Chiến lược phát triển các nhóm mặt hàng xuất khẩu chủ lực giai đoạn 2005 – 2010

Lêi nãi ®Çu Ngµy nay, víi xu thÕ ®a ph­¬ng hãa, ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam, xuÊt khÈu chÝnh lµ c«ng cô quan träng ®Ó nÒn kinh tÕ ViÖt Nam héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®ång thêi n©ng cao vÞ thÕ cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ. Cïng víi xu thÕ toµn cÇu ho¸, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng nãi chung vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nãi riªng hµng n¨m ®· ®ãng gãp rÊt nhiÒu vµo Ng©n s¸ch Nhµ n­íc, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, t¨ng thu ngo¹i tÖ vµ chiÕm tû träng cao trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, phôc vô cho sù nghiÖp C«ng nghiÖp hãa - HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, thùc tiÔn ho¹t ®éng Ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam trong thêi gian qua, nhÊt lµ trong vµi n¨m trë l¹i ®©y, cho thÊy ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cßn cã nhiÒu ®iÓm bÊt cËp, ch­a cã mét hÖ thèng tæ chøc, phèi hîp chÆt chÏ, linh ho¹t tõ s¶n xuÊt ®Õn xuÊt khÈu cïng víi mét hÖ thèng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch th«ng suèt, hîp lý. KÕt qu¶ lµ tuy khèi l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu cã t¨ng nh­ng nh×n chung nh÷ng tiÒm n¨ng vÉn ch­a thùc sù ®­îc khai th¸c mét c¸ch tèi ­u, hiÖu qu¶ xuÊt khÈu mang l¹i cßn thÊp. Trong t×nh h×nh ®ã, viÖc nghiªn cøu vµ t×m ra chiÕn l­îc ph¸t triÓn thiÕt thùc h¬n nh»m ®Èy m¹nh mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc cña ViÖt Nam ®ang lµ mét nhiÖm vô cÊp thiÕt cña nhiÒu Bé, Ban, Ngµnh,... tõ Trung ¦¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng, vµ còng ®ang thu hót ®­îc nhiÒu quan t©m cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ ph©n tÝch kinh tÕ, c¸c nhµ khoa häc, c¸c gi¶ng viªn, sinh viªn ®ang gi¶ng d¹y, häc tËp vµ nghiªn cøu ë c¸c tr­êng ®¹i häc... Trªn c¬ së tËp trung ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cña mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh­: g¹o, cµ phª, dÇu th«, dÖt may…kho¸ luËn víi ®Ò tµi “ChiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc giai ®o¹n 2005 – 2010” sÏ ®­a ra chiÕn l­îc ph¸t triÓn cho giai ®o¹n 2005 - 2010, ®ång thêi t×m ra mét sè kiÕn nghÞ nh»m cñng cè vµ ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng chñ lùc ®Õn n¨m 2020. Môc tiªu lµ ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶, æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng vµo nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21. §Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých trªn, nhiÖm vô cña kho¸ luËn lµ kh¸i qu¸t ho¸ vÒ mÆt lý luËn, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®Ó tõ ®ã ®­a ra nh÷ng ®Þnh h­íng, gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. VÒ lý luËn, kho¸ luËn cã ý nghÜa tæng hîp, thèng nhÊt, ®óc kÕt vµ ph¸t triÓn nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc ®·, ®ang vµ sÏ tiÕp tôc ®­îc bµn luËn, nghiªn cøu. Trong khu«n khæ mét bµi khãa luËn, do nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh vÒ thêi gian vµ kinh nghiÖm nghiªn cøu, ®Ò tµi chØ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn cã liªn quan ®Õn vÞ trÝ cña mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc, vµ cã ®­îc mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn chung cho toµn bé c¸c mÆt hµng chñ lùc, mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m hç trî, ®Èy m¹nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, x©y dùng ®Þnh h­íng ph¸t triÓn trong giai ®o¹n 2005 – 2010. §Ò tµi ®­îc nghiªn cøu trªn c¬ së kÕt hîp c¸c ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch - tæng hîp, kÕt hîp lý luËn víi thùc tiÔn, ®i tõ c¸i chung ®Õn c¸i riªng, tõ ph©n tÝch ®Õn ®¸nh gi¸ ®Ó ®­a ra c¸c ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cïng víi c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ hoµn thiÖn. Néi dung chÝnh cña kho¸ luËn ®­îc chia lµm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I: ChiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc Ch­¬ng II:Thùc tr¹ng xuÊt khÈu vµ x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam Ch­¬ng III: KiÕn nghÞ vÒ viÖc x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc giai ®o¹n 2005 - 2010 Ngoµi nh÷ng lý do chän ®Ò tµi trªn, em cßn mong muèn qua kho¸ luËn nµy cã thÓ nghiªn cøu vµ ®ãng gãp ý kiÕn cña b¶n th©n vÒ mét sè vÊn ®Ò quan träng ®ang ®­îc nhiÒu ng­êi quan t©m. Tuy nhiªn, do tr×nh ®é cã h¹n cña mét sinh viªn, kho¸ luËn nµy kh«ng tr¸nh khái cßn nhiÒu khiÕm khuyÕt. Em rÊt mong c¸c thÇy c« vµ mäi ng­êi ®ãng gãp ý kiÕn gióp em cã thÓ hoµn thiÖn nghiªn cøu cña m×nh. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n TS. Bïi Ngäc S¬n vµ nh÷ng ng­êi ®· gióp ®ì em hoµn thµnh kho¸ luËn nµy. Ch­¬ng I. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc I.1. ChiÕn l­îc kinh doanh I.1.1 Kh¸i niÖm ThuËt ng÷ “ChiÕn l­îc” lÇn ®Çu tiªn ®­îc sö dông trong lÜnh vùc qu©n sù. Trong qu©n sù, “chiÕn l­îc” ®­îc hiÓu lµ: nghÖ thuËt phèi hîp c¸c lùc l­îng qu©n sù, chÝnh trÞ, tinh thÇn, kinh tÕ ®­îc huy ®éng vµo chiÕn tranh nh»m chiÕn th¾ng kÎ thï. ChiÕn l­îc kinh doanh trë thµnh kh¸i niÖm quen thuéc tõ nh÷ng n¨m 50 cña thÕ kû 20 vµ ®­îc ¸p dông kh¸ réng r·i trong lÜnh vùc qu¶n lý kinh tÕ. Qua thêi gian, t­ t­ëng chiÕn l­îc kinh doanh thay ®æi rÊt nhanh vµ ®­îc hoµn thiÖn dÇn, ®Æc biÖt lµ trong 4 thËp kû võa qua. Lóc ®Çu lµ sù xuÊt hiÖn c¸c m« h×nh, c¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ thêi c¬, c¬ héi... nh»m t×m ra nh÷ng ph­¬ng ¸n hîp lý trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiÕn ®Õn lµ viÖc xuÊt hiÖn c¸c ph­¬ng ph¸p dµi h¹n nh»m qu¶n lý viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh doanh tõ nh÷ng nç lùc hoµn thiÖn qu¶n lý s¶n xuÊt néi bé, khai th¸c nguån lùc néi sinh g¾n víi nguån lùc bªn ngoµi. Sau ®ã, c¸c nç lùc hoµn thiÖn t­ t­ëng chiÕn l­îc kinh doanh l¹i h­íng vµo ph¸t triÓn thÞ tr­êng vµ chiÕn l­îc marketing. Ngµy nay, viÖc nghiªn cøu hoµn thiÖn t­ t­ëng chiÕn l­îc kinh doanh ®ang h­íng tíi viÖc nç lùc kÕt hîp x©u chuçi c¸c kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc ®Ó vËn dông mét c¸ch tæng hîp h¬n vµo m«i tr­êng ho¹t ®éng míi, ®Çy biÕn ®éng. Do vËy, ®· cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm ®­îc ®­a ra ®Ó ®Þnh nghÜa thÕ nµo lµ chiÕn l­îc kinh doanh: “ChiÕn l­îc kinh doanh lµ nh÷ng ph­¬ng tiÖn ®Ó ®¹t tíi nh÷ng môc tiªu dµi h¹n. C¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i gi¶i quyÕt lµ lµm thÕ nµo ®¹t ®­îc c¸c kÕt qu¶ ®· ®Ò ra dùa trªn c¬ së t×nh thÕ vµ triÓn väng cña doanh nghiÖp. C¸c môc tiªu lµ ®Ých h­íng tíi, cßn ph­¬ng tiÖn ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých nµy chÝnh lµ chiÕn l­îc."( () - Athur. A. Thompson & A.J. Strickland, Strategic Management, 1995. ) "ChiÕn l­îc kinh doanh lµ mét tËp hîp m« h×nh c¸c hµnh ®éng mµ c¸c gi¸m ®èc sö dông nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp vµ c¸c ho¹t ®éng tøc thêi víi nh÷ng thay ®æi cña t×nh thÕ vµ viÖc x¶y ra c¸c sù kiÖn bÊt ngê. Nh­ vËy, c¸c chiÕn l­îc cña doanh nghiÖp bao gåm c¸c ho¹t ®éng ®­îc kÕ ho¹ch ho¸ (chiÕn l­îc ®Þnh tr­íc) vµ c¸c ph¶n øng cÇn thiÕt víi c¸c ®iÒu kiÖn kh«ng dù b¸o tr­íc (c¸c ®¸p øng chiÕn l­îc kh«ng kÕ ho¹ch ho¸)."( () - Philip Kotler, Marketing Management, 1995. ) “ChiÕn l­îc kinh doanh dùa trªn c¬ së mét lo¹t c¸c b­íc tiÕn cña ®èi thñ c¹nh tranh vµ c¸c ph­¬ng ph¸p kinh doanh mµ c¸c bËc qu¶n trÞ trªn c¬ së ®ã t¹o ra c¸c kÕt qu¶ thùc hiÖn thµnh c«ng. Do ®ã, chiÕn l­îc kinh doanh lµ mét kÕ ho¹ch qu¶n lý nh»m cñng cè vÞ thÕ, lµ sù hµi lßng cña kh¸ch hµng vµ ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu thùc hiÖn cña doanh nghiÖp.”( () - Athur. A. Thompson & A.J. Strickland, Strategic Management, 1995. ) Tãm l¹i: ChiÕn l­îc kinh doanh lµ tæng hîp c¸c môc tiªu dµi h¹n, c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p lín vÒ s¶n xuÊt - kinh doanh, vÒ tµi chÝnh vµ vÒ gi¶i quyÕt nh©n tè con ng­êi nh»m ®­a ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ph¸t triÓn lªn mét tr¹ng th¸i cao h¬n vÒ chÊt. I.1.2 Vai trß cña chiÕn l­îc kinh doanh ChiÕn l­îc kinh doanh quyÕt ®Þnh ®Þnh h­íng ho¹t ®éng dµi h¹n vµ lµ c¬ së v÷ng ch¾c cho triÓn khai ho¹t ®éng trong t¸c nghiÖp. ThiÕu v¾ng chiÕn l­îc hoÆc chiÕn l­îc kh«ng ®­îc thiÕt lËp râ rµng, kh«ng cã luËn cø sÏ lµm cho ho¹t ®éng mÊt h­íng, chØ thÊy tr­íc m¾t kh«ng g¾n ®­îc víi dµi h¹n, chØ thÊy côc bé mµ kh«ng thÊy vai trß cña côc bé trong c¸i toµn bé. ChiÕn l­îc kinh doanh t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu - triÓn khai, ®Çu t­ ph¸t triÓn, ®µo t¹o båi d­ìng nguån nh©n lùc. Trong thùc tÕ, phÇn lín c¸c sai lÇm, tr¶ gi¸ vÒ ®Çu t­, vÒ nghiªn cøu - triÓn khai... cã nguån gèc tõ chç thiÕu v¾ng hoÆc cã sù sai lÖch trong x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu chiÕn l­îc. C¸c môc tiªu chiÕn l­îc lµ c¸c môc ®Ých mµ c¸c bËc qu¶n trÞ thiÕt lËp nh»m cñng cè vÞ trÝ kinh doanh chung vµ søc c¹nh tranh sèng ®éng cña doanh nghiÖp. c¸c môc tiªu nµy liªn quan ®Õn søc c¹nh tranh vµ vÞ trÝ kinh doanh cña nã trong dµi h¹n ë trªn thÞ tr­êng, ph¸t triÓn nhanh h¬n møc trung b×nh cña ngµnh, v­ît tréi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh chñ yÕu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm hoÆc dÞch vô kh¸ch hµng hoÆc thÞ phÇn, giµnh ®­îc chi phÝ thÊp h¬n c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, n©ng cao ®­îc danh tiÕng cña doanh nghiÖp ®èi víi kh¸ch hµng, giµnh ®­îc chç ®øng v÷ng ch¾c h¬n trªn c¸c thÞ tr­êng quèc tÕ, thùc hiÖn dÉn ®¹o vÒ c«ng nghÖ, giµnh ®­îc lîi thÕ c¹nh tranh bÒn v÷ng, khai th¸c c¸c c¬ héi ph¸t triÓn cã søc hÊp dÉn cao. ChiÕn l­îc kinh doanh t¹o c¬ së cho c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng ph¸t triÓn c¸c h­íng kinh doanh phï hîp víi m«i tr­êng trªn c¬ së tËn dông c¸c c¬ héi, tr¸nh c¸c rñi ro, ph¸t huy c¸c lîi thÕ cña doanh nghiÖp trong kinh doanh, c¶i thiÖn c¨n b¶n t×nh h×nh, vÞ thÕ cña mét c«ng ty, mét ngµnh, mét ®Þa ph­¬ng. I.1.3 C¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña chiÕn l­îc kinh doanh + TÝnh dµi h¹n: ChiÕn l­îc kinh doanh x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu vµ ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp trong thêi kú t­¬ng ®èi dµi (3 hoÆc 5 n¨m, thËm chÝ 10 hoÆc 20 n¨m). ChÝnh khu«n khæ cña môc tiªu vµ ph­¬ng ph¸p dµi h¹n ®ã b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ph¸t triÓn liªn tôc vµ v÷ng ch¾c trong m«i tr­êng kinh doanh ®Çy biÕn ®éng cña kinh tÕ thÞ tr­êng. + TÝnh ®Þnh h­íng: ChiÕn l­îc kinh doanh chØ ph¸c th¶o c¸c ph­¬ng h­íng dµi h¹n, cã tÝnh ®Þnh h­íng cßn trong thùc tÕ kinh doanh ph¶i thùc hiÖn ph­¬ng ch©m "kÕt hîp môc tiªu chiÕn l­îc víi môc tiªu t×nh thÕ", kÕt hîp chiÕn l­îc víi s¸ch l­îc vµ c¸c ph­¬ng ¸n kinh doanh t¸c nghiÖp"... Ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc lµ ph¸c th¶o khu«n khæ cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh dµi h¹n cña doanh nghiÖp trong t­¬ng lai dùa trªn c¬ së c¸c th«ng tin thu thËp ®­îc qua qu¸ tr×nh ph©n tÝch vµ dù b¸o. Do vËy, sù sai lÖch gi÷a c¸c môc tiªu ®Þnh h­íng vµ khu«n khæ chiÕn l­îc ph¸c th¶o ban ®Çu víi h×nh ¶nh kinh doanh sÏ diÔn ra trong thùc tÕ lµ ®iÒu ch¾c ch¾n. Xem xÐt tÝnh hîp lý vµ ®iÒu chØnh c¸c môc tiªu ban ®Çu cho phï hîp víi c¸c biÕn ®éng cña m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn kinh doanh ®· thay ®æi lµ viÖc lµm cÇn thiÕt cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp. + TÝnh toµn diÖn: Kh«ng chØ ®Þnh h­íng cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, chiÕn l­îc kinh doanh cßn ®­a ra mét ph­¬ng thøc qu¶n trÞ doanh nghiÖp toµn diÖn vµ hiÖu qu¶. Nã cho phÐp sù nhËn biÕt, ­u tiªn vµ tËn dông c¸c c¬ héi, thÓ hiÖn sù ph©n phèi hiÖu qu¶ thêi gian vµ c¸c nguån tµi nguyªn cho c¸c c¬ héi ®· x¸c lËp. Nã cho phÐp cã c¸c quyÕt ®Þnh chÝnh yÕu, hç trî tèt h¬n cho c¸c môc tiªu. ChiÕn l­îc gãp phÇn tèi thiÓu ho¸ t¸c ®éng cña nh÷ng thay ®æi cã h¹i, gi¶m thiÓu thêi gian ®iÒu chØnh l¹i c¸c quyÕt ®Þnh sai sãt, ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p kÞp thêi nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh. Nã khuyÕn khÝch doanh nghiÖp cã th¸i ®é tÝch cùc ®èi víi ®æi míi, khuyÕn khÝch suy nghÜ vÒ t­¬ng lai... + TÝnh tËp trung: Mäi quyÕt ®Þnh chiÕn l­îc quan träng trong qu¸ tr×nh x©y dùng, quyÕt ®Þnh, tæ chøc thùc hiÖn vµ kiÓm tra, ®¸nh gi¸, ®iÒu chØnh chiÕn l­îc ®Òu ph¶i ®­îc tËp trung vÒ ng­êi l·nh ®¹o cao nhÊt cña doanh nghiÖp. §Æc tr­ng nµy ­íc ®Þnh bëi thang quyÒn lùc t­¬ng øng trong qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh doanh nghiÖp, ®ång thêi b¶o ®¶m yªu cÇu bÝ mËt th«ng tin kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. + ChiÕn l­îc kinh doanh lu«n ®­îc x©y dùng, lùa chän vµ thùc thi dùa trªn c¬ së c¸c lîi thÕ so s¸nh, c¸c ngµnh nghÒ kinh doanh, c¸c lÜnh vùc kinh doanh chuyªn m«n ho¸, truyÒn thèng, thÕ m¹nh cña doanh nghiÖp. §iÒu nµy ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh khi x©y dùng chiÕn l­îc vµ th­êng xuyªn xem xÐt c¸c yÕu tè néi t¹i tr­íc khi thùc thi chiÕn l­îc. I.1.4 Néi dung cña chiÕn l­îc kinh doanh I.1.4.1 B­íc chuyÓn tõ kÕ ho¹ch dµi h¹n sang chiÕn l­îc kinh doanh ChiÕn l­îc lµ ph­¬ng thøc mµ c¸c doanh nghiÖp sö dông ®Ó ®Þnh h­íng t­¬ng lai nh»m ®¹t ®­îc thµnh c«ng. ViÖc chuyÓn ®æi tõ qu¶n trÞ sang qu¶n trÞ chiÕn l­îc, chiÕn l­îc kinh doanh lµ sù ph¶n ¸nh ®Æc tr­ng míi cña kÕ ho¹ch dµi h¹n. Víi nhÞp ®é ph¸t triÓn nhanh chãng cña khoa häc – kü thuËt vµ sù biÕn ®æi cña thÞ tr­êng ngµy cµng trë nªn phøc t¹p. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, kÕ ho¹ch dµi h¹n dùa vµo ph­¬ng ph¸p ngo¹i suy xu thÕ ®· kh«ng ®¶m b¶o ®­îc tÝnh mÒm dÎo ®Ó thÝch øng víi sù biÕn ®æi nhanh chãng. Do vËy, nÐt ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña tÇm nh×n dµi h¹n ®ßi hái ph¶i h­íng tíi sù thÝch øng mÒm dÎo cÇn thiÕt, nh»m ®¶m b¶o cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m«i tr­êng vµ tr­íc nh÷ng thêi c¬ míi. ë ®©y, hai yÕu tè c¬ b¶n cña chiÕn l­îc lµ c¹nh tranh vµ bÊt ngê. T¹o ra ®­îc c¸c yÕu tè bÊt ngê cho ®èi ph­¬ng vµ søc m¹nh trong c¹nh tranh lµ nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n ®¶m b¶o cho th¾ng lîi vµ thµnh c«ng. Ngµy nay, nh÷ng yÕu tè nµy còng ®­îc coi lµ nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n ®Ó chiÕn th¾ng trong kinh doanh. Tõ ®ã còng cã thÓ hiÓu chiÕn l­îc kinh doanh lµ qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu tæng thÓ ph¸t triÓn doanh nghiÖp vµ sö dông tæng hîp c¸c yÕu tè kü thuËt, tæ chøc kinh tÕ vµ kinh doanh ®Ó chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh vµ ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ®Ò ra. I.1.4.2 C¸c cÊp chiÕn l­îc ChiÕn l­îc cã thÓ ®­îc tiÕn hµnh ë nhiÒu cÊp kh¸c nhau, nh­ng th«ng th­êng cã hai cÊp c¬ b¶n nhÊt lµ cÊp c«ng ty vµ c¬ së kinh doanh. ChiÕn l­îc cÊp c«ng ty x¸c ®Þnh ngµnh hoÆc c¸c ngµnh kinh doanh mµ doanh nghiÖp ®ang hoÆc sÏ ph¶i tiÕn hµnh. Do ®ã, nã ph¶i ®Ò ra ®­îc h­íng ph¸t triÓn cho c¸c ®¬n vÞ kinh doanh ®¬n ngµnh giíi h¹n lÜnh vùc ho¹t ®éng cña hä trong mét ngµnh c«ng nghiÖp hoÆc dÞch vô chÝnh. C¸c ®¬n vÞ kinh doanh ®a ngµnh ho¹t ®éng trong hai ngµnh trë lªn, v× vËy nhiÖm vô cña hä sÏ phøc t¹p h¬n, hä cÇn ph¶i quyÕt ®Þnh tiÕp tôc hay kh«ng c¸c ngµnh hiÖn ®ang kinh doanh, ®¸nh gi¸ c¸c kh¶ n¨ng ngµnh míi vµ ®­a ra quyÕt ®Þnh cÇn thiÕt. ChiÕn l­îc cÊp c¬ së kinh doanh cÇn ®­îc ®­a ra ®èi víi c¸c ®¬n vÞ kinh doanh ®¬n ngµnh còng nh­ ®èi víi mçi c¬ së trong ®¬n vÞ kinh doanh ®a ngµnh. ChiÕn l­îc ph¶i lµm râ lµ ®¬n vÞ tham gia c¹nh tranh nh­ thÕ nµo. ChiÕn l­îc cÊp c¬ së kinh doanh cã møc ®é quan träng nh­ nhau ®èi víi c¸c ®¬n vÞ kinh doanh ®¬n ngµnh vµ tõng ®¬n vÞ riªng biÖt trong ®¬n vÞ kinh doanh ®a ngµnh. ChiÕn l­îc cÊp c¬ së kinh doanh dùa trªn tæng hîp c¸c chiÕn l­îc kh¸c nhau ë cÊp bé phËn chøc n¨ng. Tuú theo lÜnh vùc kinh doanh mµ chiÕn l­îc cÊp c¬ së lùa chän chiÕn l­îc trung t©m. §èi víi nhiÒu h·ng, chiÕn l­îc marketing lµ trung t©m, ®ãng vai trß liªn kÕt cïng víi c¸c chøc n¨ng kh¸c. §èi víi mét sè h·ng th× vÊn ®Ò s¶n xuÊt hoÆc nghiªn cøu ph¸t triÓn cã thÓ ®­îc chän lµ chiÕn l­îc trung t©m. Mçi chiÕn l­îc cÊp c¬ së cÇn phï hîp víi chiÕn l­îc cÊp c«ng ty, vµ chiÕn l­îc cÊp c¬ së kh¸c cña c«ng ty. I.1.4.3 Tæ chøc x©y dùng chiÕn l­îc Nhµ qu¶n trÞ lµ ng­êi ®øng ®Çu c«ng viÖc, chñ tr× hoÆc l·nh ®¹o c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, lµ ng­êi biÕt ®iÒu khiÓn hoÆc phèi hîp c¸c c«ng viÖc cña mäi ng­êi trong doanh nghiÖp mét c¸ch cã hiÖu qu¶. C¸c nhµ l·nh ®¹o th­êng lµ ng­êi ®­a ra nh÷ng t­ t­ëng xuÊt ph¸t, x¸c ®Þnh nh÷ng môc tiÖc chung cña doanh nghiÖp vµ x¸c ®Þnh nh÷ng biÖn ph¸p cã tÝnh chÊt chiÕn l­îc. MÆt kh¸c viÖc x©y dùng chiÕn l­îc ®ßi hái sù céng t¸c cña tÊt c¶ c¸c bé phËn vµ tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong c«ng ty. Cã hai lo¹i nhµ qu¶n trÞ, ®ã lµ nhµ qu¶n trÞ chiÕn l­îc vµ nhµ qu¶n trÞ chøc n¨ng. Nhµ qu¶n trÞ chiÕn l­îc lµ nh÷ng ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng chung cña c«ng ty, hay ®¬n vÞ ho¹t ®éng chÝnh. Nhµ qu¶n trÞ chøc n¨ng lµ ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mét chøc n¨ng kinh doanh cô thÓ. C¸c phßng, ban kÕ ho¹ch trong c«ng ty th­êng ®­îc coi lµ bé phËn tham m­u, cã nhiÖm vô gióp l·nh ®¹o ph©n tÝch t×nh h×nh, x¸c ®Þnh môc tiªu chiÕn l­îc vµ c¸c biÖn ph¸p c¬ b¶n ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra. Bé phËn nµy còng cã nhiÖm vô tæng hîp c¸c kÕ ho¹ch ®· ®­îc so¹n th¶o ë c¸c bé phËn kh¸c vµ chuÈn bÞ c¸c nghiªn cøu cÇn thiÕt cho b­íc triÓn khai, ®ång thêi hä còng cè vÊn cho c¸c bé phËn chøc n¨ng, gióp c¸c bé phËn nµy x©y dùng kÕ ho¹ch vµ cïng tiÕn hµnh nghiªn cøu c¸c lÜnh vùc ®Æc thï. I.1.5 Quy tr×nh x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh + B­íc 1: Ph©n tÝch vµ dù b¸o vÒ m«i tr­êng kinh doanh, trong ®ã cèt lâi nhÊt lµ ph©n tÝch vµ dù b¸o vÒ thÞ tr­êng. Doanh nghiÖp cÇn nhËn thøc râ c¸c yÕu tè m«i tr­êng cã ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh vµ ®o l­êng møc ®é, chiÒu h­íng ¶nh h­ëng cña chóng. + B­íc 2: Tæng hîp kÕt qu¶ ph©n tÝch vµ dù b¸o vÒ m«i tr­êng kinh doanh. C¸c th«ng tin tæng hîp kÕt qu¶ ph©n tÝch vµ dù b¸o cÇn ®­îc x¸c ®Þnh theo 2 h­íng: thø nhÊt lµ c¸c thêi c¬, th¸ch thøc cña m«i tr­êng kinh doanh, thø hai lµ c¸c rñi ro, c¹m bÉy, ®e däa... cã thÓ x¶y ra trong m«i tr­êng kinh doanh. + B­íc 3: Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng cña doanh nghiÖp. Néi dung ®¸nh gi¸ cÇn b¶o ®¶m tÝnh toµn diÖn, hÖ thèng, song c¸c vÊn ®Ò cèt yÕu cÇn ®­îc tËp trung lµ: hÖ thèng tæ chøc, t×nh h×nh nh©n sù, t×nh tr¹ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. + B­íc 4: Tæng hîp kÕt qu¶ ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng doanh nghiÖp, x¸c ®Þnh c¸c ®iÓm m¹nh, lîi thÕ; ®iÓm yÕu, bÊt lîi trong kinh doanh. §ã lµ c¸c c¨n cø thùc tiÔn quan träng n©ng cao tÝnh kh¶ thi cña chiÕn l­îc. + B­íc 5: Nghiªn cøu c¸c quan ®iÓm, mong muèn, ý kiÕn... cña nh÷ng ng­êi l·nh ®¹o c«ng ty (c¸c qu¶n trÞ viªn cÊp cao). + B­íc 6: X¸c ®Þnh c¸c môc tiªu chiÕn l­îc, c¸c ph­¬ng ¸n chiÕn l­îc. + B­íc 7: So s¸nh, ®¸nh gi¸ vµ lùa chän ph­¬ng ¸n chiÕn l­îc tèi ­u cho doanh nghiÖp. CÇn ®¸nh gi¸ toµn diÖn vµ lùa chän theo môc tiªu ­u tiªn. + B­íc 8: Ch­¬ng tr×nh ho¸ ph­¬ng ¸n chiÕn l­îc ®· lùa chän víi hai c«ng t¸c träng t©m: cô thÓ ho¸ c¸c môc tiªu kinh doanh chiÕn l­îc ra thµnh c¸c ch­¬ng tr×nh, ph­¬ng ¸n, dù ¸n, thø hai lµ x¸c ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch kinh doanh, c¸c c«ng viÖc qu¶n trÞ nh»m thùc hiÖn chiÕn l­îc kinh doanh vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp. Ngµy nay, khi quyÕt ®Þnh chiÕn l­îc kinh doanh, tr­íc hÕt ph¶i tÝnh ®Õn kh¸ch hµng cña m×nh vµ ®èi thñ c¹nh tranh cËn kÒ, ®ång thêi ph¶i tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng cã thÓ thu hót ®­îc c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn vµ tµi trî cña c¸c tæ chøc víi ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ cña m×nh. Do ®ã, khi lùa chän chiÕn l­îc kinh doanh, kh«ng thÓ kh«ng t×m hiÓu: §Æc ®iÓm ngµnh hµng kinh doanh cña doanh nghiÖp §èi t¸c: nhµ cung cÊp, nhµ ph©n phèi Ph©n ®o¹n thÞ tr­êng, ph­¬ng thøc th©m nhËp thÞ tr­êng Do kinh tÕ thÕ giíi ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ®ang cã xu thÕ héi nhËp kinh tÕ vïng vµ khu vùc tiÕn tíi Toµn cÇu ho¸, do ®ã ChiÕn l­îc kinh doanh cßn ph¶i tÝnh tíi ®Æc ®iÓm cña c¸c khèi vµ c¸c quèc gia lµ thÞ tr­êng môc tiªu. I.2 C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam I.2.1 ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam Ph¸t triÓn xuÊt khÈu lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó më réng nhËp khÈu vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c, lµ mét tiÒn ®Ò cña sù t¨ng tr­ëng. Do ®ã, t¹o mét nhÞp ®é ph¸t triÓn xuÊt khÈu cao vµ bÒn v÷ng ph¶i lµ môc tiªu quan träng cña ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. Ph­¬ng h­íng chñ ®¹o ®Ó ph¸t triÓn xuÊt khÈu lµ t¹o dùng nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc, nh­ng kh«ng giíi h¹n vµo nh÷ng mÆt hµng cè ®Þnh mµ linh ho¹t ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng vµ biÕn ®éng gi¸ c¶, ë ®©y träng t©m cÇn ®Æt vµo c¸c mÆt hµng chÕ biÕn (chñ yÕu lµ n«ng, l©m, thñy s¶n) vµ hµng c«ng nghiÖp nhÑ (hµng dÖt may, da vµ gi¶ da), c«ng nghiÖp l¾p r¸p, sö dông nhiÒu lao ®éng cã tay nghÒ kh¸. §ång thêi cÇn t¨ng nhanh tû träng s¶n phÈm xuÊt khÈu cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao, nhiÒu chÊt x¸m, cã c«ng nghÖ míi ®Ó t¹o cho nhãm hµng nµy cã vÞ trÝ quan träng trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu vµo cuèi thËp kû nµy. Mét ph­¬ng h­íng quan träng kh¸c ®Ó gia t¨ng xuÊt khÈu lµ chÝnh s¸ch më réng thÞ tr­êng ®óng ®¾n vµ linh ho¹t. Trong nh÷ng n¨m tíi, thÞ tr­êng xuÊt khÈu chÝnh cña ta cã thÓ lµ: (1) ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, trong ®ã cã c¸c n­íc NhËt B¶n, NICs, ASEAN, Trung Quèc lµ träng ®iÓm, (2) Liªn minh ch©u ¢u, trong ®ã cã Ph¸p, §øc lµ träng ®iÓm, (3) B¾c Mü, trong ®ã cã Mü lµ träng ®iÓm. C¸c n­íc SNG vµ §«ng ¢u lµ nh÷ng thÞ tr­êng cã tiÒm n¨ng song ch¾c ch¾n cÇn cã mét thêi gian n÷a, khi t×nh h×nh khu vùc nµy trë nªn æn ®Þnh míi cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn bu«n b¸n quy m« lín. Nh©n tè quyÕt ®Þnh quy m«, nhÞp ®é xuÊt khÈu lµ c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu vµ nh÷ng mÆt hµng chñ lùc, x¸c ®Þnh c¬ cÊu hµng hãa vµ c¸c mÆt hµng chñ lùc cã hiÖu qu¶ lµ rÊt quan träng. Trong mét nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ph¶i c¨n cø vµo: thÞ tr­êng xuÊt khÈu, ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ë trong n­íc, hiÖu qu¶ cao (bao gåm hiÖu qu¶ kinh doanh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi). Trong ba yÕu tè nµy, hiÖu qu¶ lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu trong sù lùa chän c¬ cÊu vÒ mÆt hµng xuÊt khÈu. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tr¹nh cña hµng xuÊt khÈu, cÇn cã chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu theo h­íng: (1) gi¶m tû träng th« vµ s¬ chÕ ®i ®«i víi t¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu, (2) gi¶m tû träng c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu truyÒn thèng ®i ®«i víi t¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu míi, (3) t¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao trong gi¸ trÞ kim ng¹ch hµng xuÊt khÈu. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ph¶i g¾n liÒn víi viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu thÞ tr­êng. Tõ nay ®Õn 2010, chÝnh s¸ch xuÊt khÈu lµ ph¶i triÖt ®Ó khai th¸c nh÷ng lîi thÕ cã thÓ xuÊt khÈu ngay, ®Æc biÖt lµ nguån lao ®éng dåi dµo, cã ãc tiÕp thu tay nghÒ nhanh, nguån tµi nguyªn ®a d¹ng vµ phong phó h¬n so víi nhiÒu n­íc ®· trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn c¸c ngµnh khai th¸c vµ s¶n phÈm h­íng tíi xuÊt khÈu. §æi míi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ®ßi hái ph¶i ®æi míi c¬ cÊu s¶n xuÊt, g¾n quy ho¹ch xuÊt khÈu víi quy ho¹ch s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu. Nhµ n­íc cÇn ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch ®Çu t­ vèn vµ c«ng nghÖ ®èi víi c¸c ngµnh, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh xuÊt khÈu, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh s¶n phÈm xuÊt khÈu th«ng qua c¸c biÖn ph¸p tÝn dông, tµi chÝnh, thuÕ… ViÖc ®æi míi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu, danh môc c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu sÏ thay ®æi theo chiÒu h­íng gia t¨ng c¸c mÆt hµng cã søc c¹nh tranh vµ mang l¹i hiÖu qu¶ cao. Mét sè s¶n phÈm hiÖn nay ®­îc coi lµ mÆt hµng chñ lùc, cã kh¶ n¨ng sÏ t¨ng lªn vÒ mÆt sè l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu nh­ng tû träng cña chóng l¹i cã thÓ gi¶m ®i trong kim ng¹ch xuÊt khÈu trong 10 -15 n¨m tíi. Ng­îc l¹i, mét sè mÆt hµng hiÖn nay míi chiÕm tû träng nhá trong kim ng¹ch xuÊt khÈu, nh­ng l¹i cã kh¶ n¨ng sÏ trë thµnh mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc, chiÕm tû träng lín. I.2.2 ChiÕn l­îc ph¸t triÓn xuÊt khÈu Ngµy nay, víi xu thÕ ®a ph­¬ng hãa, ®a d¹ng ho¸ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam, xuÊt khÈu chÝnh lµ c«ng cô ®Ó nÒn kinh tÕ ViÖt Nam héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®ång thêi n©ng cao vÞ thÕ cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ. Song bªn c¹nh sù hîp t¸c lµ sù c¹nh tranh hÕt søc khèc liÖt nh»m chiÕm mét chç ®øng trªn thÞ tr­êng, do ®ã ®èi víi ViÖt Nam, lµm thÕ nµo ®Ó t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n­íc, ®Èy nhanh c«ng cuéc C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc lµ ®iÒu v« cïng quan träng. Víi vai trß quan träng trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc, xuÊt khÈu cÇn ®­îc nh×n nhËn d­íi gãc ®é mét chÝnh s¸ch dµi h¹n. ChiÕn l­îc xuÊt khÈu lµ mét tæng thÓ bao gåm c¸c môc tiªu dµi h¹n, sù ph©n tÝch ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ tiÒm n¨ng xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp cïng nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc trong m«i tr­êng kinh doanh quèc tÕ ®Çy biÕn ®éng, tõ ®ã x©y dùng nªn hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p vµ nhiÖm vô cÇn ph¶i thùc hiÖn ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm xuÊt khÈu, n©ng cao uy tÝn vµ ¶nh h­ëng cña doanh nghiÖp, më réng vµ cñng cè thÞ tr­êng, n©ng cao kim ng¹ch xuÊt khÈu. ChiÕn l­îc xuÊt khÈu lµ sù cô thÓ ho¸ cña chiÕn l­îc kinh doanh cña mét doanh nghiÖp, hay lín h¬n lµ cña mét ngµnh, mét quèc gia. Do ®ã, viÖc x©y dùng chiÕn l­îc xuÊt khÈu còng ph¶i tu©n theo quy tr×nh c¸c b­íc x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh nh­ ®· nªu trªn. I.2.3 Sù cÇn thiÕt x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc Cuéc c¸ch m¹ng Khoa häc Kü thuËt vµ C«ng nghÖ ®· lµm thay ®æi s©u s¾c bé mÆt cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. C¸c n­íc nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng muèn tiÕn hµnh C«ng nghiÖp hãa - HiÖn ®¹i ho¸ thµnh c«ng th× kh«ng cã con ®­êng nµo kh¸c lµ ph¶i chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu. Thùc chÊt cña chiÕn l­îc kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu lµ ®Æt nÒn kinh tÕ quèc gia trong quan hÖ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña s¶n xuÊt trong n­íc, ®æi míi c«ng nghÖ ®Ó ®­a n¨ng suÊt lªn cao, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Thùc hiÖn chiÕn l­îc kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu, c¸c n­íc ph¶i kh«ng ngõng häc hái, ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo s¶n xuÊt nh»m thu ®­îc nh÷ng s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Tuy nhiªn, mçi ®Êt n­íc chØ cã nh÷ng nguån lùc nhÊt ®Þnh (nguån lùc lu«n g¾n liÒn víi sù khan hiÕm). ChÝnh v× vËy, ®Ó khai th¸c vµ sö dông mét c¸nh tèi ­u c¸c nguån lùc h¹n chÕ ®ã, c¸c quèc gia nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng ®Òu ®øng tr­íc mét bµi to¸n lµ ph¶i quyÕt ®Þnh ph©n bæ c¸c nguån lùc ®ã nh­ thÕ nµo gi÷a nh÷ng nhu cÇu c¹nh tranh nhau. Do vËy, mét vÊn ®Ò ®­îc ®Æt ra lµ ph¶i lùa chän nh÷ng ngµnh hµng, mÆt hµng chñ lùc nh»m khai th¸c ®­îc mét c¸ch tèi ®a c¸c giíi h¹n nguån lùc s½n cã. Gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò nµy l¹i ph¸t triÓn tiÕp ®Õn mét vÊn ®Ò míi ®ã lµ ph¶i gi¶i quyÕt bµi to¸n thÞ tr­êng cña c¸c mÆt hµng chñ lùc ®ã nh­ thÕ nµo, tøc lµ ®i t×m thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña c¸c mÆt hµng ®ã nh­ thÕ nµo ®Ó cã thÓ khai th¸c tèi ®a c¸c lîi thÕ so s¸nh cña quèc gia vµ lîi thÕ c¹nh tranh cña mÆt hµng ®ã trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Nh­ vËy, cã thÓ nãi viÖc lùa chän ®­îc mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng chñ lùc vµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu lu«n lµ mét nhiÖm vô thùc sù cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa quan träng trong chiÕn l­îc ®Èy m¹nh kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu cña c¸c n­íc nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. I.2.4 Vai trß then chèt cña c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc XuÊt khÈu lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ cã vai trß quan träng ®èi víi c¸c quèc gia, ®Æc biÖt lµ n­íc ta, mét n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn chËm, c¬ së vËt chÊt kü thuËt l¹c hËu, kh«ng ®ång bé, d©n sè ph¸t triÓn nhanh. Sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®ßi hái mçi quèc gia ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ nh©n lùc, tµi nguyªn, vèn vµ c«ng nghÖ ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña m×nh. Song hÇu hÕt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam ®Òu n»m trong t×nh tr¹ng thiÕu vèn, c«ng nghÖ vµ thõa lao ®éng. Thùc tÕ kinh nghiÖm mét sè n­íc NICs vµ ASEAN cho thÊy chiÕn l­îc t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ lµ ph¸t triÓn kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu. XuÊt khÈu ®· ®­îc x¸c ®Þnh lµ mét trong nh÷ng mòi nhän cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia. Thø nhÊt: xuÊt khÈu t¹o nguån vèn chñ yÕu cho nhËp khÈu, phôc vô cho c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc. C«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc theo nh÷ng b­íc ®i thÝch hîp lµ con ®­êng tÊt yÕu ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nghÌo vµ chËm ph¸t triÓn cña mçi quèc gia. §Ó c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc trong mét thêi gian ng¾n, ®ßi hái ph¶i cã mét sè vèn rÊt lín ®Ó nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ, kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Tuy nhiªn, nguån vèn ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu chñ yÕu ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån nh­: ®Çu t­ n­íc ngoµi, vay nî, viÖn trî, thu tõ ho¹t ®éng du lÞch, dÞch vô thu ngo¹i tÖ, xuÊt khÈu søc lao ®éng, hµng ho¸ trong n­íc ra n­íc ngoµi... C¸c nguån vèn nh­ ®Çu t­ n­íc ngoµi, vay nî, viÖn trî,...tuy quan träng nh­ng vÉn ph¶i tr¶ theo c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c. Nh­ vËy, nguån vèn quan träng nhÊt ®Ó nhËp khÈu, c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc chØ cã thÓ tr«ng chê vµo xuÊt khÈu. XuÊt khÈu quyÕt ®Þnh quy m« vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng cña nhËp khÈu. ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn, mét trong nh÷ng nguyªn nh©n thiÕu vèn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lµ do Ýt cã c¬ héi xuÊt khÈu. Kh«ng xuÊt khÈu ®­îc mét mÆt kh«ng thu ®­îc ngo¹i tÖ tõ ho¹t ®éng nµy, mÆt kh¸c c¸c nhµ ®Çu t­ còng kh«ng ­a thÝch ®Çu t­ vµo quèc gia mµ hä kh«ng thÊy cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn xuÊt khÈu do ®ã l¹i cµng thiÕu vèn h¬n n÷a. Thø hai: xuÊt khÈu ®ãng gãp vµo chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. C¸c cuéc c¸ch m¹ng khoa häc, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®· lµm cho c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang thay ®æi mét c¸ch m¹nh mÏ. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ tõ n«ng nghiÖp sang c«ng nghiÖp lµ phï hîp víi xu thÕ tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Cã hai c¸ch nh×n nhËn vÒ t¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®èi víi s¶n xuÊt vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. + XuÊt khÈu chØ lµ tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm thõa do s¶n xuÊt v­ît qu¸ nhu cÇu néi ®Þa. Theo c¸ch hiÓu nµy th× ®èi víi nh÷ng quèc gia l¹c hËu vµ chËm ph¸t triÓn khi mµ s¶n xuÊt vÒ c¬ b¶n cßn ch­a ®ñ tiªu dïng, nÕu chØ thô ®éng chê sù “thõa ra” cña s¶n xuÊt th× xuÊt khÈu chØ ë quy m« nhá vµ t¨ng tr­ëng chËm, s¶n xuÊt vµ sù thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ sÏ rÊt chËm ch¹p. + Coi thÞ tr­êng thÕ giíi lµ h­íng quan träng ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt. Quan ®iÓm nµy chÝnh lµ xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm coi nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi lµ nhu cÇu cÇn ®¸p øng ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt. §iÒu ®ã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. - XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cïng cã c¬ héi ph¸t triÓn thuËn lîi. VÝ dô, khi ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm xuÊt khÈu cã thÓ kÐo theo sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ t¹o thiÕt bÞ phôc vô nã hoÆc nÕu ph¸t triÓn ngµnh giÇy dÐp xuÊt khÈu th× c¸c ngµnh s¶n xuÊt nguyªn liÖu nh­ ch¨n nu«i, thuéc da, ho¸ chÊt... còng ph¸t triÓn theo. - XuÊt khÈu t¹o kh¶ n¨ng më réng thÞ tr­êng tiªu thô gãp phÇn cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh. - XuÊt khÈu lµ ph­¬ng tiÖn quan träng ®Ó t¹o ra vèn, thu hót kü thuËt c«ng nghÖ míi tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn nh»m hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc, t¹o ra n¨ng lùc s¶n xuÊt míi. - Th«ng qua xuÊt khÈu, hµng ho¸ c¸c quèc gia sÏ tham gia vµo cuéc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vÒ gi¸ c¶, chÊt l­îng. Do c¹nh tranh s©u s¾c trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, c¸c quèc gia buéc ph¶i tæ chøc l¹i s¶n xuÊt sao cho phï hîp vµ tõ ®ã h×nh thµnh c¬ cÊu s¶n xuÊt hîp lý. Thø ba: xuÊt khÈu t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. T¸c ®éng cña xuÊt khÈu ¶nh h­ëng ®Õn rÊt nhiÒu lÜnh vùc cña cuéc sèng. s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu sÏ t¹o ra hµng triÖu chç lµm, gãp phÇn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, t¹o thu nhËp æn ®Þnh cho ng­êi lao ®éng. §ång thêi xuÊt khÈu t¹o ra nguån thu ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu nh÷ng vËt phÈm tiªu dïng mµ trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc hoÆc s¶n xuÊt kh«ng cã hiÖu qu¶ nh»m ®¸p øng nhu cÇu ngµy mét ®Çy ®ñ h¬n, n©ng cao møc sèng cña ng­êi d©n. Bèn lµ: xuÊt khÈu lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. XuÊt khÈu lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cã thÓ ph¸t triÓn sím h¬n c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c._. vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c nh­ dÞch vô th­¬ng m¹i, b¶o hiÓm hµng ho¸, th«ng tin liªn l¹c quèc tÕ, dÞch vô tµi chÝnh quèc tÕ, kinh doanh du lÞch, khai th¸c vµ sö dông c¸c nguån tµi nguyªn hiÖn cã. Cuèi cïng, ho¹t ®éng xuÊt khÈu t¨ng c­êng hîp t¸c vµ chuyªn m«n ho¸ quèc tÕ, lµ mét m¾t xÝch quan träng trong qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng, n©ng cao uy tÝn cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ. Nh­ vËy, víi vai trß rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ, viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ®· trë thµnh vÊn ®Ò ®­îc quan t©m hµng ®Çu trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia nãi chung vµ cña ViÖt Nam nãi riªng. I.2.5 C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam hiÖn nay I.2.5.1. Kh¸i niÖm vÒ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc Hµng xuÊt khÈu chñ lùc lµ c¸c mÆt hµng chiÕm vÞ trÝ quyÕt ®Þnh trong kim ng¹ch xuÊt khÈu do cã thÞ tr­êng ngoµi n­íc vµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trong n­íc thuËn lîi. ë ViÖt Nam, vÊn ®Ò x©y dùng c¸c mÆt hµng chñ lùc ®· ®­îc Nhµ n­íc ®Ò ra tõ cuèi nh÷ng n¨m 60. Tuy nhiªn, chØ míi gÇn ®©y, khi chóng ta tiÕp xóc m¹nh mÏ víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cña thÕ giíi th× chóng ta míi ý thøc ®­îc mét c¸ch nghiªm tóc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy. MÆt hµng chñ lùc ®­îc h×nh thµnh tr­íc hÕt qua qu¸ tr×nh th©m nhËp vµo thÞ tr­êng n­íc ngoµi, qua nh÷ng cuéc cä s¸t, c¹nh tranh m·nh liÖt trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, kÐo theo viÖc tæ chøc s¶n xuÊt trong n­íc trªn qui m« lín víi chÊt l­îng phï hîp víi ®ßi hái cña ng­êi tiªu dïng, ®øng v÷ng vµ liªn tôc ph¸t triÓn. Mét mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ra ®êi cÇn cã Ýt nhÊt 3 yÕu tè c¬ b¶n: + Cã thÞ tr­êng tiªu thô t­¬ng ®èi æn ®Þnh vµ lu«n c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng ®ã. + Cã nguån lùc ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt víi chi phÝ thÊp t­¬ng ®èi so víi c¸c s¶n phÈm c¹nh tranh kh¸c ®Ó cã thÓ võa ®¶m b¶o kh¶ n¨ng c¹nh tranh võa mang l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n. + Cã khèi l­îng kim ng¹ch lín trong tæng khèi l­îng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña quèc gia. Tuy nhiªn, vÞ trÝ cña mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc kh«ng ph¶i lµ vÜnh viÔn mµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lu«n diÔn ra nh÷ng vËn ®éng, biÕn ®æi cña thÞ tr­êng, kÐo theo nã lµ sù vËn ®éng vµ biÕn ®æi c¬ cÊu c¸c s¶n phÈm lµm thay ®æi vÞ trÝ cña c¸c s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng. Do vËy, viÖc x¸c ®Þnh vµ x©y dùng c¬ cÊu c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ lùc kh«ng chØ c¨n cø vµo kh¶ n¨ng s½n cã vµ néi lùc trong n­íc, vµo nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng hiÖn t¹i trªn thÞ tr­êng thÕ giíi mµ cßn ph¶i tÝnh ®Õn nh÷ng xu h­íng vµ diÔn biÕn thÞ tr­êng trong t­¬ng lai. I.2.5.2. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam hiÖn nay MÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc lµ nh÷ng mÆt hµng cã vÞ trÝ ®¸ng kÓ trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña mét ®Êt n­íc vµ cã ¶nh h­ëng Ýt nhiÒu trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. ë mét chõng mùc nhÊt, ®Þnh chóng ph¶n ¸nh thÕ lùc kinh tÕ cña mét n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Tõ n¨m 1992 n­íc ta míi chØ cã 4 mÆt hµng chñ lùc lµ: DÇu th«, Thuû s¶n, G¹o vµ DÖt may, 5 n¨m sau ®Õn n¨m 1997 n­íc ta ®· cã 10 mÆt hµng xuÊt khÈu ®­îc coi lµ chñ lùc vµ hiÖn nay ViÖt Nam cã kho¶ng 19 mÆt hµng chñ lùc bao gåm: Hµng dÖt may; DÇu th«; GiÇy dÐp; G¹o; Thuû – H¶i s¶n; Cµ phª; ChÌ; Cao su; Nh©n h¹t ®iÒu; Than ®¸; Rau qu¶; Hµng thñ c«ng mü nghÖ; H¹t tiªu; Hàng ®iÖn tö - Linh kiÖn m¸y tÝnh; §Ëu phéng nh©n; Xe ®¹p vµ phô tïng; D©y ®iÖn vµ c¸p ®iÖn; S¶n phÈm gç; S¶n phÈm nhùa. N¨m 1998, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ c¶ n­íc ®¹t kho¶ng 9,4 tû USD, t¨ng 1.9% so víi n¨m 1997, trong ®ã, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña 6 mÆt hµng: DÇu th«, DÖt may, Thuû s¶n, G¹o, Cµ phª vµ GiÇy dÐp ®· lµ 5,33 tû USD, chiÕm h¬n 60% kim ng¹ch hµng ho¸ xuÊt khÈu. Kim ng¹ch xuÊt khÈu liªn tôc t¨ng lªn, n¨m 1999 ®¹t 11,5 tû USD, t¨ng 23,4% so víi n¨m 1998, ®Õn n¨m 2002 ®¹t 16,7 tû USD. C¬ cÊu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc thay ®æi nhanh chãng, lu«n cã sù thay ®æi vÞ trÝ cña c¸c ngµnh hµng, mÆt hµng. Mét sè mÆt hµng chñ lùc míi còng ®· dÇn kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ trÞ trªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu thÕ giíi nh­: Thñ c«ng mü nghÖ; ChÌ, Rau qu¶…. Tuy nhiªn, vai trß cña c¸c mÆt hµng chñ lùc nh­: DÇu th«, DÖt may, G¹o, Thñy s¶n, GiÇy dÐp… vÉn rÊt quan träng trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. N¨m 2002, nh÷ng mÆt hµng ®Çu vÞ xÕp theo thø tù lµ: DÇu th« (3,27 tû USD), Hµng dÖt may (2,75 tû USD), Thuû s¶n (2,023 tû USD), GiÇy dÐp (1,87 tû USD), G¹o (726 triÖu USD). B¶ng 1: Top 10 mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ViÖt Nam (1998 – 2002) MÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc 1998 1999 2000 2001 2002 - DÇu th« 2 1 1 1 1 - Hµng dÖt may 1 2 2 2 2 - Thuû s¶n 5 5 3 3 3 - GiÇy dÐp 3 3 4 4 4 - G¹o 4 4 6 5 5 - Cµ phª 6 6 7 7 9 - §iÖn tö vµ linh kiÖn m¸y tÝnh 7 7 5 6 6 - Hµng thñ c«ng mü nghÖ 10 8 8 8 7 - Cao su 8 9 10 9 8 - H¹t ®iÒu 9 10 9 10 10 Nguån: “10 mÆt hµng ®Çu vÞ”, B¸o Th­¬ng m¹i, sè 3 ngµy 12/01/2003 B¶y th¸ng ®Çu n¨m 2003, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ c¶ n­íc ®¹t 11,4 tû USD, t¨ng gÇn 30% so víi cïng kú n¨m ngo¸i. Cã tíi 17 trong tæng sè 20 mÆt hµng chñ lùc t¨ng, trong ®ã cã 10 mÆt hµng cã møc t¨ng tõ 20% ®Õn 60% so víi cïng kú n¨m ngo¸i. XuÊt khÈu thñy s¶n ®¹t 1,158 tû USD, t¨ng 10%; G¹o ®¹t gÇn 500 triÖu USD, t¨ng gÇn 20%; Cµ phª ®¹t 269 triÖu USD, t¨ng gÇn 60%; Cao su 155 triÖu USD, t¨ng trªn 33%; Hµng dÖt may ®¹t gÇn 2,15 tû USD, t¨ng 60%; Giµy dÐp ®¹t 1,34 tû USD, t¨ng 23,6%; Hµng ®iÖn tö vµ linh kiÖn m¸y tÝnh 370 triÖu USD, t¨ng 36,5%; Hµng thñ c«ng mü nghÖ 207 triÖu USD t¨ng 9,6%; Xe ®¹p vµ phô tïng 92 triÖu USD, t¨ng 31,4%. §©y chÝnh lµ ®iÒu mµ Nhµ n­íc, ChÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp cña ta ph¶i nhËn thøc ®­îc vµ cã nh÷ng ®Þnh h­íng ®óng ®¾n. I.3. ¶nh h­ëng cña Toµn cÇu ho¸ ®èi víi c¸c mÆt hµng chñ lùc I.3.1 T×nh h×nh thÞ tr­êng cña c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc C¬ cÊu thÞ tr­êng ®­îc c¶i thiÖn theo h­íng chuyÓn dÞch tõ thÞ tr­êng trung gian sang thÞ tr­êng tiªu thô trùc tiÕp, gi¶m xuÊt khÈu ®èi víi khu vùc ch©u ¸ nh­ng l¹i t¨ng ®èi víi ch©u Mü, ch©u ¢u vµ ch©u Phi. Kim ng¹ch xuÊt khÈu sang hÇu hÕt c¸c n­íc b¹n hµng chñ yÕu ®Òu t¨ng, nhÊt lµ Mü, NhËt, Indonesia, Th¸i Lan, Malaysia, Campuchia… Sè liÖu h¶i quan cho thÊy, xuÊt khÈu sang Mü chÝn th¸ng ®Çu n¨m 2003 ®¹t 3,1 tû USD, t¨ng 96,7% so víi cïng kú n¨m 2002 (®æi l¹i nhËp khÈu tõ thÞ tr­êng nµy gåm c¶ m¸y bay Boeing, còng lªn gÇn 1 tû USD Mü, t¨ng 198%). Kim ng¹ch xuÊt khÈu sang khèi ASEAN t¨ng 23,5% vµ sang EU t¨ng 21,1%. Chóng ta cã thÓ ®iÓm l¹i t×nh h×nh nh÷ng thÞ tr­êng chÝnh cña c¸c mÆt hµng chñ lùc cña ViÖt Nam trong thêi gian qua. a. ThÞ tr­êng ASEAN Tæng kim ng¹ch hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng ASEAN hiÖn chiÕm trªn 20%. Do khñng ho¶ng tµi chÝnh vÉn cßn ¶nh h­ëng ë c¸c khu vùc nµy nªn ngoµi mÆt hµng G¹o lµ cã kh¶ n¨ng t¨ng l­îng xuÊt khÈu cßn hÇu hÕt c¸c mÆt hµng kh¸c sÏ gÆp khã kh¨n. Kh«ng nh÷ng thÕ, hµng ho¸ cña c¸c n­íc nµy cßn c¹nh tranh quyÕt liÖt víi hµng ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Theo nhËn ®Þnh cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ, t×nh h×nh kinh tÕ cña c¸c n­íc ASEAN ®ang ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ sau cuéc khñng ho¶ng, ®iÒu nµy cho thÊy kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng c¸c n­íc nµy trong thêi gian tíi sÏ cã nhiÒu triÓn väng s¸ng sña h¬n. Theo quyÕt ®Þnh cña ASEAN, c¸c n­íc thµnh viªn míi, trong ®ã cã ViÖt Nam, cã nghÜa vô thùc hiÖn nhanh h¬n n÷a tiÕn tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan trong CEPT/AFTA. Theo ®ã, ViÖt Nam ph¶i hoµn thµnh viÖc c¾t gi¶m thuÕ suÊt xuèng 0-5% vµo 1/1/2005 (víi mét sè linh ho¹t) thay v× 1/1/2006 nh­ hiÖn nay. Ngoµi ra, n¨m 2006, ViÖt Nam ph¶i ®¶m b¶o 60% tæng sè mÆt hµng ®­a vµo c¾t gi¶m cã møc thuÕ suÊt 0%. Do ®ã, sau khi thèng nhÊt víi c¸c Bé, ngµnh vµ doanh nghiÖp, trong danh môc CEPT 2003 – 2006 sÏ cã mét sè mÆt hµng (kho¶ng 7% tæng sè c¸c mÆt hµng) ®­îc c¾t gi¶m víi tiÕn ®é nhanh h¬n so víi tiÕn ®é c«ng bè n¨m 2002. Do vËy, ®Ó c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng c¸c n­íc nµy, ViÖt Nam cßn nhiÒu viÖc ph¶i lµm nhÊt lµ khi tham gia vµo khu vùc mËu dÞch tù do Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, nÕu kh«ng khi nh÷ng hµng rµo mËu dÞch vµ phi mËu dÞch kh«ng cßn n÷a th× ch¼ng nh÷ng hµng ho¸ cña ViÖt Nam khã cã thÓ c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng c¸c n­íc nµy mµ cßn cã thÓ bÞ ®Ì bÑp ngay t¹i thÞ tr­êng trong n­íc. b. ThÞ tr­êng Mü Hoa Kú lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng lín nhÊt thÕ giíi vµ lµ mét c­êng quèc kinh tÕ cña thÕ giíi, cã nÒn khoa häc kü thuËt – c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ngµnh gi¸o dôc ®µo t¹o cã chÊt l­îng cao cïng víi nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó. Víi mét tiÒm n¨ng lín vÒ kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt, Mü cã thÓ chia sÎ víi ViÖt Nam trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Thùc tÕ, theo kinh nghiÖm cña c¸c n­íc Ch©u ¸ cho thÊy c¸c nÒn kinh tÕ lín nh­ NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µi Loan, ASEAN vµ Trung Quèc ®Òu rÊt coi träng thÞ tr­êng nµy vµ lµ n¬i xuÊt khÈu chñ yÕu ®Ó ph¸t triÓn. Ph¶i nãi r»ng Mü lµ mét thÞ tr­êng réng lín cho hµng ho¸ xuÊt khÈu tõ c¸c n­íc, nhu cÇu cña thÞ tr­êng nµy rÊt cao vµ rÊt ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i vµ chÊt l­îng, tõ nh÷ng lo¹i mang tÝnh phæ th«ng ®Õn nh÷ng lo¹i cao cÊp. Do ch­a ®­îc h­ëng qui chÕ Tèi HuÖ Quèc nªn gi¸ trÞ vµ chñng lo¹i hµng ho¸ cña ta xuÊt khÈu sang Mü cßn rÊt h¹n chÕ. §Õn nay, ViÖt Nam míi chØ xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy mét sè mÆt hµng nh­ G¹o, Cµ phª, H¹t ®iÒu, Cao su, Rau qu¶ vµ H¶i s¶n,... mét sè hµng nh­ GiÇy dÐp, DÖt may,... cã xuÊt khÈu sang Mü nh­ng bÞ ®¸nh thuÕ cao tõ 40 - 90% trÞ gi¸ nhËp khÈu. Tuy nhiªn, Mü vÉn lµ thÞ tr­êng lý t­ëng cho hµng dÖt may vµ thñy s¶n ViÖt Nam. Së Th­¬ng m¹i TP. Hå ChÝ Minh nhËn ®Þnh, hai mÆt hµng nµy khi xuÊt khÈu vµo Mü th­êng lµ cung kh«ng ®ñ cÇu. Do c¸c doanh nghiÖp cã xu h­íng ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµo Mü nªn nguyªn liÖu may nhËp khÈu trong ba th¸ng ®Çu n¨m 2003 t¨ng 21,9% so víi cïng kú n¨m 2002. Bé Th­¬ng m¹i ®ang chuÈn bÞ cho vßng ®µm ph¸n tiÕp theo cña HiÖp ®Þnh hµng dÖt may. Th¸ch thøc lín ®èi víi hµng ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Mü hiÖn nay lµ c¸c rµo c¶n kü thuËt. Chóng ta ph¶i nhËn thøc ®­îc thùc chÊt thÞ tr­êng Mü ®Ó kh«ng bÞ ¶o t­ëng ®ång thêi ph¶i nh×n nhËn l¹i chÝnh m×nh trong vÞ trÝ thÞ tr­êng toµn cÇu ®Ó ®­a ra ®­îc c¸c chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch vÜ m« vµ c¸c gi¶i ph¸p m« cô thÓ nh»m khai th¸c tèi ®a nh÷ng thÕ m¹nh cña m×nh, th©m nhËp vµo thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng nµy. c. ThÞ tr­êng NhËt B¶n NhËt B¶n lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu lín thø 2 cña ViÖt Nam sau ASEAN, quý I/2003, xuÊt khÈu s¶n phÈm dÇu th« cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n t¨ng 28,2% so víi n¨m 2002. Ngoµi mÆt hµng DÇu th«, ViÖt Nam cßn cã nhiÒu mÆt hµng nh­ May mÆc, Thuû s¶n, GiÇy dÐp,.. ®· xuÊt khÈu sang NhËt tõ nhiÒu n¨m nay. §Ó gi÷ v÷ng vµ më réng thÞ tr­êng, c¸c doanh nghiÖp cÇn b¸m s¸t nh÷ng kh¸ch hµng ®· cã quan hÖ vµ ph¸t triÓn, t×m kiÕm c¸c kh¸ch hµng míi. Víi thÞ tr­êng nµy, chóng ta nªn hiÓu ®Çy ®ñ mét ®Æc ®iÓm lµ c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n th­êng lµ c¸c h·ng ®a n¨ng, do ®ã, khi quan hÖ víi hä cÇn g¾n gi÷a xuÊt vµ nhËp kh«ng chØ trong ph¹m vi c«ng ty mµ cÇn cã sù phèi hîp gi÷a c¸c c«ng ty trong mét Bé, mét ®Þa ph­¬ng, cïng víi ®ã lµ viÖc kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. d. ThÞ tr­êng EU EU lµ mét thÞ tr­êng yªu cÇu chÊt l­îng hµng ho¸ rÊt cao. Phong c¸ch kinh doanh vµ t©m lý kinh doanh cña c¸c nhµ doanh nghiÖp EU kh¸c nhiÒu so víi c¸c nhµ doanh nghiÖp Ch©u ¸. HiÖn nay, thÞ tr­êng EU ®ãng vai trß kh¸ quan träng ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. ThÞ tr­êng nµy ®ang cßn nhiÒu kho¶ng trèng cho hµng ho¸ cña n­íc ta, ®Æc biÖt, hµng Thuû s¶n cã thÓ t×m ®­îc chç ®øng nÕu nh­ ®¶m b¶o ®­îc nh÷ng yªu cÇu vÒ chÊt l­îng vµ gi¸ c¶. Do vËy, c¸c nhµ doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i kiªn tr× tiÕp cËn, ®¶m b¶o ch÷ tÝn trong kinh doanh, thùc hiÖn ®óng c¸c ®iÒu kiÖn nh­ cam kÕt th× míi cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu vµ t¨ng l­îng xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng nµy. EU còng ®ang më ra mét vËn héi lín cho xuÊt khÈu ViÖt Nam sau khi thªm h¹n ng¹ch dÖt may ®èi víi c¸c lo¹i Cat nãng 50-75% vµ dù kiÕn sÏ tiÕp tôc t¨ng thªm mét sè l­îng t­¬ng tù vµo n¨m 2004. HiÖn c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng thuéc Cat nãng th­êng kh«ng ®ñ h¹n ng¹ch ®Ó s¶n xuÊt hÕt c«ng suÊt. e. ThÞ tr­êng n­íc Nga §©y lµ thÞ tr­êng quen thuéc víi hµng ho¸ cña ViÖt Nam tr­íc ®©y. Thêi gian qua, gi÷a hai ChÝnh phñ còng nh­ Bé Th­¬ng M¹i ViÖt Nam - Nga liªn tiÕp tiÕp xóc víi nhau, phÝa b¹n kh¼ng ®Þnh r»ng hµng ho¸ ViÖt Nam vÉn cã nhu cÇu trªn thÞ tr­êng cña hä. Tuy kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng gi÷a ViÖt Nam vµ Nga kh«ng cao nh­ng thÞ tr­êng nµy vÉn lµ thÞ tr­êng truyÒn thèng cña ViÖt Nam. XuÊt khÈu ViÖt Nam sang Nga quý I/2003 t¨ng 20,6% so víi cïng kú n¨m tr­íc. C¬ quan th­¬ng m¹i TP.HCM dù kiÕn sÏ tæ chøc ®oµn xóc tiÕn th­¬ng m¹i qua Nga ®Ó ®µm ph¸n, nèi l¹i c¸c ch­¬ng tr×nh lµm ¨n vµ më Trung t©m th­¬ng m¹i t¹i Moscow. §Æc biÖt, trong thêi gian tíi khi t×nh h×nh chÝnh trÞ vµ kinh tÕ cña c¸c n­íc nµy æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn h¬n th× ch¾c ch¾n ®©y sÏ l¹i lµ mét thÞ tr­êng s«i ®éng vµ nhiÒu tiÒm n¨ng cho chóng ta. Chóng ta nªn duy tr×, khai th¸c vµ ph¸t triÓn c¸c quan hÖ s½n cã, ®©y chÝnh lµ mét lîi thÕ ®¸ng kÓ cña chóng ta khi c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng nµy. Tr­íc m¾t, ®Ó gi¶i táa mét sè khã kh¨n cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng nµy, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn m¹nh d¹n ¸p dông ph­¬ng ph¸p bu«n b¸n hµng ®æi hµng hoÆc ph­¬ng thøc tÝn dông chøng tõ (L/C) tr¶ chËm. §Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam cÇn ký c¸c tho¶ thuËn víi Ng©n hµng phÝa b¹n nh»m thùc hiÖn viÖc b¶o l·nh vµ t¸i b¶o l·nh hµng tr¶ chËm. ViÖc më KRAS BANK t¹i Tp. Hå ChÝ Minh lµ kÕt qu¶ cña sù hîp t¸c gi÷a hai n­íc nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng nh­ c¸c doanh nghiÖp phÝa b¹n yªn t©m më réng quan hÖ th­¬ng m¹i vµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu thêi gian tíi. f. ThÞ tr­êng Trung Quèc Trung Quèc lµ mét thÞ tr­êng lín, l¹i ë s¸t n­íc ta ®ång thêi lµ mét n­íc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao kh«ng nh÷ng ë trªn thÞ tr­êng thÕ giíi mµ cßn trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam. Do ®ã, Trung Quèc võa lµ b¹n hµng cña n­íc ta võa lµ ®èi thñ c¹nh tranh. Víi ý nghÜa ®ã, cÇn tÝch cùc, chñ ®éng h¬n trong viÖc thóc ®Èy quan hÖ bu«n b¸n víi Trung Quèc mµ h­íng chÝnh lµ c¸c tØnh Hoa Nam vµ T©y Nam Trung Quèc, phÊn ®Êu ®­a tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu lªn kho¶ng 3 - 4 tû USD. Mét trong nh÷ng ph­¬ng c¸ch quan träng lµ tranh thñ sù tho¶ thuËn cÊp ChÝnh phñ vÒ trao ®æi mét sè mÆt hµng víi sè l­îng lín, trªn c¬ së æn ®Þnh, thóc ®Èy bu«n b¸n chÝnh ng¹ch. Bªn c¹nh ®ã, ta nªn cã chÝnh s¸ch thÝch hîp, tÝch cùc thóc ®Èy quan hÖ bu«n b¸n biªn mËu, tËn dông ph­¬ng thøc nµy ®Ó gia t¨ng xuÊt khÈu trªn c¬ së h×nh thµnh sù ®iÒu hµnh tËp trung vµ nhÞp nhµng. §ång thêi cÇn chó ý thÞ tr­êng Hång K«ng, mét thÞ tr­êng tiªu thô lín nh­ng gÇn ®©y cã biÓu hiÖn thuyªn gi¶m trong bu«n b¸n víi ta. I.3.2 Xu thÕ kh¸ch quan MÆc dï trªn thÕ giíi vÉn tån t¹i nhiÒu yÕu tè g©y mÊt æn ®Þnh (m©u thuÉn s¾c téc, t«n gi¸o, l·nh thæ, giai cÊp... ) nh­ng xu thÕ hoµ b×nh, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn vÉn lµ xu thÕ chñ ®¹o. C¸c n­íc ®Òu tËp trung ­u tiªn cho ph¸t triÓn kinh tÕ, liªn kÕt cïng ph¸t triÓn, tÝch cùc xóc tiÕn th­¬ng m¹i, giao l­u kinh tÕ vµ ®Çu t­ vèn, c«ng nghÖ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ tõ c¸c ch©u lôc, c¸c quèc gia trªn toµn thÕ giíi. Tuy nhiªn, tranh chÊp vÒ d©n téc vµ s¾c téc vÉn tiÕp diÔn trªn nhiÒu lÜnh vùc cña ®êi sèng cña quèc gia vµ trªn thÕ giíi víi nh÷ng néi dung vµ h×nh thøc míi: xu thÕ chung lµ võa hîp t¸c võa c¹nh tranh, thËm chÝ ®Êu tranh gay g¾t ®Ó giµnh lîi thÕ trong hîp t¸c. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn m¹nh mÏ ch­a tõng cã víi néi dung næi bËt lµ ®iÖn tö vµ tin häc, tù ®éng ho¸, vËt liÖu míi vµ sinh häc, lµm cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu n­íc diÔn ra nhanh h¬n theo h­íng chuyÓn m¹nh sang nh÷ng ngµnh cã hµm l­îng trÝ tuÖ cao vµ dÞch vô; tû träng n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp khai kho¸ng gi¶m dÇn. Lµ s¶n phÈm cña sù ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ vµ lùc l­îng s¶n xuÊt trªn qui m« thÕ giíi, toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®· trë thµnh xu thÕ tÊt yÕu thóc ®Èy hÇu hÕt c¸c quèc gia më réng thÞ tr­êng b»ng c¸ch gi¶m bít, thËm chÝ xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan; chuyÓn dÞch mét c¸ch th«ng tho¸ng hµng ho¸, vèn ®Çu t­, tiÒn tÖ, dÞch vô, lao ®éng gi÷a c¸c quèc gia víi qui m« ngµy cµng lín; h×nh thµnh v« sè tæ chøc kinh tÕ tµi chÝnh mang tÝnh toµn cÇu vµ khu vùc; ký kÕt hµng v¹n hiÖp ®Þnh song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng, hµng tr¨m c«ng ­íc kinh tÕ quèc tÕ; ph¸t triÓn nhiÒu tËp ®oµn xuyªn quèc gia... Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò míi mµ c¸c quèc gia kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn trong khi ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña m×nh. Mét lµ: muèn tËn dông ®­îc c«ng nghÖ, tiÒn vèn vµ thÞ tr­êng, còng nh­ viÖc lùa chän ®­îc c¸c mÆt hµng chñ lùc mang tÝnh c¹nh tranh cao ®Ó xuÊt khÈu nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ, c¸c n­íc ph¶i chñ ®éng vµ tÝch cùc tham gia toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ víi nh÷ng môc tiªu cô thÓ, vµo nh÷ng thêi ®iÓm thÝch hîp ®Ó cã thÓ chiÕm vÞ trÝ tèi ­u trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ khu vùc. Hai lµ: ph¶i cã c¸ch nh×n míi vÒ b¶o vÖ ®éc lËp, chñ quyÒn vµ toµn vÑn l·nh thæ, mçi quèc gia d©n téc b»ng tinh thÇn vµ nghÞ lùc, b»ng søc m¹nh tæng hîp nhiÒu mÆt cña b¶n th©n m×nh lµ c¬ së hµng ®Çu quyÕt ®Þnh vËn mÖnh cña d©n téc. Nh­ng ngµy nay søc m¹nh kinh tÕ, sù tuú thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c quèc gia trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, cïng cã lîi ®· trë thµnh nh÷ng yÕu tè v« cïng quan träng trong viÖc gi÷ g×n ®éc lËp, chñ quyÒn. Ba lµ: ®Ó gi÷ v÷ng chñ quyÒn, b¶o ®¶m hiÖu qu¶ trong khi tham gia toµn cÇu ho¸, b¶n th©n mçi n­íc ph¶i nhanh chãng t¨ng c­êng tiÒm lùc cña m×nh; nÕu kh«ng sÏ kh«ng ®­¬ng ®Çu næi sù c¹nh tranh, chÌn Ðp m·nh liÖt cña c¸c thÕ lùc cã søc m¹nh lín h¬n. Bèn lµ: ph¶i biÕt vËn dông “luËt ch¬i” cña thÕ giíi, m¹nh d¹n vµ chÝnh x¸c ®iÒu chØnh c¬ chÕ, luËt lÖ, chÝnh s¸ch kinh tÕ, th­¬ng m¹i cña m×nh cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, cã tÝnh ®iÒu kiÖn cô thÓ cña quèc gia m×nh. Xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ t¹o ra tÝnh phô thuéc lÉn nhau ngµy cµng s©u s¾c, do ®ã h×nh thµnh sù ®an xen lîi Ých vµ m©u thuÉn gi÷a c¸c trung t©m, gi÷a c¸c n­íc, ®an xen c¹nh tranh víi hîp t¸c. M©u thuÉn kinh tÕ, th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc lín, c¸c trung t©m sÏ tiÕp tôc gay g¾t. Nh­ng, tuú thuéc lÉn nhau buéc c¸c ®èi t¸c, trong khi t×m c¸ch giµnh lîi Ých tèi ®a cho m×nh, ph¶i t×m c¸ch “dµn xÕp” ®Ó kh«ng x¶y ra chiÕn tranh kinh tÕ, th­¬ng m¹i toµn cÇu. Vµ cuéc ch¹y ®ua vÒ kinh tÕ vµ khoa häc c«ng nghÖ diÔn ra ngµy cµng quyÕt liÖt, l«i cuèn hÇu hÕt c¸c quèc gia, d©n téc. I.3.3 Thêi c¬ vµ th¸ch thøc I.3.3.1 Thêi c¬ Nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21, khã cã n­íc nµo ®ñ m¹nh toµn diÖn ®Ó th¸ch thøc vÞ trÝ siªu c­êng cña Mü trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ; ba trung t©m Mü - T©y ¢u - NhËt B¶n cïng víi Trung Quèc vµ Nga sÏ ®ãng vai trß chñ yÕu t¸c ®éng tíi côc diÖn chung. Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn n¨ng ®éng vµ ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng cao h¬n c¸c khu vùc kh¸c. Næi bËt nhÊt lµ sù ph¸t triÓn nhanh cña Trung Quèc, sau ®ã lµ Hµn Quèc, §µi Loan, Malayxia, Th¸i Lan, Singapore, Indonesia, Ên §é. Trong khu vùc, xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ ngµy cµng m¹nh mÏ. Nh×n chung trong nh÷ng n¨m tíi, triÓn väng kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc lµ t­¬ng ®èi s¸ng sña, cã kh¶ n¨ng ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng kho¶ng 5%/ n¨m. Xu h­íng tù do ho¸ th­¬ng m¹i sÏ ph¸t triÓn m¹nh mÏ, quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia vµ c¸c khèi nµy cµng s«i ®éng h¬n, ®ång thêi m©u thuÉn, c¹nh tranh, tranh chÊp sÏ diÔn ra quyÕt liÖt h¬n. Tranh thñ nh÷ng kh¶ n¨ng, tiÕn bé míi trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi, biÕt lîi dông c¸c lo¹i m©u thuÉn b»ng nh÷ng s¸ch l­îc uyÓn chuyÓn, mÒm dÎo ®Ó trong mét thêi gian t­¬ng ®èi ng¾n, cïng víi nh÷ng nç lùc v­ît bËc ë bªn trong, ®­a nÒn kinh tÕ mau tho¸t khái nghÌo nµn, l¹c hËu - ®ã lµ bµi to¸n chiÕn l­îc ®Æt ra cho c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn. Muèn gi¶i ®­îc bµi to¸n nµy, ph¶i cã b¶n lÜnh chÝnh trÞ, tÇm nh×n chiÕn l­îc, biÕt nh×n xa tr«ng réng, v­ît qua c¸ch tiÕp cËn tñn mñn, thñ cùu vµ ®Þnh kiÕn; ph¶i biÕt kÕt hîp gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu vµ x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp, ®¸nh gi¸ ®óng tiÒm lùc kinh tÕ, x¸c ®Þnh ®­îc c¸c mÆt hµng chñ lùc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Thµnh tùu to lín vÒ ®èi néi, ®èi ngo¹i cña n­íc ta vµ nh÷ng diÔn biÔn trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ®· ®Æt n­íc ta tr­íc nhiÒu thuËn lîi míi ®Ó më réng h¬n n÷a kinh tÕ ®èi ngo¹i, lµm cho kinh tÕ ®èi ngo¹i thùc sù cã vai trß quan träng gãp phÇn thóc ®Èy nhanh sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ: - Xu thÕ hoµ b×nh, æn ®Þnh hîp t¸c trong khu vùc cã chiÒu h­íng ngµy cµng ph¸t triÓn; kinh tÕ thÕ giíi phôc håi vµ kinh tÕ khu vùc ph¸t triÓn m¹nh. Khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng nãi chung vµ §«ng Nam ¸ nãi riªng ®­îc thÕ giíi quan t©m. Trong bèi c¶nh ®ã, vÞ trÝ ®Þa - kinh tÕ, nhÊt lµ ®Þa vÞ chÝnh trÞ cña n­íc ta ®­îc c¸c n­íc lín ngµy cµng coi träng, dÇn dÇn trë thµnh mét kh©u quan träng trong chiÕn l­îc cña c¸c n­íc lín. Tuy ViÖt Nam ch­a ph¶i lµ ®èi t­îng hµng ®Çu trong chÝnh s¸ch Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng cña Mü, song mét n­íc ViÖt Nam ®ang ®æi míi, më cöa, ®a d¹ng ho¸ vµ ®a ph­¬ng ho¸ quan hÖ ®èi ngo¹i, héi nhËp vµo §«ng Nam ¸, lµ kh«ng tr¸i víi tÝnh to¸n chiÕn l­îc cña Mü ë Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng. §èi víi Trung Quèc, ViÖt Nam cã vÞ trÝ quan träng trong chiÕn l­îc cña Trung Quèc, v× n»m ngay cöa ngâ Hoa Nam, trªn con ®­êng xuèng §«ng Nam ¸. Trung Quèc muèn thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ, th­¬ng m¹i víi ta ®Ó gia t¨ng vÞ trÝ, h¹n chÕ c¸c ®èi t¸c kh¸c. NhËt B¶n cã lîi Ých vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ trong viÖc ph¸t triÓn quan hÖ víi ViÖt Nam: t¨ng c­êng ¶nh h­ëng cña Mü vµ Trung Quèc. C¸c n­íc T©y ¢u ngµy cµng quan t©m ®Õn quan hÖ kinh tÕ, th­¬ng m¹i, ®Çu t­ víi ViÖt Nam. C¸c n­íc ASEAN coi träng ViÖt Nam lµ mét ®èi t­îng hîp t¸c cÇn tranh thñ, v× ViÖt Nam lµ nh©n tè quan träng ®èi víi hoµ b×nh, æn ®Þnh vµ hîp t¸c ph¸t triÓn trong khu vùc. Cã thÓ nãi, lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö n­íc nhµ, n­íc ta ®· cã quan hÖ ë møc ®é kh¸c nhau víi tÊt c¶ c¸c n­íc l¸ng giÒng khu vùc, víi hÇu hÕt c¸c n­íc lín, c¸c trung t©m chÝnh trÞ, kinh tÕ lín, c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc tÕ. Chóng ta ®· ®Èy lïi vÒ c¬ b¶n chÝnh s¸ch bao v©y ta vÒ kinh tÕ, c« lËp ta vÒ chÝnh trÞ; t¹o ®­îc m«i tr­êng hoµ b×nh vµ ®iÒu kiÖn quèc tÕ thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, gi÷ g×n ®éc lËp, chñ quyÒn. - T×nh h×nh chÝnh trÞ - x· héi n­íc ta æn ®Þnh, sù c¶i thiÖn liªn tôc t×nh h×nh kinh tÕ, ph¸p luËt chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng, ®ã lµ nh÷ng nh©n tè t¹o niÒm tin vµ søc hÊp dÉn trong c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi. ViÖt Nam cã thÞ tr­êng lao ®éng dåi dµo víi trÝ tuÖ cao, cã kh¶ n¨ng tiÕp thu nhanh khoa häc vµ c«ng nghÖ míi. Víi d©n sè 75 - 80 triÖu ng­êi, ViÖt Nam lµ mét thÞ tr­êng ®¸ng kÓ, lµ ®èi t­îng quan t©m, tranh dµnh trong cuéc s¨n lïng thÞ tr­êng cña giíi kinh doanh quèc tÕ. - 2003 lµ n¨m c¸c n­íc ASEAN 6 hoµn thµnh nghÜa vô c¾t gi¶m c¸c mÆt hµng xuèng møc thuÕ suÊt 0-5%, ®©y sÏ lµ c¬ héi tèt cho c¸c doanh nghiÖp më réng ho¹t ®éng xuÊt khÈu sang c¸c n­íc ASEAN. Th¸i Lan tuyªn bè dµnh ­u ®·i thuÕ quan cho 19 mÆt hµng (quÕ, h¹t håi, than ®¸, ®å phô trî may mÆc…) nhËp khÈu tõ ViÖt Nam víi møc thuÕ thÊp h¬n 5% so víi møc thuÕ CEFT, Malaysia còng dµnh ­u ®·i thuÕ quan 0% cho 172 mÆt hµng cña ViÖt Nam, bao gåm thuû s¶n, c¸c lo¹i qu¶ vµ h¹t, rau qu¶ chÕ biÕn, nhùa, cao su, m¸y mãc, thiÕt bÞ… I.3.3.2 Th¸ch thøc Th¸ch thøc gay g¾t nhÊt lµ nguy c¬ tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ do xuÊt ph¸t ®iÓm cña ta qu¸ thÊp, l¹i ph¶i ®èi phã víi sù c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Kh«ng thÓ kh«ng héi nhËp, mµ héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi, nÒn kinh tÕ n­íc ta kh«ng tr¸nh khái ph¶i chÞu ¶nh h­ëng cña xu thÕ "tù do ho¸ th­¬ng m¹i", biÕn ®éng gi¸ c¶, l·i suÊt ng©n hµng, t×nh h×nh cung cÇu hµng ho¸, vèn ®Çu t­ vµ nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi... T×nh h×nh ®ã dÉn ®Õn nhiÒu khã kh¨n trong ®Þnh h­íng chiÕn l­îc còng nh­ trong ®iÒu hµnh qu¶n lý, ®ßi hái nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¶i ph¸t triÓn v­ît bËc, mau chãng tr­ëng thµnh ®ñ søc chèng ®ì c¸c ¶nh h­ëng nãi trªn. NÒn kinh tÕ cßn nhiÒu yÕu kÐm; ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c kinh tÕ ®èi ngo¹i võa thiÕu l¹i võa yÕu; tæ chøc bé m¸y kinh tÕ ®èi ngo¹i kÐm hiÖu qu¶, ®· t¸c ®éng kh«ng thuËn lîi ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i. Mü vµ Ph­¬ng T©y tiÕp tôc m­u toan thùc hiÖn "diÔn biÕn hoµ b×nh" ë ViÖt Nam, g©y ¸p lùc víi ta vÒ nh÷ng vÊn ®Ò "d©n chñ", "nh©n quyÒn", ®a nguyªn, ®a ®¶ng. §èi phã víi søc uy hiÕp ngµy mét t¨ng, cuéc ch¹y ®ua vò trang trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng diÔn ra phøc t¹p, ®e do¹ an ninh, chñ quyÒn vµ l·nh thæ n­íc ta, buéc chóng ta ph¶i hÕt søc coi träng viÖc cñng cè vµ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng quèc phßng. Ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam hiÖn nay ®ang chÞu sù chi phèi cña mét sè nh©n tè chñ yÕu nh­: Kinh tÕ thÕ giíi t¨ng tr­ëng kh¸ h¬n nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m, trong khi ®ã kinh tÕ ch©u ¸ phôc håi m¹nh. WTO dù b¸o gi¸ trÞ th­¬ng m¹i toµn cÇu n¨m nay t¨ng kho¶ng 3%. T¨ng nhu cÇu nhËp khÈu ë nhiÒu thÞ tr­êng nh­: Mü, EU, NhËt B¶n…HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Nam – Hoa Kú ngµy cµng ph¸t huy t¸c dông, HiÖp ®Þnh DÖt may ViÖt Nam – Hoa Kú ®ang triÓn khai tÝch cùc, thóc ®Èy xuÊt khÈu vµo Hoa Kú. Gi¸ nhiÒu mÆt hµng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ®ang cã chiÒu h­íng t¨ng so víi n¨m 2002 nh­: thuû s¶n, cao su, cµ phª, dÇu th«, «t«, thÐp, x¨ng dÇu, ph©n bãn… H¬n n÷a, bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi, còng cã nhiÒu khã kh¨n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc, sù c¹nh tranh víi hµng ho¸ ASEAN tiÕp tôc trë nªn gay g¾t h¬n, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngµnh ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp h¬n so víi ASEAN. Víi viÖc c¾t gi¶m thuÕ suÊt, c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu sÏ chuyÓn h­íng nhËp khÈu nhiÒu h¬n tõ thÞ tr­êng ASEAN. Theo quyÕt ®Þnh cña ASEAN, c¸c n­íc thµnh viªn míi trong ®ã cã ViÖt Nam, cã nghÜa vô thùc hiÖn ®Èy nhanh h¬n n÷a tiÕn tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan trong CEPT/AFTA. Theo ®ã, ViÖt Nam ph¶i hoµn thµnh viÖc c¾t gi¶m thuÕ suÊt xuèng 0-5% vµo 1/1/2005 (víi mét sè linh ho¹t) thay v× 1/1/2006 nh­ hiÖn nay. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu vµ x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam II.1 HiÖn tr¹ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y kh«ng ngõng t¨ng lªn, tèc ®é t¨ng trung b×nh vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu trong nh÷ng n¨m qua lµ 13,1%/ n¨m. B¶ng 2: Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1998 - 2002 ChØ tiªu §¬n vÞ 1998 1999 2000 2001 2002 Kim ng¹ch TrUSD 9.361 11.553 14.482 15.027 16.706 Tèc ®é t¨ng % 1,9 23,4 25,4 3,8 11,2 Nguån: Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, sè “Kinh tÕ 2001 - 2002” Qua b¶ng sè liÖu trªn cã thÓ thÊy, n¨m 1998 tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam so víi n¨m tr­íc míi chØ lµ 1,9% nh­ng sang ®Õn n¨m 1999 tèc ®é nµy ®· t¨ng lªn rÊt cao (23,4 %), cã ®­îc kÕt qu¶ nµy chÝnh lµ nhê vµo chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu nh­: ®æi míi vµ ®¬n gi¶n ho¸ viÖc cÊp giÊy phÐp vµ cÊp h¹n ng¹ch xuÊt khÈu, c¶i c¸ch hÖ thèng xuÊt nhËp khÈu, hç trî vµ khuyÕn khÝch ®Çu t­ x©y dùng c¸c c¬ së chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. N¨m 1999, gi¸ mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña n­íc ta trªn thÞ tr­êng thÕ giíi t¨ng nh­: dÇu th«, h¹t tiªu, h¹t ®iÒu..., trong khi gi¸ mét sè mÆt hµng kh¸c l¹i gi¶m, ®iÓn h×nh lµ g¹o vµ cµ phª. Tuy nhiªn, gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n trong 11 th¸ng ®Çu n¨m ®· tiÕp cËn gi¸ b×nh qu©n n¨m 1998. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu nãi trªn lµ do ViÖt Nam ®· t¨ng m¹nh khèi l­îng hµng ho¸ xuÊt khÈu. ChØ trong 11 th¸ng ®Çu n¨m 1999, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 20,9% so víi cïng kú n¨m 1998, trong ®ã do t¨ng khèi l­îng hµng ho¸ xuÊt khÈu lµ 22,1%, t­¬ng øng víi 1,882 tû USD vµ do gi¶m gi¸ hµng ho¸ xuÊt khÈu 1,05%, t­¬ng øng víi 100 triÖu USD. (( ) Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, sè “ Kinh tÕ 1999-2000”. ) N¨m 2000, ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ vÒ ngo¹i th­¬ng, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t kho¶ng 14,5 tû USD, tèc ®é t¨ng so víi n¨m tr­íc lµ 25,4%. Sau 2 n¨m t¨ng tr­ëng víi tèc ®é cao, n¨m 2001 ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña n­íc ta ®· bÞ gi¶m sót nÆng nÒ, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 15 tû USD t¨ng 3,8% so víi n¨m 2000, thÊp h¬n h¼n so víi môc tiªu dù kiÕn ®Çu n¨m lµ t¨ng trªn 20% (®¹t 17 tû USD) vµ còng kh«ng ®¹t c¶ chØ tiªu ®iÒu chØnh cña Quèc héi ®Ò ra gi÷a n¨m lµ t¨ng 10% (®¹t 16,2 tû USD) so víi n¨m 2000. T¸c ®éng cña lÇn gi¶m sót nµy rÊt lín, søc mua yÕu cña thÞ tr­êng thÕ giíi lµm gi¶m gi¸ nhiÒu mÆt hµng nh­: dÇu th«, cao su, than ®¸, lóa m×, s¾t thÐp, « t«... trong ®ã cã nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ta. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam ®· yÕu ®i rÊt nhiÒu khi c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ta bÞ chÌn Ðp bëi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu t­¬ng tù cña c¸c n­íc ASEAN nh­: dÖt may, giÇy dÐp, h¶i s¶n, cao su vµ s¶n phÈm gç tinh chÕ... B­íc sang n¨m 2002, ViÖt Nam vÉn tiÕp tôc ®èi mÆt víi nh÷ng ¸p lùc lín ¶nh h­ëng ®Õn sù t¨ng tr­ëng kim ng¹ch xuÊt khÈu, nh­ng còng ®· cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ. Kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 16,7 tû USD, t¨ng 11,2% so víi n¨m 2001. §©y lµ thµnh tÝch ®¸ng ghi nhËn cña ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam, thÓ hiÖn sù nç lùc cao ®é trong c«ng t¸c tæ chøc s¶n xuÊt, tæ chøc thÞ tr­êng cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp vµ c¸c doanh nghiÖp. HÇu hÕt c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®Òu t¨ng kh¸ vÒ l­îng hoÆc vÒ trÞ gi¸, ®Æc biÖt lµ g¹o, dÇu th«, may mÆc, giµy dÐp, ®iÖn tö, rau qu¶ vµ hµng thñ c«ng mü nghÖ. T¸m th¸ng ®Çu n¨m 2003, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 13,308 triÖu USD, b»ng 79,1% kÕ ho¹ch phÊn ®Êu c¶ n¨m (18,5 tû USD), t¨ng 27,5%; trong ®ã, c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ®¹t 6.653 triÖu USD, t¨ng 16,4%, c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®¹t 6.655 triÖu USD, t¨ng 41%. Cã 15/19 mÆt hµng chñ lùc kim ng¹ch t¨ng tr­ëng lµ: cµ phª (61,8%), d©y ®iÖn vµ c¸p ®iÖn (58,6%), hµng dÖt may (58%), cao su (43%), s¶n phÈm gç (41,6%), nh©n ®iÒu (35,5%), hµng ®iÖn tö vµ linh kiÖn m¸y tÝnh (31,5%), giµy dÐp (29%), dÇu th« (27,7%), xe ®¹p vµ phô tïng (26,7%), than ®¸ (22,6%), s¶n phÈm nhùa (18,6%), thuû s¶n (12,8%), hµng thñ c«ng mü nghÖ (7%), g¹o (4,9%). B¶ng 3: DiÔn biÕn vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu 8 th¸ng ®Çu n¨m 2003 B×nh qu©n th¸ng QuÝ I Th¸ng 4 Th¸ng 5 Th¸ng 6 Th¸ng 7 Th¸ng 8 Kim ng¹ch (triÖu USD) 1.555 1.614 1.712 1.685   1.783 1.720 So víi cïng kú n¨m 2002 (%) 143,1 122,7 118,9 124,0  120,0 112,6 Nguån: B¸o c¸o giao ban th¸ng 8 n¨m 2003, Vô kÕ ho¹ch, Bé Th­¬ng m¹i Kim ng¹ch hµng ho¸ b×nh qu©n ®¹t 1.663 triÖu USD/th¸ng, t¨ng 359 triÖu USD so víi cïng kú n¨m 2002. Kim ng¹ch cña tÊt c¶ c¸c th¸ng ®Òu t¨ng so víi cïng kú n¨m 2002, trong ®ã th¸ng 7 ®¹t 1.783 triÖu ._.. Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c qu¶n lý thÞ tr­êng, chèng bu«n lËu, gian lËn th­¬ng m¹i, s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng gi¶ vµ nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt kh¸c. TiÕp tôc nghiªn cøu, ¸p dông viÖc d¸n tem ®èi víi mét sè hµng nhËp khÈu kh¸c ®Ó t¹o thªm ®iÒu kiÖn thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh hµng trong n­íc ph¸t triÓn. T¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ th­¬ng m¹i th«ng qua viÖc tiÕp tôc nghiªn cøu, ban hµnh c¸c v¨n b¶n vÒ c¬ chÕ qu¶n lý, chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p ®iÒu hµnh ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. III.2.1 Gi¶i ph¸p vÒ tµi chÝnh vµ vèn + C¬ cÊu nguån thu ng©n s¸ch cÇn ®­îc thay ®æi theo h­íng gi¶m dÇn tû träng sè thu tõ thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu, tõ ®ã gãp phÇn n©ng cao lîi nhuËn t¸i ®Çu t­ cho lÜnh vùc xuÊt khÈu. HiÖn nay sè thu tõ thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu ®ang chiÕm trªn d­íi 30% tæng thu tõ thuÕ c¸c lo¹i. ThuÕ xuÊt nhËp khÈu do dÔ thu vµ dÔ c­ìng chÕ, ®· ®­îc huy ®éng mét c¸ch tèi ®a. Thùc tiÔn nµy võa gãp phÇn lµm gi¶m ®éng lùc ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng, võa kh«ng phï hîp víi xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i trªn toµn thÕ giíi, võa ®­a ng©n s¸ch vµo thÕ cùc kú khã kh¨n khi nh÷ng cam kÕt gi¶m thuÕ cã hiÖu lùc vµ lµm nguån thu tõ thuÕ nhËp khÈu gi¶m m¹nh. §Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng nµy, cÇn gÊp rót thay ®æi c¬ cÊu nguån thu, t¨ng tû träng cña c¸c s¾c thuÕ kh¸c nh­ c¸c lo¹i thuÕ trùc thu, thuÕ hµng ho¸, th¸o bá nh÷ng c¶n trë ®èi víi viÖc thu mét sè lo¹i thuÕ nh­ thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt ®Ó gi¶m dÇn tû träng cña sè thu tõ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. + TiÕp tôc thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi ®i ®«i víi viÖc t¹o tiÒn ®Ò cho ®a d¹ng ho¸ nguån vèn, khuyÕn khÝch m¹nh vèn ®Çu t­ cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ c¸c nhãm mÆt hµng chñ lùc.Thùc tiÔn ph©n bæ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng dån vèn cho c¸c khu vùc phi xuÊt khÈu ®· ®­îc tr×nh bµy t¹i c¸c phÇn trªn. §Ó kh¾c phôc, tõ nay trë ®i, ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi cÇn dµnh ­u ®·i ®Æc biÖt cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm xuÊt khÈu hoÆc cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu s¶n phÈm trong t­¬ng lai gÇn còng nh­ c¸c ngµnh s¶n xuÊt nguyªn liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng chñ lùc. Trong thêi kú 2001-2005, ChÝnh phñ ®· cã c¸c biÖn ph¸p ®Ó x¸c lËp tiÒn ®Ò thu hót c¸c h×nh thøc ®Çu t­ quèc tÕ vµ ®· ®¹t ®­îc mét sè thµnh qu¶ nhÊt ®Þnh, do ®ã cÇn ph¶i duy tr× vµ ®­a ra c¸c biÖn ph¸p nh»m kh¾c phôc nh÷ng ®iÓm yÕu cña nh÷ng biÖn ph¸t tr­íc ®©y. Gi¶i ph¸p quan träng nhÊt lµ lµnh m¹nh ho¸ ho¹t ®éng cña hÖ thèng trung gian tµi chÝnh vµ n©ng cao n¨ng lùc cho hÖ thèng nµy trong viÖc ph©n tÝch vµ thÈm ®Þnh rñi ro. KÕ ho¹ch cña ChÝnh phñ trong lÜnh vùc nµy ph¶i hÕt søc râ rµng, víi nh÷ng mèc thêi gian cô thÓ ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¸i c¬ cÊu vµ t¹o niÒm tin cho giíi ®Çu t­ quèc tÕ. + C¸c vÊn ®Ò tÝn dông vµ tiÒn tÖ: Trong thêi gian tíi ®©y cÇn t¨ng c­êng sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hiÖu qu¶ h¬n (nh­ tû gi¸ hèi ®o¸i, b¶o l·nh b¸n hµng tr¶ chËm, cho vay theo thµnh tÝch xuÊt khÈu, t¨ng tû träng cho vay trung vµ dµi h¹n...) ®Ó hç trî cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu. KhÈn tr­¬ng tiÕn hµnh c¶i c¸ch hÖ thèng trung gian tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Ó tr¸nh hiÖn t­îng co côm, gi¶m d­ nî nh­ ®· x¶y ra ë Th¸i Lan khi sè l­îng c¸c kho¶n nî khã ®ßi t¨ng nhanh. C¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh thuéc nhãm c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cÇn nghiªn cøu vÒ kh¶ n¨ng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, ph¸t hµnh cæ phiÕu nh»m huy ®éng mäi nguån vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ph¸t triÓn ngµnh hµng cña m×nh. III.2.2 Gi¶i ph¸p vÒ ®Çu t­ + Chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu cÇn ®­îc thi hµnh mét c¸ch triÖt ®Ó vµ nhÊt qu¸n h¬n theo nguyªn t¾c: s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ph¶i ®­îc ®Æt ë vÞ trÝ ­u tiªn sè mét. C¸c h×nh thøc ­u ®·i cao nhÊt ph¶i ®­îc dµnh cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. §©y lµ biÖn ph¸p cã ý nghÜa rÊt quan träng bëi tuy xuÊt khÈu ®· ®­îc ®­a lªn vÞ trÝ ­u tiªn vµ ®­îc coi lµ ®éng lùc chÝnh thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ nh­ng trªn thùc tÕ viÖc ®Çu t­ chñ yÕu vÉn ®ang tËp trung vµo s¶n xuÊt hµng thay thÕ nhËp khÈu. §Ó xuÊt khÈu cã ®­îc nguån vèn ®Çu t­ cÇn thiÕt trong hoµn c¶nh tÝch luü néi bé cã h¹n, cÇn nhanh chãng kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy theo c¸c h­íng sau: - TriÖt ®Ó vµ nhÊt qu¸n thi hµnh c¸c h×nh thøc ­u ®·i dµnh cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®· ®­îc ®Ò cËp ®Õn trong LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc söa ®æi. - Rµ so¸t l¹i danh môc ngµnh nghÒ khuyÕn khÝch ®Çu t­. Nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu mµ n¨ng lùc s¶n xuÊt ®· t­¬ng ®èi ®ñ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc cÇn ®­îc xem xÐt ®Ó ®­a ra khái danh môc nµy, tr¸nh khuyÕn khÝch t¨ng thªm ®Çu t­ míi, kÓ c¶ ®Çu t­ n­íc ngoµi. - T¨ng c­êng sö dông c¸c biÖn ph¸p nh­ thuÕ chèng ph¸ gi¸, thuÕ chèng trî cÊp ®Ó ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái mang tÝnh t×nh thÕ. + Bªn c¹nh viÖc kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc, chÝnh s¸ch ­u ®·i doanh nghiÖp trong n­íc ph¶i b»ng hoÆc cao h¬n doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. HiÖn nay, tuy vÞ trÝ cña ®Çu t­ trong n­íc ®· ®­îc n©ng cao nh­ng vÉn cßn mét sè lÜnh vùc mµ doanh nghiÖp trong n­íc ch­a ®­îc ®èi xö b»ng hoÆc cao h¬n doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. ThÝ dô, doanh nghiÖp trong n­íc ph¶i chÞu thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ë møc 32% trong khi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ chÞu tèi ®a lµ 25%. Mét doanh nghiÖp may cña ViÖt Nam xuÊt khÈu 100% s¶n phÈm hiÖn nay ph¶i nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp lµ 32% trong khi xÝ nghiÖp liªn doanh may, s¶n phÈm xuÊt khÈu chØ ®¹t 80% l¹i chØ ph¶i nép 15%. Thùc tÕ nµy ch­a phï hîp víi luËn cø ‘‘vèn trong n­íc lµ quyÕt ®Þnh, vèn ngoµi n­íc lµ quan träng” vÉn ®­îc ®Ò cËp mét c¸ch thèng nhÊt trong c¸c ®Ò ¸n vÒ chÝnh s¸ch tµi chÝnh quèc gia, ®ång thêi còng ch­a phï hîp víi chñ tr­¬ng cña §¶ng vÒ ‘‘ph¸t huy néi lùc” trong ph¸t triÓn kinh tÕ. + ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ cÇn ®­îc x©y dùng dùa trªn c¸c tiªu chÝ nh­: tÝnh chÊt chñ lùc, cÊp ®é chÕ biÕn... ®Ó kh«ng lÆp l¹i t×nh tr¹ng khuyÕn khÝch dµn ®Òu, kh«ng cã ®Þnh h­íng x©y dùng ngµnh hµng chñ lùc vµ ®Þnh h­íng chuyÓn ®èi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu theo h­íng t¨ng nhanh tû träng hµng ®· qua chÕ biÕn. Mét hiÖn t­îng t­¬ng ®èi phæ biÕn hiÖn nay lµ khuyÕn khÝch ®Çu t­ mét c¸ch chung chung vµ dµn ®Òu. §iÒu nµy mang l¹i 4 ®iÒu bÊt lîi: thø nhÊt lµ kh«ng nªu bËt ®­îc ®Þnh h­íng xuÊt khÈu trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Thø hai lµ thiÕu tÝnh thùc tiÔn bëi Ng©n s¸ch kh«ng ®ñ m¹nh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ­u ®·i trªn diÖn réng. Thø ba lµ kh«ng t¹o ®­îc ®Þnh h­íng vÜ m« ®óng ®¾n cho sù dÞch chuyÓn cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo (®ång vèn, ®Êt ®ai vµ søc lao ®éng vÉn tiÕp tôc dån vµo nh÷ng lÜnh vùc kh«ng cã hiÖu qu¶ hoÆc kÐm hiÖu qu¶, dÉn ®Õn l·ng phÝ v« cïng to lín). Thø t­ lµ nÕu t¨ng ®­îc xuÊt khÈu th× còng chØ lµ trªn ph­¬ng diÖn l­îng, kh«ng mang l¹i ®­îc c¸c thay ®æi vÒ chÊt nhê ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ. + Cïng víi viÖc ®Ò cao vÞ trÝ cña ®Çu t­ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, chóng ta còng cÇn ph¶i hÕt søc chó ý tíi viÖc lµm sao ®Ó æn ®Þnh m«i tr­êng ®Çu t­. Trong c¸c yÕu tè cña tæng cÇu th× ®Çu t­ lµ yÕu tè tù th©n, phô thuéc rÊt nhiÒu vµo nhËn ®Þnh chñ quan cña nhµ ®Çu t­, kh«ng biÕn thiªn theo thu nhËp. V× lý do ®ã, ngoµi viÖc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, viÖc duy tr× mét m«i tr­êng ®Çu t­ æn ®Þnh, nh»m t¹o t©m lý tin t­ëng cho nhµ ®Çu t­ mang ý nghÜa cùc kú quan träng. III.2.3 Gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr­êng + T¨ng c­êng vai trß vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan ChÝnh phñ trong viÖc x©y dùng ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu cho c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nãi riªng vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam nãi chung. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu lµ: - §µm ph¸n, ký c¸c tho¶ thuËn song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng nh»m t¨ng khèi l­îng vµ gi¸ trÞ hµng ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc (bao gåm ®µm ph¸n h¹n ng¹ch xuÊt khÈu ®èi víi c¸c mÆt hµng cã h¹n ng¹ch, ký c¸c hiÖp ®Þnh chÝnh phñ vµ mua b¸n hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia). - ThiÕt lËp hÖ thèng thu nhËp vµ xö lý th«ng tin th­¬ng m¹i, n©ng cao kh¶ n¨ng dù b¸o vµ ®Þnh h­íng thÞ tr­êng b¶o ®¶m cung cÊp kÞp thêi vµ chÝnh x¸c c¸c th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp cã c¨n cø ®Ó ph¸t triÓn bu«n b¸n vµ ®Çu t­. - Thµnh lËp c¸c trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i nh»m hç trî c¸c doanh nghiÖp trong lÜnh vùc nghiªn cøu thÞ tr­êng, cung cÊp th«ng tin vµ tæ chøc c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i. + T¨ng tiÒm n¨ng vÒ vèn, kh¶ n¨ng tæ chøc thÞ tr­êng ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. - TiÕp tôc s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. B»ng c¬ chÕ tæ chøc vµ qu¶n lý kinh doanh xuÊt nhËp khÈu thóc ®Èy qu¸ tr×nh hîp t¸c, liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, h×nh thµnh c¸c kinh l­u th«ng æn ®Þnh tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô vµ xuÊt khÈu, trong ®ã doanh nghiÖp nhµ n­íc ®ãng vai trß chñ ®¹o. Thùc hiÖn tèt c¸c yªu cÇu nµy sÏ t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc tÝch tô vµ tËp trung vèn, t¨ng thªm søc m¹nh trong viÖc tæ chøc thÞ tr­êng cung øng vµ tiªu thô, t¹o thÕ vµ lùc míi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. - T¨ng vèn l­u ®éng cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, kinh doanh xuÊt nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng chñ lùc b¶o ®¶m kh¶ n¨ng t¹o nguån xuÊt khÈu vµ dù tr÷ l­u th«ng ®Ó gi÷ v÷ng thÞ tr­êng vµ kh¸ch hµng. - Sím ban hµnh quy chÕ vÒ viÖc c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lËp chi nh¸nh kinh doanh th­¬ng m¹i ë n­íc ngoµi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tiÕp cËn trùc tiÕp víi nhu cÇu cña thÞ tr­êng n­íc ngoµi vµ x©m nhËp s©u h¬n vµo c¸c thÞ tr­êng ®ã. - TiÕn hµnh s©u réng mét chiÕn dÞch nh»m c¶i thiÖn h×nh ¶nh vÒ hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. III.2.4 Gi¶i ph¸p vÒ ®iÒu hµnh vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc CÇn nghiªn cøu vµ triÓn khai ¸p dông m« h×nh qu¶n lý tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ®iÒu hµnh trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu chñ lùc. Ng­êi Gi¸m ®èc lu«n lµ ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm mäi mÆt trong c«ng ty, do ®ã ng­êi gi¸m ®èc cÇn ph¶i ®­îc trao c¸c quyÒn cÇn thiÕt ®Ó thùc thi nhiÖm vô cña m×nh theo ®óng luËt ®Þnh. C¸c ngµnh, c¸c doanh nghiÖp thuéc mçi ngµnh cÇn cã kÕ ho¹ch x©y dùng hÖ thèng m¹ng th«ng tin ®iÒu hµnh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý th«ng suèt tõ trªn xuèng d­íi. Muèn tiÕp nhËn c«ng nghÖ phï hîp, nhËp c¸c lo¹i thiÕt bÞ t­¬ng thÝch th× viÖc cñng cè c¸c ViÖn nghiªn cøu vµ sö dông c¸c chuyªn gia kü thuËt chuyªn ngµnh lµ rÊt cÇn thiÕt, kÓ c¶ viÖc thuª c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi nh»m ®¶m b¶o cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ ®­îc triÓn khai thùc hiÖn cã hiÖu qu¶, lùa chän c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ chÝnh x¸c, phï hîp víi tõng ngµnh cô thÓ, phï hîp víi m«i tr­êng s¶n xuÊt trong n­íc. Huy ®éng nguån nh©n lùc tõ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh tèt ®Ó bæ sung cho c¸c doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n, hoÆc thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­ míi sau khi ®· qua kho¸ ®Çu t­ ng¾n h¹n vÒ qu¶n lý hoÆc kü thuËt. Thuª c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c chuyªn gia kü thuËt n­íc ngoµi nh»m gi¶i quyÕt c¸c khã kh¨n cho mét sè c«ng ty, hoÆc ®iÒu hµnh c¸c dù ¸n míi. X©y dùng c¬ chÕ øng xö míi, c¶ vÒ tinh thÇn vµ vËt chÊt (thùc chÊt lµ nÒn v¨n ho¸ doanh nghiÖp) nh»m thu hót mäi nguån chÊt x¸m cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng chñ lùc. Cñng cè c¸c tr­êng ®µo t¹o, trung t©m ®µo t¹o nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ®µo t¹o (kÓ c¶ viÖc thuª c¸c chuyªn gia ®µo t¹o n­íc ngoµi) ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ c¸n bé qu¶n lý vµ c¸n bé kü thuËt trong thêi gian tíi. III.3 Mét sè kiÕn nghÞ vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch Chñ thÓ chÝnh trong viÖc thùc hiÖn mét c¸ch chñ ®éng nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó t¨ng tèc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc chÝnh lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, trong bèi c¶nh vµ thêi c¬ hiÖn nay th× sù chØ ®¹o vµ hç trî cña Nhµ n­íc vÉn mang tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu nªu trªn trong thêi gian ng¾n nãi trªn. Trªn tinh thÇn ®ã, t¸c gi¶ xin ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ nh­ sau: III.3.1 Cã chÝnh s¸ch thuÕ vµ c¬ chÕ tµi chÝnh t¹o vèn vµ khuyÕn khÝch c¸c ngµnh hµng ®Çu t­ ph¸t triÓn Trong bèi c¶nh t×nh h×nh kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay, chÝnh s¸ch thuÕ kho¸n søc d©n, nu«i d­ìng nguån thu vµ ®Þnh h­íng khuyÕn khÝch ®­îc sù ®Çu t­ ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng vµ s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh­ ngµnh dÖt may, ngµnh thuû s¶n, s¶n xuÊt g¹o, cµ phª, khai th¸c dÇu khÝ… lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Víi quan ®iÓm ®ã, mçi ngµnh cÇn kiÕn nghÞ víi Thñ t­íng, Bé Tµi chÝnh, Tæng côc ThuÕ, Tæng côc H¶i quan nghiªn cøu thùc thi mét chÝnh s¸ch thuÕ vµ tµi chÝnh thùc sù t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, cô thÓ lµ: - Cho phÐp sö dông vèn ng©n s¸ch cho c¸c dù ¸n quy ho¹ch vïng nguyªn liÖu, quy ho¹ch côm c«ng nghiÖp, cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ®èi víi c¸c côm c«ng nghiÖp míi, ®Çu t­ cho c¸c ho¹t ®éng cña c¸c ViÖn vµ Trung t©m nghiªn cøu chuyªn ngµnh. - T¹o ®iÒu kiÖn vµ cã c¬ chÕ cho vay ­u ®·i ®Ó t¨ng tèc ph¸t triÓn mçi ngµnh hµng, mÆt hµng cô thÓ trong thêi gian ng¾n 5 n¨m tõ 2005-2010, vµ cã thÓ kÐo dµi ®Õn 2020. - §­îc phÐp sö dông vèn ODA kh«ng thªm ®iÒu kiÖn vay l¹i vµ mét phÇn vèn ®èi øng ®Æc biÖt ­u ®·i (vay 12 - 15 n¨m, 2 - 3 n¨m ©n h¹n, l·i suÊt 0-1% n¨m) cho c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn vïng nguyªn nhiªn liÖu, c¸c c«ng tr×nh xö lý n­íc th¶i vµ gi¶i quyÕt vèn ®èi øng x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho c¸c côm c«ng nghiÖp míi. - §Ò nghÞ ChÝnh phñ b¶o l·nh cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc mua tr¶ chËm, vay th­¬ng m¹i cña c¸c nhµ cung cÊp hoÆc c¸c tæ chøc tµi chÝnh n­íc ngoµi. - §èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn nhanh cÇn cÊp vèn l­u ®éng phï hîp víi tèc ®é ph¸t triÓn. Nguån cÊp cã thÓ tõ phÇn nép ng©n s¸ch hµng n¨m. §èi víi c¸c dù ¸n míi, ®­îc cÊp 30% vèn tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ cÊp ®ñ vèn l­u ®éng theo quy ®Þnh. III.3.2 Cã biÖn ph¸p hç trî héi nhËp vµ xóc tiÕn xuÊt khÈu - CÇn ph©n ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm vÒ c«ng t¸c thÞ tr­êng ë tÇm vÜ m« vµ vi m«, kh¾c phôc ®ång thêi hai biÓu hiÖn tiªu cùc lµ û l¹i vµo Nhµ n­íc vµ phã mÆc cho doanh nghiÖp. Bé Th­¬ng m¹i lµ ng­êi ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc xuÊt khÈu trong mét tÇm nh×n dµi h¹n, ®¶m b¶o c¶ ba yÕu tè: tèc ®é ph¸t triÓn, c¬ cÊu thÞ tr­êng vµ c¬ cÊu mÆt hµng; thu thËp th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, ®ång thêi lµm tèt c«ng t¸c dù b¸o ®Ó ®Þnh h­íng cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, ph¸t triÓn mÆt hµng míi; tæ chøc thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i. Trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh môc tiªu cho tõng thêi kú, tõng thÞ tr­êng n­íc ngoµi.... V× thÕ, tham t¸n th­¬ng m¹i t¹i n­íc ngoµi lµ ng­êi ®Çu tiªn ph¶i gi¶i thÝch ®­îc lý do khi chØ tiªu xuÊt khÈu kh«ng ®¹t ®­îc, ®ång thêi ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc cÇn thiÕt. VÊn ®Ò tiÕp theo cña Bé Th­¬ng m¹i lµ phæ biÕn th«ng tin th­¬ng m¹i, thÞ tr­êng... tíi c¸c doanh nghiÖp mét c¸ch nhanh nhÊt vµ tiÕt kiÖm nhÊt. §Ó lµm ®­îc viÖc nµy, Bé Th­¬ng m¹i x©y dùng ngay c¬ së d÷ liÖu vµ trang (Web) riªng, ®ång thêi t¨ng c­êng ph¸t hµnh c¸c tµi liÖu theo chuyªn ®Ò. ë tÇm vi m«, c¸c doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc tiÕp cËn vµ ph©n tÝch, khai th¸c th«ng tin, trùc tiÕp vµ th­êng xuyªn tiÕp xóc víi thÞ tr­êng thÕ giíi th«ng qua héi th¶o, héi chî triÓn l·m, ®Èy m¹nh tiÕp thÞ ®Ó n¾m b¾t thÞ tr­êng, b¸m s¸t vµ tiÕp cËn ®­îc tiÕn bé cña thÕ giíi trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh, tù m×nh lo t×m b¹n hµng, thÞ tr­êng, ký hîp ®ång, tæ chøc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu theo nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña thÞ tr­êng, tr¸nh t­ t­ëng û l¹i vµo c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc hoÆc tr«ng chê trî cÊp, trî gi¸. - §Ò nghÞ Nhµ n­íc cã kÕ ho¹ch ph¸t ®éng mét chiÕn dÞch nh»m c¶i thiÖn h×nh ¶nh vÒ hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. ThÝ dô: cã thÓ ra mét t¹p chÝ chÝnh thøc vÒ c¸c s¶n phÈm cña ViÖt Nam ph¸t hµnh miÔn phÝ ra n­íc ngoµi th«ng qua hÖ thèng sø qu¸n vµ th­¬ng vô. Bé Th­¬ng m¹i bè trÝ §¹i diÖn th­¬ng m¹i vµ Phßng tr­ng bµy hµng xuÊt khÈu th­êng trùc ë c¸c thÞ tr­êng chñ yÕu nh­ NhËt, §øc, B¾c ¢u, Nga, Mü, cïng Tæng côc H¶i quan cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng vµ th«ng tin xuÊt nhËp khÈu ®Þnh kú. Mét trong c¸c chøc n¨ng quan träng cña ®¹i diÖn th­¬ng m¹i ë n­íc ngoµi lµ ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c trë ng¹i do chÝnh s¸ch luËt lÖ cña n­íc së t¹i g©y ra cho hµng ho¸ n­íc m×nh. Gi¶m c­íc phÝ vËn chuyÓn giao nhËn b»ng ®­êng hµng kh«ng ®Ó cã thÓ xuÊt khÈu ®­îc nh÷ng mÆt hµng cÇn thêi gian vµ cã gi¸ trÞ lín nh­ng träng l­îng nhá. Sau khi ký kÕt HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi Mü, xóc tiÕn nhanh h¬n viÖc gia nhËp WTO tr­íc n¨m 2005 ®Ó ngµnh ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn c¹nh tranh víi c¸c n­íc trong viÖc më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. III.3.3 VÒ ­u ®·i ®Çu t­ - Gi¶m thiÓu c¸c thñ tôc xÐt duyÖt phiÒn hµ ®èi víi ®Çu t­ t­ nh©n, ®Æc biÖt lµ viÖc phª duyÖt nhËp khÈu c«ng nghÖ, m¸y mãc thiÕt bÞ. - C«ng bè ngay trong n¨m 2004 mét kÕ ho¹ch cho giai ®o¹n 2005 - 2010 nh»m gi¶m thiÓu hµnh rµo phi thuÕ quan vµ lé tr×nh gi¶m thuÕ theo HiÖp ®Þnh CEPT/AFTA víi c¸c b­íc ®i râ rµng vµ cô thÓ cho tõng n¨m. - Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do qu¸ lo l¾ng tr­íc t×nh tr¹ng nhËp siªu vµ t×nh tr¹ng “vèn n­íc ngoµi chÌn Ðp vèn trong n­íc”, ®· xuÊt hiÖn mét sè ý kiÕn vÒ viÖc dïng c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh ®Ó h¹n chÕ ®Çu t­ n­íc ngoµi trong mét sè lÜnh vùc. C¸c vÊn ®Ò nh­ cam kÕt xuÊt khÈu, h¹n chÕ b¸n ngo¹i tÖ còng ®· ®­îc ®Ò cËp, g©y ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn t©m lý cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Thùc ta, cã thÓ dïng c¸c biÖn ph¸p vÜ m« nh­ t¨ng c­êng kiÓm so¸t dÞch chuyÓn lîi nhuËn (biÖn ph¸p chèng chuyÓn gi¸), gi¶m thiÓu hµng rµo b¶o hé, gi¶m thiÓu ­u ®·i cho s¶n xuÊt hµng thay thÕ nhËp khÈu ... ®Ó lµnh m¹nh ho¸ m«i tr­êng kinh doanh vµ ®Þnh h­íng l¹i cho luång vèn ®Çu t­, kh«ng cÇn thiÕt ph¶i sö dông ®Õn c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh. Chóng ta cÇn nhËn thøc râ r»ng gi÷a æn ®Þnh m«i tr­êng ®Çu t­ vµ gi¶m thuÕ hµng rµo phi thuÕ kh«ng hÒ tån t¹i m©u thuÉn. Kh¸i niÖm æn ®Þnh ®Ò cËp ë ®©y lµ æn ®Þnh tÝch cùc, theo h­íng minh b¹ch ho¸, nhÊt qu¸n vµ ®ång bé ho¸ c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« trong viÖc dÞch chuyÓn c¬ cÊu ®Çu t­, chø kh«ng ph¶i “gi÷ nguyªn hiÖn tr¹ng”. - Ph¸t triÓn hîp lý c¸c khu c«ng nghiÖp vµ khu chÕ xuÊt ®Ó qua ®ã gi¶m thiÓu c¸c khã kh¨n (mang tÝnh ®Æc thï ViÖt Nam) cho lÜnh vùc ®Çu t­. Trong hoµn c¶nh cô thÓ cña chóng ta hiÖn nay ®Êt chËt, ng­êi ®«ng, thñ tôc cÊp ®Êt khã kh¨n ®· lµm cho nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng muèn ®Çu t­ míi hoÆc më réng s¶n xuÊt. NÕu cã nhiÒu khu chÕ xuÊt vµ khu c«ng nghiÖp tËp trung ®­îc x©y dùng víi c¬ së h¹ tÇng ®Çy ®ñ, céng víi viÖc triÓn khai tÝch cùc, ®Çy ®ñ c¬ chÕ “thñ tôc vµ dÞch vô mét cöa” nh­ ChÝnh phñ ®· quy ®Þnh sÏ kÝch thÝch vµ thu hót ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi. III.3.4 VÒ th­¬ng m¹i vµ h¶i quan VÒ chÝnh s¸ch xóc tiÕn th­¬ng m¹i, nªn më réng c¸c chuyÕn viÕng th¨m gi÷a c¸c ®oµn cÊp bé, chñ ®éng nªu kh¶ n¨ng ®µm ph¸n ký kÕt c¸c v¨n b¶n khung nh­ hiÖp ®Þnh hîp t¸c kinh tÕ - th­¬ng m¹i... Tæ chøc giíi thiÖu víi c¸c b¹n hµng c¸c mÆt hµng ta cã tiÒm n¨ng mµ thÞ tr­êng hä cã nhu cÇu nh­: g¹o, cao su, than ®¸, hµng dÖt may, hµng c«ng nghiÖp nhÑ, thñ c«ng mü nghÖ ... Thùc hiÖn sù chØ ®¹o cña Bé Th­¬ng M¹i, c¸c vô chÝnh s¸ch thÞ tr­êng ngoµi n­íc ®· cïng víi nhiÒu c¬ quan th­¬ng vô ë n­íc ngoµi ®Èy m¹nh nghiªn cøu vµ triÓn khai mét sè biÖn ph¸p vÒ xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®Ó t¨ng xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Nga, §«ng ¢u, Trung §«ng, Australia, NewZealand, §µi Loan vµ Hµn Quèc; ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng dÖt may, giµy dÐp, chÌ, cao su vµo §µi Loan, hµng thuû s¶n, than ®¸ vµ may mÆc vµo Hµn Quèc... Phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng, c¸c HiÖp héi doanh nghiÖp, HiÖp héi ngµnh, nghÒ tæ chøc c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, ë trong vµ ngoµi n­íc, thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh xóc tiÕn th­¬ng m¹i träng ®iÓm quèc gia, t¨ng nhanh khèi l­îng hµng xuÊt khÈu vµ tiªu thô ë trong n­íc, më réng thÞ tr­êng tiªu thô hµng ho¸. TriÓn khai c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn HiÖp ®Þnh DÖt may ViÖt Nam – Hoa Kú. Phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh ®Êu tranh kh¾c phôc c¸c hµng rµo phi thuÕ quan, hµng rµo kü thuËt vµ xö lý tèt c¸c tranh chÊp th­¬ng m¹i ®èi víi xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tuyªn truyªn, phæ biÕn tõ th¸ng 7/ 2003, theo lé tr×nh thuÕ AFTA, thùc hiÖn chuyÓn c¸c mÆt hµng trong danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL) sang danh môc c¾t gi¶m (IL). §Êu tranh chèng gian lËn th­¬ng m¹i, ®Èy m¹nh chèng s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶, xö lý nghiªm theo ph¸t luËt ®èi víi c¸c hµnh vi ®Çu c¬, g¨m hµng, n©ng gi¸ thu lêi bÊt chÝnh. ¦u tiªn ph©n bæ Quota cho c¸c ®¬n hµng FOB sö dông nguyªn liÖu néi ®Þa. HiÖp héi DÖt May ®­îc tham gia vµo viÖc th¶o luËn x©y dùng c¸c quy chÕ ph©n bæ Quota. Cho phÐp ViÖn Kinh tÕ Kü thuËt ®­îc phèi hîp cïng víi c¬ qu¶n H¶i quan vµ c¬ quan thuÕ ®Ó ¸p m· thuÕ phï hîp víi c¸c lo¹i nguyªn phô liÖu, vËt t­ nhËp khÈu cho ngµnh dÖt may. III.3.5 VÒ ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn c¸c nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc Ph­¬ng h­íng chñ ®¹o ®Ó ph¸t triÓn xuÊt khÈu lµ t¹o dùng nh÷ng mÆt hµng chñ lùc, nh­ng kh«ng giíi h¹n vµo nh÷ng mÆt hµng cè ®Þnh mµ linh ho¹t ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng vµ biÕn ®éng gi¸ c¶, ë ®©y träng t©m cÇn ®Æt vµo c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn (chñ yÕu lµ n«ng, l©m, thuû s¶n) vµ hµng c«ng nghiÖp nhÑ (hµng dÖt, may, da vµ gi¶ da...), c«ng nghiÖp l¾p r¸p, sö dông nhiÒu lao ®éng cã tay nghÒ kh¸. §ång thêi cÇn t¨ng nhanh tû träng s¶n phÈm xuÊt khÈu cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao, nhiÒu chÊt x¸m, cã c«ng nghÖ míi ®Ó t¹o cho nhãm hµng nµy cã vÞ trÝ quan träng trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu trong thêi gian tíi. III.3.5.1 KiÕn nghÞ cô thÓ vÒ ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ (nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu h÷u h×nh) - YÕu tè quyÕt ®Þnh qui m«, nhÞp ®é xuÊt khÈu hµng ho¸ lµ c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu vµ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc. X¸c ®Þnh c¬ cÊu hµng ho¸ cã hiÖu qu¶ vµ nh÷ng mÆt hµng chñ lùc lµ mét néi dung quan träng cña chÝnh s¸ch ph¸t triÓn mÆt hµng xuÊt khÈu. - Trong mét nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ph¶i c¨n cø vµo: thÞ tr­êng xuÊt khÈu, ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt trong n­íc, hiÖu qu¶ (bao gåm hiÖu qu¶ kinh doanh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi). §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh, cÇn cã chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu theo c¸c h­íng: (1) Gi¶m tû träng th« vµ s¬ chÕ ®i ®«i víi t¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu; (2) Gi¶m tû träng c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu truyÒn thèng ®i ®«i víi t¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu míi; (3) T¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao trong gi¸ trÞ kim ng¹ch hµng xuÊt khÈu. - ChuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ph¶i g¾n liÒn víi viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Tõ nay ®Õn 2010, chÝnh s¸ch xuÊt khÈu lµ ph¶i triÖt ®Ó khai th¸c nh÷ng lîi thÕ cã thÓ xuÊt khÈu ngay, ®Æc biÖt lµ nguån lao ®éng dåi dµo, cã ãc tiÕp thu tay nghÒ nhanh, nguån tµi nguyªn ®a d¹ng vµ phong phó h¬n so víi nhiÒu n­íc ®· trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn c¸c ngµnh khai th¸c vµ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm h­íng xuÊt khÈu. - §æi míi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ®ßi hái ph¶i ®æi míi c¬ cÊu s¶n xuÊt, g¾n qui ho¹ch xuÊt khÈu víi qui ho¹ch s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu. §Ó ®¶m b¶o qui ho¹ch xuÊt khÈu, Nhµ n­íc cÇn ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch ®Çu t­ (vèn vµ c«ng nghÖ) ®èi víi c¸c ngµnh, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, khai th¸c hµng xuÊt khÈu, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh s¶n phÈm xuÊt khÈu th«ng qua c¸c biÖn ph¸p tÝn dông, tµi chÝnh, thuÕ vµ hîp t¸c víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. - Víi viÖc ®æi míi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu, danh môc c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu sÏ thay ®æi theo chiÒu h­íng gia t¨ng c¸c mÆt hµng chñ lùc, c¸c mÆt hµng cã søc c¹nh tranh vµ mang l¹i hiÖu qu¶ cao. Mét sè s¶n phÈm hiÖn nay ®­îc coi lµ hµng xuÊt khÈu chñ lùc, cã kh¶ n¨ng sÏ t¨ng lªn vÒ mÆt sè l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu nh­ng tû träng cña chóng l¹i cã thÓ gi¶m ®i trong kim ng¹ch xuÊt khÈu trong 10-15 n¨m tíi. III.3.5.2 KiÕn nghÞ cô thÓ vÒ ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn xuÊt khÈu dÞch vô (nhãm c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu v« h×nh) - ChÝnh s¸ch ®èi víi xuÊt khÈu dÞch vô cÇn ®­îc hoµn thiÖn theo h­íng triÖt ®Ó khai th¸c vµ khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c lîi thÕ trong xuÊt khÈu dÞch vô vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô quèc tÕ. - N©ng cao chÊt l­îng dÞch vô lªn ngang tÇm quèc tÕ, ®©y lµ nh©n tè quan träng ®Ó thu hót kh¸ch quèc tÕ trong mäi dÞch vô: chÊt l­îng c¬ së h¹ tÇng còng nh­ chÊt l­îng ®éi ngò c¸c nh©n viªn, c¸n bé lµm c«ng t¸c dÞch vô víi ®ñ c¸c tiªu chuÈn cÇn thiÕt vÒ ®¹o ®øc, nghiÖp vô, tr×nh ®é qu¶n lý... ngang tr×nh ®é cña c¸c n­íc trong khu vùc. - H×nh thµnh mét hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp dÞch vô thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng tham gia ph¸t triÓn c¸c dÞch vô quèc tÕ, t¨ng c­êng søc c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp dÞch vô, xo¸ bá sù ®éc quyÒn cña Nhµ n­íc trong lÜnh vùc dÞch vô, cã sù qu¶n lý vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ cña Nhµ n­íc nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu kinh tÕ - x· héi chø kh«ng ph¶i lµ hiÖu qu¶ kinh doanh cao. KÕt luËn §Ó t¹o nguån vèn b»ng ngo¹i tÖ cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu chiÕn l­îc kinh tÕ - x· héi, ®ång thêi tham gia réng r·i vµo sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, më réng sù giao l­u gi÷a thÞ tr­êng trong n­íc víi thÞ tr­êng quèc tÕ, chóng ta ph¶i dùa chñ yÕu vµo c¸c nguån lùc trong n­íc vµ nh÷ng lîi thÕ so s¸nh trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸. VÊn ®Ò cèt lâi lµ x¸c ®Þnh c¬ cÊu tèi ­u, ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ tr­êng , phï hîp víi kh¶ n¨ng s¶n xuÊt trong n­íc, cã hiÖu qu¶ vµ x©y dùng ®­îc mét sè mÆt hµng chñ lùc ®Ó cã khèi l­îng lín kim ng¹ch vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao. Nh÷ng n¨m qua, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña n­íc ta, ®Æc biÖt lµ xuÊt khÈu ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ. Nh×n l¹i ho¹t ®éng xuÊt khÈu nh÷ng n¨m qua, cã thÓ nhËn thÊy râ vai trß cña c¬ chÕ chÝnh s¸ch trong thµnh c«ng cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu kinh tÕ khu vùc phôc håi. Tuy nhiªn, nÕu kh«ng cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch phï hîp th× ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®· khã cã thÓ tËn dông ®­îc c¸c thêi c¬ do m«i tr­êng quèc tÕ ®em l¹i... Hoµn c¶nh bªn ngoµi lµ yÕu tè quan träng, nh­ng c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch ®óng ®¾n kÕt hîp víi néi lùc bªn trong míi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh. Víi nh÷ng ®Þnh h­íng râ rµng vµ tinh thÇn quyÕt t©m cao ®é, hy väng ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu nãi riªng sÏ l¹i ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tÝch míi trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21. KÕt thóc n¨m 2003, mét n¨m ®Çy khã kh¨n vµ thö th¸ch ®èi víi ViÖt Nam do ph¶i chÞu nhiÒu ¶nh h­ëng tõ c¸c yÕu tè bªn ngoµi nh­: sù biÕn ®éng d÷ déi cña t×nh h×nh kinh tÕ - chÝnh trÞ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi; ®ång thêi, trong n­íc th× gÆp ph¶i nhiÒu thiªn tai, b·o lôt. ThÕ nh­ng nhê nh÷ng chÝnh s¸ch ®æi míi s¸ng suèt cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, ViÖt Nam vÉn tiÕp tôc ­u tiªn hµng ®Çu trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña m×nh lµ ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c h÷u nghÞ víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn toµn thÕ giíi. §Æc biÖt trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng, ViÖt Nam ®· vµ sÏ tiÕp tôc t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng, ®­a ViÖt Nam ph¸t triÓn h¬n n÷a c¶ vÒ kinh tÕ vµ v¨n ho¸ x· héi, v÷ng ch¾c b­íc trªn con ®­êng héi nhËp vµ cÊt c¸nh cao h¬n vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Qua häc tËp ë tr­êng vµ b»ng nh÷ng nghiªn cøu thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong thêi gian qua, ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n tõ n¨m 1998 ®Õn nay, ‘‘ChiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc giai ®o¹n 2005 - 2010’‘ lµ vÊn ®Ò võa cã ý nghÜa lý luËn vµ thùc tÕ to lín cña ®Êt n­íc ta hiÖn nay. C¸c vÊn ®Ò ®· ®­îc tr×nh bµy vµ kiÕn nghÞ cña luËn v¨n lµ: + TiÕn tr×nh C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ v× sù nghiÖp d©n giµu, n­íc m¹nh ®ßi hái mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc hîp lý lµ mét xu h­íng cã tÝnh qui luËt, lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë n­íc ta. + C¸c chÝnh s¸ch ®ßn bÈy kh«ng nh÷ng lµ c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« rÊt quan träng cña Nhµ n­íc mµ chóng cßn cã vai trß to lín trong viÖc thóc ®Èy xuÊt khÈu, h­íng c¸c ho¹t ®éng nµy theo ®­êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta trong tõng thêi kú. + Khãa luËn tèt nghiÖp ®· tr×nh bµy nh÷ng mÆt yÕu cßn tån t¹i, nhËn thøc ®­îc nguyªn nh©n vµ ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc cña ViÖt Nam trong thêi gian qua. Tãm l¹i, nh÷ng kiÕn nghÞ chÝnh s¸ch ®ßn bÈy vµ c«ng cô ®iÒu tiÕt nªu trªn lµ rÊt cÊp b¸ch, song, cÇn ph¶i ®Æt chóng trong mèi quan hÖ gi÷a b¶n th©n c¸c biÖn ph¸p nãi trªn víi nhau, ®Æt trong mèi quan hÖ tæng hoµ c¸c c«ng cô kh¸c cïng chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta tõng thêi kú mµ xö lý thËn träng, ®ång bé th× míi ®em l¹i kÕt qu¶ mong muèn. Kho¸ luËn nªu râ vÞ trÝ chiÕn l­îc cña xuÊt khÈu ®èi víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ, xuÊt khÈu cã tÝnh quy luËt vµ lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc ta. Do thêi gian nghiªn cøu kh«ng dµi, tµi liÖu tham kh¶o ch­a thùc sù ®Çy ®ñ, céng víi kinh nghiÖm thùc tÕ ch­a nhiÒu, kho¸ luËn ch¾c ch¾n sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, h¹n chÕ. RÊt mong sù th«ng c¶m vµ nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« gi¸o, b¹n bÌ vµ nh÷ng ng­êi quan t©m kh¸c, ®Ó gióp em rót kinh nghiÖm cho nh÷ng nghiªn cøu sau nµy./. Tµi liÖu tham kh¶o B¸o c¸o giao ban th¸ng 8 n¨m 2003, Vô KÕ ho¹ch, Bé Th­¬ng m¹i B¸o c¸o giao ban th¸ng 10 n¨m 2003, Vô KÕ ho¹ch, Bé Th­¬ng m¹i B¸o c¸o giao ban th¸ng 12 n¨m 2002, Vô KÕ ho¹ch, Bé Th­¬ng m¹i “Tõ 1/7, c¾t gi¶m thuÕ 17 mÆt hµng tham gia AFTA”, VietNamNet, ngµy 14/6/2003 XuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam liÖu cã ®øng ®Çu ch©u ¸, VietNamNet, ngµy 17/1/2002 Bµi: “XuÊt khÈu t¨ng 22,7%”, Thêi B¸o Sµi Gßn, sè 45 ngµy 30/10/2003 “Gi¶i ph¸p t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu bèn th¸ng cuèi n¨m 2003”, VNExpress.vnn.vn, ngµy11/8/2003 “XuÊt hiÖn mét sè khã kh¨n ®èi víi ho¹t ®éng”, VNExpress.vnn.vn, ngµy 11/8/2003 “Dù b¸o xuÊt khÈu nhiÒu mÆt hµng chñ lùc gi¶m”, VietNamNet, ngµy 2/8/2003 “H­íng ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu ViÖt Nam tíi n¨m 2010”, PTS. Ph¹m QuyÒn vµ PTS. Lª Minh T©m, NXB Thèng kª 2001 Gi¸o tr×nh “ Kinh tÕ ngo¹i th­¬ng” – Gi¸o s­ tiÕn sÜ Bïi Xu©n L­u – Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc – 1998. "ChiÕn l­îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu thêi kú 2001 - 2005" - Bé Th­¬ng M¹i, th¸ng 8/2000 Gi¸o tr×nh “ChiÕn l­îc kinh doanh” – GS.PTS Vò ThÞ Ngäc Phïng vµ Th¹c sÜ. Phan ThÞ NhiÖm, NXB Thèng kª 1999 “¶nh h­ëng cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®Õn mét sè ngµnh kinh tÕ ViÖt Nam” Dù ¸n VIE95/024, Bé th­¬ng m¹i, 1998 Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, sè “Kinh tÕ 1999 - 2000”. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, sè “Kinh tÕ 2001 - 2002” B¸o c¸o hµng n¨m cña HiÖp héi da giÇy ViÖt Nam KÕ ho¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam ®Õn 2010, Bé Thñy s¶n ._.