Chính sách công nghiệp của Việt Nam trong chiến lược phát triển kinh tế hiện nay

Tr­êng ®¹i häc ngo¹i th­¬ng hµ néi Khoa kinh tÕ ngo¹i th­¬ng ...?&@... KHo¸ luËn tèt nghiÖp §Ò tµi: ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña viÖt nam trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ hiÖn nay Gi¸o viªn h­íng dÉn :Th.S nguyÔn hoµng ¸nh Sinh viªn thùc hiÖn : vò h¶i yÕn Líp : NhËt 3– K38F Hµ Néi - 2003 Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu Ch­¬ng 1 : Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp I : Tæng quan vÒ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp............................................3 1 : Kh¸i niÖm vÒ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp............................................3 1.1 : Kh¸i niÖm........................................................................................3 1.2 : Ph©n lo¹i..........................................................................................5 : Vai trß cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp................................................6 : C¬ së cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp..................................................8 : Tiªu chuÈn lùa chän........................................................................8 : Nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ tr­êng.......................................................10 : Néi dung cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp..........................................13 : Lùa chän nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn.................................13 : X©y dùng nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn......................................................................14 II : ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña mét sè n­íc Ch©u ¸ vµ bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam.....................................................16 : ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña NhËt B¶n..........................................16 : ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña Trung Quèc.....................................20 : Bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam.........................................22 Ch­¬ng 2 : Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam I : Thêi kú tr­íc ®æi míi..................................................................26 : ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp thêi kú tr­íc ®æi míi.............................26 : ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp giai ®o¹n 1955 – 1975...........................26 : ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp giai ®o¹n 1975 – 1985...........................27 : T×nh h×nh c«ng nghiÖp ViÖt Nam tr­íc n¨m 1986 – kÕt qu¶ ®¹t ®­îc...........................................................................................................29 II : ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam trong thêi kú ®æi míi......31 : Lùa chän c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn......................................32 : C¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn.....................................................32 : C¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn theo vïng l·nh thæ......................36 : ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp...........................................................................................38 : ChÝnh s¸ch ®Çu t­..........................................................................38 : Môc tiªu cña chÝnh s¸ch ®Çu t­.....................................................38 : Néi dung cña chÝnh s¸ch ®Çu t­....................................................39 : ChÝnh s¸ch tµi chÝnh – tiÒn tÖ........................................................42 : ChÝnh s¸ch tµi chÝnh......................................................................42 : ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ..........................................................................43 : ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt............44 : ChÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu...........................................................45 : ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn khoa häc – c«ng nghÖ................................47 : Quan ®iÓm cña Nhµ n­íc..............................................................47 : C¸c biÖn ph¸p hç trî.....................................................................48 : §¸nh gi¸ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam thêi kú tõ ®æi míi ®Õn nay.........................................................................................49 : Thµnh t­u ®¹t ®­îc........................................................................49 : X¸c ®Þnh ®­îc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän vµ t¹o ®­îc sù chuyÓn biÕn tÝch cùc trong c¬ cÊu c«ng nghiÖp......................49 : §Èy m¹nh ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp......................................53 : H×nh thµnh c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt............................54 : T¨ng tr­ëng xuÊt khÈu..................................................................55 : Gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm........................................................57 : Nh÷ng h¹n chÕ..............................................................................57 : ViÖc lùa chän c¸c ngµnh ­u tiªn cßn nhiÒu bÊt cËp, mang tÝnh chñ quan, kh«ng s¸t víi thùc tÕ vµ tiÒm n¨ng...............................57 : HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ch­a cao................................................................................................59 3.2.2.1: HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp...........................................................................................59 3.2.2.2: Tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp..........................60 : HiÖu qu¶ cña c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt cßn h¹n chÕ.....61 : Søc c¹nh tranh cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cßn thÊp....................61 : ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn cßn nhiÒu bÊt cËp...................................................................63 Ch­¬ng 3 : Mét sè gi¶i ph¸p nh»m gãp phÇn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam I : Bèi c¶nh míi vµ sù t¸c ®éng tíi chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam......................................................................................67 : C¸c nh©n tè n­íc ngoµi.................................................................67 : Xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸.............................................67 : T¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ trªn thÕ giíi................................................................................................70 : Nh÷ng biÕn ®æi m«i tr­êng vµ yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng toµn cÇu........................................................................................70 : C¸c nh©n tè trong n­íc.................................................................71 II : Ph­¬ng h­íng míi cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam..........72 : Quan ®iÓm ph¸t triÓn chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp..............................72 : Quan ®iÓm vÒ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp.........................................74 : C¸c gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp..............75 : X¸c ®Þnh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn trong giai ®o¹n míi......75 3.1.1 : C¸c ngµnh c«ng nghiÖp thÕ hÖ thø nhÊt.........................................76 3.1.2 : C¸c ngµnh c«ng nghiÖp thÕ hÖ thø hai...........................................76 3.1.3 : C¸c ngµnh c«ng nghiÖp thÕ hÖ thø ba............................................77 : Hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ hç trî ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp.................................................................80 : §Èy m¹nh thu hót vµ n©ng cao hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp.................................................................81 : Thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi......................................................81 : Thu hót vèn ®Çu t­ trong n­íc......................................................82 : Xóc tiÕn xuÊt khÈu vµ b¶o vÖ thÞ tr­êng cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp...........................................................................................84 : §èi víi thÞ tr­êng néi ®Þa..............................................................85 : §èi víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi.......................................................85 : Hç trî tµi chÝnh vµ c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ....................................86 : Hç trî ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp...........................................................................................87 : Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc.............................................................88 : N©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng qu¶n lý cña Nhµ n­íc....................89 KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o Tµi liÖu tham kh¶o 1. B¸o c¸o tæng hîp dù ¸n “Quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam theo c¸c vïng l·nh thæ ®Õn n¨m 2010” – Bé C«ng nghiÖp, ViÖn nghiªn cøu chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp – 12/2001 2. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp §«ng ¸ - Trung t©m kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng – NXB Khoa häc x· héi – 1997 3. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, c«ng nghiÖp ViÖt Nam – B¸o c¸o t¹i Héi th¶o – JICA vµ Bé Th­¬ng m¹i – 2001; 3/2002 4. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh thóc ®Èy xuÊt khÈu: kinh nghiÖp thùc tiÔn vµ kiÕn nghÞ – T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn sè 10/1997 5. §¸nh gi¸ t×nh h×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trong n¨m 2002 vµ môc tiªu ph¸t triÓn trong n¨m 2003 – T¹p chÝ th«ng tin kinh tÕ vµ x· héi sè 9/2002 6. §Èy m¹nh ®Çu t­ c«ng nghiÖp trong n¨m 2002 – T¹p chÝ kinh tÕ x· héi sè 03/2001 7. §Þnh h­íng ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp chñ chèt n¨m 2003 – T¹p chÝ th«ng tin kinh tÕ vµ x· héi sè 19/2001 8. §æi míi c«ng nghiÖp trong ngµnh c«ng nghiÖp, thùc tr¹ng vµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt – T¹p chÝ c«ng nghiÖp ViÖt Nam sè 19/2001 9. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp NhËt B¶n – NXB ChÝnh trÞ quèc gia – 1999 10.TS. NguyÔn Minh Tó vµ Th.S Vò Xu©n NguyÖt Hång – ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp vµ c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp: Kinh nghiÖm cña NhËt B¶n vµ bµi häc rót ra cho c«ng nghiÖp ho¸ cña ViÖt Nam – NXB Lao ®éng -2001 11. GS.TS Lª H÷u TÇng vµ GS. L­u Hµm Nh¹c - Nghiªn cøu so s¸nh ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam vµ c¶i c¸ch kinh tÕ ë Trung Quèc – NXB ChÝnh trÞ quèc gia - 2002 12. TS Vâ §¹i L­îc – ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®æi míi – NXB Khoa häc x· héi –1994 13. §Þnh h­íng ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp chñ chèt n¨m 2003 – T¹p chÝ th«ng tin kinh tÕ x· héi sè 10/2002 14. §æi míi c«ng nghiÖp trong ngµnh c«ng nghiÖp, thùc tr¹ng vµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt – T¹p chÝ c«ng nghiÖp ViÖt Nam sè 19/2001 15. Kinh tÕ ViÖt Nam – ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ trung ­¬ng – 2002 16. Më réng thÞ tr­êng trong n­íc, lµm t¨ng søc mua t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp – Th­¬ng m¹i sè 5 – 6/2003 17. Nh÷ng gi¶i ph¸p dù kiÕn ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trong giai ®o¹n 2001 – 2005 – T¹p chÝ kinh tÕ x· héi sè 37/2001 18. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®Õn n¨m 2010 – T¹p chÝ kinh tÕ x· héi sè 34/1999 19. Ph¸t huy lîi thÕ cña c«ng nghiÖp, th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ h­íng ®Çu t­ ë ViÖt Nam – T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn sè 50/2001 20. TrÇn §×nh Thiªn – C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam: ph¸c th¶o lé tr×nh – NXB ChÝnh trÞ quèc gia – 2002 21. ViÖt Nam h­íng tíi 2010 – UNDP vµ MPI/DSI – TËp 2 – NXB ChÝnh trÞ quèc gia 2001 22. ViÖt Nam: b¸o c¸o kinh tÕ vÒ c«ng nghiÖp ho¸ vµ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp – B¸o c¸o cña Ng©n hµng ThÕ giíi – 1995 23. V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc toµn tËp lÇn thø III - §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam, tËp 1, NXB Sù thËt –1960 24. V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø V, VI, VII, VIII, IX - §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam Lêi nãi ®Çu Mét quèc gia muèn t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ th× cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ thÝch hîp trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn. Trong sè nh÷ng chÝnh s¸ch ®ã, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp lµ chÝnh s¸ch quan träng hµng ®Çu v× c«ng nghiÖp ®ãng gãp lín vµo GDP vµ lµ ®éng lùc ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp còng nh­ dÞch vô. §èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn, viÖc ®­a ra chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp nh»m ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp hiÖn cã, ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi cã hµm l­îng chÊt x¸m vµ khoa häc cao, ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp lµ chÝnh s¸ch quan träng nhÊt, lµ cèt lâi cña chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ cña bÊt kú quèc gia nµo. C«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ cña mét n­íc chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc khi cã mét nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn dùa trªn nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp hîp lý. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp phï hîp sÏ gióp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ kinh tÕ quèc tÕ. Ngay tõ nh÷ng n¨m 60, ViÖt Nam ®· x¸c ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô trung t©m cña thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. §Ó thùc hiÖn ®­îc chñ tr­¬ng chiÕn l­îc ®ã, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· thùc hiÖn nhiÒu chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp. §Æc biÖt, trong nh÷ng n¨m ®æi míi, nhiÒu chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp míi ®· ®­îc ®­a ra nh»m ®Èy nhanh tèc ®é c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ phï hîp víi xu h­íng toµn cÇu hãa kinh tÕ vµ sù héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch nµy ch­a ®ång bé, viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch cßn nhiÒu bÊt cËp, viÖc triÓn khai vµ thùc thi chÝnh s¸ch cßn nhiÒu h¹n chÕ. V× vËy, hiÖu qu¶ thùc tÕ cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cßn ch­a cao, ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng kinh tÕ cña ®Êt n­íc vµ yªu cÇu ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp trong ®iÒu kiÖn míi. ChÝnh v× vËy, em ®· chän ®Ò tµi “ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ hiÖn nay” ®Ó thùc hiÖn kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ lµm râ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam. Vµ trªn c¬ së c¸c ph©n tÝch trªn, ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m hoµn thiÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam. §Ó ®¹t ®­îc c¸c môc ®Ých nªu trªn, ng­êi viÕt ®· sö dông kÕt hîp c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: tæng hîp, ph©n tÝch, thèng kª vµ so s¸nh. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña kho¸ luËn chØ giíi h¹n ë viÖc nghiªn cøu chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam chñ yÕu tõ n¨m 1986 ®Õn nay. Ngoµi phÇn lêi nãi ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, kho¸ luËn ®­îc kÕt cÊu thµnh 3 ch­¬ng: Ch­¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam Ch­¬ng 3: Nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam §©y lµ mét ®Ò tµi mang tÝnh lý luËn, bëi vËy mÆc dï ®· cè g¾ng hÕt søc m×nh, bµi viÕt kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, em rÊt mong nhËn ®­îc sù chØ b¶o cña c¸c thÇy, c« gi¸o. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù tËn t×nh quan t©m, gióp ®ì cña Th¹c sü NguyÔn Hoµng ¸nh ®· h­íng dÉn em viÕt bµi kho¸ luËn nµy. Hµ néi ngµy 15 th¸ng 12 n¨m 2003 Sinh viªn thùc hiÖn: Vò H¶i YÕn Líp NhËt 3 – K38 F Ch­¬ng 1 nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp I. Tæng quan vÒ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp 1. Kh¸i niÖm vÒ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp 1.1. Kh¸i niÖm Trªn ph¹m vi thÕ giíi, thuËt ng÷ “ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp”(CSCN) míi chØ xuÊt hiÖn tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi II, khi mµ ChÝnh phñ NhËt B¶n ban hµnh mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch ®Ó t¸i thiÕt nÒn kinh tÕ vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp sau khi bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ nÆng nÒ. TiÕp theo ®ã, §µi Loan, Hµn Quèc vµ mét sè n­íc kh¸c còng ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch riªng cña m×nh ®Ó kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. V× thuËt ng÷ nµy ®­îc sö dông phæ biÕn chØ ë mét sè n­íc nªn ch­a cã mét ®Þnh nghÜa chuÈn, thèng nhÊt vÒ CSCN. Mét sè häc gi¶ cho r»ng: “CSCN lµ nh÷ng chÝnh s¸ch ®­îc nh»m vµo ngµnh c«ng nghiÖp, mét sè kh¸c l¹i cho r»ng CSCN lµ nh÷ng chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn viÖc khuyÕn khÝch vµ tæ chøc l¹i c¸c ngµnh c«ng nghiÖp riªng biÖt nµo ®ã”.(ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp vµ c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp: Kinh nghiÖm cña NhËt B¶n vµ bµi häc kinh häc rót ra cho c«ng nghiÖp ViÖt Nam – TS NguyÔn Minh Tó vµ Th.S Vò Xu©n NguyÖt Hång – NXB Lao ®éng - 2001) Tuy nhiªn, cã mét sè kh¸i niÖm vÒ CSCN ®­îc sö dông réng r·i vµ thèng nhÊt lµ kh¸i niÖm cña Bé C«ng NghiÖp vµ Th­¬ng M¹i Quèc TÕ cña NhËt B¶n, kh¸i niÖm cña mét sè häc gi¶ NhËt B¶n vµ ®èi víi ViÖt Nam th× c¸c nhµ kinh tÕ vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch còng ®­a ra quan niÖm riªng cña m×nh. Theo Bé C«ng NghiÖp vµ Th­¬ng M¹i Quèc TÕ cña NhËt B¶n, CSCN bao gåm nh÷ng biÖn ph¸p mang tÝnh bæ sung ®­îc dùa trªn nguyªn t¾c thÞ tr­êng, nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò bÊt æn cña thÞ tr­êng nh­ « nhiÔm m«i tr­êng, xung ®ét vÒ mËu dÞch, ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ triÓn khai cã quy m« lín, vµ nh÷ng bÊt æn ®Þnh trong cung cÊp n¨ng l­îng, ®ång thêi khuyÕn khÝch viÖc chuyÓn dÞch c«ng nghiÖp vµ di chuyÓn lao ®éng mét c¸ch thuËn lîi mµ kh«ng g©y m©u thuÉn vÒ mÆt x· héi. (ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp NhËt B¶n –NXB ChÝnh trÞ quèc gia- 2001) Mét sè häc gi¶ NhËt B¶n l¹i cho r»ng CSCN lµ chÝnh s¸ch nh»m t¸c ®éng tíi phóc lîi kinh tÕ cña mét quèc gia th«ng qua viÖc chÝnh phñ can thiÖp vµo lÜnh vùc ph©n bæ c¸c nguån lùc gi÷a c¸c ngµnh, c¸c khu vùc cña mét quèc gia vµ can thiÖp vµo tæ chøc s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh/ khu vùc nµo ®ã.(ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp vµ c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp: Kinh nghiÖm cña NhËt B¶n vµ bµi häc kinh häc rót ra cho c«ng nghiÖp ViÖt Nam – TS NguyÔn Minh Tó vµ Th.S Vò Xu©n NguyÖt Hång – NXB Lao ®éng - 2001). Theo quan ®iÓm nµy, CSCN võa bao gåm chÝnh s¸ch cã t¸c ®éng liªn ngµnh, võa bao gåm chÝnh s¸ch cã t¸c ®éng tíi néi bé mét ngµnh. C¸c quan niÖm vÒ CSCN trªn cã nhiÒu ®iÓm kh«ng phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. V× thÕ, c¸c nhµ kinh tÕ vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña ViÖt Nam l¹i ®­a ra mét quan niÖm kh¸c vÒ CSCN. Theo hä, CSCN lµ mét hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch, nguyªn t¾c vµ biÖn ph¸p thÝch hîp mµ Nhµ n­íc sö dông nh­ mét c«ng cô ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp cña mét quèc gia trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ®Æt ra trong tõng thêi kú ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña quèc gia ®ã. (ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®æi míi – TS NguyÔn §¹i L­îc – NXB Khoa häc x· héi - 1998) Trªn c¬ së quan niÖm ®ã, CSCN bao gåm viÖc ®Þnh râ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cô thÓ sÏ ®­îc khuyÕn khÝch vµ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®· ®­îc lùa chän th«ng qua hÖ thèng c¸c c«ng cô. §­êng lèi, chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña mét quèc gia th­êng kh«ng ®æi trong mét thêi gian dµi, nh­ng víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cô thÓ, nhiÖm vô cña CSCN cã thÓ thay ®æi nh»m môc ®Ých ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp theo h­íng cã hiÖu qu¶ h¬n cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi chung cña ®Êt n­íc ®Ó chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ tr¹ng th¸i ph¸t triÒn thÊp sang ph¸t triÓn cao h¬n, tõ nÒn kinh tÕ l¹c hËu sang nÒn kinh tÕ v¨n minh hiÖn ®¹i, tõ nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn sang nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. CSCN ®ãng mét vai trß quan träng trong viÖc khuyÕn khÝch c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ lµ ®éng lùc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. 1.2. Ph©n lo¹i CSCN lµ mét hÖ thèng chÝnh s¸ch nªn nã ®­îc ph©n chia theo nhiÒu tiªu chÝ: - NÕu ph©n chia theo t¸c ®éng th× CSCN ®­îc chia thµnh nh÷ng chÝnh s¸ch t¸c ®éng trong néi bé c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ nh÷ng chÝnh s¸ch cã t¸c ®éng liªn ngµnh. CSCN cã t¸c ®éng trong néi bé ngµnh lµ nh÷ng chÝnh s¸ch ®­îc ®­a ra ®Ó khuyÕn khÝch hay h¹n chÕ mét ngµnh c«ng nghiÖp nµo ®ã ph¸t triÓn. CSCN cã t¸c ®éng liªn ngµnh lµ nh÷ng chÝnh s¸ch ®­îc ®­a ra kh«ng chØ cã ¶nh h­ëng tíi mét ngµnh c«ng nghiÖp nµo ®ã mµ cã thÓ t¸c ®éng tíi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c hoÆc t¸c ®éng tíi c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kh¸c. - NÕu dùa vµo môc tiªu th× cã rÊt nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i C¸c nhµ kinh tÕ NhËt B¶n chia ra c¸c chÝnh s¸ch + ChÝnh s¸ch nh»m h×nh thµnh c¬ së h¹ tÇng cho tÊt c¶ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp th«ng qua Nhµ n­íc hç trî vèn ®Ó x©y dùng hÖ thèng ®­êng x¸, cÇu c¶ng c«ng nghiÖp, nhµ m¸y ®iÖn- n­íc… + ChÝnh s¸ch nh»m ph©n bæ nguån lùc gi÷a c¸c ngµnh c«ng nghiÖp th«ng qua viÖc Nhµ n­íc trî cÊp vµ b¶o hé cho mét sè ngµnh mòi nhän.. + ChÝnh s¸ch nh»m c¬ cÊu l¹i mét sè ngµnh c«ng nghiÖp th«ng qua viÖc Nhµ n­íc trî gióp mét sè ngµnh c«ng nghiÖp “tæ chøc l¹i” c¬ cÊu cña m×nh, liªn kÕt víi nhau khi gÆp khã kh¨n… + ChÝnh s¸ch gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cña c¸c c«ng ty võa vµ nhá…(ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp vµ c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp: Kinh nghiÖm cña NhËt B¶n vµ bµi häc kinh häc rót ra cho c«ng nghiÖp ViÖt Nam – TS NguyÔn Minh Tó vµ Th.S Vò Xu©n NguyÖt Hång – NXB Lao ®éng - 2001). Ng©n hµng ThÕ Giíi (WB) l¹i ®­a ra c¸ch ph©n lo¹i theo môc tiªu kh¸c víi c¸c nhµ kinh tÕ NhËt B¶n. + ChÝnh s¸ch nh»m hç trî c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nh­ chÝnh s¸ch hç trî t¨ng tr­ëng cho ngµnh thep, ®iÖn tö… + ChÝnh s¸ch vÒ ®iÒu chØnh c«ng nghiÖp nh­ c¶i c¸ch c¬ cÊu c«ng nghiÖp dÖt, ®ãng tµu… + C¸c chÝnh s¸ch kh¸c nh­ chÝnh s¸ch thóc ®Èy sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp …(ViÖt Nam: b¸o c¸o kinh tÕ vÒ c«ng nghiÖp ho¸ vµ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp – B¸o c¸o cña Ng©n hµng ThÕ giíi - 1995) 2. Vai trß cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp Lµ chÝnh s¸ch ngµnh nªn CSCN lµ tæng thÓ c¸c quan ®iÓm, t­ t­ëng, c¸c gi¶i ph¸p vµ c«ng cô mµ Nhµ n­íc sö dông ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµng c«ng nghiÖp trªn c¬ së ph©n bæ c¸c nguån lùc gi÷a c¸c ngµnh vµ c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh. Do ®ã, CSCN cã nh÷ng vai trß quan träng: - CSCN ®­îc sö dông ®Ó ®­a ra ®Þnh h­íng vÒ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cÇn ®­îc ­u tiªn ph¸t triÓn, tõ ®ã cã lµm c¬ së ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng phï hîp víi ®iÒu kiÖn trong n­íc vµ quèc tÕ. Cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp lÇn thø nhÊt ®· cho thÊy r»ng mét quèc gia muèn ph¸t triÓn ph¶i dùa trªn sù ph¸t triÓn cña lÜnh vùc c«ng nghiÖp. Tuy nhiªn, mét quèc gia kh«ng bao giê cã ®ñ nguån lùc ®Ó cã thÓ ®Çu t­ ph¸t triÓn tÊt c¶ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mµ chØ cã thÓ chó träng ph¸t triÓn mét sè ngµnh. Nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp mµ mét n­íc lùa chän ®Ó ph¸t triÓn sÏ ®­îc xem lµ nh÷ng ngµnh mµ n­íc ®ã cã lîi thÕ so s¸nh Nhµ n­íc sö dông CSCN ®Ó ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c ngµng c«ng nghiÖp nh»m ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. §èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn, CSCN chñ yÕu h­íng vµo viÖc hç trî c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®ang bÞ suy gi¶m nh»m ®­a c¸c ngµnh ®ã tiÕp tôc ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ hç trî c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cao ®Ó t¹o ra c¸c lîi thÕ c¹nh tranh so víi c¸c quèc gia ph¸t triÓn kh¸c. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, th«ng qua c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®­îc lùa chän, Nhµ n­íc sÏ ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch ®Çu t­ ph¸t triÓn c¸c ngµnh ®ã vµ tõ ®ã dÇn dÇn chuyÓn dÞch ®­îc c¬ cÊu nÒn kinh tÕ. §iÒu ®ã cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn v× CSCN sÏ gióp chuyÓn dÞch c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ còng nh­ trong néi bé lÜnh vùc c«ng nghiÖp. Trªn ph­¬ng diÖn nÒn kinh tÕ, CSCN sÏ ®­a tíi sù chuyÓn dÞch nÒn kinh tÕ theo h­íng t¨ng tû träng cña c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong nÒn kinh tÕ. Trªn ph­¬ng diÖn néi bé lÜnh vùc c«ng nghiÖp, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn sÏ gióp cho quèc gia chuyÓn tõ c¬ cÊu nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c, s¬ chÕ sang nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¸c, c«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao. MÆt kh¸c, tõ viÖc chuyÓn dÞch ®­îc c¬ cÊu nÒn kinh tÕ vµ c¬ cÊu néi bé lÜnh vùc c«ng nghiÖp th× CSCN sÏ gãp phÇn thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. - CSCN ®­îc kÕt hîp víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ kh¸c ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. Bªn c¹nh c¸c môc tiªu vÒ kinh tÕ nh­ t¨ng tr­ëng kinh tÕ, gi¶i quyÕt viÖc lµm, k×m chÕ l¹m ph¸t, c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n, t¨ng c­êng c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ…, c¸c quèc gia cßn cã nh÷ng môc tiªu vÒ x· héi nh­ c«ng b»ng, d©n chñ, chÊt l­îng cuéc sèng ®­îc ®¶m b¶o…Cïng víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ kh¸c, CSCN gãp phÇn thóc ®Èy mét ®Êt n­íc ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu vÒ kinh tÕ vµ x· héi. CSCN thóc ®Èy c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ do ®ã gãp phÇn vµo sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¨ng thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n ®Çu ng­êi, c¶i thiÖn cuéc sèng cña ng­êi d©n. Tuy nhiªn, còng gièng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ kh¸c, CSCN còng cã thÓ lµm h¹n chÕ viÖc ®¹t ®­îc môc tiªu kinh tÕ – x· héi nh­ viÖc lµm « nhiÔm m«i tr­êng, g©y ¸ch t¾c giao th«ng…do vËy, khi ®­a ra bÊt kú mét CSCN nµo th× ®Òu cÇn so s¸nh gi÷a nh÷ng lîi Ých vµ nh÷ng thiÖt h¹i mµ nh÷ng chÝnh s¸ch ®ã ®em l¹i. 3. C¬ së cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp Nguyªn nh©n mµ Nhµ n­íc ph¶i can thiÖp vµo qu¸ tr×nh ph©n bæ nguån lùc gi÷a c¸c ngµnh c«ng nghiÖp lµ vÊn ®Ò ®­îc rÊt nhiÒu häc gi¶ tranh luËn. Mét sè ng­êi cho r»ng nguyªn nh©n can thiÖp cña Nhµ n­íc hay chÝnh lµ c¬ së cña CSCN lµ do viÖc ®­a ra nh÷ng “tiªu chuÈn lùa chän” nh÷ng khu vùc nµo nªn ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn vµ tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn khu vùc cßn l¹i. Mét sè kh¸c l¹i cho r»ng c¬ së cña CSCN lµ nh÷ng “thÊt b¹i thÞ tr­êng”. 3.1. Tiªu chuÈn lùa chän Nh÷ng ng­êi theo quan ®iÓm c¬ së “tiªu chuÈn lùa chän” cho r»ng ChÝnh phñ cÇn x©y dùng vµ thùc hiÖn CSCN trªn c¬ së x¸c ®Þnh nh÷ng ngµnh chiÕn l­îc, nh÷ng ngµnh mòi nhän trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ. C¬ së nµy ®­a ra nh÷ng tiªu chuÈn thùc tÕ ®Ó x¸c ®Þnh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mong muèn vµ theo ®ã Nhµ n­íc cÇn: - KhuyÕn khÝch c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao tÝnh theo ®Çu lao ®éng: gi¸ trÞ gia t¨ng tÝnh theo ®Çu lao ®éng cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c nhau th× rÊt kh¸c nhau. Gi¸ trÞ gia t¨ng nµy thÓ hiÖn n¨ng suÊt lao ®éng cao trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ thÓ hiÖn vai trß tÝch cùc cña ngµnh c«ng nghiÖp ®ã trong sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ. V× vËy, Nhµ n­íc cã thÓ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao tÝnh theo ®Çu lao ®éng, chuyÓn c¶ khèi c«ng nghiÖp ph¸t triÓn theo h­íng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nµy. - KhuyÕn khÝch c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã vai trß “liªn kÕt” víi c¸c ngµnh kh¸c: më réng c¸c ngµnh s¶n xuÊt ra c¸c hµng ho¸ trung gian lµm t¨ng nhiÒu lÇn hiÖu øng th«ng qua viÖc khuyÕn khÝch c¸c ngµnh sö dông c¸c s¶n phÈm mµ chóng ta s¶n xuÊt.ViÖc s¶n xuÊt ra mét s¶n phÈm trung gian cã thÓ sö dông ®­îc trong nhiÒu khu vùc kh¸c nhau vµ ®ã lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ mang tÝnh chÊt c¬ b¶n h¬n lµ viÖc s¶n xuÊt ra c¸c hµng tiªu dïng chØ nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña c¸c hé gia ®×nh. Mét sè s¶n phÈm c«ng nghiÖp cã tÝnh liªn kÕt lín, th­êng liªn quan tíi sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c, thËm chÝ cßn liªn quan tíi n«ng nghiÖp, dÞch vô …V× vËy, nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp mang tÝnh trung gian nµy cÇn ®­îc khuyÕt khÝch ph¸t triÓn ®Ó t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn cho c¸c ngµnh kh¸c. - Thóc ®Èy c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn trong t­¬ng lai: khi cã sù thay ®æi trong c«ng nghÖ th× sÏ dÉn ®Õn sù thay ®æi trong lîi thÕ so s¸nh vµ lµm tèc ®é t¨ng tr­ëng cña c¸c ngµnh kinh tÕ lµ rÊt kh¸c nhau. Nhµ n­íc nªn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp tËn dông ®­îc sù thay ®æi c«ng nghÖ vµ cã tiÒm n¨ng t¨ng tr­ëng cao trong t­¬ng lai. - H¹n chÕ ¶nh h­ëng cña c¸c CSCN : ®èi víi mét sè ngµnh c«ng nghiÖp cô thÓ, nÕu c¸c n­íc kh¸c ®ang hç trî ph¸t triÓn th× cã kh¶ n¨ng lµm cho ngµnh c«ng nghiÖp nµy cña mét n­íc nµo ®ã bÞ thu hÑp. ChÝnh phñ n­íc ®ã cÇn cã nh÷ng hç trî nhÊt ®Þnh ®èi víi nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nµy ë n­íc m×nh th«ng qua c¸c CSCN trong nh÷ng thêi kú nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, c¸c tiªu chÝ nµy th­êng thiÕu tÝnh thuyÕt phôc v× chóng kh«ng dùa trªn nh÷ng ph©n tÝch s©u s¾c vÒ kinh tÕ, viÖc ph©n bæ c¸c nguån lùc sao cho hîp lý míi lµ nhiÖm vô cña CSCN mµ ChÝnh phñ mét n­íc cÇn ®­a ra, c¸c tiªu chuÈn trªn chØ hîp lý khi tÝnh tíi c¸c thÊt b¹i thùc tÕ cña thÞ tr­êng vµ nã ®­îc ®­a ra nh»m kh¾c phôc thÊt b¹i thÞ tr­êng chø kh«ng thÓ chó träng ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ trung gian…Cßn trªn thùc tÕ th× rÊt khã cã c¨n cø ®Ó cã thÓ cho r»ng c¬ së cña CSCN hay lý do can thiÖp cña Nhµ n­íc cÇn dùa trªn nh÷ng “tiªu chuÈn lùa chän” v× viÖc ®Çu t­ vµo, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn mét khu vùc / ngµnh nµo ®ã kh«ng n»m ngoµi môc ®Ých lµm cho c¸c khu vùc/ ngµnh ®ã ph¸t triÓn, tõ ®ã, víi hiÖu øng “lan to¶” lµm cho c¸c ngµnh/ khu vùc cßn l¹i ph¸t triÓn vµ dÉn tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia. Cßn ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th× “c¬ së tiªu chuÈn lùa chän” còng gÆp rÊt nhiÒu h¹n chÕ khi lÊy c¨n cø cña CSCN v× nh÷ng n­íc nµy thÞ tr­êng ch­a ph¸t triÓn, thÓ chÕ cßn nhiÒu bÊt cËp vµ sù thÊt b¹i thÞ tr­êng lu«n diÔn ra phæ biÕn trong c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp. 3.2. Nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ truêng C¸c nguån lùc cña nÒn kinh tÕ cã tÝnh khan hiÕm sÏ ®­îc ph©n bæ th«ng qua c¬ chÕ thÞ tr­êng hay “bµn tay v« h×nh”. Theo lý thuyÕt nµy, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, viÖc ph©n bæ nguån lùc ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nh­ng trªn thùc tÕ lu«n xuÊt hiÖn nh÷ng “thÊt b¹i thÞ tr­êng” lµm ng¨n c¶n sù ph©n bæ nguån lùc mét c¸ch cã hiÖu qu¶. ThÊt b¹i cña thÞ tr­êng bao gåm nh÷ng ngo¹i øng, sù kh«ng ®èi xøng vÒ th«ng tin, c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o… Nh÷ng thÊt b¹i nµy cu¶ thÞ tr­êng cã thÓ kh¾c phôc vµ h¹n chÕ ®­îc nhê vµo sù can thiÖp Nhµ n­íc th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nãi chung vµ CSCN nãi riªng. - Ngo¹i øng: Ngo¹i øng lµ d¹ng thÊt b¹i cu¶ thÞ tr­êng, nã th­êng x¶y ra khi c¸c chi phÝ vµ lîi Ých cña c¸ nh©n kh«ng ph¶n øng ®óng chi phÝ, lîi Ých cña x· héi, tõ ®ã lµm cho viÖc ph©n bæ nguån lùc kh«ng tèi ­u. V× vËy, thÞ tr­êng sÏ kh«ng cã kh¶ n¨ng ph©n bæ nguån lùc tèi ­u. Trong ph¹m vi CSCN, viÖc thóc ®Èy mét ngµnh, mét lÜnh vùc ph¸t triÓn cã thÓ t¹o ra ngo¹i øng tÝch cùc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh, lÜnh vùc kh¸c ®ång thêi ®em l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n so víi viÖc trùc tiÕp ®Çu t­ vµo chóng. - Th«ng tin kh«ng ®èi xøng: Th«ng tin kh«ng ®èi xøng lµ mét thÊt b¹i cña thÞ tr­êng khi c¸c bªn tham gia thÞ tr­êng lu«n kh«ng cã ®ñ c¸c th«ng tin hoÆc cã mét bªn cã nhiÒu th«ng tin h¬n bªn kia lµm cho c¸c doanh nghiÖp cã thÓ cã nh÷ng quyÕt ®Þnh sai. §iÒu nµy x¶y ra do viÖc thu thËp th«ng tin chÝnh x¸c hay viÖc x¸c ®Þnh gi¸ c¶ cho th«ng tin thÞ tr­êng rÊt khã kh¨n. Nh÷ng khã kh¨n trong viÖc thu thËp th«ng tin sÏ khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp nãi chung còng nh­ c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp nãi riªng bÞ h¹n chÕ trong viÖc ph¸t triÓn vµ tiÕp cËn thÞ tr­êng. Th«ng qua CSCN, Nhµ n­íc cã thÓ tiÕn hµnh thu thËp, xö lý th«ng tin ®Ó cung cÊp cho c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp nh÷ng th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ thÞ tr­êng, s¶n phÈm, sù ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp hiÖn nay vµ kh¶ n¨ng trong t­¬ng lai…, tõ ®ã gióp c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ph¸t triÓn theo h­íng mµ Nhµ n­íc ®· v¹ch ra. - Canh tranh kh«ng hoµn h¶o vµ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i chiÕn l­îc(søc m¹nh ®éc quyÒn quèc tÕ vµ sù b¶o hé): ë hÇu hÕt c¸c quèc gia mét ngµnh c«ng nghiÖp th­êng cã tÝnh chÊt ®éc quyÒn ®a ph­¬ng thÓ hiÖn ë ph­¬ng diÖn lµ khi c¸c c«ng ty muèn gia nhËp ngµnh ®Òu ph¶i ®Çu t­ mét l­îng vèn lín vµo c¸c thiÕt bÞ phô trî mµ sau ®ã kh«ng thÓ chuyÓn sang dïng vµo viÖc kh¸c ®­îc. §iÒu nµy ®· lµm h¹n chÕ sù gia nhËp ngµnh cña c¸c c«ng ty trong n­íc, vµ khi ®ã, t¹i mét sè ngµnh c«ng nghiÖp chØ cã mét sè Ýt c¸c c«ng ty c¹nh tranh cã hiÖu qu¶. Do ®ã, thÞ tr­êng ._.lµ c¹nh tranh kh«ng ho¶n h¶o vµ xuÊt hiÖn lîi nhuËn siªu ng¹ch.Vµ ®Ó b¶o toµn lîi nhuËn vµ t¨ng c­êng søc m¹nh ®èi víi thÞ tr­êng, c¸c h·ng cò sÏ dùng lªn c¸c hµng rµo ng¨n c¶n sù gia nhËp ngµnh cña c¸c h·ng míi. Vµ ®©y còng chÝnh lµ mét d¹ng thÊt b¹i cña thÞ tr­êng mµ CSCN cÇn kh¾c phôc. C¬ së vÒ sù thÊt b¹i cña thÞ tr­êng lµ c¨n cø ®Ó Nhµ n­íc ®­a ra c¸c CSCN ®­îc nhiÒu nhµ häc gi¶ ñng hé. Nã còng ®· tõng ®­îc chøng minh trªn thùc tÕ, tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ tèt ®Ñp mµ CSCN mang l¹i còng tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò n¶y sinh xung quanh chÝnh s¸ch nµy. Lý do lµ trong khi thùc hiÖn c¸c CSCN nh»m kh¾c phôc nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ tr­êng Nhµ n­íc còng cã kh¶ thÊt b¹i. Sù thÊt b¹i cña Nhµ n­íc cã thÓ x¶y ra do nguyªn nh©n vÒ n¨ng lùc cña Nhµ n­íc trong viÖc ra quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch, CSCN thiÕu suy tÝnh vµ chi phÝ cña sù can thiÖp. - QuyÒn lùc chÝnh trÞ cña nh÷ng ng­êi ®iÒu hµnh bé m¸y Nhµ n­íc trong viÖc ra quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch: c¬ chÕ ra quyÕt ®Þnh cña Nhµ n­íc th­êng ®­îc dùa trªn c¬ cÊu chÝnh trÞ, phôc vô nhãm lîi Ých cã kh¶ n¨ng chi phèi h¬n lµ dùa trªn c¬ cÊu thÞ tr­êng. §iÒu nµy cã thÓ dÉn Nhµ n­íc ®Õn nh÷ng quyÕt ®Þnh sai lÇm khi ®­a ra chÝnh s¸ch. - CSCN thiÕu suy tÝnh: CSCN thiÕu suy tÝnh lµ CSCN ®­îc ®Æc tr­ng bëi mét sè ®Æc ®iÓm sau: + Kh«ng dùa trªn sù ph©n tÝch kü l­ìng vÒ thÊt b¹i thÞ tr­êng mµ nã dù ®Þnh kh¾c phôc. + Kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng môc tiªu cô thÓ nh­ kh¾c phôc thÊt b¹i thÞ tr­êng tèi ®a ho¸ c¸c ngo¹i øng tÝch cùc vµ thêi gian cho viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu. + Kh«ng xÐt ®Õn tÝnh hiÖu qu¶, quy m« hoÆc cè g¾ng ®¹t ®­îc tÝnh hiÖu qu¶ mµ bá qua nh÷ng tÝn hiÖu thÞ tr­êng. + Coi nhÑ nh÷ng h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng, n¨ng lùc vµ tr×nh ®é cña ChÝnh phñ. + §¸nh gi¸ kh«ng chÝnh x¸c hoÆc kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc c¸c nguån lùc s½n cã vµ sÏ cã trong t­¬ng lai. + Kh«ng ph©n tÝch hiÖu øng phô cña CSCN vµ c¸c ph­¬ng ¸n dù phßng. + ThiÕu tÝnh ®iÒu chØnh vµ nh÷ng ph­¬ng ¸n thay thÕ. - Chi phÝ cña sù can thiÖp: sù can thiÖp cña Nhµ n­íc th­êng nh»m mét môc ®Ých nhÊt ®Þnh vµ sù can thiÖp nµy lu«n dùa trªn sù ®¸nh ®æi, hay nãi mét c¸ch kh¸c lµ lu«n tån t¹i mét chi phÝ c¬ héi trong viÖc ph©n bæ nguån lùc gi÷a c¸c ngµnh/ khu vùc. Chi phÝ nµy bao gåm chi phÝ qu¶n lý, chi phÝ tu©n thñ vµ chi phÝ hiÖu qu¶. Khi chi phÝ nµy v­ît qu¸ lîi Ých th× dÉn ®Õn sù thÊt b¹i cña Nhµ n­íc trong viÖc can thiÖp. Chi phÝ nµy n¶y sinh nhiÒu khi do ®èi t­îng ®iÒu chØnh cña CSCN qu¸ lín t¹o ra khèi l­îng c«ng viÖc lín; kh¶ n¨ng thÝch nghi cña ®èi t­îng chÝnh s¸ch gÆp khã kh¨n do tÝn hiÖu thÞ tr­êng bÞ lÖch l¹c, c¸c ®iÒu kiÖn c¹nh tranh kh«ng c«ng b»ng, hÖ thèng ph¸p luËt kh«ng ®¶m b¶o, tÖ n¹n tham nhòng… Nh­ vËy, thÊt b¹i kh«ng ph¶i lµ ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ cho sù can thiÖp cña Nhµ n­íc. §iÒu nµy còng chøng tá r»ng CSCN sÏ lµ mét gi¶i ph¸p mong muèn khi nã tho¶ m·n mét sè ®iÒu kiÖn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn nÒn kinh tÕ quy m«, n¨ng lùc cña Nhµ n­íc, sù ®ång thuËn cña c¸c nhãm lîi Ých, sù dÔ dµng trong viÖc sö dông c¸c c«ng cô thÝch hîp… 4. Néi dung cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp Muèn ®­a ra mét CSCN ®óng ®¾n còng nh­ thùc hiÖn ®­îc c¸c chÝnh s¸ch ®· ®Ò ra th× viÖc x¸c ®Þnh néi dung cña CSCN lµ rÊt cÇn thiÕt. Néi dung cña CSCN bao gåm viÖc x¸c ®Þnh, lùa chän nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn vµ x©y dùng nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî cho nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ®ã ph¸t triÓn. 4.1. Lùa chän nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn Mäi ®Êt n­íc muèn ph¸t triÓn nÒn c«ng nghiÖp cña m×nh th× ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nµo lµ ngµnh cã thÕ lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn vµ cÇn cã chÝnh s¸ch ­u tiªn khuyªn khÝch ®Ó ph¸t triÓn. ViÖc x¸c ®Þnh nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn ph¶i dùa trªn lîi thÕ so s¸nh cña quèc gia m×nh trong tõng thêi kú. Lîi thÕ so s¸nh cña mét quèc gia cã thÓ lµ lîi thÕ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn (tµi nguyªn kho¸ng s¶n,khÝ hËu,®Êt ®ai), lîi thÕ vÒ lùc l­îng lao ®éng hoÆc vÒ c«ng nghÖ, vèn…Ch¼ng h¹n, dùa trªn ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ ®Þa lý míi cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng ngµnh nµo th× cã thÓ x©y dùng ®­îc ë nh÷ng vïng l·nh thæ nµo, víi nguån tµi nguyªn nµo. VÝ nh­ ë ViÖt Nam, ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n ®­îc ph¸t triÓn chñ yÕu ë nh÷ng vïng l·nh thæ cã vïng n­íc ngät réng lín, vïng biÓn nh­: An Giang, Nha Trang, Qu¶ng Ninh… Hay ë Trung Quèc dùa vµo lîi thÕ lµ lùc l­îng lao ®éng råi rµo mµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng ®­îc ­u tiªn ph¸t triÓn nh­: dÖt may, ®iÖn d©n dông… Bªn c¹nh nh÷ng lîi thÓ so s¸nh ®ã, viÖc lùa chän c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn cßn phô thuéc rÊt lín vµo c¬ cÊu nÒn kinh tÕ vµ thùc tr¹ng ph¸t triÓn cña nÒn c«ng nghiÖp. VÝ dô nh­ c¸c n­íc cã nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ë Ch©u ¢u ( Anh, Ph¸p, §øc), hay ë Ch©u Mü (Mü) th× c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn chñ yÕu lµ c«ng nghiÖp c¬ khÝ (c«ng nghiÖp s¶n xuÊt xe «t«, c«ng nghiÖp ®ãng tµu…), c«ng nghiÖp th«ng tin… Ngoµi ra, viÖc lùa chän ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn cßn ph¶i dùa vµo xu thÕ ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, møc ®é héi nhËp nÒn kinh tÕ khu vùc vµ kinh tÕ thÕ giíi cña quèc gia, tr×nh ®é lao ®éng…Mét n­íc mÆc dï ch­a cã tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cao nh­ ViÖt Nam, nh­ng víi xu thÕ héi nhËp thÕ giíi vµ vËn dông c¸c c«ng nghÖ míi, vÉn cã thÓ lùa chän ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin lµ mét trong nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn. Nh­ vËy,viÖc lùa chän c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn lµ néi dung quan träng nhÊt cña CSCN. NÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn th× rÊt khã cã thÓ ®­a ra ®­îc nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ vµ hîp lý ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp riªng lÎ còng nh­ ph¸t triÓn nÒn c«ng nghiÖp nãi chung. 4.2. X©y dùng nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn Trªn c¬ së c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn ®­îc lùa chän Nhµ n­íc cÇn x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®ã ®Ó c¸c ngµnh nµy ®¹t ®­îc sù ph¸t triÓn nh­ mong muèn. C¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc th«ng qua c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp. Hay nãi c¸ch kh¸c, viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn chÝnh lµ sö dông mét c¸ch h¬p lý c¸c c«ng cô CSCN nh»m môc tiªu ph¸t triÓn ®­îc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®· ®­îc lùa chän. C«ng cô cña CSCN bao gåm nh÷ng nhãm c«ng cô c¬ b¶n sau: - Nhãm c«ng cô kinh tÕ: bao gåm c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, chÝnh s¸ch ®Çu t­… - Nhãm c«ng cô hµnh chÝnh, tæ chøc: bao gåm c¸c kÕ hoach, quy ho¹ch cña Nhµ n­íc, hÖ thèng c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt… - Nhãm c«ng cô tuyªn truyÒn, gi¸o dôc: bao gåm hÖ thèng th«ng tin ®¹i chóng, c¸c hiÖp héi vµ c¸c tæ chøc gi¸o dôc… - Nhãm c«ng cô mang tÝnh kü thuËt vµ nghiÖp vô: bao gåm c¸c c«ng t¸c kiÓm tra, thu thËp th«ng tin, c¸c tiªu chuÈn kü thuËt… Nh­ vËy, hÖ thèng c«ng cô cña CSCN rÊt ®a d¹ng, phong phó víi nh÷ng ­u vµ nh­îc ®iÓm riªng. §«i khi, viÖc thùc hiÖn ®ång thêi nhiÒu c«ng cô sÏ cã thÓ dÉn tíi c¸c xung ®ét trong b¶n th©n CSCN. Bªn c¹nh ®ã, c¸c c«ng cô nµy cã xu h­íng lµ ®an xen víi nhau trong b¶n th©n CSCN còng nh­ gi÷a c¸c chÝnh s¸ch víi nhau. V× vËy, viÖc sö dông nh÷ng c«ng cô nµo cho phï hîp víi néi dung, môc tiªu cña CSCN lµ vÊn ®Ò khã kh¨n víi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. Môc tiªu - T¨ng tr­ëng kinh tÕ - Gi¶i quyÕt viÖc lµm, kh¾c phôc thÊt nghiÖp. - C¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc. - T¨ng c­êng hîp t¸c kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. - Lùa chän mét c¬ cÊu c«ng nghiÖp thÝch hîp. - §¶m b¶o “chÊt l­îng cuéc sèng”. S¬ ®å: Môc tiªu vµ néi dung cña CSCN ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp Néi dung - Lùa chän ngµh c«ng nghiÖp ­u tiªn. - X©y dùng c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn. II. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña mét sè n­íc Ch©u ¸ vµ bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam. 1. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña NhËt B¶n CSCN lu«n gi÷ mét vai trß quan träng trong chÝnh s¸ch kinh tÕ cña NhËt B¶n. Trong viÖc thùc hiÖn CSCN cña ChÝnh phñ lµ nh»m t¹o ra mét m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó thóc ®Èy c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng kÕ ho¹ch trªn c¬ së ph©n bæ c¸c nguån lùc mét c¸ch t­¬ng ®èi hîp lý. ViÖc thùc hiÖn CSCN cña NhËt B¶n ®­îc tiÕn hµnh sau khi kÕt thóc chiÕn tranh thÕ giíi II n¨m 1945 vµ ®­îc chia ra lµm ba thêi kú chÝnh víi c¸c CSCN nhÊt ®Þnh cho tõng thêi kú. * Thêi kú t¸i thiÕt (1945-1960) - Tõ n¨m 1945 ®Õn 1949, môc tiªu cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nãi chung còng nh­ CSCN nãi riªng lµ phôc håi s¶n xuÊt, träng t©m lµ phôc håi s¶n xuÊt c¸c ngµnh ®­îc cho lµ ®Æc biÖt khã kh¨n nh­ than, thÐp th«ng qua chÝnh s¸ch “hÖ thèng s¶n xuÊt ­u tiªn”. HÖ thèng s¶n xuÊt ­u tiªn nh»m vµo môc tiªu t¨ng s¶n l­îng ngµnh khai kho¸ng vµ chÕ biÕn th«ng qua viÖc ph¸t triÓn ®ång thêi hai ngµnh chñ chèt lµ than vµ thÐp. - Tõ n¨m 1950 ®Õn 1955, môc tiªu cña CSCN lµ hîp lý ho¸ ngµnh vµ ®Æc biÖt lµ gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò gi¸ than vµ thÐp cao ®ang ¶nh h­ëng tíi kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu nµy, nhiÒu kÕ ho¹ch hîp lý ho¸ c¸c ngµnh ®Òu ®­îc b¾t ®Çu vµo nh÷ng n¨m 1950 nh­ kÕ ho¹ch ho¸ ngµnh than thÐp lÇn thø nhÊt, kÕ ho¹ch hîp lý ho¸ khai th¸c than, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®iÖn 5 n¨m vµ kÕ ho¹ch ®ãng tµu… Trong thêi kú nµy chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c ngµnh míi ph¸t triÓn còng ®­îc ®­a ra nh­ ngµnh t¬ nh©n t¹o…C¸c c«ng cô chÝnh s¸ch ®­îc sö dông thóc ®Èy viÖc hîp lý ho¸ hoµn toµn kh¸c víi c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch ®­îc sö dông trong hÖ thèng s¶n xuÊt ­u tiªn. C¸c c«ng cô chñ yÕu lµ khuyÕn khÝch vÒ tµi chÝnh vµ cho vay cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh trùc thuéc ChÝnh phñ, khÊu hao nhanh, miÔn thuÕ nhËp khÈu vµ c¸c lo¹i thuÕ kh¸c ®èi víi nh÷ng m¸y mãc “quan träng” vµ phôc vô cho viÖc “ hîp lý ho¸” …ChÝnh s¸ch nµy ®· thµnh c«ng ë nh÷ng ngµnh cã chi phÝ gi¶m nh­ ngµnh thÐp nh­ng l¹i thÊt b¹i ë nh÷ng ngµnh cã chi phÝ t¨ng nh­ ngµnh than. - Tõ n¨m 1955 ®Õn 1960 ChÝnh phñ NhËt thùc hiÖn chÝnh s¸ch thóc ®Èy nÒn t¶ng c«ng nghiÖp nh»m ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. CSCN cßn khuyÕn khÝch t¹o lËp c¸c ngµnh míi nh­ chÕ t¹o phô tïng m¸y mãc vµ ho¸ dÇu, ®iÒu chØnh néi bé ngµnh th«ng qua ®Çu t­ cã trËt tù vµ c¸c chÝnh s¸ch kh¸c, b¶o hé vµ hîp lý ho¸ c¸c ngµnh ®ang suy gi¶m. C¸c khuyÕn khÝch vÒ thuÕ vµ sù cÊp ph¸t tµi chÝnh cña ChÝnh phñ vÉn lµ c«ng cô chñ yÕu cña CSCN nh­ng vÉn cã thªm nh÷ng biÖn ph¸p nh­ luËt vÒ c¸c biÖn ph¸p t¹m thêi khuyÕn khÝch ngµnh chÕ t¹o m¸y n¨m 1956, vÒ ®iÖn tö n¨m 1957, nh»m khuyÕn khÝch c¸c ngµnh míi… NhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt ®· ®­îc ChÝnh phñ ban hµnh nh»m hç trî vµ b¶o hé nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ nh­ng cã triÓn väng. ChÝnh phñ NhËt B¶n ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé b»ng nh÷ng h¹n chÕ kh¶ n¨ng th©m nhËp ngµnh cña c¸c c«ng ty ®èi víi ngµnh c«ng nghiÖp ho¸ dÇu, kiÓm tra viÖc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ngµnh c«ng nghiÖp «t«, h¹n chÕ nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ tõ n­íc ngoµi ®Ó thóc ®Èy c«ng nghiÖp c¬ khÝ trong n­íc ph¸t triÓn. CSCN trong thêi kú t¸i thiÕt nµy cña NhËt B¶n ®· lµm t¨ng cao n¨ng suÊt s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, c¶i thiÖn vÞ thÕ c«ng nghiÖp cña NhËt B¶n, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trong thêi gian dµi sau nµy. * Thêi kú t¨ng t¨ng tr­ëng nhanh ë thêi kú thø hai trong nh÷ng n¨m 1960, CSCN cña NhËt B¶n, mét mÆt t×m c¸ch thùc thi chÝnh s¸ch tù do ho¸ tõng b­íc th­¬ng m¹i ho¸ vµ thÞ tr­êng vèn, ®ång thêi thËn träng gi¸m s¸t ®Ó qu¸ tr×nh tù do ho¸ kh«ng g©y tæn h¹i lín cho nhiÒu ngµnh. MÆt kh¸c, CSCN t×m c¸ch t¹o ra hÖ thèng c«ng nghiÖp tån t¹i ®­îc trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ víi môc tiªu nh»m ®Èy m¹nh c¹nh tranh quèc tÕ. §Ó chuÈn bÞ cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng øng phã víi viÖc tù do ho¸ th­¬ng m¹i, nhÊt lµ tù do ho¸ thÞ tr­êng vèn, chÝnh phñ NhËt B¶n, cô thÓ lµ Bé C«ng NghiÖp vµ Th­¬ng M¹i (MITI), ®· thiÕt kÕ “trËt tù c«ng nghiÖp míi” ®Ó ph¶n øng l¹i viÖc tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ thÞ tr­êng vèn vµ “luËt c¸c ngµnh ®Æc biÖt” nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ, t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh hiÖu qu¶ cho c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vµ duy tr× sù can thiÖp cña m×nh vµo qu¸ tr×nh ®Þnh gi¸ s¶n phÈm. ChÝnh phñ ®· tæ chøc l¹i mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nh­ s¶n xuÊt «t«, thÐp ®Æc biÖt vµ ho¸ dÇu, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp trong mét ngµnh s¸t nhËp, liªn kÕt, hîp t¸c víi nhau. Tuy nhiªn, nh÷ng chÝnh s¸ch mµ ChÝnh phñ NhËt B¶n ®­a ra trong thêi kú nµykh«ng ®em l¹i kÕt qu¶ cao nh­ trong thêi kú t¸i thiÕt v× CSCN trong nh÷ng n¨m 1960 ®· qu¸ tËp trung vµo nÒn kinh tÕ quy m« vµ viÖc ®èi phã víi t×nh tr¹ng c¹nh tranh qu¸ møc mµ quªn ®i nhiÖm vô trung t©m cña m×nh lµ ph¸t triÓn nh»m söa ch÷a nh÷ng thÊt b¹i thÞ tr­êng. Bªn c¹nh ®ã, CSCN ®· dÇn mÊt ®i vai trß cña m×nh khi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng më ®­îc ph¸t triÓn vµ khu vùc t­ nh©n cã sù t¨ng tr­ëng cao. * Thêi kú sau khñng ho¶ng dÇu má (1973) ®Õn nay Sau khi x¶y ra cuéc khñng ho¶ng dÇu má, NhËt B¶n ph¶i ®èi phã víi c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh tõ t¨ng tr­ëng tiÕp diÔn tõ nh÷ng n¨m 1960, ph¶i ®iÒu chØnh ng¾n h¹n sù mÊt c©n b»ng cã liªn quan tíi cuéc khñng ho¶ng dÇu má, vµ ®èi phã l¹i víi nh÷ng thay ®æi trong c¬ cÊu kinh tÕ do hËu qu¶ cña cuéc khñng ho¶ng dÇu má vµ chuyÓn sang chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi. Vµ h¹t nh©n cña CSCN ®· thay ®æi theo h­íng ­u tiªn ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh cã hµm l­îng trÝ tuÖ cao, tiªu tèn Ýt nhiªn liÖu vµ lao ®éng sèng, tøc lµ ph¸t triÓn nÒn c«ng nghiÖp theo chiÒu s©u. Nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ®­îc ­u tiªn ph¸t triÓn trong giai ®o¹n nµy gåm: - Ngµnh c«ng nghÖ cao nh­ vi m¹ch, m¸y tÝnh, s¶n xuÊt ng­êi m¸y, mü phÈm vµ hîp kim… - Ngµnh l¾p r¸p tiªn tiÕn nh­ s¶n xuÊt m¸y bay vµ m¸y c«ng cô ®iÒu khiÓn b»ng sè… - Ngµnh thiÕt kÕ thêi trang - Ngµnh ph©n phèi vµ xö lý th«ng tin Ngoµi ra, ChÝnh phñ NhËt B¶n cßn ®Ò ra vµ thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt trªn c¬ së chuyÓn tõ vay m­în, mua b¶n quyÒn c«ng nghÖ cña n­íc ngoµi sang sù ®¶m b¶o nh÷ng c«ng nghÖ vµ kü thuËt tiªn tiÕn, më réng hîp t¸c khoa häc kü thuËt trªn nÒn t¶ng khoa häc c«ng nghÖ cña NhËt. ChÝnh phñ ®· chó träng vµo ®Çu t­ cho c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc, chÕ t¹o vµ thö nghiÖm, ®ång thêi khuyÕn khÝch t­ nh©n bá vèn ®Çu t­ vµo nghiªn cøu vµ triÓn khai (R&D) nh»m ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã hµm l­îng chÊt x¸m cao. CSCN sau cuéc khñng ho¶ng dÇu má ®Õn tr­íc n¨m 1990 ®· phÇn nµo cã ¶nh h­ëng tíi sù t¨ng tr­ëng, æn ®Þnh vµ tiÕn bé cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n. Nh­ng víi chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi (HiÖp ®Þnh Plaza n¨m 1985) vµ sù sôp ®æ cña nÒn kinh tÕ “bong bãng” n¨m 1990-1991, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n l¹i b­íc vµo mét thêi kú khã kh¨n, nhÊt lµ ®èi víi mét sè ngµnh c«ng nghiÖp quan träng. NhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp nh­ luyÖn kim, ®ãng tµu, ho¸ chÊt, khai kho¸ng, «t«, ho¸ dÇu bÞ khñng ho¶ng, trong thêi kú nµy ®· ®­îc ChÝnh phñ hç trî nh»m ng¨n chÆn nguy c¬ ph¸ s¶n vµ ®¶m b¶o viÖc lµm tèi ®a cho ng­êi lao ®éng. §èi víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao nh­ c«ng nghÖ th«ng tin, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp n¨ng l­îng (trõ c«ng nghiÖp than)… ChÝnh phñ NhËt B¶n còng ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn v× nh÷ng ngµnh nµy ®­îc coi lµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp mang tÝnh chiÕn l­îc. Nh­ vËy, NhËt B¶n ®· ®­a ra nhiÒu CSCN kh¸c nhau trong tõng thêi kú nh»m ®­a nÒn kinh tÕ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. §Æc tr­ng nhÊt cña c¸c CSCN nµy lµ tÝnh linh ho¹t nh»m ®¸p øng nh÷ng thay ®æi cña m«i truêng kinh tÕ trong n­íc vµ quèc tÕ. MÆc dï, CSCN ®¹t ®­îc kÕt qu¶ tèt vµ cã nh÷ng chÝnh s¸ch kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ nh­ mong muèn nh­ng chóng ®Òu lµ kÕt qu¶ cña ChÝnh phñ tr­íc nh÷ng thay ®æi cña nÒn kinh tÕ trong vµ ngoµi n­íc. Mét ®Æc tr­ng kh¸c n÷a cña CSCN NhËt B¶n lµ nã ®­îc ®Æt trong mèi quan hÖ h÷u c¬ víi c¸c chÝnh s¸ch tæng thÓ vÒ kinh tÕ, x· héi nh­ chÝnh s¸ch tµi chÝnh – tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch lao ®éng vµ viÖc lµm… 2. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña Trung Quèc Trung Quèc lµ n­íc ®i sau NhËt B¶n vµ Hµn Quèc trong viÖc thùc hiÖn CSCN nh­ng cã thÓ nãi CSCN cña Trung Quèc ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng lín ®¸ng ®Ó chóng ta häc tËp. CSCN cña Trung Quèc vÒ c¬ b¶n cã thÓ chia lµm hai giai ®o¹n: giai ®o¹n mét diÔn ra tõ n¨m 1978 ®Õn n¨m 1991 trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi vµ giai ®o¹n hai tõ n¨m 1992 ®Õn nay trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. - Trong giai ®o¹n mét, Trung Quèc ®· thùc hiÖn CSCN song song víi c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ tõ n«ng th«n. Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch nµy ®­îc tiÕn hµnh trªn c¬ së nh÷ng ®iÒu kiÖn míi n¶y sinh ë trong n­íc vµ quèc tÕ. NÒn kinh tÕ Trung Quèc lóc nµy kÐm ph¸t triÓn so víi c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc do hËu qu¶ cña cuéc “§¹i c¸ch m¹ng v¨n ho¸” vµ do c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp. MÆt kh¸c, xu h­íng toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®· buéc Trung Quèc ph¶i cã nh÷ng thay ®æi phï hîp b»ng viÖc thùc hiÖn c¶i c¸ch kinh tÕ. Trong giai ®o¹n nµy, CSCN cña Trung Quèc chó träng vµo ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nhÑ, coi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nhÑ lµ chiÕn l­îc ­u tiªn hµng ®Çu. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®­îc lùa chän ­u tiªn ph¸t triÓn lµ nh÷ng ngµnh sîi, dÖt may, ®iÖn d©n dông, chÕ biÕn n«ng s¶n… Së dÜ c¸c ngµnh nµy ®­îc ­u tiªn ph¸t triÓn lµ v× nã sö dông ®­îc nhiÒu lao ®éng vµ kh«ng cÇn ®Çu t­ qu¸ nhiÒu vèn. Trªn c¬ së c¸c ngµnh ­u tiªn nµy, ChÝnh phñ ®· thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t trùc tiÕp vÒ sè luîng vµ gi¸ c¶, ph©n bæ vèn, kü thuËt vµ ngo¹i hèi th«ng qua c¸c c«ng cô nh­ h¹n ng¹ch, qu¶n lý giÊy phÐp, qu¶n lý danh môc hµng ®Æc biÖt, trî cÊp, thuÕ vµ thuÕ quan… C¸c chÝnh s¸ch nµy cïng víi sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn cña c¸c xÝ nghiÖp h­¬ng trÊn vµ ®Æc khu kinh tÕ ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho sù t¨ng tr­ëng cña c¸c ngµnh dÖt may vµ ®iÖn tö. Ngoµi ra, CSCN thêi kú nµy vÉn duy tr× c¸c chÝnh s¸ch b¶o hé ®èi víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng nh­ gang thÐp, ho¸ dÇu, than…vµ møc ®é b¶o hé nµy cã xu h­íng gia t¨ng tõ cuèi n¨m 1985 khi mét sè ngµnh c«ng nghiÖp c¬ b¶n gÆp khã kh¨n. Do ®ã, CSCN gÇn nh­ kh«ng ®em l¹i hiÖu qña g× ®èi víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng cña Trung Quèc trong giai ®o¹n nµy. Nh×n chung ë giai ®o¹n 1978 ®Õn n¨m 1992 trong thêi kú chuyÓn ®æi, nÒn kinh tÕ Trung Quèc ®· dÇn æn ®Þnh vµ ®i vµo quü ®¹o t¨ng tr­ëng nhanh víi sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn cña c¸c xÝ nghiÖp h­¬ng trÊn vµ c¸c ®Æc khu kinh tÕ. Tuy nhiªn, xÐt vÒ hiÖu qu¶, CSCN Trung Quèc thêi kú nµy ®· kh«ng ph¸t huy ®­îc lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc th«ng qua nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ®­îc ­u tiªn ph¸t triÓn, c¬ cÊu ngµnh ch­a cã sù thay ®æi lín, thËm chÝ cßn cã t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi c¬ cÊu ngµnh do viÖc ®Çu t­ qu¸ møc vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ lµm d­ thõa c«ng suÊt vµ mÐo mã hÖ thèng gi¸ c¶. - Trong giai ®o¹n tõ n¨m 1992 ®Õn nay, cïng víi sù thay ®æi cña nÒn t¶ng kinh tÕ – nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ h­íng ngo¹i, CSCN Trung Quèc còng cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng d­ thõa c«ng suÊt t¹i c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ nh­: dÖt may, giµy dÐp…CSCN giai ®o¹n nµy t©p trung vµo viÖc hîp lý ho¸ c¬ cÊu c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu nh­ c«ng nghiÖp «t«, ®iÖn tö, th«ng tin, ho¸ dÇu…Nh÷ng ngµnh nµy ®· ®­îc ChÝnh phñ cho h­ëng nh÷ng ­u ®·i vÒ tµi chÝnh nh­ thuÕ, trî cÊp, tÝn dông vµ ®Æc biÖt ChÝnh phñ ®· thùc hiÖn ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i nh»m t¹o thuËn lîi vµ n©ng søc c¹nh tranh cho c¸c ngµnh xuÊt khÈu. Nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ nh­ dÖt may, giµy dÐp… dÇn ®­îc hîp lý ho¸ vÒ c¬ cÊu th«ng qua c¸c biÖn ph¸p ®iÒu chØnh ®Çu t­. Nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp c¬ b¶n nh­ dÇu khÝ, n¨ng l­îng, s¾t thÐp còng ®­îc ChÝnh phñ t¨ng c­êng ­u ®·i vÒ tµi chÝnh. Bªn c¹nh viÖc lùa chän nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn trªn, ChÝnh phñ Trung Quèc ®· thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p khuyÕn khÝch, hç trî c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®ã. M«i tr­êng ®Çu t­ ®­îc c¶i thiÖn cho phï hîp víi ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi còng nh­ cña nhu cÇu ®Çu t­ quèc tÕ, ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· chuyÓn träng t©m tõ sè luîng sang chÊt l­îng ®Çu t­, chó träng thu hót c¸c dù ¸n sö dông kü thuËt cao. §ång thêi, ChÝnh phñ còng thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¹nh tranh b×nh ®¼ng ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp, thóc ®Èy c¶i c¸ch tµi chÝnh vµ hÖ thèng ngo¹i th­¬ng, t¨ng c­ßng c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt ®Ó b¶o vÖ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Cã thÓ nãi r»ng, CSCN cña Trung Quèc trong giai ®o¹n nµy ®· cã nh÷ng t¸c ®éng tèt ®Õn nÒn kinh tÕ, nhÊt lµ trong khu vùc cã c¸c ®Æc khu kinh tÕ vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi. ë khu vùc nµy, hÖ thèng c«ng nghiÖp ®· ®­îc x©y dùng hoµn chØnh vÒ c¬ cÊu víi viÖc gi¶m tû träng cña ngµnh chÕ t¹o cã hµm l­îng chÊt x¸m thÊp, vµ sù ph¸t triÓn vÒ quy m« vµ sè l­îng cña c¸c ngµnh kü thuËt cao, hiÖn ®¹i vµ c¸c ngµnh dÞch vô. Tuy nhiªn, viÖc x¸c ®Þnh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän cã søc c¹nh tranh quèc tÕ cña Trung Quèc vÉn ch­a hîp lý. Nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp xuÊt khÈu vÉn chñ yÕu lµ lo¹i hµng ho¸ lo¹i hai, lo¹i ba. ChÝnh v× vËy, ChÝnh phñ Trung Quèc ®ang tiÕp tôc ®iÒu chØnh, x©y dùng CSCN theo h­íng thÞ tr­êng nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. 3. Bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam. Tõ viÖc xem xÐt c¸c CSCN cña mét sè quèc gia vµ vïng l·nh thæ, ViÖt Nam cã thÓ rót ra cho m×nh nhiÒu bµi häc trong viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc hiÖn c¸c CSCN : - CSCN ph¶i thÓ hiÖn mét c¸ch hîp lý vai trß cña Nhµ n­íc trong viÖc ®Þnh h­íng ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. Sù thÓ hiÖn vai trß nµy phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng trong mèi t­¬ng quan víi n¨ng lùc ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc. Nãi chung, khi thÞ tr­êng ch­a ph¸t triÓn, Nhµ n­íc ®øng ra ®¶m tr¸ch viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ th«ng qua ®iÒu chØnh ph©n bæ nguån lùc hoÆc tham gia trùc tiÕp nhê hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Nh­ng khi thÞ tr­êng ph¸t triÓn, Nhµ n­íc cÇn ph¶i gi¶m dÇn sù can thiÖp cña m×nh v× suy cho cïng thÞ tr­êng lµ c¬ chÕ ®iÒu chØnh hiÖu qu¶ nhÊt cßn Nhµ n­íc mÆc dï quan träng còng chØ lµ gi¶i ph¸p bæ sung. Khi ®ã CSCN thùc hiÖn nhiÖm vô hç trî c¬ chÕ thÞ tr­êng hoÆc t¹o ®iÒu kiÖn cho thÞ tr­êng ho¹t ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶.Vai trß trong chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña c¸c ChÝnh phñ cßn thÓ hiÖn trong viÖc lùa chän, khuyÕn khÝch h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn. C¸c ChÝnh phñ ®· dùa vµo lîi thÕ so s¸nh tÜnh vµ ®éng, dùa vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi, ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña ®Êt n­íc mµ ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch ­u tiªn ph¸t triÓn kh¸c nhau ®èi víi tõng ngµnh c«ng nghiÖp trong tõng thêi kú. - CSCN ph¶i râ rµng, minh b¹ch, c¸c c«ng cô CSCN ph¶i nhÊt qu¸n, kh«ng h¹n chÕ vµ triÖt tiªu lÉn nhau, ph¶i cïng h­íng vµo mét môc tiªu. §©y kh«ng chØ lµ mét th¸ch thøc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trªn con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ mµ lµ th¸ch thøc chung ®èi víi tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi v× c¸c n­íc th­êng theo ®uæi nhiÒu môc tiªu cïng mét lóc vµ c¸c môc tiªu nµy th­êng m©u thuÉn víi nhau trong khi ph¶i chÞu ¸p lùc tõ c¸c nhãm lîi Ých kh¸c nhau vµ sù giíi h¹n cña c¸c nguån lùc. ChÝnh v× vËy, khi ®­a ra mét CSCN nµo th× cÇn xem xÐt kü c¸c môc tiªu phï hîp víi tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. Môc tiªu ®ã ph¶i cô thÓ ®Ó cã thÓ ®­a ®Õn ®­îc nh÷ng CSCN mét c¸ch thèng nhÊt gi÷a chÝnh s¸ch ®· cã vµ chÝnh s¸ch ®ang vµ sÏ ®­a ra. NÕu môc tiªu cµng hÑp, cµng cô thÓ th× c¸c CSCN sÏ h­íng ®­îc vµo viÖc sö dông c¸c nguån lùc khan hiÕm mét c¸ch hiÖu qu¶. §Æc biÖt, ®èi víi c¸c c«ng cô khuyÕn khÝch mét c¸ch nhÊt qu¸n ®Ó CSCN cã tÝnh hiÖu lùc cao. TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò ®ã ®­îc thÓ hiÖn trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña NhËt B¶n, Trung Quèc. - CSCN ph¶i ®­îc thùc hiÖn trªn nÒn t¶ng c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ nÒn hµnh chÝnh ho¹t ®éng hiÖu qu¶. CSCN ra ®êi nh»m ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Vµ trªn nÒn t¶ng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, CSCN míi cã thÓ ngµy cµng ph¸t huy t¸c dông. Ngay tõ khi kÕt thóc chiÕn tranh, b­íc vµo kh«i phôc ®Êt n­íc, NhËt B¶n, Hµn Quèc ®Òu ch­a cã mét hÖ thèng thÞ tr­êng ph¸t triÓn. Víi sù t¸c ®éng cña Nhµ n­íc th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch, trong ®ã cã CSCN, c¸c thÞ tr­êng míi ®­îc ph¸t triÓn m¹nh mÏ nh­ hiÖn nay. Vµ ®Õn l­ît nã, c¸c hÖ thèng thÞ tr­êng ph¸t triÓn ®· gióp cho viÖc ®­a ra vµ thùc thi CSCN tèt h¬n, dÔ kiÓm so¸t h¬n. Nh­ vËy, cïng víi thêi gian, c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· dÇn ph¸t huy hiÖu qu¶ trong viÖc ph©n bæ vµ sö dông nguån lùc, thay thÕ sù can thiÖp trùc tiÕp cña Nhµ n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn cho Nhµ n­íc tËp trung h¬n cho viÖc qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ vµ sù ph¸t triÓn ®Êt n­íc nãi chung. Bªn c¹nh ®ã, viÖc x©y dùng CSCN h¬p lý cßn ph¶i dùa vµo mét nÒn t¶ng hµnh chÝnh ho¹t ®éng hiÖu qu¶. NÕu hÖ thèng hµnh chÝnh Nhµ n­íc ho¹t ®éng hiÖu qu¶ th× c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ- x· héi cña Nhµ n­íc nãi chung còng nh­ c¸c CSCN nãi riªng sÏ ®­îc ho¹ch ®Þnh dùa trªn sù c«ng b»ng, d©n chñ vµ viÖc thùc thi sÏ ®­îc tiÕn hµnh theo ®óng nh÷ng môc tiªu ®· ®Ò ra. NÕu hÖ thèng hµnh chÝnh cßn thiÕu thèng nhÊt, thñ tôc hµnh chÝnh cßn phøc t¹p th× viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi c¸c chÝnh s¸ch sÏ gÆp nhiÒu v­íng m¾c, nhÊt lµ sÏ g©y ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn s¶n xuÊt - kinh doanh cña doanh nghiÖp c«ng nghiÖp còng nh­ n«ng nghiÖp, dÞch vô… - CSCN cÇn ®­îc thay ®æi phï h¬p víi m«i tr­êng kinh tÕ trong n­íc vµ quèc tÕ theo h­íng tËn dông c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi, t¨ng c­êng søc m¹nh bªn trong ®Ó c¹nh tranh tèt h¬n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. ViÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi c¸c CSCN cña mét sè n­íc Ch©u ¸ ®· cho thÊy CSCN cña n­íc nµy ®· thay ®æi theo tõng thêi kú, phï hîp víi xu thÕ héi nhËp nÒn kinh tÕ khu vùc vµ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. C¸c CSCN thêi kú ®Çu mÆc dï lµ h­íng néi nh­ng chØ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó chuÈn bÞ cho viÖc tham gia c¹nh tranh toµn cÇu khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch h­íng vÒ nhËp khÈu trong thêi gian sau. Víi nh÷ng CSCN nh­ vËy, ChÝnh phñ c¸c n­íc ®· chó träng tíi vÊn ®Ò lîi thÕ so s¸nh cña m×nh trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn. Trong nh÷ng giai ®o¹n ®Çu, c¸c n­íc chñ yÕu lµ tËn dông nh÷ng lîi thÕ so s¸nh tÜnh nh­ tµi nguyªn, lao ®éng ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cña m×nh. Sau ®ã c¸c n­íc nµy ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó t¹o ra nh÷ng lîi thÕ so s¸nh ®éng, ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã hµm l­îng khoa häc vµ c«ng nghÖ víi tr×nh ®é ®i tõ thÊp ®Õn cao, ®i tõ nhËp khÈu c«ng nghÖ ®Õn c¶i tiÕn vµ t¹o c«ng nghÖ míi. C¸c ChÝnh phñ còng tËn dông c¸c nguån ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nh­ng bao giê còng cã sù kiÓm so¸t chÆt chÏ ®Ó võa t¨ng ®­îc kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mµ kh«ng bÞ phô thuéc nhiÒu vµo n­íc ngoµi. Nh÷ng bµi häc nµy phÇn nµo ®· ®­îc ViÖt Nam nghiªn cøu vµ rót kinh nghiÖm trong viÖc ®Ò ra CSCN cña m×nh trong tõng thêi kú. Ch­¬ng 2 Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam I. Thêi kú tr­íc ®æi míi 1. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp c«ng nghiÖp thêi kú tr­íc ®æi míi 1.1. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp giai ®o¹n 1955- 1975 Trong thêi kú tõ n¨m 1954 ®Õn khi thèng nhÊt ®Êt n­íc n¨m 1975, ®Êt n­íc ViÖt Nam bÞ chia c¾t lµm hai miÒn. Trong h¬n hai m­¬i n¨m ®ã, hai miÒn ®i theo con ®­êng chÝnh trÞ- kinh tÕ kh¸c nhau víi c¸c CSCN kh¸c nhau nh­ng c¶ hai miÒn Nam – B¾c ®Òu ph¸t triÒn c«ng nghiÖp mét c¸ch chËm ch¹p vµ viÖc thùc hiÖn c¸c CSCN ®Òu bÞ gi¸n ®o¹n bëi chiÕn tranh vµ ®Òu chñ yÕu dùa vµo nguån viÖn trî cña n­íc ngoµi. + ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ë miÒn B¾c: MiÒn B¾c thùc hiÖn c¬ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung theo m« h×nh cña c¸c n­íc trong hÖ thèng XHCN víi sù gióp ®ì cña c¸c n­íc XHCN anh em, ®øng ®Çu lµ Liªn X«. ChÝnh phñ míi ®· tiÕn hµnh thùc hiÖn kÕ ho¹ch 3 n¨m kh«i phôc kinh tÕ (1955- 1957) víi chÝnh s¸ch c¶i t¹o c«ng th­¬ng nghiÖp, quèc h÷u ho¸ c¸c c¬ së c«ng nghiÖp. Vµ víi kÕ ho¹ch c¶i t¹o vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (1958- 1960), c«ng nghiÖp ViÖt Nam lÇn ®Çu tiªn cã ®­îc chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kh¸ râ nÐt. ChÝnh s¸ch nµy tËp trung vµo viÖc kh«i phôc l¹i vµ n©ng cao c«ng cuéc s¶n xuÊt cña c¸c c¬ së c«ng nghiÖp ®· cã theo ph­¬ng thøc qu¶n lý dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u; x©y dùng mét nÒn c«ng nghiÖp t­ lùc, tù c­êng kÕt hîp víi sù gióp ®ì cña c¸c n­íc trong hÖ XHCN th«ng qua c¸c dù ¸n vµ ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn dµn ®Òu trªn mäi ngµnh c«ng nghiÖp ®­îc ®Æt trùc tiÕp vµo Bé C«ng NghiÖp. Víi kÕ ho¹ch nµy, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®· ®¹t ®­îc phôc håi vµ b¾t ®Çu ph¸t triÓn. NÒn c«ng nghiÖp cña miÒn B¾c b­íc ®Çu chuyÓn tõ khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn (nguyªn liÖu) vµ söa ch÷a vËt dông sang s¶n xuÊt ®­îc nhiÒu lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng vµ mét sè t­ liÖu s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, do bÞ ¶nh h­ëng nÆng nÒ cña chiÕn tranh nªn sau 6 n¨m kh«i phôc vµ ph¸t triÓn, c«ng nghiÖp vÉn ch­a ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cßn ë møc thÊp cña nÒn kinh tÕ. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, CSCN c¬ b¶n ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc thay ®æi: “­u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nhÑ ®ång thêi víi c«ng nghiÖp nÆng” vµ “ph¶i ­u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng, lµm cho c«ng nghiÖp nÆng gi÷ vÞ trÝ chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n…. Mét sè ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn ph¸t triÓn trong thêi kú nµy lµ: c«ng nghiÖp ®iÖn lùc, c«ng nghiÖp gang thÐp, c«ng nghiÖp chÕ t¹o c¬ khÝ. B­íc vµo nh÷ng n¨m chiÕn tranh, CSCN ®· cã sù thay ®æi: toµn bé tiÒm lùc c«ng nghiÖp ®­îc ­u tiªn tËp trung cho s¶n xuÊt phôc vô quèc phßng vµ ®¶m b¶o mét phÇn nhu cÇu sinh ho¹t cña nh©n d©n. Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn CSCN trong thêi kú nµy kh«ng ®em l¹i nhiÒu kÕt qu¶. + ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ë miÒn Nam: CSCN cña miÒn Nam trong nh÷ng n¨m hai miÒn Nam- B¾c cßn bÞ chia c¾t chñ yÕu ®i theo h­íng do ng­êi Mü v¹ch ra trong kÕ ho¹ch Carter Goodrich tõ n¨m 1955. Theo kÕ ho¹ch nµy, chØ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn phôc vô cho nhu cÇu hËu cÇn cña qu©n ®éi ®­îc ph¸t triÓn nh­: c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm, ®å uèng, thuèc l¸, dÖt. Nh×n chung, còng gièng nh­ miÒn B¾c viÖc thùc hiÖn CSCN ë miÒn Nam ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m nµy cã ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nh­ c¬ khÝ, ®iÖn lùc, c«ng nghiÖp nhÑ vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm … song nh÷ng kÕt qu¶ nµy cßn rÊt nhá. 1.2. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp giai ®o¹n 1975- 1985 T×nh tr¹ng kinh tÕ cña ViÖt Nam sau khi thèng nhÊt ®Êt n­íc ®· ®­îc §¹i héi §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam lÇn thø t­ (12/ 1976 ) ®¸nh gi¸: “nh×n chung c¶ n­íc, tuy ë mÆt nµy mÆt kia ®· xuÊt hiÖn nh÷ng yÕu tè cña s¶n xuÊt lín, song s¶n xuÊt nhá vÉn cßn phæ biÕn. TÝnh chÊt s¶n xuÊt nhá thÓ hiÖn râ nÐt trªn mÊy chÝnh s¸ch sau ®©y: c¬ së vËt chÊt- kü thuËt cßn nhá yÕu, tuyÖt ®¹i bé phËn lao ®éng lµ thñ c«ng, n¨ng suÊt lao ®éng rÊt thÊp, ph©n c«ng lao ®éng ch­a ph¸t triÓn, c«ng nghiÖp lín, nhÊt lµ c«ng nghiÖp nÆng cßn Ýt vµ rêi r¹c, ch­a ®ñ søc c¶i t¹o kü thuËt ®èi víi c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n, phÇn lín hµng tiªu dïng cßn do thñ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt, c«ng nghiÖp vµ n«ng._.p thÕ hÖ thø nhÊt v× viÖc xuÊt khÈu s¶n phÈm cña c¸c ngµnh nµy cã thÓ t¹o ra nguån thu ngo¹i tÖ ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, t¹o ra nhiÒu viÖc lµm; nghÜa lµ t¹o ra nh÷ng khëi ®éng cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc. §Æc biÖt, ®èi víi nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt theo hîp ®ång gia c«ng chÕ biÕn cßn t¹o ra nhu cÇu ph¸t triÓn cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp tiÕp theo nÕu nh­ c«ng nghiÖp n­íc ngoµi ®­îc chuyÓn giao vµ cã kh¶ n¨ng tiÕp nhËn c¸c c«ng nghÖ ®ã. ViÖt Nam ®ang trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh ViÖt Nam ho¸, víi mét xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp th× viÖc ­u tiªn ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp thÕ hÖ thø nhÊt nµy lµ mét ®iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn. Víi nguån tµi nguyªn t­¬ng ®èi ®a d¹ng vµ nguån lao ®éng lín, tõ nay ®Õn n¨m 2010, ViÖt Nam cÇn ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m h¶i s¶n, khai th¸c kho¸ng s¶n (nhÊt lµ khai th¸c than, dÇu th« vµ khÝ tù nhiªn, quÆng kim lo¹i)... 3.1.2. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp thø hai Lµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp yªu cÇu c«ng nghÖ cao h¬n nh­ c«ng nghiÖp dÖt, c¬ khÝ chÕ t¹o, ®iÖn tö…C¸c s¶n phÈm cña c¸c ngµnh nµy cã ®é chÝnh x¸c, cã chÊt l­îng cao vµ t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng cao h¬n s¶n phÈm cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp thÕ hÖ thø nhÊt. C¸c ngµnh nµy ®­îc x©y dùng trªn c¬ së vµ cã mèi liªn kÕt víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp thÕ hÖ thø nhÊt ®· cã. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp thÕ hÖ thø hai cã nhiÒu t¸c ®éng ®èi víi nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ mét sè ngµnh nh­ c¬ khÝ, ®iÖn tö cßn cã t¸c ®éng lan to¶, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cña nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp vµ kinh tÕ kh¸c. HiÖn nay, ViÖt Nam ®ang kÕt hîp ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp thÕ hÖ thø nhÊt víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp thÕ hÖ thø hai, tuy nhiªn vÉn chñ yÕu dùa vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp thÕ hÖ thø nhÊt. Trong t­¬ng lai gÇn tõ nay ®Õn n¨m 2010 th× viÖc chuyÓn dÇn sang c¸c ngµnh c«ng nghiÖp thÕ hÖ thø hai cÇn ph¶i ®­îc ­u tiªn h¬n n÷a v× c¸c ngµnh nµy sÏ ph¸t huy ®­îc lîi thÕ t­¬ng ®èi vÒ nguån nh©n lùc cã chÊt l­îng trong c¸c c«ng viÖc ®ßi hái kü n¨ng cao. MÆt kh¸c, viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp thÕ hÖ thø hai nµy sÏ gióp nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc ®èi phã ®­îc víi c¸c t¸c ®éng tõ bªn ngoµi còng nh­ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng thu hót vµ tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ. 3.1.3. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp thÕ hÖ thø ba Lµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt ra nguyªn vËt liÖu nh­ c«ng nghiÖp ho¸ chÊt quy m« lín, c«ng nghiÖp luyÖn kim…Nh÷ng ngµnh nµy ®ßi hái vèn ®Çu t­ lín, hµm l­îng c«ng nghÖ cao. C¸c lo¹i nguyªn liÖu do c¸c ngµnh nµy s¶n xuÊt ra sÏ cã nhu cÇu lín vÒ sè l­îng vµ ngµy cµng cao vÒ chÊt l­îng mét khi nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc ph¸t triÓn ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh. C¸c lo¹i nguyªn liÖu nµy sÏ cã mét phÇn thay thÕ cho c¸c nguyªn liÖu truyÒn thèng ngµy cµng c¹n kiÖt do sù khai th¸c cña con ng­êi. §èi víi nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp thÕ hÖ thø ba nµy, hiÖn nay ViÖt Nam phÇn lín ph¶i nhËp khÈu vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt trong n­íc gÇn nh­ lµ kh«ng cã. Víi môc tiªu trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020 th× ch¾c ch¾n trong viÖc lùa chän c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn trong thêi gian tíi, ViÖt Nam ph¶i c©n nh¾c, xem xÐt tíi c¸c kh¶ n¨ng ph¸t triÓn vµ tËn dông hiÖu qu¶ nguån vèn vµ c«ng nghÖ. Tuy nhiªn, viÖc ph¸t triÓn c¸c c«ng nghiÖp thÕ hÖ thø ba nµy ë n­íc ta chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc sau mét thêi gian n÷a, khi mµ nÒn c«ng nghiÖp ®· cã nh÷ng tiÕn bé nhÊt ®Þnh vµ khi ­u tiªn ph¸t triÓn chØ cã thÓ chän mét hoÆc mét vµi ngµnh v× ViÖt Nam kh«ng cã ®ñ vèn ®Ó ®Çu t­ trµn lan còng nh­ ch­a ®ñ kh¶ n¨ng qu¶n lý c¸c ngµnh nµy hiÖu qu¶. ViÖc ph¸t triÓn tuÇn tù hay ®ång thêi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp c¸c thÕ hÖ ph¶i phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng giai ®o¹n. Cã thÓ, trong nh÷ng n¨m tíi ViÖt Nam cÇn tËp trung ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ nh­ may, da giµy, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm tõ n«ng l©m h¶i s¶n. §ång thêi, còng cÇn tÝch cùc chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn vµ tranh thñ chuyÓn m¹nh sang ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp thÕ hÖ tiÕp theo, ®Æc biÖt lµ ë lÜnh vùc ®iÖn tö vµ c«ng nghÖ th«ng tin. Nh­ng nh×n chung, viÖc lùa chän c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn ph¶i ®i tõ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã tr×nh ®é c«ng nghÖ thÊp lªn ngµnh c«ng nghiÖp cã tr×nh ®é c«ng nghÖ cao, g¾n sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ, ®ång thêi ph¶i ph¸t huy ®­îc lîi thÕ vÒ nguån nh©n lùc ®­îc ®µo t¹o cã tr×nh ®é cao nh»m t¹o ra nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp cã lîi thÕ c¹nh tranh míi. Nh­ vËy, tõ nay ®Õn n¨m 2010, ViÖt Nam cÇn ­u tiªn ®Çu t­ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn, nhÊt lµ chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm tõ n«ng nghiÖp g¾n víi viÖc ph¸t triÓn c¸c vïng nguyªn liÖu n«ng l©m thuû h¶i s¶n; c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ hµng tiªu dïng, tiÓu thñ c«ng nghiÖp thu hót nhiÒu lao ®éng nh­ dÖt may, da giÇy, thñ c«ng mü nghÖ…; c¸c ngµnh ph¸t huy lîi thÕ vÒ trÝ tuÖ con ng­êi ViÖt Nam nh­ c«ng nghiÖp phÇn mÒml; c¸c ngµnh c«ng nghiÖp n¨ng l­îng ®Ó ®¶m b¶o an ninh n¨ng l­îng quèc gia nh­ ®iÖn, dÇu khÝ, than. §èi víi ngµnh c«ng nghiÖp c¬ b¶n (c¬ khÝ, ®iÖn tö, luyÖn kim…), cÇn lùa chän ®Ó ph¸t triÓn mét sè c«ng tr×nh cã ý nghÜa cÊp b¸ch, cã ®iÒu kiÖn vÒ tµi nguyªn, cã kh¶ n¨ng t×m nguån vèn vµ ®¶m b¶o ®­îc hiÖu qu¶ ®Ó t¹o nªn nÒn t¶ng cho c«ng nghiÖp vµ cho c¶ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. B¶ng 5: Quy ho¹ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n giai ®o¹n 2005 - 2010 Vïng Ngµnh c«ng nghiÖp 1 ChÕ biÕn chÌ, cµ phª, rau qu¶ 2 ChÕ biÕn thÞt xuÊt khÈu, rau qu¶, chÌ, g¹o, mÝa ®­êng, s÷a, dÇu thùc vËt, giÊy 3 ChÕ biÕn mÝa ®­êng, chÕ biÕn gç, ®iÒu, thñy s¶n 4 ChÕ biÕn cµ phª, cao su, bét giÊy, ®iÒu nh©n 5 ChÕ biÕn mñ cao su, giÊy, thÞt, dÇu thùc vËt, ®iÒu g¹o 6 ChÕ biÕn g¹o, ®iÒu, rau qu¶, thÞt xuÊt khÈu, thuû s¶n Nguån: ViÖn nghiªn cøu chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp - Bé C«ng nghiÖp B¶ng 6: Dù b¸o gi¸ trÞ vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp giai ®o¹n 2001 - 2010 §¬n vÞ tÝnh: Tû ®ång ( theo gi¸ cè ®Þnh n¨m 1994) TT C¸c ngµnh c«ng nghiÖp 2005 2010 Tèc ®é t¨ng tr­ëng 2001-2005 2005-2010 Tæng sè 351.221 618.698 12,45 11,99 I C«ng nghiÖp khai th¸c 41.912 54.495 9,61 5,39 II C«ng nghiÖp c¬ b¶n 120.299 295.373 16,44 16,61 1 Ngµnh c¬ khÝ 51.098 121.436 18,47 18,90 2 Ngµnh luyÖn kim 9.579 20.849 10,67 16,83 3 Ngµnh ®iÖn tö vµ CNTT 23.113 50.527 18,90 16,93 4 Ngµnh hãa chÊt 36.509 66.561 14,17 12,76 III Ngµnh c«ng nghiÖp n«ng, l©m, thuû s¶n 86.244 128.723 8,64 8,34 IV Ngµnh dÖt may, da giµy 47.080 89.923 14,14 13,82 V Ngµnh s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng 30.046 4.153 11,58 8,49 VI Ngµnh ®iÖn ga vµ n­íc 22.234 35.921 13,78 10,07 VII C«ng nghiÖp kh¸c 3.415 5.110 8,07 8,39 Nguån: ViÖn nghiªn cøu chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp - Bé C«ng nghiÖp Nãi chung, trong vßng 20 n¨m, GDP c«ng nghiÖp vµ x©y dùng cã thÓ t¨ng tõ 5 ®Õn 8,2 lÇn (tuú tõng ph­¬ng ¸n) so víi viÖc t¨ng GDP cña c¶ n­íc lµ 3,8-5 lÇn. C¬ cÊu kinh tÕ sÏ chuyÓn dÞch dÇn theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, tû träng GDP c«ng nghiÖp vµ x©y dùng trong tæng GDP cña c¶ n­íc sÏ t¨ng tõ 36,7% n¨m 2000 lªn 45-51% n¨m 2020. Tû träng xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp chiÕm 85-90% hµng xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp ®Õn n¨m 2020 sÏ chuyÓn dÞch theo h­íng t¨ng nhanh tû träng cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn tõ 80,4% n¨m 2000 lªn 82-83% n¨m 2010 vµ 87-88% n¨m 2020. Ng­îc l¹i, c«ng nghiÖp khai kho¸ng sÏ cã tû träng gi¶m dÇn tõ 13,5% n¨m 2000 xuèng cßn 10-11% n¨m 2010 vµ 5-6% n¨m 2020, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®iÖn, ga, n­íc sÏ Ýt biÕn ®éng tû träng t¨ng tõ 5,97% n¨m 2000 lªn 6-6,5% n¨m 2010 vµ 5-6% n¨m 2020. Trong nhãm c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn th× c«ng nghiÖp thu hót nhiÒu lao ®éng vµ h­íng ra xuÊt khÈu nh­ giµy da, may mÆc, c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n sÏ ph¸t triÓn nhanh trong giai ®o¹n ®Õn 2010 vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng sÏ gi¶m dÇn trong giai ®o¹n 2011- 2020. Ng­îc l¹i, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã c«ng nghÖ cao vµ c«ng nghiÖp c¬ b¶n sÏ t¨ng nhanh trong giai ®o¹n 2011- 2020 nh­ ®iÖn tö, c«ng nghÖ th«ng tin, c¬ khÝ ho¸ chÊt vµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt liÖu míi… §Õn 2020, ViÖt Nam còng sÏ b­íc ®Çu x©y dùng mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nßng cèt quan träng víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn nh­ ®iÖn lùc, khai th¸c vµ chÕ biÕn dÇu khÝ, mét sè ngµnh c¬ khÝ vµ c«ng nghÖ th«ng tin, ho¸ chÊt, ho¸ dÇu…C¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng c¬ b¶n ®­îc hiÖn ®¹i ho¸, ®ñ søc c¹nh tranh b×nh ®¼ng trªn thÞ tr­êng néi ®Þa vµ thÕ giíi. §èi víi viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn ë n«ng th«n trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n, trong giai ®o¹n tíi ViÖt Nam cÇn chó träng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thñy s¶n g¾n víi vïng nguyªn liÖu, ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc vµ xuÊt khÈu. ViÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n phï hîp víi ®iÒu kiÖn tõng vïng sÏ t¹o ®­îc mét m¹ng l­íi c«ng nghiÖp chÕ biÕn réng kh¾p ë c¸c vïng n«ng th«n. Bªn c¹nh ®ã, viÖc ¸p dông nh÷ng thµnh tùu cña c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ, nhÊt lµ c¸c c«ng nghÖ sinh häc sÏ t¹o ®­îc nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng néi ®Þa vµ thÕ giíi, tõ ®ã gióp n«ng th«n ph¸t triÓn. Cïng víi viÖc chän c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn, khu vùc n«ng th«n còng cÇn lùa chän vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c nh­ dÖt, may mÆc, hµng da giÇy, sµnh sø, thuû tinh, vËt liÖu x©y dùng vµ söa ch÷a c«ng cô lao ®éng n«ng nghiÖp v× ®©y lµ nhãm ngµnh t¹o nhiÒu viÖc lµm cho ng­êi d©n n«ng th«n víi tr×nh ®é lao ®éng phæ th«ng. 3.2. Hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ hç trî ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp §Ó ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mét c¸ch hiÖu qu¶, Nhµ n­íc cÇn cã nh­ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ hç trî c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, nhÊt lµ nh÷ng ngµnh ®­îc lùa chän,­u tiªn ph¸t triÓn. C¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî cña Nhµ n­íc th«ng qua viÖc ¸p dông c«ng cô kinh tÕ nãi chung vµ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp nãi riªng ®­îc coi lµ mét ®éng lùc ban ®Çu cho sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. VÒ dµi h¹n, cÇn tËp trung vµo c¸c biÖn ph¸p nh»m t¹o ra c¸c tiÒn ®Ò cÇn thiÕt cho ngµnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Tõng ngµnh c«ng nghiÖp cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng nh­ng nh×n chung nh÷ng biÖn ph¸p vÒ t¹o nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao, hç trî m¹nh mÏ vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ, t¹o ra h¹ tÇng c¬ së cÇn thiÕt…®Òu lµ nh÷ng biÖn ph¸p quan träng kh«ng chØ ®èi víi c«ng nghiÖp mµ ®èi víi tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ. Cßn tr­íc m¾t, c¸c chÝnh s¸ch cÇn t¹o ra m«i tr­êng thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, khuyÕn khÝch hç trî c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, nhÊt lµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn ph¸t triÓn, t¹o m«i tr­êng thu hót c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi tham gia ®Çu t­ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. 3.3. §Èy m¹nh thu hót vµ n©ng cao hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. Vèn lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh cho t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, nhÊt lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp träng ®iÓm.Trong giai ®o¹n 2000 - 2020, ViÖt Nam cÇn më réng ®Çu t­ víi mäi thµnh phÇn kinh tÕ vµ t¨ng c­êng quy m« ®Çu t­ cho nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn. 3.3.1. Thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi Lµ mét trong nh÷ng c¸ch thøc quan träng ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay. C¸c nhµ s¶n xuÊt n­íc ngoµi víi tiÒm lùc vèn lín sÏ cung cÊp c«ng nghÖ vµ më ra thÞ tr­êng míi cho xuÊt khÈu, mÆt kh¸c cã thÓ gióp c¬ cÊu l¹i c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. Thùc tÕ, luËt söa ®æi bæ sung LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®· lµm cho m«i tr­êng ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®­îc c¶i thiÖn tèt h¬n. Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ t¨ng kh¶ n¨ng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, Nhµ n­íc cã thÓ thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p nh­ sau: - TiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt, c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý cña Nhµ n­íc, ®Èy m¹nh xóc tiÕn ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. - X©y dùng chÝnh s¸ch “ b¶o hé theo giai ®o¹n ” trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh ®èi víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp “non trΔ nh»m thu hót sù ®Çu t­ cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia, ®a quèc gia, ph¸t triÓn nhanh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nµy tr­íc khi ph¶i c¹nh tranh trong khu vùc (2006 víi viÖc thùc hiÖn CEPT) vµ thÕ giíi (WTO trong t­¬ng lai). - X©y dùng mét sè ®¬n ®Æt hµng hÊp dÉn ®Ó thu hót c¸c nhµ s¶n xuÊt n­íc ngoµi thiÕt lËp c¬ së s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam ®èi víi ngµnh c«ng nghiÖp cã c«ng nghÖ cao nh­ ®iÖn tö, c«ng nghÖ th«ng tin (nhÊt lµ c«ng nghÖ phÇn mÒm). - Thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ thuÕ, ®Êt ®ai, thñ tôc h¶i quan nh»m thu hót c¸c nhµ n­íc ngoµi ®­a c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt nh»m thu sö dông hÕt c«ng suÊt c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt còng nh­ tËn dông ®­îc c«ng nghÖ kü thuËt vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý cña c¸c nhµ ®Çu t­ nµy. - KhuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo c¸c vïng n«ng th«n vµ miÒn nói. C¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ liªn doanh liªn kÕt víi c¸c doanh nghiÖp ë c¸c vïng nµy nh»m khai th¸c ®­îc nh÷ng thÕ m¹nh cña c¸c vïng, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng vµ häc hái ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm tõ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. 3.3.2. Thu hót vèn ®Çu t­ trong n­íc Bªn c¹nh nguån vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi, nguån vèn trong n­íc còng cã vai trß rÊt lín trong viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. Tuy nhiªn, hiÖn nay viÖc ®Çu t­ b»ng nguån vèn trong n­íc vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cßn rÊt nhá bÐ so víi kh¶ n¨ng thùc tÕ. §Ó thu hót nguån vèn trong n­íc ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong thêi gian tíi, Nhµ n­íc cÇn thùc thi mét sè gi¶i ph¸p: - Nhµ n­íc cÇn x©y dùng l¹i c¬ cÊu ®Çu t­ theo h­íng t¨ng tØ lÖ ®Çu t­ trªn GDP cao h¬n, chó träng ®Çu t­ theo chiÒu s©u theo h­íng n©ng cÊp, hiÖn ®¹i ho¸ d©y chuyÒn s¶n xuÊt trong c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp Nhµ n­íc. - Ngoµi ®Çu t­ trùc tiÕp, Nhµ n­íc cã thÓ ®Çu t­ gi¸n tiÕp cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp th«ng qua viÖc t¹o nhu cÇu vµ thùc hiÖn mua s¾m c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp, nhÊt lµ nh÷ng s¶n phÈm tiªu dïng phôc vô cho bé m¸y Nhµ n­íc. - §Èy m¹nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n­íc trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, ®ång thêi c¶i tæ m¹nh mÏ c¸c tæng c«ng ty b»ng c¸c biÖn ph¸p nh­ cæ phÇn ho¸, giao, b¸n, kho¸n, cho thuª doanh nghiÖp Nhµ n­íc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp nµy, ®ång thêi cã thÓ huy ®éng ®­îc vèn nhµn rçi cña d©n, cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. - KhuyÕn khÝch sù tham gia cña khu vùc t­ nh©n, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp b»ng c¸c biÖn ph¸p nh­ th¸o gì nh÷ng rµo c¶n ph©n biÖt ®èi xö víi khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, tæ chøc c¸c hiÖp héi doanh nghiÖp, thùc hiÖn hç trî R&D; ph¸t huy vai trß cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, nhÊt lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá trong viÖc thiÕt lËp vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp bæ trî cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chñ ®¹o; thiÕt lËp hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p nh»m kh¾c phôc nh÷ng bÊt lîi trong kinh doanh liªn quan ®Õn ho¹t ®éng tµi chÝnh kÕ to¸n, thÞ tr­êng tiªu thô, kh¶ n¨ng c¹nh tranh… cña khu vùc nµy. - §èi víi nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp träng ®iÓm, trong giai ®o¹n ®Çu, Nhµ n­íc t¹o ®iÒu kiÖn cho vay dµi h¹n víi l·i suÊt thÊp, vèn ®Çu t­ vµo mét sè dù ¸n quan träng nh»m t¹o ®­îc vèn vµ m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn. - C¶i c¸ch toµn diÖn hÖ thèng ng©n hµng, ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng th­¬ng m¹i nh»m thu hót c¸c nguån tiÕt kiÖm trong d©n c­ vµ c¸c nguån tiÕt kiÖm kh¸c dµnh cho ®Çu t­. - §­a ra chÝnh s¸ch ®ång bé nh»m thu hót ®­îc c¸c nguån ®Çu t­ trong n­íc tõ c¸c ®Þa ph­¬ng th«ng qua viÖc ®¶m b¶o cho c¸c kho¶n ®Çu t­ tõ phÝa Nhµ n­íc nh­ hç trî ®Çu ra cho s¶n phÈm, chia xÎ mét phÇn ®Çu t­ ban ®Çu, hç trî kü thuËt vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, ®µo t¹o… 3.4. Xóc tiÕn xuÊt khÈu vµ b¶o vÖ thÞ tr­êng cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch t¹o dùng thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc còng nh­ b¶o vÖ thÞ tr­êng cho c¸c s¶n phÈm cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, nhÊt lµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp “non trΔ, cã tiÒm lùc ph¸t triÓn trong t­¬ng lai. ViÖc t×m kiÕm thÞ tr­êng lµ vÊn ®Ò cèt lâi nh»m gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng ®×nh ®èn trong mét sè ngµnh c«ng nghiÖp hiÖn nay còng nh­ ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. 3.4.1. §èi víi thÞ tr­êng néi ®Þa §Ó më réng vµ b¶o vÖ thÞ tr­êng trong n­íc, Nhµ n­íc cÇn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p sau: - Nhµ n­íc ph¶i trë thµnh kh¸ch hµng cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, c¸c c«ng tr×nh ®Çu t­ hay mua s¾m cña Nhµ n­íc sÏ ®­îc ®Æt hµng cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nµy, nhÊt lµ c¸c s¶n phÈm vÒ c¬ khÝ chÕ t¹o, ®iÖn tö vµ c«ng nghÖ th«ng tin. - Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch t¨ng tû lÖ néi ®Þa ho¸ cña c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp vµ khuyÕn khÝch ng­êi d©n dïng hµng néi ®Þa khi trong n­íc ®· cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ®­îc. - Thùc hiÖn biÖn ph¸p kÝch cÇu ®èi víi thÞ tr­êng n«ng th«n søc mua cßn h¹n hÑp nh­ cho n«ng d©n vay vèn víi l·i suÊt thÊp, tr¶ chËm ®Ó mua s¾m c¸c thiÕt bÞ c¬ giíi ho¸, ph©n bãn thuèc trõ s©u… - §Èy m¹nh c«ng t¸c chèng bu«n lËu, ng¨n chÆn hµng nhËp lËu, hµng kÐm chÊt l­îng, hµng gi¶ th©m nhËp vµo thÞ tr­êng lÊn ¸t hµng s¶n xuÊt trong n­íc. - Ban hµnh c¸c tiªu chuÈn kü thuËt ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp quan träng ®Ó ng¨n chÆn nh÷ng hµng ho¸, s¶n phÈm kh«ng mong muèn trªn thÞ tr­êng, ®ång thêi cung cÊp th«ng tin cho kh¸ch hµng, h­íng dÉn hä mua nh÷ng s¶n phÈm ®¶m b¶o chÊt l­îng. 3.4.2. §èi víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi §i ®«i víi viÖc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn thÞ tr­êng néi ®Þa, ChÝnh phñ cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p nh»m t×m kiÕm thÞ tr­êng n­íc ngoµi cho c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp: - X©y dùng mét sè ch­¬ng tr×nh xóc tiÕn xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp bao gåm viÖc t¨ng c­êng c¸c c¬ héi tiÕp cËn thÞ tr­êng ngoµi n­íc cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn tµi trî xuÊt khÈu cho c¸c s¶n phÈm nµy. - KhuyÕn khÝch xuÊt khÈu th«ng qua thùc hiÖn c¸c ­u ®·i vÒ tÝn dông, thuÕ ®èi víi c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng mÆt hµng cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao. - LËp quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu cho c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®Ó tr¸nh nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc do sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng hµng ho¸ thÕ giíi (khi gi¸ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi xuèng thÊp), khuyÕn khÝch c¸c HiÖp héi cña tõng ngµnh c«ng nghiÖp lËp quü b¶o hiÓm riªng cho tõng ngµnh. - Hç trî c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp trong viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng n­íc ngoµi, thùc hiÖn marketing ®èi víi viÖc xuÊt khÈu, më réng m¹ng l­íi ®¹i diÖn th­¬ng m¹i ë n­íc ngoµi, tæ chøc c¸c cuéc triÓn l·m, thiÕt lËp c¸c quan hÖ víi c¸c tæ chøc xuÊt nhËp khÈu cña c¸c n­íc kh¸c… - §­a ra c¸c chÝnh s¸ch h­íng tíi t¹o lËp mét m«i tr­êng th«ng tin ®Çy ®ñ h¬n, cho phÐp doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ph¶n øng nhanh h¬n víi nh÷ng tÝn hiÖu cña thÞ tr­êng, nhÊt lµ thÞ tr­êng quèc tÕ. 3.5. Hç trî tµi chÝnh vµ c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ Trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng s¶n phÈm c«ng nghiÖp, Nhµ n­íc cÇn hç trî vÒ tµi chÝnh cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nh­ sau: - T¹o lËp quü hç trî vµ b¶o l·nh cho c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu vµ ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc. - §æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch cho phÐp c¸c doanh nghiÖp tiÕp cËn nguån vèn kh«ng cÇn thÕ chÊp gièng nh­ cho n«ng d©n vay vèn kh«ng cÇn thÕ chÊp trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. ViÖc nµy gi¶m bít g¸nh nÆng cho c¸c doanh nghiÖp, khuyÕn khÝch hä m¹nh dµn ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn kinh doanh ë trong nh÷ng lÜnh vùc míi. Bªn c¹nh nh÷ng hç trî vÒ tµi chÝnh, Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng c¶i c¸ch ®èi víi hÖ thèng thuÕ trªn c¬ së: - §¸nh thuÕ theo tû lÖ néi ®Þa ho¸ ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu vµ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ngay trong n­íc, gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nguyªn liÖu, s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm ®Çu vµo cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. - ThuÕ suÊt ®èi víi c¸c mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu nãi chung, trong ®ã cã c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp nãi riªng ph¶i cã tÝnh æn ®Þnh t­¬ng ®èi, ph¶i ®­îc ¸p dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, kh«ng nªn thay ®æi mét c¸ch th­êng xuyªn nh­ hiÖn nay. - §èi víi nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn vµ nh÷ng doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ë khu vùc n«ng th«n, miÒn nói, ChÝnh phñ cã chÕ ®é miÔn gi¶m thuÕ thËt cô thÓ. 3.6. Hç trî ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp C«ng nghÖ lµ mét trong c¸c yÕu tè quan träng nh»m n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng s¶n phÈm vµ t¨ng kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp vµ cña ngµnh c«ng nghiÖp. §èi víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp träng ®iÓm, yÕu tè c«ng nghÖ cµng trë nªn quan träng h¬n, gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña ngµnh. §Ó cã ®­îc nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn, phï hîp víi tr×nh ®é cña tõng ngµnh th× nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ n­íc ngoµi lµ con ®­êng nhanh vµ hiÖu qu¶ nhÊt. NhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ ®­îc thùc hiÖn qua hai kªnh lµ nhËp khÈu thiÕt bÞ hay tiÕp nhËn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Tuy nhiªn, hiÖn nay, hiÖu qu¶ chuyÓn giao c«ng nghÖ vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ch­a cao v× phÇn lín c«ng nghÖ ®­îc chuyÓn giao kh«ng ph¶i lµ lo¹i ®¹t tiªu chuÈn hµng ®Çu quèc tÕ vµ cßn thiÕu c¸c biÖn ph¸p tiÕp thu vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng qua viÖc thu hót c¸c kü s­, kü thuËt viªn tham gia hoµn thiÖn, söa ®æi chóng cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn trong n­íc. Nh­ vËy, ®Ó chuyÓn giao cã hiÖu qu¶ cÇn t¨ng c­êng n¨ng lùc tù th©n cña c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp trong viÖc tiÕp nhËn, ¸p dông vµ n©ng cÊp c«ng nghÖ. Bªn c¹nh ®ã, Nhµ n­íc cã thÓ hç trî ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghiÖp trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp th«ng qua nh÷ng biÖn ph¸p sau: - X©y dùng tiªu chuÈn kü thuËt quèc gia vÒ c¸c thiÕt bÞ, c«ng nghÖ nhËp khÈu; n©ng cao chÊt l­îng thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ trong c«ng nghiÖp. - Thùc hiÖn nghiªm ngÆt vÊn ®Ò së h÷u trÝ tuÖ víi hÖ thèng ph¸p lý cã hiÖu lùc, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng t­ vÊn gióp c¸c doanh nghiÖp trong viÖc mua b¸n c«ng nghÖ. - Cho phÐp chuyÓn giao c«ng nghÖ theo c¸c hîp ®ång trªn c¬ së tù do tho¶ thuËn vµ chÞu sù ®iÒu chØnh cña c¸c Bé luËt mµ kh«ng cÇn ®ßi hái sù phª duyÖt cña Bé Khoa häc - C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng trong tõng tr­êng hîp. - Cho phÐp c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ký kÕt c¸c hîp ®ång dÞch vô chuyªn gia mét c¸ch réng r·i víi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc, tµi trî tÝn dông cho doanh nghiÖp c«ng nghiÖp trong viÖc ®æi míi c«ng nghÖ. §ång thêi, ®Ó ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn ®éc lËp vµ v÷ng ch¾c cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, Nhµ n­íc còng cÇn ®­a ra c¸c biÖn ph¸p nh»m hç trî, khuyÕn khÝch nghiªn cøu vµ triÓn khai: - T¨ng tû lÖ chi ng©n s¸ch cho nghiªn cøu vµ triÓn khai, giµnh ­u tiªn ng©n s¸ch nghiªn cøu vµ triÓn khai cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp träng ®iÓm, thùc hiÖn viÖc miÔn thuÕ, cung cÊp tÝn dông vµ b¶o l·nh tÝn dông cho viÖc øng dông c«ng nghÖ míi, gi¶m hoÆc miÔn thuÕ trong thêi gian ®Çu víi c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao. - N©ng cÊp c¸c trung t©m nghiªn cøu khoa häc vµ c«ng nghÖ t¹i c¸c tr­êng ®¹i häc, phèi hîp c¸c dù ¸n, c¸c ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu víi c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vµ c¸c øng dông th­¬ng m¹i. - Cñng cè lÜnh vùc dÞch vô kü thuËt, c«ng nghÖ trong n­íc, ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña c¸c v¨n phßng t­ vÊn thiÕt kÕ vµ kü thuËt cña t­ nh©n. Víi sù nç lùc tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp céng thªm sù hç trî cña Nhµ n­íc th× nhÊt ®Þnh ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam sÏ cã ®­îc nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ phï hîp nhÊt sù ph¸t triÓn cña m×nh. 3.7. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc Nguån nh©n lùc còng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh viÖc thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn l­îc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp träng ®iÓm. HiÖn t¹i, nguån lao ®éng ViÖt Nam dåi dµo vÒ sè l­îng nh­ng chÊt l­îng vµ thÓ lùc cña ®éi ngò nµy ch­a cao. Cã tíi 86% tæng nguån lao ®éng cña c¶ n­íc lµ lao ®éng thiÕu kü n¨ng. ChÝnh v× vËy, vÊn ®Ò ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho c«ng nghiÖp cho phï hîp víi nhu cÇu sö dông cña c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i lµ rÊt cÇn thiÕt. C¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cÇn ®­îc triÓn khai theo hai h­íng sau: + §æi míi hÖ thèng gi¸o dôc, ®Æc biÖt lµ hÖ ®¹i häc, ®ång thêi ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o nghÒ. §Ó cã nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao, c¶i c¸ch tõ d­íi lªn lµ h­íng ®i cÇn thiÕt. + X©y dùng c¸c chÝnh s¸ch thu hót vµ sö dông nh©n tµi hîp lý, hiÖu qu¶ nghiªm tóc, tr¸nh t×nh tr¹ng l·ng phÝ nh©n tµi, ch¶y m¸u chÊt x¸m. C¸c chÝnh s¸ch nµy sÏ khiÕn nguån nh©n lùc cña n­íc ta dåi dµo, chÊt l­îng vµ cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cao. 3.8. N©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc Kh«ng thÓ phñ nhËn ®­îc ¶nh h­ëng cña n¨ng lùc ho¹t ®éng qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc ®èi víi viÖc lùa chän c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn còng nh­ ®Ò ra vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch hç trî c¸c ngµnh nµy. ChÝnh v× vËy, ®Ó hoµn thiÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp , chó träng vµo n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc lµ viÖc lµm rÊt cÇn thiÕt N¨ng lùc ho¹t ®éng qu¶n lý cña Nhµ n­íc cã thÓ ®­îc n©ng cao qua c¸c biÖn ph¸p: - Th­êng xuyªn hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ mét c¸ch ®ång bé theo yªu cÇu cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. - §µo t¹o ®éi ngò chuyªn gia thùc sù cã n¨ng lùc, cã phÈm chÊt chÝnh trÞ trong lÜnh vùc ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi tÇm vÜ m«. §µo t¹o míi vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý, t¹o cho hä nh÷ng nhËn thøc míi trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. Sa th¶i nh÷ng c¸n bé tho¸i ho¸ biÕn chÊt, kh«ng cßn n¨ng lùc, kiªn quyÕt chèng l¹i vµ lo¹i bá t×nh tr¹ng tham nhòng trong bé m¸y qu¶n lý cña Nhµ n­íc. - Thùc hiÖn c¶i c¸ch c¸c thñ tôc hµnh chÝnh theo h­íng ®¬n gi¶n ho¸, tiÕn tíi thùc hiÖn chÕ ®é “mét cöa, mét dÊu” nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh còng nh­ ng­êi d©n trong cuéc sèng hµng ngµy. - X©y dùng mét hÖ thèng ph¸p lý ®ång bé vµ v÷ng ch¾c bao gåm hÖ thèng luËt lÖ, quy ®Þnh vµ c¸c ®Þnh chÕ cÇn thiÕt cho viÖc thùc thi ph¸p luËt. Nh­ vËy, bèi c¶nh quèc tÕ míi víi c¸c xu h­íng ph¸t triÓn ®· ®Æt ra nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc míi ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung vµ nÒn c«ng nghiÖp nãi riªng. ViÖt Nam cÇn ph¶i thùc hiÖn ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ®Èy m¹nh c¶i c¸ch, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng, t¨ng c­êng héi nhËp quèc tÕ. V× thÕ, c¸c chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cÇn ph¶i cã nh÷ng sù ®iÒu chØnh phï hîp trong giai ®o¹n míi nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu vÒ kinh tÕ – x· héi. Vµ ®Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy th× sù ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp lµ mét viÖc lµm tiªn quyÕt, kh«ng thÓ thiÕu. KÕt luËn Trong hÖ thèng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia hiÖn nay, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp hiÖn nay lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ nÒn c«ng nghiÖp nãi riªng. Sù ph¸t triÓn nµy ®¹t ®­îc th«ng qua sù lùa chän vµ ph©n bæ c¸c nguån lùc cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn, thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. XÐt vÒ lý thuyÕt kinh tÕ, c¸c thÊt b¹i thÞ tr­êng lµ c¬ së ®Ó c¸c quèc gia thùc hiÖn chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp vµ c¸c tiªu chuÈn mang tÝnh thùc tÕ lµ nh÷ng tiªu chuÈn h÷u Ých khi nghiªn cøu vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña c¸c quèc gia, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp nµo còng cã kh¶ n¨ng thÊt b¹i do nh÷ng giíi h¹n vÒ n¨ng lùc cña Nhµ n­íc trong viÖc ra quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp thiÕu suy tÝnh vµ chi phÝ can thiÖp cao. XÐt trong thùc tiÔn, nhiÒu chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ®­îc thùc hiÖn ®­îc trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh ë c¸c n­íc NhËt B¶n, Trung Quèc, Hµn Quèc ®Òu ®¹t ®­îc kÕt qu¶ tèt nh­ng còng cã nh÷ng chÝnh s¸ch kh«ng ®em l¹i kÕt qu¶ nh­ mong muèn mµ cßn h¹n chÕ s­ ph¸t triÓn c¶u mét sè ngµnh c«ng nghiÖp, tõ ®ã lµm ¶nh h­ëng ®Õn sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. Nh÷ng ph©n tÝch vÒ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña c¸c n­íc trªn ®· ®­a l¹i cho ViÖt Nam kh«ng Ýt nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp. ViÖc ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam trong thêi kú ®æi míi cho phÐp rót ra nhËn xÐt lµ viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ®· ®ãng gãp phÇn quan träng vµo nh÷ng thµnh c«ng cña c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ®· chó träng vµo viÖc lùa chän, ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp “h­íng ra xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu” trªn c¬ së tËn dông ®­îc lîi thÕ so s¸nh vÒ nguån nh©n lùc vµ tµi nguyªn (c«ng nghiÖp khai th¸c dÇu khÝ, c«ng nghiÖp chÕ biÕn…), ®ång thêi ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp then chèt t¹o ®µ t¨ng tr­ëng trong t­¬ng lai (c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghiÖp ho¸ dÇu…). C¸c ngµnh nµy kh«ng nh÷ng ®­îc ­u tiªn ph¸t triÓn ë c¸c vïng kinh tÕ kh¸c nhau dùa trªn ®iÒu kiÖn cña vïng mµ cßn ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn trong mäi thµnh phÇn kinh tÕ víi sù hç trî tõ phÝa Nhµ n­íc. C¸c biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch hç trî Nhµ n­íc cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp bao gåm chÝnh s¸ch ®Çu t­, chÝnh s¸ch tµi chÝnh – tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c khu chÕ xuÊt – khu c«ng nghÖ, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn khoa häc – c«ng nghÖ… Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp trong thêi kú nµy còng cã nhiÒu bÊt cËp, trong nhiÒu tr­êng hîp sù lùa chän c¸c ngµnh ­u tiªn cßn mang nÆng tÝnh chñ qua, ch­a s¸t víi thùc tÕ vµ tiÓm n¨ng, ®Çu t­ ch­a hiÖu qu¶, chÊt l­îng vµ n©ng suÊt lao ®éng c«ng nghiÖp cßn thÊp, c«ng nghÖ cßn l¹c hËu… Trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn míi, víi c¸c môc tiªu míi cña nÒn kinh tÕ mµ nhiÒu nhÊt lµ môc tiªu “c¬ b¶n trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp n¨m 2020” vµ ®ang ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc to lín ®èi víi viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nhÊt lµ ®èi víi chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i kh«ng ngõng hoµn thiÖn n©ng cao hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp, coi ®ã lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô cÊp b¸ch trong giai ®o¹n hiÖn nay. §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®ã, Nhµ n­íc cÇn tËp trung x¸c ®Þnh ®­îc mét sè ngµnh c«ng nghiÖp träng ®iÓm, cã vai trß to lín vµ t¸c ®éng l©u dµi ®èi víi sù t¨ng tr­ëng, ph¸t triÓn kinh tÕ trong t­¬ng lai nh»m t¨ng hiÖu qu¶ ®Çu t­, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®Ó ViÖt Nam cã thÓ cã ®­îc mét sè ngµnh c«ng nghiÖp gi÷ vÞ trÝ quan träng trong nÒn c«ng nghiÖp thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã, Nhµ n­íc còng cÇn ®Ò ra vµ thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé c¸c chÝnh s¸ch hç trî vµ hÖ thèng ph¸p lý ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn. ._.