níc bÞ gi¶m m¹nh do ph¶i c¾t gi¶m thuÕ quan theo lé tr×nh ®· cam kÕt; c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh gay g¾t; Trung Quèc ph¶i chÊp nhËn c¸c chuÈn mùc quèc tÕ trong kinh doanh, theo ®ã tÊt c¶ c¸c v¨n b¶n luËt vµ ®iÒu lÖ kh«ng phï hîp víi nh÷ng qui ®Þnh quèc tÕ ®Òu ph¶i ®îc söa ®æi ...Tãm l¹i, sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ Trung Quèc trªn thùc tÕ cßn phô thuéc nhiÒu vµo viÖc kh¾c phôc nh÷ng trë ng¹i míi xuÊt hiÖn vµ tËn dông triÖt ®Ó nh÷ng lîi thÕ cã ®îc trong m«i trêng kinh doanh quèc tÕ míi. Tuy nhiªn, Sù ph¸t triÓn cao vµ t¬ng ®èi æn ®Þnh trong vµi n¨m tíi lµ ®iÒu ch¾c ch¾n sÏ ®Õn víi Trung Quèc
Ch¬ng 2: ChÝnh s¸ch thu hót FDI cña
Trung Quèc
I. kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh thu hót FDI cña Trung Quèc trong thêi gian qua.
1. §Æc ®iÓm chñ yÕu cña FDI ë Trung Quèc :
Tõ khi më cöa thu hót ®Çu t níc ngoµi ®Õn nay, lîng ®Çu t níc ngoµi vµo Trung Quèc kh«ng ngõng gia t¨ng nhÊt lµ lîng FDI. Trong c¸c n¨m qua, tû träng cña nguån FDI so víi c¸c nguån vèn níc ngoµi kh¸c lu«n ë møc cao.
H×nh 1: Tû lÖ cña FDI so víi tæng vèn níc ngoµi dµi h¹n vµo Trung Quèc .
Theo sè liÖu thèng kª, nguån vèn t nh©n níc ngoµi vµo Trung Quèc lu«n chiÕm 70- 80% tæng lîng vèn níc ngoµi vµo níc nµy, trong 70%, 80% ®ã, trung b×nh cã kho¶ng 70% lµ vèn FDI, ®Æc biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, xu thÕ t¨ng cña FDI lµ rÊt râ (h×nh trªn). HÇu hÕt c¸c nµh ®Çu t trªn thÕ giíi ®Òu cã nhËn xÐt r»ng c¸ch ®©y 20 n¨m Trung Quèc lµ mét m¶nh ®Êt hoang vÒ ®Çu t quèc tÕ, song nhê nh÷ng nç lùc vît bËc cña chÝnh phñ Trung Quèc mµ nay quèc gia nµy ®· trë thµnh m¶nh ®Êt mµu mì cho c¸c nhµ ®Çu t thÕ giíi.
Qua h¬n 20 n¨m thu hót vèn bªn ngoµi, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo Trung Quèc ®· mang nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau:
1.1) Lîng ®Çu t t¬ng ®èi lín, xÕp hµng ®Çu trong c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, xÕp thø hai thÕ giíi vÒ thu hót ®Çu t níc ngoµi, chØ sau Mü.
B¶ng 2: Vèn FDI vµo Trung Quèc qua c¸c n¨m.
§¬n vÞ: tû USD
N¨m
Sè h¹ng môc
% t¨ng
vèn ®¨ng ký
% t¨ng
Vèn thùc hiÖn
% t¨ng
1979-91
24.529
52,338
23,437
1991
12.981
11,977
4,368
1992
48.764
275,6
58,120
385,26
11,01
152,12
1993
83.370
70,97
111,440
91,74
27,52
149,95
1994
47.490
-43,04
81,410
-26,95
33,79
22,78
1995
37.820
-20,36
90,900
11,66
37,70
11,57
1996
24.529
-33,73
63,024
-10,79
42,350
12,87
1997
21.046
-14,2
51,930
-17,6
45,2
6,9
1998
19.846
-5,7
52,100
0,33
45,5
0,7
1999*
14.565
-26,6
54,9
5,4
40,3
-11,4
2000*
17.493
20
62,9
14,6
40,8
0,93
2001*
20.549
17,47
69,2
10
46,9
15
Tæng
390.480
724,84
398,875
Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 1996-1997 _ Côc thèng kª nhµ níc Trung Quèc
(* : Sè liÖu tõ " Trung Quèc : Sù kiÖn vµ con sè n¨m 2001)
Qua b¶ng cho ta thÊy, trong nh÷ng n¨m ®Çu cña c¶i c¸ch, do nh÷ng bé luËt cña Trung Quèc cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò thu hót vèn níc ngoµi cha ®îc hoµn thiÖn, nªn c¸c nhµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi rÊt lo l¾ng, b¨n kho¨n khi ®Çu t vµo Trung Quèc. H¬n n÷a c¬ së h¹ tÇng cña Trung Quèc l¹i rÊt l¹c hËu. V× vËy, th¸i ®é cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi khi ®ã c¬ b¶n chØ lµ th¨m dß, Vèn FDI mµ Trung Quèc thu ®îc rÊt thÊp. §Õn cuèi n¨m1987, Trung Quèc míi phª chuÈn thµnh lËp 10.528 xÝ nghiÖp ®Çu t níc ngoµi, b×nh qu©n mçi n¨m thµnh lËp 1.170 xÝ nghiÖp. Møc vèn ®¨ng ký ®¹t 23,122 tû USD, b×nh qu©n mçi n¨m lµ 2,569 tû USD, sè vèn thùc hiÖn ®¹t 10,618 tû USD, b×nh qu©n mçi n¨m lµ 1,180 tû USD.
Cuèi nh÷ng n¨m 80, Trung Quèc ®Èy m¹nh c«ng t¸c lËp ph¸p, liªn tiÕp ban bè mét sè bé luËt vµ v¨n b¶n ph¸p qui cã liªn quan ®Õn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. §ång thêi, Trung Quèc còng t¨ng m¹nh ®Çu t vµo c¬ së h¹ tÇng nh giao th«ng, th«ng tin, n¨ng lîng ... ViÖc c¶i c¸ch m¹nh mÏ m«i trêng ®Çu t ë Trung Quèc ®· t¨ng thªm miÒn tin cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. Ho¹t ®éng thu hót FDI cña Trung Quèc ®· ph¸t triÓn nhanh chãng. Tõ n¨m 1988 ®Õn n¨m 1991, Trung Quèc ®· cÊp giÊy phÐp cho 31.975 xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. B×nh qu©n mçi n¨m cÊp giÊy phÐp cho 7.994 xÝ nghiÖp. Víi møc vèn ®¨ng ký lµ 29,470 tû USD, B×nh qu©n mçi n¨m lµ 7,367 tû USD. Møc vèn thùc hiÖn ®¹t 14,440 tû USD. Còng trong thêi gian nµy, sè xÝ nghiÖp ®Çu t níc ngoµi t¨ng 6,83 lÇn so víi cïng kú n¨m tríc, møc vèn ®¨ng ký vµ thùc hiÖn b×nh qu©n mçi n¨m lÇn lît t¨ng 2,87 lÇn vµ 3,06 lÇn so víi thêi kú 1986 - 1988.
Tõ ®Çu n¨m 1992, môc tiªu c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ lµ sau khi x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng XHCN, h×nh thµnh nhanh côc diÖn më cöa toµn diÖn trong c¶ níc. §iÒu nµy ®· lµm cho ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¨ng víi tèc ®é cao vµ mang tÝnh ®ét ph¸. N¨m 1993, Trung Quèc ®· phª chuÈn 83.437 dù ¸n, t¨ng 71,1% so víi n¨m 1992, víi sè vèn ®¨ng ký vµ thùc hiÖn lÇn lît lµ 111,436 tû USD vµ 27,515 tû USD, t¨ng 91,7% vµ 1,5 lÇn so víi n¨m 1992, ®øng ®Çu trong c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, ®øng thø hai thÕ giíi (sau Mü). N¨m 1994 vµ 1995, sè dù ¸n ®Çu t níc ngoµi ®îc Trung Quèc cÊp giÊy phÐp tuy cã gi¶m, nhng sè vèn FDI thùc hiÖn trªn thùc tÕ l¹i tiÕp tôc t¨ng. N¨m 1994 vèn FDI thùc hiÖn ®¹t 33,767 tû USD, t¨ng 22,75% so víi n¨m 1993, n¨m 1995 lµ 37,521 tû USD, t¨ng 11,11% so víi n¨m 1994.
Tõ n¨m 1996 trë l¹i ®©y, tríc sù thay ®æi cña xu thÕ ®· ®ßi hái Trung Quèc ph¶i cã sù ®iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch thu hót vèn níc ngoµi mét c¸ch hîp lý, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Trung Quèc ®· bíc vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn míi. Trong c¸c n¨m (1995-1997), mÆc dï vèn ký kÕt theo hiÖp ®Þnh gi¶m, nhng vèn ®Çu t thùc tÕ vµo Trung Quèc l¹i t¨ng rÊt ®Òu ®Æn víi møc b×nh qu©n 10%/ n¨m víi tæng vèn ®Çu t n¨m 1997 lµ 45,2 tû USD. §Çu t níc ngoµi tr¶i réng trªn ®Êt níc Trung Hoa, tõ miÒn ven biÓn phÝa ®«ng vµo tíi c¸c thµnh phè lín trong lôc ®Þa nh Vò H¸n, Chengdu. Thîng H¶i trë thµnh mét thµnh phè quèc tÕ víi sù x©m nhËp v¨n ho¸ vµ ho¹t ®éng gi¶i trÝ kiÓu ph¬ng T©y, ®ång thêi trë thµnh mét trung t©m tµi chÝnh theo m« h×nh Phè Wall cña Mü.
N¨m 1998, mÆc dï cã cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ nhng ®Çu t níc ngoµi vµo Trung Quèc vÉn t¨ng, tuy nhiªn møc t¨ng kh«ng lín nh mÊy n¨m tríc: Víi viÖc phª chuÈn gÇn hai v¹n h¹ng môc, Trung Quèc ®· ký thªm nh÷ng hîp ®ång míi trÞ gi¸ 52,1 tû USD, t¨ng 0,33% so víi n¨m 1997. Sè vèn sö dông thùc tÕ lµ 45,5 tû USD, t¨ng 0,7%. Nh÷ng cè g¾ng cña ChÝnh phñ Trung Quèc nh»m thu hót c¸c dù ¸n lín nh dù ¸n cña Lodak, Krupp Steel vµ General Motors víi trÞ gi¸ mçi dù ¸n h¬n 1 tû USD nªn vèn FDI thùc hiÖn n¨m 1999 ®¹t 40,3 tû USD, tuy nhiªn vÉn gi¶m 11,4% so víi n¨m 1998. N¨m 2000, cïng víi ®µ phôc håi cña lîng vèn ®Çu t quèc tÕ, luång vèn FDI vµo Trung Quèc t¨ng võa ph¶i, ë møc 0,93% víi tæng vèn thùc hiÖn ®¹t 40,8 tû USD. N¨m 2001, mÆc dï FDI cña thÕ giíi cã møc sôt gi¶m kû lôc trong vßng ba thËp kû qua (40%), t¸c ®éng ®Õn nguån vèn FDI cña nhiÒu níc trªn thÕ giíi, nhng FDI vµo Trung Quèc l¹i t¨ng ®ét biÕn ë møc 15% víi tæng vèn ®Çu t lªn tíi 46,9 tû USD - mét sù t¨ng trëng rÊt Ên tîng trong giai ®o¹n suy tho¸i toµn cÇu. Dù b¸o n¨m 2002, Trung Quèc sÏ tiÕp nhËn ®îc tõ 54 ®Õn 55 tû USD vèn FDI, t¨ng 17,5% - 19% so víi n¨m 2001.
Nh vËy, kÓ tõ khi b¾t ®Çu thùc hiÖn c¶i c¸ch më cöa (tõ n¨m 1979) luång vèn FDI vµo Trung Quèc ngµy mét t¨ng nhanh c¶ vÒ sè lîng vµ qui m«. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2001, tæng sè dù ¸n ®îc Trung Quèc phª chuÈn lµ 390.480, møc vèn ®¨ng ký ®¹t 724,839 tû USD, møc vèn thùc hiÖn lµ 398,875 tû USD. Søc l«i cuèn vèn FDI cña Trung Quèc thËt kinh ng¹c. NÕu so s¸nh víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi sÏ thÊy sù vît tréi m¹nh mÏ cña Trung Quèc trong thu hót FDI tõ khi më cöa ®Õn nay.
N¨m 1991, Trung Quèc chØ ®øng thø 13 trªn thÕ giíi vµ hµng thø 3 trong c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vÒ thu hót FDI. Theo "B¸o c¸o ®Çu t thÕ giíi" hµng n¨m cña Héi nghÞ mËu dÞch vµ ph¸t triÓn Liªn hîp quèc tõ n¨m 1993 ®Õn nay, Trung Quèc liªn tôc trë thµnh níc thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lín, xÕp hµng ®Çu trong c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, xÕp thø hai trªn thÕ giíi chØ sau Mü. N¨m 1995, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi trªn toµn cÇu ®¹t 328,9 tû USD, trong ®ã ®Çu t vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn lµ 90 tû USD. Víi 35,8 tû USD tiÕp nhËn ®îc, Trung Quèc ®· chiÕm 11% ®Çu t cña toµn cÇu vµ 39,8% ®Çu t vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. N¨m 1996, Trung Quèc thu hót ®îc 42,3 tû USD, chiÕm kho¶ng mét nöa sè vèn FDI vµo tÊt c¶ c¸c níc Ch©u ¸ vµ 13,15% tæng FDI toµn cÇu. N¨m 1998, luång vèn FDI vµo Trung Quèc ®¹t 45,5 tû USD, chiÕm 65,1% trong tæng vèn FDI cña c¶ khu vùc, vµ 7% cña c¶ thÕ giíi, t¨ng 0,7% so víi n¨m 1997 (®¹t 45,2 tû USD), t¨ng 26,8 lÇn so víi møc 1,7 tû USD vµo n¨m 1985. Nh×n chung thêi kú 1995-2000, møc trung b×nh cña vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo Trung Quèc lªn ®Õn 41 tû USD/ n¨m, chiÕm 70% tæng FDI tõ Ch©u ¢u, B¾c Mü vµo §«ng ¸. N¨m 2001, vèn FDI vµo Trung Quèc ®¹t 46,9 tû USD, chiÕm 20,8% tæng vèn FDI vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn (®¹t 225 tû USD).
Dßng ®Çu t níc ngoµi vµo Trung Quèc cã thÓ sÏ cßn t¨ng m¹nh khi Trung Quèc më cöa thªm mét sè ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô cho ®Çu t níc ngoµi trong vßng 3 ®Õn 5 n¨m tíi nh ®· cam kÕt víi WTO. B¸o ®Çu t níc ngoµi Trung Quèc (zhongguo waizi) dù ®o¸n FDI cña Trung Quèc sÏ ®¹t con sè 1 ngh×n tû USD vµo n¨m 2020. C¸c nhµ kinh tÕ ph¬ng T©y th× dù ®o¸n r»ng FDI cña Trung Quèc sÏ t¨ng kho¶ng 10%/n¨m trong nh÷ng n¨m s¾p tíi.
1.2) Nguån ®Çu t chñ yÕu tõ t b¶n ngêi Hoa vµ Hoa kiÒu, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®Çu t cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ngµy cµng t¨ng.
Trung Quèc, mét quèc gia réng lín víi d©n sè trªn 1,2 tû ngêi vµ nguån tµi nguyªn phong phó lu«n lµ m¶nh ®Êt hÊp dÉn víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. Trong nh÷ng n¨m qua, víi viÖc x©y dùng vµ kh«ng ngõng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t Trung Quèc ®· nhanh chãng t¹o ®îc mèi quan hÖ ®Çu t víi phÇn lín c¸c nøoc vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi. NÕu ®Õn n¨m 1991 míi chØ cã 60 níc vµ khu vùc ®Çu t vµo Trung Quèc th× tíi nay ®· cã h¬n 180 níc vµ khu vùc ®Çu t vµo Trung Quèc. Cã thÓ nãi, côc diÖn ®a nguyªn ho¸ ®Çu t ë Trung Quèc ®· h×nh thµnh.
B¶ng 3: Mêi nhµ ®Çu t lín nhÊt ë Trung Quèc giai ®o¹n 1979- 1997.
STT
Níc
Vèn ®Çu t thùc tÕ (tûUSD)
Tû träng
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Hång K«ng & Ma Cao
NhËt
Mü
§µi Loan
Singapo
Hµn Quèc
Anh
§øc
Ph¸p
Th¸i Lan
111,9
19,34
17,84
17,5
9,29
6,221
5,214
2,636
2,11
1,388
53
8,6
8
7,8
4,1
2,7
2,3
1,2
0,94
0,62
Nguån: Tæng hîp tõ:
_ Niªn gi¸m mËu dÞch kinh tÕ ®èi ngo¹i Trung Quèc _ B¾c kinh,1997
_ China Statistical Yearbook 1997.
Qua b¶ng cã thÓ thÊy, Tõ khi b¾t ®Çu ®æi míi n¨m 1979 tíi n¨m 1997, H«ng K«ng vµ Ma Cao ®· chiÕm 53% tæng vèn ®Çu t vµo Trung Quèc, trong ®ã, giai ®o¹n 1979-1996 chiÕm 57% tæng vèn ®Çu t vµo Trung Quèc, ®¹t møc 21,3 tû USD vµo n¨m 1996. N¨m 1997, con sè nµy ®· gi¶m xuèng cßn 46%. Tríc n¨m 1987, nguån FDI vµo Trung Quèc chñ yÕu tõ Hång K«ng. N¨m 1986, kim ng¹ch sö dông thùc tÕ trong ®Çu t cña Hång K«ng vµo néi ®Þa ®¹t 1,328 tû USD, chiÕm 59,2% trong FDI vµo Trung Quèc. Tõ n¨m 1987 ®Õn 1994, hµng n¨m tû lÖ ®Çu t cña Hång K«ng vµo néi ®Þa chiÕm trong FDI vµo Trung Quèc lu«n ë møc 60%. §Çu t cña §µi Loan vµo Lôc ®Þa còng duy tr× tû lÖ nµy ë møc 10%. NÕu tÝnh chung c¶ Hång K«ng, Ma Cao vµ §µi Loan th× tæng møc ®Çu t cña c¶ 3 níc nµy vµ Trung Quèc sÏ chiÕm tíi 61% tæng lîng FDI t¹i ®©y. N¨m 2001, Hång K«ng vµ Ma Cao chØ chiÕm 36% tøc lµ 17 tû USD ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. Sù gi¶m m¹nh FDI tõ Hång K«ng vµ Ma Cao ®· khiÕn c¸c ngµnh s¶n xuÊt cña Trung Quèc chuyÓn híng tõ c«ng nghiÖp nhÑ sö dông nhiÒu lao ®éng truyÒn thèng nh giµy dÐp, ®å ch¬i, dÖt may, l¾p r¸p ®iÖn tö (do Hång K«ng ®Çu t) sang c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao, sö dông nhiÒu vèn ®Çu t.
HiÖn nay rÊt khã x¸c ®Þnh chÝnh x¸c nguån gèc ®Çu t trong tæng vèn ®Çu t tõ Hång K«ng vµo ®¹i lôc v× c¸c c«ng ty níc ngoµi thêng ®Çu t vµo Trung Quèc th«ng qua c¸c c«ng ty con hoÆc chi nh¸nh ë Hång K«ng. Bªn c¹nh ®ã, mét sè ®Çu t tõ Hång K«ng nhng l¹i lµ vèn trong níc ®îc gi÷ bªn ngoµi tham gia liªn doanh ®Ó ®îc hëng u ®·i thuÕ. Mét lîng lín ®Çu t níc ngoµi vµo Trung Quèc ®îc ®a qua Virgin Islands vµ Cayman Islands lµ n¬i ®îc hëng u ®·i ®Æc biÖt vÒ thuÕ, víi tæng vèn ®Çu t tõ c¶ hai vïng lªn tíi 6 tû USD n¨m 2001 ( n¨m 1997 chØ cã 2 tû USD).
N¨m 2001, ®Çu t cña §µi Loan vµo Trung Quèc ®øng hµng thø 5 vÒ tæng vèn ®Çu t sau Hång K«ng, Virgin Islands, Mü vµ NhËt B¶n, nhng vÒ sè lîng dù ¸n, §µi Loan vÉn ®øng thø nh× sau Hång K«ng, tiÕp sau lµ Hµn Quèc, Mü, NhËt B¶n vµ Virgin Islands.
Ba nhµ ®Çu t Ch©u ¸ quan träng nhÊt t¹i Trung Quèc lµ NhËt B¶n, Singapore vµ Hµn Quèc ®· phôc håi nhanh chãng tõ sau khñng ho¶ng Ch©u ¸ víi møc t¨ng 48% trong n¨m 2001, ®¹t 4,3 tû USD so víi 2,9 tû USD n¨m 2000, vît h¼n n¨m 1999 lµ 2,9 tû USD vµ n¨m 1998 lµ 3,4 tû USD. Tríc ®ã, n¨m 1995 vµ n¨m 1996 lµ 2 n¨m ®Ønh cao trong ®Çu t cña NhËt B¶n vµo Trung Quèc. N¨m 1995 cã 2.946 hîp ®ång víi tæng sè vèn ký kÕt ®¹t 7,592 tû USD vµ n¨m 1996 cã 1.742 hîp ®ång vµ 5,831 tû USD, n¨m 1997 møc ®Çu t thùc tÕ vµo Trung Quèc cña NhËt B¶n ®¹t møc kû lôc 4,33 tû USD.
KÓ tõ gi÷a thËp kû 90, ®Çu t tõ Mü vµ Ch©u ¢u vµo Trung Quèc kh«ng ngõng t¨ng lªn, chiÕm h¬n 15% ®Çu t níc ngoµi hµng n¨m cña Trung Quèc. N¨m 2001, con sè nµy t¨ng 19%, ®¹t 8,9 tû USD. §Çu t tõ Mü t¬ng ®èi æn ®Þnh ë møc trªn 4 tû USD mét n¨m, cô thÓ n¨m 1998, lîng ®Çu t cña Mü vµo Trung Quèc t¨ng gÊp ®«i cña NhËt B¶n vµ ®¹t 4,2 tû, n¨m 1999 lµ 4,5 tû, n¨m 2000 lµ 4,3 tû vµ n¨m 2001 lµ 4,4 tû. Tõ n¨m 1993 ®Õn nay, FDI cña EU vµo Trung Quèc còng t¨ng nhanh theo tõng n¨m. Trong 520,4 tû USD tæng vèn ®Çu t ký kÕt giai ®o¹n 1993-2000, EU ®Çu t 30,4 tû, chiÕm gÇn 6%. Qui m« ®Çu t b×nh qu©n theo tõng h¹ng môc cña EU vµo Trung Quèc còng kh¸ lín, gÊp h¬n 2 lÇn so víi Mü vµ NhËt. Vèn ®Çu t b×nh qu©n tõng h¹ng môc giai ®o¹n 1979-1998 ®¹t 3,9 triÖu USD, trong ®ã Anh ®¹t tû lÖ cao nhÊt, ®¹t 6,07 triÖu USD; §øc ®¹t 4,334 triÖu USD; Ph¸p ®¹t 3,15 triÖu USD. Dßng ®Çu t vµo Trung Quèc ch¾c ch¾n cßn t¨ng trong nh÷ng n¨m tíi mµ mét phÇn trong sè ®ã lµ tõ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¬ng T©y hiÖn ®ang chê xem luËt ph¸p Trung Quèc qui ®Þnh thÕ nµo vÒ tiÕp cËn thÞ trêng.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c TNCs lín míi b¾t ®Çu ®Çu t vµo Trung Quèc, tuy nhiªn nã ®· xuÊt hiÖn xu thÕ t¨ng m¹nh mÏ, qui m« lín, tÝnh hÖ thèng m¹nh trong ®Çu t vµo Trung Quèc. TÝnh tíi cuèi n¨m 1996 ®· cã 18 trong sè 20 c«ng ty lín nhÊt cña Mü, 17 trong sè 20 c«ng ty lín nhÊt cña NhËt B¶n, 8 trong sè 10 c«ng ty lín nhÊt cña §øc, 16 trong sè 20 c«ng ty lín nhÊt cña Hµn Quèc ®· ®Çu t vµo Trung Quèc. §Æc ®iÓm cña nh÷ng c«ng ty nµy lµ dù ¸n lín, vèn nhiÒu, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, tr×nh ®é qu¶n lý tèt. §Çu t cña c¸c h·ng Motorola, Daewoo, Samsung ...vµo Trung Quèc ®· vît qu¸ 1 tû USD.
1.3) H×nh thøc ®Çu t chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp chung vèn gi÷a Trung Quèc víi níc ngoµi. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi t¨ng nhanh, mét sè h×nh thøc ®Çu t míi ®· xuÊt hiÖn.
Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña chÝnh s¸ch më cöa, hÇu hÕt c¸c dù ¸n ®Çu t t¹i Trung Quèc ®Òu díi h×nh thøc liªn doanh víi tû lÖ 50:50. Tíi ®Çu thËp kû 90, tû lÖ 60 - 70% trë nªn phæ biÕn vµ ChÝnh phñ Trung Quèc cho phÐp doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi ®Çu t vµo c¸c dù ¸n lín. C¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi thÝch chän h×nh thøc 100% vèn h¬n v× tr¸nh ®îc nh÷ng phiÒn nhiÔu cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh liªn doanh. Mét sè Ýt doanh nghiÖp vÉn thÝch h×nh thøc liªn doanh v× hä cã quan hÖ ®èi t¸c tèt ®Ñp. N¨m 1997, sè dù ¸n 100% vèn ®îc cÊp phÐp ®· nhiÒu h¬n sè liªn doanh. N¨m 1999, sè doanh nghiÖp 100% vèn chiÕm tíi 49% trong khi sè doanh nghiÖp liªn doanh chØ chiÕm 41%.
Cïng víi viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO, trong vßng 3 ®Õn 5 n¨m tíi, rÊt nhiÒu lÜnh vùc sÏ ®îc më ra cho doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi. Nh÷ng lÜnh vùc nµy bao gåm dÞch vô qu¶ng c¸o, du lÞch, dÞch vô kü thuËt, ®¹i lý ®éc quyÒn ph©n phèi s¶n phÈm, ®¹i lý vËn t¶i ®êng biÓn, kh¸ch s¹n, t vÊn qu¶n lý vµ dÞch vô ®ãng gãi. Mét sè lÜnh vùc nh viÔn th«ng, b¸n lÎ, ph©n phèi hµng ho¸, b¶o hiÓm nh©n thä vµ qu¶n lý quÜ tµi chÝnh vÉn chØ cho phÐp h×nh thøc liªn doanh. Tõ n¨m 1999 Trung Quèc ®· níi láng qui ®Þnh ph¸p luËt vÒ ®Çu t níc ngoµi, theo ®ã bªn c¹nh ®Çu t míi díi h×nh thøc 100% vèn, nhµ ®Çu t cßn cã thÓ mua l¹i c¸c doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng hoÆc mua cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp trong níc.
GÇn ®©y, cïng víi sù gia t¨ng ®Çu t cña c¸c níc t b¶n ph¬ng t©y, nhiÒu h×nh thøc ®Çu t míi còng xuÊt hiÖn ë Trung Quèc, nh h×nh thøc doanh nghiÖp cæ phÇn, h×nh thøc hîp ®ång BOT, mua b¸n chøng kho¸n, tr¸i kho¸n.... Tuy nhiªn, nh÷ng h×nh thøc míi nµy ph¸t triÓn cßn chËm ch¹p bëi gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n lín tõ phÝa Trung Quèc. Trung Quèc thiÕu nh÷ng biÖn ph¸p, thiÕu hiÓu biÕt nh÷ng tri thøc c¬ b¶n vÒ chóng... do vËy, c¸c chÝnh s¸ch, qui ®Þnh ®a ra võa thõa l¹i võa thiÕu nªn ®· bÞ mét sè nhµ ®Çu t níc ngoµi lîi dông kiÕm l·i kÕch sï, ®· lµm ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña ®Çu t níc ngoµi ë Trung Quèc. Song víi viÖc Trung Quèc ®ang nç lùc ®Ó ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n th× nh÷ng h×nh thøc nµy rÊt cã triÓn väng.
1.4) Qui m« h¹ng môc ®Çu t chñ yÕu lµ võa vµ nhá, nhng tõ n¨m 1993 ®Õn nay c¸c h¹ng môc lín ngµy cµng t¨ng.
B¶ng 4: Qui m« vèn FDI b×nh qu©n theo h¹ng môc ( 1985 - 2001)
N¨m
B×nh qu©n h¹ng môc (triÖuUSD)
N¨m
B×nh qu©n h¹ng môc (triÖuUSD)
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1,930
1,892
1,661
1,071
0,969
0,907
0,923
1,192
1,336
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
1,714
2,403
3,000
2.43
2,63
2,75
2,5
2,23
Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu b¶ng 2.
Qua b¶ng trªn ta thÊy, qui m« trung b×nh c¸c dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¹i Trung Quèc biÕn thiªn kh«ng ®Òu. Thêi kú ®Çu thu hót FDI, qui m« dù ¸n rÊt nhá. Nh÷ng n¨m gi÷a thËp kû 80, qui m« cña dù ¸n lµ kh¸ cao xÊp xØ 2 triÖu USD mét dù ¸n. Tuy nhiªn, qui m« nµy l¹i gi¶m vµo nh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû 80, ®Çu thËp kû 90 vµ cã xu híng t¨ng l¹i tõ n¨m 1992 trë l¹i ®©y. Tõ n¨m 1993, Bé hîp t¸c kinh tÕ mËu dÞch ®èi ngo¹i Trung Quèc ®· cho phÐp c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®Õn Trung Quèc vµ níi láng ph¹m vi kinh doanh víi c¸c c«ng ty nµy th× ®Çu t cña c¸c nhµ t b¶n ph¬ng T©y vµ c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®· t¨ng lªn nhanh chãng. §iÒu nµy ®· lµm cho qui m« dù ¸n ®îc më réng rÊt nhanh. Ngµy cµng cã nhiÒu dù ¸n cã qui m« lín ®îc phª chuÈn. N¨m 1992 b×nh qu©n mét dù ¸n lµ 1,192 triÖu USD, ®Ønh cao lµ n¨m 1996 víi b×nh qu©n mét dù ¸n ®¹t 3 triÖu USD, c¸c n¨m sau tuy kh«ng ®¹t ®îc møc cña n¨m 1996 nhng nh×n chung qui m« mçi dù ¸n vÉn ®¹t møc kh¸ cao.
Nh÷ng nghiªn cøu chi tiÕt h¬n cho thÊy mÆc dï Hång K«ng, Ma Cao, §µi Loan chiÕm tíi trªn 65% tæng lîng FDI vµo Trung Quèc nhng qui m« dù ¸n tõ c¸c níc nµy l¹i rÊt nhá. Qui m« b×nh qu©n dù ¸n cña Hång K«ng, Ma Cao chØ cã 1,17 triÖu USD, cßn qui m« b×nh qu©n dù ¸n tõ §µi Loan chØ lµ 0,844 triÖu USD. Trong khi ®ã, lîng ®Çu t vµo t cha ®îc nhiÒu nhng qui m« dù ¸n tõ c¸c níc t b¶n ph¬ng T©y l¹i rÊt cao. Theo thèng kª, qui m« b×nh qu©n cña c¸c dù ¸n liªn doanh víi Mü lµ 2,4 triÖu USD, víi Anh lµ 3,82 triÖu USD.
Qui m« cña c¸c h¹ng môc ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo Trung Quèc ngµy cµng t¨ng m¹nh lµm cho FDI cã sù chuyÓn híng tõ sè lîng sang chÊt lîng. §©y lµ ®Æc ®iÓm næi bËt cña ho¹t ®éng thu hót FDI ë Trung Quèc nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90. §iÒu nµy ®· lý gi¶i v× sao tõ n¨m 1996 ®Õn nay FDI thùc tÕ vµo Trung Quèc ngµy cµng t¨ng, trong khi FDI ký kÕt theo hiÖp ®Þnh l¹i gi¶m .
1.5) C¬ cÊu ®Çu t ngµy cµng ®îc më réng sang nhiÒu lÜnh vùc míi song c«ng nghiÖp vÉn chiÕm vÞ trÝ chñ yÕu.
Thêi kú ®Çu, song song víi qui m« FDI vµo Trung Quèc nhá th× nguån nµy còng chØ tËp trung vµo mét sè ngµnh nh du lÞch, dÞch vô, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng ( 90% n¨m 1985) v× nh÷ng lÜnh vùc nµy cã qui m« nhá vµ dÔ thu håi vèn. N¨m 1986, chÝnh phñ Trung Quèc ban hµnh "Nh÷ng qui ®Þnh vÒ khuyÕn khÝch ®Çu t níc ngoµi "trong ®ã dµnh nhiÒu u ®·i cho nhµ ®Çu t nÕu ®Çu t vµo nh÷ng dù ¸n mang tÝnh s¶n xuÊt ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. KÓ tõ ®ã, ®Çu t níc ngoµi vµo ngµnh c«ng nghiÖp ®· t¨ng lªn nhanh chãng. NÕu trong n¨m 1986, vèn FDI vµo ngµnh c«ng nghiÖp chØ chiÕm 27,7% tæng sè vèn th× ®Õn n¨m 1990, tû lÖ nµy ®· t¨ng lªn 84,4%. Trong c¸c n¨m 1992, 1993, 1994 tû lÖ FDI vµo ngµnh nµy gi¶m xuèng ®«i chót song vÉn ë møc cao víi c¸c tû lÖ t¬ng øng lµ: 55,3% , 45,9%, vµ 51,7%. Cho ®Õn n¨m 1997, tû träng ®Çu t vµo ngµnh nµy ®· l¹i t¨ng lªn 61,6%.
Trong khi thùc hiÖn më réng c¸c lÜnh vùc ®Çu t, Trung Quèc ®Æc biÖt chó ý më réng ®Çu t vµo c¸c ngµnh dÞch vô bao gåm tµi chÝnh, b¶o hiÓm, ngo¹i th¬ng, t vÊn, dÞch vô th«ng tin... Trong 2 n¨m 1996 - 1997, FDI vµo c¸c ngµnh dÞch vô ®Òu gia t¨ng. Vµo thêi ®iÓm cuèi n¨m 1995, Trung Quèc ®· phª chuÈn thµnh lËp 115 chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi, 5 ng©n hµng liªn doanh víi níc ngoµi, 4 c«ng ty b¶o hiÓm dïng vèn níc ngoµi vµ mét ng©n hµng liªn doanh chung vèn. §Õn nay, Trung Quèc ®· cã tíi 134 chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi, 20 ng©n hµng liªn doanh vµ 8 c«ng ty b¶o hiÓm. Ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng vµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm nµy ®· phôc vô ®¾c lùc cho môc tiªu thu hót vèn níc ngoµi cña Trung Quèc.
Ngµnh n«ng nghiÖp lu«n lµ ngµnh thu hót ®îc Ýt vèn ®Çu t nhÊt víi møc tû lÖ b×nh qu©n trªn tæng lîng FDI qua c¸c n¨m lµ díi 3%, mÆc dï Trung Quèc lµ mét níc n«ng nghiÖp. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do cã sù tÝch cùc trong thay ®æi chÝnh s¸ch nhÊt lµ t¹o nhiÒu hÊp dÉn cho nhµ ®Çu t khi ®Çu t vµo ngµnh n«ng nghiÖp mµ tû träng vµo ngµnh nµy cã chiÒu híng t¨ng lªn tõ 1,6% n¨m 1996 lªn 2,1% n¨m 1997 vµ gÇn 5% n¨m 1998, n¨m 2001 con sè nµy lµ 7,3%.
Møc ®Çu t níc ngoµi vµo ngµnh bÊt ®éng s¶n còng t¨ng nhanh, tõ chç chØ chiÕm 6,9% n¨m 1986 ®· lªn tíi 30,6% trong c¸c n¨m 1992 vµ 1993. Trong n¨m 1994, do nhiÒu vô ®Çu t vµo bÊt ®éng s¶n bÞ thua lç nÆng nÒ nªn xu híng ®Çu t vµo lÜnh vùc nµy còng ch÷ng l¹i. §Õn n¨m 1997, tû träng ®Çu t vµo ngµnh nµy chØ cßn trªn 17%. Trong vµi n¨m trë l¹i ®©y, møc ®Çu t vµo lÜnh vùc nµy l¹i t¨ng lªn nhanh chãng víi tèc ®é b×nh qu©n mçi n¨m lµ 18,6%.
HÇu hÕt c¸c ngµnh cßn l¹i nh x©y dùng, giao th«ng, gi¸o dôc, y tÕ ... ®Òu cã tû träng ®Çu t rÊt thÊp so víi ngµnh c«ng nghiÖp, h¬n n÷a tèc ®é gia t¨ng ®Çu t l¹i nhá. Tû träng ®Çu t vµo c¸c ngµnh nµy trung b×nh chØ chiÕm tõ 2-5% tæng FDI cña c¶ níc.
Nh×n chung lÜnh vùc ®Çu t ngµy cµng ®îc më réng, tõ híng vÒ c«ng nghiÖp mang tÝnh gia c«ng tríc ®©y ®· chuyÓn sang ph¸t triÓn c¸c c«ng tr×nh c¬ së vµ c¸c ngµnh nghÒ thø ba (dÞch vô). §Çu t vµo ngµnh nghÒ thø nhÊt (n«ng nghiÖp) kh«ng nhiÒu. C¬ cÊu ®Çu t cña FDI vµo Trung Quèc vÉn cßn mÊt c©n ®èi.
1.6) Khu vùc ®Çu t chñ yÕu vÉn lµ vïng ven biÓn ®«ng nam. Tõ n¨m 1992, Trung Quèc ®· khuyÕn khÝch chuyÓn dÞch ®Çu t vµo s©u néi ®Þa, ®Æc biÖt vµo miÒn Trung vµ miÒn T©y.
Trong thêi kú ®Çu më cöa, FDI t¹i Trung Quèc chñ yÕu lµ tõ t b¶n ngêi Hoa Hång K«ng, Ma Cao, §µi Loan. Bëi vËy, phÇn lín FDI tËp trung ë vïng ven biÓn ®«ng nam Trung Quèc bëi n¬i ®©y giao th«ng thuËn tiÖn vµ ®îc chÝnh phñ Trung Quèc u tiªn lµm träng ®iÓm thu hót ®Çu t, vµ quan träng nhÊt n¬i ®©y chÝnh lµ quª h¬ng cña phÇn lín bµ con Hoa kiÒu. Tõ n¨m 1979, cã tíi 85% tæng ®Çu t níc ngoµi t¹i Trung Quèc lµ vµo 11 tØnh vµ thµnh phè cÊp tØnh thuéc miÒn biÓn phÝa §«ng. §Þa ®iÓm ®Çu næi tiÕng nhÊt Trung Quèc vÉn lµ "Qu¶ng §«ng më réng" bao gåm c¸c tØnh Qu¶ng §«ng, Phóc KiÕn vµ H¶i Nam ®· thu hót 40% tæng vèn ®Çu t,
"Thîng H¶i më réng" bao gåm Thîng H¶i, Giang T« vµ TriÕt Giang ®øng thø hai thu hót 25%, "B¾c Kinh më réng" bao gåm thñ ®«, vïng Thiªn T©n vµ tØnh Hµ B¾c thu hót kho¶ng 12% tæng ®Çu t mçi n¨m. Trong ®ã, 5 tØnh thµnh: Qu¶ng §«ng, Phóc KiÕn, Giang T«, S¬n §«ng vµ Thîng H¶i cã møc ®é tËp trung cao nhÊt. N¨m 1992, 1993 tæng vèn ®Çu níc ngoµi vµo 5 tØnh thµnh nµy chiÕm 70,8% vµ 66,2% c¶ níc. Tû lÖ nµy cßn cao h¬n nÕu tÝnh c¶ 14 thµnh phè ven biÓn. N¨m 1998, lîng FDI vµo 14 thµnh phè ven biÓn chiÕm tíi 88% tæng lîng FDI c¶ níc. Tõ ®ã ®Õn nay con sè nµy liªn tôc t¨ng lªn, tuy nhiªn tèc ®é t¨ng kh«ng cao. HiÖn nay ë khu vùc ven biÓn ®· h×nh thµnh 4 khu cã ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lín lµ: Khu tam gi¸c Ch©u Giang (Qu¶ng §«ng) víi ®Çu t cña Hång K«ng, Ma Cao, §µi Loan lµ chÝnh; Khu tam gi¸c M©n Nam (Phóc kiÕn) víi ®Çu t cña §µi Loan lµ chÝnh; Khu tam gi¸c Trêng Giang (bao gåm Thîng H¶i, Giang T«, TriÕt Giang) víi ®Çu t chÝnh lµ tõ Mü, NhËt, Ch©u ©u; Khu vùc quanh vÞnh Bét H¶i lµ n¬i chñ yÕu nhËn ®îc ®Çu t tõ NhËt B¶n, Hµn Quèc.
Khu vùc réng lín nhng l¹i thu hót ®îc lîng FDI Ýt h¬n c¶ lµ vïng s©u trong néi ®Þa. §Ó h¹n chÕ bít sù chªnh lÖch vÒ ph©n bè FDI gi÷a c¸c vïng, chÝnh phñ Trung Quèc ®· ®a ra rÊt nhiÒu u ®·i vÒ thuÕ vµ u ®·i kh¸c nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t vµo c¸c tØnh s©u trong lôc ®Þa. Tõ n¨m 1992 trë l¹i ®©y, lîng FDI vµo néi ®Þa, ®Æc biÖt lµ vµo khu vùc miÒn trung vµ miÒn T©y ®· t¨ng lªn râ rÖt, ph¸t huy søc lao ®éng t¹i chç khai th¸c tµi nguyªn nh: than, ho¸ chÊt, kim lo¹i mµu... §iÓn h×nh lµ ë c¸c tØnh Hµ Nam, Hå B¾c, Hå Nam cña khu vùc Nam Trung Bé, Tø Xuyªn cña khu vùc T©y Nam, kÕ tiÕp lµ 4 tØnh, khu: Cam Tóc, T©n C¬ng, Ninh H¹, Thanh H¶i cña vïng T©y B¾c. §Õn cuèi n¨m 1993, 4 tØnh, khu nµy ®· cho phÐp x©y dùng sè doanh nghiÖp "ba lo¹i vèn" lÇn lît tõng n¬i lµ 823, 507, 264 vµ 67. Vèn ký kÕt theo hiÖp ®Þnh ë tõng n¬i lµ 0,476 tû USD; 0,352 tû USD; 0,102 tû USD vµ 0,028 tû USD. Vèn sö dông thùc tÕ lÇn lît lµ 12,27 triÖu USD, 53 triÖu USD, 15,42 triÖu USD vµ 3,92 triÖu USD. Nhng nh×n chung, c¸c nhµ ®Çu t vÉn n¶n lßng v× h¹ tÇng c¬ së qu¸ yÕu, thÞ trêng nhá bÐ vµ ph©n t¸n, ®iÒu kiÖn kinh doanh bÊt lîi. V× vËy, vèn FDI ®Çu t vµo khu vùc nµy chØ chiÕm 14 - 16% tæng vèn FDI cña c¶ níc. ë Trung Quèc vÉn cha cã sù c©n ®èi vÒ ph©n bè FDI gi÷a c¸c vïng.
Tãm l¹i, víi nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn ®©y ho¹t ®éng tiÕp nhËn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo Trung Quèc ph¸t triÓn nhanh chãng vµ m¹nh mÏ. Nã mang l¹i nhiÒu lîi Ých quan träng cho c¶ Trung Quèc vµ c¸c nhµ ®Çu t.
2. Nh÷ng t¸c ®éng kinh tÕ - x· héi cña FDI ë Trung Quèc :
2.1) Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc:
Thu hót FDI lµ mét bé phËn cÊu thµnh quan träng cña c«ng cuéc c¶i c¸ch më cöa ë Trung Quèc. Tr¶i qua h¬n 20 n¨m nã ®· thu ®îc nhiÒu thµnh tùu vµ cã t¸c ®éng quan träng tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña Trung Quèc :
a) FDI lµ mét lùc lîng quan träng thóc ®Èy nÒn kinh tÕ Trung Quèc liªn tôc t¨ng trëng.
Tõ n¨m 1979 ®Õn nay, do sù t¨ng trëng cña FDI vµ sù më réng mËu dÞch xuÊt nhËp khÈu, nÒn kinh tÕ Trung Quèc ®· cã sù t¨ng trëng víi tèc ®é t¬ng ®èi cao. Trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn sù ®ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp "ba vèn". Thêi kú kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø 8 (1991-1995), tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n hµng n¨m gi¸ trÞ s¶n lîng c«ng nghiÖp cña c¸c doanh nghiÖp nµy lµ 95,6%, trong khi c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp nhµ níc chØ t¨ng 7,1%, doanh nghiÖp c«ng nghiÖp tËp thÓ t¨ng 28%.
Nh×n chung, c¸c doanh nghiÖp "ba vèn" ®· trë thµnh mét bé phËn cã søc sèng nhÊt cña nÒ kinh tÕ Trung Quèc, lµ ®iÓm t¨ng trëng m¹nh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. §Æc biÖt FDI cßn chiÕm tû lÖ cao trong tæng qui m« ®Çu t cña c¶ níc. N¨m 1992, tû lÖ nµy lµ 13,5%; n¨m 1993 t¨ng tíi 36% vµ tõ 1993 ®Õn nay FDI tiÕp tôc cã nh÷ng ®ãng gãp lín cho nÒn kinh tÕ Trung Quèc. Theo gi¸o s TrÇn Kh«n DiÖu, chñ nhiÖm trung t©m nghiªn cøu Ch©u ¸, trêng ®¹i häc Hång K«ng: trong sù t¨ng trëng kinh tÕ hµng n¨m cña Trung Quèc th× FDI chiÕm kho¶ng 3% tæng sè tiÒn vèn, ®· ®ãng gãp h¬n 30% cho sù t¨ng trëng ®ã.
b) FDI lµ nguån quan träng, bæ sung sù thiÕu hôt tiÒn vèn x©y dùng kinh tÕ ë Trung Quèc .
Sù t¨ng lªn cña vèn ®Çu t sö dông thùc tÕ trong ®Çu t níc ngoµi vµo Trung Quèc ®· cã t¸c dông bæ sung ngµy cµng lín ®èi víi tiÒn vèn x©y dùng kinh tÕ ë Trung Quèc.
Nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 80, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi chiÕm 2,8% ®Çu t tµi s¶n cè ®Þnh toµn x· héi. Tõ n¨m 1991 ®Õn 1995 tû lÖ nµy lÇn lît theo tõng n¨m lµ 4,5%, 8%, 13%, 17%, 20%. Nh vËy, FDI chiÕm trong ®Çu t tµi s¶n cè ®Þnh cña Trung Quèc lµ t¬ng ®èi cao. Theo thèng kª, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi íc chõng cã tíi 70% trë thµnh ®Çu t vèn cè ®Þnh, 30% trë thµnh ®Çu t vèn lu ®éng. FDI ®· trë thµnh nguån vèn chñ yÕu bï ®¾p vµo chç thiÕu trong tµi s¶n cè ®Þnh toµn x· héi cña Trung Quèc.
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cßn t¹o ra sè lîng tiÒn thuÕ lín cho Trung Quèc. TiÒn thuÕ thu ®îc do c¸c doanh ngiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi nép, ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh ®· lµm dÞu sù c¨ng th¼ng vÒ thu chi tµi chÝnh. N¨m 1991 thu 6,9 tû NDT, b»ng 2,3% tæng sè thuÕ thu cña c¶ níc. N¨m 1995 con sè nµy lªn tíi 65,69 tû NDT. ë mét sè tØnh thuÕ thu tõ c¸c doanh nghiÖp vèn níc ngoµi lµ nguån thu quan träng cho ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng. Nh vËy, viÖc thu thuÕ liªn quan ®Õn FDI ®· trë thµnh mét nguån vèn quan träng, bæ sung cho nguån thu nhËp tµi chÝnh cña nhµ níc.
c) FDI thóc ®Èy mËu dÞch xuÊt khÈu, t¹o ra nhiÒu ngo¹i hèi :
HiÖn nay mËu dÞch ®èi ngo¹i cña Trung Quèc ®· ph¸t triÓn víi qui m« t¬ng ®èi lín. N¨m 1978, Trung Quèc cßn ®øng thø 32 trªn thÕ giíi trong mËu dÞch ®èi ngo¹i. Tõ n¨m 1997 ®Õn nay, Trung Quèc ®· v¬n lªn hµng thø 10, vµ vÉn cã ._.u nhÊt; m©u thuÉn gi÷a c¸c bªn liªn doanh kh¸ phæ biÕn. MÆt kh¸c, trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh th× bªn ViÖt Nam hÇu hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc (chiÕm 98% tæng vèn ®Çu t vµ 92% tæng sè dù ¸n liªn doanh), sè doanh nghiÖp d©n doanh chiÕm tû lÖ kh«ng ®¸ng kÓ. ChÝnh ®iÒu nµy ®· lµm h¹n chÕ ®¸ng kÓ viÖc thu hót FDI vµo ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua.
II. Ph¬ng híng thu hót FDI vµo ViÖt Nam giai ®o¹n
2001-2005.
1. Môc tiªu:
NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi lµ mét bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng x· héi chñ nghÜa ë níc ta, ®îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn l©u dµi, b×nh ®¼ng víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c.
Trong h¬n 15 n¨m qua kÓ tõ khi ban hµnh LuËt ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 1987, ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë níc ta ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu quan träng, gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ - x· héi, vµo th¾ng lîi cña c«ng cuéc ®æi míi, ®a níc ta ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ, t¨ng cêng thÕ vµ lùc cña ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ. Nh»m tiÕp tôc c¶i thiÖn m«i trêng ®Çu t, cñng cè niÒm tin cña c¸c nhµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ph¸t triÓn thuËn lîi, ®ãng gãp nhiÒu h¬n vµo ph¸t triÓn kinh tÕ, gãp phÇn thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong thêi gian tíi, ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ quyÕt vÒ "T¨ng cêng thu hót vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi thßi kú 2001-2005", theo ®ã ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ph¶i ®¹t ®îc c¸c môc tiªu sau:
Vèn ®¨ng ký cña c¸c dù ¸n cÊp giÊy phÐp míi: kho¶ng 12 tû USD.
Vèn thùc hiÖn: kho¶ng 11 tû USD.
§Õn n¨m 2005 ®ãng gãp kho¶ng 15% GDP, 25% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ kho¶ng 10% tæng thu ng©n s¸ch cña c¶ níc (kh«ng kÓ dÇu khÝ)
2. §Þnh híng:
_ KhuyÕn khÝch m¹nh mÏ viÖc thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu; c«ng nghiÖp chÕ biÕn; c«ng nghiÖp phôc vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n; c¸c dù ¸n øng dông c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ sinh häc; dÇu khÝ; ®iÖn tö; vËt liÖu míi; viÔn th«ng; s¶n xuÊt ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi vµ c¸c ngµnh mµ ViÖt Nam cã nhiÒu lîi thÕ c¹nh tranh g¾n víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm, gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ.
_ TiÕp tôc thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo nh÷ng ®Þa bµn cã nhiÒu lîi thÕ ®Ó ph¸t huy vai trß cña c¸c vïng ®éng lùc, t¹o ®iÒu kiÖn liªn kÕt ph¸t triÓn c¸c vïng kh¸c trªn c¬ së ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh. KhuyÕn khÝch vµ dµnh c¸c u ®·i tèi ®a cho ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo nh÷ng vïng cã ®Þa bµn ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi khã kh¨n vµ ®Èy m¹nh ®Çu t x©y dùng c¸c c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng ë c¸c ®Þa bµn nµy b»ng c¸c nguån vèn kh¸c ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. TËp trung thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo c¸c Khu c«ng nghiÖp tËp trung ®· h×nh thµnh theo qui ho¹ch ®îc phª duyÖt.
_ KhuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi tõ tÊt c¶ c¸c níc vµ vïng l·nh thæ ®Çu t vµo ViÖt Nam, nhÊt lµ c¸c nhµ ®Çu t cã tiÒm n¨ng lín vÒ tµi chÝnh vµ n¾m c«ng nghÖ nguån tõ c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn; tiÕp tôc thu hót c¸c nhµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë khu vùc. Cã kÕ ho¹ch vËn ®éng c¸c tËp ®oµn, c«ng ty lín ®Çu t vµo ViÖt Nam, ®ång thêi chó ý ®Õn c¸c c«ng ty cã qui m« võa vµ nhá, nhng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i; khuyÕn khÝch, t¹o thuËn lîi cho ngêi ViÖt Nam ®Þnh c ë níc ngoµi ®Çu t vÒ níc.
III. Nh÷ng gi¶i ph¸p thu hót FDI vµo ViÖt Nam tõ kinh nghiÖm cña Trung Quèc.
Qua nh÷ng nghiªn cøu vÒ chÝnh s¸ch, ho¹t ®éng thu hót FDI cña Trung Quèc vµ nh÷ng thùc tr¹ng thu hót FDI vµo ViÖt Nam trong thêi gian qua, ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu ®· ®Ò ra t«i cã mét vµi kiÕn nghÞ vÒ gi¶i ph¸p thu hót FDI trong thêi gian tíi nh sau:
1. X©y dùng chiÕn lîc thu hót FDI phï hîp h¬n n÷a víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng:
a) X©y dùng Danh môc dù ¸n quèc gia kªu gäi ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi thêi kú 2001 - 2005 lµm c¬ së cho viÖc vËn ®éng xóc tiÕn ®Çu t.
Qua thùc tiÔn cña Trung Quèc cho thÊy, mÆc dï më cöa thu hót FDI tõ n¨m 1979, nhng ®Õn tËn n¨m 1995 Trung Quèc míi ban hµnh "danh môc híng dÉn ®Çu t níc ngoµi ", n¨m 1996 tiÕn hµnh söa ch÷a l¹i "danh môc " nµy. Tuy nhiªn danh môc híng dÉn nµy vÉn cha cô thÓ vµ kh«ng hoµn thiÖn. Nh÷ng ngµnh mµ Trung Quèc khuyÕn khÝch ®Çu t th× l¹i ®Çu t rÊt Ýt, tû träng t¬ng ®èi thÊp nh ngµnh n«ng nghiÖp vµ kü thuËt cao míi. Cßn nh÷ng ngµnh h¹n chÕ ®Çu t th× cã nh÷ng ngµnh mµ c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ®Çu t t¬ng ®èi tËp trung nh ®iÖn, tñ l¹nh, nhµ m¸y « t«, kh¸ch s¹n cao cÊp, biÖt thù, phßng lµm viÖc ... Nguyªn nh©n c¨n b¶n lµ do Trung Quèc vÉn cha n¾m râ t×nh h×nh, vÉn cha ®i s©u nghiªn cøu vÊn ®Ò, nªn t tëng chØ ®¹o, ph¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ ®êng lèi chØ ®¹o cña "danh môc híng dÉn" vÉn kh«ng râ rµng ®Çy ®ñ. V× vËy dÉn ®Õn môc tiªu qu¶n lý kh«ng râ rµng, kh«ng cô thÓ.
ViÖt Nam ®Õn nay còng ®· 5 lÇn c«ng bè Danh môc dù ¸n gäi vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. Tuy nhiªn, viÖc triÓn khai thùc hiÖn cßn chËm, chÊt lîng cha cao. Mét sè qui ho¹ch vµ dù ¸n trong danh môc cha tÝnh ®Õn nhu cÇu vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña nhµ §TNN, ®ång thêi kh«ng dù b¸o hÕt diÔn biÕn t×nh h×nh nªn cha thùc sù trë thµnh c«ng cô ®Þnh híng vËn ®éng ®Çu t cã hiÖu qu¶. V× vËy, rót kinh nghiÖm tõ Trung Quèc vµ tõ thùc tiÔn cña ViÖt Nam, viÖc x©y dùng danh môc dù ¸n gäi vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi trong thêi gian tíi cÇn ph¶i ®îc nghiªn cøu trªn c¬ së thÞ trêng, ph¶i ®îc x¸c ®Þnh theo nhu cÇu thÞ trêng vµ nh÷ng nhu cÇu, ®iÒu kiÖn cña nhµ ®Çu t, ®ång thêi ph¶i tÝnh ®Õn t tëng chØ ®¹o cña Nhµ níc. C¸c dù ¸n khi ®îc lùa chän ®a vµo danh môc nµy ph¶i cã sù thèng nhÊt tríc vÒ chñ tr¬ng vµ qui ho¹ch vµ ®îc bè trÝ vèn lµm dù ¸n tiÒn kh¶ thi. C¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph¬ng chñ ®éng x©y dùng vµ c«ng bè danh môc dù ¸n kªu gäi ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cña ngµnh, ®Þa ph¬ng m×nh.
b) C¸c Bé, ngµnh x©y dùng vµ ®iÒu chØnh qui ho¹ch ngµnh vµ c¸c s¶n phÈm chñ yÕu phï hîp víi chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 2001-2010 vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 2001-2005; x¸c ®Þnh râ nhu cÇu vÒ tõng lo¹i nguån vèn, trong ®ã cã vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu, s¶n phÈm ®Æt ra trong kÕ ho¹ch.
c) §Èy m¹nh vËn ®éng, xóc tiÕn ®Çu t.
Trong thêi gian qua, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t vµ c¸c bé, ngµnh, ®Þa ph¬ng ®· tæ chøc hµng tr¨m cuéc héi th¶o, vËn ®éng ®Çu t ë trong vµ ngoµi níc, nh»m giíi thiÖu m«i trêng vµ c¬ héi ®Çu t ë ViÖt Nam. §ång thêi còng tæ chøc c¸c cuéc ®èi tho¹i trùc tiÕp víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi theo tõng lÜnh vùc hoÆc chuyªn ®Ò cô thÓ. Tuy nhiªn, néi dung còng nh ph¬ng thøc tæ chøc vËn ®éng ®Çu t cßn qu¸ ®¬n gi¶n, nÆng vÒ tuyªn truyÒn luËt ph¸p, chÝnh s¸ch, cha tËp trung vµo ch¬ng tr×nh vËn ®éng theo tõng ®èi t¸c, lÜnh vùc hoÆc dù ¸n cô thÓ nªn hiÖu qu¶ cha cao. V× vËy, trong thêi gian tíi c«ng t¸c tuyªn truyÒn, vËn ®éng ®Çu t ph¶i söa ch÷a ®îc nh÷ng thiÕu xãt trªn, cô thÓ:
Mét lµ, ®æi míi vÒ néi dung vµ ph¬ng thøc vËn ®éng, xóc tiÕn ®Çu t. TriÓn khai ch¬ng tr×nh xóc tiÕn ®Çu t theo ngµnh, lÜnh vùc, ®Þa bµn víi c¸c dù ¸n vµ ®èi t¸c cô thÓ, híng vµo c¸c ®èi t¸c níc ngoµi cã tiÒm lùc tµi chÝnh vµ c«ng nghÖ nguån. C¨n cø vµo danh môc dù ¸n gäi vèn quèc gia, chuÈn bÞ kü mét sè dù ¸n quan träng, lùa chän, mêi trùc tiÕp mét vµi tËp ®oµn lín trong ngµnh, lÜnh vùc ®ã ®Ó ®µm ph¸n, tham gia ®Çu t vµo c¸c dù ¸n.
Hai lµ, chó träng c¶ xóc tiÕn ®Çu t ®Ó thu hót c¸c dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi míi vµ c¸c ho¹t ®éng hç trî c¸c nhµ ®Çu t ®Ó triÓn khai hiÖu qu¶ c¸c dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®ang ho¹t ®éng. Gi¶i quyÕt kÞp thêi c¸c khã kh¨n, víng m¾c ®Ó c¸c doanh nghiÖp ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ho¹t ®éng thuËn lîi. BiÓu d¬ng, khen thëng kÞp thêi c¸c doanh nghiÖp, nhµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cã thµnh tÝch xuÊt s¾c trong kinh doanh, cã ®ãng gãp thiÕt thùc vµo x©y dùng ®Êt níc. §ång thêi phª ph¸n, xö lý nghªm nh÷ng trêng hîp vi ph¹m ph¸p luËt ViÖt Nam.
Ba lµ, x©y dùng, hoµn thiÖn hÖ thèng th«ng tin vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµm c¬ së cho viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, qu¶n lý ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, më réng tuyªn truyÒn ®èi ngo¹i trªn c¬ së sö dông th«ng tin hiÖn ®¹i. X©y dùng vµ ®a vµo ho¹t ®éng trang Web vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®Ó phôc vô viÖc cung cÊp th«ng tin cËp nhËt vÒ chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch ph¸p luËt vÒ ®Çu t, giíi thiÖu c¸c dù ¸n kªu gäi ®Çu t, biÓu d¬ng nh÷ng dù ¸n thµnh c«ng.
Bèn lµ, kÕt hîp vËn ®éng ®Çu t ë trong níc víi c¸c ho¹t ®éng vËn ®éng ë níc ngoµi, t¨ng cêng quan hÖ hîp t¸c xóc tiÕn ®Çu t c¶ trong khu«n khæ song ph¬ng vµ ®a ph¬ng nh»m t¹o søc m¹nh tæng hîp trong ho¹t ®éng vËn ®éng ®Çu t níc ngoµi, cã träng t©m, theo lÜnh vùc ®Çu t nhÊt ®Þnh.
MÆt kh¸c, nh÷ng tiÕn bé trong viÖc c¶i thiÖn m«i trêng ®Çu t, nh÷ng kinh nghiÖm thµnh c«ng cña c¸c c«ng ty ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®· ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam sÏ lµ nh÷ng nh©n tè quan träng, cã søc thuyÕt phôc nhÊt ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t míi.
2. T¨ng cêng qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ níc ®èi víi FDI th«ng qua c¸c biÖn ph¸p ph¸p luËt. X©y dùng thÓ chÕ lu th«ng tiÒn tÖ, thÓ chÕ thuÕ tµi chÝnh, thÓ chÕ ®Çu t, thÓ chÕ ngo¹i th¬ng theo nÒn kinh tÕ thÞ trêng, gióp chóng ta tham gia réng r·i h¬n vµo s¶n xuÊt quèc tÕ, vµo thÞ trêng tiÒn vèn quèc tÕ.
Bµi häc kinh nghiÖm trong c«ng t¸c qu¶n lý thu hót FDI ë Trung Quèc cho thÊy, Trung Quèc ®· coi träng thu hót, coi nhÑ qu¶n lý. C¸c ngµnh chñ qu¶n cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp ë Trung Quèc ®· chuyÓn tõ c¬ chÕ qu¶n lý trùc tiÕp c¸c xÝ nghiÖp ë thêi kú bao cÊp sang c¬ chÕ qu¶n lý gi¸n tiÕp trong thêi kú c¶i c¸ch. Theo ®ã, kÕt qu¶ kinh doanh cña c¸c xÝ nghiÖp ®Çu t níc ngoµi kh«ng cÇn cã ngµnh chñ qu¶n thuéc ChÝnh phñ chÞu tr¸ch nhiÖm cuèi cïng. V× vËy cã lµm tèt hay kh«ng lµm tèt th× còng hÇu nh kh«ng cã liªn quan g× tíi chÝnh phñ. C¸c cÊp chÝnh quyÒn chØ chó ý thu hót sè lîng c¸c dù ¸n FDI mµ kh«ng chó träng xem xÐt ®Õn t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c dù ¸n nµy. KÕt qu¶ lµ, ®· xuÊt hiÖn nh÷ng néi dung hîp ®ång kh«ng cã gi¸m s¸t kiÓm tra, hoÆc gi¸m s¸t kiÓm tra kh«ng nghiªm tóc, kh«ng cã tr¸ch nhiÖm. Mét khi cã hiÖn tîng vi ph¹m hîp ®ång, th× lîi Ých cña bªn t«n träng hîp ®ång sÏ kh«ng ®îc ®¶m b¶o. MÆt kh¸c, trong qu¸ tr×nh thu hót vèn FDI, c¸c ngµnh tæng hîp, c¸c ngµnh chñ qu¶n vµ c¸c c¬ quan ®Þa ph¬ng kh«ng cã sù phèi hîp nhÞp nhµng, cã mét sè dù ¸n vµ chÝnh s¸ch ngµnh nghÒ vÉn cha ®îc sù thèng nhÊt. Mét sè doanh nghiÖp FDI kh«ng b¸o c¸o sè liÖu thèng kª cÇn thiÕt cho ngµnh thèng kª vµ c¬ quan chñ qu¶n, g©y khã kh¨n cho t×nh h×nh qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp nµy. Nh÷ng ®iÒu nµy ®· cã ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn hiÖu qu¶ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Trung Quèc thêi gian qua.
Do ®ã, viÖc t¨ng cêng qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ níc ®èi víi FDI ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi lµ rÊt cÇn thiÕt. C¸c c¬ quan cÊp GiÊy phÐp ®Çu t ph¶i thêng xuyªn rµ so¸t, ph©n lo¹i c¸c dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®· ®îc cÊp giÊy phÐp ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp, kÞp thêi th¸o gì khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. TiÕp tôc thùc hiÖn chñ tr¬ng ph©n cÊp qu¶n lý Nhµ níc vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cho Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh trªn c¬ së ®¶m b¶o nguyªn t¾c tËp trung, thèng nhÊt qu¶n lý vÒ qui ho¹ch, c¬ cÊu, chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ; trong ®ã, chó träng ph©n cÊp qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng sau giÊy phÐp cña c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi; t¨ng cêng híng dÉn, kiÓm tra cña c¸c Bé, ngµnh, Trung ¬ng. Cã c¬ chÕ xö lý nghiªm kh¾c c¸c trêng hîp vi ph¹m ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, qui ho¹ch trong viÖc thùc hiÖn chñ tr¬ng ph©n cÊp ph¸t triÓn qu¶n lý nhµ níc vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi; KÓ c¶ viÖc chÊm døt hiÖu lùc cña c¸c giÊy phÐp ®Çu t cÊp sai qui ®Þnh.
§ång thêi, tiÕn hµnh ®æi míi vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi theo híng tiÕp tôc gi¶m dÇn, tiÕn tíi xo¸ bá viÖc b¾t buéc kÕt hèi ngo¹i tÖ khi cã ®ñ ®iÒu kiÖn. Sö dông linh ho¹t, cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh tû gi¸, l·i suÊt theo c¸c nguyªn t¾c cña thÞ trêng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc.
3. Thu hót fdi cÇn dùa vµo viÖc s¸ng t¹o ra m«i trêng ®Çu t u viÖt, cÇn dùa vµo ph¸p chÕ kiÖn toµn vµ qu¶n lý h÷u hiÖu, dùa vµo thÞ trêng cã søc thu hót, kh«ng nªn dùa nhiÒu vµo chÝnh s¸ch u ®·i. V× nh÷ng chÝnh s¸ch nµy kh«ng chØ ®i ngîc l¹i nguyªn t¾c c¹nh tranh b×nh ®¼ng, dÉn tíi tiÒn vèn trong níc ch¶y ra ngoµi, hoÆc dÉn tíi hiÖn tîng "chung vèn gi¶", "trèn thuÕ, lËu thuÕ", mµ cßn ®i ngîc l¹i mét sè nguyªn t¾c trong qui ®Þnh cña WTO vµ th«ng lÖ quèc tÕ. ChØ cã ®Çu t s¶n xuÊt theo nhu cÇu thÞ trêng míi thu hót ®îc nhiÒu FDI.
Thùc tiÔn thu hót FDI cña Trung Quèc cho thÊy, thêi kú ®Çu ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ®Õn ®Çu t, ChÝnh phñ Trung Quèc ®· ®Þnh ra kh¸ nhiÒu chÝnh s¸ch u ®·i, ®Õn gi÷a nh÷ng n¨m 90 nh÷ng chÝnh s¸ch u ®·i nay ®· dÇn bÞ xo¸ bá, tuy nhiªn mét sè chÝnh s¸ch vÉn tån t¹i vµ ®ang ngµy cµng trë thµnh nh÷ng nh©n tè bÊt lîi cho c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp trong níc. V× vËy, ®Ó cã mét m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng Trung Quèc ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®·i ngé quèc d©n theo qui t¾c th«ng thêng cña quèc tÕ. Theo ®ã lµm râ hai ®iÓm:
(1). Thùc hiÖn ®·i ngé quèc d©n kh«ng gièng nh më cöa thÞ trêng trong níc v« thêi h¹n. §·i ngé quèc d©n chñ yÕu chØ ®·i ngé c¸c xÝ nghiÖp níc ngoµi sau khi tham gia vµo thÞ trêng trong níc.
(2). Thùc hiÖn ®·i ngé quèc d©n ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi kh«ng ph¶i lµ ®a ra nh÷ng u ®·i riªng cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi mµ chØ lµ cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ®îc hëng møc u ®·i kh«ng thÊp h¬n c¸c nhµ ®Çu t trong níc.
Ngoµi ra, Trung Quèc dÇn xo¸ bá c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch u ®·i phæ biÕn cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. Nhng vÉn b¶o lu chÝnh s¸ch u ®·i ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi trong ngµnh, khu vùc, dù ¸n cô thÓ. VÝ dô ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ®Çu t vµo miÒn Trung, T©y, ®Çu t vµo n«ng nghiÖp, hoÆc c¸c ngµnh kü thuËt cao th× vÉn cã mét chÝnh s¸ch u ®·i nhÊt ®Þnh. §iÒu nµy ®· gãp phÇn lµm cho ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, chiÕn lîc ph¸t triÓn tæng thÓ cña Trung Quèc vµ chÝnh s¸ch ngµnh nghÒ ®îc gÇn gòi nhau h¬n.
Qua kinh nghiÖm cña Trung Quèc, ®Ó t¹o ra mét m«i trêng ®Çu t u viÖt, trong thêi gian tíi ViÖt Nam cÇn ph¶i tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, nh:
_ TiÕp tôc nghiªn cøu x©y dùng, ®iÒu chØnh, hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt liªn quan ®Õn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ph¸t triÓn theo ®óng híng cña chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ phï hîp víi yªu cÇu chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
_ Nghiªn cøu, x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi theo híng:
+) ThiÕt lËp mét mÆt b»ng ph¸p lý chung ¸p dông cho c¶ ®Çu t trong níc vµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi nh»m t¹o lËp m«i trêng æn ®Þnh, b×nh ®¼ng cho s¶n xuÊt vµ kinh doanh.
+) §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®Ó triÓn khai thªm c¸c kªnh thu hót ®Çu t míi; nghiªn cøu vµ thùc hiÖn thÝ ®iÓm c¸c h×nh thøc ®Çu t nh c«ng ty hîp danh, c«ng ty qu¶n lý vèn.
+) Më réng lÜnh vùc thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi phï hîp víi cam kÕt trong qu¸ tr×nh chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tõng bíc më thÞ trêng bÊt ®éng s¶n cho ngêi ViÖt Nam ®Þnh c ë níc ngoµi vµ c¸c nhµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi tham gia ®Çu t t¹i ViÖt Nam; x©y dùng c¬ chÕ ®Ó doanh nghiÖp ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®îc x©y dùng, kinh doanh nhµ ë vµ x©y dùng, kinh doanh ph¸t triÓn khu ®« thÞ míi; khuyÕn khÝch ®Çu t trong c¸c lÜnh vùc dÞch vô khoa häc, c«ng nghÖ dÞch vô th«ng tin, chuyÓn giao c«ng nghÖ, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc.
_ TiÕp tôc thùc hiÖn lé tr×nh gi¶m chi phÝ ®Çu t vµ tiÕn tíi chÕ ®é mét gi¸ ¸p dông thèng nhÊt cho c¶ ®Çu t trong níc vµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi theo QuyÕt ®Þnh sè 35/1999/Q§ - TTg ngµy 26 th¸ng 3 n¨m 1999 cña Thñ tíng ChÝnh Phñ.
_ TiÕp tôc c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ phï hîp t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc vµ cam kÕt quèc tÕ theo híng ®¬n gi¶n ho¸ c¸c s¾c thuÕ, tõng bíc ¸p dông hÖ thèng thuÕ chung cho c¶ ®Çu t trong níc vµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. X©y dùng chÝnh s¸ch thuÕ khuyÕn khÝch ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi s¶n xuÊt phô tïng, linh kiÖn, n©ng cao tû lÖ néi ®Þa ho¸ s¶n phÈm; cho phÐp c¸c dù ¸n s¶n xuÊt nguyªn liÖu phô trî phôc vô hµng xuÊt khÈu ®îc hëng u ®·i t¬ng tù nh c¸c dù ¸n ®Çu t s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu.
Bªn c¹nh ®ã, ViÖt Nam cÇn ph¶i dÇn xo¸ bá nh÷ng chÝnh s¸ch u ®·i ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi, vµ nhanh chãng thùc hiÖn ®·i ngé quèc gia trong c¸c xÝ nghiÖp ®Çu t níc ngoµi.
4. KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp trong níc cã ®iÒu kiÖn võa hîp t¸c, võa c¹nh tranh víi TNCs ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp d©n téc.
Thùc tiÔn ë Trung Quèc cho thÊy, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®Çu t vµo Trung Quèc thêng chän nh÷ng xÝ nghiÖp cã thùc lùc, hiÖu qu¶ lµm b¹n hµng. Nh÷ng xÝ nghiÖp nµy vèn ®· cã kh¶ n¨ng nghiªn cøu ph¸t triÓn kü thuËt ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh. Sau khi liªn doanh, ®¹i ®a sè c¸c xÝ nghiÖp ®Òu bá c¸c c¬ së nghiªn cøu ph¸t triÓn kü thuËt vèn cã, vµ ¸p dông kü thuËt mµ c«ng ty mÑ cung cÊp. V× vËy ®· lµm yÕu ®i kh¶ n¨ng nghiªn cøu ph¸t triÓn kü thuËt cña b¶n th©n xÝ nghiÖp, khiÕn cho nh÷ng xÝ nghiÖp liªn doanh chñ yÕu dùa vµo phÝa níc ngoµi trong viÖc nghiªn cøu ph¸t triÓn kü thuËt.
Rót kinh nghiÖm tõ Trung Quèc, trong thêi gian tíi cïng víi viÖc khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp trong níc võa hîp t¸c, võa c¹nh tranh víi c¸c TNCs, ViÖt Nam cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch hç trî vµ nh÷ng qui ®Þnh híng dÉn c¸c doanh nghiÖp trong níc. ChÝnh phñ cÇn ph¶i cã mét kÕ ho¹ch hç trî vèn cho c¸c doanh nghiÖp trong níc, gi¶m thuÕ nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp trong níc khi nhËp khÈu c¸c thiÕt bÞ kü thuËt tiªn tiÕn, c«ng nghÖ cao. Nghiªn cøu vµ ®a ra c¸c qui ®Þnh chi tiÕt, cô thÓ vÒ trao ®æi kü thuËt trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh, c¸c chÝnh s¸ch u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp d©n téc.
5. KhuyÕn khÝch ®Çu t vÒ níc cña ®ång bµo ViÖt KiÒu ë níc ngoµi .
HiÖn nay ngêi ViÖt ë níc ngoµi cã tiÒm n¨ng lín vÒ vèn, tri thøc khoa häc c«ng nghÖ, kinh nghiÖm qu¶n lý hiÖn ®¹i, cã nhiÒu mèi quan hÖ lµm ¨n víi c¸c ®èi t¸c níc ngoµi, th«ng th¹o c¸c th«ng lÖ kinh doanh quèc tÕ vµ thÞ trêng thÕ giíi ... Trong ®ã, thÕ m¹nh chÝnh cña hä lµ chÊt x¸m rÊt cÇn cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ cña chóng ta. Nhµ níc cÇn cã nh÷ng h×nh thøc khuyÕn khÝch phï hîp, nh÷ng qui chÕ ho¹t ®éng vµ c¬ chÕ vËn hµnh cã hiÖu qu¶, t¹o m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng, æn ®Þnh, thñ tôc gän nhÑ ... ®Ó thu hót tiÒm n¨ng to lín nµy.
Kh¸c víi Trung Quèc, ViÖt kiÒu ë níc ngoµi tÝnh céng ®ång yÕu h¬n rÊt nhiÒu. Do tÝnh chÊt chÝnh trÞ cã nh÷ng phøc t¹p nªn céng ®ång ngêi ViÖt ë nøoc ngoµi bÞ chia c¾t. ViÖt kiÒu thiÕu hiÓu biÕt hoÆc cßn nhiÒu hiÓu lÇm ®èi víi ®Êt níc. NhiÒu ngêi trong sè hä ra ®i trong nh÷ng ngµy ®Êt níc s¾p thèng nhÊt, trong hä cßn cã nhiÒu mÆc c¶m, nhiÒu hËn thï ®èi víi chÕ ®é. Do vËy, Nhµ níc cÇn cã chÝnh s¸ch tuyªn truyÒn, gi¸o dôc truyÒn thèng d©n téc, v¨n ho¸, n©ng cao tÝnh céng ®ång cho hä, gióp hä xo¸ ®i nh÷ng mÆc c¶m nh÷ng hËn thï. Kh«ng chØ vËy, Nhµ níc cÇn tuyªn truyÒn cho hä thÊy nh÷ng thµnh tùu trong ®æi míi cña ®Êt níc, nh÷ng khã kh¨n vµ tån t¹i trong ph¸t triÓn kinh tÕ ... gióp hä cã hiÓu biÕt ®óng ®¾n vµ toµn diÖn vÒ quª h¬ng ®Êt níc, kÝch thÝch lßng tù t«n d©n téc cho hä. §ång thêi Nhµ níc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch quan t©m ®Õn hä, cñng cè hä thµnh mét khèi ®Ó thu hót tiÒm n¨ng chÝnh cña hä lµ chÊt x¸m.
Nh÷ng kinh nghiÖm cña Trung Quèc trong chÝnh s¸ch ®èi víi Hoa kiÒu, nh÷ng biÖn ph¸p gi¶i quyÕt, b¶o vÖ quyÒn lîi vµ lîi Ých cho hä lµ nh÷ng kinh nghiÖm quÝ gióp chóng ta cã thÓ tham kh¶o trong viÖc ban hµnh chÝnh s¸ch ®Ó khuyÕn khÝch ®Çu t vÒ níc cña hai triÖu ViÖt KiÒu ®ang sèng ë h¬n 70 níc trªn thÕ giíi.
6. KhuyÕn khÝch ®Çu t cña TNCs:
Còng nh ë Trung Quèc, môc tiªu cña TNCs ë ViÖt Nam lµ chiÕm lÜnh thÞ trêng. Do vËy, hä quan t©m nhiÒu tíi hÖ thèng ph¸p luËt an toµn, sù nhÊt qu¸n vÒ chÝnh s¸ch, chÕ ®é, víi nh÷ng qui ®Þnh vµ híng dÉn râ rµng, c¸c thñ tôc hµnh chÝnh ®¬n gi¶n, nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ c¬ së h¹ tÇng, th«ng tin liªn l¹c mau lÑ, tr×nh ®é c¸n bé khoa häc kü thuËt vµ c¸n bé qu¶n lý cao, ®éi ngò c«ng nh©n kü thuËt lµnh nghÒ, cã n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh, ngo¹i ng÷, tËp qu¸n quèc tÕ ... §Ó thu hót c¸c TNCs ®Çu t ngµy cµng nhiÒu vµo Trung Quèc, chÝnh phñ Trung Quèc mét mÆt kh«ng ngõng hoµn thiÖn m«i trêng ®Çu t, c¬ së h¹ tÇng, mÆt kh¸c ¸p dông chÝnh s¸ch thu hót FDI t¬ng ®èi tù do ®èi víi hä, t¹o ®iÒu kiÖn cho hä thu ®îc nhiÒu lîi nhuËn nh thùc hiÖn ®·i ngé quèc d©n, b¶o ®¶m c¸c quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p, ®¶m b¶o an toµn tÝnh m¹ng vµ tµi s¶n... Nhê vËy, Trung Quèc ®· thu hót ®îc mét lîng lín c¸c TNCs (kho¶ng 300 trong sè 500 TNCs ®øng ®Çu thÕ giíi) ®Çu t vµo Trung Quèc.
C¸c TNCs sÏ lµ nguån huy ®éng vèn lín cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Do ®ã, viÖc n¾m b¾t ®îc môc tiªu vµ nh÷ng quan t©m cña TNCs ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch kÞp thêi t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi khuyÕn khÝch TNCs ®Çu t ngµy cµng nhiÒu vµo ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng, cã tÝnh chÊt l©u dµi trong chÝnh s¸ch thu hót FDI cña ViÖt Nam, bëi TNCs kh«ng chØ mang trong m×nh mét nguån vèn khæng lå, mµ trong nã cßn héi tô nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nhÊt vµ tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn nhÊt. §ã lµ nh÷ng thø rÊt cÇn thiÕt cho c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam.
7. Thóc ®Èy viÖc nhËp c«ng nghÖ tiªn tiÕn, kh«ng chÊp nhËn c«ng nghÖ l¹c hËu, c«ng nghÖ g©y « nhiÔm m«i trêng...
Môc tiªu quan träng cña thu hót ®Çu t níc ngoµi lµ thu hót kü thuËt tiªn tiÕn cña níc ngoµi. Bµi häc kinh nghiÖm ë Trung Quèc cho thÊy, mÆc dï ph¬ng ch©m cña Trung Quèc lµ "lÊy thÞ trêng ®Ó chuyÓn ®æi kü thuËt", th«ng qua nhîng bé mét phÇn thÞ trêng trong níc ®Ó ®æi lÊy kü thuËt tiªn tiÕn. Nhng do phÝa Trung Quèc trong khi ®µm ph¸n vÒ liªn doanh, thêng mong muèn c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ®Çu t tiÒn vèn ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thiÕu vèn cña xÝ nghiÖp, nªn thêng nhîng bé trong c¸c ®iÒu kiÖn chuyÓn nhîng kü thuËt. Tõ ®ã dÉn ®Õn xu híng coi träng tiÒn vèn, coi nhÑ kü thuËt trong c¸c doanh nghiÖp FDI. MÆt kh¸c, c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi khi ®µm ph¸n vÒ hîp vèn thêng ®a ra gi¸ chuyÓn nhîng kü thuËt qu¸ cao, h¬n n÷a l¹i cßn ¸p dông ph¬ng thøc chuyÓn giao tõng phÇn, chuyÓn giao cã ®iÒu kiÖn, kü thuËt trong níc ph¸t triÓn ®Õn tr×nh ®é nµo, c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi sÏ chuyÓn nhîng ®Õn møc ®é ®ã, ®ång thêi th«ng qua b¸n s¶n phÈm ®Ó chiÕm lÜnh thÞ trêng Trung Quèc.
ViÖt Nam hiÖn ®ang trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, chóng ta ®ang rÊt cÇn vèn vµ kü thuËt, ®Æc biÖt trong thêi gian tíi ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nh dù ®Þnh chóng ta cßn cÇn mét lîng vèn FDI t¬ng ®èi lín kho¶ng 11 tû USD. Tuy nhiªn kh«ng v× thÕ mµ cho phÐp chóng ta nãng véi trong viÖc thu hót FDI. ChÝnh phñ cÇn ph¶i qu¸n triÖt râ t tëng cho c¸c Bé, ngµnh cã liªn quan, ®ång thêi ban hµnh c¸c qui ®Þnh cô thÓ vÒ thu hót vèn & nhËp c«ng nghÖ kü thuËt, tr¸nh t×nh tr¹ng chØ chó träng thu hót vèn mµ kh«ng quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò kü thuËt, nghiªm cÊm nhËp c«ng nghÖ l¹c hËu, c«ng nghÖ g©y « nhiÔm m«i trêng.
8. Trong qu¸ tr×nh thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cÇn ph¶i coi träng nguyªn t¾c chØ ®¹o cña thÞ trêng, n¾m b¾t ®îc nhu cÇu cña thÞ trêng, cã thÞ trêng tiªu thô míi ®Çu t vµo s¶n xuÊt, kh«ng ®Çu t mï qu¸ng khi kh«ng cã thÞ trêng tiªu thô.
Qua kinh nghiÖm thu hót FDI cña Trung Quèc ta thÊy, bÝ quyÕt quan träng nhÊt lµm cho Trung Quèc thµnh c«ng lµ do trong qu¸ tr×nh thu hót FDI, Trung Quèc ®· coi träng cao ®é nguyªn t¾c vµ t¸c dông chØ ®¹o cña kinh tÕ thÞ trêng. Trung Quèc thùc hiÖn thu hót FDI theo m« h×nh nhiÒu tÇng nÊc. C¸c chÝnh s¸ch thu hót FDI tríc tiªn sÏ ®îc thö nghiÖm ë mét vµi ®Þa ph¬ng, sau ®ã sÏ ®îc ph¸t triÓn vµ ¸p dông tuú theo nhu cÇu cÊp thiÕt cña tõng vïng. Do ®ã, khi ®îc ¸p dông ë ®©u th× ngay lËp tøc ph¸t huy t¸c dông vµ ®¹t kÕt qu¶ kh¶ quan.
ViÖt Nam më cöa thu hót FDI sau Trung Quèc, tuy nhiªn chóng ta cha häc tËp ®îc kinh nghiÖm nµy cña níc b¹n. Thêi gian qua, viÖc thu hót FDI ë ViÖt Nam ®îc thùc hiÖn mét c¸ch trµn lan, kh«ng cã kÕ ho¹ch. Do ®ã, xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng mét sè dù ¸n ®· ®îc cÊp giÊy phÐp nhng ph¶i ngõng ho¹t ®éng v× ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶, hoÆc do kh«ng phï hîp víi nhu cÇu thÞ trêng. Mét sè thÞ trêng ®ang thõa nhu cÇu nhng vÉn cã dù ¸n ®Çu t, trong khi mét sè thÞ trêng kh¸c ®ang cã nhu cÇu th× l¹i kh«ng cã dù ¸n nµo. V× vËy, viÖc nghiªn cøu thÞ trêng ®Ó thu hót FDI sÏ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Nã gióp chóng ta ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c vÒ chiÕn lîc thu hót FDI, phï hîp víi nhu cÇu, ®iÒu kiÖn cña tõng vïng, tõng ®Þa ph¬ng.
Thõa nhËn t¸c dông chØ ®¹o cña thÞ trêng, ch¼ng nh÷ng kh«ng phñ nhËn t¸c dông cña qu¶n lý nhµ níc trong ®iÒu tiÕt vÜ m« mµ nîc l¹i coi ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng lµ biÖn ph¸p c¬ b¶n ®Ó bè trÝ tiÒn vèn FDI, nªn viÖc t¨ng cêng qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ níc ®èi víi thu hót FDI cµng trë nªn quan träng.
Tãm l¹i, sù lu th«ng vèn quèc tÕ gièng nh mét con ®êng tíi tiªu vËn chuyÓn níc tíi ruéng. Cã nh÷ng thöa ruéng dï thÊp vµ cÇn níc nhiÒu h¬n nhng kh«ng ®îc khai th«ng nªn dßng ch¶y kh«ng ®Õn. Ngîc l¹i, cã nh÷ng thöa ruéng con ®êng dÉn níc ®Õn ®ã ®îc khai th«ng tuy cÇn níc kh«ng nhiÒu nhng dßng ch¶y vÉn ®Õn. Do vËy, viÖc khai th«ng dßng ch¶y ®Ó thu hót FDI lµ vÊn ®Ò v« cïng quan träng vµ cÊp b¸ch ®èi víi chóng ta. Qua kinh nghiÖm cña ngêi Trung Quèc, chóng ta cã thÓ t×m ra con ®êng ng¾n nhÊt, nhanh nhÊt ®Ó khai th«ng dßng ch¶y nµy. Dßng ch¶y nµy g¾n chÆt lîi Ých ®Çu t víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña chóng ta. NÕu ®îc khai th«ng nã sÏ khiÕn cho thùc lùc kinh tÕ cña chóng ta ®îc t¨ng cêng.
KÕt LuËn
Tr¶i qua h¬n 20 n¨m më cöa thu hót FDI, ®Õn nay cã thÓ kh¼ng ®Þnh Trung Quèc lµ mét "vÝ dô thµnh c«ng" vÒ thu hót FDI trªn thÕ giíi. ChÝnh s¸ch më cöa thu hót FDI cña Trung Quèc ®· thu hót ®îc sù chó ý cña c¶ thÕ giíi trong suèt h¬n 2 thËp kû qua bëi nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kinh ng¹c mµ nã ®· ®¹t ®îc, ®a Trung Quèc tõ mét quèc gia nghÌo nµn, l¹c hËu trë thµnh mét níc cã tèc ®é t¨ng trëng cao nhÊt thÕ giíi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña hÇu hÕt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. Song qu¸ tr×nh ®a tiÒn vèn vµo Trung Quèc còng cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n nh: kÕt cÊu ngµnh nghÒ cha c©n ®èi, hiÖu qu¶ chuyÓn nhîng kü thuËt kh«ng lín, thu hót FDI ®· nhiÒu n¨m nhng cha t¹o ra ngµnh nghÒ mòi nhän, thiÕu kinh nghiÖm lµm ¨n víi níc ngoµi ... cã nh÷ng khã kh¨n kh«ng thÓ tr¸nh khái, nh÷ng còng cã nh÷ng khã kh¨n cã thÓ h¹n chÕ ®îc. Nh÷ng bµi häc thµnh c«ng, nh÷ng khã kh¨n Trung Quèc cßn gÆp ph¶i lµ nh÷ng bµi häc cùc kú quÝ b¸u ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam.
Còng gièng nh Trung Quèc, c¶i c¸ch, më cöa thu hót FDI lµ con ®êng tÊt yÕu cña ViÖt Nam cïng víi c«ng cuéc CNH - H§H gãp phÇn ®a nÒn kinh tÕ ViÖt Nam héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Th«ng qua thu hót FDI, ViÖt Nam g¾n chÆt lîi Ých kinh tÕ ®Çu t víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ, khiÕn thùc lùc kinh tÕ ®îc t¨ng cêng, tõ ®ã n©ng cao ®Þa vÞ quèc tÕ cña m×nh. Mêi l¨m n¨m më cöa thu hót FDI, ViÖt Nam còng ®· thu ®îc thµnh c«ng, song còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. T×nh h×nh kinh tÕ quèc tÕ ®ang t¹o ra nhiÒu c¬ héi cho ViÖt Nam tham gia vµo m«i trêng c¹nh tranh quèc tÕ, tuy nhiªn nh÷ng th¸ch thøc, khã kh¨n còng kh«ng ph¶i lµ Ýt.
Qua nghiªn cøu vÒ nh÷ng thµnh c«ng, h¹n chÕ trong thu hót FDI cña Trung Quèc vµ thùc tr¹ng thu hót FDI ë ViÖt Nam thêi gian qua cho thÊy, nhê cã nh÷ng t¬ng ®ång vÒ hoµn c¶nh vµ lÞch sö ph¸t triÓn, hai níc ViÖt- Trung cïng ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ quèc tÕ gièng nhau, ®ång thêi ®Òu thùc hiÖn c¶i c¸ch më cöa víi néi dung rÊt gÇn nhau, nªn trong nh÷ng n¨m qua ViÖt Nam ®· ph¸t huy tèt lîi thÕ cña níc ®i sau. Th«ng qua viÖc t×m hiÓu, nghiªn cøu nh÷ng chÝnh s¸ch thu hót FDI cña níc b¹n, ViÖt Nam ®· rót ra ®îc bµi häc kinh nghiÖm cho m×nh, ®ång thêi ®a ®îc nh÷ng chÝnh s¸ch thµnh c«ng cña Trung Quèc ¸p dông vµo ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña níc ta. Bªn c¹nh ®ã ta còng t×m ra ®îc c¸c gi¶i ph¸p thu hót FDI phï hîp cho giai ®o¹n ph¸t triÓn tíi (giai ®o¹n 2001-2005) lµ: Tríc hÕt, Nhµ níc cÇn ph¶i x©y dùng ®îc mét chiÕn lîc thu hót FDI phï hîp h¬n víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng; Thø hai, t¨ng cêng qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ níc ®èi víi FDI, x©y dùng thÓ chÕ lu th«ng tiÒn tÖ, thÓ chÕ thuÕ tµi chÝnh, thÓ chÕ ®Çu t, thÓ chÕ ngo¹i th¬ng theo nÒn kinh tÕ thÞ trêng; Thø ba, t¹o ra mét m«i trêng ®Çu t u viÖt, thu hót FDI cÇn dùa vµo ph¸p chÕ kiÖn toµn vµ qu¶n lý h÷u hiÖu, dùa vµo thÞ trêng cã søc thu hót, kh«ng nªn dùa nhiÒu vµo chÝnh s¸ch u ®·i; Thø t, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp trong níc cã ®iÒu kiÖn võa hîp t¸c, võa c¹nh tranh víi TNCs ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp d©n téc; Thø n¨m, khuyÕn khÝch ®Çu t cña ®ång bµo ViÖt kiÒu; Thø s¸u, khuyÕn khÝch ®Çu t cña TNCs; Thø b¶y, thóc ®Èy nhËp c«ng nghÖ tiªn tiÕn, kh«ng chÊp nhËn c«ng nghÖ l¹c hËu, c«ng nghÖ g©y « nhiÔm m«i trêng; Thø t¸m, coi träng nguyªn t¾c chØ ®¹o cña thÞ trêng trong qu¸ tr×nh thu hót FDI.
Trªn ®©y lµ mét vµi gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cêng h¬n n÷a viÖc thu hót FDI vµo ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Trªn thùc tÕ, ®Ó cã thÓ thu hót ®îc nhiÒu h¬n n÷a vèn FDI vµo ViÖt Nam th× cßn cÇn ph¶i cã sù quyÕt t©m cña toµn §¶ng, toµn d©n, sù m¹nh b¹o theo ®uæi môc tiªu cña c¸c nhµ l·nh ®¹o ViÖt Nam, sù linh ho¹t mÒm dÎo vµ sù s¸ng suèt trong tæng thÓ hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch cña ViÖt Nam. Víi nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi mµ nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang më ra cho ViÖt Nam, cïng víi sù quyÕt t©m vµ nh÷ng gi¶i ph¸p, nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp, ch¾c ch¾n trong thêi gian tíi lîng FDI vµo ViÖt Nam sÏ t¨ng lªn ®¸ng kÓ, gãp phÇn quan träng vµo c«ng cuéc CNH-H§H ®Êt níc.
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
hoan chinh.doc- Phu luc.doc
- Trang bia.doc
