Chiến lược xuất khẩu sản phẩm gạo nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh xuất khẩu của Việt Nam

Môc lôc Lêi nãi ®Çu 5 Ch­¬ng 1 Kh¸i qu¸t thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi vµ t×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o cña viÖt nam 7 1. 1. Kh¸i qu¸t thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi nh÷ng n¨m qua (tõ n¨m 1989) 7 1. 1. 1. Møc tiªu thô g¹o cña thÕ giíi 7 1. 1. 1. 1. Møc tiªu thô g¹o cña toµn thÕ giíi trong nh÷ng n¨m qua 7 1. 1. 1. 2. Nh÷ng n­íc tiªu thô g¹o chñ yÕu 8 1. 1. 2. NhËp khÈu g¹o cña thÕ giíi 9 1. 1. 2. 1. §Æc ®iÓm chung vÒ nhËp khÈu g¹o cña thÕ giíi 9 1. 1. 2. 2. Nh÷ng n­íc nhËp khÈu g¹o chñ yÕu thêi gian qua 10 1. 1. 3. XuÊt khÈu vµ gi¸ c¶ g¹o nh÷ng n¨m qua 13 1. 1. 3. 1. Tãm l­îc t×nh h×nh s¶n xuÊt g¹o cña thÕ giíi 13 1. 1. 3. 2. T×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o cña nh÷ng n­íc chñ yÕu 14 1. 1. 3. 3. T×nh h×nh gi¸ c¶ vµ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi 18 1. 2. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua (tõ n¨m 1989 ®Õn nay) 21 1. 2. 1. Tãm l­îc t×nh h×nh s¶n xuÊt g¹o trong n­íc 21 1. 2. 1. 1. S¶n l­îng lóa g¹o qua c¸c n¨m 21 1. 2. 1. 2. §¸nh gi¸ lîi thÕ cña ViÖt Nam trong s¶n xuÊt g¹o xuÊt khÈu 23 1. 2. 2. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam 24 1. 2. 2. 1. Kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o qua c¸c n¨m 24 1. 2. 2. 2. Sè l­îng, chÊt l­îng vµ c¬ cÊu s¶n phÈm g¹o xuÊt khÈu 26 1. 2. 2. 3. C¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam 28 1. 2. 2. 4. Gi¸ c¶ vµ n¨ng lùc c¹nh tranh trong xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam 30 1. 2. 3. Thùc tr¹ng c¹nh tranh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña ViÖt Nam trong xuÊt khÈu g¹o 33 Ch­¬ng 2 Nh÷ng yÕu tè chi phèi n¨ng lùc c¹nh tranh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam 35 2. 1. C¸c yÕu tè c¬ b¶n chi phèi chÊt l­îng s¶n phÈm g¹o xuÊt khÈu 35 2. 1. 1. Gièng lóa 35 2. 1. 2. PhÈm chÊt 36 2. 1. 3. C«ng nghÖ b¶o qu¶n sau thu ho¹ch 37 2. 1. 4. C«ng nghÖ chÕ biÕn xuÊt khÈu 37 2. 1. 5. Th­¬ng hiÖu vµ qu¸ tr×nh t¹o uy tÝn th­¬ng hiÖu g¹o xuÊt khÈu 38 2. 1. 6. Bao b×, bao gãi, b¶o qu¶n vËn chuyÓn 39 2. 2. C¸c yÕu tè vÒ chi phÝ, gi¸ thµnh, gi¸ c¶ 40 2. 2. 1. C¸c yÕu tè chi phÝ trong s¶n xuÊt - chÕ biÕn 41 2. 2. 2. C¸c yÕu tè chi phÝ trong chuyªn chë , b¶o qu¶n 42 2. 2. 3. C¸c yÕu tè chi phÝ marketing (nghiªn cøu thÞ tr­êng, xóc tiÕn th­¬ng m¹i....) 43 2. 2. 4. Gi¸ thµnh xuÊt khÈu vµ gi¸ xuÊt khÈu cña g¹o ViÖt Nam 45 2. 3. C¸c yÕu tè vÒ kªnh ph©n phèi xuÊt khÈu vµ yÓm trî xuÊt khÈu 46 2. 3. 1. Kªnh ph©n phèi xuÊt khÈu vµ n¨ng lùc c¹nh tranh xuÊt khÈu 46 2. 3. 2. Ho¹t ®éng yÓm trî vµ n¨ng lùc c¹nh tranh xuÊt khÈu (qu¶ng c¸o, héi trî triÓn l·m...) 49 2. 4. C¸c yÕu tè vÒ chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu vµ vÞ thÕ cña ®èi thñ 50 2. 4. 1. C¸c chÝnh s¸ch hç trî xuÊt khÈu cña Nhµ n­íc (quy ho¹ch, ®Çu t­...) 50 2. 4. 2. C¸c chÝnh s¸ch nhËp khÈu cña c¸c n­íc nhËp khÈu 53 2. 4. 3. Quan hÖ cung cÇu cña b¶n th©n thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi 55 2. 4. 4. T­¬ng quan vÞ thÕ cña ViÖt Nam víi c¸c ®èi thñ (Th¸i Lan, Ên ®é) 57 2. 5. KÕt luËn chung cho ch­¬ng 2 6o ch­¬ng 3 gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh xuÊt khÈu s¶n phÈm g¹o cña viÖt nam trong nh÷ng n¨m tíi 62 3.1. §Þnh h­íng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi (®Õn n¨m 2010) 62 3. 1. 1. Dù b¸o thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi trong t­¬ng lai 62 3. 1. 2. Môc tiªu ®Þnh h­íng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m tíi 65 3. 1. 3. ChiÕn l­îc thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam 67 3. 1. 3. 1. ThÞ tr­êng ch©u ¸ 67 3. 1. 3. 2. ThÞ tr­êng ch©u Phi 68 3. 1. 3. 3. ThÞ tr­êng ch©u Mü La tinh 68 3. 1. 3. 4. ThÞ tr­êng ch©u ¢u (EU vµ SNG) 69 3. 2. Gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam 70 3. 2. 1. Nhãm gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu 70 3. 2. 1. 1. Gi¶i ph¸p vÒ gièng lóa vµ quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt lóa xuÊt khÈu 71 3. 2. 1. 2. Gi¶i ph¸p vÒ c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ th­¬ng hiÖu g¹o xuÊt khÈu 73 3. 2. 1. 3. Gi¶i ph¸p vÒ b¶o qu¶n, chuyªn chë, bao b× ®ãng gãi 75 3. 2. 2. Nhãm gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu chi phÝ vµ c¹nh tranh gi¸ c¶ 76 3. 2. 2. 1. Gi¶i ph¸p gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn 76 3. 2. 2. 2. Gi¶i ph¸p gi¶m chi phÝ chuyªn chë vµ b¶o qu¶n trong n­íc 77 3. 2. 2. 3. Gi¶i ph¸p gi¶m chi phÝ marketing xuÊt khÈu 78 3. 2. 3. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ kªnh ph©n phèi xuÊt khÈu vµ ®Èy m¹nh yÓm trî th­îng m¹i quèc tÕ 79 3. 2. 3. 1. Gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trùc tiÕp, gi¶m thiÓu xuÊt khÈu qua trung gian 79 3. 2. 3. 2. Gi¶i ph¸p giao hµng xuÊt khÈu ®óng h¹n, gi¶i phãng tµu nhanh 80 3. 2. 3. 3. §a d¹ng ho¸ c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu g¹o víi c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n linh ho¹t 84 3. 2. 4. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch vÜ m« tõ phÝa Nhµ n­íc 84 3. 2. 4. 1. C¸c gi¶i ph¸p hç trî tµi chÝnh (quy ho¹ch, ®Çu t­, khuyÕn n«ng, chuyÓn giao c«ng nghÖ...) 85 3. 2. 4. 2. T¨ng c­êng ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i cÊp Nhµ n­íc trong xuÊt khÈu g¹o 87 3. 2. 5. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c 88 KÕt luËn 90 Tµi liÖu tham kh¶o 91 Lêi nãi ®Çu Khi ®¸nh gi¸ c¸c thµnh tùu kinh tÕ ®· ®¹t ®­îc trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua, ch¾c ch¾n chóng ta kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp ®Õn nh÷ng thµnh tùu v­ît bËc trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Tõ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, nhiÒu thËp kû qua ph¶i nhËp siªu vÒ l­¬ng thùc, chñ yÕu mÆt hµng g¹o, ®Õn nay ViÖt Nam kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o ®­îc an ninh l­¬ng thùc quèc gia mµ cßn trë thµnh mét trong nh÷ng c­êng quèc vÒ xuÊt khÈu g¹o trªn thÕ giíi. §iÒu nµy gãp mét phÇn quan träng vµo viÖc æn ®Þnh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi trong c¶ n­íc, mang l¹i mét nguån ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ cho n­íc nhµ víi kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t trªn 8 tû USD, t­¬ng ®­¬ng 37 triÖu tÊn g¹o (tõ n¨m 1989-2002), n©ng cao vÞ thÕ cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ. Tuy nhiªn, ®ã míi chØ lµ nh÷ng th¾ng lîi b­íc ®Çu so víi thêi kú tr­íc kia cña ta. NÕu xem xÐt mét c¸ch toµn diÖn vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu mÆt hµng g¹o, ViÖt Nam cßn nhiÒu mÆt h¹n chÕ, tr­íc hÕt gi¸ c¶, chÊt l­îng vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cßn thÊp h¬n so víi nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Ngoµi ra, mét sè n­íc kh¸c nh­ Campodia, Myanmar còng cã tiÒm n¨ng lín vÒ xuÊt khÈu g¹o. Trong khi ®ã, qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ngµy cµng diÔn ra mét c¸ch m¹nh mÏ. T×nh h×nh ®ã cµng lµm cho c¹nh tranh trë nªn quyÕt liÖt vµ phøc t¹p h¬n c¶ ë trong vµ ngoµi n­íc. Do vËy, nÕu chóng ta kh«ng sím cã chiÕn l­îc dµi h¹n vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu mÆt hµng g¹o ®Ó t¹o ra nh÷ng b­íc ®ét ph¸ míi, ch¾c ch¾n chóng ta sÏ khã duy tr× ®­îc vÞ trÝ nh­ hiÖn nay, ch­a nãi ®Õn viÖc tiÕn xa h¬n so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã, t«i ®· m¹nh d¹n viÕt Kho¸ luËn Tèt nghiÖp víi ®Ò tµi: “ChiÕn l­îc xuÊt khÈu s¶n phÈm g¹o nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam”. Ngoµi phÇn Lêi nãi ®Çu vµ KÕt luËn, néi dung cña Kho¸ luËn bao gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng 1: Kh¸i qu¸t thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi vµ t×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua Ch­¬ng 2 : Nh÷ng yÕu tè chi phèi n¨ng lùc c¹nh tranh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam Ch­¬ng 3 : Gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh xuÊt khÈu s¶n phÈm g¹o cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi Do nh÷ng h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng cña ng­êi viÕt, còng nh­ vÒ thêi gian, vµ tµi liÖu nghiªn cøu, Kho¸ luËn nµy khã cã thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt vµ khiÕm khuyÕt. T¸c gi¶ rÊt mong nhËn ®­îc sù chØ dÉn tËn t×nh cña c¸c thÇy c« gi¸o, cïng sù gãp ý cña ®«ng ®¶o b¹n ®äc vµ xin ch©n thµnh c¶m ¬n. Nh©n ®©y t«i xin bµy tá lêi c¶m ¬n s©u s¾c nhÊt ®Õn PGS. TS. NguyÔn Trung V·n, ng­êi ®· h­íng dÉn t«i tËn t×nh, chu ®¸o trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi nµy. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n b¹n bÌ, ®ång nghiÖp ®· ®éng viªn, gióp ®ì t«i hoµn thµnh Kho¸ luËn nµy. Ch­¬ng 1 Kh¸i qu¸t thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi vµ t×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o cña viÖt nam 1. 1. Kh¸i qu¸t thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi nh÷ng n¨m qua (tõ 1989 ®Õn nay) 1. 1. 1. Møc tiªu thô g¹o cña thÕ giíi 1. 1. 1. 1. Møc tiªu thô g¹o cña toµn thÕ giíi trong nh÷ng n¨m qua Møc tiªu thô g¹o toµn cÇu hiÖn nay lu«n lu«n phô thuéc s©u s¾c vµo t×nh h×nh canh t¸c vµ kh¶ n¨ng cung cÊp cña c¸c n­íc s¶n xuÊt lóa g¹o. Trong ®ã c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn chiÕm 96% (n¨m 1995) tæng s¶n l­îng lóa g¹o thÕ giíi. Theo thèng kª cña FAO, trong 7 n¨m (1989- 1995), møc tiªu thô g¹o cña thÕ giíi ®· t¨ng tõ 346,0 triÖu tÊn lªn 376 triÖu tÊn, t¨ng gÇn 8%, trong khi ®ã møc t¨ng d©n sè trong thêi kú nµy lµ 11,5%. Theo c¸c chuyªn gia cña FAO, ®Ó ®¶m b¶o t×nh h×nh tiªu thô æn ®Þnh th× møc t¨ng s¶n xuÊt hµng n¨m ph¶i gÊp tõ 1,5 ®Õn 2 lÇn møc t¨ng d©n sè. Nh­ vËy, møc tiªu thô g¹o cña thÕ giíi t¨ng qu¸ chËm do bÞ khèng chÕ bëi kh¶ n¨ng s¶n xuÊt. XÐt theo tõng ch©u lôc, møc tiªu thô g¹o ®­îc c¨n cø vµo s¶n l­îng thãc theo tû lÖ quy ®æi ra g¹o, råi céng víi l­îng nhËp vµ trõ ®i l­îng xuÊt. Theo thèng kª cña FAO, møc tiªu thô g¹o ë tõng khu vùc n¨m 1995 vµ n¨m2000 nh­ sau (b¶ng 1): B¶ng 1 - T×nh h×nh tiªu thô g¹o cña c¸c khu vùc trong n¨m 1995 vµ 2000 (§¬n vÞ: triÖu tÊn) Khu vùc N¨m 1995 N¨m 2000 Tû träng % theo khu vùc Toµn cÇu 376,0 403,3 100,00 Ch©u ¸ 342,9 366,7 90,47 Ch©u Mü 18,3 19,7 4,60 Ch©u Phi 11,1 12,3 3,82 Ch©u ©u 3,1 3,8 1,10 Ch©u §¹i D­¬ng 0,6 0,8 0,01 Nguån: - TS. NguyÔn Trung V·n: Lóa g¹o ViÖt Nam tr­íc thiªn niªn kû míi - H­íng xuÊt khÈu, NXB ChÝnh TrÞ Quèc Gia Hµ Néi 2001, tr.31. NÐt bao trïm nhÊt lµ l­îng tiªu thô g¹o tËp trung chñ yÕu ë ch©u ¸, chiÕm trªn 90% tæng l­îng tiªu thô thÕ giíi (vÒ s¶n xuÊt, khu vùc nµy chiÕm trªn 91,5% tæng s¶n l­îng lóa g¹o thÕ giíi). §©y lµ khu vùc s¶n xuÊt, ®ång thêi lµ khu vùc tiªu thô hÇu hÕt l­îng lóa g¹o cña thÕ giíi. TÊt c¶ c¸c ®¹i lôc kh¸c: ch©u ¢u, ch©u Phi, vµ Ch©u §¹i D­¬ng, møc tiªu thô g¹o xem nh­ kh«ng ®¸ng kÓ. Tõ n¨m 1995 d©n sè thÕ giíi lµ 5.722 triÖu ng­êi, riªng ch©u ¸ lµ 3.464 triÖu, chiÕm trªn 60%. N¨m 2000, d©n sè toµn cÇu ®· v­ît qua con sè 6 tû ng­êi, trong ®ã cã kho¶ng 3,9 tû ng­êi ®ang dïng g¹o lµ l­¬ng thùc chÝnh, víi nhu cÇu cÇn 425 triÖu tÊn/n¨m, so víi s¶n l­îng hiÖn nay 400,5 triÖu tÊn, nh­ vËy cßn thiÕu 24,5 triÖu tÊn. §Õn n¨m 2001, c¸c con sè t­¬ng øng lµ 6.147 triÖu ng­êi, 3.720 triÖu ng­êi vµ 60,9%. Ch©u ¸ thùc sù lµ thÞ tr­êng môc tiªu (target market) réng lín cña lóa g¹o thÕ giíi, lµ quª h­¬ng lóa g¹o thÕ giíi, ®· g¾n liÒn víi tËp qu¸n hµng ngh×n n¨m dïng g¹o lµm l­¬ng thùc chÝnh yÕu trong c¸c b÷a ¨n cña m×nh. N¨m 1995, trõ sè l­îng ®· xuÊt khÈu ®i c¸c ®¹i lôc kh¸c, møc tiªu thô g¹o cßn l¹i cña ch©u ¸ vÉn gÊp 21,4 lÇn ch©u Mü; 23,2 lÇn ch©u Phi; 80,5 lÇn ch©u ¢u. 1. 1. 1. 2. Nh÷ng n­íc tiªu thô g¹o chñ yÕu Theo FAO, tæng l­îng tiªu thô g¹o cña thÕ giíi, riªng n¨m 2000 lµ 403 triÖu tÊn, sè l­îng nµy ®­îc ph©n bæ chñ yÕu ë c¸c n­íc ch©u ¸. Trung Quèc víi d©n sè n¨m 2000 lµ 1.263 triÖu ng­êi, chiÕm gÇn 1/3 tæng l­îng g¹o tiªu thô cña thÕ giíi. NÕu tÝnh c¶ Ên §é (1.015 triÖu d©n), hai n­íc khæng lå nµy (chiÕm gÇn 38% vÒ d©n sè) chiÕm 54% vÒ tiªu thô g¹o toµn cÇu. Møc tiªu thô g¹o cña Indonesia gÇn b»ng tæng l­îng g¹o tiªu thô cña bèn ®¹i lôc: ch©u Mü, ch©u Phi, ch©u ¢u, ch©u §¹i D­¬ng. Ngoµi c¸c n­íc ch©u ¸, Brazil (170 triÖu d©n) lµ n­íc tiªu thô g¹o ®¸ng kÓ ë ch©u Mü. TiÕp ®ã, Nigeria (124 triÖu d©n) vµ Ai CËp (68 triÖu d©n) còng lµ hai n­íc tiªu thô g¹o lín ë ch©u Phi. Møc tiªu thô g¹o cña Mü (283 triÖu d©n) thùc chÊt lµ møc tiªu thô g¹o cña gÇn 5 triÖu ngo¹i kiÒu ch©u ¸ cã tËp qu¸n tiªu dïng lóa g¹o, trong ®ã cã trªn 1,3 triÖu ViÖt kiÒu. 1. 1. 2. NhËp khÈu g¹o cña thÕ giíi 1. 1. 2. 1. §Æc ®iÓm chung vÒ nhËp khÈu g¹o cña thÕ giíi §Æc ®iÓm chung vÒ nhËp khÈu g¹o cña thÕ giíi cã thÓ kh¸i qu¸t thµnh nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: Mét lµ, mËu dÞch g¹o quèc tÕ chØ chiÕm tû träng rÊt nhá (3-4%) so víi lóa mú (20- 30%) trong tæng s¶n l­îng. Së dÜ nh­ vËy v× nhËp khÈu g¹o phô thuéc chñ yÕu vµo kh¶ n¨ng h¹n chÕ vÒ cung cÊp xuÊt khÈu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong khi s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu lóa mú chñ yÕu ë c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ Mü, Canada, óc, Ph¸p... Hai lµ, l­îng nhËp khÈu g¹o tËp trung phÇn lín ë c¸c ch©u ¸. MÆc dï lµ quª h­¬ng cña lóa g¹o, nh­ng khu vùc nµy th­êng chiÕm kho¶ng 60% tæng nhËp khÈu cña thÕ giíi, thø ®Õn lµ ch©u Phi, Mü Latinh. ThËm chÝ cã n¨m (1969- 1970) tuy ch©u ¸ vÉn xuÊt khÈu g¹o ®øng ®Çu thÕ giíi, nh­ng l¹i lµ khu vùc nhËp siªu lóa g¹o. Ba lµ, nhËp khÈu g¹o th­êng xuyªn ph©n t¸n ra nhiÒu n­íc. HÇu nh­ kh«ng cã n­íc nµo nhËp khÈu ®Òu ®Æn l­îng g¹o lín ®¹t møc trªn 3 triÖu tÊn hµng n¨m. Do vËy, kh«ng cã n­íc nhËp khÈu c¸ biÖt nµo gi÷ vÞ trÝ ¸p ®¶o, chi phèi biÕn ®éng cung cÇu, gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi. MÆt kh¸c, ®éi ngò c¸c n­íc nhËp khÈu g¹o còng kh«ng cè ®Þnh qua c¸c giai ®o¹n. Bèn lµ, l­îng nhËp khÈu g¹o cña toµn thÕ giíi, còng nh­ cña tõng n­íc th­êng xuyªn biÕn ®éng vµ mang tÝnh thêi vô râ rÖt. Do kÕt qu¶ mïa mµng thu ho¹ch chi phèi, nªn cã n­íc nh­ Trung Quèc cã n¨m cÇn gÊp th× nhËp nhiÒu, nh­ng n¨m kh¸c l¹i gi¶m nhËp ®¸ng kÓ do mïa mµng trong n­íc t¨ng lªn. HoÆc do mét biÕn ®éng chÝnh trÞ nµo (sù kiÖn 11/9 ë Mü) cã thÓ khiÕn mét sè n­íc t¨ng l­îng dù tr÷ phßng khi chiÕn tranh x¶y ra, lµm cho nhËp khÈu t¨ng ®ét biÕn. Trong c¸c th¸ng mçi n¨m, giao dÞch g¹o quèc tÕ th­êng s«i ®éng vµo quý IV do yªu cÇu dù tr÷ ë nh÷ng n­íc nhËp khÈu. N¨m lµ, nhiÒu n­íc nghÌo, nhÊt lµ ë ch©u Phi, cã nhu cÇu thùc tÕ dïng g¹o kh¸ lín, nh­ng kh¶ n¨ng nhËp khÈu g¹o l¹i rÊt cã h¹n v× dùa vµo nguån viÖn trî n­íc ngoµi. Tõ n¨m ®Æc ®iÓm trªn, ta cã thÓ nhËn thÊy t×nh h×nh nhËp khÈu g¹o trªn thÕ giíi mang tÝnh thêi vô, hay biÕn ®éng, chñ yÕu gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tr­íc m¾t cho nhu cÇu trong n­íc. V× s¶n l­îng g¹o hµng n¨m cña c¸c n­íc nµy kh«ng æn ®Þnh, phô thuéc vµo viÖc ®­îc mïa hay mÊt mïa trong n¨m... 1. 1. 2. 2. Nh÷ng n­íc nhËp khÈu g¹o chñ yÕu thêi gian qua Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi næi lªn nh÷ng g­¬ng mÆt quen thuéc vµ ®­îc ph©n thµnh hai nhãm n­íc kh¸ râ rÖt. Nhãm c¸c n­íc nhËp khÈu gåm Indonesia, Trung Quèc, Phi-lip-pin, Bangladesh, Nga vµ mét sè n­íc ch©u Phi; nhãm c¸c n­íc xuÊt khÈu gåm Th¸i Lan, ViÖt Nam, Mü vµ Ên §é... N¨m 1999 bu«n b¸n g¹o trªn toµn thÕ giíi tuy kh«ng ®¹t møc kû lôc cña n¨m 1998, nh­ng vÉn t¨ng ®¸ng kÓ so víi møc ­íc tÝnh håi ®Çu n¨m cña giíi chuyªn m«n. Khèi l­îng g¹o giao dÞch toµn thÕ giíi n¨m 1999 lµ 25,1 triÖu tÊn, gi¶m 8,1% so víi 27,3 triÖu tÊn triÖu tÊn n¨m 1998 do s¶n xuÊt ë nhiÒu n­íc nhËp khÈu chÝnh ®­îc c¶i thiÖn, cïng víi chÝnh s¸ch nhËp khÈu g¹o cña mét sè n­íc thay ®æi. ChÝnh bèn n­íc nhËp khÈu g¹o hµng ®Çu thÕ giíi: Indonesia, Phi-lip-pin, Bangladesh, vµ Brazil lµm mËu dÞch g¹o thÕ giíi gi¶m 2,2 triÖu tÊn. N¨m 2000, c¸c n­íc nµy (ngo¹i trõ Brazil) tiÕp tôc c¾t gi¶m khèi l­îng nhËp khÈu. Theo dù b¸o míi ®©y cña Bé N«ng nghiÖp Mü, bu«n b¸n g¹o toµn cÇu n¨m 2003 dù kiÕn ë møc 26,7 triÖu tÊn, gi¶m nhÑ so víi n¨m 2002 do Indonesia, Senegal, Nam Phi, Iraq gi¶m l­îng nhËp khÈu g¹o. Tuy nhiªn, mét sè n­íc nh­ Bangladesh, Brazil, Trung Quèc Iran dù kiÕn sÏ t¨ng nhËp khÈu g¹o. * Indonesia - n­íc nhËp khÈu g¹o lín nhÊt thÕ giíi (n¨m 1995: 3,2 triÖu tÊn; 1998: 6,1 triÖu tÊn; 1999-2000: 3,9 vµ 2,0 triÖu tÊn), ®ång thêi lµ b¹n hµng chÝnh cña ViÖt Nam, ho¹t ®éng nhËp khÈu cña Indonesia cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tíi côc diÖn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi vµ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam. Giai ®o¹n 2000 – 2002, Indonesia nhËp khÈu g¹o cña ViÖt Nam víi l­îng lín, chiÕm tíi 24% toµn bé xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam n¨m 2000. N¨m 2002, h¹n h¸n vµ lò lôt lµm s¶n l­îng thãc cña Indonesia gi¶m 1 triÖu tÊn xuèng cßn 48,9 triÖu tÊn, nªn ph¶i nhËp 3 triÖu tÊn, gÊp 2 lÇn n¨m 2001. Theo ¤ng Widjanarko Puspoyo, Gi¸m ®èc c¬ quan hËu cÇn quèc gia Indonesia (Bulog) cho biÕt n¨m nay (2003) Bulog dù ®Þnh sÏ nhËp khÈu h¬n 700.000 tÊn g¹o tõ ViÖt Nam, Th¸i Lan vµ Trung Quèc, theo c¸c hîp ®ång gi÷a ChÝnh phñ ®Ó ®­a vµo kho dù tr÷. L­îng g¹o tån kho cña Bulog hiÖn ®· t¨ng kho¶ng 20% so víi cïng kú n¨m ngo¸i ®Ó chuÈn bÞ ®èi phã víi tr­êng hîp x¶y ra chiÕn tranh ë Trung §«ng. N¨m ngo¸i, Indonesia ®· nhËp khÈu gÇn 900.000 tÊn g¹o, trong khi c¸c c«ng ty t­ nh©n nhËp gÇn 600.000. Ngoµi ra cßn kho¶ng 500.000 tÊn g¹o kh¸c nhËp lËu vµo Indonesia. §ång thêi theo ®¸nh gi¸ cña Bé N«ng nghiÖp Indonesia cho thÊy, s¶n l­îng lóa vô ®«ng xu©n 2002/2003 cña n­íc nµy dù ®o¸n sÏ ®¹t 35,2 triÖu tÊn, t¨ng gÇn 4% so víi vô tr­íc. NhËp khÈu g¹o 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003 cña Indonesia dù ®o¸n sÏ ë møc 1,0 - 1,2 triÖu tÊn, b»ng 33 -35 % chØ tiªu nhËp khÈu g¹o cña n¨m 2003. Võa qua Indonesia quyÕt ®Þnh sÏ t¨ng thuÕ nhËp khÈu g¹o nh»m b¶o hé n«ng nghiÖp vµ thÞ tr­êng n«ng s¶n trong n­íc. Theo «ng Siswono Yudohusodo, chñ tÞch Héi N«ng d©n Indonesia (HKTI), tr­íc ®ã nhiÒu hé n«ng d©n ë n­íc nµy ®· kiÕn nghÞ ChÝnh phñ h¹n chÕ nhËp khÈu g¹o ®Ó khuyÕn khÝch n«ng d©n trång lóa. Tuy nhiªn, mét sè quan chøc Indonesia ch­a thèng nhÊt vÒ møc t¨ng thuÕ ®èi víi mÆt hµng g¹o. Do vËy, xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam sÏ phô thuéc mét phÇn kh«ng nhá vµo kh¶ n¨ng nhËp khÈu g¹o cña Indonesia trong thêi gian tíi. * Bangladesh còng nhËp mét l­îng lín g¹o hµng n¨m, b×nh qu©n 0,2 - 0,3 triÖu tÊn/n¨m trong nh÷ng n¨m 1989- 1994. N¨m 1995, s¶n l­îng gi¶m 2 triÖu tÊn, nªn nhËp 1,3 triÖu tÊn. §Õn n¨m 1996, nhËp khÈu chØ cßn 0,5 triÖu tÊn vµ gi¶m tiÕp trong n¨m 1997. Tíi n¨m 1998 nhËp khÈu l¹i t¨ng vät 2,5 triÖu tÊn, gÊp 6 lÇn n¨m 1997. Nguyªn nh©n chÝnh do mÊt mïa trong n­íc vµ d©n sè t¨ng nhanh. N¨m 1999, møc nhËp vÉn lµ 1,4 triÖu tÊn, ®øng thø hai sau Indonesia. Tuy nhiªn, n¨m 2000 do s¶n xuÊt t¨ng râ rÖt, nhËp khÈu chØ cßn 0,2 triÖu tÊn. * Brazil lµ n­íc duy nhÊt ë T©y b¸n cÇu cã møc nhËp khÈu g¹o kh¸ lín, ®øng thø 3 thÕ giíi. §Æc ®iÓm næi bËt cña Brazil lµ nhËp khÈu g¹o cã xu h­íng t¨ng nhanh, tõ 0,5 triÖu tÊn n¨m 1989 lªn 1 triÖu tÊn 1994 vµ 1,5 triÖu tÊn n¨m 1998. ViÖc t¨ng nµy lµ do s¶n l­îng lóa g¹o vµ c¶ lóa mú n¨m 1998 kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu l­¬ng thùc trong n­íc. * Iran cã d©n sè 66 triÖu d©n. Kh¸c víi 2 n­íc trªn, trong nhiÒu n¨m nay t×nh h×nh nhËp khÈu g¹o cña Iran kh¸ æn ®Þnh, trung b×nh ®¹t gÇn 1 triÖu tÊn/n¨m. L­îng nhËp khÈu 1,1 triÖu tÊn vµ 1,3 triÖu tÊn vµo n¨m 1993 vµ 1995. Tõ n¨m 1990 – 1993, Iran th­êng xuyªn ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ nhËp khÈu g¹o. N¨m 1996 vµ 2000, nhËp khÈu g¹o cña Iran l¹i tiÕp tôc duy tr× ë møc cao (tõ 1,0 – 1,3 triÖu tÊn). Trong t­¬ng lai, xÐt vÒ s¶n xuÊt l­¬ng thùc, Iran vÉn lµ n­íc nhËp khÈu g¹o chñ yÕu, t­¬ng ®èi æn ®Þnh, kh¶ n¨ng thanh to¸n cao. HiÖn nay Iran lµ n­íc ®­îc xÕp vµo vÞ trÝ thø t­ thÕ giíi trong nhËp khÈu g¹o. * Philippin nhËp khÈu trung b×nh 1,0 triÖu tÊn/n¨m trong thêi gian qua. S¶n l­îng thãc cña Philippin quÝ 1/2003 dù ®o¸n ®¹t 3,21 triÖu tÊn, t¨ng 5% so víi cïng kú n¨m tr­íc, vµ c¶ n¨m dù ®o¸n ®¹t møc cao víi 14,2 triÖu tÊn, t¨ng 7% so víi n¨m tr­íc vµ t¨ng 10,3% so víi n¨m 2001. Theo c¬ quan l­¬ng thùc Philippin( NFA), s¶n l­îng t¨ng sÏ lµm nhËp khÈu g¹o n¨m 2003 cña n­íc nµy sÏ chØ ë møc 800.000 tÊn, gi¶m h¬n 30% so víi n¨m 2002. Tuy nhiªn, c¬ chÕ qu¶n lý nhËp khÈu g¹o cña Philippin sÏ cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ. N¨m 2003 ChÝnh phñ Philippin sÏ chÊm døt viÖc ®éc quyÒn vÒ nhËp khÈu g¹o cña NFA vµ cho phÐp c¸c c«ng ty t­ nh©n tham gia vµo ho¹t ®éng nµy. Dù kiÕn n¨m 2003 c¸c c«ng ty t­ nh©n sÏ ®­îc nhËp khÈu tèi thiÓu 50% tæng l­îng g¹o mµ Philippin cÇn nhËp khÈu. Tuy nhiªn, ®Ó tr¸nh g©y bÊt lîi tíi gi¸ thãc g¹o trong n­íc, nhÊt lµ vµo vô thu ho¹ch ré, NFA sÏ qui ®Þnh h¹n ng¹ch vµ thêi gian nhËp khÈu g¹o cho khu vùc g¹o t­ nh©n. Cuèi th¸ng 1/2003 NFA ®· c«ng bè h¹n ng¹ch nhËp khÈu g¹o cña khu vùc t­ nh©n 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003 lµ 100.000 tÊn, b»ng 25% h¹n ng¹ch nhËp khÈu n¨m 2003. Mét sè khu vùc kh¸c l¹i t¨ng nhËp khÈu. Ch©u Phi nhËp 5,25 triÖu tÊn (so víi 4,8 triÖu tÊn n¨m 1998); Trung §«ng nhËp 3,8 triÖu tÊn (t¨ng 475 ngµn tÊn so víi 1998). N¨m 2000, El Salvador nhËp thªm kho¶ng 550 ngµn bao g¹o (lo¹i 46 kg/bao) ®Ó tiªu thô néi ®Þa do s¶n xuÊt trong n­íc kh«ng ®ñ. Vô 1999 – 2000 n­íc nµy thu ho¹ch ®­îc kho¶ng 1,289 triÖu bao, ®ñ ®¸p øng 65% tiªu thô néi ®Þa. Còng n¨m 2000, Ên §é cho phÐp t­ nh©n nhËp khÈu g¹o chÊt l­îng kÐm (50% tÊm hoÆc cao h¬n) môc ®Ých ®¸nh bãng vµ chÕ biÕn l¹i ®Ó t¸i xuÊt, víi møc thuÕ 0% vµ ®· nhËp kho¶ng 25 – 30 ngµn tÊn lo¹i g¹o nµy. Afghanistan còng sÏ t¨ng135 lªn 600 ngµn tÊn n¨m 2002. Theo dù ®o¸n cña Bé N«ng nghiÖp Mü (USDA) ch©u ¸ vÉn lµ khu vùc nhËp khÈu g¹o lín nhÊt thÕ giíi, chiÕm 49% tæng l­îng nhËp khÈu toµn cÇu. Trong ®ã, Phillipin vµ Indonesia sÏ t¨ng m¹nh l­îng g¹o nhËp khÈu do s¶n l­îng g¹o s¶n xuÊt trong n­íc t¨ng chËm; tiÕp ®Õn lµ NhËt B¶n, Hµn Quèc vµ ¶rËp-Xªót. Dù b¸o ®Õn n¨m 2003 NhËt B¶n nhËp kho¶ng 759 ngµn tÊn g¹o vµ Hµn Quèc nhËp 180 ngµn tÊn. §Õn n¨m 2009, nhËp khÈu cña NhËt B¶n vÉn nh­ n¨m 2003, cßn Hµn Quèc sÏ nhËp khÈu ®Õn 205 ngµn tÊn. C¸c n­íc Ch©u Phi sÏ t¨ng nhËp khÈu g¹o do c¾t gi¶m hµng rµo thuÕ quan theo HiÖp ®Þnh n«ng nghiÖp, dù b¸o ®¹t kho¶ng 30% tæng s¶n l­îng g¹o nhËp khÈu thÕ giíi. L­îng g¹o nhËp khÈu cña c¸c n­íc Trung §«ng sÏ t¨ng nhanh, nhÊt lµ lo¹i g¹o phÈm cÊp thÊp vµ trung b×nh. 1. 1. 3. XuÊt khÈu vµ gi¸ c¶ g¹o nh÷ng n¨m qua (tõ n¨m 1989 ®Õn nay) 1. 1. 3. 1. Tãm l­îc t×nh h×nh s¶n xuÊt g¹o cña thÕ giíi Nh×n chung, s¶n xuÊt lóa g¹o cña thÕ giíi trong nh÷ng n¨m qua ®Òu cã xu h­íng t¨ng, møc t¨ng 19,6%. Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña s¶n l­îng lóa g¹o thÕ giíi ë ®Çu thËp kû 90 (b×nh qu©n 1,3%/n¨m) kh«ng ®¸p øng ®ñ nhu cÇu l­¬ng thùc cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tr­íc sù bïng næ d©n sè. Trªn thùc tÕ, møc t¨ng trung b×nh (n¨m1994) cña nhãm n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ 1,8% (ch©u ¸:1,7%; ch©u Mü Latinh: 1,8%; ch©u Phi:2,8%). N¨m 2000, d©n sè toµn cÇu ®· v­ît qua con sè 6 tû ng­êi, trong ®ã cã kho¶ng 3,9 tû ng­êi ®ang dïng g¹o lµ l­¬ng thùc chÝnh, víi nhu cÇu cÇn 425 triÖu tÊn/n¨m, so víi s¶n l­îng hiÖn nay 400,5 triÖu tÊn, nh­ vËy cßn thiÕu 24,5 triÖu tÊn. Theo ®¸nh gi¸ míi nhÊt cña Bé N«ng nghiÖp Mü (USDA), s¶n l­îng g¹o thÕ giíi n¨m 2002 chØ ®¹t 384,4 triÖu tÊn, gi¶m 10 triÖu tÊn so víi dù b¸o ®Çu n¨m vµ gi¶m 12,3 triÖu tÊn (3,1%) so víi n¨m 2001. Trong khi ®ã nhu cÇu tiªu thô g¹o cña thÕ giíi t¨ng gÇn 5 triÖu tÊn, thiÕu hôt so víi nhu cÇu lµ 24,3 triÖu tÊn, møc tån kho gi¶m 17% so víi n¨m tr­íc. Còng theo USDA, s¶n l­îng g¹o thÕ giíi n¨m 2009 ®¹t 429 triÖu tÊn, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 2,7% trong giai ®o¹n 1999 - 2009, gÊp 2 lÇn so víi møc t¨ng tr­ëng h»ng n¨m cña giai ®o¹n 1989-1999. S¶n l­îng t¨ng chñ yÕu do n¨ng suÊt t¨ng 21,1%/n¨m, diÖn tÝch gieo trång lóa t¨ng 0,51%/n¨m.Theo FAO, muèn ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc trong ®iÒu kiÖn ®ã, s¶n l­îng lóa g¹o ph¶i t¨ng t­¬ng øng 3,0-3,5%/n¨m. Tuy nhiªn, viÖc t¨ng s¶n l­îng kh«ng ph¶i chuyÖn dÔ dµng. PhÇn lín c¸c n­íc ®Òu gÆp khã kh¨n trong viÖc më réng diÖn tÝch trång lóa v× qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ vµ c«ng nghiÖp ho¸ ®ang diÔn ra mét c¸ch m¹nh mÏ, céng víi gia t¨ng d©n sè h»ng n¨m, khiÕn cho diÖn tÝch canh t¸c ngµy cµng bÞ thu hÑp. MÆt kh¸c, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp phô thuéc chñ yÕu vµo ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, nªn s¶n l­îng còng kh«ng æn ®Þnh. 1. 1. 3. 2. T×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o cña nh÷ng n­íc chñ yÕu (tõ n¨m 1989 ®Õn nay) VÞ trÝ cña c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o chñ yÕu lu«n thay ®æi theo tõng giai ®o¹n kh¸c nhau, b¶ng 2 chØ râ sù thay ®æi nµy. Giai ®o¹n 1989-1994, thø tù nh­ sau: Th¸i Lan, Mü, ViÖt Nam, Pakixtan, Trung Quèc, Ên §é. Hai n¨m 1995-1996, Ên §é lªn ng«i vµ trËt tù lµ: Th¸i Lan, Ên §é, ViÖt Nam, Mü, Pakixtan. N¨m 1997 ViÖt Nam lªn ng«i vµ trËt tù lµ: Th¸i Lan, ViÖt Nam, Ên §é, Mü, Pakixtan. ViÖt Nam sÏ ®­îc nghiªn cøu trong mét môc riªng, ë ®©y chØ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng n­íc chñ yÕu sau: B¶ng 2 – Nh÷ng n­íc xuÊt khÈu g¹o chñ yÕu tõ n¨m 1995 ®Õn nay (§¬n vÞ: triÖu tÊn) N­íc N¨m Toµn thÕ giíi Th¸i Lan Mü Pakixtan Ên §é Trung Quèc 1989 13,9 6,1 3,0 0,8 0,3 0,3 1990 11,4 3,9 2,4 0,9 0,5 0,3 1991 12,1 4,0 2,2 1,3 0,5 0,7 1992 14,1 4,8 2,2 1,4 0,6 1,0 1993 15,1 4,8 2,2 0,9 0,7 1,4 1994 16,7 4,7 2,8 1,4 1,0 1,5 1995 21,0 5,9 3,1 1,6 4,2 0,2 1996 19,5 5,3 2,6 1,7 3,4 0,4 1997 19,0 5,5 2,3 2,0 2,0 0,9 1998 27,5 6,4 3,2 1,8 4,8 3,6 1999 25,1 6,7 2,7 1,8 2,6 2,7 2000 22,3 6,6 2,9 1,9 1,4 2,8 Nguån: - TS. NguyÔn Trung V·n: Lóa g¹o ViÖt Nam tr­íc thiªn niªn kû míi H­íng xuÊt khÈu, NXB ChÝnh TrÞ Quèc Gia Hµ Néi 2001, tr.67. * Th¸i Lan lµ n­íc quan t©m nhiÒu ®Õn nghÒ canh t¸c lóa n­íc vµ lóa c¹n víi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp l©u dµi, hç trî ®¾c lùc n«ng d©n. §iÒu kiÖn ®ã ®¶m b¶o cho xuÊt khÈu g¹o Th¸i Lan gi÷ vÞ trÝ ®éc t«n tõ 1967. Suèt 12 n¨m (1989 - 2000), xuÊt khÈu cña Th¸i Lan dao ®éng tõ 4 ®Õn 6 triÖu tÊn. Th¸i Lan cã hÖ thèng c¸c b¹n hµng truyÒn thèng, æn ®Þnh vµ ngµy cµng ®­îc më réng. Gi¸ xuÊt khÈu cña Th¸i Lan ®­îc lÊy lµm gi¸ chuÈn quèc tÕ, theo ®iÒu kiÖn FOB Bangkok. G¹o cña Th¸i Lan cã kho¶ng 15 cÊp lo¹i kh¸c nhau nh­ A, B, C.... Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thÞ phÇn xuÊt khÈu cña Th¸i Lan trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi cã xu h­íng thu hÑp, tõ 43,9% n¨m 1989 xuèng 31,8% n¨m 1993 vµ 27,2% n¨m 1998. N¨m 1999 Th¸i Lan s¶n xuÊt ®­îc 23,1 triÖu tÊn lóa, b×nh qu©n ®Çu ng­êi 480 kg, xuÊt khÈu 6.250 ngµn tÊn, chiÕm 1/4 thÞ phÇn xuÊt khÈu g¹o thÕ giíi vµ gÊp 1.4 lÇn ViÖt Nam - n­íc ®øng thø hai. N¨m 2000 l¹i t¨ng lªn 29,6%. H¹n chÕ lín nhÊt cña Th¸i Lan trong c¹nh tranh xuÊt khÈu g¹o lµ gi¸ lao ®éng trong n­íc ®ang cao h¬n tÊt c¶ c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o ch©u ¸ kh¸c. N¨m 1999, gi¸ g¹o xuÊt khÈu FOB 5% vµ 25% tÊm cña Th¸i Lan chØ cao gÊp 1,05 lÇn cña ViÖt Nam, nh­ng gi¸ lao ®éng tÝnh theo søc mua (CPI) l¹i cao gÊp 1,35 lÇn. * Ên §é nh÷ng n¨m 1960 - 1970 cßn lµ n­íc nhËp khÈu g¹o, trung b×nh nhËp 0,5-1 triÖu tÊn. Nhê thµnh c«ng cña cuéc c¸ch m¹ng xanh trong n«ng nghiÖp ë thËp kû 80, Ên §é trë thµnh n­íc xuÊt khÈu g¹o lín trªn thÕ giíi. N¨m 1995, Ên §é xuÊt khÈu tõ 1 triÖu tÊn ®· t¨ng vät lªn 4,2 triÖu tÊn, t¨ng 320% so víi n¨m tr­íc – ®øng thø hai thÕ giíi, chØ sau Th¸i Lan. Hai n¨m 1996 – 1997, s¶n l­îng xuÊt khÈu g¹o gi¶m. N¨m 1998, xuÊt khÈu g¹o ®ét biÕn t¨ng lªn 4,8 triÖu tÊn, ®¹t møc kû lôc cao nhÊt cña n­íc nµy, t¨ng 115% so víi n¨m 1997. Møc xuÊt khÈu g¹o kû lôc cña Ên §é hai n¨m 1995 vµ 1998 lµ do tiªu thô trong n­íc gi¶m (n¨m 1998 gi¶m 2,7 triÖu tÊn, tõ 80,7 n¨m 1997 xuèng 78 triÖu tÊn n¨m 1998). Thay vµo ®ã lµ t¨ng tiªu dïng lóa mú trong n­íc do s¶n l­îng lóa mú béi thu (®¹t 65 triÖu tÊn, v­ît n¨m tr­íc 7 triÖu tÊn). G¹o cña Ên §é chñ yÕu xuÊt sang c¸c n­íc ch©u ¸, Phi, Mü Latinh vµ ch©u ¢u. Ngoµi lo¹i g¹o tÎ ®¹i trµ, Ên §é cßn xuÊt khÈu g¹o th¬m ®Æc s¶n Basmati. Nh×n chung, g¹o cña Ên §é ch­a ®­îc thÞ tr­êng tÝn nhiÖm cao b»ng Th¸i Lan. * Trung Quèc võa lµ n­íc nhËp khÈu ®ång thêi lµ n­íc xuÊt khÈu g¹o nhiÒu n¨m qua. C¶ xuÊt vµ nhËp ®Òu biÕn ®éng thÊt th­êng. N¨m 1989, Trung Quèc nhËp khÈu trªn 1,2 triÖu tÊn, nh­ng hai n¨m 1990-1992 l¹i gi¶m h¼n. Hai n¨m1993 - 1994, Trung Quèc trë thµnh n­íc xuÊt khÈu g¹o thø t­ thÕ giíi (sau Th¸i Lan, Mü, ViÖt Nam), víi møc t­¬ng øng lµ 1,4 vµ 1,5 triÖu tÊn. §Õn n¨m 1995, Trung Quèc nhËp 1,9 triÖu tÊn g¹o - trë thµnh n­íc nhËp khÈu thø hai thÕ giíi (sau Indonesia). N¨m 1998, Trung Quèc xuÊt khÈu víi møc kû lôc lµ 3,4 triÖu tÊn - ®øng vÞ trÝ thø t­ thÕ giíi (sau Th¸i Lan, Ên §é, ViÖt Nam). N¨m 1999, Trung Quèc tuy xuÊt 2,9 triÖu tÊn g¹o, nh­ng còng nhËp 2,2 triÖu tÊn. N¨m 2000, xuÊt khÈu cña Trung Quèc ®¹t 2,8 triÖu tÊn. Dù ®o¸n n¨m 2003, xuÊt khÈu g¹o cña Trung Quèc sÏ ®¹t 2,25 triÖu tÊn. Víi tèc ®é t¨ng nh­ hiÖn nay s¶n l­îng lóa cña Trung Quèc sÏ ®¹t 217, 5 triÖu tÊn, víi sè d©n 1395 triÖu ng­êi vµo 2010. HiÖn nay n¨ng xuÊt lóa b×nh qu©n cña Trung Quèc ®· ®¹t 6,4 triÖu tÊn/ha, gÊp 1,3 lÇn Indonesia vµ 1,6 lÇn ViÖt Nam. * Mü chØ chiÕm kho¶ng 1,5% tæng s¶n l­îng lóa toµn cÇu vµ xÕp thø 11 vÒ s¶n xuÊt, nh­ng xuÊt khÈu g¹o cña Mü nhiÒu n¨m (1989 - 1994) vÉn ®øng thø 2 thÕ giíi (sau Th¸i Lan), víi l­îng dao ®éng tõ 2,2 - 3,2 triÖu tÊn. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu cña Mü chñ yÕu lµ ch©u Mü Latinh, ch©u ¸, råi ch©u Phi vµ ch©u ¢u. ChÊt l­îng g¹o cña Mü ®­îc xÕp lo¹i A, ®øng ®Çu thÕ giíi do lîi thÕ vÒ khoa häc-c«ng nghÖ trong kh©u chÕ biÕn theo quy tr×nh ®ång bé bao b×, nh½n hiÖu, b¶o qu¶n... Ngoµi ra, ChÝnh phñ cã c¸c chÝnh s¸ch trî gi¸ rÊt cao nh­ trî gi¸ xuÊt khÈu, cÊp tÝn dông xuÊt khÈu...cho c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt lóa g¹o trong n­íc v× chi phÝ s¶n xuÊt g¹o cña Mü rÊt cao. B×nh qu©n n«ng d©n Mü ®­îc h­ëng trî cÊp tèi thiÓu 100 USD/ tÊn g¹o. §Þa vÞ cña Mü trong xuÊt khÈu g¹o ®· gi¶m sót kh¸ nhiÒu. Tr­íc n¨m 1977, Mü vµ Th¸i Lan thay nhau vÞ trÝ nhÊt nh×. Tõ n¨m 1977 ®Õn 1994, Mü vÉn duy tr× vÞ trÝ thø hai, sau Th¸i Lan. Nh­ng n¨m 1995, Mü tôt xuèng thø ba, nh­êng chç cho Ên §é. Tõ n¨m 1996 ®Õn nay, Mü l¹i bÞ tôt xuèng thø t­, sau c¶ ViÖt Nam vµ Ên §é. VÒ thÞ phÇn còng nh­ vËy, tõ 21,6% n¨m 1989 xuèng 16,8% n¨m 1994 vµ 13% n¨m 2000. T×nh h×nh nµy còng sÏ tiÕp tôc trong nh÷ng n¨m tíi. * Pakixtan còng sím tham gia vµo thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o thÕ giíi (tõ tr­íc thÕ chiÕn thø II). Giai ®o¹n 1989 - 1993, l­îng g¹o xuÊt khÈu dao ®éng trªn d­íi 1 triÖu tÊn. N¨m 1994-2000, møc xuÊt khÈu ®¹t 1,5 - 2,0 triÖu tÊn. N¨m 2002, do diÖn tÝch gieo trång thu hÑp, s¶n l­îng g¹o sÏ gi¶m, do ®ã xuÊt khÈu g¹o còng gi¶m vµ chØ ®¹t møc 1,5 triÖu tÊn. ChÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu cña Pakixtan kh«ng thua kÐm nhiÒu so víi cña Th¸i Lan. Pakixtan chñ yÕu xuÊt khÈu lo¹i g¹o cÊp trung b×nh tõ 15 - 20% tÊm, g¹o th¬m ®Æc s¶n Basmati, víi chÊt l­îng gÇn b»ng g¹o th¬m Mali cña Th¸i Lan, nh­ng tèt h¬n g¹o th¬m Basmati cña Ên §é. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu chñ yÕu lµ ch©u ¸, ch©u Phi vµ ch©u Mü Latinh. * Myanmar lµ n­íc cã truyÒn thèng xuÊt khÈu g¹o l©u ®êi. DiÖn tÝch ®Êt trång lóa hiÖn cã h¬n 5 triÖu ha, gÊp 1,2 lÇn cña ViÖt Nam, n¨ng suÊt lóa 3,3 tÊn/ha, b»ng 80% cña ViÖt Nam. Do quan hÖ quèc tÕ lµm ¶nh h­ëng ®Õn më réng vµ hîp t¸c th­¬ng m¹i, nªn thêi gian qua xuÊt khÈu g¹o cña Myanmar kh«ng gÆp nhiÒu thuËn lîi. NÕu t×nh h×nh ®èi ngo¹i cã b­íc chuyÓn biÕn m¹nh, ®i ®«i víi më réng quan hÖ th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc bªn ngoµi, xuÊt khÈu g¹o cña Myanmar cã thÓ v­¬n lªn ngang hµng víi Th¸i Lan vµ ViÖt Nam. Trong 5 n¨m tíi, kh¶ n¨ng xuÊt khÈu g¹o Myanmar sÏ t¨ng lªn b»ng thêi kú xuÊt khÈu ®Ønh cao nh÷ng n¨m 1960 - 1970 lµ 2 triÖu tÊn/n¨m. 1. 1. 3. 3. T×nh h×nh gi¸ c¶ vµ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi Gi¸ g¹o trªn thÞ tr­êng thÕ giíi n¨m 1999 ®· gi¶m m¹nh do cung d­ thõa, nhu cÇu gi¶m vµ tû gi¸ c¸c ®ång tiÒn ch©u ¸ bÊt æn. Th¸ng giªng n¨m 1999, khi Indonesia vµ Philippin gi¶m nhËp khÈu, gi¸ g¹o Th¸i Lan (lo¹i 100% B) ®· gi¶m tõ 330 xuèng 300 USD/tÊn. §Õn cuèi th¸ng 8/1999, gi¸ gi¶m cßn 250, mét th¸ng sau cßn 218 USD/tÊn do nhu cÇu thÊp. Sù lªn xuèng ®ång Bath Th¸i Lan còng ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ g¹o. Hai th¸ng 10 - 11/1999, ®ång Bath v÷ng lªn ®«i chót, gi¸ l¹i ®¹t 229 USD/tÊn, nh­ng vÉn ë møc thÊp trong nhiÒu n¨m qua. N¨m 1999, møc gi¸ g¹o trung b×nh lo¹i 100% lo¹i I cña Th¸i Lan lµ 257 USD/tÊn, FOB B¨ngkok so víi 313 USD/tÊn n¨m 1998. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do nhiÒu n­íc truyÒn thèng h¹n chÕ khèi l­îng nhËp. Sang n¨m 2000, thÞ tr­êng g¹o ch©u ¸ tiÕp tôc ¶m ®¶m vµ gi¸ chµo b¸n gi¶m m¹nh do cung vÉn t¨ng trong khi nhu cÇu bÞ tr× trÖ. Tuy nhiªn, vµo 14/2/2000, gi¸ g¹o tr¾ng 100% lo¹i B cña Th¸i Lan v­¬n lªn møc 256 USD/tÊn, t¨._.ng 15 USD/tÊn so víi møc 12/1999. Cuèi th¸ng 8/2000, gi¸ g¹o 100% B cña Th¸i Lan ë møc 186-188 USD/tÊn; g¹o 5% tÊm lµ 185 USD/tÊn; g¹o 25% tÊm lµ 165 USD/tÊn. Gi¸ g¹o ViÖt Nam cßn gi¶m nhiÒu h¬n, lo¹i g¹o 5% tÊm lµ 179 USD/tÊn, g¹o 25% tÊm lµ 151 USD/tÊn. Gi¸ g¹o 25% tÊm cña Pakixtan h¹ xuèng møc thÊp 165 USD/tÊn so víi 173 USD/tÊn tr­íc ®ã 10 ngµy. §Õn n¨m 2002 do cung gi¶m, gi¸ g¹o thÕ giíi l¹i cã xu h­íng t¨ng so víi n¨m 2001. Gi¸ g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam tõ th¸ng 2/2002 ®Õn 8/2002 còng t¨ng râ nÐt víi møc 11 - 13,5% so víi gi¸ trung b×nh n¨m 2001. T­¬ng tù, c¸c lo¹i g¹o cña Ên §é, Pakixtan còng t¨ng trung b×nh tõ 5 ®Õn 15%. Gi¸ g¹o Th¸i Lan cßn t¨ng ë nh÷ng møc cao h¬n so víi gi¸ g¹o ba n­íc trªn. §iÒu ®¸ng nãi n÷a lµ trong n¨m 2002, gi¸ g¹o t¨ng, nh­ng ®¹t møc æn ®Þnh vµ v÷ng ch¾c h¬n. Mét phÇn do cung gi¶m, mét phÇn do ChÝnh phñ Th¸i Lan ®· bá ra trªn 7 tû Bath ®Ó mua 2 triÖu tÊn thãc cña n«ng d©n víi gi¸ cao h¬n gi¸ thÞ tr­êng. MÆt kh¸c, tõ th¸ng 8/2002, Ên §é còng h¹n chÕ xuÊt khÈu do lo ng¹i s¶n l­îng bÞ sôt gi¶m, lµm cho gi¸ g¹o t¨ng 10-15 USD/tÊn. V× thÕ suèt 4 th¸ng tiÕp ®ã, gi¸ g¹o t¨ng nhÑ, g¹o giao ngay, gi¸ FOB ViÖt Nam lo¹i 5%, 15% vµ 25% tÊm lÇn l­ît ®¹t møc 193, 180 vµ 175 USD/tÊn, t¨ng tõ 3 - 5 USD/tÊn so víi th¸ng 8/2002. Theo nhiÒu dù b¸o, l­îng nhËp khÈu g¹o thÕ giíi n¨m 2003 cã kh¶ n¨ng cao h¬n n¨m 2002 kho¶ng 2-3%, trong khi xuÊt khÈu gi¶m kho¶ng 1%. Do vËy, gi¸ g¹o thÕ giíi n¨m 2003 cã kh¶ n¨ng v÷ng h¬n n¨m 2002. Hai th¸ng ®Çu n¨m 2003, gi¸ g¹o cña c¸c n­íc xuÊt khÈu lín ®· diÔn biÕn theo c¸c xu h­íng tr¸i ng­îc nhau. Trong khi gi¸ g¹o cña Th¸i Lan vµ Ên §é t¨ng v÷ng, gi¸ g¹o cña ViÖt Nam l¹i gi¶m nhanh. T¹i Th¸i Lan, gi¸ chµo b¸n g¹o c¸c lo¹i th¸ng 1/2003 ®· t¨ng m¹nh, t¨ng 9 - 15 USD/tÊn, ®¹t b×nh qu©n 206 USD/tÊn, FOB (100% B); 199 USD/tÊn, FOB (5% tÊm) vµ 181 USD/tÊn, FOB (25% tÊm). Nh÷ng møc cao nµy tiÕp tôc ®­îc duy tr× tíi gi÷a th¸ng 2/2003. NhiÒu nh©n tè t¸c ®éng lµm gi¸ g¹o cña Th¸i Lan vµo thÞ tr­êng t¨ng cao. Tr­íc tiªn lµ ch­¬ng tr×nh can thiÖp cña ChÝnh phñ Th¸i Lan vµo thÞ tr­êng lóa vô chÝnh. Theo ®ã gi¸ sµn mua thãc cña n«ng d©n ®­îc duy tr× ë møc cao: 4,500 Bath/tÊn (thãc tÎ th­êng) vµ 6,500 Bath/ tÊn (thãc th¬m, thãc ®Æc s¶n). Th¸ng 1/2003 nhu cÇu nhËp g¹o ®Æc s¶n cña Th¸i Lan tõ Trung Quèc t¨ng cao ®Ó phôc vô cho nhu cÇu t¨ng dÞp TÕt ¢m lÞch. Gi¸ g¹o th¬m h­¬ng nhµi (Jasmine) cña Th¸i Lan cuèi th¸ng 1/2003 ®¹t 340 – 345 USD/tÊn, FOB, t¨ng 17- 120 USD/tÊn so víi ®Çu th¸ng 2/2003. T¹i Ên §é, gi¸ chµo b¸n g¹o 25% tÊm vµ g¹o ®å 5% tÊm hai th¸ng ®Çu n¨m 2003 ®· t¨ng 4 - 12 USD/tÊn so víi th¸ng 12/2002, ®¹t 152 USD/tÊn, FOB vµ 184 USD/tÊn, FOB. Theo Tæng c«ng ty l­¬ng thùc Ên §é (IFC), do h¹n h¸n nghiªm träng, s¶n l­îng vô 2002/2003 gi¶m gÇn 11% so víi vô tr­íc, cßn 81,7 triÖu tÊn. Ng­îc l¹i, gi¸ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ®· gi¶m m¹nh, gi÷a th¸ng 2/2003 cßn 170 USD/tÊn, (5% tÊm) vµ 158 USD/tÊn, (25% tÊm) gi¶m 13 - 19 USD/tÊn so víi ®Çu th¸ng 12/2002. HÇu nh­ kh«ng cã hîp ®ång míi nµo ®­îc ký kÕt suèt th¸ng 1/2003. Trong khi ®ã n«ng d©n l¹i cÇn b¸n thãc ®Ó chi tiªu cho dÞp TÕt Nguyªn ®¸n. §iÒu nµy ®· lµm gi¸ chµo b¸n g¹o cña ViÖt Nam cµng gi¶m nhanh h¬n. §Õn th¸ng 3/2003, theo Bé Th­¬ng m¹i, g¹o 5% tÊm xuÊt khÈu víi gi¸ 172 - 173 USD/tÊn (thÊp h¬n g¹o Th¸i Lan 25 USD/tÊn, cßn lo¹i 25% tÊm ®¹t 159 - 160 USD/tÊn (thÊp h¬n Th¸i Lan 15 USD/tÊn). Víi møc chªnh lÖch nµy, ViÖt Nam ®ang cã lîi thÕ h¬n Th¸i Lan trong xuÊt khÈu g¹o. G¹o Pakistan hai th¸ng ®Çu n¨m 2003 còng duy tr× ë møc thÊp, ®¹t 153 - 155 USD/ tÊn, FOB ( 25% tÊm) vµ 157 – 159 USD/ tÊn, FOB (20% tÊm). Theo ®¸nh gi¸ cña HiÖp héi c¸c nhµ xuÊt khÈu g¹o Th¸i Lan, cho ®Õn 5/2003 gi¸ g¹o trªn thÞ tr­êng ch©u ¸ cã kh¶ n¨ng gi¶m bëi nguån cung t¨ng ë c¸c n­íc xuÊt khÈu lín. Bé N«ng nghiÖp Mü (USDA) dù ®o¸n gi¸ xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan ba th¸ng tíi sÏ gi¶m 5 - 7% so víi th¸ng 2/2003 trong khi gi¸ chµo b¸n g¹o cña ViÖt Nam vµ Pakistan sÏ duy tr× ë møc thÊp hiÖn nay. Tuy nhiªn, vÒ l©u vÒ dµi, theo dù ®o¸n cña USDA, dù b¸o gi¸ g¹o thÕ giíi sÏ t¨ng trong suèt giai ®o¹n 2003 - 2009. Gi¸ g¹o t¹i Houston (Mü) sÏ t¨ng tõ 414 USD/tÊn n¨m 1997 lªn 447 USD/tÊn n¨m 2009, g¹o 5% tÊm t¹i Bangkok (Th¸i Lan) sÏ t¨ng tõ 353 USD/tÊn lªn 371 USD/tÊn. 1. 2. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua (tõ n¨m 1989 ®Õn nay) 1. 2. 1. Tãm l­îc t×nh h×nh s¶n xuÊt g¹o trong n­íc B¶ng thèng kª d­íi ®©y sÏ kh¾c ho¹ nh÷ng nÐt tæng thÓ vÒ s¶n xuÊt lóa nãi chung cña c¶ n­íc bao gåm c¶ vÒ diÖn tÝch, n¨ng suÊt vµ s¶n l­îng tõ n¨m 1989 ®Õn nay: B¶ng 3 - S¶n l­îng lóa cña c¶ n­íc tõ n¨m 1995 - 2000 N¨m DiÖn tÝch (ngµn ha) N¨ng suÊt (ta/ha) S¶n l­îng (ngh×n tÊn thãc) D©n sè (ngh×n ng­êi) S¶n l­îng thãc b×nh qu©n (kg/ng­êi) S¶n l­îng l­¬ng thùc b×nh qu©n (kg/ng­êi) 1989 5.895,8 32,2 18.996,3 64.833,8 293 332 1990 6.027,7 31,9 19.225,2 66.233,0 291 324 1991 6.302,7 31,1 19.621,9 67.774,0 292 325 1992 6.475,4 33,3 21.590,3 69.405,2 315 349 1993 6.559,4 34,8 22.836,6 71.025,6 328 359 1994 6.598,5 235,6 23.528,3 72.509,5 332 361 1995 6765,6 36,9 24963,7 73962,4 347 373 1996 7003,8 37,7 26396,7 74355,2 361 388 1997 7099,7 38,8 27523,9 74714,5 370 398 1998 7362,7 39,6 29145,5 75456,3 386 408 1999 7653,6 41,0 31393,8 76596,7 409 444 2000 7654,9 42,5 32554,0 77685,5 419 455 Nguån: - TS. NguyÔn Trung V·n: Lóa g¹o ViÖt Nam tr­íc thiªn niªn kû míi - H­íng xuÊt khÈu, NXB ChÝnh TrÞ Quèc Gia Hµ Néi 2001, tr.134. 1. 2. 1. 1. S¶n l­îng lóa g¹o qua c¸c n¨m * VÒ diÖn tÝch, hiÖn nay diÖn tÝch canh t¸c lóa ë ViÖt Nam trªn 7,02 triÖu ha, chiÕm trªn 60% tæng diÖn tÝch trång trät (so víi n¨m 1989, t¨ng 20%, tõ 5,9 lªn 7,02 triÖu ha). Tuy nhiªn, do quü ®Êt canh t¸c cã h¹n, l¹i bÞ thu hÑp dÇn do qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ vµ c«ng nghiÖp ho¸, nªn ®Ó t¨ng diÖn tÝch lóa, ViÖt Nam cÇn ph¶i tËp trung vµo h­íng th©m canh t¨ng vô, ®Æc biÖt vô hÌ thu vµ ®«ng xu©n - §©y lµ ®iÓm næi bËt trong s¶n xuÊt lóa cña ViÖt Nam. Nh×n tæng thÓ trªn ph¹m vi c¶ n­íc, diÖn tÝch lóa trong thêi kú 1989 - 2000 ®· tõ møc 5,8 triÖu ha lªn gÇn 7,7 triÖu ha, t»n gÇn 30%. Trung b×nh hµng n¨m diÖn tÝch lóa t¨ng 2,6%, chñ yÕu b»ng h­íng th©m canh t¨ng vô vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu mïa vô ë §ång b»ng s«ng Cöu Long. * VÒ s¶n l­îng, suèt 12 n¨m qua (1989 - 2000) s¶n l­îng cã xu h­íng t¨ng nhanh vµ æn ®Þnh. §Æc biÖt n¨m 1989, n¨m më ®Çu cña giai ®o¹n nµy, ®ång thêi më ®Çu cho côc diÖn xuÊt khÈu lín, s¶n l­îng ®· t¨ng 11,7% so víi n¨m 1988. N¨m 1992, l¹i ®¹t t¨ng tr­ëng cao víi møc 10% (xÊp xØ 2 triÖu tÊn) so víi n¨m tr­íc. Nªn n¨m 1980, 1985, c¶ n­íc chØ s¶n xuÊt ®­îc 11,2 vµ 15,5 triÖu tÊn thãc th× n¨m 1990 vµ 1995 ®· t¨ng lªn 19,2 vµ 25 triÖu tÊn. N¨m 1999, mÆc dï chÞu thiÖt h¹i nÆng nÒ cña cña c¸c ®ît lò lín ë miÒn Trung, s¶n xuÊt vÉn ®¹t 31,4 triÖu tÊn; n¨m 2000 ®¹t 32,7 triÖu tÊn, b×nh qu©n ®Çu ng­êi 420 kg. Theo ®¸nh gi¸ chung cña ngµnh N«ng nghiÖp, n¨m 2002 lµ n¨m s¶n xuÊt l­¬ng thùc ®­îc mïa, s¶n l­îng lóa c¶ n¨m t¨ng 1,6 triÖu tÊn so víi 2001, t­¬ng ®­¬ng 34 triÖu tÊn. Riªng ë c¸c tØnh phÝa Nam Vô lóa ®«ng xu©n sÏ b­íc vµo thu ho¹ch ré trong th¸ng 4, 5/2003, víi s¶n l­îng thãc dù ®o¸n sÏ ®¹t 10,5 triÖu tÊn, t¨ng 3% so víi møc cao vô tr­íc. Nh­ vËy, trong suèt thêi kú 1989 - 2000, tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m vÒ s¶n l­îng lóa ®¹t 5,5%. Møc t¨ng tr­ëng nµy v­ît xa c¸c thêi kú tr­íc trong lÞch sö trång lóa cña ViÖt Nam - lÇn ®Çu tiªn ®¹t møc kû lôc thÕ giíi (thÕ giíi ®¹t 1,7%, riªng ch©u ¸ ®¹t 1,8%) * VÒ n¨ng suÊt, trong thêi kú nµy nÕu nh­ s¶n l­îng vµ diÖn tÝch t¨ng liªn tôc th× n¨ng suÊt l¹i t¨ng thÊp h¬n mét chót. Tuy nhiªn, møc t¨ng n¨ng suÊt chung cña c¶ thêi kú nµy vÉn ®¹t 3,7%. N¨ng suÊt ®¹t cao nhÊt vµo n¨m 1988 lµ 8,8%, n¨m 1992 lµ 7,1%. N¨m 1999 vµ 2000, n¨ng suÊt lóa hµng n¨m vÉn ®¹t møc kh¶ quan lµ 3,5 vµ 3,7%. So víi thµnh qu¶ lín ®· ®¹t ®­îc vÒ sù gia t¨ng s¶n l­îng, n¨ng suÊt lóa nh×n chung cßn h¹n chÕ. ViÖt Nam hiÖn vÉn ®ang thuéc lo¹i n­íc cã møc n¨ng suÊt lóa trung b×nh thÊp vµ thÊp h¬n nhiÒu so víi Hµn Quèc, Trung Quèc, thËm chÝ Indonesia. §¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín trªn vÒ tèc ®é t¨ng tr­ëng trong s¶n xuÊt lóa g¹o, tr­íc hÕt nhê vµo NghÞ quyÕt 10 cña Bé ChÝnh trÞ (n¨m 1988) kh¼ng ®Þnh hé n«ng d©n lµ mét ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ bªn c¹nh HTX, NghÞ QuyÕt 5 (n¨m 1993) trao quyÒn cho n«ng d©n ®­îc sö dông ruéng ®Êt l©u dµi, ®­îc trao ®æi, chuyÓn nh­îng, cho thuª, thÕ chÊp vµ thõa kÕ ruéng ®Êt...®· t¹o b­íc ngoÆt cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp trång lóa. Thø hai, theo Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, kÕt qu¶ nµy lµ do viÖc ¸p dông kÞp thêi tiÕn bé khoa häc-kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt kh©u lai t¹o gièng, thuû lîi, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, th©m canh t¨ng vô... 1. 2. 1. 2. §¸nh gi¸ lîi thÕ cña ViÖt Nam trong s¶n xuÊt g¹o xuÊt khÈu Trong th­¬ng m¹i quèc tÕ, c¸c n­íc ®Òu c¨n cø vµo lîi thÕ so s¸nh cña m×nh ®Ó s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt, nh­ Heckscher- Ohlin ®· nhÊn m¹nh: “Mét n­íc sÏ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nh÷ng hµng ho¸ mµ viÖc s¶n xuÊt ra chóng cÇn sö dông nhiÒu yÕu tè rÎ vµ t­¬ng ®èi s½n cã cña n­íc ®ã”. Ch¼ng h¹n, xuÊt khÈu dÇu má cña Trung CËn §«ng, ®ång cña Zambia, Zaica, Chilª, Pªru, hoÆc gç cña Malaixia, Philippin...KhÝ hËu nhiÖt ®íi ®em l¹i lîi thÕ vÒ c¸c mÆt hµng nh­ cµ phª, ca cao, chuèi, dÇu thùc vËt vµ c¸c nguyªn liÖu th« nh­ b«ng cao su. Cuèi cïng, tiÒm n¨ng lao ®éng dåi dµo cho phÐp xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng sö dông nhiÒu lao ®éng nh­ dÖt may, dµy gia, c«ng nghiÖp nhÑ...ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi tr­êng hîp nµy. Nguån tiÒm n¨ng thuËn lîi cña ViÖt Nam trong xuÊt khÈu g¹o bao gåm c¶ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ lao ®éng dåi dµo. VÒ tù nhiªn, ViÖt Nam cã diÖn tÝch 330,363 km2 (thuéc lo¹i cã diÖn tÝch trung b×nh trªn thÕ giíi). §Êt ®ai mµu mì rÊt thuËn lîi cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. Ta cã bê biÓn dµi thuËn lîi cho giao th«ng vµ chuyªn chë ®­êng biÓn- thuËn lîi cho xuÊt khÈu. ViÖt Nam n»m ë trung t©m §«ng Nam ¸ vµ B¾c B¸n CÇu, khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, rÊt thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn nghÒ trång lóa. Do vËy, c©y lóa lµ c©y l­¬ng thùc truyÒn thèng. NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc cho biÕt ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng c¸i n«i cña nÒn v¨n minh lóa n­íc xa x­a. Nªn ng­êi ViÖt Nam ®· tÝch luü ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm canh t¸c lóa, lµm nÒn t¶ng cho viÖc trång lóa h­íng xuÊt khÈu. ViÖt Nam còng lµ mét trong nh÷ng n­íc tham gia xuÊt khÈu g¹o t­¬ng ®èi sím so víi nhiÒu n­íc xuÊt khÈu kh¸c trªn thÕ giíi (n¨m 1880 ViÖt Nam xuÊt 300 ngµn tÊn g¹o sang c¸c n­íc trong hÖ thèng thuéc ®Þa cña Ph¸p). VÒ lao ®éng, ViÖt Nam lµ n­íc cã lao ®éng trong n«ng nghiÖp chiÕm tû lÖ cao: trªn 70% lùc l­îng lao ®éng c¶ n­íc. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi thÊp - gi¸ nh©n c«ng rÎ. §iÒu nµy lµm cho s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã gi¸ thµnh thÊp, t¨ng thªm søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi. ViÖt Nam cã thÓ tËn dông ­u thÕ vÒ ®Êt ®ai, khÝ hËu vµ lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu chøa hµm l­îng tµi nguyªn vµ lao ®éng cao, cßn vèn vµ kü thuËt thÊp. Do vËy, ViÖt Nam chän ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa g¹o lµ ngµnh chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ hoµn toµn ®óng ®¾n c¶ vÒ lý thuyÕt vµ thùc tiÔn. S¶n xuÊt lóa g¹o thÓ hiÖn râ c¸c ®Æc tÝnh cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Thø nhÊt, thùc hiÖn s¶n xuÊt trªn diÖn réng vµ phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh­ khÝ hËu, ®Êt ®ai, nguån n­íc...Thø hai, tiÕn hµnh s¶n xuÊt cÇn nhiÒu lao ®éng do tÝnh chÊt ph©n bè réng cña s¶n xuÊt vµ ®ßi hái b¾t buéc khi thùc hiÖn c«ng viÖc. S¶n xuÊt lóa cho phÐp tËn dông tèt ­u thÕ vÒ lao ®éng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®ång thêi h¹n chÕ nh÷ng khã kh¨n vÒ vèn, kü thuËt - c«ng nghÖ. 1. 2. 2. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam 1. 2. 2. 1. Kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o qua c¸c n¨m N¨m 1989, lÇn ®Çu tiªn kÓ tõ sau khi thèng nhÊt n­íc nhµ (n¨m 1975), ViÖt Nam trë l¹i thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o thÕ giíi víi sè l­îng kh¸ lín 1,4 triÖu tÊn. (Tr­íc ®ã ViÖt Nam kh«ng nh÷ng kh«ng tiÕp tôc xuÊt khÈu ®­îc g¹o, ng­îc l¹i mçi n¨m ®Òu ph¶i nhËp thªm g¹o vµ c¸c l­¬ng thùc kh¸c, n¨m cao nhÊt lªn 2 triÖu tÊn). Tõ ®ã ®Õn nay xuÊt khÈu t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi ®Òu ®Æn vµ liªn tôc, n¨m 1995 xuÊt ®­îc 2 triÖu tÊn, n¨m 1999 xuÊt ®­îc 4,5 triÖu tÊn. B¶ng 4 thÓ hiÖn râ kim ng¹ch t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m tõ 1989-2000. N¨m 2000, khñng ho¶ng tµi chÝnh trong khu vùc lµm 2 trong sè 5 n­íc nhËp khÈu g¹o lín nhÊt thÕ giíi lµ Indonesia vµ Phillipin ®· gi¶m l­îng nhËp khÈu g¹o vµ t¨ng c­êng s¶n xuÊt trong n­íc, céng thªm khñng ho¶ng dÇu löa. C¸c t¸c ®éng nµy ®· lµm gi¸ g¹o trªn thÞ tr­êng thÕ giíi b¾t ®Çu gi¶m xuèng tõ ®Çu n¨m, cho ®Õn cuèi n¨m xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam so víi n¨m 1999 bÞ gi¶m ®i 15,5% vÒ l­îng vµ 16% vÒ gi¸, h¹ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o n¨m 2000 xuèng cßn 668 triÖu USD, møc thÊp nhÊt trong vßng 5 n¨m trë l¹i ®©y. Tr­íc n¨m 1999, g¹o lu«n lµ mét trong n¨m mÆt hµng ®em l¹i kim ng¹ch xuÊt khÈu lín nhÊt, gãp phÇn c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam. Trong s¸u th¸ng ®Çu n¨m 2001, l­îng g¹o xuÊt khÈu ®¹t 2,18 triÖu tÊn, víi møc kim ng¹ch 314 triÖu USD, t¨ng 34,5% vÒ sè l­îng vµ 6,3% vÒ gi¸ so víi cïng kú n¨m tr­íc. C¶ n¨m 2001, xuÊt khÈu ®¹t trªn 3,6 triÖu tÊn, trÞ gi¸ trªn 600 triÖu USD, t¨ng kho¶ng 5% vÒ l­îng so víi n¨m 2000. C¶ n¨m 2002, c¶ n­íc xuÊt khÈu trªn 3,2 triÖu tÊn g¹o, trÞ gi¸ 608 triÖu USD. N¨m 2003 l­îng g¹o xuÊt khÈu dù kiÕn sÏ ë møc 3,4 - 3,5 triÖu tÊn. Theo nguån tin tõ bé Th­¬ng m¹i, t×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam hiÖn nay ®ang cã chiÒu h­íng thuËn lîi. Ngoµi ra, ch­a kÓ l­îng g¹o xuÊt khÈu tiÓu ng¹ch qua biªn giíi T©y Nam sang Lµo vµ Campodia, nh­ng nhiÒu nhÊt qua biªn giíi phÝa B¾c sang Trung Quèc. Tõ n¨m 1989 - 000, sè g¹o bu«n b¸n tiÓu ng¹ch ­íc tÝnh trªn 2,5 triÖu tÊn víi gi¸ trÞ kho¶ng trªn 500 triÖu USD. ThÞ phÇn xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam n¨m 1998 chiÕm gÇn 18,8% tæng xuÊt khÈu g¹o thÕ giíi - ®øng thø hai thÕ giíi, sau Th¸i Lan. HiÖn nay thÞ phÇn g¹o cña ViÖt Nam lµ 18,44% so víi Th¸i Lan lµ 22,2%. VÒ tû träng trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc, g¹o chiÕm trung b×nh 11 - 12%, ®øng vÞ trÝ thø hai, sau dÇu th«. Nh­ vËy, ViÖt Nam tõ mét n­íc n«ng nghiÖp thiÕu ®ãi ph¶i nhËp khÈu g¹o triÒn miªn, ®ét biÕn trë thµnh n­íc xuÊt khÈu thø ba thÕ giíi, sau Th¸i Lan vµ Mü vµ tõ n¨m 1997 ®øng thø hai thÕ giíi, sau Th¸i Lan. Trong 14 n¨m (1989 - 2002), xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ®¹t 37 triÖu tÊn, víi kim ng¹ch 8 tû USD. Nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan nµy lµ do cã nhiÒu thuËn lîi nh­ tù do mËu dÞch gia t¨ng, c¸c rµo c¶n kü thuËt trong bu«n b¸n tõng b­íc ®­îc dì bá, nhu cÇu g¹o t¨ng lªn vµ cã sù tham gia tÝch cùc vµ cã hiÖu qu¶ cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu. §Æc biÖt, vai trß cña ChÝnh phñ trong viÖc m¹nh d¹n më réng thÞ tr­êng cho mÆt hµng g¹o. KÕt qu¶ lµ nhiÒu tho¶ thuËn cÊp chÝnh phñ vÒ xuÊt khÈu g¹o ®· ®­îc ký kÕt, riªng n¨m 2001 ®· v­ît con sè 1 triÖu tÊn, chiÕm 30% tæng l­îng xuÊt khÈu. B¶ng 4 - S¶n l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1989-2000 N¨m S¶n l­îng xuÊt khÈu (triÖu tÊn) Kim ng¹ch xuÊt khÈu (triÖu USD) 1989 1,425 321,8111 1990 1,624 310,403 1991 1,035 243,941 1992 1,946 418,400 1993 1,728 360,900 1994 1,983 449,500 1995 1,988 546,800 1996 3,040 868,270 1997 3,575 899,025 1998 3,730 1024,752 1999 4,550 1035,090 2000 3,476 667,000 Nguån: - TS. NguyÔn Trung V·n: Lóa g¹o ViÖt Nam tr­íc thiªn niªn kû míi H­íng xuÊt khÈu, NXB ChÝnh TrÞ Quèc Gia Hµ Néi 2001, tr.179. 1. 2. 2. 2. Sè l­îng, chÊt l­îng vµ c¬ cÊu s¶n phÈm g¹o xuÊt khÈu Trong mËu dÞch g¹o quèc tÕ, còng gièng nh÷ng mÆt hµng kh¸c, chÊt l­îng g¹o g¾n liÒn víi hiÖu qu¶ xuÊt khÈu vµ còng lµ c«ng cô c¹nh tranh hµng ®Çu hiÖn nay, ®Æc biÖt khi xuÊt khÈu sang c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc NIC. V× trªn thÕ giíi ngµy cµng béc lé râ xu h­íng t¨ng lªn vÒ lo¹i g¹o cã phÈm chÊt cao. §iÒu nµy thÓ hiÖn l­îng tiªu thô vµ gi¸ c¶ cña g¹o phÈm chÊt tèt ngµy cµng t¨ng trong khi nhu cÇu vÒ lo¹i g¹o phÈm cÊp thÊp ngµy cµng gi¶m. §Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng g¹o, ng­êi ta c¨n cø vµo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau nh­ h×nh d¸ng, kÝch cì h¹t g¹o, ®é bãng, ®é ®ång ®Òu, mïi vÞ, mµu s¾c, thuû phÇn, tû lÖ tÊm, tû lÖ t¹p chÊt. Hay g¹o ph¶i th¬m, dÎo, gi¸ trÞ dinh d­ìng cao, ­a nh×n vµ “s¹ch” - yªu cÇu vÖ sinh dÞch tÔ. B¶ng 5 d­íi ®©y cho thÊy râ t×nh h×nh chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua (xÐt theo tiªu thøc tû lÖ tÊm). B¶ng 5 – ChÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua (§¬n vÞ: %) %tÊm N¨m Lo¹i g¹o 5% tÊm Lo¹i g¹o 10% tÊm Lo¹i g¹o 15% tÊm Lo¹i g¹o 20% tÊm Lo¹i g¹o 25% tÊm Lo¹i g¹o 35-40% tÊm 1989 0,3 - - 2,3 5,0 92,4 1990 3,3 13,1 5,9 2,0 20,2 55,5 1991 6,0 30,0 3,0 8,0 26,4 26,6 1992 18,5 20,8 13,0 1,2 15,4 31,1 1993 25,7 25,6 13,3 8,2 14,7 12,5 1994 42,3 23,6 4,1 8,5 6,7 14,8 1995 30,6 22,3 13,8 11,6 16,5 5,2 1996 30,6 17,7 5,5 6,2 21,7 18,3 1997 27,4 16,2 7,1 1,2 35,9 12,2 1998 26,9 26,2 13,9 0,4 30,8 1,8 Nguån: - TS. NguyÔn Trung V·n: Lóa g¹o ViÖt Nam tr­íc thiªn niªn kû míi H­íng xuÊt khÈu, NXB ChÝnh TrÞ Quèc Gia Hµ Néi 2001, tr.187. XÐt theo tû lÖ tÊm, chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nãi chung t¨ng râ rÖt. N¨m 1989, lo¹i g¹o 5% tÊm gÇn nh­ kh«ng cã, chØ chiÕm 0,3% (chñ yÕu lo¹i g¹o 35% tÊm), ®Õn n¨m 1994 ®· chiÕm tíi 42,3% tæng l­îng g¹o xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. C¶ hai lo¹i g¹o tèt (tû lÖ 5 vµ 10% tÊm) chiÕm 0,3% tæng s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu n¨m 1989 ®· lªn tíi 65,9% n¨m 1994. Ng­îc l¹i, cÊp lo¹i g¹o xÊu (tû lÖ tÊm 35 vµ 45%) n¨m 1989 chiÕm 92,4% ®· gi¶m xuèng 5,2% n¨m 1995 vµ 1,8% n¨m 1998 cña tæng l­îng g¹o xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, ®ã chØ lµ tiÕn bé trong c¶i thiÖn ®é gÉy cña g¹o. G¹o 5% tÊm cña Th¸i Lan h¬n h¼n cña ta vÒ mïi vÞ, h×nh d¸ng, kÝch th­íc vµ tû lÖ thuû phÇn. Tuy nhiªn, cïng víi nh÷ng tiÕn bé chung ®ã, chÊt l­îng g¹o theo tû lÖ tÊm cña n­íc ta còng cßn nh÷ng ®iÒu bÊt cËp. Næi bËt nhÊt lµ cÊp lo¹i g¹o tèt, tû lÖ 5% tÊm cã xu h­íng tôt lïi râ rÖt tõ n¨m 1995 ®Õn nay, tõ chç chiÕm 42,3% xuèng cßn 26,9% n¨m 1998 cña tæng l­îng g¹o xuÊt khÈu. T­¬ng tù, cÊp lo¹i g¹o tèt 10% tÊm còng suy gi¶m gÇn nh­ vËy, trõ n¨m 1998. Nh÷ng n¨m 1995 vµ 1996, gi¸ g¹o t¨ng m¹nh, nhiÒu n­íc nghÌo gi¶m h¼n nhu cÇu lo¹i g¹o tèt vµ t¨ng mua cÊp lo¹i g¹o trung b×nh (20 - 25% tÊm). Nªn tû träng g¹o tèt trong xuÊt khÈu cña n­íc ta ch­a nhiÒu lµ chiÕn l­îc ch­a hîp lý. Cuèi n¨m 1994, ViÖt Nam b­íc ®Çu s¶n xuÊt ®­îc g¹o cao cÊp, ®iÓn h×nh cÊp lo¹i cao 5% tÊm, gÇn t­¬ng ®­¬ng víi g¹o Th¸i Lan cïng cÊp. Ngoµi tû lÖ tÊm, g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua ®· cã nh÷ng tiÕn bé nhiÒu vÒ c¸c tiªu thøc nh­ tû lÖ h¹t hÈm, h¹t ®á vµ säc ®á, h¹t b¹c bông, h¹t thãc lÉn, tËp chÊt, thuû phÇn...H×nh d¸ng, kÝch cì, mïi vÞ tù nhiªn cña g¹o xuÊt khÈu còng cã sù c¶i thiÖn. Nh÷ng tiÕn bé nµy chØ mang tÝnh t­¬ng ®èi, nghÜa lµ chØ so víi thêi kú ®Çu xuÊt khÈu cña ta. NÕu so víi chÊt l­îng cña c¸c n­íc xuÊt khÈu nhiÒu nh­ Mü, Th¸i Lan, Pakixtan th× chÊt l­îng cña g¹o ViÖt Nam cßn thua kÐm nhiÒu ë hÇu hÕt c¸c kh©u: canh t¸c, thu ho¹ch, b¶o qu¶n, ®Æc biÖt c«ng nghÖ xay x¸t. Trong nh÷ng n¨m qua c¬ cÊu s¶n phÈm g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vÉn chñ yÕu lo¹i g¹o cÊp thÊp vµ trung b×nh, trong khi lo¹i g¹o cÊp cao chiÕm tû träng rÊt nhá. Tû träng g¹o tèt trong tæng xuÊt khÈu cña ta v·n ch­a t¨ng m¹nh. Trong chiÕn l­îc l©u dµi, ViÖt Nam cÇn chó träng chÊt l­îng h¬n n÷a ®Ó cã ®iÒu kiÖn th©m nhËp nh÷ng thÞ tr­êng khã tÝnh, vµ sù ®a d¹ng ho¸ chñng lo¹i g¹o xuÊt khÈu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh xuÊt khÈu g¹o. 1. 2. 2. 3. C¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam Trong mËu dÞch g¹o quèc tÕ, Th¸i Lan, Mü, Pakixtan lµ nh÷ng n­íc xuÊt khÈu g¹o truyÒn thèng. Hä ®· thiÕt lËp ®­îc hÖ thèng kh¸ch hµng g¾n bã vµ v÷ng ch¾c. Trong khi ®ã, ViÖt Nam míi trë l¹i thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi sau gÇn nöa thÕ kû v¾ng bãng, nªn viÖc th©m nhËp vµ më réng thÞ tr­êng gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n v× ®Òu gÆp l¹i nh÷ng khu vùc thÞ tr­êng cña c¸c n­íc xuÊt khÈu truyÒn thèng, ®Æc biÖt Th¸i Lan. Ngay tõ n¨m 1989, thÞ tr­êng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam vÉn lµ ch©u ¸ (chiÕm 50% tæng xuÊt khÈu), vµ ch©u Phi (chiÕm 49%), ch©u Mü chØ chiÕm 0,9% vµ ch©u ¢u chiÕm 0,01%. HiÖn nay g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chiÕm 14,3% thÞ tr­êng ch©u ¸, 17,5% thÞ tr­êng ch©u Phi, 16,03% thÞ tr­êng Mü Latinh vµ Caribª. MÆc dï ®Õn nay g¹o ViÖt Nam cã mÆt trªn 80 quèc gia thuéc c¸c ch©u lôc kh¸c nhau, nh­ng phÇn g¹o xuÊt khÈu qua kh©u trung gian vÉn chiÕm tû träng lín. Trong ®ã Ph¸p chiÕm 30-40%, Hång K«ng chiÕm 10 - 15%, Th¸i Lan 9%, Malaixia 10%, Indonesia 3 - 4% (riªng n¨m 1990 chiÕm 32%) tæng l­îng g¹o xuÊt khÈu. HoÆc xuÊt sang Singapore ®Ó t¸i xuÊt v× kh«ng t×m ®­îc thÞ tr­êng trùc tiÕp. Thùc tÕ ViÖt Nam ch­a x©y dùng ®­îc hÖ thèng b¹n hµng trùc tiÕp tin cËy, doanh thu xuÊt khÈu gi¶m do ph¶i chi kho¶n hoa hång m«i giíi. §Ó t¨ng c­êng xuÊt khÈu g¹o trùc tiÕp ®­îc nhanh chãng, cïng víi sù chñ ®éng cña b¶n th©n doanh nghiÖp trong viÖc t×m kiÕm b¹n hµng, Nhµ n­íc cÇn hç trî ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, më réng quan hÖ cÊp ChÝnh phñ xung quanh viÖc bu«n b¸n g¹o. ThÞ tr­êng th­êng xuyªn quan hÖ cña ViÖt Nam tõ n¨m 1989 ®Õn nay lµ mét sè n­íc ®iÓn h×nh sau: Malaixia lµ n­íc th­êng xuyªn thiÕu l­¬ng thùc, hµng n¨m cã l­îng nhËp khÈu kh¸ ®Òu ®Æn. KÓ tõ n¨m 1990, Malaixia b¾t ®Çu nhËp khÈu g¹o cña ViÖt Nam, trung b×nh 150.000 tÊn/n¨m. N¨m 1994, do bÞ lò lôt, chóng ta kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña b¹n nªn ®· mÊt thÞ tr­êng nµy. §Õn n¨m 1996, víi sù nç lùc vÒ thÞ tr­êng vµ ngo¹i giao, chóng ta míi nèi l¹i ®­îc quan hÖ bu«n b¸n g¹o víi thÞ tr­êng nµy. Philippin n¨m 1990 nhËp khÈu cña ViÖt Nam 150.000 tÊn, n¨m 1994 - 1995 nhËp 500.000 tÊn lo¹i 25 - 30% tÊm. Tuy l­îng nhËp khÈu ch­a ®Òu ®Æn nh­ Malaixia, nh­ng n­íc nµy còng lµ kh¸ch hµng truyÒn thèng quan träng cÇn ®­îc cñng cè. Indonesia, còng gièng nh­ Philippin, lµ thÞ tr­êng truyÒn thèng cña ta, l­îng nhËp kh«ng ®Òu ®Æn. N¨m 1989, ViÖt Nam xuÊt khÈu sang n­íc nµy kho¶ng 90 tÊn; n¨m 1994 lµ 100.000 tÊn (do lò lôt, nªn ®· kh«ng giao ®ñ ®óng trong hîp ®ång). Tõ n¨m 1997 ®Õn nay, Indonesia trë thµnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu quan träng cña ViÖt Nam (®· nãi kü ë môc1. 1. 2. 2). Ngoµi ra, thÞ tr­êng Trung §«ng, ®Æc biÖt Iran vµ Iraq, lµ b¹n hµng quen thuéc, cã quan hÖ tèt víi ta tõ l©u vµ kh«ng khã tÝnh l¾m. Ngay tõ n¨m 1990, ViÖt Nam ®· xuÊt 120.000 tÊn, lo¹i g¹o 10% tÊm, sang Iran. N¨m 1996, ViÖt Nam tiÕp tôc ký hiÖp ®Þnh b¸n 300.000 tÊn g¹o cho Iran. N¨m 1995, Ir¾c nhËp kho¶ng 100.000 tÊn g¹o tõ ViÖt Nam. Riªng th¸ng 1/2002, ViÖt Nam ®· xuÊt sang Iraq 500 ngµn tÊn g¹o. Tuy nhiªn, ë ®©y gÆp ph¶i sù c¹nh tranh rÊt lín do nhiÒu n­íc xuÊt khÈu tËp trung vµo khu vùc nµy, ®Æc biÖt Th¸i Lan. Nªn n¨m 1992 n­íc ta xuÊt sang Trung §«ng 204.750 tÊn g¹o, ®Õn n¨m 1995 con sè nµy l¹i gi¶m xuèng 92.250 tÊn. KÕ ®Õn lµ thÞ tr­êng ch©u Mü víi khèi l­îng chØ kho¶ng 338.250 tÊn n¨m 2000, trong ®ã Nam Mü chiÕm kho¶ng 154.000 tÊn. Hoa Kú còng lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o cña ta. Tõ n¨m 1993, n­íc nµy nhËp kho¶ng 90.000 tÊn g¹o phÈm chÊt cao cña ViÖt Nam. N¨m 1996, Mü tiÕp tôc nhËp khÈu cña ViÖt Nam kho¶ng 45.000 tÊn. 1. 2. 2. 4. Gi¸ c¶ vµ n¨ng lùc c¹nh tranh trong xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam Khi tham gia vµo thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi, ViÖt Nam tÊt nhiªn ph¶i c¨n cø vµo gi¸ g¹o quèc tÕ lµm c¬ së ®Þnh gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña m×nh. VÒ lý thuyÕt, gi¸ ®­îc chän lµm gi¸ quèc tÕ ph¶i lµ gi¸ c¶ cña nh÷ng hîp ®ång th­¬ng m¹i lín. Bªn b¸n vµ bªn mua hoµn toµn tù nguyÖn. Gi¸ thanh to¸n b»ng nh÷ng ®ång tiÒn tù do chuyÓn ®æi, chñ yÕu USD. Cuèi cïng, gi¸ ph¶i ®­îc chän ë trung t©m giao dÞch quèc tÕ quan träng nhÊt. C¨n cø vµo ®ã, tõ thËp kû 60 trë l¹i ®©y, ng­êi ta th­êng dùa vµo gi¸ xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan (FOB - Bangkok) lµm gi¸ quèc tÕ mÆt hµng g¹o v× Th¸i Lan lµ n­íc xuÊt khÈu g¹o ®øng ®Çu thÕ giíi. Mäi sù biÕn ®éng cung cÇu vµ gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng g¹o quèc tÕ ®Òu chiô sù chi phèi s©u s¾c bëi sè l­îng vµ gi¸ c¶ xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan. Thùc tÕ, trong nh÷ng n¨m qua chÊt l­îng g¹o cña ViÖt Nam cßn thÊp h¬n râ nÐt so víi chÊt l­îng g¹o cña c¸c n­íc xuÊt khÈu lín nh­ Th¸i Lan, Mü, Pakixtan ®Æc biÖt nh÷ng n¨m ®Çu xuÊt khÈu g¹o. ChÊt l­îng thua kÐm lµ lÝ do c¬ b¶n nhÊt quyÕt ®Þnh gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thÊp h¬n gi¸ g¹o quèc tÕ. Qui c¸ch chÊt l­îng s¶n phÈm cßn thÊp vµ kh«ng ®ång ®Òu. Nh÷ng h¹n chÕ vÒ chÊt l­îng, c¬ cÊu chñng lo¹i cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn gi¸ g¹o xuÊt khÈu. NÕu tû träng g¹o phÈm cÊp cao cµng lín th× møc gi¸ g¹o b×nh qu©n n¨m cµng cao vµ ng­îc l¹i. Ch¼ng h¹n, giai ®o¹n 1997 – 1998, ®ång Bath mÊt gi¸ nghiªm träng (h¬n 40%) do ¶nh h­ëng cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh ch©u ¸, Th¸i Lan ®· h¹ gi¸ g¹o ngang víi gi¸ g¹o ViÖt Nam, thËm chÝ cã lóc rÎ h¬n 5 - 10 USD/tÊn ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh. Nh­ng, nÕu tÝnh gi¸ g¹o b×nh qu©n n¨m cña ta vÉn thÊp h¬n cña Th¸i Lan v× g¹o xuÊt khÈu phÈm cÊp cao cña Th¸i Lan chiÕm tû träng lín h¬n cña ViÖt Nam. Ngoµi chÊt l­îng, møc chªnh lÖch gi÷a gi¸ g¹o quèc tÕ vµ gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cßn do nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c. Cô thÓ, ViÖt Nam ch­a cã ®­îc hÖ thèng b¹n hµng tin cËy, æn ®Þnh nhiÒu n¨m nh­ Th¸i Lan. Kh¶ n¨ng h¹n chÕ cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vÒ marketing trong viÖc tiÕp cËn th«ng tin, n¾m b¾t thÞ tr­êng, còng nh­ trong kh©u giao dÞch, ®µm ph¸n, ký kÕt hîp ®ång. Trªn thùc tÕ, cã nh÷ng hîp ®ång xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam vi ph¹m thêi h¹n giao hµng, hoÆc kh©u bèc xÕp.....HÖ qu¶ lµ møc chªnh lÖch gi¸ trong n¨m 1989, n¨m ®Çu ViÖt Nam xuÊt khÈu g¹o, th­êng rÊt lín tõ 70 - 80 USD/tÊn. B¶ng 6 d­íi ®©y sÏ nãi râ t×nh h×nh gi¸ c¶ g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua so víi gi¸ g¹o quèc tÕ. B¶ng 6 - Gi¸ g¹o xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam so víi gi¸ g¹o quèc tÕ thêi gian qua (§¬n vÞ: USD/tÊn) Gi¸ g¹o quèc tÕ (FOB-Bangkok, lo¹i 5% tÊm) Gi¸ g¹o XK trung b×nh cña ViÖt Nam Gi¸ g¹o XK cña ViÖt Nam theo gi¸ g¹o 5% tÊm Chªnh lÖch gi¸ gi÷a (2) vµ (4) (1) (2) (3) (4) (5) 1989 311 226 236 75 1990 275 191 212 63 1991 298 227 242 56 1892 275 214 228 47 1993 247 211 209 38 1994 285 230 250 35 1995 332 250 301 31 1996 348 285 321 27 1997 312 247 288 24 1998 312 273 290 21 1999 250 227 230 20 2000 204 188 190 14 Nguån: - TS. NguyÔn Trung V·n: Lóa g¹o ViÖt Nam tr­íc thiªn niªn kû míi - H­íng xuÊt khÈu, NXB ChÝnh TrÞ Quèc Gia Hµ Néi 2001, tr.199. B¶ng trªn ph¶n ¸nh tæng hîp gi¸ g¹o quèc tÕ vµ gi¸ g¹o ViÖt Nam, cô thÓ: - Cét 2: Nãi râ gi¸ g¹o quèc tÕ, tøc gi¸ g¹o xuÊt khÈu theo ®iÒu kiÖn FOB t¹i c¶ng Bangkok, th­êng ®èi víi lo¹i g¹o 5% tÊm. - Cét 3: Gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam tÝnh gi¸ trung b×nh cña tæng l­îng xuÊt khÈu mçi n¨m. - Cét 4: Gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam quy theo gi¸ cÊp lo¹i 5% tÊm. Tõ ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc møc chªnh lÖch gi÷a gi¸ g¹o quèc tÕ vµ gi¸ g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam cïng cÊp lo¹i 5% tÊm. Qu¸ tr×nh thu hÑp møc chªnh lÖch gi¸ tõ 75 USD/tÊn n¨m 1989 xuèng cßn 21 USD/tÊn n¨m 1998 còng lµ qu¸ tr×nh cè g¾ng cña ViÖt Nam ë c¸c kh©u s¶n xuÊt, thu ho¹ch, chÕ biÕn, b¶o qu¶n, chuyªn chë, c¶ng khÈu, còng nh­ nghiÖp vô th­¬ng m¹i quèc tÕ, trong ®ã chÊt l­îng lµ yÕu tè c¬ b¶n nhÊt mµ ViÖt Nam cÇn phÊn ®Êu nhiÒu h¬n n÷a trong thêi gian tíi. 1. 2. 3. Thùc tr¹ng c¹nh tranh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña ViÖt Nam trong xuÊt khÈu g¹o Cïng víi nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan ®· ®¹t ®­îc, chóng ta còng cßn nhiÒu viÖc ch­a lµm ®­îc, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò sau: Thø nhÊt, sè l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o B­íc ®Çu chóng ta ®¹t ®­îc môc tiªu vÒ sè l­îng g¹o ®Ó võa ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc quèc gia võa phôc vô cho xuÊt khÈu. §ång thêi, kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam so víi Th¸i Lan cã xu h­íng t¨ng tõ d­íi 30% (tr­íc n¨m 1998) lªn 44% (n¨m 1998). §iÒu ®ã cho thÊy, thêi gian qua, søc c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam cã ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, tèc ®é kim ng¹ch t¨ng nhá h¬n tèc ®é cña s¶n l­îng xuÊt khÈu (17,1% so víi 20,2%). Trong khi tèc ®é t¨ng s¶n l­îng cña c¸c ®èi thñ thÊp h¬n, nh­ng tèc ®é t¨ng kim ng¹ch l¹i cao h¬n ViÖt Nam. Ch¼ng h¹n, s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu cña Th¸i Lan chØ gÊp 1,67 lÇn cña ViÖt Nam th× kim ng¹ch xuÊt khÈu l¹i gÊp 2,27 lÇn. Thø hai, chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu So víi thêi kú ®Çu xuÊt khÈu th× chÊt l­îng g¹o ViÖt Nam cã ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. Cô thÓ, t¨ng ®­îc tû träng g¹o cÊp cao trong tæng sè g¹o xuÊt khÈu; song c¬ cÊu chñng lo¹i cßn ch­a ®a d¹ng; chÊt l­îng ch­a ®¸p øng ®­îc ®Çy ®ñ ë c¸c thÞ tr­êng cÊp cao. Nªn thÞ phÇn ë ®©y cßn khiªm tèn, do ®ã gi¸ b¸n lu«n thÊp h¬n gi¸ cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, g©y thua thiÖt cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Thø ba, gi¸ g¹o xuÊt khÈu Nh÷ng n¨m gÇn ®©y gi¸ g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam cã t¨ng lªn, nh­ng vÉn thÊp h¬n gi¸ cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh vµ thÊp h¬n nhiÒu cña thÕ giíi Thø t­, thÞ phÇn vµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu Tõ n¨m 1991 ®Õn n¨m 1998 thÞ phÇn g¹o ®­îc më réng h¬n 10%. §Õn nay con sè ®ã lµ 18,44% so víi Th¸i Lan lµ 22,2%. Nh­ vËy, thÞ phÇn g¹o t¨ng lªn th× cïng víi quy m« thÞ tr­êng xuÊt khÈu ®­îc më réng. Tuy nhiªn, dï sè l­îng thÞ tr­êng xuÊt khÈu cã nhiÒu h¬n, nh­ng c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu quy m« lín vµ æn ®Þnh th× l¹i Ýt. XuÊt khÈu vÉn mang tÝnh manh món, nhá lÎ, tõng chuyÕn. §Õn nay, c¸c doanh nghiÖp vÉn ch­a ký kÕt ®­îc nhiÒu nh÷ng hîp ®ång xuÊt khÈu trùc tiÕp, phÇn lín ®Òu xuÊt khÈu qua trung gian. Ngoµi ra, møc ®é th©m nhËp vµo thÞ tr­êng “chÝnh ng¹ch” cña g¹o ViÖt Nam rÊt thÊp. §©y lµ thÞ tr­êng nhËp khÈu chñ yÕu vµ ®ßi hái tiªu chuÈn chÊt l­îng cao nh­ g¹o ®Æc s¶n. Trªn ®©y lµ 4 vÊn ®Ò mµ chóng ta ®· lµm ®­îc, song nÕu ®i s©u ph©n tÝch th× l¹i chÝnh lµ 4 vÊn ®Ò chóng ta ch­a lµm ®­îc. VËy nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n nµo khiÕn cho n¨ng lùc c¹nh tranh cña mÆt hµng g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam thÊp h¬n so víi nhiÒu ®èi thñ c¹nh tranh kh¸c trªn thÕ giíi? Ch­¬ng 2 cña Kho¸ luËn nµy sÏ tr¶ lêi râ h¬n cho c©u hái nµy. Ch­¬ng 2 Nh÷ng yÕu tè chi phèi n¨ng lùc c¹nh tranh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam 2. 1. C¸c yÕu tè c¬ b¶n chi phèi chÊt l­îng s¶n phÈm g¹o xuÊt khÈu Víi sù ph¸t triÓn ®i lªn cña x· héi, nhu cÇu g¹o cÊp cao, g¹o ®Æc s¶n sÏ ngµy cµng t¨ng lªn, ng­îc l¹i nhu cÇu g¹o cÊp thÊp sÏ ngµy cµng gi¶m dÇn. G¹o phÈm cÊp thÊp võa cã søc c¹nh tranh kÐm h¬n võa khã më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Ng­îc l¹i, ®a sè nh÷ng n­íc ph¸t triÓn cã nhu cÇu lín vÒ lo¹._.tèi ®a chi phÝ trong s¶n xuÊt. T×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p nµy cã nghÜa lµ doanh nghiÖp ®ã coi nh­ ®· chiÕn th¾ng mét nöa. 3. 2. 2. 1. Gi¶i ph¸p gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn Ngoµi lîi thÕ vÒ nguån lao ®éng dåi dµo, gi¸ nh©n c«ng rÎ, lµm cho chi phÝ s¶n xuÊt cña ViÖt Nam thÊp h¬n cña c¸c n­íc xuÊt khÈu kh¸c. Tuy nhiªn, gi¸ thµnh cña ta cßn cao. Do ®ã, cÇn nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p gi¶m chi phÝ ®Çu vµo nh­: - Gi¶m thuÕ nhËp khÈu ph©n bãn, thuèc trõ s©u, gi¶m thuÕ VAT ®èi víi nguyªn liÖu s¶n xuÊt trong n­íc b¸n cho ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu. Lo¹i bá c¸c chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt ra khái gi¸ thµnh, gi¶m c¸c chi phÝ dÞch vô ®Çu vµo nh­ dÞch vô B­u chÝnh - ViÔn th«ng, ®iÖn n­íc, bÕn b·i, vËn chuyÓn, h¶i quan, thanh tra, kiÓm tra ®Õn møc tèi ®a. - H¹n chÕ nhËp khÈu ph©n bãn tõ n­íc n­íc ngoµi, chóng nªn nghiªn cøu s¶n xuÊt ra nh÷ng lo¹i ph©n bãn kh¸c rÎ h¬n ®Ó thay thÕ, võa tËn dông nguån lao ®éng trong n­íc vµ nguån nguyªn liÖu s½n cã. VÝ dô, x©y dùng c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt ph©n bãn vi sinh tõ r¸c th¶i hµng ngµy. Lo¹i ph©n bãn nµy võa rÎ h¬n l¹i võa kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr­êng. - Ph¸t triÓn gièng lóa míi cho n¨ng suÊt cao, chèng chÞu s©u bÖnh tèt vµ nh÷ng gièng lóa ng¾n ngµy phï hîp víi ®iÒu kiÖn thiªn tai ë tõng vïng ®Ó tr¸nh tæn thÊt kh«ng ®¸ng cã. - §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng s¶n xuÊt ph©n t¸n vµ manh món, thu gom lóa g¹o ë nhiÒu n¬i ®Ó xuÊt khÈu, lµm gi¶m chÊt l­îng s¶n phÈm vµ t¨ng chi phÝ, cÇn x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c vïng s¶n xuÊt tËp trung lóa g¹o cã quy m« lín nh­ ®· tr×nh bµy. Trªn thùc tÕ chi phÝ s¶n xuÊt cña ViÖt Nam lµ thÊp h¬n cña c¸c n­íc kh¸c, nh­ng chi phÝ chÕ biÕn lµ cao h¬n hä. Nguyªn nh©n chñ chñ yÕu do kh©u chÕ biÕn lµ kh©u tæn thÊt nhiÒu nhÊt (víi møc 4,1 – 4,5%) trong tÊt c¶ c¸c kh©u sau thu ho¹ch, lµm t¨ng gi¸ thµnh xuÊt khÈu g¹o. Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu cho kh©u nµy lµ: - KiÓm tra l¹i toµn bé c¸c c¬ së xay x¸t hiÖn cã trong c¶ n­íc bao gåm cña c¶ quèc doanh vµ t­ nh©n nh»m biÕt ®­îc hiÖn tr¹ng cña tõng c¬ së ®Ó tõ ®ã: + Lo¹i bá nh÷ng lo¹i m¸y xay x¸t qu¸ cò, l¹c hËu, n¨ng suÊt thÊp. + TËn dông tèi ®a sè m¸y vÉn cßn trong t×nh tr¹ng sö dông ®­îc b»ng viÖc ®Çu t­, n©ng cÊp, c¶i tiÕn hay bæ sung theo h­íng hiÖn ®¹i. + Quy ho¹ch l¹i nh÷ng c¬ së xay x¸t trong tõng vïng tr¸nh t×nh tr¹ng võa thõa l¹i võa thiÕu dÉn ®Õn thêi ®iÓm nµy, vïng nµy th× m¸y mãc khai th¸c kh«ng hÕt c«ng suÊt; cßn vïng kh¸c, thêi ®iÓm kh¸c th× m¸y mãc l¹i kh«ng ®ñ c«ng suÊt. - TiÕn tíi hiÖn ®¹i ho¸ dÇn toµn bé tõ kh©u s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ thÞ tr­êng ph¶i g¾n liÒn nhau. - C¶i tiÕn hÖ thèng kªnh ph©n phèi g¹o xuÊt khÈu hiÖn nay dùa trªn c¬ së hÖ thèng ph©n phèi cña Th¸i Lan (xem môc 3.2.3.2). 3. 2. 2. 2. Gi¶i ph¸p gi¶m chi phÝ chuyªn chë vµ b¶o qu¶n trong n­íc Theo sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª, ®a sè tµu cña ViÖt Nam lµ tµu giµ (tuæi thä trung b×nh 18,5 tuæi), t¶i träng b×nh qu©n 5.822 DWT/chiÕc (trong khi møc träng t¶i ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ trong vËn t¶i g¹o xuÊt khÈu ph¶i ®¹t tõ 15.000 – 20.000, hay Ýt nhÊt còng ph¶i 10.000 tÊn/chiÕc). HÖ qu¶ ®­¬ng nhiªn, c­íc phÝ trªn ®Çu tµu s¶n phÈm cña c¸c ®¬n vÞ vËn t¶i biÓn ViÖt Nam kh¸ cao so víi mÆt b»ng gi¸ quèc tÕ. Gi¶i ph¸p trong thêi gian tíi: Tr­íc hÕt, n©ng cÊp, söa ch÷a ®éi tµu hiÖn cã ®Ó ®¸p øng tiªu chuÈn an toµn quèc gia vµ quèc tÕ trong vËn chuyÓn hµng h¶i vµ kh«ng dïng nh÷ng con tµu kh«ng ®ñ an toµn. Thø hai, tiÕn tíi mua míi mét sè con tµu hiÖn ®¹i vµ chÊt l­îng tèt ®Ó phôc vô cho nh÷ng chuyÕn vËn chuyÓn xa vµ khèi l­îng lín; cßn nh÷ng chuyÕn gÇn vµ khèi l­îng kh«ng lín cã thÓ dïng nh÷ng con tÇu ®· ®­îc n©ng cÊp vµ söa ch÷a. Thø ba, Nhµ n­íc ®Çu t­ vµo x©y dùng vµ c¶i t¹o hÖ thèng c¶ng khÈu, còng nh­ c¸c ph­¬ng tiÖn bèc dì hiÖn ®¹i víi c«ng suÊt lín ®Ó võa gi¶i phãng hµng nhanh võa gi¶m ®­îc chi phÝ. Mét vÊn ®Ò kh«ng kÐm phÇn quan träng lµm t¨ng chi phÝ chuyªn trë lµ sè l­îng c¶ng khÈu cßn thiÕu, phÇn lín g¹o xuÊt qua c¶ng Sµi Gßn, cßn c¶ng CÇn Th¬ ®ang trong thö nghiÖm. MÆt kh¸c, hiÖn nay ViÖt Nam ch­a cã kho trung chuyÓn dµnh riªng cho viÖc dù tr÷ vµ t¸i chÕ g¹o xuÊt khÈu. T­¬ng lai cÇn cã c¶ng chuyªn dông cho xuÊt khÈu mÆt hµng n«ng s¶n, trong ®ã cã mÆt hµng g¹o. Tõ ®ã x©y dùng hÖ thèng kho b¶o qu¶n, dù tr÷ chuyªn dông víi khèi l­îng lín vµ ®­îc trang bÞ ®ång bé c¸c thiÕt bÞ chèng mèi mät, Èm ­ít... 3. 2. 2. 3. Gi¶i ph¸p gi¶m chi phÝ marketing xuÊt khÈu §èi víi ho¹t ®éng marketing xuÊt khÈu nh­ nghiªn cøu thÞ tr­êng, xóc tiÕn th­¬ng m¹i..., hiÖn nay trong c¶ n­íc cã nhiÒu ®¬n vÞ thùc hiÖn. Vµ chÊt l­îng th«ng tin kÐm, manh món, thiÕu chÝnh x¸c, kh«ng râ rµng, kh«ng kÞp thêi....Nãi mét c¸ch kh¸c, c¸c ®¬n vÞ nµy ho¹t ®éng võa kÐm hiÖu qu¶ võa g©y sù l·ng phÝ tiÒn cña do ho¹t ®éng kh«ng cã sù tËp trung, ®ång bé trong c¸c kh©u thu thËp, theo dâi, xö lý th«ng tin thÞ tr­êng vÒ t×nh h×nh gi¸ c¶, quan hÖ cung cÇu...Do vËy, chóng ta nªn thµnh lËp c¸c trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i, trong ®ã cã trung t©m xóc tiÕn tiªu thô g¹o. Chøc n¨ng cña trung t©m nµy lµ n¾m b¾t vµ cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi, tæ chøc xóc tiÕn vµ ®­a hµng ra n­íc ngoµi mét c¸ch thuËn lîi vµ tiÕt kiÖm chi phÝ h¬n so víi viÖc ®Ó c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng mét c¸ch riªng lÎ, thiÕu sù g¾n kÕt gi÷a c¸c kh©u, c¸c th«ng tin. Qua ®ã, trung t©m cã thÓ tiÕn tíi x©y dùng mét ng©n hµng d÷ liÖu vÒ thÞ tr­êng n­íc ngoµi ®Ó cã thÓ s½n sµng cung cÊp cho c¸c doanh nghiÖp khi cÇn. 3. 2. 3. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ kªnh ph©n phèi xuÊt khÈu vµ ®Èy m¹nh yÓm trî th­îng m¹i quèc tÕ Kªnh ph©n phèi xuÊt khÈu ®­îc vÝ nh­ nh÷ng m¹ch m¸u trong c¬ thÓ con ng­êi, th«ng qua ®ã toµn bé chÊt dinh d­ìng ®­îc truyÒn ®Õn c¸c bé phËn cña c¬ thÓ. NÕu hÖ thèng nµy ho¹t ®éng kh«ng ®ång bé hay kÐm hiÖu qu¶, ch¾c ch¾n sÏ ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn sù ho¹t ®éng cña toµn bé hay tõng bé phËn c¬ thÓ. Qua ®ã liªn t­ëng ®Õn hÖ thèng kªnh ph©n phèi g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam th× ®©y lµ vÊn ®Ò næi cém nhÊt hiÖn nay vµ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè lµm gi¶m n¨ng lùc c¹nh tranh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng ho¹t ®éng yÓm trî cho xuÊt khÈu còng kh«ng s¸ng sña h¬n. Do vËy, chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng chÊn chØnh hîp lý h¬n trong toµn bé hÖ thèng kªnh ph©n phèi xuÊt khÈu vµ cã gi¶i ph¸p h÷u hiÖu h¬n vÒ yÓm trî th­¬ng m¹i quèc tÕ, khi ®ã con ng­êi “xuÊt khÈu” ViÖt Nam míi ®ñ søc c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ trªn thÕ giíi. 3. 2. 3. 1. Gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trùc tiÕp, gi¶m thiÓu xuÊt khÈu qua trung gian Chóng ta ®Òu biÕt, ViÖt Nam míi t¸i tham gia vµo thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o thÕ giíi, thiÕu nhiÒu kinh nghiÖm trong kinh doanh vµ ch­a cã nh÷ng mèi liªn hÖ b¹n hµng quen thuéc, æn ®Þnh, l©u dµi. HÖ qu¶ lµ mét l­îng lín g¹o ph¶i xuÊt khÈu qua trung gian, chi thªm kho¶n hoa hång cho ng­êi m«i giíi, mÆc dï xuÊt khÈu theo ph­¬ng thøc nµy t¹m thêi chÞu thiÖt thßi, lîi nhuËn thÊp. Víi kinh nghiÖm h¬n m­êi n¨m xuÊt khÈu, b­íc ®Çu nhiÒu doanh nghiÖp xuÊt khÈu ®· cã ®iÒu kiÖn tÝch luü vµ tr­ëng thµnh. MÆt kh¸c, víi môc tiªu t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ chiÕn l­îc ®Çu t­ vµo c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u, t×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam ®ang cã sù thay ®æi râ rÖt. TÊt c¶ ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan ®ang më ra cho c¸c doanh nghiÖp c¸ch nghÜ míi ®Ó cã thÓ h­íng vµo ph­¬ng thøc xuÊt khÈu trùc tiÕp. §Ó thóc ®Èy vµ më réng nhanh h¬n ph­¬ng thøc xuÊt khÈu trùc tiÕp, cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt thùc vµ cô thÓ sau: * Gi¶i ph¸p ®èi víi doanh nghiÖp Thø nhÊt, ®æi míi tæ chøc, s¾p xÕp l¹i bé m¸y ho¹t ®éng víi c¸c phßng ban hîp lý, gän nhÑ, c¨n cø vµo c«ng viÖc thùc tÕ vµ môc tiªu kinh doanh. ViÖc thay ®æi ®ã lµ cÇn thiÕt bëi lÏ doanh nghiÖp chuyÓn ®æi tõ ph­¬ng thøc xuÊt khÈu gi¸n tiÕp víi t­ c¸ch chÞu sù chi phèi cña ng­êi trung gian sang ph­¬ng thøc xuÊt khÈu trùc tiÕp víi t­ c¸ch «ng chñ, giao dÞch trùc tiÕp víi ®èi t¸c nhËp khÈu vµ chñ ®éng thùc hiÖn. Ngoµi ra, trong c¬ cÊu tæ chøc cÇn chó träng c¸c bé phËn chøc n¨ng kh¸c nh­ phßng Marketing nghiªn cøu thÞ tr­êng, phßng xuÊt khÈu... Thø hai, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr­êng b»ng mäi c¸ch ®Ó n¾m b¾t nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu nh»m x¸c ®Þnh ch¾c ch¾n thÞ tr­êng xuÊt khÈu môc tiªu. Tõ ®ã lËp kÕ ho¹ch kinh doanh xuÊt khÈu s¸t ®óng vµ n¨ng ®éng triÓn khai cô thÓ theo kÕ ho¹ch. Thø ba, trong thêi gian ®Çu, nÕu cÇn thiÕt, doanh nghiÖp cã thÓ thuª t­ vÊn vÒ th«ng tin thÞ tr­êng vµ nghiÖp vô xuÊt khÈu ®Ó tr¸nh nh÷ng rñi ro trong kinh doanh. * Gi¶i ph¸p ®èi víi Nhµ n­íc §Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶, Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u tiªn cÇn thiÕt víi nh÷ng doanh nghiÖp chuyÓn ®æi ph­¬ng thøc kinh doanh xuÊt khÈu tõ gi¸n tiÕp (qua trung gian) sang trùc tiÕp, cô thÓ: - ChÝnh s¸ch tµi chÝnh ­u ®·i nh­ cho vay víi l·i suÊt thÊp... - §Èy m¹nh xóc tiÕn xuÊt khÈu ë cÊp Nhµ n­íc, hç trî kÞp thêi cho c¸c doanh nghiÖp chuyÓn ®æi. Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i thuéc Bé Th­¬ng m¹i sÏ ®ãng vai trß lín trong ho¹t ®éng nµy ®Ó hç trî kÞp thêi cho c¸c doanh nghiÖp. - §Èy m¹nh ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc h÷u quan kh¸c trong viÖc hç trî doanh nghiÖp, tr­íc hÕt lµ c¸c tæ chøc tin cËy nh­ Uû ban Quèc gia §iÒu hµnh XuÊt khÈu g¹o, Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, HiÖp héi xuÊt nhËp khÈu L­¬ng thùc ViÖt Nam... 3. 2. 3. 2. Gi¶i ph¸p giao hµng xuÊt khÈu ®óng h¹n, gi¶i phãng tµu nhanh Nãi ®Õn gi¶i ph¸p giao hµng xuÊt khÈu ®óng h¹n, gi¶i phãng tµu nhanh tøc lµ nãi ®Õn gi¶i ph¸p vÒ kªnh ph©n phèi g¹o xuÊt khÈu. VÒ kh©u nµy, chóng ta cßn nhiÒu ®iÒu bÊt cËp vµ cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p chÊn chØnh hÖ thèng ph©n phèi g¹o trong n­íc hîp lý. Thø nhÊt, tæ chøc mua lóa hµng ho¸ kÞp thêi cho n«ng d©n NhiÒu n¨m qua, t­ th­¬ng ®· ®¶m nhËn tíi 95% tæng sè l­¬ng thùc thu mua, xay x¸t phôc vô xuÊt khÈu. T­ th­¬ng mét mÆt ®ãng gãp tÝch cùc vµo thÞ tr­êng l­¬ng thùc néi ®Þa th«ng tho¸ng, mÆt kh¸c còng béc lé mÆt tiªu cùc trong viÖc Ðp cÊp, Ðp gi¸ mua thãc cña n«ng d©n mÆc dï Nhµ n­íc chñ tr­¬ng gi÷ v÷ng gi¸ thãc sao cho n«ng d©n cã lîi nhuËn 25 - 45%. V× cÇn b¸n thãc ®Ó trang tr¶i nhiÒu kho¶n chi phÝ, nªn n«ng d©n th­êng xuyªn ph¶i b¸n thãc víi gi¸ thÊp, thiÖt thßi rÊt lín. §©y lµ nçi bøc xóc lín nhÊt ®èi víi ng­êi n«ng d©n, ch­a kÞp vui mçi khi ®­îc mïa ®· ph¶i lo l¾ng vÒ gi¸ b¸n thãc...Tr¸i l¹i, trong thêi gian qua, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc xuÊt khÈu g¹o lu«n bÞ ®éng trong viÖc huy ®éng nguån hµng hoÆc r¬i vµo t×nh tr¹ng chê tµu s¾p söa vµo ¨n hµng råi míi ®i mua g¹o, nhiÒu khi t¹o ra c¶nh ïn t¾c tµu ë c¶ng. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn ph¶i mua hÕt lóa hµng ho¸ d­ thõa trong thêi ®iÓm thu ho¹ch ré vµo kho dù tr÷ ®Ó ®iÒu hoµ cho nh÷ng th¸ng thiÕu, tøc lµ ®¶m b¶o æn ®Þnh ®­îc nguån cung øng g¹o xuÊt khÈu ®Òu ®Æn quanh n¨m, gi¶i quyÕt ®­îc t×nh tr¹ng thiÕu hµng xuÊt khÈu vµ g©y ïn t¾c ë c¶ng khÈu nh­ ®· nªu trªn. VËy gi¶i ph¸p nµo gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò tiªu thô lóa hµng ho¸ cho n«ng d©n? - Khi chuÈn bÞ b­íc vµo kú thu ho¹ch lóa, ChÝnh phñ ph©n chia ®Þa bµn cô thÓ cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc chuyªn doanh l­¬ng thùc vµ côc Dù tr÷ Quèc gia chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh trong viÖc mua lóa hµng ho¸. - Sau ®ã, c¸c ®¬n vÞ ®­îc ph©n c«ng xuèng ngay ®Þa bµn m×nh phô tr¸ch ®Ó ký kÕt hîp ®ång nguyªn t¾c víi nh÷ng ng­êi chuyªn ®i mua gom lóa. - Khi ®· cã hîp ®ång nguyªn t¾c råi, c¸c nhµ cung øng lËp ph­¬ng ¸n vay vèn t¹i mét trong c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ®­îc chØ ®Þnh ë ®Þa ph­¬ng. Ng©n hµng nµy thiÕt lËp quü tÝn dông ®Æc biÖt dµnh ®Ó tµi trî cho ho¹t ®éng mua lóa dù tr÷. - §ång thêi, c¸c doanh nghiÖp còng lËp ph­¬ng ¸n vay vèn tõ quü tÝn dông ®Æc biÖt nãi trªn ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng cho c¸c nhµ cung øng. - Cuèi cïng, khi c¸c doanh nghiÖp tiªu thô ®­îc g¹o th× ph¶i tiÕn hµnh giao dÞch thanh to¸n qua ng©n hµng mµ m×nh ®· vay vèn mua lóa, g¹o nguyªn liÖu. Thø hai, c¶i tiÕn hÖ thèng l­u th«ng ph©n phèi hiÖn nay Cã thÓ minh ho¹ t×nh h×nh nµy ë n­íc ta nh­ sau (H×nh 1) H×nh 1 – S¬ ®å hÖ thèng l­u th«ng ph©n phèi g¹o ë ViÖt Nam N«ng d©n Hµng x¸o thu gom Th­¬ng l¸i ®­êng dµi Nhµ m¸y xay x¸t C«ng ty chÕ biÕn cung øng XuÊt kh©ñ Nguån: - TS. NguyÔn Trung V·n: Lóa g¹o ViÖt Nam tr­íc thiªn niªn kû míi - H­íng xuÊt khÈu, NXB ChÝnh TrÞ Quèc Gia Hµ Néi 200, tr.313 H×nh trªn cho thÊy 2 ®iÓm næi bËt: - Tr­íc khi xuÊt khÈu, hµnh tr×nh lóa g¹o tr¶i qua tÊt c¶ 5 kh©u. §iÒu bÊt hîp lý nhÊt lµ kh©u xay x¸t chÕ biÕn kh«ng ®ång bé, nªn ph¶i diÔn ra 2 lÇn, thiÕu h¼n sù phèi hîp, dÉn tíi thêi gian kÐo dµi khiÕn cho kh¶ n¨ng ®¸p øng nguån hµng chËm. - Tõ ng­êi n«ng d©n ®Õn nhµ m¸y xay x¸t còng qua 2 kh©u, lµm cho thêi gian mua gom lóa g¹o kÐo dµi, t¨ng chi phÝ vµ h­ hao. §Æc biÖt, hai kh©u ®ã do t­ th­¬ng ®¶m nhiÖm, dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chÌn Ðp gi¸ nhau gi÷a n«ng d©n vµ t­ th­¬ng, ®«i khi gi¸ cao mµ chÊt l­îng kh«ng ®¶m b¶o. Hai ®iÒu bÊt hîp lý trªn lµ nguyªn nh©n chÝnh lµm t¨ng chi phÝ chÕ biÕn, kÐo dµi thêi gian vµ gi¶m hiÖu qu¶ xuÊt khÈu c¶ vÒ mÆt chíp thêi c¬. Tõ tån t¹i ®ã, chóng ta cÇn c¶i tiÕn trªn c¬ së tham kh¶o hÖ thèng l­u th«ng ph©n phèi cña Th¸i Lan (H×nh 2) H×nh 2 - HÖ thèng l­u th«ng ph©n phèi g¹o Th¸i Lan N«ng d©n C¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp Ch­¬ng tr×nh mua lóa cña ChÝnh phñ C¬ së xay x¸t huyÖn hoÆc tØnh Th­¬ng nh©n cÊp lµng x· Th­¬ng nh©n cÊp huyÖn C¬ së xay x¸t hîp t¸c x· Ng­êi b¸n bu«n Th­¬ng nh©n cÊp tØnh Liªn ®oµn HTX n«ng nghiÖp Ng­êi b¸n lÎ C¸c ®¹i lý Ng­êi tiªu dïng C¸c nhµ xuÊt khÈu 6% 3% 26% 30% 35% 6% 38% Nguån: - TS. NguyÔn Trung V·n: Lóa g¹o ViÖt Nam tr­íc thiªn niªn kû míi - H­íng xuÊt khÈu, NXB ChÝnh TrÞ Quèc Gia Hµ Néi 200, tr. 215 3. 2. 3. 3. §a d¹ng ho¸ c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu g¹o víi c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n linh ho¹t Mét thùc tÕ ®Æt ra lµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ trong viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i hîp ®ång xuÊt khÈu g¹o cïng víi c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n linh ho¹t. Do ®ã, ®Ó t¨ng ®­îc kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o, thêi gian tíi hä ph¶i t×m ra c¸c h×nh thøc vµ biÖn ph¸p kh¸c nhau ®èi víi tõng khu vùc thÞ tr­êng vµ tõng b¹n hµng nhËp khÈu. §èi víi khu vùc thÞ tr­êng cã thu nhËp thÊp nh­ thÞ tr­êng ch©u Phi, khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, cÇn chó ý tíi c¸c ph­¬ng thøc nh­ giao hµng tr¶ chËm, cÊp tÝn dông cho nhµ nhËp khÈu vµ ChÝnh phñ cã chÝnh s¸ch t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thanh to¸n qua ng©n hµng, gi¶m thiÓu rñi ro cho doanh nghiÖp. §èi víi thÞ tr­êng Nga, c¸c n­íc SNG, hä còng kh«ng m¹nh vÒ tµi chÝnh, nh­ng cã ­u thÕ vÒ m¸y mãc c«ng nghÖ. Nªn ngoµi c¸c h×nh thøc trªn, cã thÓ dïng h×nh thøc tr¶ nî, ®æi g¹o lÊy m¸y mãc, thiÕt bÞ n«ng nghiÖp...v× ViÖt Nam cßn nî nh÷ng n­íc nµy tõ håi chiÕn tranh. HoÆc nh­ Indonesia cã lîi thÕ vÕ ph©n bãn trong khi h»ng n¨m ViÖt Nam vÉn ph¶i nhËp khÈu l­îng lín ph©n bãn, nªn cã thÓ xuÊt khÈu theo h×nh thøc ®æi g¹o lÊy ph©n bãn. §èi víi khu vùc thÞ tr­êng cã thu nhËp cao nh­ thÞ tr­êng EU, NhËt B¶n, B¾c Mü, hä cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh tèt, nh­ng th­êng nhËp khÈu víi khèi l­îng Ýt. Trong tr­êng hîp nµy nªn dïng ph­¬ng thøc tr¶ ngay vµ cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ më réng vµo nh÷ng thÞ tr­êng nµy bëi hä cã kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh, vèn kh«ng bÞ ø ®äng. C¸c hîp ®ång cã thÓ ký kÕt ë nhiÒu cÊp ®é kh¸c nhau nh­ cÊp chÝnh phñ, cÊp doanh nghiÖp, theo chuyÕn, theo mïa vô, tõng ®ît...Trong ®ã chó träng ®Õn cÊp chÝnh phñ bëi lo¹i hîp ®ång nµy võa xuÊt khÈu víi khèi l­îng lín, l©u dµi, ®é rñi ro Ýt. C¸c lo¹i kh¸c th× linh ho¹t theo t×nh h×nh thùc tÕ. 3. 2. 4. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch vÜ m« tõ phÝa Nhµ n­íc B­íc sang thÕ kû 21, chóng ta ®ang ®øng tr­íc nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc. Nh÷ng thuËn lîi cã thÓ kÓ ®Õn lµ c¸c nguån lùc lao ®éng, ®Êt ®ai, tµi nguyªn. Tuy vËy, th¸ch thøc trong thêi gian tíi rÊt lín vµ ®¸ng lo ng¹i nhÊt lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña quèc gia, doanh nghiÖp vµ s¶n xuÊt cßn thÊp. Tû träng s¶n phÈm h­íng ngo¹i míi ®¹t 20%, nh­ng phÇn lín lµ khai th¸c nguyªn liÖu, gia c«ng, tû lÖ c«ng nghiÖp chÕ biÕn rÊt thÊp. C¸c môc tiªu vÒ xuÊt nhËp khÈu trong thêi gian tíi ®Æt ra yªu cÇu cÇn ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p ë cÊp vÜ m« vµ vi m«, ë ®©y nhÊn m¹nh ®Õn cÊp vÜ m« tõ phÝa Nhµ n­íc. 3. 2. 4. 1. C¸c gi¶i ph¸p hç trî tµi chÝnh (quy ho¹ch, ®Çu t­, khuyÕn n«ng, chuyÓn giao c«ng nghÖ...) §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu xuÊt khÈu g¹o nh­ ®· nãi ë trªn ®ßi hái tiÕp tôc ph¶i ®æi míi thÓ chÕ chÝnh s¸ch vµ cã c¸c gi¶i ph¸p ®ång bé vÒ tæ chøc, qu¶n lý qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa g¹o trong c¶ n­íc. Thø nhÊt, t¨ng c­êng c«ng t¸c quy ho¹ch, tæ chøc vµ qu¶n lý ph¸t triÓn lµ nhiÖm vô hµng ®Çu cÇn quan t©m. Trªn c¬ së tiÕp tôc rµ so¸t vµ ®iÒu chØnh quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¶ n­íc vµ mçi ®Þa ph­¬ng, cÇn ®Èy m¹nh h¬n n÷a c«ng t¸c ®iÒu tra, nghiªn cøu, quy ho¹ch vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa g¹o theo tõng vïng, tiÓu vïng kinh tÕ- sinh th¸i vµ theo nhãm s¶n phÈm vïng hµng ho¸. Trong ®ã chó träng ®Õn c¸c vïng s¶n xuÊt träng ®iÓm, cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt hµng ho¸ tËp trung quy m« lín vµ gièng lóa cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, cã lîi thÕ xuÊt khÈu. §ång thêi trong qu¸ tr×nh x©y dùng quy ho¹ch ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tÕ cña thÞ tr­êng vµ g¾n víi quy ho¹ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn, kÕt cÊu h¹ tÇng, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ c¸c thÓ chÕ luËt ph¸p vÒ b¶o vÖ tµi nguyªn, m«i tr­êng sinh th¸i. Thø hai, t¨ng c­êng ®Çu t­ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­ thÝch øng víi nhu cÇu thùc tÕ ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp. §Çu t­ ng©n s¸ch vµ ®Çu t­ x· héi cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ, song vÉn ch­a t­¬ng xøng víi vÞ trÝ vµ vai trß quan träng cña khu vùc nµy vµ ®ãng gãp cña nã trong c¬ cÊu t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Tû träng ®Çu t­ cho khu vùc nµy hiÖn chiÕm h¬n 20% ®Çu t­ ng©n s¸ch vµ kho¶ng 11-12% tæng ®Çu t­ x· héi cho nÒn kinh tÕ, trong khi n«ng nghiÖp ®ãng gãp 25-27% GDP hµng n¨m cña c¶ n­íc vµ 70% GDP ë khu vùc n«ng th«n. C¬ cÊu ®Çu t­ cho n«ng nghiÖp cã thÓ ®iÒu chØnh theo h­íng coi träng h¬n n÷a ®Õn ®Çu t­ nghiªn cøu khoa häc, øng dông vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ kü thuËt míi (nh­ gièng c©y trång, kü thuËt canh t¸c....). T¨ng ®Çu t­ vµ hç trî ®Çu t­ cho c«ng nghÖ sau thu ho¹ch vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®Ó n©ng cao chÊt l­îng vµ gi¸ trÞ g¹o xuÊt khÈu. Ngoµi ra, tiÕp tôc ®Çu t­ cho thuû lîi, ®ång thêi ®Çu t­ ph¸t triÓn ®ång bé nh÷ng vïng s¶n xuÊt lóa g¹o xuÊt khÈu tËp trung quy m« lín. §Æc biÖt, ®Èy m¹nh ®Çu t­ ph¸t triÓn h¹ tÇng kü thuËt vµ trang thiÕt bÞ phôc vô cho l­u th«ng trao ®æi vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n nãi chung vµ g¹o nãi riªng nh­ c¸c c¶ng khÈu, hÖ thèng kho tµng (kho chøa, kho trung chuyÓn, kho ngo¹i quan), ph­¬ng tiÖn bèc dì... lµ quan t©m hµng ®Çu, tr¸nh t×nh tr¹ng qu¸ t¶i, g©y ïn t¾c, kÐo dµi thêi gian, t¨ng chi phÝ vËn chuyÓn... Thø ba, ®Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc, øng dông vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, ph¸t triÓn hÖ thèng khuyÕn n«ng vµ dÞch vô hç trî n«ng nghiÖp. ChÝnh phñ cÇn quy ho¹ch, c¬ cÊu l¹i m¹ng l­íi c¸c c¬ së nghiªn cøu khoa häc vµ triÓn khai øng dông c«ng nghÖ kü thuËt trong n«ng nghiÖp. Tõ ®ã, x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ, tr­íc hÕt lµ c«ng nghÖ sinh häc t¹o ra c¸c gièng lóa míi thÝch hîp víi tõng vïng vµ cho n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao; c«ng nghÖ s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n lóa g¹o; c«ng nghÖ qu¶n lý chÊt l­îng, qu¶n lý vµ phßng trõ dÞch h¹i tæng hîp. §ång thêi víi viÖc ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ, ChÝnh phñ vµ c¸c cÊp, c¸c ngµnh ë ®Þa ph­¬ng phèi hîp víi c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi ë n«ng th«n ®Ó tæ chøc vµ më réng ho¹t ®éng hÖ thèng khuyÕn n«ng ®Õn tõng céng ®ång, ®¬n vÞ s¶n xuÊt vµ hé n«ng d©n nh­ ch­¬ng tr×nh IBM, Bµn c¸ch lµm, B¹n víi nhµ n«ng... trªn v« tuyÕn. Bªn c¹nh më réng hÖ thèng, vÊn ®Ò bøc thiÕt hiÖn nay lµ lµm thÕ nµo ®Ó ®µo t¹o vµ sö dông ®­îc mét ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng giái vÒ chuyªn m«n, s©u s¸t víi thùc tÕ vµ thùc sù t©m huyÕt, tËn tuþ víi c«ng viÖc cña nhµ n«ng. MÆt kh¸c, ph¶i cã sù phèi hîp ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc khuyÕn n«ng víi c¸c tæ chøc kinh tÕ hîp t¸c vµ hç trî ph¸t triÓn ë n«ng th«n, tõng b­íc x· héi ho¸ c«ng t¸c khuyÕn n«ng, thu hót sù tham gia cña ®«ng ®¶o n«ng d©n vµ nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp vµo ho¹t ®éng nµy. 3. 2. 4. 2. T¨ng c­êng ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i cÊp Nhµ n­íc trong xuÊt khÈu g¹o Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ lµ sù ph¸t triÓn c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u c¸c mèi quan hÖ giao l­u quèc tÕ trªn nhiÒu ph­¬ng diÖn nh­ kinh tÕ, th­¬ng m¹i. Trong bèi c¶nh ®ã, ®ßi hái c¸c quèc gia ph¶i cã c¸c mèi liªn kÕt kinh tÕ, th­¬ng m¹i t­¬ng øng tõ cÊp doanh nghiÖp, quèc gia, khu vùc vµ quèc tÕ th× míi cã thÓ më réng thÞ tr­êng ra khái ph¹m vi quèc gia vµ th©m nhËp ngµy cµng s©u víi quy m« cµng lín vµo ph¹m vi quèc tÕ. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã th× vai trß cña ho¹t ®éng marketing quèc tÕ ngµy cµng chiÕm vÞ trÝ quan träng, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i c¶ ë cÊp ChÝnh phñ vµ doanh nghiÖp. HiÖn nay, bÊt cø quèc gia vµ doanh nghiÖp nµo muèn t¨ng thªm thÞ phÇn cho s¶n phÈm cña m×nh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, ch¾c ch¾n ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ph¶i ®i tr­íc mét b­íc. Víi tÇm quan träng ®ã, nªn ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®ang diÔn ra rÊt m¹nh víi quy m« cµng lín h¬n ë tÊt c¶ c¸c cÊp. Tuy nhiªn, chi phÝ cho ho¹t ®éng nµy cã thÓ rÊt lín. §©y còng lµ vÊn ®Ò khã kh¨n lín nhÊt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam bëi phÇn lín hä lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, nguån vèn h¹n chÕ, kinh nghiÖm cßn thiÕu...Nh÷ng nguyªn nh©n nµy khiÕn cho ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­a ph¸t triÓn, hoÆc nÕu cã còng chØ ë ph¹m vi hÑp vµ quy m« nhá. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, ChÝnh phñ cÇn cã chñ tr­¬ng hç trî c¸c doanh nghiÖp trong c«ng t¸c nµy. Vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· vµ ®ang chó träng vµ t¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ë cÊp ChÝnh phñ. Cô thÓ lµ nhiÒu chuyÕn th¨m viÕng cña c¸c l·nh ®¹o cÊp cao ®Òu cã rÊt nhiÒu c¸c doanh nghiÖp ®i cïng, ®ång thêi trong chuyÕn th¨m ®ã hµng lo¹t c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng ®­îc ký kÕt, thóc ®Èy quan hÖ bu«n b¸n gi÷a hai n­íc nh­ (nh­ tho¶ thuËn Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam ký víi Côc L­¬ng thùc Indonesia mua 500 ngµn tÊn g¹o tõ 2002-2004). Mét thuËn lîi n÷a lµ ho¹t ®éng ë cÊp chÝnh phñ dÔ dµng thiÕt lËp c¸c mèi liªn hÖ b¹n hµng l©u dµi, æn ®Þnh vµ ch¾c ch¾n, trong khi chóng ta ch­a cã hÖ thèng b¹n hµng truyÒn thèng, æn ®Þnh vÒ nhËp khÈu g¹o th× viÖc t¨ng c­êng ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ë cÊp ChÝnh phñ cµng cÇn ®­îc quan t©m hµng ®Çu, ®ãng gãp mét phÇn quan träng vµo viÖc ®¹t ®­îc môc tiªu kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ®Õn n¨m 2010. 3. 2. 5. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c Ngoµi 4 nhãm gi¶i ph¸p trªn, ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña mÆt hµng g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam hiÖu qu¶ h¬n n÷a, chóng ta ph¶i quan t©m ®óng møc ®Õn nh÷ng gi¶i ph¸p sau: 3.2.5.1 §Èy m¹nh ho¹t ®éng qu¶ng c¸o trong thêi gian tíi Qu¶ng c¸o vèn dÜ lµ c«ng cô c¹nh tranh quan träng ®èi víi doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i, khi c¹nh tranh gi÷a c¸c nhµ xuÊt khÈu cµng trë nªn gay g¾t. VËy trong thêi gian tíi, ®Ó ®Èy m¹nh qu¶ng c¸o, cÇn chó träng tr­íc hÕt mét sè vÊn ®Ò sau: - CÇn qu¸n triÖt h¬n n÷a vai trß vµ t¸c dông cña qu¶ng c¸o ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. §iÒu nµy kh«ng ph¶i lµ míi, nh­ng cÇn nhÊn m¹nh v× nhiÒu doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam trong thêi gian qua vÉn ch­a ®Çu t­ thÝch ®¸ng ng©n s¸ch cho qu¶ng c¸o t¹i thÞ tr­êng n­íc ngoµi mÆc dï biÕt râ qu¶ng c¸o lµ cÇn thiÕt. - Doanh nghiÖp ViÖt Nam, th«ng qua ®¹i diÖn cña m×nh hay hîp t¸c víi c¸c Th­¬ng vô ViÖt Nam, tiÕp cËn tÝch cùc h¬n víi nh÷ng h·ng qu¶ng c¸o vµ b¸o chÝ cã uy tÝn ë thÞ tr­êng xuÊt khÈu n­íc së t¹i ®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng qu¶ng c¸o s¶n phÈm cña m×nh, t¨ng thªm h×nh ¶nh vµ vÞ thÕ cña s¶n phÈm vµ doanh nghiÖp trong ®êi sèng hµng ngµy cña ®«ng ®¶o ng­êi tiªu dïng. Tõ ®ã, chóng ta cã thÓ tËn dông ®­îc c¬ héi ë mäi n¬i, mäi lóc ®Ó ®Èy m¹nh tiªu thô. - CÇn kÕt hîp n¨ng ®éng c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng tõ b¸o chÝ, truyÒn h×nh, ph¸t thanh, lËp c¸c trang Web...®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng qu¶ng c¸o. 2.3.5.2 Chó träng ho¹t ®éng héi trî triÓn l·m th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ c¸c c«ng cô yÓm trî xuÊt khÈu kh¸c Nh­ chóng ta ®· biÕt, ®iÓm m¹nh næi bËt cña héi trî triÓn l·m th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ kh¸ch hµng hiÖn diÖn ®­îc cô thÓ s¶n phÈm, do ®ã, doanh nghiÖp quy tô ®­îc kÞp thêi b¹n hµng vµ cã nhiÒu c¬ héi ký kÕt ®­îc hîp ®ång tiªu thô. ChÝnh v× thÕ, héi trî triÓn l·m th­¬ng m¹i quèc tÕ ë c¸c n­íc nhËp khÈu trë thµnh c«ng cô quan träng trong chÝnh s¸ch yÓm trî Marketing cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu g¹o nãi riªng. Trong thêi gian tíi, c¸c doanh nghiÖp cÇn më réng h¬n quan hÖ trùc tiÕp víi tæ chøc héi trî triÓn l·m ë c¸c n­íc nhËp khÈu ®Ó ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng héi trî triÓn l·m, t×m ®­îc nhiÒu c¬ héi cho viÖc më réng xuÊt khÈu, tiªu thô s¶n phÈm nhanh, nhiÒu vµ hiÖu qu¶. Doanh nghiÖp cÇn n¾m v÷ng ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i héi trî, kÕ ho¹ch, lÞch tr×nh héi trî, lµm tèt b­íc chuÈn bÞ s¶n phÈm tham gia vµ kÕ ho¹ch b¸n hµng hiÖu qu¶. Ngoµi qu¶ng c¸o vµ héi trî triÓn l·m, c¸c doanh nghiÖp cÇn ®Èy m¹nh kÞp thêi c¸c ho¹t ®éng yÓm trî xuÊt khÈu kh¸c nh­ quan hÖ c«ng chóng, b¸n hµng c¸ nh©n, më c¸c cöa hµng giíi thiÖu s¶n phÈm, lËp c¸c trang Web...nh»m ®Èy m¹nh tiªu thô s¶n phÈm trªn quy m« réng. Trªn ®©y lµ hÖ thèng 5 gi¶i ph¸p chñ yÕu víi 13 gi¶i ph¸p lín cô thÓ. Mét trong nh÷ng ph­¬ng ch©m ®­îc qu¸n xuyÕn cña ®Ò tµi nµy lµ gi¶i ph¸p ®­a ra mang tÝnh ®ång bé vµ, h¬n thÕ n÷a, ph¶i mang tÝnh träng ®iÓm mµ ®Ò tµi cÇn tËp trung gi¶i quyÕt. Do vËy, ®Ò tµi kh«ng cã ý ®Þnh ®­a ra nhiÒu gi¶i ph¸p mét c¸ch dµn tr¶i ®Ó ®éc gi¶ tiÕt kiÖm thêi gian vµ bít mÖt mái. Theo nhËn thøc cã h¹n cña ng­êi viÕt, nh÷ng gi¶i ph¸p trªn lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt trong ®Þnh h­íng chiÕn l­îc ®Èy m¹nh vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña mÆt hµng g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam nh»m t¹o b­íc ®ét ph¸ vµ t¨ng tèc kim ng¹ch xuÊt khÈu mÆt hµng g¹o trong thêi gian tíi. KÕt luËn Nhu cÇu nhËp khÈu g¹o cña thÞ tr­êng thÕ giíi dï cã nh÷ng nh÷ng biÕn ®éng th¨ng trÇm trong tõng thêi kú, song nh×n chung vÉn cã xu h­íng tiÕp tôc t¨ng c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. Møc t¨ng tr­ëng cung lóa g¹o ®· b¾t ®Çu cã dÊu hiÖu gi¶m. §ã lµ thuËn lîi ®Ó ViÖt Nam cã thÓ yªn t©m ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o ®Õn n¨m 2010 vµ trong nh÷ng nh÷ng n¨m tiÕp theo. C¸c tiÒm n¨ng, nguån lùc vµ lîi thÕ cña ViÖt Nam trong s¶n xuÊt, xuÊt khÈu g¹o ®· ph¸t huy mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ ®­îc minh chøng râ nhÊt trong suèt 14 n¨m liªn tôc võa qua c¶ vÒ ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc quèc gia lÉn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu – ViÖt Nam trë thµnh mét trong nh÷ng c­êng quèc xuÊt khÈu g¹o trªn thÕ giíi. Th¾ng lîi nµy c¶ thÕ giíi kh«ng thÓ phñ nhËn ®­îc. Tuy nhiªn, s¶n xuÊt vµ s¶n xuÊt hµng ho¸ lóa g¹o xuÊt khÈu cña ta vÉn c¬ b¶n ph¸t triÓn theo chiÒu réng, n¨ng suÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ n¨ng lùc c¹nh tranh trong xuÊt khÈu cßn thÊp h¬n so víi nhiÒu n­íc xuÊt khÈu kh¸c. Nguyªn nh©n chñ yÕu do nÒn n«ng nghiÖp n­íc ta vÉn trong t×nh tr¹ng s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá lÎ, manh món vµ l¹c hËu. V× vËy, trong thêi gian tíi, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u. Tãm l¹i, víi xu thÕ ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, t­¬ng quan víi t×nh h×nh thÞ tr­êng vµ c¸c n­íc c¹nh tranh xuÊt khÈu g¹o bªn ngoµi, cã thÓ nhËn ®Þnh chung: ViÖt Nam vÉn lµ mét trong c¸c n­íc cã nhiÒu kh¶ n¨ng, cïng víi Th¸i Lan, thuéc nh÷ng n­íc xuÊt khÈu g¹o lín nhÊt trong vßng 10 n¨m tíi. H­¬ng th¬m lóa g¹o ViÖt Nam vÉn sÏ lan to¶ réng h¬n trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi..../. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Kim Quèc ChÝnh, ViÖn ChiÕn l­îc ph¸t triÓn Bé KH vµ §T– Dù b¸o kh¶ n¨ng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam thêi kú 2001 – 2010 – T¹p chÝ Nghiªn cøu Kinh tÕ sè 284- Th¸ng 1/2002. 2. Minh §øc – XuÊt khÈu g¹o n¨m 12003: sÏ ®¹t 3,5 triÖu tÊn? – B¸o §Çu t­ ngµy 19/2/2003. 3. TH.S. §inh ThiÖn §øc, Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n – Xu h­íng trong cÇu vµ cung- thÞ tr­êng lóa g¹o ch©u ¸: Nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam - T¹p chÝ kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn. 4. DiÖu Hµ - Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam víi mét sè thÞ tr­êng träng ®iÓm – T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè TÕt quý mïi 2003. 5. Thanh Loan - Gi¸ g¹o thÕ giíi sÏ ë møc thÊp trong quý II/2003 – T¹p chÝ ThÞ tr­êng – Gi¸ c¶ sè 3/2003. 6. NguyÔn V¨n Long – Mét sè suy nghÜ vÒ thùc hiÖn chiÕn l­îc xuÊt nhËp khÈu – T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 11/ 2003. 7. Phan SÜ MÉn vµ TS. NguyÔn ViÖt Anh, ViÖn Kinh tÕ häc - §Þnh h­íng vµ tæ chøc ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ - T¹p chÝ Nghiªn cøu Kinh tÕ sè 273 – Th¸ng 2/2001. 8. D­¬ng Hoµng Minh – Nh×n l¹i mét n¨m xuÊt khÈu g¹o - T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè Xu©n nh©m ngä 2002. 9. GS. NguyÔn §×nh Nam, Tr­êng §¹i häc kinh tÕ quèc d©n – N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh xuÊt khÈu n«ng s¶n ë n­íc ta – T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn. 10. NguyÔn Duy NghÜa – Lµm g× ®Ó thùc hiÖn môc tiªu xuÊt khÈu 2002 - T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 9/2002. 11. Hång T©m – Gi÷ v÷ng vai trß chñ lùc – ChÊt l­îng g¹o cÇn ®­îc n©ng cao ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng – B¸o §Çu t­ sè 5, ngµy 26/2/2003. 12. Hµ Thanh – Lµm tèt c«ng t¸c ghi nh·n vµ khuyÕch tr­¬ng th­¬ng hiÖu hµng ViÖt Nam lµ mét biÖn ph¸p n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh - T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 10/2002. 13. NguyÔn ChÝ Thµnh, Tæng Gi¸m ®èc cty Bia Sµi Gßn – Uy tÝn cña th­¬ng hiÖu chÝnh lµ ®iÓm mÊu chèt ®Ó gi÷ v÷ng thÞ phÇn...... T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè TÕt quý mïi 2003. 14. NguyÔn TiÕn Tho¶ - Gi¸ lóa g¹o 7 th¸ng cao v÷ng. Nh÷ng th¸ng cßn l¹i? – T¹p chÝ ThÞ tr­êng - Gi¸ c¶ sè 8- 2002. 15. KS. Lª V¨n Thanh – Dù b¸o thÞ tr­êng hµng n«ng s¶n thÕ giíi ®Õn n¨m 2010 – T¹p chÝ Th­¬ng m¹i, th¸ng 2/2002. 16. Hµ Thuû – B¶o hé nh·n hµng vµ th­¬ng hiÖu - T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 29/2002. 17. Thµnh TrÝ (Theo b¸o chÝ n­íc ngoµi) – C¬ héi cho nhµ xuÊt khÈu – Indonesia sÏ ph¶i t¨ng l­îng g¹o vµ ®­êng nhËp khÈu – B¸o §Çu t­. 18. NguyÔn Xu©n Tr×nh – Gi¸ g¹o sÏ t¨ng nhÑ - T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 25/2002. 19. TS. NguyÔn Trung V·n, Tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng – Lóa g¹o ViÖt Nam tr­íc thiªn niªn kû míi – H­íng xuÊt khÈu – NXB ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi – 2001. 20. PGS. TS. NguyÔn Trung V·n, chñ nhiÖm ®Ò tµi – N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng dÖt may xuÊt khÈu ViÖt Nam trong thêi gian tíi – M· sè B2001-40-02. 21. TS. Lª ThÞ Anh V©n, Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n – Gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu mét sè hµng n«ng s¶n ViÖt Nam giai ®o¹n 2002 – 2010 – T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn. 22. Hång Vò – Ch¨m chót cho “phÇn hån” – Doanh nghiÖp ViÖt Nam trong cuéc kiÕm t×m th­¬ng hiÖu- B¸o §Çu t­ - Ngµy 24/1/2003. 10/2002. 23. L­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam t¨ng h¬n 26% so víi cïng kú n¨m 2002 – B¸o §Çu t­ - Ngµy 26/3/2003. ._.