Chiến lược phát triển thẻ thanh toán của hệ thống Ngân hàng Thương mại Việt Nam đến năm 2010

- 1 - MUÏC LUÏC LÔØI MÔÛ ÑAÀU CHÖÔNG 1: MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ VEÀ THEÛ THANH TOAÙN 1.1. Caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët …………………..….. 1 1.1.1. Khaùi quaùt veà thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët ………………………….....1 1.1.2. Caùc phöông thöùc thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët trong neàn kinh teá ……………………………………………………………………………… 3 1.2. Toång quan veà theû thanh toaùn …………………………………….….…….. 4 1.2.1. Khaùi nieäm theû thanh toaùn ………………………………………………..… 4 1.2.2. Phaân loaïi theû thanh toaùn …………………………………………………… 5 1.2.3. Quy trình thanh toaùn baèng theû ………………………………………………8 1.2.4. Lôïi ích cuûa theû thanh toaùn ……………………………………….………… 9 CHÖÔNG 2: PHAÂN TÍCH TÌNH HÌNH PHAÙT TRIEÅN THEÛ THANH TOAÙN CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM 2.1. Thöïc traïng phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ……………………………………………………..…………….. 12 2.1.1. Cô sôû phaùp lyù cuûa vieäc phaùt haønh, söû duïng vaø thanh toaùn theû taïi Vieät Nam …………………………………………………………………………………….. 12 2.1.2. Tình hình phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ………….……………. 13 2.1.3. Nhaän xeùt veà tình hình phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam trong nhöõng naêm qua ………………………………………………………………………….. 21 2.2. Ñaùnh giaù xu höôùng phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam … ……… 24 2.2.1. Xu höôùng phaùt trieån theû thanh toaùn treân theá giôùi ……………..………… . 24 2.2.2. xu höôùng phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ……………...……….. . 25 2.3. Phaân tích yeáu toá aûnh höôûng ñeán chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ñeán naêm 2010 ………………………………………..……………… 28 2.3.1. Caùc yeáu toá cuûa moâi tröôøng beân ngoaøi …………………………………… 28 2.3.2. Caùc yeáu toá cuûa moâi tröôøng beân trong ……………………………………. 30 CHÖÔNG 3: CHIEÁN LÖÔÏC PHAÙT TRIEÅN THEÛ THANH TOAÙN CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2010 3.1. Quan ñieåm chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ñeán naêm 2010 …………………………………………. 34 3.1.1. Quan ñieåm chieán löôïc phaùt trieån ngaønh ngaân haøng Vieät Nam ñeán naêm 2010 …………………………………………………………………………………….. 34 - 2 - 3.1.2. Quan ñieåm, muïc tieâu vaø vò trí chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn ñeán naêm 2010 ………………………………………………………………………………. 35 3.2. Chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ñeán naêm 2010 ………………………………………..……….… 37 3.2.1. Chieán löôïc ñaàu tö phaùt trieån ……………………………………………… 39 3.2.2. Chieán löôïc thaâm nhaäp thò tröôøng …………………………………………. 39 3.2.3. Chieán löôïc phaùt trieån thò tröôøng ……………………………….…………. 40 3.2.4. Chieán löôïc phaùt trieån saûn phaåm ……………………………….………….. 40 3.2.5. Chieán löôïc hoäi nhaäp theo haøng ngang ……………………………………. 41 3.2.6. Chieán löôïc hoäi nhaäp veà phía sau …………………………………………. 42 3.3. Chöông trình vaø giaûi phaùp thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ñeán naêm 2010 ………. 43 3.3.1. Caùc chöông trình vaø giaûi phaùp thöïc hieän chieán löôïc ñaàu tö phaùt trieån, chieán löôïc phaùt trieån saûn phaåm …………………………………………..…………….. 43 3.3.2. Caùc chöông trình vaø giaûi phaùp thöïc hieän chieán löôïc thaâm nhaäp thò tröôøng, phaùt trieån thò tröôøng …………………………………………………..………….. 46 3.3.3. Caùc chöông trình vaø giaûi phaùp thöïc hieän chieán löôïc hoäi nhaäp theo haøng ngang, chieán löôïc hoäi nhaäp veà phía sau ………………………………………… 49 3.4. Tieán ñoä thöïc hieän - moái quan heä giöõa caùc chieán löôïc vaø chöông trình …………………………………………………………………………………….. 51 3.4.1. Tieán ñoä thöïc hieän caùc chöông trình ………………………………………. 51 3.4.2. Moái quan heä giöõa caùc chieán löôïc vaø chöông trình ……………………….. 52 3.5. Döï baùo chi phí vaø ñaùnh giaù nguoàn löïc thöïc hieän chieán löôïc …………… 54 3.5.1. Döï baùo chi phí thöïc hieän …………………………………….……………. 54 3.5.2. Ñaùnh giaù nguoàn löïc thöïc hieän ………………………………….…………. 55 3.6. Hieäu quaû kinh teá – xaõ hoäi cuûa chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ñeán naêm 2010 ……………………………………………..………… 56 3.5.1. Hieäu quaû veà maët kinh teá ………………………………………..………… 56 3.5.2. Hieäu quaû veà maët xaõ hoäi ………………………………………….……….. 56 KIEÁN NGHÒ …………………………………………………………………….. 57 KEÁT LUAÄN TAØI LIEÄU THAM KHAÛO - 3 - LÔØI MÔÛ ÑAÀU Trong thôøi gian qua, kinh teá Vieät Nam ñaõ coù nhieàu thay ñoåi theo höôùng tieán boä. Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá khaù cao vaø oån ñònh. Thu nhaäp cuûa nhaân daân ñöôïc caûi thieän. Vieät Nam ñang môû roäng quan heä nhieàu maët vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi. Nhôø ñoù, ñaát nöôùc ñaõ tieáp caän ñöôïc vôùi söï phaùt trieån chung cuûa theá giôùi, du nhaäp, ñuoåi baét coâng ngheä tieân tieán, naâng cao kieán thöùc vaø hieåu bieát cuûa nhaân daân. Trong quaù trình ñoù, hoaït ñoäng ngaân haøng coù nhieàu ñoåi môùi, ña daïng hôn veà nghieäp vuï, taêng nhanh veà toác ñoä. Caùc ngaân haøng thöông maïi trôû neân gaàn guõi hôn vôùi ngöôøi daân, giao dòch vôùi ngaân haøng daàn ñöôïc coi laø taát yeáu trong caùc hoaït ñoäng kinh teá. Caùc phöông tieän thanh toaùn hieän ñaïi nhö Seùc, uûy nhieäm chi, theû thanh toaùn... ñang môû roäng phaïm vi vaø ñoái töôïng aùp duïng. Theû thanh toaùn baét ñaàu phaùt haønh taïi Vieät Nam töø naêm 1990 vaø taêng tröôûng nhanh veà soá löôïng vaø giaù trò giao dòch trong thôøi gian gaàn ñaây. Qua theû thanh toaùn, caùc ngaân haøng Vieät Nam hoøa nhaäp vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc ngaân haøng treân theá giôùi, ñaùp öùng yeâu caàu hoäi nhaäp vaø nhu caàu söû duïng caùc phöông tieän thanh toaùn hieän ñaïi cuûa ngöôøi daân. Tuy vaäy, theû thanh toaùn vaãn coøn xa laï vôùi nhieàu ngöôøi, chöa trôû thaønh phöông tieän thanh toaùn phoå bieán trong xaõ hoäi. Soá löôïng ngöôøi söû duïng theû coù taêng nhöng vaãn chöa töông xöùng vôùi tieàm naêng phaùt trieån theû thanh toaùn taïi thò tröôøng Vieät Nam. Thöïc traïng treân do nhieàu nguyeân nhaân, coù nguyeân nhaân khaùch quan töø thò tröôøng vaø nguyeân nhaân chuû quan töø caùc ngaân haøng phaùt haønh theû. Do ñoù, vieäc nghieân cöùu ñònh höôùng chieán löôïc vaø ñöa ra caùc giaûi phaùp ñeå phaùt trieån theû thanh toaùn coù yù nghóa raát thieát thöïc ñoái vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ôû hieän taïi vaø trong töông lai. Xuaát phaùt töø nhu caàu ñoù, chuùng toâi choïn ñeà taøi “Chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ñeán naêm 2010” ñeå nghieân cöùu vaø laøm luaän vaên. - 4 - MUÏC TIEÂU CUÛA ÑEÀ TAØI - Nghieân cöùu moät caùch coù heä thoáng nhöõng vaán ñeà cô baûn veà caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët vaø theû thanh toaùn. - Nguyeân cöùu quaù trình phaùt trieån theû thanh toaùn vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Treân cô sôû ñoù ruùt ra nhaän xeùt vaø ñaùnh giaù tieàm naêng phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam. - ÖÙng duïng lyù thuyeát veà quaûn trò chieán löôïc ñeå xaây döïng chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ñeán naêm 2010. - Ñeà xuaát nhöõng chöông trình vaø giaûi phaùp ñeå phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam. - Thoâng qua caùc soá lieäu söu taàm vaø nhöõng nghieân cöùu trong ñeà taøi chuùng toâi mong goùp phaàn hoaøn thieän hôn toå chöùc quaûn lyù heä thoáng ngaân haøng noùi chung vaø caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam noùi rieâng. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU - Nghieân cöùu caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån theû thanh toaùn noùi chung cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam trong thôøi gian qua vaø trong thôøi gian tôùi naêm 2010. - Söû duïng caùc soá lieäu toång hôïp veà hoaït ñoäng kinh doanh theû thanh toaùn cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñeå phaân tích caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán theû thanh toaùn. Ñaùnh giaù tieàm naêng phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam trong nhöõng naêm tôùi. - Döïa treân cô sôû phaân tích vaø nghieân cöùu, chuùng toâi xaây döïng chieán löôïc, ñeà xuaát caùc chöông trình vaø giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ñeán naêm 2010. - 5 - PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU - Ñeà taøi naøy aùp duïng phöông phaùp tieáp caän thöïc teá, thu thaäp thoâng tin, thoáng keâ, phaân tích, toång hôïp, heä thoáng hoùa. - Vaän duïng lyù thuyeát veà quaûn trò chieán löôïc, lyù thuyeát veà keá hoaïch hoùa phaùt trieån keát hôïp vôùi nghieân cöùu thöïc tieãn ñeå xaây döïng chieán löôïc vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp. - 6 - CHÖÔNG 1 MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ VEÀ THEÛ THANH TOAÙN 1.1. CAÙC PHÖÔNG TIEÄN THANH TOAÙN KHOÂNG DUØNG TIEÀN MAËT 1.1.1. Khaùi quaùt veà thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët 1.1.1.1. Baûn chaát cuûa thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët Thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët laø toång hôïp moïi quan heä chi traû tieàn teä ñöôïc theå hieän baèng caùch trích chuyeån moät soá tieàn töø taøi khoaûn ngöôøi traû sang taøi khoaûn ngöôøi thuï höôûng taïi ngaân haøng qua trung gian vaø kieåm soaùt cuûa ngaân haøng. Theo ñaø phaùt trieån, ñaëc bieät laø söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc, tieán boä coâng ngheä, chöùc naêng thanh toaùn cuûa tieàn teä coù theâm nhieàu hình thöùc, phöông phaùp thanh toaùn hieän ñaïi vôùi quy trình coâng ngheä tieân tieán. Trong thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, tieàn teä chæ thöïc hieän moät chöùc naêng: phöông tieän thanh toaùn. Thanh toaùn baèng tieàn maët vaø khoâng duøng tieàn maët coù moái quan heä taùc ñoäng vaø chuyeån hoùa laãn nhau theo khoâng gian vaø thôøi gian. Coù theå luùc naøy, nôi naøy haøng hoùa, dòch vuï ñöôïc thöïc hieän thanh toaùn khoâng baèng tieàn maët nhöng khoái löôïng tieàn teä ñoù ôû thôøi ñieåm khaùc, nôi khaùc laïi ñöôïc thöïc hieän thanh toaùn baèng tieàn maët vaø ngöôïc laïi. Söï chuyeån hoùa giöõa hai hình thöùc naøy phaùt sinh trong quaù trình löu thoâng – thanh toaùn vaø ñaây laø ñaëc thuø voán coù cuûa tieàn teä khi thöïc hieän chöùc naêng thanh toaùn. Söï phaùt trieån cuûa phöông thöùc thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët phuï thuoäc nhieàu vaøo nhaân toá chuû quan cuûa con ngöôøi vaø laø nhu caàu taát yeáu trong thanh toaùn cuûa moät xaõ hoäi hieän ñaïi. 1.1.1.2. Ñaëc ñieåm cuûa thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët Ñaëc ñieåm 1: Söï vaän ñoäng cuûa tieàn teä ñoäc laäp vôùi söï vaän ñoäng cuûa haøng hoùa caû veà khoâng gian vaø thôøi gian. Coù theå noùi ñaây laø ñaëc ñieåm noåi baät nhaát ñeå phaân bieät giöõa phöông thöùc thanh toaùn baèng tieàn maët vaø khoâng baèng tieàn maët. Khaùc vôùi thanh toaùn baèng tieàn maët, thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët khoâng phaûi ñöôïc tieán haønh theo kieåu “giao haøng vaø - 7 - nhaän tieàn ngay ” maø vieäc giao haøng ôû nôi naøy, luùc naøy nhöng vieäc nhaän tieàn coù theå ôû nôi khaùc, luùc khaùc. Ñaëc ñieåm 2: Trong thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, tieàn teä chæ xuaát hieän döôùi daïng “tieàn ghi soå”. Trong thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, tieàn teä ñöôïc ghi cheùp treân caùc chöùng töø, soå saùch keá toaùn. Do ñoù, caùc beân tham gia thanh toaùn phaûi coù taøi khoaûn taïi ngaân haøng vaø nhaát thieát trong taøi khoaûn phaûi coù soá dö (coù tieàn) thì môùi thöïc hieän chuyeån khoaûn ñöôïc. Vieäc chuyeån khoaûn chæ ñöôïc thöïc hieän khi coù yeâu caàu cuûa chuû taøi khoaûn. Ñaëc ñieåm 3: Trong thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, ngaân haøng ñoùng vai troø laø ngöôøi trung gian, keát noái vaø toå chöùc thöïc hieän caùc khoaûn thanh toaùn. Ngoaøi hai hay nhieàu ngöôøi tham gia thanh toaùn thì ngaân haøng ñöôïc xem nhö ngöôøi trung gian khoâng theå thieáu trong thanh toaùn chuyeån khoaûn. Khi coù yeâu caàu cuûa chuû taøi khoaûn, ngaân haøng seõ trích taøi khoaûn cuûa hoï chuyeån traû cho ngöôøi thuï höôûng. Vôùi nghieäp vuï nhö vaäy ngaân haøng trôû thaønh trung taâm thanh toaùn cuûa xaõ hoäi. Vieäc thanh toaùn qua ngaân haøng giuùp caùc beân tham gia thanh toaùn tieát kieäm ñöôïc thôøi gian, chi phí… 1.1.2.3. Lôïi ích cuûa thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët Thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët ngaøy caøng giöõ vai troø quan troïng trong quaù trình trao ñoåi, mua baùn haøng hoùa. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa heä thoáng ngaân haøng, thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët ngaøy caøng phaùt trieån, hoaøn thieän vaø mang laïi lôïi ích cho caùc ñoái töôïng tham gia. ■ Ñoái vôùi khaùch haøng: - Giaûm ñöôïc nhieàu chi phí. Khi thöïc hieän giao dòch thanh toaùn qua ngaân haøng, quaù trình thanh toaùn ñöôïc tieán haønh nhanh hôn, giaûm ñöôïc nhieàu thôøi gian cuõng nhö chi phí lieân quan ñeán vieäc kieåm ñeám, vaän chuyeån … - An toaøn hôn. Khaùch haøng khoâng phaûi mang theo soá löôïng lôùn tieàn maët ñeå thanh toaùn cho caùc giao dòch phaùt sinh hoaëc döï tröõ tieàn maët ôû nhaø do ñoùù traùnh ñöôïc - 8 - ruûi ro coù theå xaåy ra nhö troäm, cöôùp, thieân tai, hoûa hoaïn … - Ñöôïc höôûng lôïi. Ngoaøi vieäc ñöôïc giöõ tieàn an toaøn, soá tieàn duy trì trong taøi khoaûn ngaân haøng coøn ñöôïc höôûng laõi suaát. ■ Ñoái vôùi ngaân haøng: - Thu huùt voán nhaøn roãi. Soá tieàn göûi cuûa khaùch haøng taïi ngaân haøng laø nguoàn huy ñoäng voán raát quan troïng vaø khoâng theå thieáu trong hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng thöông maïi (NHTM). Nguoàn voán huy ñoäng naøy ngaân haøng traû laõi raát thaáp do ñoù noù laø nguoàn lôïi raát lôùn cuûa ngaân haøng khi söû duïng ñeå ñaàu tö hoaëc cho vay, taêng khaû naêng cung tín duïng cuûa NHTM. - Gia taêng khaùch haøng môùi, giöõ khaùch haøng cuõ. Thoâng qua caùc phöông thöùc thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, caùc ngaân haøng coù theå ña daïng danh muïc saûn phaåm, dòch vuï cuûa mình ñeå phuïc vuï khaùch haøng, taïo ñieàu kieän ñeå thu huùt khaùch haøng ñeán giao dòch vôùi ngaân haøng. ■ Ñoái vôùi neàn kinh teá - Giaûm ñöôïc nhieàu chi phí cho xaõ hoäi. Thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët seõ giaûm ñöôïc khoái löôïng tieàn maët trong löu thoâng, töø ñoù giaûm ñöôïc nhieàu chi phí lieân quan nhö: in aán, baûo quaûn, vaän chuyeån, kieåm ñeám, nhaân söï thöïc hieän… - Thuùc ñaåy quaù trình luaân chuyeån haøng hoùa trong neàn kinh teá. Vôùi ñaëc ñieåm thanh toaùn nhanh choùng vaø chính xaùc, thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët seõ thuùc ñaåy quaù trình vaän ñoäng cuûa haøng hoùa trong neàn kinh teá. Nhôø vaäy, quaù trình saûn xuaát vaø löu thoâng haøng hoùa ngaøy caøng naêng ñoäng hôn. Goùp phaàn môû roäng quy moâ, phaïm vi hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc caù nhaân, doanh nghieäp vaø caû neàn kinh teá. - Goùp phaàn kieåm soaùt vaø taêng nguoàn thu cho Nhaø nöôùc. Khi maø taát caû caùc khoaûn thu nhaäp vaø chi phí ñeàu thanh toaùn qua ngaân haøng thì vieäc tính thueá vaø thu thueá seõ deã daøng hôn, haïn cheá ñöôïc tình traïng troán thueá. 1.1.2. Caùc phöông thöùc thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët trong neàn kinh teá - 9 - 1.1.2.1. Thanh toaùn buø tröø lieân ngaân haøng Vieäc toå chöùc thanh toaùn buø tröø giöõa caùc NHTM treân cuøng ñòa baøn do Ngaân haøng Nhaø nöôùc (NHNN) chuû trì vaø chæ ñöôïc thöïc hieän giöõa caùc ngaân haøng ñaêng kyù tham gia thanh toaùn buø tröø lieân ngaân haøng vôùi NHNN. Thoâng qua phöông thöùc thanh toaùn naøy caùc khoaûn thanh toaùn giöõa caùc NHTM, giöõa NHNN vôùi caùc NHTM vaø giöõa caùc chi nhaùnh NHNN ñöôïc thöïc hieän. 1.1.2.2. Thanh toaùn qua taøi khoaûn tieàn göûi taïi NHNN Caùc NHTM tham gia thanh toaùn môû taøi khoaûn tieàn göûi taïi NHNN. NHNN ñoùng vai troø trung gian trong vieäc chuyeån voán cuûa caùc NHTM. Nhöõng phaùt sinh veà thanh toaùn voán giöõa caùc NHTM vôùi nhau seõ ñöôïc NHNN trích töø taøi khoaûn ngaân haøng naøy chuyeån sang taøi khoaûn ngaân haøng khaùc. Nhö vaäy thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët ñoùng vai troø raát quan troïng trong vieäc löu chuyeån voán giöõa caùc NHTM vaø töø ñoù goùp phaàn thuùc ñaåy neàn kinh teá phaùt trieån. 1.1.2.3. Thanh toaùn chuyeån tieàn ñieän töû Vieäc thanh toaùn chuyeån tieàn ñieän töû öùng duïng coâng ngheä hieän ñaïi trong vieäc thanh toaùn giöõa caùc thaønh vieân trong cuøng heä thoáng ngaân haøng, thay cho vieäc thanh toaùn lieân ngaân haøng. Khi ngaân haøng tham gia thanh toaùn ñieän töû nhaän ñöôïc chöùng töø giaáy cuûa khaùch haøng seõ chuyeån hoùa chöùng töø giaáy thaønh chöùng töø ñieän töû ñeå chuyeån qua maïng veà truï sôû chính. Taïi truï sôû chính seõ xöû lyù chuyeån chöùng töø veà caùc ngaân haøng nhaän. Caùc ngaân haøng nhaän seõ in chöùng töø ñieän töû ñeå ghi Coù vaø baùo Coù cho ngöôøi thuï höôûng. ÔÛ ñaây, chöùng töø ñieän töû ñöôïc chaáp nhaän thanh toaùn, vieäc luaân chuyeån chöùng töø qua maïng giöõa hai ngaân haøng nhanh choùng, chính xaùc. Thoâng qua ngaân haøng, khaùch haøng coù theå söû duïng nhieàu phöông tieän thanh toaùn khaùc nhau ñeå thanh toaùn cho ngöôøi thuï höôûng nhö uûy nhieäm chi, uûy nhieäm thu, Seùc, theû thanh toaùn… Trong luaän vaên naøy, chuùng toâi chæ taäp trung vaøo theû thanh toaùn – moät phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët trong neàn kinh teá. - 10 - 1.2. TOÅNG QUAN VEÀ THEÛ THANH TOAÙN 1.2.1. Khaùi nieäm theû thanh toaùn Trong quaù trình phaùt trieån cuûa mình, theû thanh toaùn ñöôïc hieåu vôùi moät soá khaùi nieäm sau: - Theû thanh toaùn laø coâng cuï thanh toaùn do ngaân haøng hoaëc coâng ty phaùt haønh theû caáp cho khaùch haøng söû duïng theo hôïp ñoàng kyù keát giöõa ngaân haøng hoaëc coâng ty phaùt haønh theû vôùi chuû theû. - Theû thanh toaùn hay theû chi traû laø moät phöông tieän thanh toaùn tieàn haøng hoùa, dòch vuï maø khoâng duøng tieàn maët, coù theå ñöôïc duøng ñeå ruùt tieàn maët taïi caùc ñaïi lyù cuûa ngaân haøng hoaëc maùy giao dòch töï ñoäng (ATM). - Theû thanh toaùn laø phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët maø chuû theû coù theå söû duïng ñeå ruùt tieàn maët hoaëc thanh toaùn haøng hoùa, dòch vuï taïi caùc ñôn vò chaáp nhaän thanh toaùn theû (ÑVCNT). - Theû thanh toaùn laø moät phöông tieän ghi soå nhöõng soá tieàn thanh toaùn thoâng qua thieát bò ñoïc theû phoái hôïp vôùi heä thoáng noái maïng vi tính ñeå keát noái trung taâm phaùt haønh theû vôùi caùc ñieåm thanh toaùn, noù cho pheùp thöïc hieän cuoäc thanh toaùn nhanh choùng, thuaän tieän vaø khaù an toaøn cho caùc ñoái töôïng tham gia thanh toaùn. Nhö vaäy, coù theå hieåu theû thanh toaùn laø moät phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët maø ngöôøi söû duïng theû coù theå duøng noù ñeå traû tieàn haøng hoùa, dòch vuï, ruùt tieàn maët taïi caùc ÑVCNT hoaëc taïi caùc ATM. 1.2.2. Phaân loaïi theû thanh toaùn Vieäc phaân loaïi theû thanh toaùn ñöôïc xem xeùt theo nhieàu goùc ñoä khaùc nhau nhö theo goùc ñoä coâng ngheä saûn xuaát, chuû theå phaùt haønh hay tính chaát thanh toaùn. 1.2.2.1. Phaân loaïi theo coâng ngheä saûn xuaát: a) Theû khaéc chöõ noåi Ñeå saûn xuaát loaïi theû naøy ngöôøi ta döïa treân kyõ thuaät khaéc chöõ noåi, treân beà maët theû ñöôïc khaéc noåi caùc thoâng tin caàn thieát. Hieän nay loaïi theû naøy khoâng coøn ñöôïc söû duïng vì kyõ thuaät saûn xuaát quaù thoâ sô vaø raát deã bò laøm giaû. - 11 - b) Theû baêng töø Loaïi theû naøy ñöôïc saûn xuaát döïa treân kyõ thuaät thö tín vôùi daõi baêng töø chöùa thoâng tin ôû maët sau theû. Hieän nay loaïi theû naøy ñang ñöôïc söû duïng roäng raõi, tuy nhieân noù boïc loä moät soá nhöôïc ñieåm: - Thoâng tin ghi treân theû khoâng töï maõ hoùa ñöôïc neân ngöôøi ta coù theå deã daøng ñoïc ñöôïc baèng caùc thieát bò ñoïc theû, do ñoù khaû naêng bò laøm giaû laø raát cao. - Theû baêng töø chöùa ít thoâng tin vaø chæ mang thoâng tin coá ñònh do ñoù khoù aùp duïng ñöôïc kyõ thuaät ñaûm baûo an toaøn. c) Theû thoâng minh Theû thoâng minh ñöôïc saûn xuaát döïa treân kyõ thuaät vi xöû lyù tin hoïc coù gaén vaøo theû moät vi maïch ñieän töû (con chíp) coù caáu truùc nhö moät maùy vi tính. Vôùi chíp ñieän töû, theû thoâng minh cho pheùp chöùa nhieàu thoâng tin hôn. Chính nhôø ñoù maø theû thoâng minh an toaøn hôn, haïn cheá ñöôïc nguy cô laøm giaû theû. 1.2.2.2. Phaân loaïi theo chuû theå phaùt haønh a) Theû do caùc ngaân haøng phaùt haønh: Ngaân haøng phaùt haønh theû giuùp khaùch haøng söû duïng linh hoaït taøi khoaûn cuûa mình hoaëc vay tröôùc moät soá tieàn cuûa ngaân haøng ñeå söû duïng. Cuøng vôùi söï phaùt trieån coâng ngheä tin hoïc, theû thanh toaùn ngaøy caøng phaùt trieån ña daïng veà chuûng loaïi, phong phuù veà chöùc naêng. Hieän nay moät soá theû thanh toaùn ñöôïc söû duïng treân phaïm vi toaøn theá giôùi nhö theû Visa, MasterCard, American Express, JCB… b) Theû do caùc toå chöùc phi ngaân haøng phaùt haønh Caùc coâng ty cung öùng haøng hoùa dòch vuï, taäp ñoaøn kinh doanh lôùn phaùt haønh theû ñeå taïo theâm tieän ích cho khaùch haøng cuõng nhö thuaän tieän trong vieäc quaûn lyù taøi chính vaø kích thích tieâu duøng. 1.2.2.3. Phaân loaïi theo tính chaát thanh toaùn cuûa theû: a) Theû tín duïng Theû tín duïng laø loaïi theû maø chuû theû ñöôïc pheùp söû duïng moät haïn möùc tín duïng naøo ñoù do ngaân haøng phaùt haønh theû caáp. Chuû theû coù theå söû duïng trong haïn möùc ñöôïc - 12 - ngaân haøng caáp ñeå ruùt tieàn maët, thanh toaùn haøng hoùa, dòch vuï… taïi caùc ÑVCNT, ATM vaø khoâng phaûi traû laõi cho soá tieàn ñaõ söû duïng trong thôøi gian quy ñònh. Haïn möùc tín duïng ñoái vôùi töøng chuû theû seõ do ngaân haøng phaùt haønh theû quyeát ñònh caên cöù vaøo uy tín, khaû naêng chi traû cuûa chuû theû… b) Theû ghi nôï Theû ghi nôï laø loaïi theû coù quan heä tröïc tieáp vaø gaén lieàn vôùi taøi khoaûn tieàn göûi (hoaëc taøi khoaûn theû). Ngay khi chuû theû söû duïng theû ñeå mua haøng hoùa hoaëc ruùt tieàn maët thì giaù trò nhöõng giao dòch seõ ñöôïc khaáu tröø ngay töùc khaéc treân taøi khoaûn tieàn göûi (hoaëc taøi khoaûn theû). Chuû theû chæ chi tieâu trong phaïm vi soá tieàn mình coù treân taøi khoaûn. Tuy nhieân, tuøy söï thoûa thuaän giöõa chuû theû vaø ngaân haøng, chuû theû coù theå ñöôïc pheùp söû duïng quaù soá dö treân taøi khoaûn thoâng qua hình thöùc thaáu chi. Vôùi hình thöùc thaáu chi, chuû theû ñöôïc ngaân haøng caáp haïn möùc tín duïng ngaén haïn, thoâng thöôøng thì laõi suaát maø khaùch haøng phaûi traû ñoái vôùi soá tieàn thaáu chi laø khaù cao. 1.2.2.4. Phaân theo phaïm vi laõnh thoå: a) Theû noäi ñòa: Theû noäi ñòa laø theû ñöôïc söû duïng trong giôùi haïn phaïm vi moät quoác gia vaø ñoàng tieàn giao dòch phaûi laø ñoàng baûn teä cuûa nöôùc ñoù. Theû noäi ñòa coù theå söû duïng ñeå ruùt tieàn maët, thanh toaùn haøng hoùa, chuyeån khoaûn vaø moät soá dòch vuï khaùc. b) Theû quoác teá: Theû quoác teá laø loaïi theû coù theå söû duïng taïi nhieàu quoác gia treân theá giôùi vaø thöôøng söû duïng caùc ngoaïi teä maïnh ñeå thanh toaùn. Do phaïm vi söû duïng theû treân toaøn caàu neân quy trình hoaït ñoäng, kieåm soaùt vaø thuû tuïc yeâu caàu phöùc taïp hôn so vôùi theû noäi ñòa. - 13 - 1.2.3. Quy trình thanh toaùn baèng theû Quy trình thanh toaùn baèng theû coù theå khaùi quaùt baèng sô ñoà sau: Ngaân haøng phaùt haønh theû Ngaân haøng ñaïi lyù thanh toaùn theû Ñôn vò chaáp nhaän theû Ngöôøi söû duïng theû (1b) (8) (2) (6) (7) (5) (4)(3)(1a) Chuù thích: (1a) Khaùch haøng coù nhu caàu söû duïng lieân heä vôùi caùc ngaân haøng phaùt haønh theû ñeå xin ñöôïc caáp theû thanh toaùn. (1b) Ngaân haøng phaùt haønh theû phaùt haønh vaø cung caáp theû cho khaùch haøng theo töøng loaïi phuø hôïp vôùi ñoái töôïng vaø ñieàu kieän ñaõ quy ñònh. (2), (3) Ngöôøi söû duïng theû (chuû theû) söû duïng theû ñeå thanh toaùn haøng hoùa, dòch vuï taïi caùc ÑVCNT, ruùt tieàn maët taïi caùc ñieåm ruùt tieàn hoaëc ATM. (4) Thöôøng trong khoaûng 10 ngaøy sau khi thöïc hieän giao dòch baèng theû, caùc ÑVCNT thöïc hieän leänh ñoøi tieàn töø ngaân haøng ñaïi lyù keøm theo caùc chöùng töø lieân quan. Trong tröôøng hôïp ngaân haøng phaùt haønh theû khoâng thoâng qua keânh trung gian laø ngaân haøng ñaïi lyù thì leänh ñoøi tieàn ñöôïc chuyeån thaúng veà ngaân haøng phaùt haønh theû. (5) Trong phaïm vi 01 ngaøy laøm vieäc keå töø khi nhaän ñöôïc leänh ñoøi tieàn vaø caùc chöùng töø lieân quan, ngaân haøng ñaïi lyù tieán haønh traû tieàn cho ÑVCNT. (6) Ngaân haøng ñaïi lyù laäp baûng keâ vaø chuyeån caùc chöùng töø lieân quan ñeán vieäc thanh toaùn theû cho ngaân haøng phaùt haønh theû. (7) Ngaân haøng phaùt haønh theû hoaøn laïi soá tieàn maø ngaân haøng ñaïi lyù ñaõ thanh toaùn treân cô sôû caùc chöùng töø hôïp leä. (8) Khi ngöôøi khaùch haøng khoâng muoán söû duïng theû nöõa, ngaân haøng phaùt haønh theû vaø chuû theû seõ tieán haønh thuû tuïc taát toaùn theû vaø thanh toaùn caùc khoaûn chi phí maø hai beân - 14 - ñaõ cam keát. 1.2.4. Lôïi ích cuûa theû thanh toaùn Vôùi nhöõng tính naêng öu vieät nhö an toaøn, hieän ñaïi vaø nhanh choùng maø phöông tieän naøy mang laïi, theû thanh toaùn ñöôïc söû duïng ñeå thanh toaùn caùc khoaûn chi phí haèng ngaøy nhö tieàn aên, ôû, traû caùc khoaûn dòch vuï, thanh toaùn phí baûo hieåm, chöõa beänh, mua haøng, chi phí ñi laïi, ruùt tieàn maët… Ngoaøi nhöõng lôïi ích chung cuûa thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, vieäc thanh toaùn qua theû coøn coù nhöõng lôïi ích cuï theå sau: ■ Ñoái vôùi xaõ hoäi - Theû thanh toaùn môû roäng vieäc mua saém vaø thanh toaùn haøng hoùa, dòch vuï moät caùch linh hoaït. Goùp phaàn khuyeán khích tieâu duøng töø ñoù thuùc ñaåy saûn xuaát phaùt trieån maïnh meõ. - Vôùi tieän ích thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, theû thanh toaùn goùp phaàn xaây döïng vaên minh trong thanh toaùn. Vôùi theû thanh toaùn, vieäc thanh toaùn tieàn mua saém haøng hoùa trôû neân nhanh choùng vaø chính xaùc hôn, ngöôøi ta khoâng caàn phaûi mang theo nhieàu tieàn maët ñeå mua haøng, khoâng toán nhieàu thôøi gian ñeå kieåm ñeám cuõng nhö nhaän nhöõng tôø tieàn leû, tieàn giaû, tieàn raùch… ■ Ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh theû Ngaân haøng phaùt haønh theû coù theå thu huùt khaùch haøng, tìm kieám lôïi nhuaän cao khi phaùt haønh theû vì thu ñöôïc phí cuûa caû hai beân: phí thu töø chuû theû vaø phí thu töø ñaïi lyù chaáp nhaän theû. Maët khaùc ngaân haøng coøn huy ñoäng ñöôïc soá löôïng lôùn tieàn göûi tieát kieäm vôùi laõi suaát thaáp. Hôn nöõa, thoâng qua vieäc phaùt haønh theû caùc ngaân haøng hoøa nhaäp vaø ñuoåi kòp ñöôïc xu theá phaùt trieån cuûa ngaân haøng treân theá giôùi. ■ Ñoái vôùi ngaân haøng thanh toaùn theû Ngaân haøng thanh toaùn coù theå gia taêng lôïi nhuaän töø phaàn hoa hoàng ñöôïc höôûng khi laøm trung gian thanh toaùn, coù theâm caùc dòch vuï thanh toaùn môùi ñeå phuïc vuï khaùch haøng hieän coù, goùp phaàn duy trì söï trung thaønh cuûa khaùch haøng. ■ Ñoái vôùi ñôn vò chaáp nhaän theû (ÑVCNT) - 15 - Thoâng qua vieäc laøm ñaïi lyù chaáp nhaän theû, caùc ñôn vò kinh doanh coù theå thu huùt khaùch haøng söû duïng theû. Ña daïng hoùa hình thöùc thanh toaùn seõ giuùp caùc ñôn vò kinh doanh taïo thuaän tieän cho khaùch haøng trong vieäc thanh toaùn, qua ñoù goùp phaàn taêng doanh thu vaø lôïi nhuaän. ■ Ñoái vôùi ngöôøi söû duïng theû Theû thanh toaùn raát thuaän tieän trong vieäc thanh toaùn caùc chi tieâu haøng ngaøy cuõng nhö quaûn lyù caùc khoaûn thu nhaäp vaø chi tieâu raát hieäu quaû. Sau ñaây laø moät soá öu ñieåm cuûa theû thanh toaùn ñoái vôùi ngöôøi söû duïng: - Laø phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët ñöôïc phaùp luaät chaáp nhaän, thuaän tieän cho vieäc thanh toaùn moïi luùc, moïi nôi. - Laø moät hình thöùc maø göûi tieàn moät nôi, söû duïng ñöôïc nhieàu nôi, vieäc söû duïng deã daøng, nhanh choùng, an toaøn, vaên minh vaø hieän ñaïi. Khi bò maát theû, chuû theû raát khoù bò maát tieàn. - Coù theå söû duïng theû treân phaïm vi quoác teá, giaûm ñeán möùc toái thieåu nhu caàu giöõ tieàn maët. - Trong moät soá tröôøng hôïp chuû theû ñöôïc ngaân haøng cho vay tieàn söû duïng tröôùc, traû sau maø khoâng caàn phaûi theá chaáp. * Ngoaøi raát nhieàu öu ñieåm ñaõ neâu treân theû thanh toaùn cuõng coù moät soá nhöôïc ñieåm nhö: - Theû thanh toaùn coù theå xuaát hieän söï gian laän neáu theû bò ngöôøi khaùc laáy caép hoaëc bò maát. Ngaøy nay baèng nhieàu bieän phaùp kyõ thuaät coâng ngheä hieän ñaïi, vieäc gian laän trôû neân tinh vi hôn, gaây toån thaát lôùn hôn. - Khoâng söû duïng ñöôïc vôùi giaù trò lôùn vì bò giôùi haïn möùc giao dòch trong ngaøy vaø giôùi haïn giaù trò giao dòch cuûa theû. Vôùi nhöôïc ñieåm ñoù theû thöôøng ñöôïc söû duïng mang tính chaát caù nhaân vaø ñöôïc duøng ñeå thanh toaùn caùc chi tieâu haèng ngaøy. - Chæ söû duïng ñöôïc taïi caùc ÑVCNT. - Caùc ÑVCNT coù theå bò maát tieàn neáu khoâng thöïc hieän ñuùng caùc quy ñònh veà kieåm tra, laäp hoùa ñôn thanh toaùn theû. - 16 - - Ñeå phaùt trieån dòch vuï theû caùc ngaân haøng thöôøng phaûi ñaàu tö raát lôùn veà coâng ngheä, maùy moùc thieát bò, phöông tieän vaø phaùt trieån nhaân löïc… maø khoâng phaûi ngaân haøng naøo cuõng coù khaû naêng thöïc hieän ñöôïc. Toùm laïi, vieäc phaùt trieån theû thanh toaùn phaùt sinh öu vaø nhöôïc ñieåm. Tuy nhieân nhöõng öu ñieåm maø theû thanh toaùn mang laïi laø raát to lôùn trong khi ñoù caùc nhöôïc ñieåm cuõng nhö ruûi ro khi phaùt haønh theû coù theå kieåm soaùt ñöôïc. Vieäc phaùt trieån theû thanh toaùn khoâng nhöõng ñem laïi hieäu quaû kinh teá cho caùc thaønh vieân tham giam maø noù coøn laø xu höôùng phaùt trieån vaø hoäi nhaäp ngaønh ngaân haøng. - 17 - CHÖÔNG 2 PHAÂN TÍCH TÌNH HÌNH PHAÙT TRIEÅN THEÛ THANH TOAÙN CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM 2.1. THÖÏC TRAÏNG PHAÙT TRIEÅN THEÛ THANH TOAÙN CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM 2.1.1. Cô sôû phaùp lyù cuûa vieäc phaùt haønh, söû duïng vaø thanh toaùn theû taïi Vieät Nam Nhaø nöôùc ñaõ ban haønh caùc vaên baûn phaùp luaät ñaûm baûo cho caùc hoaït ñoäng thanh toaùn theû hôïp phaùp taïi Vieät Nam, bao goàm: - Ñieàu 66 Luaät Caùc Toå Chöùc Tín Duïng coù hieäu löïc ngaøy 01/10/1998 quy ñònh caùc toå chöùc tín duïng laø ngaân haøng ñöôïc thöïc hieän caùc dòch vuï thanh toaùn sau ñaây: ▪ Cung öùng caùc phöông tieän thanh toaùn. ▪ Thöïc hieän dòch vuï thanh toaùn trong nöôùc cho khaùch haøng. ▪ Thöï._.c hieän dòch vuï thanh toaùn quoác teá khi ñöôïc NHNN cho pheùp. ▪ Thöïc hieän caùc dòch vuï thu hoä vaø chi hoä. ▪ Thöïc hieän caùc dòch vuï thanh toaùn khaùc do NHNN quy ñònh. - Nghò ñònh 64/2001/NÑ-CP ngaøy 20/09/2001 veà hoaït ñoäng thanh toaùn qua caùc toå chöùc cung öùng dòch vuï thanh toaùn. - Quyeát ñònh 44/2002/QÑ-TTg ngaøy 21/03/2002 cuûa Thuû Töôùng Chính Phuû veà vieäc söû duïng chöùng töø ñieän töû keá toaùn ñeå haïch toaùn vaø thanh toaùn voán cuûa caùc toå chöùc cung öùng dòch vuï thanh toaùn. Theo ñoù, thöøa nhaän chöùng töø ñieän töû laø chöùng töø keá toaùn ñöôïc theå hieän döôùi daïng döõ lieäu ñieän töû ñaõ ñöôïc maõ hoùa maø khoâng coù söï thay ñoåi trong quaù trình truyeàn qua maïng maùy tính hoaëc treân vaät mang tin nhö baêng töø, ñóa töø, caùc loaïi theû thanh toaùn. - Quyeát ñònh 371/1999/QÑ-NHNN ngaøy 19/10/1999 cuûa thoáng ñoác NHNN veà vieäc ban haønh quy cheá phaùt haønh, söû duïng vaø thanh toaùn theû ngaân haøng. - 18 - - Quyeát ñònh 376/2003/QÑ-NHNN ngaøy 22/04/2003 cuûa thoáng ñoác NHNN ban haønh quy ñònh vieäc quaûn lyù, löu tröõ chöùng töø ñieän töû ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå haïch toaùn vaø thanh toaùn voán cuûa caùc toå chöùc cung öùng dòch vuï thanh toaùn. Nhö vaäy, ñeán nay heä thoáng phaùp luaät ñaõ coâng nhaän, cho pheùp phaùt haønh, söû duïng vaø thanh toaùn theû taïi thò tröôøng Vieät Nam. Caùc NHTM coù cô sôû phaùp lyù ñeå phaùt trieån hoaït ñoäng giao dòch thanh toaùn ñieän töû, trong ñoù coù theû thanh toaùn. Tuy nhieân, quy ñònh trong caùc vaên baûn phaùp luaät treân mang tính chaát chung chung, nhieàu yeáu toá thuaän lôïi nhöng vaãn coøn nhieàu ñieàu baát caäp, chöa ñuoåi kòp vôùi söï thay ñoåi cuûa neàn kinh teá trong giai ñoaïn luoân ñoåi môùi theo cô cheá thò tröôøng vaø xu höôùng hoäi nhaäp. Vieät Nam chöa coù Luaät thanh toaùn, chöa ban haønh caùc quy ñònh cuï theå ñoái vôùi hoaït ñoäng thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët nhö: ñieàu kieän, noäi dung, phaïm vi, ñoái töôïng, caùch thöùc vaän haønh, thanh toaùn, quaûn lyù giaùm saùt, phaùt hieän sai soùt, giaû maïo, xöû lyù vi phaïm baèng caû bieän phaùp kinh teá, haønh chính… Chuùng ta coøn thieáu nhieàu vaên baûn höôùng daãn vaø ñieàu chænh quy trình nghieäp vuï phaùt haønh, quaûn lyù ruûi ro cuõng nhö caùc hoaït ñoäng khaùc ñi keøm dòch vuï kinh doanh theû. Ñieàu naøy laøm cho quyeàn lôïi vaø nghóa vuï cuûa nhöõng ngöôøi tham gia khoâng ñöôïc ñaûm baûo chaéc chaén, aûnh höôûng ñeán loøng tin cuûa khaùch haøng vaø khaû naêng phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa caùc ngaân haøng. 2.1.2. Tình hình phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam Theû thanh toaùn ñaõ ñöôïc söû duïng nhieàu vaøo nhöõng naêm 50 vaø ngaøy caøng coù tính phoå bieán ôû nhieàu quoác gia treân theá giôùi. Taïi Vieät Nam theû thanh toaùn baét ñaàu ñöôïc söû duïng vaøo naêm 1990 khi hôïp ñoàng laøm ñaïi lyù chi traû theû Visa giöõa ngaân haøng BFCE (Phaùp) vaø Ngaân haøng Ngoaïi Thöông Vieät Nam ñöôïc kyù keát. Ñeán naêm 1991 loaïi theû quoác teá thöù hai laø MasterCard ñöôïc söû duïng taïi Vieät Nam theo hôïp ñoàng kyù keát giöõa Ngaân haøng Ngoaïi Thöông Vieät Nam vaø toå chöùc taøi chính MRFCS cuûa Malaysia. Tieáp theo ñoù laø theû quoác teá JCB, American Express ñöôïc söû duïng taïi Vieät Nam. Caùc hôïp ñoàng hôïp taùc thanh toaùn theû chuû yeáu nhaèm phuïc vuï cho löôïng khaùch du lòch quoác teá ñang ñeán Vieät Nam ngaøy caøng nhieàu. Töø naêm 1996 ñeán nay thò - 19 - tröôøng theû taïi Vieät Nam baét ñaàu soâi ñoäng, ngaøy caøng coù nhieàu ngaân haøng tham gia laøm ñaïi lyù thanh toaùn cho caùc theû quoác teá. Ngoaøi caùc ngaân haøng Vieät Nam coøn coù caùc chi nhaùnh ngaân haøng nöôùc ngoaøi tham gia thò tröôøng theû nhö UOB, ANZ, HSBC… Do nhaän thaáy tieàm naêng cuõng nhö tính phuø hôïp cuûa vieäc phaùt haønh theû noäi ñòa taïi Vieät Nam, naêm 2001 Ngaân haøng TMCP AÙ Chaâu ñi tieân phong trong vieäc phaùt haønh theû noäi ñòa taïi Vieät Nam. Ñeán nay coù raát nhieàu NHTM Vieät Nam tham gia phaùt haønh theû noäi ñòa bao goàm caû NHTM quoác doanh vaø NHTM coå phaàn. 2.1.2.1. Tình hình phaùt haønh vaø söû duïng theû thanh toaùn taïi Vieät Nam a) Theû quoác teá: Hieän nay taïi Vieät Nam coù boán ngaân haøng phaùt haønh theû quoác teá ñoù laø Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam (VCB), Ngaân haøng TMCP AÙ Chaâu (ACB), ANZ vaø Ngaân haøng xuaát nhaäp khaåu Vieät Nam (EIB) vôùi caùc saûn phaåm theû tín duïng quoác teá vaø theû ghi nôï quoác teá. Vaøo ngaøy 08/01/2004, VCB cuøng toå chöùc theû quoác teá MasterCard International kyù keát Baûn thoûa öôùc Hôïp taùc phaùt trieån thò tröôøng. Theo ñoù, VCB seõ baûo trôï cho 11 NHTM laøm thaønh vieân phuï cuûa MasterCard. Vôùi vai troø naøy, VCB seõ baûo laõnh caùc NHTM (chuû yeáu laø NHTM coå phaàn) laøm thaønh vieân phuï cuûa MasterCard, giuùp hoï phaùt haønh vaø thanh toaùn theû mang thöông hieäu naøy. Baûng 1: Caùc loaïi theû quoác teá ñöôïc phaùt haønh taïi Vieät Nam CAÙC LOAÏI THEÛ QUOÁC TEÁ ÑÖÔÏC PHAÙT HAØNH NGAÂN HAØNG Theû tín duïng Theû ghi nôï VCB Visa, MasterCard, American Express - ACB Visa, MasterCard Visa Electron, Master Electron EIB Visa, MasterCard - ANZ - Maestro (Nguoàn: Baùo caùo thöôøng nieân cuûa Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam naêm 2003) Tính ñeán cuoái naêm 2003, ACB laø ngaân haøng daãn ñaàu veà soá löôïng theû quoác teá phaùt haønh taïi Vieät Nam vôùi 33 nghìn theû, tieáp theo laø VCB: 27 nghìn theû, ANZ: 21 nghìn theû vaø EIB: 3 nghìn theû. Toång soá theû quoác teá do caùc ngaân haøng phaùt haønh treân - 20 - thò tröôøng Vieät Nam laø 84 nghìn theû, taêng gaáp hôn 2 laàn so vôùi naêm 2001. Bieåu ñoà 1: Tình hình phaùt haønh theû quoác teá taïi Vieät Nam (Toång soá theû laø 100%) VCB: 32% ACB: 39%ANZ: 25% EIB: 4% (Nguoàn: Baùo caùo thöôøng nieân cuûa Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam 2003) So vôùi theû noäi ñòa thì ñieàu kieän ñeå coù theû quoác teá phöùc taïp hôn. Ñoái töôïng ñöôïc ngaân haøng tín chaáp caáp theû quoác teá taïi Vieät Nam thöôøng laø laõnh ñaïo caùc doanh nghieäp quoác doanh, chuû caùc doanh nghieäp coù uy tín vaø thöôøng xuyeân giao dòch vôùi ngaân haøng phaùt haønh theû. Phaàn lôùn caùc ñoái töôïng chuû theû khaùc chæ ñöôïc caáp haïn möùc tín duïng döïa treân taøi saûn maø chuû theû theá chaáp cho ngaân haøng. Thoùi quen giao dòch theû taïi Vieät Nam chöa hình thaønh cho neân ñoái töôïng söû duïng theû quoác teá trong thôøi gian qua haàu heát laø nhöõng ngöôøi coù nhu caàu thöôøng ñi nöôùc ngoaøi. Bieåu ñoà 2: Doanh soá söû duïng theû quoác teá do caùc NHTM Vieät Nam phaùt - 21 - 120 230 400 720 1000 0 200 400 600 800 1000 1200 1999 2000 2001 2002 2003 Naêm Tyû ñoàng (Nguoàn: Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam) Toång doanh soá söû duïng theû quoác teá do caùc NHTM Vieät Nam phaùt haønh trong naêm 2003 ñaït möùc cao, xaáp xæ 1.000 tyû ñoàng. Ñaây laø moät böôùc nhaûy voït so vôùi caùc naêm tröôùc ñoù. Theû quoác teá do ACB phaùt haønh coù doanh soá söû duïng cao nhaát vôùi 462 tyû ñoàng, tieáp theo laø VCB: 400 tyû ñoàng vaø EIB: 75 tyû ñoàng. Doanh soá söû duïng theû do ANZ phaùt haønh taïi Vieät Nam laø khoâng ñaùng keå. Caùc theû quoác teá ñöôïc phaùt haønh taïi Vieät Nam chuû yeáu laø ñeå chi tieâu ôû nöôùc ngoaøi, chieám 75% doanh soá giao dòch. Tình hình kinh teá phaùt trieån, thu nhaäp cuûa ngöôøi daân ñöôïc caûi thieän, nhu caàu ñi du lòch vaø hoïc taäp ôû nöôùc ngoaøi taêng leân ñaõ laøm cho doanh soá gia dòch baèng theû quoác teá cuõng taêng ñaùng keå trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Taïi Vieät Nam, ñoái töôïng thanh toaùn theû quoác teá chuû yeáu laø caùc doanh nhaân vaø du khaùch nöôùc ngoaøi. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây soá löôïng du khaùch ngaøy caøng gia taêng cuøng vôùi chính saùch öu ñaõi ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ thu huùt caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam tìm cô hoäi kinh doanh neân doanh soá thanh toaùn caùc loaïi theû quoác teá cuõng coù xu höôùng taêng theo. Bieåu ñoà 3: Doanh soá thanh toaùn theû quoác teá taïi Vieät Nam - 22 - 1750 1940 2530 2780 3850 4200 0 1000 2000 3000 4000 5000 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Naêm Tyû ñoàng Giao dòch thanh toaùn theû quoác teá phaùt sinh chuû yeáu taïi caùc ÑVCNT phuïc vuï nhu caàu du lòch, giaûi trí vaø löu truù cuûa khaùch nöôùc ngoaøi nhö: khaùch saïn, nhaø haøng, cöûa haøng löu nieäm, quaùn bar, coâng ty du lòch, phoøng veù maùy bay... Doanh soá thanh toaùn theû quoác teá taïi Vieät Nam vaãn ôû tình traïng bò ñoäng, phuï thuoäc chuû yeáu vaøo ñoái töôïng doanh nhaân vaø khaùch du lòch nöôùc ngoaøi. Doanh soá thanh toaùn baèng theû quoác teá do caùc NHTM Vieät Nam phaùt haønh khoâng nhieàu, chieám khoaûng 6% toång doanh soá thanh toaùn theû quoác teá taïi Vieät Nam. (Nguoàn: Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam) b) Theû noäi ñòa: Baûng 2: Tình hình phaùt haønh theû noäi ñòa taïi Vieät Nam NAÊM SOÁ LÖÔÏNG THEÛ PHAÙT HAØNH (tính ñeán ngaøy cuoái naêm) 2001 20.800 2002 80.400 2003 240.000 (Nguoàn: Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam) Thò tröôøng theû noäi ñòa xuaát hieän ñaàu tieân taïi Vieät Nam vaøo naêm 2001, ñi tieân phong trong vieäc phaùt haønh theû noäi ñòa laø Ngaân haøng TMCP AÙ Chaâu (ACB). Nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuõng nhö tính phuø hôïp cuûa theû noäi ñòa ñoái vôùi thò tröôøng Vieät Nam, caùc NHTM ñaåy maïnh vieäc phaùt haønh theû noäi ñòa nhö Ngaân Haøng Ngoaïi Thöông Vieät Nam (VCB), Ngaân Haøng Coâng Thöông Vieät Nam (ICB), Ngaân Haøng Noâng Nghieäp Vaø Phaùt Trieån Noâng Thoân (Agribank), Ngaân haøng TMCP Ñoâng AÙ (EAB). - 23 - Baûng 3: Tình Hình Phaùt Haønh Theû Noäi Ñòa Cuûa Caùc NHTM Vieät Nam (Tính ñeán cuoái naêm 2003) NGAÂN HAØNG PHAÙT HAØNH THEÛ SOÁ LÖÔÏNG THEÛ PHAÙT HAØNH THÒ PHAÀN VCB 160.800 67% AGRIBANK 36.000 15% ACB 16.800 7% ICB 14.400 6% EAB 12.000 5% Toång coäng 240.000 100% (Nguoàn: Baùo Caùo Thöôøng Nieân Cuûa Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam 2003) Ñoái töôïng söû duïng theû noäi ñòa chuû yeáu laø coâng nhaân, vieân chöùc, ngöôøi lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp coù voán nöôùc ngoaøi nhaän löông qua theû. Chuû theû taäp trung chuû yeáu taïi TpHCM vaø Haø Noäi. Thoâng qua hình thöùc chi löông qua theû, caùc ngaân haøng ñaõ ñaåy nhanh toác ñoä taêng chuû theû. Neáu so vôùi tieàm naêng phaùt trieån taïi Vieät Nam thì con soá 240.000 chuû theû laø quaù nhoû. Ñaây laø cô hoäi cuõng laø thaùch thöùc cuûa caùc NHTM Vieät Nam. Trong soá theû noäi ñòa phaùt haønh, ña soá laø theû ghi nôï (chieám 98%), theû tín duïng ñöôïc phaùt haønh vôùi soá löôïng raát ít. Qua ñoù cho thaáy taïi Vieät Nam theû ghi nôï coù söùc haáp daãn maïnh hôn theû tín duïng. Ñieàu naøy phaûn aùnh thoùi quen cuûa ña soá ngöôøi Vieät Nam laø chi tieâu trong khaû naêng, khoâng muoán mang nôï. Bieåu ñoà 4: Doanh soá söû duïng theû noäi ñòa 250 1020 3700 0 1000 2000 3000 4000 2001 2002 2003 Naêm Tyû ñoàng (Nguoàn: Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam) Doanh soá söû duïng theû noäi ñòa coù xu höôùng taêng leân qua caùc naêm. Tuy nhieân, - 24 - ñieàu ñaùng quan taâm laø khaùch haøng söû duïng theû chuû yeáu laø ñeå ruùt tieàn maët töø caùc chi nhaùnh ngaân haøng, ATM (chieám treân 90% toång phaùt sinh Nôï), doanh soá thanh toaùn haøng hoùa, dòch vuï taïi caùc ÑVCNT vaø chuyeån khoaûn töø theû raát ít (nhoû hôn 10% phaùt sinh Nôï). Ñieàu naøy chöa ñaùp öùng mong muoán cuûa caùc ngaân haøng vaø caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch laø taïo ra caùc phöông tieän thanh toaùn hieän ñaïi khoâng duøng tieàn maët mang laïi söï thuaän tieän cho khaùch haøng, giaûm söû duïng tieàn maët trong löu thoâng. 2.1.2.2. Tình hình phaùt trieån maïng löôùi chaáp nhaän theû a) Veà ñôn vò chaáp nhaän theû (ÑVCNT) Baûng 4: Soá löôïng ÑVCNT taïi Vieät Nam qua caùc naêm NAÊM SOÁ LÖÔÏNG ÑVCNT (tính ñeán thôøi ñieåm cuoái naêm) 1999 4.300 2000 5.000 2001 6.700 2002 8.200 2003 9.000 (Nguoàn: Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam) Tính ñeán cuoái naêm 2003, caû nöôùc coù khoaûng 9.000 ÑVCNT, taêng ñaùng keå so vôùi nhöõng naêm tröôùc. Tuy nhieân, caùc ÑVCNT chæ chaáp nhaän giao dòch theû quoác teá laø chính vaø thöôøng ñöôïc taäp trung qua caùc loaïi hình kinh doanh phuïc vuï khaùch du lòch, khaùch nöôùc ngoaøi (nhö ôû caùc nhaø haøng cao caáp, khaùch saïn sang troïng, cöûa haøng löu nieäm, phoøng tranh…) taïi caùc thaønh phoá lôùn, thaønh phoá du lòch. Vôùi moät ñaát nöôùc coù treân 20 trieäu daân soáng ôû khu vöïc thaønh thò nhö Vieät Nam, tình hình phaân boå ÑVCNT nhö vaäy laø coøn quaù ít veà soá löôïng, moûng veà maät ñoä, chöa ñaùp öùng vaø kích thích ñöôïc nhu caàu söû duïng theû cuûa ngöôøi Vieät Nam. Nguyeân nhaân laø do soá löôïng chuû theû ngöôøi Vieät Nam trong nhöõng naêm qua coøn ít, hôn nöõa phaàn lôùn ngöôøi Vieät Nam chöa quen vôùi hình thöùc thanh toaùn môùi naøy neân vieäc taêng soá löôïng ÑVCNT phuïc vuï chuû theû noäi ñòa vöøa khoù, vöøa khoâng coù hieäu quaû kinh teá. Coù nhieàu ngaân haøng môû roäng ÑVCNT ñeå phuïc vuï chuû theû noäi ñòa nhöng trong thôøi gian daøi vaãn khoâng phaùt sinh giao dòch theû, ñieàu naøy ñaõ laøm naûn loøng caùc ñoái taùc hôïp taùc chaáp nhaän thanh toaùn theû. Beân caïnh ñoù, trình ñoä chuyeân moân, yù thöùc ngheà nghieäp cuûa moät soá ÑVCNT coøn - 25 - chöa cao, nhaân vieân coøn thôø ô vôùi giao dòch theû, laïi coù phaân bieät veà giaù giöõa vieäc thanh toaùn baèng theû thöôøng cao hôn thanh toaùn baèng tieàn maët. Ñieàu naøy ñaõ aûnh höôûng khoâng ít ñeán coâng taùc thanh toaùn vaø phaùt haønh theû cuûa caùc NHTM Vieät Nam trong thôøi gian qua. Coâng taùc phaùt trieån maïng löôùi chaáp nhaän theû taïi Vieät Nam trong thôøi gian qua coøn gaëp moät soá khoù khaên khi caùc NHTM phaûi caân nhaéc giöõa vieäc gia taêng soá löôïng ÑVCNT vaø hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa ÑVCNT. Ñoái vôùi moãi ÑVCNT ñeàu ñöôïc ngaân haøng trang bò maùy ñoïc theû ñöôïc nhaäp khaåu töø nöôùc ngoaøi vôùi giaù cao, giaù moãi maùy ñoïc theû dao ñoäng töø 300 ñeán 650 USD. Maëc duø trong nhöõng naêm gaàn ñaây caùc sieâu thò, trung taâm thöông maïi coù gia taêng veà soá löôïng nhöng phaàn lôùn ngöôøi daân vaãn thöôøng mua saém taïi caùc chôï vaø caùc cöûa haøng nhoû phaân taùn cho neân doanh soá giao dòch taïi caùc ÑVCNT khoâng nhieàu. Caùc ñôn vò cung öùng haøng hoùa, dòch vuï khoâng maën maø vôùi vieäc chaáp nhaän thanh toaùn baèng theû vì cho raèng lôïi ích ñem laïi töø hoaït ñoäng naøy coøn thaáp, ÑVCNT coøn phaûi chòu phí ñaïi lyù. Hôn nöõa, vieäc giao dòch baèng theû taïi Vieät Nam chöa thaät söï nhanh choùng, tieän lôïi cho caû khaùch haøng vaø ÑVCNT do toác ñoä xöû lyù, ñöôøng truyeàn tín hieäu chöa toát. Taâm lyù khaùch haøng khoâng hoaøn toaøn an taâm khi chæ mang theo theû maø thöôøng mang theo caû tieàn maët. Phaïm vi söû duïng theû thanh toaùn taïi Vieät Nam coøn heïp, chæ söû duïng trong phaïm vi moät ngaân haøng phaùt haønh theû. Caùc ngaân haøng thöïc hieän dòch vuï theû thanh toaùn chöa keát noái maïng ñöôïc vôùi nhau neân khoâng theå laøm ñaïi lyù thanh toaùn cho nhau. Ñaây cuõng laø nguyeân nhaân chuû yeáu laøm haïn cheá khaû naêng thu huùt khaùch haøng söû duïng theû thanh toaùn trong thôøi gian qua. b) Veà heä thoáng maùy giao dòch töï ñoäng ATM - 26 - Baûng 5: Soá löôïng ATM taïi Vieät Nam NAÊM SOÁ LÖÔÏNG ATM (tính ñeán thôøi ñieåm cuoái naêm) 2000 5 2001 50 2002 111 2003 301 (Nguoàn: Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam) Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa theû noäi ñòa, caùc NHTM ñaõ trieån khai heä thoáng giao dòch töï ñoäng. Thoâng qua vieäc trieån khai giao dòch töï ñoäng qua ATM phaàn naøo theå hieän ñöôïc söï ñoåi môùi coâng ngheä cuûa caùc NHTM Vieät Nam. Trong giai ñoaïn ñaàu vieäc trieån khai ATM vôùi nhöõng tính naêng thuaän tieän cho khaùch haøng laø moät yeáu toá buø ñaép söï thieáu vaéng caùc ÑVCNT phuïc vuï chuû theû noäi ñòa. Thoâng qua caùc ATM, khaùch haøng coù theå giao dòch vôùi ngaân haøng caû ngoaøi giôø laøm vieäc, ngaøy nghæ vaø ngaøy leã. Vieäc trieån khai maùy giao dòch töï ñoäng ATM ñaõ giuùp caùc NHTM naâng cao ñöôïc khaû naêng phuïc vuï cuûa mình caû veà thôøi gian, khoâng gian vaø soá löôïng khaùch haøng ngaøy caøng gia taêng. Tuy soá löôïng ATM taïi Vieät Nam coù taêng trong nhöõng naêm gaàn ñaây nhöng soá löôïng ATM maø moãi chuû theû coù theå söû duïng khoâng taêng leân töông öùng maø chæ ñöôïc söû duïng taïi ATM cuûa ngaân haøng phaùt haønh theû. Nguyeân nhaân laø do heä thoáng ATM cuûa caùc NHTM Vieät Nam chöa keát noái ñöôïc vôùi nhau neân khaùch haøng phaûi tìm ñeán ñuùng ATM cuûa ngaân haøng phaùt haønh theû thì môùi giao dòch ñöôïc. Ñieàu naøy ñang caûn trôû gia taêng lôïi ích cho khaùch haøng vöøa gaây laõng phí trong ñaàu tö. Bieåu ñoà 5 : Tình hình trang bò ATM cuûa caùc NHTM Vieät Nam - 27 - (Tính ñeán thôøi ñieåm cuoái naêm 2003) – Toång soá ATM laø 100% VCB: 52% ICB: 13% AGRIB: 17% KHAÙC : 18% Caùc ngaân haøng khaùc (Nguoàn: Hoäi theû ngaân haøng Vieät Nam) Chöùc naêng giao dòch cuûa caùc ATM taïi Vieät Nam cuõng coøn haïn cheá, chæ giôùi haïn caùc chöùc naêng nhö ruùt tieàn maët, tra cöùu soá dö, chuyeån khoaûn. Gaàn ñaây moät soá ngaân haøng trieån khai theâm dòch vuï thanh toaùn hoùa ñôn Böu Ñieän, phí baûo hieåm qua ATM nhöng chæ môùi ôû thôøi kyø thöû nghieäm, soá löôïng ñoái taùc chöa nhieàu. 2.1.3. Nhaän xeùt veà tình hình phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam trong nhöõng naêm qua. 2.1.3.1. Nhöõng maët tích cöïc Maëc duø theû thanh toaùn xuaát hieän khaù muoän taïi Vieät Nam nhöng vôùi nhöõng noå löïc cuûa caùc NHTM vaø söï uûng hoä cuûa Nhaø nöôùc, quaù trình phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ñaït ñöôïc nhöõng maët tích cöïc sau ñaây: - Giôùi thieäu ñöôïc moät phöông tieän thanh toaùn môùi, vaên minh, nhanh choùng, hieän ñaïi ñeán daân chuùng. Theû thanh toaùn ñaõ giuùp ngöôøi daân quen daàn vôùi phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët ñang ñöôïc söû duïng phoå bieán ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi. Thoâng qua vieäc phaùt trieån theû thanh toaùn caùc NHTM ñaõ thu huùt ñöôïc nhieàu khaùch haøng, baùn ñöôïc nhieàu saûn phaåm dòch vuï ngaân haøng, goùp phaàn laøm cho ngaân haøng gaàn guõi hôn vôùi ngöôøi daân. - Taïo thuaâän lôïi cho khaùch haøng coù nhu caàu chi tieâu ôû nöôùc ngoaøi. Trong thôøi gian qua, theû quoác teá ñaõ giuùp nhöõng ngöôøi ñi du lòch, coâng taùc nöôùc ngoaøi coù ñöôïc - 28 - phöông tieän thanh toaùn thuaän tieän ôû nöôùc ngoaøi. Theû quoác teá giuùp caùc phuï huynh an taâm hôn ñeán tuùi tieàn cuûa con chaùu hoaëc ngöôøi thaân cuûa mình khi hoïc taäp ôû nöôùc ngoaøi vaø vieäc chu caáp cuõng nhö quaûn lyù chi tieâu deã daøng hôn. - Taêng thu nhaäp cho caùc ñoái töôïng tham gia hoaït ñoäng theû. Maëc duø caû nöôùc chæ môùi coù 9.000 ÑVCNT, coøn ít so vôùi nhu caàu söû duïng theû cuõng nhö so saùnh vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc nhöng ñaõ noùi leân nhöõng noã löïc khoâng ngöøng cuûa caùc NHTM trong vieäc gia taêng tieän ích cho khaùch haøng. Vieäc chaáp nhaän thanh toaùn theû ñaõ ñem laïi hieäu quaû cho moät soá loaïi hình kinh doanh nhö du lòch, nhaø haøng, khaùch saïn, cöûa haøng löu nieäm… maø neáu khoâng chaáp nhaän theû coù theå bò maát moät soá löôïng lôùn khaùch haøng. Vôùi vieäc laøm ñaïi lyù öùng tieàn maët cho theû quoác teá, caùc ngaân haøng, doanh nghieäp ñaõ thu ñöôïc nguoàn phí ñaùng keå, goùp phaàn gia taêng lôïi nhuaän cuûa caùc beân tham gia. - Taïo ñöôïc tieàn ñeà caên baûn ñeå phaùt trieån maïnh dòch vuï theû sau naøy. Sau nhieàu naêm phaùt trieån dòch vuï theû thanh toaùn (caû phaùt haønh vaø laøm ñaïi lyù thanh toaùn) caùc NHTM ñaõ tích luõy ñöôïc nhieàu kinh nghieäm, kieán thöùc trong lónh vöïc theû thanh toaùn. Nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa vieäc phaûi keát noái chung heä thoáng thanh toaùn ñeå tieát kieäm chi phí ñaàu tö cuõng nhö taïo ñöôïc nhieàu tieän ích cho khaùch haøng, caùc NHTM ñang ngoài vaøo baøn thöông löôïng vôùi nhau ñeå xaây döïng maïng thanh toaùn chung. Maëc khaùc, do nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa dòch vuï theû, caùc NHTM ñaõ vaø ñang taäp trung ñaàu tö, quan taâm vaø coi theû thanh toaùn laø saûn phaåm chieán löôïc ñeå phaùt trieån ngaân haøng trong töông lai. 2.1.3.2. Nhöõng maët haïn cheá - Ñoái töôïng ñaêng kyù vaø söû duïng theû thanh toaùn taïi Vieät Nam coøn ít, chuû yeáu laø caùc chuyeân gia nöôùc ngoaøi laøm vieäc taïi Vieät Nam, moät soá quan chöùc, thöông gia coù thu nhaäp cao vaø gaàn ñaây laø môû roäng sang ñoái töôïng nhaän löông qua theû noäi ñòa. Soá löôïng chuû theû vaãn coøn ít so vôùi tieàm naêng phaùt trieån cuûa noù. - Ngöôøi daân vaãn coøn xa laï vôùi theû thanh toaùn vaø caùc dòch vuï maø ngaân haøng cung caáp. Taâm lyù ngöôøi daân vaãn coøn thích söû duïng tieàn maët trong caùc giao dòch - 29 - thanh toaùn. Coâng taùc tieáp thò, giôùi thieäu theû thanh toaùn coøn yeáu, nhieàu ngöôøi thu nhaän kieán thöùc veà theû thoâng qua caùc nguoàn khoâng chính thöùc ñaõ daãn ñeán caùc thoâng tin bò sai leäch hoaëc thaéc maéc veà thoâng tin khoâng töï giaûi quyeát ñöôïc. Chính vì theá, theû thanh toaùn ñaõ xuaát hieän hôn 10 naêm taïi Vieät Nam nhöng vaãn coøn nhieàu ngöôøi chöa bieát gì veà theû thanh toaùn. Hôn nöõa, söï suïp ñoå cuûa moät soá toå chöùc tín duïng tröôùc ñaây ñaõ laøm khoâng ít ngöôøi chöa tin töôûng giao dòch vôùi ngaân haøng. - Phaïm vi söû duïng theû thanh toaùn taïi Vieät Nam coøn heïp. Khaùch haøng chæ söû duïng trong phaïm vi moät ngaân haøng phaùt haønh theû. Caùc ngaân haøng thöïc hieän dòch vuï theû thanh toaùn chöa keát noái maïng ñöôïc vôùi nhau, ñieàu naøy laøm aûnh höôûng ñeán vieäc gia taêng tieän ích cho khaùch haøng. Phaïm vi söû duïng dòch vuï theû thanh toaùn taïi Vieät Nam chuû yeáu taäp trung ôû caùc thaønh phoá lôùn nhö Haø Noäi, thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø moät soá thaønh phoá du lòch khaùc. Soá löôïng ÑVCNT vaø ATM chöa nhieàu, khaùch haøng chöa theå söû duïng theû thanh toaùn ôû moïi luùc, moïi nôi. Chính vì vaäy maø soá löôïng chuû theû trong thôøi gian qua coøn ít, khaùch haøng nhaän thaáy theû thanh toaùn chöa thaät söï mang laïi nhieàu tieän ích cho hoï. - Haï taàng kyõ thuaät cuûa caùc NHTM Vieät Nam thöïc hieän dòch vuï theû thanh toaùn coøn laïc haäu vaø thieáu ñoàng boä. Taïi Vieät Nam haàu heát caùc NHTM töï xaây döïng heä thoáng theû cuûa rieâng mình, chöa coù heä thoáng thanh toaùn chung giöõa caùc ngaân haøng. Do khaùc bieät veà coâng ngheä vaø chi phí ñaàu tö neân heä thoáng theû cuûa caùc NHTM Vieät Nam khaùc nhau nhieàu. Ñieàu naøy aûnh höôûng ñeán vieäc keát noái heä thoáng thanh toaùn chung sau naøy. Beân caïnh moät soá ngaân haøng coù kinh nghieäm nhieàu naêm trong vieäc phaùt haønh theû ñaõ xaây döïng ñöôïc heä thoáng theû khaù maïnh thì cuõng coù nhieàu ngaân haøng môùi böôùc chaân vaøo lónh vöïc theû. Ñoù laø nhöõng haïn cheá raát lôùn cuûa heä thoáng thanh toaùn theû taïi Vieät Nam. 2.2. ÑAÙNH GIAÙ XU HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN THEÛ THANH TOAÙN TAÏI - 30 - VIEÄT NAM 2.2.1. Xu höôùng phaùt trieån theû thanh toaùn treân theá giôùi Ngaøy nay taïi caùc nöôùc phaùt trieån, treân 80% caùc giao dòch thanh toaùn ñeàu söû duïng caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët. Trong ñoù, theû thanh toaùn laø moät trong nhöõng phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët an toaøn, vaên minh, hieän ñaïi, nhanh choùng ñang ñöôïc söû duïng phoå bieán ôû caùc nöôùc phaùt trieån vaø ngaøy caøng gia taêng ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Trong xu theá hoäi nhaäp, ñeå theo kòp trình ñoä phaùt trieån cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi, Vieät Nam ñang noå löïc ñaåy maïnh gia taêng caùc phöông tieän thanh toaùn hieän ñaïi, trong ñoù coù theû thanh toaùn. Cuøng vôùi söï phaùt trieån ñoù, naïn theû giaû ñaõ laøm thieät haïi nhieàu cho caùc ngaân haøng (trong naêm 2002, heä thoáng ngaân haøng Anh thaát thoaùt 23,6 trieäu USD, ôû Nhaät laø 142 trieäu USD…). Ñeå haïn cheá thieät haïi do naïn theû giaû, ngaøy nay moät soá quoác gia chuyeån sang phaùt haønh vaø söû duïng theû thoâng minh thay cho theû baêng töø, tuy nhieân vieäc phaùt haønh theû thoâng minh toán nhieàu chi phí ñaàu tö. Hieän nay, thò tröôøng theû theá giôùi ñang ñöôïc phaân chia thaønh 2 xu höôùng. Xu höôùng thöù nhaát bao goàm haàu heát caùc nöôùc Chaâu AÂu, Chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông, moät soá nöôùc ôû Trung Ñoâng, Chaâu Phi, Chaâu Myõ La Tinh ñang chuyeån daàn sang söû duïng theû thoâng minh. Trong khi ñoù ôû xu höôùng thöù hai, bao goàm: Myõ, Canada, UÙc laïi cho raèng chi phí ñeå chuyeån sang phaùt haønh theû thoâng minh laø quaù toán keùm, trong khi toån thaát maø hoï phaûi gaùnh chòu töø vieäc phaùt haønh theû töø laø khoâng ñaùng keå. Tuy nhieân, trong moãi xu höôùng cuõng coù nhöõng söï khaùc bieät, moät soá quoác gia bò thaát thoaùt quaù lôùn hoaëc laø nôi thu huùt nhieàu khaùch du lòch seõ chuyeån sang söû duïng theû thoâng minh nhanh hôn caùc nöôùc khaùc. Caùc ngaân haøng ôû moãi quoác gia ñang phaûi caân nhaéc giöõa chi phí boû ra ñeå phaùt haønh theû thoâng minh vôùi toån thaát maø hoï phaûi gaùnh chòu khi vaãn tieáp tuïc phaùt haønh loaïi theû baêng töø. Vieäc gia taêng dòch vuï hieän ñaïi cho ngöôøi söû duïng theû ñang ñöôïc quan taâm nhieàu taïi caùc nöôùc treân theá giôùi vaø coi ñoù laø chìa khoùa thaønh coâng trong lónh vöïc theû thanh toaùn. Ngoaøi vieäc söû duïng theû ñeå thanh toaùn taïi caùc sieâu thò, nhaø haøng, taïi ATM… ngöôøi ta coøn coù theå söû duïng theû ñeå thanh toaùn qua maïng Internet, thanh toaùn - 31 - qua ñieän thoaïi di ñoäng. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä tin hoïc vaø vieãn thoâng, caùc ngaân haøng treân theá giôùi ñaõ vaø ñang trieån khai dòch vuï thanh toaùn theû thoâng qua heä thoáng Phone Banking, Internet Banking, Mobile Banking, mua haøng qua maïng Internet… Caùc coâng ngheä môùi nhö sinh traéc hoïc, theû thoâng minh khoâng tieáp xuùc ñöôïc nhieàu ngaân haøng treân theá giôùi ñang trieån khai vaø höùa heïn mang laïi nhieàu tính naêng vöôït troäi. 2.2.2. Xu höôùng phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam Theo ñaùnh giaù cuûa toå chöùc theû quoác teá vaø caùc chuyeân gia taøi chính ngaân haøng trong nöôùc, thò tröôøng theû Vieät Nam ñang coøn quaù roäng lôùn vaø ñaày tieàm naêng cho caùc ngaân haøng tieáp tuïc ñaàu tö vaø phaùt trieån. Xu höôùng phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ñöôïc bieåu hieän bôûi caùc yeáu toá taùc ñoäng tích cöïc ñeán cung vaø caàu theû thanh toaùn nhö sau: a) Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán caàu theû thanh toaùn: - Vieät Nam laø ñaát nöôùc vôùi soá daân treân 80 trieäu ngöôøi, ñaây laø soá löôïng khaùch haøng tieàm naêng söû duïng theû thanh toaùn trong töông lai. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, thu nhaäp vaø trình ñoä caùc maët cuûa ngöôøi daân ngaøy caøng taêng. Nhu caàu tieáp caän vaø söû duïng coâng ngheä môùi cuûa ngöôøi daân taêng leân. Chính caùc yeáu toá ñoù seõ thuùc ñaåy vieäc söû duïng phöông tieän thanh toaùn hieän ñaïi - theû thanh toaùn. - Nhu caàu söû duïng theû thanh toaùn trong xaõ hoäi ngaøy caøng môû roäng. Do nhaän thöùc ñöôïc söï tieän lôïi cuûa theû thanh toaùn neân ngaøy caøng coù nhieàu ngöôøi ñaêng kyù söû duïng. Nhöõng ruûi ro vaø phieàn phöùc khi söû duïng tieàn maët nhö tieàn giaû, tieàn leû, teä naïn troäm cöôùp, maát nhieàu thôøi gian kieåm ñeám… ñang ñöôïc ngöôøi daân nhaän thöùc ngaøy caøng ñuùng ñaén vaø saâu saéc hôn. Do ñoù, phöông thöùc thanh toaùn hieän ñaïi thay theá tieàn maët ñang ñöôïc ngöôøi daân quan taâm vaø löïa choïn. - Theû thanh toaùn ñöôïc söû duïng phoå bieán ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi vaø noù theå hieän tính vaên minh trong xaõ hoäi hieän ñaïi. Taïi Vieät Nam, taâm lyù ñoù ñaõ baét ñaàu ñöôïc hình thaønh trong moät soá boä phaän daân cö vaø ngaøy caøng nhaân roäng hôn. Caùc toå chöùc kinh teá lôùn nhö Coâng ty Böu Chính Vieãn Thoâng, Coâng ty Ñieän Löïc, Coâng ty Caáp - 32 - Nöôùc … ngaøy caøng quan taâm vaø khuyeán khích khaùch haøng söû duïng caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët. Chính caùc taùc nhaân naøy seõ thuùc ñaåy vieäc söû duïng theû thanh toaùn trong xaõ hoäi. - Khi neàn kinh teá phaùt trieån, nhu caàu trao ñoåi haøng hoùa, chi tieâu, ñaàu tö ngaøy caøng nhieàu, do ñoù khoái löôïng tieàn caàn thieát trong löu thoâng cuõng nhö soá löôïng phöông tieän thanh toaùn trong neàn kinh teá cuõng taêng leân töông öùng. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây tyû troïng thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët ngaøy caøng taêng leân vaø trong caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët thì theû thanh toaùn coù toác ñoä phaùt trieån nhanh nhaát. Baûng 6: Tyû troïng thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët so vôùi toång phöông tieän thanh toaùn NAÊM TYÛ TROÏNG 1997 69,2% 1998 73,4% 1999 70,9% 2000 75,0% 2001 75,0% 2002 76,0% 2003 77,0% (Nguoàn: Taïp chí Thò Tröôøng Taøi Chính Tieàn Teä) - Nhu caàu di chuyeån ñeå hoïc taäp, laøm vieäc vaø tham quan ngaøy caøng nhieàu. Ñaây laø yeáu toá quan troïng taùc ñoäng ñeán caàu theû thanh toaùn. b) Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán cung theû thanh toaùn: - Neàn kinh teá Vieät Nam taêng tröôûng cao vaø oån ñònh, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån cuûa ngaønh ngaân haøng. Trong nhieàu naêm qua, ngaønh ngaân haøng khoâng ngöøng phaùt trieån töông xöùng vôùi vai troø cuûa noù ñoái vôùi neàn kinh teá caû veà quy moâ, tieàm löïc taøi chính vaø khaû naêng cung caáp ña daïng saûn phaåm, dòch vuï ñeå phuïc vuï khaùch haøng. Vôùi tieàm löïc ñoù, caùc NHTM Vieät Nam coù ñuû khaû naêng ñeå phaùt trieån dòch vuï theû thanh toaùn. - Trình ñoä kyõ thuaät, coâng ngheä taïi Vieät Nam ñang daàn ñöôïc naâng cao, caùc ngaønh coâng ngheä hoã trôï cho hoaït ñoäng theû nhö ngaønh Coâng ngheä Thoâng tin, Böu - 33 - chính Vieãn thoâng cuõng ñang treân ñaø phaùt trieån hoøa nhaäp ._.ò ATM, thieát bò thanh toaùn theû taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc ñeå sinh vieân coù theå thanh toaùn hoïc phí baèng theû, ruùt tieàn maët ngay taïi tröôøng. Ngoaøi ra, ñeå ñaåy maïnh phaùt trieån chuû theû laø ñoái töôïng sinh vieân thì ngoaøi vieäc thöïc hieän ñöôïc taát caû chöùc naêng nhö caùc theû khaùc, theû lieân keát naøy coøn ñöôïc öu ñaõi giaûm giaù taïi moät soá ÑVCNT phuïc vuï nhu caàu hoïc taäp cuûa sinh vieân. 3.3.3. Caùc chöông trình vaø giaûi phaùp thöïc hieän chieán löôïc hoäi nhaäp theo haøng ngang, chieán löôïc hoäi nhaäp veà phía sau. Chöông trình 5: Naâng cao naêng löïc taøi chính, hieän ñaïi hoùa coâng ngheä ngaân haøng Naêng löïc taøi chính cuûa caùc NHTM Vieät Nam hieän nay laø ñieàu ñaùng quan taâm trong xu theá hoäi nhaäp quoác teá ngaøy caøng môû roäng. Trong soá 43 NHTM Vieät Nam coù ñeán 22 ngaân haøng coù voán ñieàu leä döôùi 100 tyû, phaàn lôùn coøn laïi dao ñoäng töø 200 ñeán 500 tyû ñoàng, caùc NHTM quoác doanh coù voán töông ñoái cao (xem Phuï Luïc 4). Ñieàu naøy aûnh höôûng ñeán khaû naêng ñaàu tö maùy moùc thieát bò, coâng ngheä phuïc vuï cho hoaït ñoäng theû cuõng nhö gia taêng tieän ích ñaùp öùng nhu caàu khaùch haøng. Trong khi ñoù, caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi ngaøy caøng ñöôïc môû roäng phaïm vi hoaït ñoäng taïi Vieät Nam. Vôùi söùc maïnh veà taøi chính, kyõ thuaät coâng ngheä vöôït troäi vaø kinh nghieäm laâu naêm cuûa caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi seõ laø nguy cô raát lôùn ñoái vôùi heä thoáng NHTM Vieät Nam. Tröôùc tình hình ñoù, vieäc naâng cao naêng löïc taøi chính, kyõ thuaät coâng ngheä cuûa caùc NHTM Vieät Nam coù yù nghóa raát quan troïng ñeán söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam. Ñeå thöïc hieän chöông trình naøy phaûi coù söï nhaát trí, thoáng nhaát xuyeân suoát töø phía NHNN ñeán caùc NHTM, yù thöùc cuûa laõnh ñaïo caùc ngaân haøng, söï quan taâm, ñaàu tö cuûa Nhaø nöôùc trong vieäc ñaåy maïnh phaùt trieån ngaønh ngaân haøng, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTM Vieät Nam tröôùc aùp löïc hoäi nhaäp quoác teá. - 54 - CAÙC GIAÛI PHAÙP THÖÏC HIEÄN: - Thöïc hieän saùt nhaäp caùc NHTM coå phaàn noâng thoân vaøo caùc NHTM coå phaàn ñoâ thò. Trong ñieàu kieän hieän nay, vôùi soá voán haïn cheá thì baûn thaân caùc NHTM coå phaàn noâng thoân khoù coù khaû naêng phaùt trieån saûn phaåm, dòch vuï, môû roäng maïng löôùi hoaït ñoäng, cuõng nhö taïo nieàm tin ñoái vôùi khaùch haøng. Trong khi ñoù nhu caàu cuûa khaùch haøng ñoái vôùi hoaït ñoäng ngaân haøng ngaøy caøng phöùc taïp vaø ña daïng. Thoâng qua saùt nhaäp, caùc NHTM seõ gia taêng ñöôïc voán ñieàu leä, môû roäng maïng löôùi hoaït ñoäng, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñaàu tö theo chieàu saâu, naâng cao hình aûnh hieän ñaïi cuûa caùc NHTM Vieät Nam. - Ñaåy maïnh tieán ñoä coå phaàn hoùa caùc NHTM quoác doanh, khuyeán khích caùc coå ñoâng nöôùc ngoaøi tham gia goùp voán ñeå nhanh choùng taêng voán. Beân caïnh ñoù, thoâng qua caùc ñoái taùc nöôùc ngoaøi caùc NHTM Vieät Nam tieáp thu ñöôïc nhöõng coâng ngheä ngaân haøng hieän ñaïi trong ñoù coù theû thanh toaùn, ñoàng thôøi coù ñieàu kieän ñeå naâng cao caùc kyõ naêng vaø kinh nghieäm quaûn lyù. Chöông trình 6: Kieåm soaùt ñoái vôùi caùc nguoàn ñaàu vaøo cuûa hoaït ñoäng theû thanh toaùn. Chi phí ñaàu tö trang bò maùy moùc thieát bò, coâng ngheä lieân quan ñeán hoaït ñoäng theû raát lôùn, trong khi nguoàn voán cuûa caùc NHTM Vieät Nam coøn haïn cheá. Do ñoù vieäc taêng cöôøng kieåm soaùt hoaëc sôû höõu caùc yeáu toá ñaàu vaøo coù yù nghóa quan troïng ñeán vieäc giaûm chi phí, taêng hieäu quaû voán ñaàu tö, goùp phaàn naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTM Vieät Nam. Thöïc hieän chöông trình naøy nhaèm haïn cheá vieäc nhaäp khaåu caùc vaät lieäu, thieát bò maø trong nöôùc coù theå saûn xuaát ñöôïc, gia taêng tyû leä noäi ñòa hoùa ñoái caùc trang thieát bò phuïc vuï cho hoaït ñoäng theû. CAÙC GIAÛI PHAÙP THÖÏC HIEÄN: - Caùc ngaân haøng phaùt haønh theû lieân keát vôùi nhau thaønh laäp coâng ty coå phaàn coù nhieäm vuï gia coâng, saûn xuaát caùc maùy moùc, thieát bò, vaät lieäu caàn thieát cho hoaït ñoäng theû. Coâng ty naøy chuyeân saûn xuaát theû traéng, thieát bò ñoïc theû, ATM phuïc vuï cho caùc ngaân haøng trong nöôùc vaø laø ñaàu moái quan troïng trong vieäc öùng duïng coâng ngheä môùi vaøo lónh vöïc theû thanh toaùn. - 55 - - Caùc NHTM phaûi tieán ñeán xaây döïng vaø laøm chuû ñöôïc heä thoáng coâng ngheä thoâng tin cuûa mình, khoâng phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo caùc nhaø cung caáp kyõ thuaät coâng ngheä. Treân cô sôû ñoù coù theå tieáp nhaän nhanh choùng caùc coâng ngheä môùi vaøo hoaït ñoäng theû vaø coù ñieàu kieän ñeå phaùt trieån caùc tính naêng môùi cho theû thanh toaùn. Khi heä thoáng coâng ngheä thoâng tin ñuû maïnh vaø laøm chuû ñöôïc thì caùc NHTM môùi coù theå haïn cheá ruûi ro lieân quan ñeán hoaït ñoäng theû, kòp thôøi xöû lyù neáu söï coá kyõ thuaät xaåy ra. 3.4. TIEÁN ÑOÄ THÖÏC HIEÄN - MOÁI QUAN HEÄ GIÖÕA CAÙC CHIEÁN LÖÔÏC VAØ CHÖÔNG TRÌNH 3.4.1. Tieán ñoä thöïc hieän caùc chöông trình Ñeå chieán löôïc vaø caùc chöông trình ñeà ra ñaït tính khaû thi cao caàn phaûi saép xeáp trình töï thöïc hieän caùc chöông trình sao cho phuø hôïp tình hình thöïc teá, muïc tieâu phaùt trieån vaø khaû naêng thöïc hieän cuûa caùc NHTM Vieät Nam. Caên cöù vaøo tính caáp thieát vaø taàm quan troïng cuûa caùc chöông trình, chuùng ta coù theå heä thoáng tieán ñoä thöïc hieän caùc chöông trình nhö sau: Baûng 10: Tieán ñoä thöïc hieän caùc chöông trình THÔØI GIAN THÖÏC HIEÄN CHIEÁN LÖÔÏC VAØ CHÖÔNG TRÌNH KYÙ HIEÄU Thôøi ñieåm baét ñaàu Ñoä daøi TÍNH CHAÁT Chieán löôïc ñaàu tö phaùt trieån Chöông trình 1: Môû roäng phaïm vi hoaït ñoäng cuûa theû thanh toaùn S1P1 2005 Laâu daøi Quyeát ñònh Chieán löôïc phaùt trieån saûn phaåm Chöông trình 2: Naâng cao chaát löôïng dòch vuï theû, taïo nhieàu tieän lôïi cho ngöôøi söû duïng S2P2 2005 Laâu daøi Thöôøng xuyeân, quyeát ñònh Chieán löôïc thaâm nhaäp thò tröôøng Chöông trình 3: Ñaåy maïnh hoaït ñoäng Marketing S3P3 2005 Laâu daøi Thöôøng xuyeân Chieán löôïc phaùt trieån thò tröôøng Chöông trình 4: Lieân keát phaùt haønh theû thanh toaùn S4P4 2006 Laâu daøi Boå sung, hoã trôï Chieán löôïc hoäi nhaäp theo haøng ngang Chöông trình 5: Naâng cao naêng löïc S5P5 2006 Laâu daøi Quyeát ñònh - 56 - taøi chính, hieän ñaïi hoùa coâng ngheä ngaân haøng Chieán löôïc hoäi nhaäp veà phía sau Chöông trình 6: Kieåm soaùt ñoái vôùi caùc nguoàn ñaàu vaøo cuûa hoaït ñoäng kinh doanh theû S6P6 2007 Laâu daøi Boå sung, hoã trôï Töø “laâu daøi” trong Baûng 10 ñöôïc hieåu laø chöông trình ñöôïc thöïc hieän xuyeân suoát thôøi kyø chieán löôïc naøy vaø coù theå keùo daøi sang thôøi kyø chieán löôïc keá tieáp. 3.4.2. Moái quan heä giöõa caùc chieán löôïc vaø chöông trình Nhaèm khaùi quaùt ñöôïc toaøn boä noäi dung chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam ñeán naêm 2010 vaø caùc chöông trình ñaõ ñöôïc trình baøy, chuùng ta coù theå minh hoïa moái quan heä khaù töông ñoái cuûa hai nhoùm yeáu naøy qua Baûng 11 nhö sau: Baûng 11: Toùm taét caùc chieán löôïc vaø chöông trình thöïc hieän CAÙC CHIEÁN LÖÔÏC CAÙC CHÖÔNG TRÌNH 1. Chieán löôïc ñaàu tö phaùt trieån 2. Chieán löôïc phaùt trieån saûn phaåm Chöông trình 1: Môû roäng phaïm vi hoaït ñoäng cuûa theû thanh toaùn Chöông trình 2: Naâng cao chaát löôïng dòch vuï theû, taïo nhieàu tieän lôïi ñeå thu huùt khaùch haøng 3. Chieán löôïc thaâm nhaäp thò tröôøng 4. Chieán löôïc phaùt trieån thò tröôøng Chöông trình 3: Ñaåy maïnh hoaït ñoäng Marketing Chöông trình 4: Lieân keát phaùt haønh theû thanh toaùn 5. Chieán löôïc hoäi nhaäp theo haøng ngang 6. Chieán löôïc hoäi nhaäp veà phía sau Chöông trình 5: Naâng cao naêng löïc taøi chính, hieän ñaïi hoùa coâng ngheä ngaân haøng Chöông trình 6: Kieåm soaùt ñoái vôùi caùc nguoàn ñaàu vaøo cuûa hoaït ñoäng kinh doanh theû Do caùc yeáu toá lieân quan ñeán quaù trình phaùt trieån theû thanh toaùn ñeàu coù moái quan heä höõu cô, taùc ñoäng laãn nhau cho neân caùc chöông trình vaø giaûi phaùp phaûi thöïc hieän ñoàng boä nhaèm ñaït ñöôïc hieäu quaû cao nhaát. Tuy nhieân trong moãi giai ñoaïn phaùt trieån thì möùc ñoä quan troïng cuûa caùc chöông trình laø khaùc nhau, treân cô sôû ñoù caùc ngaân haøng coù theå taäp trung nguoàn löïc ñeå thuùc ñaåy tieán trình thöïc hieän chieán löôïc. Trong thôøi gian thöïc hieän chieán löôïc (töø ñaàu naêm 2005 ñeán heát naêm 2010), coù theå chia laøm 2 phaân kyø: phaân kyø 1 (töø ñaàu naêm 2005 ñeán heát naêm 2007); phaân kyø 2 (töø - 57 - ñaàu naêm 2008 ñeán heát naêm 2010). Trong phaân kyø 1, taäp trung thöïc hieän chöông trình 1, chöông trình 2 vaø chöông trình 3. Ba chöông trình naøy coù yù nghóa quan troïng, quyeát ñònh söï thaønh coâng cuûa chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn. Thöïc hieän toát ba chöông trình naøy seõ naâng cao ñöôïc chaát löôïng dòch vuï theû thanh toaùn, taïo tieàn ñeà quan troïng ñeå laøm cho theû thanh toaùn trôû thaønh moät phöông tieän thanh toaùn tieän lôïi cho xaõ hoäi, ñaûm baûo thay theá tieàn maët trong thanh toaùn bôûi tính nhanh choùng, an toaøn, thuaän tieän vaø hieän ñaïi. Trong phaân kyø 2, khi chaát löôïng dòch vuï ñöôïc toát, taäp trung ñaåy maïnh chöông trình 4, chöông trình 5 vaø chöông trình 6 ñeå gia taêng nhanh choùng soá löôïng khaùch haøng vaø töøng böôùc laøm chuû ñöôïc caùc nguoàn ñaàu vaøo ñoái vôùi hoaït ñoäng theû thanh toaùn. Vaän duïng sô ñoà GANTT, chuùng ta coù theû toùm taét moái quan heä giöõa caùc chöông trình vaø keát quaû ñaït ñöôïc ôû moãi phaân kyø nhö sau: Bieåu ñoà 6: Sô ñoà GANTT bieåu thò moái quan heä giöõa caùc chöông trình vaø keát quaû ôû moãi phaân kyø Chöông trình S1P1 S2P2 S3P3 S4P4 S5P5 S6P6 Keát quaû phaân kyø 1 Keát quaû phaân kyø 2 2005 2011 2009 201020082007 2006 Naêm Keát quaû phaân kyø 1: - Ñaõ hình thaønh heä thoáng thoáng thanh toaùn chung, Trung Taâm Thanh Toaùn Lieân Ngaân Haøng ñaõ ñi vaøo hoaït ñoäng vaø keát noái ñöôïc vôùi heä thoáng xöû lyù giao dòch - 58 - theû cuûa caùc ngaân haøng thaønh vieân. - Phaïm vi söû duïng theû thanh toaùn ñaõ ñöôïc môû roäng ra taát caû caùc tænh thaønh trong caû nöôùc, theû cuûa ngaân haøng naøy coù theå söû duïng taïi maïng löôùi chaáp nhaän theû (ATM vaø ÑVCNT) cuûa caùc ngaân haøng khaùc. - Theû thanh toaùn ñang thu huùt nhieàu khaùch haøng söû duïng, thoùi quen söû duïng theû ñang daàn ñöôïc hình thaønh. Keát quaû phaân kyø 2: - Theû thanh toaùn trôû thaønh phöông tieän thanh toaùn phoå bieán trong xaõ hoäi, soá löôïng khaùch haøng söû duïng theû gia taêng nhanh choùng, ñaït khoaûng 10 trieäu chuû theû. - Heä thoáng xöû lyù thoâng tin cuûa caùc ngaân haøng ñaõ ñöôïc hoaøn thieän, ñaûm baûo xöû lyù toát giao dòch phaùt sinh vôùi soá löôïng lôùn, thuaän tieän trong vieäc trieån khai gia taêng caùc tieän ích môùi. - Hoaït ñoäng theû trôû thaønh moät trong nhöõng hoaït ñoäng chính taïo ra lôïi nhuaän vaø gia taêng khaùch haøng cho caùc NHTM Vieät Nam. 3.5. DÖÏ BAÙO CHI PHÍ VAØ ÑAÙNH GIAÙ NGUOÀN LÖÏC THÖÏC HIEÄN CHIEÁN LÖÔÏC Ñeå chieán löôïc mang tính khaû thi caàn phaûi döï baùo chi phí vaø ñaùnh giaù nguoàn löïc ñeå thöïc hieän chieán löôïc. Treân cô sôû ñoù caùc NHTM thaáy ñöôïc toång theå veà quaù trình phaùt trieån theû thanh toaùn vaø coù keá hoaïch chuaån bò caùc nguoàn löïc thöïc hieän. 3.5.1. Döï baùo chi phí thöïc hieän Caên cöù vaøo chi phí ñaàu tö phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa moät soá NHTM Vieät Nam trong thôøi gian qua vaø döï baùo trong nhöng naêm tôùi, chuùng toâi öôùc tính toång chi phí thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn ñeán naêm 2010 nhö sau: Toång chi phí thöïc hieän: 3.002 tyû ñoàng (ñöôïc dieãn giaûi trong Phuï Luïc 3), trong ñoù: + Chi phí phaùt haønh theû: 150 tyû ñoàng + Chi phí maùy moùc, thieát bò: 1.280 tyû ñoàng - 59 - + Chi phí quaûng caùo: 60 tyû ñoàng + Chi phí chuyeån taûi thoâng tin ñeán chuû theû : 672 tyû ñoàng + Chi phí phaàn meàm xöû lyù: 160 tyû ñoàng + Chi phí ñaøo taïo vaø söû duïng nhaân löïc : 54 tyû + Chi phí söû duïng voán: 606 tyû ñoàng + Chi phí khaùc: 20 tyû Caùc soá lieäu treân chæ mang tính töông ñoái ñeå coù theå thaáy ñöôïc toång theå caùc chi phí ñaàu tö phaùt sinh trong quaù trình thöïc hieän chieán löôïc. 3.5.2. Ñaùnh giaù nguoàn löïc thöïc hieän - Veà taøi chính: Töø nguoàn taøi trôï beân ngoaøi: Vôùi cam keát giuùp ñôõ Vieät Nam thöïc hieän hieän ñaïi hoùa heä thoáng ngaân haøng, Ngaân Haøng Theá Giôùi tieáp tuïc taøi trôï cho Vieät Nam thöïc hieän Döï AÙn Hieän Ñaïi Hoùa Ngaân Haøng Vaø Heä Thoáng Thanh Toaùn Vieät Nam 1.2 (VN-Payment System and Bank Modernization Project 1.2) vôùi soá tieàn 100 trieäu ñoâ la Myõ. Döï aùn naøy seõ taïo ñieàu kieän thuaän ñeå caùc ngaân haøng Vieät Nam trieån khai hieän ñaïi hoùa heä thoáng thanh toaùn. Döï aùn naøy hoã trôï ñaéc löïc cho vieäc phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam. Töø baûn thaân caùc ngaân haøng: Toång soá voán ñieàu leä cuûa caùc NHTM Vieät Nam hieän nay treân 24.500 tyû ñoàng, soá voán naøy luoân taêng qua caùc naêm do ñöôïc Nhaø Nöôùc cung caáp theâm voán (ñoái vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi quoác doanh) vaø töï huy ñoäng taêng voán ñieàu leä (ñoái vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn). Vôùi chi phí ñaàu tö öôùc tính nhö treân, caùc NHTM Vieät Nam coù ñuû khaû naêng taøi chính ñeå thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn. - Veà nhaân löïc: Hieän nay, soá löôïng nhaân söï laøm vieäc taïi caùc NHTM Vieät Nam treân 30.000 ngöôøi, hôn 50% nhaân vieân coù trình ñoä töø cao ñaúng, ñaïi hoïc trôû leân. Ngoaøi kieán thöùc chuyeân moân, nhaân vieân coøn ñöôïc trang bò kyõ naêng ngoaïi ngöõ, tin hoïc vaø caùc kyõ naêng - 60 - khaùc. Vôùi löïc löôïng khaù huøng haäu nhö vaäy, caùc NHTM Vieät Nam coù ñuû nguoàn löïc veà nhaân söï ñeå thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn. Beân caïnh ñoù, Nhaø nöôùc luoân uûng hoä vaø giuùp ñôõ caùc ngaân haøng phaùt trieån caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët. Nhö vaäy, caùc NHTM Vieät Nam coù ñuû nguoàn löïc ñeå phaùt trieån theû thanh toaùn. Vaán ñeà coøn laïi laø toå chöùc thöïc hieän vaø söï quyeát taâm thöïc hieän chieán löôïc cuûa caùc ngaân haøng Vieät Nam. 3.6. HIEÄU QUAÛ KINH TEÁ – XAÕ HOÄI CUÛA CHIEÁN LÖÔÏC PHAÙT TRIEÅN THEÛ THANH TOAÙN CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2010 3.5.1. Hieäu quaû veà maët kinh teá Coù theå ñaùnh giaù hieäu quaû kinh teá cuûa chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ñeán naêm 2010 laø seõ ñaåy maïnh hoaït ñoäng theû thanh toaùn phaùt trieån maïnh meõ caû veà chieàu roäng vaø chieàu saâu, goùp phaàn ñöa theû thanh toaùn trôû thaønh phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët phoå bieán trong xaõ hoäi. Vôùi ñònh höôùng phaùt trieån ñuùng höôùng vaø caùc chöông trình thöïc hieän cuï theå, caùc NHTM Vieät Nam seõ ñöa theû thanh toaùn gaàn guõi hôn vôùi coâng chuùng, taïo nhieàu tieän ích cho ngöôøi söû duïng, phaùt huy ñöôïc vai troø trung taâm thanh toaùn cuûa neàn kinh teá. Thöïc hieän chieán löôïc treân, chuùng ta coù theå khaùi quaùt nhöõng hieäu quaû kinh teá nhaát ñònh maø caùc NHTM Vieät Nam seõ ñaït ñöôïc ñeán naêm 2010 nhö sau: - Soá löôïng ngöôøi söû duïng theû thanh toaùn laø 10 trieäu ngöôøi. - Huy ñoäng voán bình quaân töø hoaït ñoäng theû laø 30.000 tyû ñoàng. - Tyû troïng thu nhaäp töø caùc hoaït ñoäng lieân quan ñeán theû thanh toaùn chieám 20% toång thu nhaäp cuûa caùc ngaân haøng. - Tyû troïng thanh toaùn khoâng baèng tieàn maët taêng leân 80% trong toång caùc phöông tieän thanh toaùn. - Goùp phaàn naâng cao haï taàng kyõ thuaät caùc NHTM Vieät Nam. - 61 - - Naâng cao vò theá caïnh tranh cuûa caùc NHTM Vieät Nam trong xu theá hoäi nhaäp quoác teá. 3.5.2. Hieäu quaû veà maët xaõ hoäi Beân caïnh nhöõng hieäu quaû veà maët kinh teá, chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ñeán naêm 2010 coøn mang laïi nhöõng hieäu quaû veà maët xaõ hoäi nhö: - Cung caáp phöông tieän thanh toaùn hieäu quaû cho neàn kinh teá, thoûa maõn nhu caàu ña daïng cuûa xaõ hoäi vaø coäng ñoàng, xaây döïng haønh vi vaên minh trong thanh toaùn. - Haïn cheá caùc toäi phaïm lieân quan ñeán tieàn maët trong xaõ hoäi nhö troäm, cöôùp, tieàn giaû... Giaûm bôùt thôøi gian kieåm ñieåm, vaän chuyeån, baûo quaûn tieàn maët. - Giaûm bôùt lao ñoäng phoå thoâng, gia taêng lao ñoäng coù trình ñoä chuyeân moân cao, goùp phaàn naâng cao trình ñoä hieåu bieát vaø tieáp caän coâng ngheä môùi cuûa ngöôøi daân. - 62 - KIEÁN NGHÒ Ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ñeán naêm 2010 mang tính khaû thi cao vaø ñaït ñöôïc hieäu quaû, chuùng toâi xin kieán nghò ñeán Nhaø nöôùc vaø caùc NHTM moät soá vaán ñeà sau: 1. Ñoái vôùi Nhaø nöôùc - Nhaø nöôùc caàn tieáp tuïc hoaøn thieän moâi tröôøng phaùp lyù taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho hoaït ñoäng theû. Caàn nhanh choùng ban haønh Luaät thanh toaùn vaø caùc hình thöùc xöû lyù ñoái vôùi caùc haønh vi gian laän trong thanh toaùn ñieän töû, toäi laøm theû giaû, cöôùp theû vaø uy hieáp ngöôøi khaùc buoäc phaûi khai maõ soá caù nhaân… Xaây döïng haønh lang phaùp lyù cho thöông maïi ñieän töû cuõng nhö caùc hình thöùc thanh toaùn qua maïng Internet baèng theû ñeå aùp duïng khi coù söï coá vaø tranh chaáp xaåy ra. Moät vaên baûn phaùp luaät ñaày ñuû vaø chaët cheõ seõ giuùp cho doanh nghieäp cuõng nhö ngöôøi daân an taâm khi thöïc hieän giao dòch baèng theû. - Nhaø nöôùc khuyeán khích hình thöùc traû löông qua theû, ñoàng thôøi quy ñònh caùc giao dòch thanh toaùn vôùi giaù trò quaù lôùn seõ ñöôïc thöïc hieän thoâng qua caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët. Nhaø nöôùc hoã trôï vaø khuyeán khích caùc coâng ty ñieän löïc, caáp nöôùc saïch, ñieän thoaïi… hôïp taùc vôùi caùc ngaân haøng chaáp nhaän thanh toaùn baèng theû, ñaëc bieät laø caùc hình thöùc thanh toaùn töï ñoäng ñeå vöøa nhanh choùng thu ñöôïc tieàn, vöøa giaûm ñöôïc nhaân coâng trong vieäc thu tieàn haøng thaùng, ñoàng thôøi taïo thoùi quen söû duïng theû trong daân chuùng. - Nhaø nöôùc neân giaûm thueá cho caùc ngaân haøng khi nhaäp khaåu caùc thieát bò phuïc vuï cho vieäc phaùt haønh vaø giao dòch theû. Thöïc hieän nhieàu chính saùch khuyeán khích gia taêng tyû leä noäi ñòa hoùa caùc thieát bò phuïc vuï hoaït ñoäng theû nhaèm giaûm chi ngoaïi teä ñeå nhaäp khaåu vaø kích thích saûn xuaát trong nöôùc phaùt trieån. - Nhaø nöôùc quy ñònh laïi möùc voán ñieàu leä ñoái vôùi töøng loaïi ngaân haøng theo xu - 63 - höôùng taêng leân, phuø hôïp vôùi tình hình phaùt trieån cuûa neàn kinh teá vaø xu theá hoäi nhaäp. UÛng hoä caùc NHTM saùt nhaäp, lieân keát vôùi nhau ñeå hình thaønh caùc taäp ñoaøn taøi chính lôùn. Ñaåy nhanh tieán ñoä coå phaàn hoùa caùc NHTM quoác doanh. - Caùc cô quan baùo chí, truyeàn hình caàn phoái hôïp vaø hoã trôï caùc ngaân haøng nhieàu hôn nöõa trong vieäc chuyeån taûi thoâng tin veà theû thanh toaùn ñeán ngöôøi daân. - Ngaønh Giao Thoâng Coâng Chính phoái hôïp vôùi caùc ban, ngaønh lieân quan hoã trôï caùc ngaân haøng trong vieäc giaûi quyeát laán chieám leà ñöôøng, gaây maát traät töï taïi khu vöïc ñaët ATM, taïo cho khaùch haøng caûm giaùc an toaøn, thoaûi maùi khi giao dòch theû. Caùc cô quan an ninh caàn nhanh choùng phoái hôïp vôùi ngaân haøng ñeå haïn cheá cuõng nhö xöû lyù kòp thôøi caùc tröôøng hôïp gian laän trong thanh toaùn theû. - NHNN neân ñònh höôùng vaø coù chính saùch ñaåy maïnh vieäc phaùt trieån caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, trong ñoù coù theû thanh toaùn. Thöôøng xuyeân toå chöùc caùc khoùa hoïc, hoäi thaûo veà theû thanh toaùn ñeå caùc ngaân haøng cuøng tham gia, ñoùng goùp yù kieán vaø trao ñoåi kinh nghieäm vôùi nhau. 2. Ñoái vôùi caùc NHTM - Caùc ngaân haøng caàn nhaän thöùc vieäc hieän ñaïi hoùa ngaân haøng, naâng cao chaát löôïng phuïc vuï, ña daïng hoùa saûn phaåm dòch vuï laø yeâu caàu caáp thieát vaø coù yù nghóa soáng coøn trong xu theá hoäi nhaäp quoác teá vaø caïnh tranh ngaøy caøng khoác lieät. Trong ñoù, theû thanh toaùn laø xu höôùng phaùt trieån taát yeáu trong thôøi ñaïi vaên minh vaø laø coâng cuï quan troïng ñeå thu huùt vaø giöõ khaùch haøng. - Döï ñoaùn xu höôùng phaùt trieån theû treân theá giôùi, töø ñoù caùc ngaân haøng coù theå ñoùn ñaàu coâng ngheä. Traùnh tình traïng taäp trung ñaàu tö vaøo coâng ngheä ñaõ loãi thôøi maø theá giôùi ñang chuaån bò thay theá. Hieän nay, ngoaøi theû baêng töø caùc ngaân haøng caàn quan taâm ñeán vieäc nguyeân cöùu vaø phaùt trieån theû chíp ñieän töû (theû thoâng minh), ñaây laø xu höôùng ñöôïc nhieàu nöôùc treân theá giôùi thöïc hieän. - Yeáu toá con ngöôøi vaø toå chöùc coù yù nghóa quyeát ñònh ñeán söï thaønh coâng cuûa ngaân haøng noùi chung vaø hoaït ñoäng thanh toaùn noùi rieâng, trong ñoù coù hoaït ñoäng thanh toaùn theû. Caùc ngaân haøng caàn naâng cao yù thöùc, traùch nhieäm cuûa nhaân vieân trong vieäc - 64 - phaùt trieån dòch vuï theû. Khoâng ngöøng naâng cao nghieäp vuï theû cho nhaân vieân, thöôøng xuyeân toå chöùc ñaøo taïo, boài döôõng chuyeân moân, caùc kyõ naêng caàn thieát vaø ngoaïi ngöõ ñeå phaùt trieån caùc saûn phaåm dòch vuï ngaân haøng. - Caàn löïa choïn caùc hình thöùc quaûng caùo phuø hôïp vôùi töøng ñoái töôïng khaùch haøng muïc tieâu. Ñoái vôùi hình thöùc quaûng caùo baèng caùch in vaø phaùt tröïc tieáp cho khaùch haøng thì noäi dung theå hieän phaûi ngaén goïn, roõ raøng, xuùc tích, deã hieåu ñeå loâi cuoán khaùch haøng. Ñeå taïo caûm giaùc gaàn guõi giöõa ngöôøi daân vôùi caùc dòch vuï ngaân haøng thì vaên phong quaûng caùo phaûi neân traùch söû duïng nhieàu thuaät ngöõ chuyeân ngaønh ngaân haøng gaây khoù hieåu cho khaùch haøng. - Caûi caùch cheá ñoä tieàn löông ñeå giöõ vaø thu huùt nhaân söï coù taøi, traùnh tình traïng chaûy maùu chaát xaùm taïi choã. Caùc NHTM neân saün saøng traû löông cao vaø nhieàu öu ñaõi khaùc ñeå môøi chuyeân gia nöôùc ngoaøi coäng taùc xaây döïng vaø phaùt trieån heä thoáng theû. - Caùc NHTM caàn phaûi taïo laäp vaø duy trì moâi tröôøng caïnh tranh laønh maïnh, traùnh caïnh tranh veà phí daãn ñeán söï thieät haïi cho taát caû ngaân haøng tham gia lónh vöïc theû. Caùc ngaân haøng caàn taêng khaû naêng caïnh tranh baèng caùch phaùt trieån saûn phaåm vaø naâng cao chaát löôïng dòch vuï. Chæ baèng caùch ñoù, thò tröôøng theû Vieät Nam môùi coù ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå taêng tröôûng vaø phaùt trieån beàn vöõng. - Trong ñieàu kieän Vieät Nam hieän nay cuõng xu höôùng hoäi nhaäp quoác teá trong töông lai, khoâng phaûi ngaân haøng naøo cuõng coù ñaày ñuû ñieàu kieän veà heä thoáng kyõ thuaät, nghieäp vuï vaø nhaân söï ñeå ñaåy maïnh hoaït ñoäng theû. Chính vì vaäy, beân caïnh söï noã löïc vaø quyeát taâm cuûa moãi ngaân haøng caàn coù söï hôïp taùc, lieân minh cuûa caùc NHTM Vieät Nam theo tinh thaàn “hôïp taùc vì söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng”, giuùp nhieàu ngaân haøng ñöa theû thanh toaùn ñeán vôùi khaùch haøng, töøng böôùc xaõ hoäi hoùa dòch vuï theû, laøm cho ngöôøi daân quen vôùi thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, ñaët neàn moùng hình thaønh vaên minh trong thanh toaùn taïi Vieät Nam. - 65 - KEÁT LUAÄN Qua nghieân cöùu vaø phaân tích cho thaáy theû thanh toaùn laø phöông tieän thanh toaùn mang laïi lôïi ích raát lôùn cho caùc ñoái töôïng tham gia. Maëc duø theû thanh toaùn chöa ñöôïc söû duïng nhieàu taïi Vieät Nam nhöng söï xuaát hieän cuûa noù ñaõ ñaùnh daáu söï chuyeån bieán ñaùng keå heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam trong vieäc ña daïng hoùa saûn phaåm dòch vuï, hieän ñaïi hoùa coâng ngheä. Beân caïnh nhöõng maët tích cöïc thì quaù trình phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam coøn boïc loä nhieàu haïn cheá caàn khaéc phuïc. Vieäc xaây döïng chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ñeán naêm 2010 laø raát caàn thieát vaø coù yù nghóa thöïc tieãn quan troïng trong vieäc môû roäng caùc hình thöùc thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët taïi Vieät Nam. Qua luaän vaên naøy, chuùng toâi ruùt ra caùc keát luaän quan troïng sau ñaây: 1. Theû thanh toaùn laø moät phöông tieän thanh toaùn hieän ñaïi khoâng duøng tieàn maët ñang ñöôïc söû duïng raát phoå bieán ôû nhieàu nöôùc vì lôïi ích maø noù mang laïi laø raát lôùn: - Ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh, ngaân haøng thanh toaùn: gia taêng doanh thu, lôïi nhuaän, taêng khaùch haøng. - Ñoái vôùi khaùch haøng söû duïng theû: coù ñöôïc phöông tieän thanh toaùn nhanh choùng, an toaøn, hieän ñaïi, hieäu quaû - Ñoái vôùi caùc ÑVCNT: thu huùt khaùch haøng, gia taêng doanh soá, lôïi nhuaän. 2. Maëc duø theû thanh toaùn mang laïi lôïi ích cho nhieàu ñoái töôïng tham gia nhöng noù luoân chöùa ñöïng ruûi ro cho caû ngaân haøng phaùt haønh, ngaân haøng thanh toaùn, ÑVCNT vaø ngöôøi söû duïng theû. Teä naïn giaû maïo theû vaø gian laän trong thanh toaùn theû ngaøy caøng tinh vi, phöùc taïp hôn. Ruûi ro cuûa theû aûnh höôûng raát lôùn ñeán nieàm tin cuûa khaùch haøng khi söû duïng phöông tieän thanh toaùn naøy. Ñeå haïn cheá tình traïng treân khoâng chæ moãi noã löïc cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi maø coøn laø söï phoái hôïp cuûa caùc ban, ngaønh, chæ ñaïo cuûa Chính Phuû vaø yù thöùc cuûa ngöôøi daân trong vieäc söû duïng theû thanh toaùn. 3. Beân caïnh nhöõng thaønh quaû ñaùng khích leä ñaït ñöôïc trong nhöõng naêm ñaàu môùi hình thaønh thò tröôøng theû taïi Vieät Nam, caùc ngaân haøng Vieät Nam coøn nhieàu ñieåm yeáu quan troïng caàn khaéc phuïc nhö chöa hình thaønh heä thoáng thanh toaùn chung, tieän ích cuûa theû chöa nhieàu, phaïm vi söû duïng coøn haïn cheá, hoaït ñoäng Marketing coøn yeáu. 4. Thò tröôøng theû thanh toaùn taïi Vieät Nam laø thò tröôøng raát tieàm naêng. Beân caïnh daân soá ñoâng, neàn kinh teá taêng tröôûng nhanh, oån ñònh, tyû troïng thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët ñang coù xu höôùng taêng leân vaø theû thanh toaùn laø phöông tieän mang laïi nhieàu tieän lôïi ñang ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm söû duïng. Caùc ngaønh phuïc vuï cho nhu caàu sinh hoaït haøng ngaøy cuûa nhaân daân nhö ñieän, nöôùc, vieãn thoâng … cuõng ñang höôùng khaùch haøng söû duïng caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët ñeå thöïc hieän - 66 - chi traû chi phí haøng thaùng. 5. Thò tröôøng theû Vieät Nam coøn nhieàu cô hoäi vaø thaùch thöùc ñoái vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Qua döï baùo chi phí vaø ñaùnh giaù nguoàn löïc thöïc hieän chieán löôïc cho thaáy caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam coù ñuû ñieàu kieän ñeå thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn. 6. Qua phaân tích tình hình thöïc teá vaø öùng duïng lyù thuyeát veà quaûn trò chieán löôïc, chuùng toâi ñaõ xaây döïng chieán löôïc phaùt theû thanh toaùn vôùi 6 noäi dung. Beân caïnh ñoù chuùng toâi ñaõ ñeà xuaát 6 chöông trình vaø caùc giaûi phaùp ñeå thöïc hieän chieán löôïc. Caùc chöông trình vaø giaûi phaùp treân ñöôïc thöïc hieän ñoàng boä ñan xen nhau ñeå taïo thuaän lôïi cho vieäc phaùt treån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam. 7. Thoâng qua luaän vaên, chuùng toâi döï baùo khaùi quaùt chi phí ñaàu tö vaø ñaùnh giaù caùc nguoàn löïc ñeå thöïc hieän chieán löôïc. Qua ñoù, xem xeùt tính khaû thi cuûa chieán löôïc vaø ñaùnh giaù hieäu quaû kinh teá – xaõ hoäi cuûa chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn. 8. Trong phaïm vi luaän vaên naøy, caùc chöông trình vaø giaûi phaùp chæ döøng laïi ôû möùc ñoä ñònh höôùng nhaèm phaùt trieån thò tröôøng theû thanh toaùn. Höôùng nghieân cöùu tieáp theo cuûa luaän vaên laø trieån khai cuï theå töøng chöông trình vôùi caùc döï aùn vaø xem xeùt möùc ñoä taùc ñoäng cuûa töøng chöông trình, döï aùn ñeán toaøn boä quaù trình phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam. * Môû roäng thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët laø phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån cuûa theá giôùi, trong ñoù theû thanh toaùn laø phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët phoå bieán cuûa xaõ hoäi hieän ñaïi. Trong quaù trình phaùt trieån vaø hoäi nhaäp cuûa mình, Vieät Nam cuõng khoâng naèm ngoaøi xu höôùng ñoù. Theû thanh toaùn taát yeáu seõ phaùt trieån taïi Vieät Nam, vaán ñeà chæ coøn laø thôøi gian vaø söï noå löïc cuûa heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam. - 67 - TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Fred R.David, Khaùi Luaän Veà Quaûn Trò Chieán Löôïc , ngöôøi dòch Tröông Coâng Minh, NXB Thoáng Keâ, TpHCM 2000 2. Leâ Vaên Teà, Nghieäp Vuï Ngaân Haøng Thöông Maïi, NXB Thoáng Keâ, TpHCM 2003 3. Michael E.Porter, Chieán Löôïc Caïnh Tranh, ngöôøi dòch Phaïm Thuûy Chi, NXB Khoa Hoïc Vaø Kyõ Thuaät, Haø Noäi 1996 4. Nguyeãn Ñaêng Dôøn, Tieàn Teä Ngaân Haøng II, NXB Thoáng Keâ, TpHCM 2003 5. Philip Kotler, Quaûn Trò Marketing, ngöôøi dòch Vuõ Troïng Huøng, NXB Thoáng Keâ, Haø Noäi 1997 6. Tröông Thò Hoàng, Caùc Giaûi Phaùp Nhaèm Môû Roäng Söû Duïng Theû Thanh Toaùn Taïi Vieät Nam, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh Teá Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, luaän aùn tieán só kinh teá, TpHCM 2002 7. Voõ Xuaân Taâm, Vaán Ñeà Caân Ñoái Keá Hoaïch Trong Neàn Kinh Teá Thò Tröôøng, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh Teá Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, luaän aùn tieán só kinh teá, TpHCM 1993 8. Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam, Baùo Caùo Tình Hình Hoaït Ñoäng Naêm 2001, 2002, 2003 9. Taïp chí Ngaân Haøng 10. Taïp chí Phaùt Trieån Kinh Teá 11. Taïp chí Tin Hoïc Ngaân Haøng 12. Taïp chí Thò Tröôøng Taøi Chính Tieàn Teä 13. Website Ngaân Haøng Nhaø Nöôùc Vieät Nam, www.sbv.org.vn 14. Website Ngaân Haøng Theá Giôùi, www.worldbank.org.vn ._.