Chính sách phát triển công nghiệp Việt Nam

LỜI MỞ ĐẦU Trong giai đoạn toàn cầu hoá, hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực hiện nay, việc Việt Nam gia nhâp WTO vào cuối năm 2006 vừa chắc chắn đang và sẽ tạo thêm nhiều động lực phát triển và nhiều sự thay đổi ấn tượng cho nền kinh tế nước ta trong tương lai. Với sự đầu tư mạnh mẽ của nhiều nước có trình độ phát triển cao, như Mỹ, Nhật Bản, EU, vào phát triển kinh tế nước ta, các ngành công nghiÖp đang đứng trước các cơ hội và điều kiÖn ph¸t triÓn ch­a tõng cã. Mặt khác, quá trình hội nhập kinh tế toàn cầu và khu vực, cũng như nhiệm vụ đẩy nhanh công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta tới tầm năm 2020 đang đặt ra nhiều thách thức mới. Với những định hướng chiến lược phát triển một số ngành công nghiệp đã được vạch ra tới tầm năm 2020, nền kinh tế và công nghiệp Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức và cơ hội mới đang mở ra trước quá trình hội nhập quốc tế. Với hiện trạng tiềm lực công nghiệp Việt Nam hiện nay, ngoài việc lựa chọn để du nhập các ngành công nghiÖp một cách đúng đắn, tập trung đẩy mạnh phát triển những ngành công nghiệp nào có lợi thế cạnh tranh, có thị trường và giải quyết được nhiều lao động (như chế biến nông - lâm - thuỷ sản, thực phẩm, lắp ráp điện tử, vật liệu xây dựng, năng lượng, hoá chất, luyện kim, công nghiệp lắp ráp ô-tô, y tế và dược phẩm, chế tạo máy, viễn thông, v.v...), việc xây dựng và thực thi một chính sách công có hiệu lực, nhằm tạo khả năng chiếm lĩnh một số thị trường thế giới và khu vực có ý nghĩa sống còn đối với nền kinh tế nước ta. Điều đó sẽ góp phần quyết định củng cố vị thế mới của nước ta trong cuộc cạnh tranh kinh tế toàn cầu giữa các khối nước, nhóm nước nói chung và các nước nói riêng đang diÔn ra 1 c¸ch gay g¾t. Xuất phát từ những cơ sở khách quan đó, chúng tôi đã chọn nghiên cứu đề tài: “ Chính sách phát triển công nghiệp Việt Nam “. Bài viết đưa ra nhằm phân tích các chính sách công nghiệp đã được thực hiện trong quá trình công nghiệp hoá đất nước. Trên cơ sở đó, có những đánh giá về sự đóng góp của các chính sách này đến tăng trưởng kinhh tế, và sự thay đổi cấu trúc của khu vực công nghiệp. Từ sự phân tích và những đóng góp trên của các chính sách công nghiệp, có thể rút ra một vài nhận định cho các nhà quyết sách trong nghiên cứu quy hoạch phát triển kinh tế nước ta. Trong khuôn khổ lý thuyết cũng như các điều kiện thực tế khác, ®Ò tµi này tập trung vào giải quyết 2 câu hỏi sau: 1. Trong quá trình thực hiện các chiến lược công nghiệp hoá đất nước, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ các chính sách công nghiệp đã tác động như thế nào đến nền kinh tế nước ta? 2. Để đảm bảo sự thành công của quá trình công nghiệp hoá đất nước, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p nµo cho chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp? Chính sách công nghiệp là những vấn đề rất rộng, với thời gian có hạn ®Ò tµi chỉ tập trung xem xét một vài chính sách ph¸t triÓn mét sè ngµnh quan träng. Hơn nữa, việc phân tích và đánh giá các đóng góp của các chính sách này đến khu vực công nghiệp nói chung, công nghiệp quốc doanh và ngoài quốc doanh, cũng như công nghiệp năng và công nghiệp nhẹ tập trung chủ yếu vào giai đoạn từ năm 1986 đến nay. §Ò tµi sử dụng phương pháp nghiên cứu so sánh giữa lý thuyết về chính sách công nghiệp với tính hình cụ thể của Việt nam để đánh giá hiện trạng, xu thế, và các nguyên nhân tác động đến quá trình phát triển của khu vực công nghiệp nói riêng và nền kinh tế nói chung. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ CHÍNH SÁCH CÔNG NGHIỆP CỦA VIỆT NAM 1.1. TÝnh tÊt yÕu cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ChÝnh s¸ch bao hµm ý nghÜa cã sù can thiÖp cña chÝnh phñ d­íi bÊt kú h×nh høc nµo. Thùc tÕ cho thÊy trong c¬ chÕ c¹nh tranh tù do còng cã nh÷ng khiÒm khuyÕt. Do vËy cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch ®èi phã ®a d¹ng dèi víi tõng khiÕm khuyÕt. 1. 1.1. TÝnh phi tù lËp cña thÞ tr­êng B¶n th©n c¬ chÕ thÞ tr­êng kh«ng thÓ t¹o nªn hay duy tr× trËt tù thÞ tr­êng. Do cã c¬ chÕ siªu thÞ tr­êng mµ cÇn ph¶i hoµn thiÖn trËt tù thÞ tr­êng, coi ®©y lµ ®iÒu kiÖn cÇn. 1.1.2. TÝnh kh«ng hoµn chØnh cña thÞ tr­êng Kh«ng thÓ tù ®iÒu tiÕt c¸c m©u thuÉn x· héi do biÝen ®éng kinh tÕ hay do sù suy tho¸i cña mét sè ngµnh s¶n xuÊt...n¶y sinh tÊt yÕu trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Do vËy, ph¶i cÇn tíi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt ®Ó gi¶m bít hay lo¹i trõ c¸c m©u thuÉn nµy. 1.1.3. Nh­îc ®iÓm cña c¬ chÕ thÞ tr­êng Kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc tr­íc nh÷ng biÕn ®éng kh«ng dù ®o¸n ®­îc nh­ khñng ho¶ng, c¶i tiÕn kü thuËt hay sù chuyÓn dÞch vÒ c¬ cÊu mµ chØ riªng chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt ë ®iÓm 2 còng ch­a ®¸p øng ®Çy ®ñ. V× vËy bªn c¹nh chÝnh s¸ch vÜ m« ®èi víi biÕn ®éng kinh tÕ, cÇn ph¶i cã c¶i c¸ch chÕ ®é phï hîp víi c¬ cÊu kinh tÕ míi vµ cÇn cã c¶ sù can thiÖp cña chÝnh phñ ë tÇm vÜ m«. 1.1.4. Sù lÖch l¹c cña ®iÒu kiÖn cÇn B¶n th©n c¬ chÕ thÞ tr­êng bÞ lÖch l¹c do tÝnh kh«ng hoµn chØnh cña th«ng tin hoÆc do sù ph©n bæ kh«ng ®Òu vÒ vèn, kü thuËt, tµi nguyªn... §Æc biÖt ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn rÊt thiÕu yÕu tè s¶n xuÊt cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn nh­: vèn, kü thuËt, nh©n tµi... V× vËy, cÇn cã sù can thiÖp cña chÝnh s¸ch mang tÝnh bæ sung vµ hoµn thiÖn nh»m ng¨n ngõa, uèn n¾n nh÷ng chç lÖch l¹c vµ t¨ng c­êng cho nh÷ng kh©u thiÕu nh­ v©y. * Nh­ vËy, ®Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña thÞ tr­êng, cÇn cã bµn tay v« h×nh cña chÝnh phñ. VÒ lÜnh vùc c«ng nghiÖp, c¸c chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cã vai trß to lín trong viÖc n©ng cao vÞ thÕ cña c«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ. Song, chÝnh s¸ch vµ thÞ tr­êng lu«n lu«n cÇn bæ sung vµ hoµn thiÖn cho nhau. 1.2. Kh¸i niÖm chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp 1.2.1. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp lµ g×? ChÝnh sách công nghiệp là một khái niệm mới xuất hiện cách đây chỉ vài chục năm, cho đến nay vẫn chưa được thống nhất. Bởi vì, nó được hiểu và giải thích theo các cách khác nhau. nhưng trong khuôn khổ ®Ò tµi này, chính sách công nghiệp ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ sau: Chính sách công nghiệp là công cụ của Chính phủ nhằm đạt được mục tiêu phát triển cụ thể của ngành công nghiệp và của toàn bộ nền kinh tế. Chính sách công nghiệp đặt trong bối cảnh toàn cầu hóa kinh tế là tập hợp hàng loạt các công cụ chính sách nhằm thúc đẩy năng suất lao động, hiệu quả hoạt động của ngành công nghiệp, của nền kinh tế và tạo ra nhiều việc làm. Chính sách công nghiệp có thể bao gồm chính sách cạnh tranh, chính sách phát triển vùng kinh tế trọng điểm, định chế khuyến khích chuyển giao khoa học và công nghệ, đầu tư và xúc tiến xuất khẩu, phát triển nguồn nhân lực và các hình thức hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ. Như vậy, chính sách công nghiệp bao gồm mọi hoạt động nhằm thúc đẩy ngành công nghiệp phát triển, với hai thành tố cơ bản: sự can thiệp chức năng và can thiệp có trọng điểm. Sự can thiệp chức năng nhằm khắc phục những nhược điểm của cơ chế thị trường nhưng không tạo ra những ưu thế cho chủ thể kinh tế khác. Sự can thiệp có trọng điểm được thiết kế để tạo điều kiện thuận lợi cho những hoạt động cụ thể nhằm khắc phục những khiếm khuyết trong phân bổ nguồn lực của nền kinh tế. Trong thực tiễn, chính sách công nghiệp sẽ tác động và ảnh hưởng trực tiếp đến cơ cấu và hiệu quả của toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Trong thực tế, mục tiêu chung của nền kinh tế là đến năm 2020 nước ta sẽ trở thành một nước công nghiệp. Do đó tốc độ phát triển công nghiệp phải đạt cao trên 13% trong nhiều năm và năm 2020 công nghiệp phải chiểm 45% GDP. 1.2.2. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp Chính sách phát triển công nghiệp có thể bao gồm, nhưng không nhất thiết phải giới hạn theo những nội dung cơ bản sau: Đánh giá và điều chỉnh mục tiêu phát triển ngành và cơ cấu công nghiệp. Phân tích tình hình của ngành công nghiệp và tác động của nó đối với nền kinh tế, đặc điểm môi trường cạnh tranh, nguồn nhân lực và hoạt động kinh doanh. Xác định các xu hướng thay đổi của nền kinh tế. Định vị nguồn nhân lực, kinh doanh và cộng đồng trong môi trường quốc tế. Đánh giá điểm mạnh, điểm yếu của ngành và các ngành công nghiệp cơ bản. Thiết kế các chương trình và công cụ để nâng cao năng lực cạnh tranh của toàn ngành (phát triển nguồn nhân lực qua đào tạo, hoàn thiện cơ sở hạ tầng, chính sách về vốn và công nghệ) 1.2.3. Nh÷ng c«ng cô cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp Nh÷ng c«ng cô sau ®©y ®­îc sö dông trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp: -Nh÷ng quy chÕ luËt ph¸p -Cung cÊp th«ng tin th«ng qua “c¸c dù b¸o” vÒ t­¬ng lai vµ nh÷ng ®­êng lèi chØ ®¹o -Nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch gi¸n tiÕp th«ng qua hÖ thèng thuÕ vµ c¸c thÓ chÕ tµi chÝnh cña chÝnh phñ Do mçi c«ng cô chÝnh s¸ch ®Òu cã mÆt yÕu vµ mÆt m¹nh, nªn nã ®­îc lùa chän tuú theo viÖc nã cã thÓ ®¸p øng mét c¸ch hiÖu qu¶ tíi møc nµo c¸c môc tiªu chÝnh s¸ch quèc gia. Trªn thùc tÕ ng­êi ta hay phèi hîp sö dông mét vµi c«ng cô chÝnh s¸ch. 1.3. ph©n lo¹i chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp kh¸c nhau, d­íi ®©y ®Ò cËp 2 c¸ch ph©n lo¹i 1.3.1. Ph©n lo¹i dùa trªn c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ ph©n bæ tèi ­u c¸c nguån lùc. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ®­îc chia thµnh: - Nh÷ng chÝnh s¸ch lµm ¶nh h­ëng ®ªn c¬ cÊu c«ng nghiÖp cña mét quèc gia - b¶o vÖ vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®Æc biÖt, vµ phèi hîp viÖc chuyÓn giao c¸c nguån lùc gi÷a c¸c ngµnh c«ng nghiÖp víi nhau b»ng c¸ch can thiÖp vµo viÖc ®Þnh gi¸ xuÊt nhËp khÈu, ®Çu t­ trùc tiÕp vµ cã nh÷ng khuyÕn khÝch vÒ tµi chÝnh nh­ trî cÊp vµ thuÕ. - Nh÷ng chÝnh s¸ch lµm thóc ®Èy sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ t¨ng c­êng sù phæ biÕn th«ng tin – söa ch÷a nh÷ng c¸i gäi lµ “nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ tr­êng” vµ khuyÕn khÝch viÖc ph©n bæ c¸c nguån lùc theo ®Þnh h­íng ®· ®Þnh b»ng c¸ch thóc ®Èy sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ cung cÊp nh÷ng th«ng tin ®óng ®¾n vÒ thÞ tr­êng vµ triÓn väng cña cÇu. - Nh÷ng chÝnh s¸ch nh»m thóc ®Èy phóc lîi kinh tÕ dùa trªn sù can thiÖp trùc tiÕp vµo viÖc tæ chøc cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp riªng biÖt phèi hîp víi viÖc ph©n bæ c¸c nguån lùc vµ c¶i thiÖn sù c¹nh tranh trong ph¹m vi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp riªng biÖt b»ng c¸ch t¹o nªn nh÷ng kiÎu “h­íng dÉn hµnh chÝnh” kh¸c nhau nh»m chèng l¹i suy tho¸i vµ t¹o ®iÒu kiÖn tæ chøc l¹i c«ng nghiÖp. - Nh÷ng chÝnh s¸ch nh»m chØ râ ngµnh c«ngnghiÖp ®· t¸c ®éng nh­ thÕ nµo ®Õn m«i tr­êng bªn ngoµi – hiÓu râ ®­îc triÓn väng cña quèc gia, khu vùc còng nh­ tõng c¸ nh©n, bao gåm viÖc thóc ®Èy c¸c c«ng ty võa vµ nhá vµ c«ng nghiÖp ®Þa ph­¬ng, thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¹o c«ng ¨n viÖc lµm trong vµ chuyÓn giao c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sang c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c, h­íng dÉn ®Ó hç trî viÖc ng¨n ngõa « nhiÔm vµ tiÕt kiÖm n¨ng l­îng, nh÷ng h¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn nh»m ®èi phã víi nh÷ng xung ®ét vÒ mËu dÞch. 1.3.2. Ph©n lo¹i dùa trªn c¸c môc tiªu thùc tiÔn cña c¸c chÝnh s¸ch Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ®­îc chia thµnh: - Nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. - Nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ tæ chøc c«ng nghiÖp. - Nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ ®iÒu chØnh c«ng nghiÖp. - Nh÷ng chÝnh s¸ch kh¸c – vÝ dô nh÷ng chÝnh s¸ch nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ tiÕt kiÖm n¨ng l­îng. Ch­¬ng 2: thùc tr¹ng thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp viÖt nam 2.1. Nh÷ng mÆt ®¹t ®­îc trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp Điểm lại lịch sử phát triển công nghiệp VN, chính sách công nghiệp của VN đã giữ vai trò quan trọng trong việc hoàn thành trọng trách trong nền kinh tế theo từng thời điểm lịch sử. Từ chính sách xây dựng một nền công nghiệp tự lập tự cường dựa trên việc “ưu tiên công nghiệp nặng một cách hợp lý” trong thời kỳ đầu kiến thiết đất nước. Sau đó đến “thúc đẩy công nghiệp nhẹ cho xuất khẩu” ở giai đoạn từ cuối những năm 80 sang đầu những năm 90. Đặc biệt, từ giữa những năm 90 lại đây, các chính sách ngày càng thể hiện quyền tự chủ của các doanh nghiệp, các thành phần kinh tế được thừa nhận bình đẳng, tự do kinh tế được mở rộng, mối quan hệ kinh tế đa phương được thiết lập. Những tiền đề này cho phép nền công nghiệp của VN phát triển khá nhanh (tốc độ tăng trưởng bình quân ngành công nghiệp giai đoạn 1986 – 1990 là 6,07%, liên tục tăng và đến giai đoạn 2001 – 2005 đạt 15,7% năm). VN đã thuộc vào nhóm nước có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong khu vực, trong đó công nghiệp là động lực tăng trưởng chính. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ®· t¹o ®µ cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn trªn mét sè mÆt cô thÓ nh­ sau: 2.1.1. S¶n xuÊt t¨ng tr­ëng cao, æn ®Þnh vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cã tiÕn bé. Chính sách công nghiệp từ sau đổi mới đã giúp cho sản xuất công nghiệp có tốc độ tăng trương bình quân cao. Giai đoạn 2001-2005, giá trị sản xuất công nghiệp tăng bình quân 16%/năm; giá trị gia tăng bình quân 10,1%; tỷ lệ đóng góp vào tăng trưởng tăng từ 36,7% lên 4%. nhằm phục vụ mục tiêu tăng trưởng kinh tế bình quân từ 2006-2010 đạt 7,5-8%, ngành công nghiệp đặt chỉ tiêu phấn đấu đến năm 2010, tỷ trong công nghiệp-xây dựng chiếm 43-44% GDP cả nước. Nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp cã c«ng nghÖ cao (gåm s¶n xuÊt thiÕt bÞ m¸y mãc, s¶n xuÊt thiÕt bÞ ®iÖn, ®iÖn tö, s¶n xuÊt ph­¬ng tiÖn vËn t¶i...) cã xu h­íng t¨ng nhanh nhÊt, t¨ng b×nh qu©n 14.6%/n¨m. TiÕp theo lµ c¸c ngµnh cã c«ng nghÖ trung b×nh (ho¸ chÊt, cao su, s¶n xuÊt kim lo¹i...) t¨ng b×nh qu©n 12,2%/n¨m. T¨ng chËm nhÊt lµ c¸c ngµnh cã c«ng nghÖ thÊp (thùc phÈm, ®å uèng, dÖt may, da giµy...) t¨ng b×nh qu©n 9,8%/n¨m. §ã lµ xu h­íng t¨ng tÝch cùc, phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ ë n­íc ta, nã ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh c¬ cÊu l¹i ngµnh c«ng nghiÖp theo h­íng ngµy cµng më réng vµ ph¸t triÓn nhanh h¬n c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã c«ng nghÖ cao, ®Ó t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm tiªu dïng cã gi¸ trÞ cao, ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng ngµy mét t¨ng lªn ë trong n­íc vµ tham gia xuÊt khÈu nh­: «t«, s¶n phÈm ®iÖn tö, ®ãng tµu... Cïng víi t¨ng tr­ëng cao vÒ s¶n xuÊt, th× hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ngµnh c«ng nghiÖp còng cã nh÷ng tiÕn bé râ rÖt. ChÊt l­îng cña nhiÒu s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®ùoc t¨ng lªn, mÆt hµng phong phó ®a d¹ng ®¸p øng c¬ b¶n nhu cÇu tiªu dïng, nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã nhiÒu s¶n phÈm ®· chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng trong n­íc, n©ng dÇn tØ lÖ hµng ho¸ xuÊt khÈu, còng nh­ më réng mÆt hµng míi vµ thÞ tr­êng míi, do vËy gi¸ trÞ s¶n phÈm c«ng nghiÖp xuÊt khÈu (tÝnh theo USD) t¨ng b×nh qu©n gÇn 17%/n¨m vµ chiÐm kho¶ng 30-35% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh theo gi¸ thùc tÕ. Thêi kú 2001-2005 cã ®Æc ®iÓm lµ t¨ng vèn ®Çu t­ khÊ nhanh ë tÊt c¶ c¸c khu vùc vµ bÞ nhiÒu t¸c ®éng kh¸ch quan lµm cho chi phÝ ®Çu vµo t¨ng, nh­ng tØ suÊt lîi nhuËn trªn vèn cña khu vùc doanh nghiÖp vÉn t¨ng (n¨m 2001 lµ 8,3% th× n¨m 2004 lªn 8,6%), tØ suÊt lîi nhuËn trªn doanh thu t¨ng t­ 8,85% lªn 8,9% vµ tØ lÖ nép ng©n s¸ch so víi doanh thu gi¶m kh«ng ®¸ng kÓ (tõ 11,3% cßn 10,76%). Quan hÖ t¨ng tr­ëng gi÷a c¸c nhãm ngµnh s¶n xuÊt tõ nguyªn vËt liÖu ban ®Çu víi nhãm ngµnh chñ yÕu lµ c«ng nghÖ l¾p r¸p còng kh¸c nhau vµ diÔn ra theo xu h­íng ho¹t ®éng gia c«ng l¾p r¸p t¨ng rÊt nhanh so víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt tõ nguyªn vËt liÖu ban ®Çu. §Õn n¨m 2005, nh÷ng ngµnh chñ yÕu lµ l¾p r¸p, gia c«ng chiÕm 22% c¸c ngµnh s¶n xuÊt, c¸c ngµnh s¶n xuÊt chñ yÕu tõ nguyªn vËt liÖu ban ®Çu chiÕm 78%. Giá trị sản xuất công nghiệp năm 2008 theo giá so sánh 1994 ước tính tăng 14,6% so với năm 2007, bao gồm khu vực kinh tế Nhà nước tăng 4%; khu vực kinh tế ngoài Nhà nước tăng 18,8%; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài tăng 18,6%, trong đó dầu khí giảm 4,3%. Trong các ngành công nghiệp, giá trị sản xuất ngành công nghiệp chế biến năm 2008 ước tính đạt 580,2 nghìn tỷ đồng, tăng 16% so với năm 2007, chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng giá trị sản xuất toàn ngành với 88,9%; ngành công nghiệp điện, ga và nước đạt 37 nghìn tỷ đồng, tăng 13,4%, chiếm 5,7%; giá trị sản xuất của toàn ngành công nghiệp khai thác đạt 35,6 nghìn tỷ đồng, giảm 3,5% do lượng dầu thô khai thác giảm, chiếm tỷ trọng 5,4%. Một số sản phẩm công nghiệp chủ yếu năm 2008 phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu vẫn duy trì được tốc độ tăng cao so với năm 2007 là: Xe tải tăng 40,6%; xe chở khách tăng 38,3%; thủy hải sản chế biến tăng 29,1%; máy giặt tăng 28%; quần áo người lớn tăng 27,7%; biến thế điện tăng 22,6%; tủ lạnh, tủ đá tăng 22,2%; sữa bột tăng 18,6%; nước máy thương phẩm tăng 15,2%; ti vi tăng 15%; giày thể thao tăng 14,6%; điện sản xuất tăng 12,3%; xi măng  tăng 9,6%. Tuy nhiên, nhiều sản phẩm quan trọng khác chỉ đạt tốc độ tăng thấp hoặc giảm sút so với năm trước như: Xe máy tăng 5,5%; điều hòa nhiệt độ tăng 4,6%; giấy, bìa tăng 2,3%; phân hóa học tăng 1%; thép tròn giảm 10,6%; dầu thô khai thác giảm 6,6%; than sạch giảm 6,1%; sơn hóa học giảm 1,9%; vải dệt từ sợi bông giảm 1,8%. Một số sản phẩm chủ yếu của ngành công nghiệp tháng 12/2008 và năm 2008 Đơn vị Tính Tháng 12- 2008 so với tháng 12- 2007 (%) Năm 2008 so với Năm 2007 (%) Than sạch Nghìn tấn 78,1 93,9 Dầu thô khai thác Nghìn tấn 111,2 93,4 Khí đốt thiên nhiên dạng khí Triệu m3 80,5 112,2 Khí hoá lỏng (LPG) Nghìn tấn 72,1 71,8 Thuỷ hải sản chế biến Nghìn tấn 130,2 129,1 Dầu thực vật tinh luyện Nghìn tấn 97,5 98,8 Thuốc lá điếu Triệu bao 86,5 98,3 Vải dệt từ sợi bông Triệu m2 98,1 98,2 Vải dệt từ sợi tổng hợp hoặc nhân tạo Triệu m2 190,5 106,4 Quần áo người lớn Triệu cái 98,1 127,7 Giày, dép, ủng bằng da giả Triệu đôi 74,7 66,7 Giày thể thao Triệu đôi 116,2 114,6 Giấy, bìa Nghìn tấn 83,8 102,3 Phân hoá học Nghìn tấn 88,5 101,0 Lốp ô tô, máy kéo Nghìn cái 50,5 82,5 Kính thủy tinh Triệu m2 78,1 91,3 Gạch xây bằng đất nung Triệu viên 88,8 107,2 Gạch lát ceramic Triệu m2 101,5 101,5 Xi măng Triệu tấn 114,7 109,6 Thép tròn Nghìn tấn 88,1 89,4 Điều hoà nhiệt độ Nghìn cái 134,4 104,6 Tủ lạnh, tủ đá Nghìn cái 105,0 122,2 Máy giặt Nghìn cái 108,1 128,0 Tivi Nghìn cái 87,4 115,0 Xe tải Nghìn chiếc 78,7 140,6 Xe máy Nghìn chiếc 112,6 105,5 Điện sản xuất Tỷ kwh 108,3 112,3 2.1.2. Cơ cấu ngành công nghiệp ở nước ta khá đa dạng và đang từng bước có những thay đổi mạnh mẽ. Sự đa dạng của cơ cấu ngành thể hiện ở chỗ nước ta có khá đầy đủ các ngành công nghiệp quan trọng. Trong những năm cuối của thập kỉ 80, cơ cấu ngành công nghiệp của nước ta chuyển dịch theo hướng tăng tỉ trọng của các ngành công nghiệp nhóm B, giảm tỉ trọng của các ngành công nghiệp nhóm A. Nhưng từ đầu thập kỉ 90 trở lại đây, mặc dù các ngành công nghiệp nhóm B vẫn chiếm tỉ trọng lớn trong cơ cấu công nghiệp nhưng các ngành công nghiệp nhóm A đã tăng dần tỉ trọng. Cơ cấu sản phẩm công nghiệp cũng thay đổi. Khoảng 30% số sản phẩm công nghiệp không được tiếp tục sản xuất do thị trường chưa có nhu cầu hoặc không thể cạnh tranh nổi với hàng nước ngoài. Trong khi đó, hàng loạt sản phẩm mới lại xuất hiện vì phù hợp với nhu cầu của thị trường và có chất lượng cao. Trong cơ cấu ngành công nghiệp nổi lên một số ngành trọng điểm. Ngành trọng điểm là ngành có thế mạnh lâu dài, mang lại hiệu quả kinh tế cao và có tác động mạnh mẽ đến việc phát triển các ngành kinh tế khác. Có thể coi các ngành công nghiệp trọng điểm của nước ta là công nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản ; công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng ; công nghiệp cơ khí và điện tử ; công nghiệp dầu khí ; điện ; hoá chất và sản xuất các loại vật liệu xây dựng. Ưu thế của công nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản là có nguồn nguyên liệu tại chỗ phong phú. Việc định hướng thực hiện  ba chương trình kinh tế (sản xuất lương thực, thực phẩm ; sản xuất hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu) tạo điều kiện cho ngành này có vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng mà nổi bất là các hàng dệt, may mặc có nhiều lợi thế phát triển mạnh : nguồn lao động dồi dào và thị trường rộng lớn. Trên cơ sở phát huy tiềm năng lao động và khả năng của tất cả các thành phần kinh tế, việc phát triển ngành công nghiệp này nhằm thoả mãn nhu cầu của nhân dân trong nước và góp phần đẩy mạnh xuất khẩu ra nước ngoài. Công nghiệp cơ khí là ngành tạo ra công cụ lao động và trang bị kỹ thuật cho các ngành kinh tế khác. Công nghiệp điện tử hiện là ngành mũi nhọn của nhiều nước. Nước ta có nhiều tiềm năng và nhu cầu để đưa công nghiệp cơ khí và điện tử trở thành các ngành công nghiệp trọng điểm. Công nghiệp dầu khí là ngành có nhiều triển vọng nhờ việc thăm dò và khai thác các mỏ dầu khí ở vùng thềm lục địa nước ta. Năm 1999, chúng ta đã khai thác được 15 triệu tấn dầu thô với giá trị xuất khẩu là 2 tỉ USD. Tổng sản phẩm trong nước năm 2007, 2008 theo giá thực tế Ngành công nghiệp Thực hiện (Tỷ đồng) Cơ cấu (%) Năm 2007 Năm 2008 Năm 2007 Năm 2008 Công nghiệp khai thác 111664 131928 23,47 22,37 Công nghiệp chế biến 244536 313941 51,4 53,2 Công nghiệp điện nước 39863 48242 8,38 8,17 Xây dựng 79617 95964 16,75 16,26 Khu vực công nghiệp và xây dựng 475680 590075 100 100 2.1.3. Sự phân hoá lãnh thổ công nghiệp đang có nhiều thay đổi và ngày càng trở nên hợp lí hơn Từ năm 1975 đếm nay, công nghiệp vẫn tiếp tục có sự phân hoá lãnh thổ. Cho đến đầu thập kỉ 90, xu hướng là tăng dần tỉ trọng của các tỉnh phía Nam trong cơ cấu giá trị sản xuất công nghiệp toàn quốc. Trong những năm gần đây, do sự phát triển của vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ nên tỉ trọng của các tỉnh phía Bắc đang tăng dần. Trong sự phân hoá lãnh thổ công nghiệp nổi lên một số trung tâm công nghiệp có ý nghĩa hàng đầu của cả nước. Tiêu biểu nhất là hai trung tâm công nghiệp Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Với vị trí thủ đô, Hà Nội là một trung tâm công nghiệp quan trọng có sức hút trực tiếp đối với các lãnh thổ lân cận. Cơ cấu ngành công nghiệp của Hà Nội khá đa dạng, trong đó có một số ngành phát triển lâu đời và mang tính chất truyền thống. Sự chuyên môn hoá của trung tâm công nghiệp này tập trung vào các ngành cơ khí, chế biến lương thực, thực phẩm, dệt, điện tử… Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm công nghiệp lớn nhất trong toàn quốc. Do những ưu thế về vị trí địa lý, về lực lượng lao động có kỹ thuật và kết ấu hạ tầng, có cảng sông với năng lực bốc dỡ khá lớn, nền công nghiệp của thành phố Hồ Chí Minh phát triển mạnh với một hệ thống các ngành công nghiệp khá hoàn chỉnh. Các ngành chuyên môn hoá chủ yếu là dệt, may mặc, chế biến lương thực, thực phẩm, hoá chất, điện tử, cơ khí, đồ chơi trẻ em… Phần lớn các xí nghiệp có quy mô trung bình nằm phân tán giữa các khu vực đông dân. Các xí nghiệp lớn chủ yếu tập trung ở Tân Cảng, Thủ Đức. Theo số liệu năm 2008 các địa phương có quy mô sản xuất công nghiệp lớn đạt tốc độ tăng giá trị sản xuất công nghiệp cao hơn mức tăng chung toàn ngành là: Vĩnh Phúc tăng 21,8%; Bình Dương tăng 21,5%; Đồng Nai tăng 20,7%; Hải Phòng tăng 18,5%; Cần Thơ tăng 17,6%; Thanh Hoá tăng 16,9%. Một số tỉnh/thành phố lớn đạt tốc độ tăng thấp, thậm chí giảm so với năm trước là: Hà Nội tăng 12,9%; thành phố Hồ Chí Minh tăng 12%; Quảng Ninh tăng 10,4%; Đà Nẵng tăng 6,1%; Bà Rịa-Vũng Tàu giảm 0,4%. * Nh­ vËy, nh÷ng g× chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ®· ®em l¹i qua h¬n 20 n¨m ®æi míi vµ trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ gi¸ trÞ nÒn t¶ng trong t­¬ng lai: - C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp ®· ®¹t ®­îc ë møc ®¸ng kÓ, ®· h×nh thµnh mét sè khu c«ng nghiÖp tËp trung, khu c«ng nghÖ cao ë tÇm cì khu vùc. N¨ng lùc s¶n xuÊt cña nhiÒu ngµnh s¶n phÈm t­¬ng ®èi lín, mét sè ngµnh ®¹t tíi c«ng nghÖ kh¸ vµ tiªn tiÕn nh­: khai th¸c than, khai th¸c dÇu khÝ, vËt liÖu x©y dùng, c«ng nghÖ ®ãng tµu... §ã lµ tiÒm n¨ng hiÖn thùc cho sù ph¸t triÓn trong t­¬ng lai. - M«i tr­êng ®Çu t­ kinh doanh ®­îc h×nh thµnh, nay c¬ b¶n ®· æn ®Þnh vµ tá ra cã søc hÊp dÉn víi c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc, lßng tin ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c nhµ ®Çu t­ ®­îc t¨ng lªn. - Trong qu¸ tr×nh ®æi míi vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· tÝch luü ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm vµ bµi häc quý b¸u kh«ng chØ cho qu¶n lý ®iÒu hµnh vÜ m« cña Nhµ n­íc, mµ cßn n©ng cao rÊt nhiÒu kü n¨ng, tÝnh n¨ng ®éng vµ kinh nghiÖm qu¶n lý vi m« cña ®éi ngò doanh nh©n n­íc ta, kÓ c¶ trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. - VÞ thÕ vµ vai trß cña Nhµ n­íc ta trong quan hÖ quèc tÕ vµ trong quan hÖ song ph­¬ng, ®a ph­¬ng víi c¸c n­íc ®­îc n©ng lªn rÊt nhiÒu so víi tr­íc ®©y. 2.2. Nh÷ng mÆt h¹n chÕ trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp Bªn c¹nh nh÷ng mÆt ®¹t ®­îc, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam cßn cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ cÇn ®­îc kh¾c phôc. 2.2.1. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam vÉn cßn mang nÆng tÝnh mÖnh lÖnh: Ở VN, cách thức xây dựng chính sách qua nhiều năm vẫn còn nặng tính chính trị, được xây dựng theo kiểu mệnh lệnh, tập trung từ trên xuống, chu trình hoạch định chính sách gần như đặt hệ thống doanh nghiệp (DN) chỉ là "đối tượng điều chỉnh" của các quyết định chính sách chứ không phải là "chủ thể" hay "đối tượng thụ hưởng". Chính vì vậy, đã nảy sinh nhiều bất cập mà khi hội nhập vào nền kinh tế toàn cầu thì tư duy làm chính sách buộc phải thay đổi. Không chỉ cơ quan quản lý, hoạch định chính sách cần thay đổi tư duy mà bản thân DN cũng phải thay đổi. Trong đó, cơ quan hoạch định chính sách cần có chiến lược định hướng phát triển CN cụ thể trong từng ngành, từng lĩnh vực, DN phải là chủ thể trong quá trình đó. Khâu yếu nhất trong chính sách hiện nay là vấn đề điều tiết và sử dụng các công cụ hỗ trợ gián tiếp để điều tiết hoạt động của DN. Với mục đích nâng cao chất lượng tăng trưởng CN, song cơ quan quản lý phải đánh giá chính xác tác động của các chính sách hỗ trợ cho những ngành CN cần khuyến khích, hỗ trợ, nếu không sẽ có tác dụng ngược. Bối cảnh hội nhập làm cho các quốc gia công nghiệp hóa như VN buộc phải tập trung cùng lúc đến cả các chính sách liên quan đến các yếu tố của sản xuất, thị trường và cạnh tranh trong thương mại quốc tế. Từ đó, đòi hỏi phải nhìn nhận sản xuất công nghiệp theo tư duy của chuỗi giá trị hàng hóa, không chỉ trong mỗi ngành sản xuất mà trong toàn bộ nền công nghiệp quốc gia, khu vực và toàn cầu. Ngày nay, chính sách công nghiệp không còn được hiểu theo cách kinh điển như là chính sách dành cho các tổ chức sản xuất công nghiệp, Khái niệm công nghiệp được hòa tan trong một hệ thống rộng lớn của các hoạt động KTXH; được nhìn nhận trong một quá trình dài hơn, tổng thể hơn, bao gồm từ việc hình thành ý tưởng, qua quá trình sản xuất sản phẩm, quá trình phân phối thương mại, đến người tiêu dùng. Vì vậy, không gian của chính sách công nghiệp phải trở nên rộng hơn, bao quát nhiều khâu, quá trình hơn. Xem xét lại hệ thống chính sách công nghiệp từ trước tới nay, có thể thấy rõ, cách thức xây dựng chính sách của VN qua nhiều năm vẫn còn mang nặng tính mệnh lệnh, tập trung từ trên xuống. Chu trình hoạch định chính sách gần như đặt hệ thống doanh nghiệp nằm ngoài các quyết định liên quan đến chính sách. Việc thay đổi, cập nhật, cải cách diễn ra chậm, chưa theo kịp sự phát triển của doanh nghiệp và nhiều khi bỏ rơi các cơ hội. Chính sách công nghiệp trong bối cảnh hội nhập phải khắc phục những vấn đề này, hoàn thiện hệ thống để cộng đồng doanh nghiệp được đảm bảo vừa là chủ thể, vừa là đối tượng hưởng lợi từ chính sách. 2.2.2. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ch­a ®ång hµnh víi doanh nghiÖp. Thứ nhất, trong số hàng chục ngành hàng công nghiệp, hầu hết đều đã có chiến lược phát triển và quy hoạch tổng thể ngành nhưng chiến lược và quy hoạch phát triển công nghiệp thì chưa có, theo kiểu "sinh con nhưng chưa sinh cha", mặc dù dự án này đã tiến hành mấy năm. Còn nếu xét hẹp hơn từ mối quan hệ của giữa các quy hoạch ngành và quy hoạch công nghiệp địa phương thì không ít có sự chồng chéo, trùng lặp. Có thể thấy rõ điều này từ việc xây dựng quy hoạch công nghiệp dọc theo tuyến đường Hồ Chí Minh với các quy hoạch công nghiệp địa phương mà tuyến đường này đi qua. Thứ hai, việc quy hoạch các ngành công nghiệp thường bị phá vỡ bởi các chỉ số dự báo không sát với tình hình bung nở của đầu tư. Ví dụ, tình trạng đầu tư tràn lan thép thành phẩm đã không tuân theo quy hoạch nên hàng loạt dự án ra đời và kéo theo sự dư thừa gấp 2 lần so với tổng nhu cầu. Thứ ba, mặc dù không thành văn nhưng có một quan điểm ngự trị hàng chục năm liền trong các cơ quan công quyền là chính sách chỉ để quản lý! Vì vậy, doanh nghiệp luôn luôn xác định chính sách chính là một thứ rào cản cần vượt qua hoặc né, luồn lách khỏi phạm vào cái "bờ dậu" ấy. Điều này hiển hiện qua kết quả khảo sát 57 ý kiến về chính sách công nghiệp mà các doanh nghiệp mong đợi thì tựu trung, đa số đều mong muốn cải cách các chính sách phát triển công nghiệp như tiếp cận nguồn vốn, cải cách thủ tục hành chính, hỗ trợ phát triển nhân lực, hỗ trợ thông tin thị trường, công khai quy hoạch phát triển, phát triển hạ tầng giao thông công nghiệp, nhập khẩu nguyên vật liệu cho sản xuất công nghiệp... 2.2.3. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp vÒ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn vµ mòi nhän cã nhiÒu bÊt cËp. 2.2.3.1. Những ngành công nghiệp ưu tiên và mũi nhọn quá nhiều. Trong giai đoạn 2006-2010, có 8 ngành công nghiệp ưu tiên (CNƯT) và 3 ngành công nghiệp mũi nhọn (CNMN) được xác định. Giai đoạn 2011-2015 sẽ bớt đi một ngành công nghiệp ưu tiên. Còn tới giai đoạn 2015-2020, chỉ còn 6 CNƯT và 3 ngành CNMN. Số lượng những ngành công nghiệp ưu tiên và mũi nhọn chúng ta lựa chọn cã qu¸ nhiÒu kh«ng? Việt Nam chọn đến 8 ngành CN ưu tiên và 3 mũi nhọn, không biết lấy tiền đâu để mà “ưu tiên”? Trong khi Bắc Kinh chỉ chọn có 3 ngành mũi nhọn, đã chứng tỏ, những nhà hoạch định chính sách của Trung Quốc đã tính toán kỹ. Tại một cuộc Hội thảo, sau khi nghe số lượng dự kiến những ngành CN ưu tiên và mũi nhọn, có một chuyên gia nước ngoài đã nói: “Để có một chính sách CN hiệu quả, danh sách các ngành CN mũi nhọn không nên quá dài.”. 2.2.3.2. Tiêu chí chọn công nghiệp mũi nhọn của Việt Nam chẳng giống ai. Trong số các ngành CNMN mà VN muốn ưu tiên phát triển, có cả ngành công nghiệp cơ khí, công nghiệp thép và công nghiệp hóa chất. Với lý do là những ngành này tận dụng được nguồn tài nguyên tự nhiên của VN, là những ngành công nghiệp nền tảng và giải quyết được thực trạng là VN đang phải nhập khẩu quá nhiều sản phẩm của các ngành này. Lý luận và cách chọn những ngành CNƯT và CNMN đã làm cho nhiều chuyên gia kinh tế không đồng tình và cho rằng, những ngành trên cần nhiều vốn và VN không có các công ty năng động trong lĩnh vực này, vì vậy sẽ gặp rất nhiều rủi ro. Các tiêu chí chọn ngành CNMN đúng nghĩa và quy luật kinh tế – xã hội nhất thì chúng ta lại không có được. Ngành CNMN nhận được ưu ái, trợ giúp của Nhà nước thì phải tăng trưởng nhanh, có đóng góp cơ bản cho nền kinh tế và là động lực phát triển các ngành CN khác, làm thay đổi xã hội theo hướng tốt hơn. Do không có tiêu chí rõ ràng, không có người đủ năng lực, nên sự lãng phí, những công trình tiền tỷ xây lên để đó, hay chưa dùng đã hỏng… Để rồi, ®Õn n¨m 2010, Việt Nam sẽ phải trả nợ nước ngoài 10 tỷ USD, bình quân 2 tỷ USD/năm. Trong đó, 64,5% là nợ chính phủ từ các nguồn tài trợ chính thức (ODA). Một trong những nguyên nh©n đầu tư không hiệu quả là nguồn vốn vay không được dùng vào những ngành có thế mạnh xuất khẩu,._.