Tài liệu Chiến lược phát triển các nhóm mặt hàng xuất khẩu chủ lực giai đoạn 2005 – 2010: ... Ebook Chiến lược phát triển các nhóm mặt hàng xuất khẩu chủ lực giai đoạn 2005 – 2010
86 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1316 | Lượt tải: 0
Tóm tắt tài liệu Chiến lược phát triển các nhóm mặt hàng xuất khẩu chủ lực giai đoạn 2005 – 2010, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
Ngµy nay, víi xu thÕ ®a ph¬ng hãa, ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam, xuÊt khÈu chÝnh lµ c«ng cô quan träng ®Ó nÒn kinh tÕ ViÖt Nam héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®ång thêi n©ng cao vÞ thÕ cña ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ. Cïng víi xu thÕ toµn cÇu ho¸, ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng nãi chung vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nãi riªng hµng n¨m ®· ®ãng gãp rÊt nhiÒu vµo Ng©n s¸ch Nhµ níc, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, t¨ng thu ngo¹i tÖ vµ chiÕm tû träng cao trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, phôc vô cho sù nghiÖp C«ng nghiÖp hãa - HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
Tuy nhiªn, thùc tiÔn ho¹t ®éng Ngo¹i th¬ng cña ViÖt Nam trong thêi gian qua, nhÊt lµ trong vµi n¨m trë l¹i ®©y, cho thÊy ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cßn cã nhiÒu ®iÓm bÊt cËp, cha cã mét hÖ thèng tæ chøc, phèi hîp chÆt chÏ, linh ho¹t tõ s¶n xuÊt ®Õn xuÊt khÈu cïng víi mét hÖ thèng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch th«ng suèt, hîp lý. KÕt qu¶ lµ tuy khèi lîng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu cã t¨ng nhng nh×n chung nh÷ng tiÒm n¨ng vÉn cha thùc sù ®îc khai th¸c mét c¸ch tèi u, hiÖu qu¶ xuÊt khÈu mang l¹i cßn thÊp.
Trong t×nh h×nh ®ã, viÖc nghiªn cøu vµ t×m ra chiÕn lîc ph¸t triÓn thiÕt thùc h¬n nh»m ®Èy m¹nh mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc cña ViÖt Nam ®ang lµ mét nhiÖm vô cÊp thiÕt cña nhiÒu Bé, Ban, Ngµnh,... tõ Trung ¦¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng, vµ còng ®ang thu hót ®îc nhiÒu quan t©m cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ ph©n tÝch kinh tÕ, c¸c nhµ khoa häc, c¸c gi¶ng viªn, sinh viªn ®ang gi¶ng d¹y, häc tËp vµ nghiªn cøu ë c¸c trêng ®¹i häc... Trªn c¬ së tËp trung ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cña mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh: g¹o, cµ phª, dÇu th«, dÖt may…kho¸ luËn víi ®Ò tµi “ChiÕn lîc ph¸t triÓn c¸c nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc giai ®o¹n 2005 – 2010” sÏ ®a ra chiÕn lîc ph¸t triÓn cho giai ®o¹n 2005 - 2010, ®ång thêi t×m ra mét sè kiÕn nghÞ nh»m cñng cè vµ ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng chñ lùc ®Õn n¨m 2020. Môc tiªu lµ ®Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶, æn ®Þnh vµ t¨ng trëng vµo nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21.
§Ó ®¹t ®îc môc ®Ých trªn, nhiÖm vô cña kho¸ luËn lµ kh¸i qu¸t ho¸ vÒ mÆt lý luËn, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®Ó tõ ®ã ®a ra nh÷ng ®Þnh híng, gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. VÒ lý luËn, kho¸ luËn cã ý nghÜa tæng hîp, thèng nhÊt, ®óc kÕt vµ ph¸t triÓn nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc ®·, ®ang vµ sÏ tiÕp tôc ®îc bµn luËn, nghiªn cøu.
Trong khu«n khæ mét bµi khãa luËn, do nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh vÒ thêi gian vµ kinh nghiÖm nghiªn cøu, ®Ò tµi chØ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn cã liªn quan ®Õn vÞ trÝ cña mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc, vµ cã ®îc mét chiÕn lîc ph¸t triÓn chung cho toµn bé c¸c mÆt hµng chñ lùc, mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m hç trî, ®Èy m¹nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, x©y dùng ®Þnh híng ph¸t triÓn trong giai ®o¹n 2005 – 2010.
§Ò tµi ®îc nghiªn cøu trªn c¬ së kÕt hîp c¸c ph¬ng ph¸p ph©n tÝch - tæng hîp, kÕt hîp lý luËn víi thùc tiÔn, ®i tõ c¸i chung ®Õn c¸i riªng, tõ ph©n tÝch ®Õn ®¸nh gi¸ ®Ó ®a ra c¸c ®Þnh híng ph¸t triÓn cïng víi c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ hoµn thiÖn.
Néi dung chÝnh cña kho¸ luËn ®îc chia lµm 3 ch¬ng:
Ch¬ng I: ChiÕn lîc ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc
Ch¬ng II:Thùc tr¹ng xuÊt khÈu vµ x©y dùng chiÕn lîc ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam
Ch¬ng III: KiÕn nghÞ vÒ viÖc x©y dùng chiÕn lîc ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc giai ®o¹n 2005 - 2010
Ngoµi nh÷ng lý do chän ®Ò tµi trªn, em cßn mong muèn qua kho¸ luËn nµy cã thÓ nghiªn cøu vµ ®ãng gãp ý kiÕn cña b¶n th©n vÒ mét sè vÊn ®Ò quan träng ®ang ®îc nhiÒu ngêi quan t©m. Tuy nhiªn, do tr×nh ®é cã h¹n cña mét sinh viªn, kho¸ luËn nµy kh«ng tr¸nh khái cßn nhiÒu khiÕm khuyÕt. Em rÊt mong c¸c thÇy c« vµ mäi ngêi ®ãng gãp ý kiÕn gióp em cã thÓ hoµn thiÖn nghiªn cøu cña m×nh. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n TS. Bïi Ngäc S¬n vµ nh÷ng ngêi ®· gióp ®ì em hoµn thµnh kho¸ luËn nµy.
Ch¬ng I. ChiÕn lîc ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc
I.1. ChiÕn lîc kinh doanh
I.1.1 Kh¸i niÖm
ThuËt ng÷ “ChiÕn lîc” lÇn ®Çu tiªn ®îc sö dông trong lÜnh vùc qu©n sù. Trong qu©n sù, “chiÕn lîc” ®îc hiÓu lµ: nghÖ thuËt phèi hîp c¸c lùc lîng qu©n sù, chÝnh trÞ, tinh thÇn, kinh tÕ ®îc huy ®éng vµo chiÕn tranh nh»m chiÕn th¾ng kÎ thï. ChiÕn lîc kinh doanh trë thµnh kh¸i niÖm quen thuéc tõ nh÷ng n¨m 50 cña thÕ kû 20 vµ ®îc ¸p dông kh¸ réng r·i trong lÜnh vùc qu¶n lý kinh tÕ.
Qua thêi gian, t tëng chiÕn lîc kinh doanh thay ®æi rÊt nhanh vµ ®îc hoµn thiÖn dÇn, ®Æc biÖt lµ trong 4 thËp kû võa qua. Lóc ®Çu lµ sù xuÊt hiÖn c¸c m« h×nh, c¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ thêi c¬, c¬ héi... nh»m t×m ra nh÷ng ph¬ng ¸n hîp lý trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiÕn ®Õn lµ viÖc xuÊt hiÖn c¸c ph¬ng ph¸p dµi h¹n nh»m qu¶n lý viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh doanh tõ nh÷ng nç lùc hoµn thiÖn qu¶n lý s¶n xuÊt néi bé, khai th¸c nguån lùc néi sinh g¾n víi nguån lùc bªn ngoµi. Sau ®ã, c¸c nç lùc hoµn thiÖn t tëng chiÕn lîc kinh doanh l¹i híng vµo ph¸t triÓn thÞ trêng vµ chiÕn lîc marketing. Ngµy nay, viÖc nghiªn cøu hoµn thiÖn t tëng chiÕn lîc kinh doanh ®ang híng tíi viÖc nç lùc kÕt hîp x©u chuçi c¸c kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc ®Ó vËn dông mét c¸ch tæng hîp h¬n vµo m«i trêng ho¹t ®éng míi, ®Çy biÕn ®éng. Do vËy, ®· cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm ®îc ®a ra ®Ó ®Þnh nghÜa thÕ nµo lµ chiÕn lîc kinh doanh:
“ChiÕn lîc kinh doanh lµ nh÷ng ph¬ng tiÖn ®Ó ®¹t tíi nh÷ng môc tiªu dµi h¹n. C¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i gi¶i quyÕt lµ lµm thÕ nµo ®¹t ®îc c¸c kÕt qu¶ ®· ®Ò ra dùa trªn c¬ së t×nh thÕ vµ triÓn väng cña doanh nghiÖp. C¸c môc tiªu lµ ®Ých híng tíi, cßn ph¬ng tiÖn ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých nµy chÝnh lµ chiÕn lîc."( () - Athur. A. Thompson & A.J. Strickland, Strategic Management, 1995.
)
"ChiÕn lîc kinh doanh lµ mét tËp hîp m« h×nh c¸c hµnh ®éng mµ c¸c gi¸m ®èc sö dông nh»m ®¹t ®îc c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp vµ c¸c ho¹t ®éng tøc thêi víi nh÷ng thay ®æi cña t×nh thÕ vµ viÖc x¶y ra c¸c sù kiÖn bÊt ngê. Nh vËy, c¸c chiÕn lîc cña doanh nghiÖp bao gåm c¸c ho¹t ®éng ®îc kÕ ho¹ch ho¸ (chiÕn lîc ®Þnh tríc) vµ c¸c ph¶n øng cÇn thiÕt víi c¸c ®iÒu kiÖn kh«ng dù b¸o tríc (c¸c ®¸p øng chiÕn lîc kh«ng kÕ ho¹ch ho¸)."( () - Philip Kotler, Marketing Management, 1995.
)
“ChiÕn lîc kinh doanh dùa trªn c¬ së mét lo¹t c¸c bíc tiÕn cña ®èi thñ c¹nh tranh vµ c¸c ph¬ng ph¸p kinh doanh mµ c¸c bËc qu¶n trÞ trªn c¬ së ®ã t¹o ra c¸c kÕt qu¶ thùc hiÖn thµnh c«ng. Do ®ã, chiÕn lîc kinh doanh lµ mét kÕ ho¹ch qu¶n lý nh»m cñng cè vÞ thÕ, lµ sù hµi lßng cña kh¸ch hµng vµ ®¹t ®îc c¸c môc tiªu thùc hiÖn cña doanh nghiÖp.”( () - Athur. A. Thompson & A.J. Strickland, Strategic Management, 1995.
)
Tãm l¹i: ChiÕn lîc kinh doanh lµ tæng hîp c¸c môc tiªu dµi h¹n, c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p lín vÒ s¶n xuÊt - kinh doanh, vÒ tµi chÝnh vµ vÒ gi¶i quyÕt nh©n tè con ngêi nh»m ®a ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ph¸t triÓn lªn mét tr¹ng th¸i cao h¬n vÒ chÊt.
I.1.2 Vai trß cña chiÕn lîc kinh doanh
ChiÕn lîc kinh doanh quyÕt ®Þnh ®Þnh híng ho¹t ®éng dµi h¹n vµ lµ c¬ së v÷ng ch¾c cho triÓn khai ho¹t ®éng trong t¸c nghiÖp. ThiÕu v¾ng chiÕn lîc hoÆc chiÕn lîc kh«ng ®îc thiÕt lËp râ rµng, kh«ng cã luËn cø sÏ lµm cho ho¹t ®éng mÊt híng, chØ thÊy tríc m¾t kh«ng g¾n ®îc víi dµi h¹n, chØ thÊy côc bé mµ kh«ng thÊy vai trß cña côc bé trong c¸i toµn bé.
ChiÕn lîc kinh doanh t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu - triÓn khai, ®Çu t ph¸t triÓn, ®µo t¹o båi dìng nguån nh©n lùc. Trong thùc tÕ, phÇn lín c¸c sai lÇm, tr¶ gi¸ vÒ ®Çu t, vÒ nghiªn cøu - triÓn khai... cã nguån gèc tõ chç thiÕu v¾ng hoÆc cã sù sai lÖch trong x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu chiÕn lîc. C¸c môc tiªu chiÕn lîc lµ c¸c môc ®Ých mµ c¸c bËc qu¶n trÞ thiÕt lËp nh»m cñng cè vÞ trÝ kinh doanh chung vµ søc c¹nh tranh sèng ®éng cña doanh nghiÖp. c¸c môc tiªu nµy liªn quan ®Õn søc c¹nh tranh vµ vÞ trÝ kinh doanh cña nã trong dµi h¹n ë trªn thÞ trêng, ph¸t triÓn nhanh h¬n møc trung b×nh cña ngµnh, vît tréi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh chñ yÕu vÒ chÊt lîng s¶n phÈm hoÆc dÞch vô kh¸ch hµng hoÆc thÞ phÇn, giµnh ®îc chi phÝ thÊp h¬n c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, n©ng cao ®îc danh tiÕng cña doanh nghiÖp ®èi víi kh¸ch hµng, giµnh ®îc chç ®øng v÷ng ch¾c h¬n trªn c¸c thÞ trêng quèc tÕ, thùc hiÖn dÉn ®¹o vÒ c«ng nghÖ, giµnh ®îc lîi thÕ c¹nh tranh bÒn v÷ng, khai th¸c c¸c c¬ héi ph¸t triÓn cã søc hÊp dÉn cao.
ChiÕn lîc kinh doanh t¹o c¬ së cho c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng ph¸t triÓn c¸c híng kinh doanh phï hîp víi m«i trêng trªn c¬ së tËn dông c¸c c¬ héi, tr¸nh c¸c rñi ro, ph¸t huy c¸c lîi thÕ cña doanh nghiÖp trong kinh doanh, c¶i thiÖn c¨n b¶n t×nh h×nh, vÞ thÕ cña mét c«ng ty, mét ngµnh, mét ®Þa ph¬ng.
I.1.3 C¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña chiÕn lîc kinh doanh
+ TÝnh dµi h¹n: ChiÕn lîc kinh doanh x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu vµ ph¬ng híng ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp trong thêi kú t¬ng ®èi dµi (3 hoÆc 5 n¨m, thËm chÝ 10 hoÆc 20 n¨m). ChÝnh khu«n khæ cña môc tiªu vµ ph¬ng ph¸p dµi h¹n ®ã b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ph¸t triÓn liªn tôc vµ v÷ng ch¾c trong m«i trêng kinh doanh ®Çy biÕn ®éng cña kinh tÕ thÞ trêng.
+ TÝnh ®Þnh híng: ChiÕn lîc kinh doanh chØ ph¸c th¶o c¸c ph¬ng híng dµi h¹n, cã tÝnh ®Þnh híng cßn trong thùc tÕ kinh doanh ph¶i thùc hiÖn ph¬ng ch©m "kÕt hîp môc tiªu chiÕn lîc víi môc tiªu t×nh thÕ", kÕt hîp chiÕn lîc víi s¸ch lîc vµ c¸c ph¬ng ¸n kinh doanh t¸c nghiÖp"... Ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc lµ ph¸c th¶o khu«n khæ cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh dµi h¹n cña doanh nghiÖp trong t¬ng lai dùa trªn c¬ së c¸c th«ng tin thu thËp ®îc qua qu¸ tr×nh ph©n tÝch vµ dù b¸o. Do vËy, sù sai lÖch gi÷a c¸c môc tiªu ®Þnh híng vµ khu«n khæ chiÕn lîc ph¸c th¶o ban ®Çu víi h×nh ¶nh kinh doanh sÏ diÔn ra trong thùc tÕ lµ ®iÒu ch¾c ch¾n. Xem xÐt tÝnh hîp lý vµ ®iÒu chØnh c¸c môc tiªu ban ®Çu cho phï hîp víi c¸c biÕn ®éng cña m«i trêng vµ ®iÒu kiÖn kinh doanh ®· thay ®æi lµ viÖc lµm cÇn thiÕt cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp.
+ TÝnh toµn diÖn: Kh«ng chØ ®Þnh híng cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, chiÕn lîc kinh doanh cßn ®a ra mét ph¬ng thøc qu¶n trÞ doanh nghiÖp toµn diÖn vµ hiÖu qu¶. Nã cho phÐp sù nhËn biÕt, u tiªn vµ tËn dông c¸c c¬ héi, thÓ hiÖn sù ph©n phèi hiÖu qu¶ thêi gian vµ c¸c nguån tµi nguyªn cho c¸c c¬ héi ®· x¸c lËp. Nã cho phÐp cã c¸c quyÕt ®Þnh chÝnh yÕu, hç trî tèt h¬n cho c¸c môc tiªu. ChiÕn lîc gãp phÇn tèi thiÓu ho¸ t¸c ®éng cña nh÷ng thay ®æi cã h¹i, gi¶m thiÓu thêi gian ®iÒu chØnh l¹i c¸c quyÕt ®Þnh sai sãt, ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p kÞp thêi nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh. Nã khuyÕn khÝch doanh nghiÖp cã th¸i ®é tÝch cùc ®èi víi ®æi míi, khuyÕn khÝch suy nghÜ vÒ t¬ng lai...
+ TÝnh tËp trung: Mäi quyÕt ®Þnh chiÕn lîc quan träng trong qu¸ tr×nh x©y dùng, quyÕt ®Þnh, tæ chøc thùc hiÖn vµ kiÓm tra, ®¸nh gi¸, ®iÒu chØnh chiÕn lîc ®Òu ph¶i ®îc tËp trung vÒ ngêi l·nh ®¹o cao nhÊt cña doanh nghiÖp. §Æc trng nµy íc ®Þnh bëi thang quyÒn lùc t¬ng øng trong qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh doanh nghiÖp, ®ång thêi b¶o ®¶m yªu cÇu bÝ mËt th«ng tin kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
+ ChiÕn lîc kinh doanh lu«n ®îc x©y dùng, lùa chän vµ thùc thi dùa trªn c¬ së c¸c lîi thÕ so s¸nh, c¸c ngµnh nghÒ kinh doanh, c¸c lÜnh vùc kinh doanh chuyªn m«n ho¸, truyÒn thèng, thÕ m¹nh cña doanh nghiÖp. §iÒu nµy ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh khi x©y dùng chiÕn lîc vµ thêng xuyªn xem xÐt c¸c yÕu tè néi t¹i tríc khi thùc thi chiÕn lîc.
I.1.4 Néi dung cña chiÕn lîc kinh doanh
I.1.4.1 Bíc chuyÓn tõ kÕ ho¹ch dµi h¹n sang chiÕn lîc kinh doanh
ChiÕn lîc lµ ph¬ng thøc mµ c¸c doanh nghiÖp sö dông ®Ó ®Þnh híng t¬ng lai nh»m ®¹t ®îc thµnh c«ng. ViÖc chuyÓn ®æi tõ qu¶n trÞ sang qu¶n trÞ chiÕn lîc, chiÕn lîc kinh doanh lµ sù ph¶n ¸nh ®Æc trng míi cña kÕ ho¹ch dµi h¹n. Víi nhÞp ®é ph¸t triÓn nhanh chãng cña khoa häc – kü thuËt vµ sù biÕn ®æi cña thÞ trêng ngµy cµng trë nªn phøc t¹p. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, kÕ ho¹ch dµi h¹n dùa vµo ph¬ng ph¸p ngo¹i suy xu thÕ ®· kh«ng ®¶m b¶o ®îc tÝnh mÒm dÎo ®Ó thÝch øng víi sù biÕn ®æi nhanh chãng. Do vËy, nÐt ®Æc trng c¬ b¶n cña tÇm nh×n dµi h¹n ®ßi hái ph¶i híng tíi sù thÝch øng mÒm dÎo cÇn thiÕt, nh»m ®¶m b¶o cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m«i trêng vµ tríc nh÷ng thêi c¬ míi.
ë ®©y, hai yÕu tè c¬ b¶n cña chiÕn lîc lµ c¹nh tranh vµ bÊt ngê. T¹o ra ®îc c¸c yÕu tè bÊt ngê cho ®èi ph¬ng vµ søc m¹nh trong c¹nh tranh lµ nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n ®¶m b¶o cho th¾ng lîi vµ thµnh c«ng. Ngµy nay, nh÷ng yÕu tè nµy còng ®îc coi lµ nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n ®Ó chiÕn th¾ng trong kinh doanh. Tõ ®ã còng cã thÓ hiÓu chiÕn lîc kinh doanh lµ qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu tæng thÓ ph¸t triÓn doanh nghiÖp vµ sö dông tæng hîp c¸c yÕu tè kü thuËt, tæ chøc kinh tÕ vµ kinh doanh ®Ó chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh vµ ®¹t ®îc c¸c môc tiªu ®Ò ra.
I.1.4.2 C¸c cÊp chiÕn lîc
ChiÕn lîc cã thÓ ®îc tiÕn hµnh ë nhiÒu cÊp kh¸c nhau, nhng th«ng thêng cã hai cÊp c¬ b¶n nhÊt lµ cÊp c«ng ty vµ c¬ së kinh doanh. ChiÕn lîc cÊp c«ng ty x¸c ®Þnh ngµnh hoÆc c¸c ngµnh kinh doanh mµ doanh nghiÖp ®ang hoÆc sÏ ph¶i tiÕn hµnh. Do ®ã, nã ph¶i ®Ò ra ®îc híng ph¸t triÓn cho c¸c ®¬n vÞ kinh doanh ®¬n ngµnh giíi h¹n lÜnh vùc ho¹t ®éng cña hä trong mét ngµnh c«ng nghiÖp hoÆc dÞch vô chÝnh. C¸c ®¬n vÞ kinh doanh ®a ngµnh ho¹t ®éng trong hai ngµnh trë lªn, v× vËy nhiÖm vô cña hä sÏ phøc t¹p h¬n, hä cÇn ph¶i quyÕt ®Þnh tiÕp tôc hay kh«ng c¸c ngµnh hiÖn ®ang kinh doanh, ®¸nh gi¸ c¸c kh¶ n¨ng ngµnh míi vµ ®a ra quyÕt ®Þnh cÇn thiÕt.
ChiÕn lîc cÊp c¬ së kinh doanh cÇn ®îc ®a ra ®èi víi c¸c ®¬n vÞ kinh doanh ®¬n ngµnh còng nh ®èi víi mçi c¬ së trong ®¬n vÞ kinh doanh ®a ngµnh. ChiÕn lîc ph¶i lµm râ lµ ®¬n vÞ tham gia c¹nh tranh nh thÕ nµo. ChiÕn lîc cÊp c¬ së kinh doanh cã møc ®é quan träng nh nhau ®èi víi c¸c ®¬n vÞ kinh doanh ®¬n ngµnh vµ tõng ®¬n vÞ riªng biÖt trong ®¬n vÞ kinh doanh ®a ngµnh. ChiÕn lîc cÊp c¬ së kinh doanh dùa trªn tæng hîp c¸c chiÕn lîc kh¸c nhau ë cÊp bé phËn chøc n¨ng. Tuú theo lÜnh vùc kinh doanh mµ chiÕn lîc cÊp c¬ së lùa chän chiÕn lîc trung t©m. §èi víi nhiÒu h·ng, chiÕn lîc marketing lµ trung t©m, ®ãng vai trß liªn kÕt cïng víi c¸c chøc n¨ng kh¸c. §èi víi mét sè h·ng th× vÊn ®Ò s¶n xuÊt hoÆc nghiªn cøu ph¸t triÓn cã thÓ ®îc chän lµ chiÕn lîc trung t©m. Mçi chiÕn lîc cÊp c¬ së cÇn phï hîp víi chiÕn lîc cÊp c«ng ty, vµ chiÕn lîc cÊp c¬ së kh¸c cña c«ng ty.
I.1.4.3 Tæ chøc x©y dùng chiÕn lîc
Nhµ qu¶n trÞ lµ ngêi ®øng ®Çu c«ng viÖc, chñ tr× hoÆc l·nh ®¹o c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, lµ ngêi biÕt ®iÒu khiÓn hoÆc phèi hîp c¸c c«ng viÖc cña mäi ngêi trong doanh nghiÖp mét c¸ch cã hiÖu qu¶. C¸c nhµ l·nh ®¹o thêng lµ ngêi ®a ra nh÷ng t tëng xuÊt ph¸t, x¸c ®Þnh nh÷ng môc tiÖc chung cña doanh nghiÖp vµ x¸c ®Þnh nh÷ng biÖn ph¸p cã tÝnh chÊt chiÕn lîc. MÆt kh¸c viÖc x©y dùng chiÕn lîc ®ßi hái sù céng t¸c cña tÊt c¶ c¸c bé phËn vµ tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong c«ng ty.
Cã hai lo¹i nhµ qu¶n trÞ, ®ã lµ nhµ qu¶n trÞ chiÕn lîc vµ nhµ qu¶n trÞ chøc n¨ng. Nhµ qu¶n trÞ chiÕn lîc lµ nh÷ng ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng chung cña c«ng ty, hay ®¬n vÞ ho¹t ®éng chÝnh. Nhµ qu¶n trÞ chøc n¨ng lµ ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mét chøc n¨ng kinh doanh cô thÓ. C¸c phßng, ban kÕ ho¹ch trong c«ng ty thêng ®îc coi lµ bé phËn tham mu, cã nhiÖm vô gióp l·nh ®¹o ph©n tÝch t×nh h×nh, x¸c ®Þnh môc tiªu chiÕn lîc vµ c¸c biÖn ph¸p c¬ b¶n ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu ®Ò ra. Bé phËn nµy còng cã nhiÖm vô tæng hîp c¸c kÕ ho¹ch ®· ®îc so¹n th¶o ë c¸c bé phËn kh¸c vµ chuÈn bÞ c¸c nghiªn cøu cÇn thiÕt cho bíc triÓn khai, ®ång thêi hä còng cè vÊn cho c¸c bé phËn chøc n¨ng, gióp c¸c bé phËn nµy x©y dùng kÕ ho¹ch vµ cïng tiÕn hµnh nghiªn cøu c¸c lÜnh vùc ®Æc thï.
I.1.5 Quy tr×nh x©y dùng chiÕn lîc kinh doanh
+ Bíc 1: Ph©n tÝch vµ dù b¸o vÒ m«i trêng kinh doanh, trong ®ã cèt lâi nhÊt lµ ph©n tÝch vµ dù b¸o vÒ thÞ trêng. Doanh nghiÖp cÇn nhËn thøc râ c¸c yÕu tè m«i trêng cã ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh vµ ®o lêng møc ®é, chiÒu híng ¶nh hëng cña chóng.
+ Bíc 2: Tæng hîp kÕt qu¶ ph©n tÝch vµ dù b¸o vÒ m«i trêng kinh doanh. C¸c th«ng tin tæng hîp kÕt qu¶ ph©n tÝch vµ dù b¸o cÇn ®îc x¸c ®Þnh theo 2 híng: thø nhÊt lµ c¸c thêi c¬, th¸ch thøc cña m«i trêng kinh doanh, thø hai lµ c¸c rñi ro, c¹m bÉy, ®e däa... cã thÓ x¶y ra trong m«i trêng kinh doanh.
+ Bíc 3: Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng cña doanh nghiÖp. Néi dung ®¸nh gi¸ cÇn b¶o ®¶m tÝnh toµn diÖn, hÖ thèng, song c¸c vÊn ®Ò cèt yÕu cÇn ®îc tËp trung lµ: hÖ thèng tæ chøc, t×nh h×nh nh©n sù, t×nh tr¹ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp.
+ Bíc 4: Tæng hîp kÕt qu¶ ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng doanh nghiÖp, x¸c ®Þnh c¸c ®iÓm m¹nh, lîi thÕ; ®iÓm yÕu, bÊt lîi trong kinh doanh. §ã lµ c¸c c¨n cø thùc tiÔn quan träng n©ng cao tÝnh kh¶ thi cña chiÕn lîc.
+ Bíc 5: Nghiªn cøu c¸c quan ®iÓm, mong muèn, ý kiÕn... cña nh÷ng ngêi l·nh ®¹o c«ng ty (c¸c qu¶n trÞ viªn cÊp cao).
+ Bíc 6: X¸c ®Þnh c¸c môc tiªu chiÕn lîc, c¸c ph¬ng ¸n chiÕn lîc.
+ Bíc 7: So s¸nh, ®¸nh gi¸ vµ lùa chän ph¬ng ¸n chiÕn lîc tèi u cho doanh nghiÖp. CÇn ®¸nh gi¸ toµn diÖn vµ lùa chän theo môc tiªu u tiªn.
+ Bíc 8: Ch¬ng tr×nh ho¸ ph¬ng ¸n chiÕn lîc ®· lùa chän víi hai c«ng t¸c träng t©m: cô thÓ ho¸ c¸c môc tiªu kinh doanh chiÕn lîc ra thµnh c¸c ch¬ng tr×nh, ph¬ng ¸n, dù ¸n, thø hai lµ x¸c ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch kinh doanh, c¸c c«ng viÖc qu¶n trÞ nh»m thùc hiÖn chiÕn lîc kinh doanh vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp.
Ngµy nay, khi quyÕt ®Þnh chiÕn lîc kinh doanh, tríc hÕt ph¶i tÝnh ®Õn kh¸ch hµng cña m×nh vµ ®èi thñ c¹nh tranh cËn kÒ, ®ång thêi ph¶i tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng cã thÓ thu hót ®îc c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn vµ tµi trî cña c¸c tæ chøc víi ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ cña m×nh.
Do ®ã, khi lùa chän chiÕn lîc kinh doanh, kh«ng thÓ kh«ng t×m hiÓu:
§Æc ®iÓm ngµnh hµng kinh doanh cña doanh nghiÖp
§èi t¸c: nhµ cung cÊp, nhµ ph©n phèi
Ph©n ®o¹n thÞ trêng, ph¬ng thøc th©m nhËp thÞ trêng
Do kinh tÕ thÕ giíi ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ®ang cã xu thÕ héi nhËp kinh tÕ vïng vµ khu vùc tiÕn tíi Toµn cÇu ho¸, do ®ã ChiÕn lîc kinh doanh cßn ph¶i tÝnh tíi ®Æc ®iÓm cña c¸c khèi vµ c¸c quèc gia lµ thÞ trêng môc tiªu.
I.2 C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam
I.2.1 ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam
Ph¸t triÓn xuÊt khÈu lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó më réng nhËp khÈu vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c, lµ mét tiÒn ®Ò cña sù t¨ng trëng. Do ®ã, t¹o mét nhÞp ®é ph¸t triÓn xuÊt khÈu cao vµ bÒn v÷ng ph¶i lµ môc tiªu quan träng cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng.
Ph¬ng híng chñ ®¹o ®Ó ph¸t triÓn xuÊt khÈu lµ t¹o dùng nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc, nhng kh«ng giíi h¹n vµo nh÷ng mÆt hµng cè ®Þnh mµ linh ho¹t ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng vµ biÕn ®éng gi¸ c¶, ë ®©y träng t©m cÇn ®Æt vµo c¸c mÆt hµng chÕ biÕn (chñ yÕu lµ n«ng, l©m, thñy s¶n) vµ hµng c«ng nghiÖp nhÑ (hµng dÖt may, da vµ gi¶ da), c«ng nghiÖp l¾p r¸p, sö dông nhiÒu lao ®éng cã tay nghÒ kh¸. §ång thêi cÇn t¨ng nhanh tû träng s¶n phÈm xuÊt khÈu cã hµm lîng c«ng nghÖ cao, nhiÒu chÊt x¸m, cã c«ng nghÖ míi ®Ó t¹o cho nhãm hµng nµy cã vÞ trÝ quan träng trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu vµo cuèi thËp kû nµy.
Mét ph¬ng híng quan träng kh¸c ®Ó gia t¨ng xuÊt khÈu lµ chÝnh s¸ch më réng thÞ trêng ®óng ®¾n vµ linh ho¹t. Trong nh÷ng n¨m tíi, thÞ trêng xuÊt khÈu chÝnh cña ta cã thÓ lµ: (1) ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng, trong ®ã cã c¸c níc NhËt B¶n, NICs, ASEAN, Trung Quèc lµ träng ®iÓm, (2) Liªn minh ch©u ¢u, trong ®ã cã Ph¸p, §øc lµ träng ®iÓm, (3) B¾c Mü, trong ®ã cã Mü lµ träng ®iÓm. C¸c níc SNG vµ §«ng ¢u lµ nh÷ng thÞ trêng cã tiÒm n¨ng song ch¾c ch¾n cÇn cã mét thêi gian n÷a, khi t×nh h×nh khu vùc nµy trë nªn æn ®Þnh míi cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn bu«n b¸n quy m« lín. Nh©n tè quyÕt ®Þnh quy m«, nhÞp ®é xuÊt khÈu lµ c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu vµ nh÷ng mÆt hµng chñ lùc, x¸c ®Þnh c¬ cÊu hµng hãa vµ c¸c mÆt hµng chñ lùc cã hiÖu qu¶ lµ rÊt quan träng.
Trong mét nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng, viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ph¶i c¨n cø vµo: thÞ trêng xuÊt khÈu, ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ë trong níc, hiÖu qu¶ cao (bao gåm hiÖu qu¶ kinh doanh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi). Trong ba yÕu tè nµy, hiÖu qu¶ lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu trong sù lùa chän c¬ cÊu vÒ mÆt hµng xuÊt khÈu. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tr¹nh cña hµng xuÊt khÈu, cÇn cã chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu theo híng: (1) gi¶m tû träng th« vµ s¬ chÕ ®i ®«i víi t¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu, (2) gi¶m tû träng c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu truyÒn thèng ®i ®«i víi t¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu míi, (3) t¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao trong gi¸ trÞ kim ng¹ch hµng xuÊt khÈu.
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ph¶i g¾n liÒn víi viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu thÞ trêng. Tõ nay ®Õn 2010, chÝnh s¸ch xuÊt khÈu lµ ph¶i triÖt ®Ó khai th¸c nh÷ng lîi thÕ cã thÓ xuÊt khÈu ngay, ®Æc biÖt lµ nguån lao ®éng dåi dµo, cã ãc tiÕp thu tay nghÒ nhanh, nguån tµi nguyªn ®a d¹ng vµ phong phó h¬n so víi nhiÒu níc ®· trë thµnh níc c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn c¸c ngµnh khai th¸c vµ s¶n phÈm híng tíi xuÊt khÈu. §æi míi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ®ßi hái ph¶i ®æi míi c¬ cÊu s¶n xuÊt, g¾n quy ho¹ch xuÊt khÈu víi quy ho¹ch s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu.
Nhµ níc cÇn ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch ®Çu t vèn vµ c«ng nghÖ ®èi víi c¸c ngµnh, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh xuÊt khÈu, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t vµo s¶n xuÊt kinh doanh s¶n phÈm xuÊt khÈu th«ng qua c¸c biÖn ph¸p tÝn dông, tµi chÝnh, thuÕ… ViÖc ®æi míi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu, danh môc c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu sÏ thay ®æi theo chiÒu híng gia t¨ng c¸c mÆt hµng cã søc c¹nh tranh vµ mang l¹i hiÖu qu¶ cao. Mét sè s¶n phÈm hiÖn nay ®îc coi lµ mÆt hµng chñ lùc, cã kh¶ n¨ng sÏ t¨ng lªn vÒ mÆt sè lîng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu nhng tû träng cña chóng l¹i cã thÓ gi¶m ®i trong kim ng¹ch xuÊt khÈu trong 10 -15 n¨m tíi. Ngîc l¹i, mét sè mÆt hµng hiÖn nay míi chiÕm tû träng nhá trong kim ng¹ch xuÊt khÈu, nhng l¹i cã kh¶ n¨ng sÏ trë thµnh mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc, chiÕm tû träng lín.
I.2.2 ChiÕn lîc ph¸t triÓn xuÊt khÈu
Ngµy nay, víi xu thÕ ®a ph¬ng hãa, ®a d¹ng ho¸ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam, xuÊt khÈu chÝnh lµ c«ng cô ®Ó nÒn kinh tÕ ViÖt Nam héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®ång thêi n©ng cao vÞ thÕ cña ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ. Song bªn c¹nh sù hîp t¸c lµ sù c¹nh tranh hÕt søc khèc liÖt nh»m chiÕm mét chç ®øng trªn thÞ trêng, do ®ã ®èi víi ViÖt Nam, lµm thÕ nµo ®Ó t¨ng trëng xuÊt khÈu, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong níc, ®Èy nhanh c«ng cuéc C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc lµ ®iÒu v« cïng quan träng. Víi vai trß quan träng trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc, xuÊt khÈu cÇn ®îc nh×n nhËn díi gãc ®é mét chÝnh s¸ch dµi h¹n.
ChiÕn lîc xuÊt khÈu lµ mét tæng thÓ bao gåm c¸c môc tiªu dµi h¹n, sù ph©n tÝch ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ tiÒm n¨ng xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp cïng nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc trong m«i trêng kinh doanh quèc tÕ ®Çy biÕn ®éng, tõ ®ã x©y dùng nªn hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p vµ nhiÖm vô cÇn ph¶i thùc hiÖn ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm xuÊt khÈu, n©ng cao uy tÝn vµ ¶nh hëng cña doanh nghiÖp, më réng vµ cñng cè thÞ trêng, n©ng cao kim ng¹ch xuÊt khÈu.
ChiÕn lîc xuÊt khÈu lµ sù cô thÓ ho¸ cña chiÕn lîc kinh doanh cña mét doanh nghiÖp, hay lín h¬n lµ cña mét ngµnh, mét quèc gia. Do ®ã, viÖc x©y dùng chiÕn lîc xuÊt khÈu còng ph¶i tu©n theo quy tr×nh c¸c bíc x©y dùng chiÕn lîc kinh doanh nh ®· nªu trªn.
I.2.3 Sù cÇn thiÕt x©y dùng chiÕn lîc ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc
Cuéc c¸ch m¹ng Khoa häc Kü thuËt vµ C«ng nghÖ ®· lµm thay ®æi s©u s¾c bé mÆt cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. C¸c níc nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng muèn tiÕn hµnh C«ng nghiÖp hãa - HiÖn ®¹i ho¸ thµnh c«ng th× kh«ng cã con ®êng nµo kh¸c lµ ph¶i chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ híng vÒ xuÊt khÈu. Thùc chÊt cña chiÕn lîc kinh tÕ híng vÒ xuÊt khÈu lµ ®Æt nÒn kinh tÕ quèc gia trong quan hÖ c¹nh tranh trªn thÞ trêng quèc tÕ, ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña s¶n xuÊt trong níc, ®æi míi c«ng nghÖ ®Ó ®a n¨ng suÊt lªn cao, thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ.
Thùc hiÖn chiÕn lîc kinh tÕ híng vÒ xuÊt khÈu, c¸c níc ph¶i kh«ng ngõng häc hái, ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo s¶n xuÊt nh»m thu ®îc nh÷ng s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao trªn thÞ trêng quèc tÕ. Tuy nhiªn, mçi ®Êt níc chØ cã nh÷ng nguån lùc nhÊt ®Þnh (nguån lùc lu«n g¾n liÒn víi sù khan hiÕm). ChÝnh v× vËy, ®Ó khai th¸c vµ sö dông mét c¸nh tèi u c¸c nguån lùc h¹n chÕ ®ã, c¸c quèc gia nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng ®Òu ®øng tríc mét bµi to¸n lµ ph¶i quyÕt ®Þnh ph©n bæ c¸c nguån lùc ®ã nh thÕ nµo gi÷a nh÷ng nhu cÇu c¹nh tranh nhau.
Do vËy, mét vÊn ®Ò ®îc ®Æt ra lµ ph¶i lùa chän nh÷ng ngµnh hµng, mÆt hµng chñ lùc nh»m khai th¸c ®îc mét c¸ch tèi ®a c¸c giíi h¹n nguån lùc s½n cã. Gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò nµy l¹i ph¸t triÓn tiÕp ®Õn mét vÊn ®Ò míi ®ã lµ ph¶i gi¶i quyÕt bµi to¸n thÞ trêng cña c¸c mÆt hµng chñ lùc ®ã nh thÕ nµo, tøc lµ ®i t×m thÞ trêng xuÊt khÈu cña c¸c mÆt hµng ®ã nh thÕ nµo ®Ó cã thÓ khai th¸c tèi ®a c¸c lîi thÕ so s¸nh cña quèc gia vµ lîi thÕ c¹nh tranh cña mÆt hµng ®ã trªn thÞ trêng quèc tÕ. Nh vËy, cã thÓ nãi viÖc lùa chän ®îc mét chiÕn lîc ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng chñ lùc vµ thÞ trêng xuÊt khÈu lu«n lµ mét nhiÖm vô thùc sù cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa quan träng trong chiÕn lîc ®Èy m¹nh kinh tÕ híng vÒ xuÊt khÈu cña c¸c níc nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng.
I.2.4 Vai trß then chèt cña c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc
XuÊt khÈu lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ cã vai trß quan träng ®èi víi c¸c quèc gia, ®Æc biÖt lµ níc ta, mét níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn chËm, c¬ së vËt chÊt kü thuËt l¹c hËu, kh«ng ®ång bé, d©n sè ph¸t triÓn nhanh. Sù t¨ng trëng kinh tÕ ®ßi hái mçi quèc gia ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ nh©n lùc, tµi nguyªn, vèn vµ c«ng nghÖ ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña m×nh. Song hÇu hÕt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh ViÖt Nam ®Òu n»m trong t×nh tr¹ng thiÕu vèn, c«ng nghÖ vµ thõa lao ®éng. Thùc tÕ kinh nghiÖm mét sè níc NICs vµ ASEAN cho thÊy chiÕn lîc t¨ng trëng kinh tÕ trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ lµ ph¸t triÓn kinh tÕ híng vÒ xuÊt khÈu. XuÊt khÈu ®· ®îc x¸c ®Þnh lµ mét trong nh÷ng mòi nhän cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia.
Thø nhÊt: xuÊt khÈu t¹o nguån vèn chñ yÕu cho nhËp khÈu, phôc vô cho c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc. C«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc theo nh÷ng bíc ®i thÝch hîp lµ con ®êng tÊt yÕu ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nghÌo vµ chËm ph¸t triÓn cña mçi quèc gia. §Ó c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc trong mét thêi gian ng¾n, ®ßi hái ph¶i cã mét sè vèn rÊt lín ®Ó nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ, kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Tuy nhiªn, nguån vèn ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu chñ yÕu ®îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån nh: ®Çu t níc ngoµi, vay nî, viÖn trî, thu tõ ho¹t ®éng du lÞch, dÞch vô thu ngo¹i tÖ, xuÊt khÈu søc lao ®éng, hµng ho¸ trong níc ra níc ngoµi...
C¸c nguån vèn nh ®Çu t níc ngoµi, vay nî, viÖn trî,...tuy quan träng nhng vÉn ph¶i tr¶ theo c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c. Nh vËy, nguån vèn quan träng nhÊt ®Ó nhËp khÈu, c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc chØ cã thÓ tr«ng chê vµo xuÊt khÈu. XuÊt khÈu quyÕt ®Þnh quy m« vµ tèc ®é t¨ng trëng cña nhËp khÈu. ë nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn, mét trong nh÷ng nguyªn nh©n thiÕu vèn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lµ do Ýt cã c¬ héi xuÊt khÈu. Kh«ng xuÊt khÈu ®îc mét mÆt kh«ng thu ®îc ngo¹i tÖ tõ ho¹t ®éng nµy, mÆt kh¸c c¸c nhµ ®Çu t còng kh«ng a thÝch ®Çu t vµo quèc gia mµ hä kh«ng thÊy cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn xuÊt khÈu do ®ã l¹i cµng thiÕu vèn h¬n n÷a.
Thø hai: xuÊt khÈu ®ãng gãp vµo chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. C¸c cuéc c¸ch m¹ng khoa häc, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®· lµm cho c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang thay ®æi mét c¸ch m¹nh mÏ. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ tõ n«ng nghiÖp sang c«ng nghiÖp lµ phï hîp víi xu thÕ tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Cã hai c¸ch nh×n nhËn vÒ t¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®èi víi s¶n xuÊt vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ.
+ XuÊt khÈu chØ lµ tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm thõa do s¶n xuÊt vît qu¸ nhu cÇu néi ®Þa. Theo c¸ch hiÓu nµy th× ®èi víi nh÷ng quèc gia l¹c hËu vµ chËm ph¸t triÓn khi mµ s¶n xuÊt vÒ c¬ b¶n cßn cha ®ñ tiªu dïng, nÕu chØ thô ®éng chê sù “thõa ra” cña s¶n xuÊt th× xuÊt khÈu chØ ë quy m« nhá vµ t¨ng trëng chËm, s¶n xuÊt vµ sù thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ sÏ rÊt chËm ch¹p.
+ Coi thÞ trêng thÕ giíi lµ híng quan träng ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt. Quan ®iÓm nµy chÝnh lµ xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm coi nhu cÇu cña thÞ trêng thÕ giíi lµ nhu cÇu cÇn ®¸p øng ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt. §iÒu ®ã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
- XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cïng cã c¬ héi ph¸t triÓn thuËn lîi. VÝ dô, khi ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm xuÊt khÈu cã thÓ kÐo theo sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ t¹o thiÕt bÞ phôc vô nã hoÆc nÕu ph¸t triÓn ngµnh giÇy dÐp xuÊt khÈu th× c¸c ngµnh s¶n xuÊt nguyªn liÖu nh ch¨n nu«i, thuéc da, ho¸ chÊt... còng ph¸t triÓn theo.
- XuÊt khÈu t¹o kh¶ n¨ng më réng thÞ trêng tiªu thô gãp phÇn cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh.
- XuÊt khÈu lµ ph¬ng tiÖn quan träng ®Ó t¹o ra vèn, thu hót kü thuËt c«ng nghÖ míi tõ c¸c níc ph¸t triÓn nh»m hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ ®Êt níc, t¹o ra n¨ng lùc s¶n xuÊt míi.
- Th«ng qua xuÊt khÈu, hµng ho¸ c¸c quèc gia sÏ tham gia vµo cuéc c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi vÒ gi¸ c¶, chÊt lîng. Do c¹nh tranh s©u s¾c trªn thÞ trêng quèc tÕ, c¸c quèc gia buéc ph¶i tæ chøc l¹i s¶n xuÊt sao cho phï hîp vµ tõ ®ã h×nh thµnh c¬ cÊu s¶n xuÊt hîp lý.
Thø ba: xuÊt khÈu t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. T¸c ®éng cña xuÊt khÈu ¶nh hëng ®Õn rÊt nhiÒu lÜnh vùc cña cuéc sèng. s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu sÏ t¹o ra hµng triÖu chç lµm, gãp phÇn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, t¹o thu nhËp æn ®Þnh cho ngêi lao ®éng. §ång thêi xuÊt khÈu t¹o ra nguån thu ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu nh÷ng vËt phÈm tiªu dïng mµ trong níc cha s¶n xuÊt ®îc hoÆc s¶n xuÊt kh«ng cã hiÖu qu¶ nh»m ®¸p øng nhu cÇu ngµy mét ®Çy ®ñ h¬n, n©ng cao møc sèng cña ngêi d©n.
Bèn lµ: xuÊt khÈu lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. XuÊt khÈu lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cã thÓ ph¸t triÓn sím h¬n c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c._. vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c nh dÞch vô th¬ng m¹i, b¶o hiÓm hµng ho¸, th«ng tin liªn l¹c quèc tÕ, dÞch vô tµi chÝnh quèc tÕ, kinh doanh du lÞch, khai th¸c vµ sö dông c¸c nguån tµi nguyªn hiÖn cã. Cuèi cïng, ho¹t ®éng xuÊt khÈu t¨ng cêng hîp t¸c vµ chuyªn m«n ho¸ quèc tÕ, lµ mét m¾t xÝch quan träng trong qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng, n©ng cao uy tÝn cña ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ. Nh vËy, víi vai trß rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ, viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ®· trë thµnh vÊn ®Ò ®îc quan t©m hµng ®Çu trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia nãi chung vµ cña ViÖt Nam nãi riªng.
I.2.5 C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam hiÖn nay
I.2.5.1. Kh¸i niÖm vÒ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc
Hµng xuÊt khÈu chñ lùc lµ c¸c mÆt hµng chiÕm vÞ trÝ quyÕt ®Þnh trong kim ng¹ch xuÊt khÈu do cã thÞ trêng ngoµi níc vµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trong níc thuËn lîi. ë ViÖt Nam, vÊn ®Ò x©y dùng c¸c mÆt hµng chñ lùc ®· ®îc Nhµ níc ®Ò ra tõ cuèi nh÷ng n¨m 60. Tuy nhiªn, chØ míi gÇn ®©y, khi chóng ta tiÕp xóc m¹nh mÏ víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña thÕ giíi th× chóng ta míi ý thøc ®îc mét c¸ch nghiªm tóc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy. MÆt hµng chñ lùc ®îc h×nh thµnh tríc hÕt qua qu¸ tr×nh th©m nhËp vµo thÞ trêng níc ngoµi, qua nh÷ng cuéc cä s¸t, c¹nh tranh m·nh liÖt trªn thÞ trêng thÕ giíi, kÐo theo viÖc tæ chøc s¶n xuÊt trong níc trªn qui m« lín víi chÊt lîng phï hîp víi ®ßi hái cña ngêi tiªu dïng, ®øng v÷ng vµ liªn tôc ph¸t triÓn.
Mét mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ra ®êi cÇn cã Ýt nhÊt 3 yÕu tè c¬ b¶n:
+ Cã thÞ trêng tiªu thô t¬ng ®èi æn ®Þnh vµ lu«n c¹nh tranh ®îc trªn thÞ trêng ®ã.
+ Cã nguån lùc ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt víi chi phÝ thÊp t¬ng ®èi so víi c¸c s¶n phÈm c¹nh tranh kh¸c ®Ó cã thÓ võa ®¶m b¶o kh¶ n¨ng c¹nh tranh võa mang l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n.
+ Cã khèi lîng kim ng¹ch lín trong tæng khèi lîng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña quèc gia.
Tuy nhiªn, vÞ trÝ cña mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc kh«ng ph¶i lµ vÜnh viÔn mµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lu«n diÔn ra nh÷ng vËn ®éng, biÕn ®æi cña thÞ trêng, kÐo theo nã lµ sù vËn ®éng vµ biÕn ®æi c¬ cÊu c¸c s¶n phÈm lµm thay ®æi vÞ trÝ cña c¸c s¶n phÈm trªn thÞ trêng. Do vËy, viÖc x¸c ®Þnh vµ x©y dùng c¬ cÊu c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ lùc kh«ng chØ c¨n cø vµo kh¶ n¨ng s½n cã vµ néi lùc trong níc, vµo nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng hiÖn t¹i trªn thÞ trêng thÕ giíi mµ cßn ph¶i tÝnh ®Õn nh÷ng xu híng vµ diÔn biÕn thÞ trêng trong t¬ng lai.
I.2.5.2. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam hiÖn nay
MÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc lµ nh÷ng mÆt hµng cã vÞ trÝ ®¸ng kÓ trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña mét ®Êt níc vµ cã ¶nh hëng Ýt nhiÒu trªn th¬ng trêng quèc tÕ. ë mét chõng mùc nhÊt, ®Þnh chóng ph¶n ¸nh thÕ lùc kinh tÕ cña mét níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Tõ n¨m 1992 níc ta míi chØ cã 4 mÆt hµng chñ lùc lµ: DÇu th«, Thuû s¶n, G¹o vµ DÖt may, 5 n¨m sau ®Õn n¨m 1997 níc ta ®· cã 10 mÆt hµng xuÊt khÈu ®îc coi lµ chñ lùc vµ hiÖn nay ViÖt Nam cã kho¶ng 19 mÆt hµng chñ lùc bao gåm: Hµng dÖt may; DÇu th«; GiÇy dÐp; G¹o; Thuû – H¶i s¶n; Cµ phª; ChÌ; Cao su; Nh©n h¹t ®iÒu; Than ®¸; Rau qu¶; Hµng thñ c«ng mü nghÖ; H¹t tiªu; Hàng ®iÖn tö - Linh kiÖn m¸y tÝnh; §Ëu phéng nh©n; Xe ®¹p vµ phô tïng; D©y ®iÖn vµ c¸p ®iÖn; S¶n phÈm gç; S¶n phÈm nhùa.
N¨m 1998, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ c¶ níc ®¹t kho¶ng 9,4 tû USD, t¨ng 1.9% so víi n¨m 1997, trong ®ã, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña 6 mÆt hµng: DÇu th«, DÖt may, Thuû s¶n, G¹o, Cµ phª vµ GiÇy dÐp ®· lµ 5,33 tû USD, chiÕm h¬n 60% kim ng¹ch hµng ho¸ xuÊt khÈu. Kim ng¹ch xuÊt khÈu liªn tôc t¨ng lªn, n¨m 1999 ®¹t 11,5 tû USD, t¨ng 23,4% so víi n¨m 1998, ®Õn n¨m 2002 ®¹t 16,7 tû USD. C¬ cÊu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc thay ®æi nhanh chãng, lu«n cã sù thay ®æi vÞ trÝ cña c¸c ngµnh hµng, mÆt hµng. Mét sè mÆt hµng chñ lùc míi còng ®· dÇn kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ trÞ trªn thÞ trêng xuÊt khÈu thÕ giíi nh: Thñ c«ng mü nghÖ; ChÌ, Rau qu¶…. Tuy nhiªn, vai trß cña c¸c mÆt hµng chñ lùc nh: DÇu th«, DÖt may, G¹o, Thñy s¶n, GiÇy dÐp… vÉn rÊt quan träng trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc. N¨m 2002, nh÷ng mÆt hµng ®Çu vÞ xÕp theo thø tù lµ: DÇu th« (3,27 tû USD), Hµng dÖt may (2,75 tû USD), Thuû s¶n (2,023 tû USD), GiÇy dÐp (1,87 tû USD), G¹o (726 triÖu USD).
B¶ng 1: Top 10 mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ViÖt Nam (1998 – 2002)
MÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc
1998
1999
2000
2001
2002
- DÇu th«
2
1
1
1
1
- Hµng dÖt may
1
2
2
2
2
- Thuû s¶n
5
5
3
3
3
- GiÇy dÐp
3
3
4
4
4
- G¹o
4
4
6
5
5
- Cµ phª
6
6
7
7
9
- §iÖn tö vµ linh kiÖn m¸y tÝnh
7
7
5
6
6
- Hµng thñ c«ng mü nghÖ
10
8
8
8
7
- Cao su
8
9
10
9
8
- H¹t ®iÒu
9
10
9
10
10
Nguån: “10 mÆt hµng ®Çu vÞ”, B¸o Th¬ng m¹i, sè 3 ngµy 12/01/2003
B¶y th¸ng ®Çu n¨m 2003, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ c¶ níc ®¹t 11,4 tû USD, t¨ng gÇn 30% so víi cïng kú n¨m ngo¸i. Cã tíi 17 trong tæng sè 20 mÆt hµng chñ lùc t¨ng, trong ®ã cã 10 mÆt hµng cã møc t¨ng tõ 20% ®Õn 60% so víi cïng kú n¨m ngo¸i. XuÊt khÈu thñy s¶n ®¹t 1,158 tû USD, t¨ng 10%; G¹o ®¹t gÇn 500 triÖu USD, t¨ng gÇn 20%; Cµ phª ®¹t 269 triÖu USD, t¨ng gÇn 60%; Cao su 155 triÖu USD, t¨ng trªn 33%; Hµng dÖt may ®¹t gÇn 2,15 tû USD, t¨ng 60%; Giµy dÐp ®¹t 1,34 tû USD, t¨ng 23,6%; Hµng ®iÖn tö vµ linh kiÖn m¸y tÝnh 370 triÖu USD, t¨ng 36,5%; Hµng thñ c«ng mü nghÖ 207 triÖu USD t¨ng 9,6%; Xe ®¹p vµ phô tïng 92 triÖu USD, t¨ng 31,4%. §©y chÝnh lµ ®iÒu mµ Nhµ níc, ChÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp cña ta ph¶i nhËn thøc ®îc vµ cã nh÷ng ®Þnh híng ®óng ®¾n.
I.3. ¶nh hëng cña Toµn cÇu ho¸ ®èi víi c¸c mÆt hµng chñ lùc
I.3.1 T×nh h×nh thÞ trêng cña c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc
C¬ cÊu thÞ trêng ®îc c¶i thiÖn theo híng chuyÓn dÞch tõ thÞ trêng trung gian sang thÞ trêng tiªu thô trùc tiÕp, gi¶m xuÊt khÈu ®èi víi khu vùc ch©u ¸ nhng l¹i t¨ng ®èi víi ch©u Mü, ch©u ¢u vµ ch©u Phi. Kim ng¹ch xuÊt khÈu sang hÇu hÕt c¸c níc b¹n hµng chñ yÕu ®Òu t¨ng, nhÊt lµ Mü, NhËt, Indonesia, Th¸i Lan, Malaysia, Campuchia… Sè liÖu h¶i quan cho thÊy, xuÊt khÈu sang Mü chÝn th¸ng ®Çu n¨m 2003 ®¹t 3,1 tû USD, t¨ng 96,7% so víi cïng kú n¨m 2002 (®æi l¹i nhËp khÈu tõ thÞ trêng nµy gåm c¶ m¸y bay Boeing, còng lªn gÇn 1 tû USD Mü, t¨ng 198%). Kim ng¹ch xuÊt khÈu sang khèi ASEAN t¨ng 23,5% vµ sang EU t¨ng 21,1%. Chóng ta cã thÓ ®iÓm l¹i t×nh h×nh nh÷ng thÞ trêng chÝnh cña c¸c mÆt hµng chñ lùc cña ViÖt Nam trong thêi gian qua.
a. ThÞ trêng ASEAN
Tæng kim ng¹ch hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ trêng ASEAN hiÖn chiÕm trªn 20%. Do khñng ho¶ng tµi chÝnh vÉn cßn ¶nh hëng ë c¸c khu vùc nµy nªn ngoµi mÆt hµng G¹o lµ cã kh¶ n¨ng t¨ng lîng xuÊt khÈu cßn hÇu hÕt c¸c mÆt hµng kh¸c sÏ gÆp khã kh¨n. Kh«ng nh÷ng thÕ, hµng ho¸ cña c¸c níc nµy cßn c¹nh tranh quyÕt liÖt víi hµng ViÖt Nam trªn thÞ trêng quèc tÕ. Theo nhËn ®Þnh cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ, t×nh h×nh kinh tÕ cña c¸c níc ASEAN ®ang ®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ sau cuéc khñng ho¶ng, ®iÒu nµy cho thÊy kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ trêng c¸c níc nµy trong thêi gian tíi sÏ cã nhiÒu triÓn väng s¸ng sña h¬n.
Theo quyÕt ®Þnh cña ASEAN, c¸c níc thµnh viªn míi, trong ®ã cã ViÖt Nam, cã nghÜa vô thùc hiÖn nhanh h¬n n÷a tiÕn tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan trong CEPT/AFTA. Theo ®ã, ViÖt Nam ph¶i hoµn thµnh viÖc c¾t gi¶m thuÕ suÊt xuèng 0-5% vµo 1/1/2005 (víi mét sè linh ho¹t) thay v× 1/1/2006 nh hiÖn nay. Ngoµi ra, n¨m 2006, ViÖt Nam ph¶i ®¶m b¶o 60% tæng sè mÆt hµng ®a vµo c¾t gi¶m cã møc thuÕ suÊt 0%. Do ®ã, sau khi thèng nhÊt víi c¸c Bé, ngµnh vµ doanh nghiÖp, trong danh môc CEPT 2003 – 2006 sÏ cã mét sè mÆt hµng (kho¶ng 7% tæng sè c¸c mÆt hµng) ®îc c¾t gi¶m víi tiÕn ®é nhanh h¬n so víi tiÕn ®é c«ng bè n¨m 2002. Do vËy, ®Ó c¹nh tranh ®îc trªn thÞ trêng c¸c níc nµy, ViÖt Nam cßn nhiÒu viÖc ph¶i lµm nhÊt lµ khi tham gia vµo khu vùc mËu dÞch tù do Ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng, nÕu kh«ng khi nh÷ng hµng rµo mËu dÞch vµ phi mËu dÞch kh«ng cßn n÷a th× ch¼ng nh÷ng hµng ho¸ cña ViÖt Nam khã cã thÓ c¹nh tranh ®îc trªn thÞ trêng c¸c níc nµy mµ cßn cã thÓ bÞ ®Ì bÑp ngay t¹i thÞ trêng trong níc.
b. ThÞ trêng Mü
Hoa Kú lµ mét trong nh÷ng thÞ trêng lín nhÊt thÕ giíi vµ lµ mét cêng quèc kinh tÕ cña thÕ giíi, cã nÒn khoa häc kü thuËt – c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ngµnh gi¸o dôc ®µo t¹o cã chÊt lîng cao cïng víi nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó. Víi mét tiÒm n¨ng lín vÒ kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt, Mü cã thÓ chia sÎ víi ViÖt Nam trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ.
Thùc tÕ, theo kinh nghiÖm cña c¸c níc Ch©u ¸ cho thÊy c¸c nÒn kinh tÕ lín nh NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µi Loan, ASEAN vµ Trung Quèc ®Òu rÊt coi träng thÞ trêng nµy vµ lµ n¬i xuÊt khÈu chñ yÕu ®Ó ph¸t triÓn. Ph¶i nãi r»ng Mü lµ mét thÞ trêng réng lín cho hµng ho¸ xuÊt khÈu tõ c¸c níc, nhu cÇu cña thÞ trêng nµy rÊt cao vµ rÊt ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i vµ chÊt lîng, tõ nh÷ng lo¹i mang tÝnh phæ th«ng ®Õn nh÷ng lo¹i cao cÊp.
Do cha ®îc hëng qui chÕ Tèi HuÖ Quèc nªn gi¸ trÞ vµ chñng lo¹i hµng ho¸ cña ta xuÊt khÈu sang Mü cßn rÊt h¹n chÕ. §Õn nay, ViÖt Nam míi chØ xuÊt khÈu sang thÞ trêng nµy mét sè mÆt hµng nh G¹o, Cµ phª, H¹t ®iÒu, Cao su, Rau qu¶ vµ H¶i s¶n,... mét sè hµng nh GiÇy dÐp, DÖt may,... cã xuÊt khÈu sang Mü nhng bÞ ®¸nh thuÕ cao tõ 40 - 90% trÞ gi¸ nhËp khÈu. Tuy nhiªn, Mü vÉn lµ thÞ trêng lý tëng cho hµng dÖt may vµ thñy s¶n ViÖt Nam. Së Th¬ng m¹i TP. Hå ChÝ Minh nhËn ®Þnh, hai mÆt hµng nµy khi xuÊt khÈu vµo Mü thêng lµ cung kh«ng ®ñ cÇu. Do c¸c doanh nghiÖp cã xu híng ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµo Mü nªn nguyªn liÖu may nhËp khÈu trong ba th¸ng ®Çu n¨m 2003 t¨ng 21,9% so víi cïng kú n¨m 2002. Bé Th¬ng m¹i ®ang chuÈn bÞ cho vßng ®µm ph¸n tiÕp theo cña HiÖp ®Þnh hµng dÖt may. Th¸ch thøc lín ®èi víi hµng ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ trêng Mü hiÖn nay lµ c¸c rµo c¶n kü thuËt. Chóng ta ph¶i nhËn thøc ®îc thùc chÊt thÞ trêng Mü ®Ó kh«ng bÞ ¶o tëng ®ång thêi ph¶i nh×n nhËn l¹i chÝnh m×nh trong vÞ trÝ thÞ trêng toµn cÇu ®Ó ®a ra ®îc c¸c chiÕn lîc, chÝnh s¸ch vÜ m« vµ c¸c gi¶i ph¸p m« cô thÓ nh»m khai th¸c tèi ®a nh÷ng thÕ m¹nh cña m×nh, th©m nhËp vµo thÞ trêng ®Çy tiÒm n¨ng nµy.
c. ThÞ trêng NhËt B¶n
NhËt B¶n lµ thÞ trêng xuÊt khÈu lín thø 2 cña ViÖt Nam sau ASEAN, quý I/2003, xuÊt khÈu s¶n phÈm dÇu th« cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n t¨ng 28,2% so víi n¨m 2002. Ngoµi mÆt hµng DÇu th«, ViÖt Nam cßn cã nhiÒu mÆt hµng nh May mÆc, Thuû s¶n, GiÇy dÐp,.. ®· xuÊt khÈu sang NhËt tõ nhiÒu n¨m nay. §Ó gi÷ v÷ng vµ më réng thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp cÇn b¸m s¸t nh÷ng kh¸ch hµng ®· cã quan hÖ vµ ph¸t triÓn, t×m kiÕm c¸c kh¸ch hµng míi. Víi thÞ trêng nµy, chóng ta nªn hiÓu ®Çy ®ñ mét ®Æc ®iÓm lµ c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n thêng lµ c¸c h·ng ®a n¨ng, do ®ã, khi quan hÖ víi hä cÇn g¾n gi÷a xuÊt vµ nhËp kh«ng chØ trong ph¹m vi c«ng ty mµ cÇn cã sù phèi hîp gi÷a c¸c c«ng ty trong mét Bé, mét ®Þa ph¬ng, cïng víi ®ã lµ viÖc kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm.
d. ThÞ trêng EU
EU lµ mét thÞ trêng yªu cÇu chÊt lîng hµng ho¸ rÊt cao. Phong c¸ch kinh doanh vµ t©m lý kinh doanh cña c¸c nhµ doanh nghiÖp EU kh¸c nhiÒu so víi c¸c nhµ doanh nghiÖp Ch©u ¸. HiÖn nay, thÞ trêng EU ®ãng vai trß kh¸ quan träng ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. ThÞ trêng nµy ®ang cßn nhiÒu kho¶ng trèng cho hµng ho¸ cña níc ta, ®Æc biÖt, hµng Thuû s¶n cã thÓ t×m ®îc chç ®øng nÕu nh ®¶m b¶o ®îc nh÷ng yªu cÇu vÒ chÊt lîng vµ gi¸ c¶. Do vËy, c¸c nhµ doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i kiªn tr× tiÕp cËn, ®¶m b¶o ch÷ tÝn trong kinh doanh, thùc hiÖn ®óng c¸c ®iÒu kiÖn nh cam kÕt th× míi cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu vµ t¨ng lîng xuÊt khÈu vµo thÞ trêng nµy. EU còng ®ang më ra mét vËn héi lín cho xuÊt khÈu ViÖt Nam sau khi thªm h¹n ng¹ch dÖt may ®èi víi c¸c lo¹i Cat nãng 50-75% vµ dù kiÕn sÏ tiÕp tôc t¨ng thªm mét sè lîng t¬ng tù vµo n¨m 2004. HiÖn c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng thuéc Cat nãng thêng kh«ng ®ñ h¹n ng¹ch ®Ó s¶n xuÊt hÕt c«ng suÊt.
e. ThÞ trêng níc Nga
§©y lµ thÞ trêng quen thuéc víi hµng ho¸ cña ViÖt Nam tríc ®©y. Thêi gian qua, gi÷a hai ChÝnh phñ còng nh Bé Th¬ng M¹i ViÖt Nam - Nga liªn tiÕp tiÕp xóc víi nhau, phÝa b¹n kh¼ng ®Þnh r»ng hµng ho¸ ViÖt Nam vÉn cã nhu cÇu trªn thÞ trêng cña hä. Tuy kim ng¹ch ngo¹i th¬ng gi÷a ViÖt Nam vµ Nga kh«ng cao nhng thÞ trêng nµy vÉn lµ thÞ trêng truyÒn thèng cña ViÖt Nam. XuÊt khÈu ViÖt Nam sang Nga quý I/2003 t¨ng 20,6% so víi cïng kú n¨m tríc. C¬ quan th¬ng m¹i TP.HCM dù kiÕn sÏ tæ chøc ®oµn xóc tiÕn th¬ng m¹i qua Nga ®Ó ®µm ph¸n, nèi l¹i c¸c ch¬ng tr×nh lµm ¨n vµ më Trung t©m th¬ng m¹i t¹i Moscow. §Æc biÖt, trong thêi gian tíi khi t×nh h×nh chÝnh trÞ vµ kinh tÕ cña c¸c níc nµy æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn h¬n th× ch¾c ch¾n ®©y sÏ l¹i lµ mét thÞ trêng s«i ®éng vµ nhiÒu tiÒm n¨ng cho chóng ta.
Chóng ta nªn duy tr×, khai th¸c vµ ph¸t triÓn c¸c quan hÖ s½n cã, ®©y chÝnh lµ mét lîi thÕ ®¸ng kÓ cña chóng ta khi c¹nh tranh trªn thÞ trêng nµy. Tríc m¾t, ®Ó gi¶i táa mét sè khã kh¨n cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ trêng nµy, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn m¹nh d¹n ¸p dông ph¬ng ph¸p bu«n b¸n hµng ®æi hµng hoÆc ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ (L/C) tr¶ chËm. §Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam cÇn ký c¸c tho¶ thuËn víi Ng©n hµng phÝa b¹n nh»m thùc hiÖn viÖc b¶o l·nh vµ t¸i b¶o l·nh hµng tr¶ chËm. ViÖc më KRAS BANK t¹i Tp. Hå ChÝ Minh lµ kÕt qu¶ cña sù hîp t¸c gi÷a hai níc nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng nh c¸c doanh nghiÖp phÝa b¹n yªn t©m më réng quan hÖ th¬ng m¹i vµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu thêi gian tíi.
f. ThÞ trêng Trung Quèc
Trung Quèc lµ mét thÞ trêng lín, l¹i ë s¸t níc ta ®ång thêi lµ mét níc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao kh«ng nh÷ng ë trªn thÞ trêng thÕ giíi mµ cßn trªn thÞ trêng ViÖt Nam. Do ®ã, Trung Quèc võa lµ b¹n hµng cña níc ta võa lµ ®èi thñ c¹nh tranh. Víi ý nghÜa ®ã, cÇn tÝch cùc, chñ ®éng h¬n trong viÖc thóc ®Èy quan hÖ bu«n b¸n víi Trung Quèc mµ híng chÝnh lµ c¸c tØnh Hoa Nam vµ T©y Nam Trung Quèc, phÊn ®Êu ®a tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu lªn kho¶ng 3 - 4 tû USD. Mét trong nh÷ng ph¬ng c¸ch quan träng lµ tranh thñ sù tho¶ thuËn cÊp ChÝnh phñ vÒ trao ®æi mét sè mÆt hµng víi sè lîng lín, trªn c¬ së æn ®Þnh, thóc ®Èy bu«n b¸n chÝnh ng¹ch. Bªn c¹nh ®ã, ta nªn cã chÝnh s¸ch thÝch hîp, tÝch cùc thóc ®Èy quan hÖ bu«n b¸n biªn mËu, tËn dông ph¬ng thøc nµy ®Ó gia t¨ng xuÊt khÈu trªn c¬ së h×nh thµnh sù ®iÒu hµnh tËp trung vµ nhÞp nhµng. §ång thêi cÇn chó ý thÞ trêng Hång K«ng, mét thÞ trêng tiªu thô lín nhng gÇn ®©y cã biÓu hiÖn thuyªn gi¶m trong bu«n b¸n víi ta.
I.3.2 Xu thÕ kh¸ch quan
MÆc dï trªn thÕ giíi vÉn tån t¹i nhiÒu yÕu tè g©y mÊt æn ®Þnh (m©u thuÉn s¾c téc, t«n gi¸o, l·nh thæ, giai cÊp... ) nhng xu thÕ hoµ b×nh, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn vÉn lµ xu thÕ chñ ®¹o. C¸c níc ®Òu tËp trung u tiªn cho ph¸t triÓn kinh tÕ, liªn kÕt cïng ph¸t triÓn, tÝch cùc xóc tiÕn th¬ng m¹i, giao lu kinh tÕ vµ ®Çu t vèn, c«ng nghÖ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ tõ c¸c ch©u lôc, c¸c quèc gia trªn toµn thÕ giíi. Tuy nhiªn, tranh chÊp vÒ d©n téc vµ s¾c téc vÉn tiÕp diÔn trªn nhiÒu lÜnh vùc cña ®êi sèng cña quèc gia vµ trªn thÕ giíi víi nh÷ng néi dung vµ h×nh thøc míi: xu thÕ chung lµ võa hîp t¸c võa c¹nh tranh, thËm chÝ ®Êu tranh gay g¾t ®Ó giµnh lîi thÕ trong hîp t¸c.
Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cha tõng cã víi néi dung næi bËt lµ ®iÖn tö vµ tin häc, tù ®éng ho¸, vËt liÖu míi vµ sinh häc, lµm cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu níc diÔn ra nhanh h¬n theo híng chuyÓn m¹nh sang nh÷ng ngµnh cã hµm lîng trÝ tuÖ cao vµ dÞch vô; tû träng n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp khai kho¸ng gi¶m dÇn. Lµ s¶n phÈm cña sù ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ vµ lùc lîng s¶n xuÊt trªn qui m« thÕ giíi, toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®· trë thµnh xu thÕ tÊt yÕu thóc ®Èy hÇu hÕt c¸c quèc gia më réng thÞ trêng b»ng c¸ch gi¶m bít, thËm chÝ xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan; chuyÓn dÞch mét c¸ch th«ng tho¸ng hµng ho¸, vèn ®Çu t, tiÒn tÖ, dÞch vô, lao ®éng gi÷a c¸c quèc gia víi qui m« ngµy cµng lín; h×nh thµnh v« sè tæ chøc kinh tÕ tµi chÝnh mang tÝnh toµn cÇu vµ khu vùc; ký kÕt hµng v¹n hiÖp ®Þnh song ph¬ng vµ ®a ph¬ng, hµng tr¨m c«ng íc kinh tÕ quèc tÕ; ph¸t triÓn nhiÒu tËp ®oµn xuyªn quèc gia...
Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò míi mµ c¸c quèc gia kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn trong khi ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña m×nh.
Mét lµ: muèn tËn dông ®îc c«ng nghÖ, tiÒn vèn vµ thÞ trêng, còng nh viÖc lùa chän ®îc c¸c mÆt hµng chñ lùc mang tÝnh c¹nh tranh cao ®Ó xuÊt khÈu nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ, c¸c níc ph¶i chñ ®éng vµ tÝch cùc tham gia toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ víi nh÷ng môc tiªu cô thÓ, vµo nh÷ng thêi ®iÓm thÝch hîp ®Ó cã thÓ chiÕm vÞ trÝ tèi u trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ khu vùc.
Hai lµ: ph¶i cã c¸ch nh×n míi vÒ b¶o vÖ ®éc lËp, chñ quyÒn vµ toµn vÑn l·nh thæ, mçi quèc gia d©n téc b»ng tinh thÇn vµ nghÞ lùc, b»ng søc m¹nh tæng hîp nhiÒu mÆt cña b¶n th©n m×nh lµ c¬ së hµng ®Çu quyÕt ®Þnh vËn mÖnh cña d©n téc. Nhng ngµy nay søc m¹nh kinh tÕ, sù tuú thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c quèc gia trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, cïng cã lîi ®· trë thµnh nh÷ng yÕu tè v« cïng quan träng trong viÖc gi÷ g×n ®éc lËp, chñ quyÒn.
Ba lµ: ®Ó gi÷ v÷ng chñ quyÒn, b¶o ®¶m hiÖu qu¶ trong khi tham gia toµn cÇu ho¸, b¶n th©n mçi níc ph¶i nhanh chãng t¨ng cêng tiÒm lùc cña m×nh; nÕu kh«ng sÏ kh«ng ®¬ng ®Çu næi sù c¹nh tranh, chÌn Ðp m·nh liÖt cña c¸c thÕ lùc cã søc m¹nh lín h¬n.
Bèn lµ: ph¶i biÕt vËn dông “luËt ch¬i” cña thÕ giíi, m¹nh d¹n vµ chÝnh x¸c ®iÒu chØnh c¬ chÕ, luËt lÖ, chÝnh s¸ch kinh tÕ, th¬ng m¹i cña m×nh cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, cã tÝnh ®iÒu kiÖn cô thÓ cña quèc gia m×nh.
Xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ t¹o ra tÝnh phô thuéc lÉn nhau ngµy cµng s©u s¾c, do ®ã h×nh thµnh sù ®an xen lîi Ých vµ m©u thuÉn gi÷a c¸c trung t©m, gi÷a c¸c níc, ®an xen c¹nh tranh víi hîp t¸c. M©u thuÉn kinh tÕ, th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc lín, c¸c trung t©m sÏ tiÕp tôc gay g¾t. Nhng, tuú thuéc lÉn nhau buéc c¸c ®èi t¸c, trong khi t×m c¸ch giµnh lîi Ých tèi ®a cho m×nh, ph¶i t×m c¸ch “dµn xÕp” ®Ó kh«ng x¶y ra chiÕn tranh kinh tÕ, th¬ng m¹i toµn cÇu. Vµ cuéc ch¹y ®ua vÒ kinh tÕ vµ khoa häc c«ng nghÖ diÔn ra ngµy cµng quyÕt liÖt, l«i cuèn hÇu hÕt c¸c quèc gia, d©n téc.
I.3.3 Thêi c¬ vµ th¸ch thøc
I.3.3.1 Thêi c¬
Nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21, khã cã níc nµo ®ñ m¹nh toµn diÖn ®Ó th¸ch thøc vÞ trÝ siªu cêng cña Mü trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ; ba trung t©m Mü - T©y ¢u - NhËt B¶n cïng víi Trung Quèc vµ Nga sÏ ®ãng vai trß chñ yÕu t¸c ®éng tíi côc diÖn chung. Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn n¨ng ®éng vµ ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng cao h¬n c¸c khu vùc kh¸c. Næi bËt nhÊt lµ sù ph¸t triÓn nhanh cña Trung Quèc, sau ®ã lµ Hµn Quèc, §µi Loan, Malayxia, Th¸i Lan, Singapore, Indonesia, Ên §é. Trong khu vùc, xu thÕ tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ ®Çu t ngµy cµng m¹nh mÏ. Nh×n chung trong nh÷ng n¨m tíi, triÓn väng kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc lµ t¬ng ®èi s¸ng sña, cã kh¶ n¨ng ®¹t tèc ®é t¨ng trëng kho¶ng 5%/ n¨m. Xu híng tù do ho¸ th¬ng m¹i sÏ ph¸t triÓn m¹nh mÏ, quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia vµ c¸c khèi nµy cµng s«i ®éng h¬n, ®ång thêi m©u thuÉn, c¹nh tranh, tranh chÊp sÏ diÔn ra quyÕt liÖt h¬n.
Tranh thñ nh÷ng kh¶ n¨ng, tiÕn bé míi trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi, biÕt lîi dông c¸c lo¹i m©u thuÉn b»ng nh÷ng s¸ch lîc uyÓn chuyÓn, mÒm dÎo ®Ó trong mét thêi gian t¬ng ®èi ng¾n, cïng víi nh÷ng nç lùc vît bËc ë bªn trong, ®a nÒn kinh tÕ mau tho¸t khái nghÌo nµn, l¹c hËu - ®ã lµ bµi to¸n chiÕn lîc ®Æt ra cho c¸c níc kÐm ph¸t triÓn. Muèn gi¶i ®îc bµi to¸n nµy, ph¶i cã b¶n lÜnh chÝnh trÞ, tÇm nh×n chiÕn lîc, biÕt nh×n xa tr«ng réng, vît qua c¸ch tiÕp cËn tñn mñn, thñ cùu vµ ®Þnh kiÕn; ph¶i biÕt kÕt hîp gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ híng vÒ xuÊt khÈu vµ x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp, ®¸nh gi¸ ®óng tiÒm lùc kinh tÕ, x¸c ®Þnh ®îc c¸c mÆt hµng chñ lùc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao trªn thÞ trêng thÕ giíi.
Thµnh tùu to lín vÒ ®èi néi, ®èi ngo¹i cña níc ta vµ nh÷ng diÔn biÔn trªn thÞ trêng thÕ giíi ®· ®Æt níc ta tríc nhiÒu thuËn lîi míi ®Ó më réng h¬n n÷a kinh tÕ ®èi ngo¹i, lµm cho kinh tÕ ®èi ngo¹i thùc sù cã vai trß quan träng gãp phÇn thóc ®Èy nhanh sù t¨ng trëng kinh tÕ:
- Xu thÕ hoµ b×nh, æn ®Þnh hîp t¸c trong khu vùc cã chiÒu híng ngµy cµng ph¸t triÓn; kinh tÕ thÕ giíi phôc håi vµ kinh tÕ khu vùc ph¸t triÓn m¹nh. Khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng nãi chung vµ §«ng Nam ¸ nãi riªng ®îc thÕ giíi quan t©m. Trong bèi c¶nh ®ã, vÞ trÝ ®Þa - kinh tÕ, nhÊt lµ ®Þa vÞ chÝnh trÞ cña níc ta ®îc c¸c níc lín ngµy cµng coi träng, dÇn dÇn trë thµnh mét kh©u quan träng trong chiÕn lîc cña c¸c níc lín. Tuy ViÖt Nam cha ph¶i lµ ®èi tîng hµng ®Çu trong chÝnh s¸ch Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng cña Mü, song mét níc ViÖt Nam ®ang ®æi míi, më cöa, ®a d¹ng ho¸ vµ ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ ®èi ngo¹i, héi nhËp vµo §«ng Nam ¸, lµ kh«ng tr¸i víi tÝnh to¸n chiÕn lîc cña Mü ë Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng.
§èi víi Trung Quèc, ViÖt Nam cã vÞ trÝ quan träng trong chiÕn lîc cña Trung Quèc, v× n»m ngay cöa ngâ Hoa Nam, trªn con ®êng xuèng §«ng Nam ¸. Trung Quèc muèn thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ, th¬ng m¹i víi ta ®Ó gia t¨ng vÞ trÝ, h¹n chÕ c¸c ®èi t¸c kh¸c. NhËt B¶n cã lîi Ých vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ trong viÖc ph¸t triÓn quan hÖ víi ViÖt Nam: t¨ng cêng ¶nh hëng cña Mü vµ Trung Quèc. C¸c níc T©y ¢u ngµy cµng quan t©m ®Õn quan hÖ kinh tÕ, th¬ng m¹i, ®Çu t víi ViÖt Nam.
C¸c níc ASEAN coi träng ViÖt Nam lµ mét ®èi tîng hîp t¸c cÇn tranh thñ, v× ViÖt Nam lµ nh©n tè quan träng ®èi víi hoµ b×nh, æn ®Þnh vµ hîp t¸c ph¸t triÓn trong khu vùc. Cã thÓ nãi, lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö níc nhµ, níc ta ®· cã quan hÖ ë møc ®é kh¸c nhau víi tÊt c¶ c¸c níc l¸ng giÒng khu vùc, víi hÇu hÕt c¸c níc lín, c¸c trung t©m chÝnh trÞ, kinh tÕ lín, c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc tÕ. Chóng ta ®· ®Èy lïi vÒ c¬ b¶n chÝnh s¸ch bao v©y ta vÒ kinh tÕ, c« lËp ta vÒ chÝnh trÞ; t¹o ®îc m«i trêng hoµ b×nh vµ ®iÒu kiÖn quèc tÕ thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, gi÷ g×n ®éc lËp, chñ quyÒn.
- T×nh h×nh chÝnh trÞ - x· héi níc ta æn ®Þnh, sù c¶i thiÖn liªn tôc t×nh h×nh kinh tÕ, ph¸p luËt chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng, ®ã lµ nh÷ng nh©n tè t¹o niÒm tin vµ søc hÊp dÉn trong c¸c ®èi t¸c níc ngoµi. ViÖt Nam cã thÞ trêng lao ®éng dåi dµo víi trÝ tuÖ cao, cã kh¶ n¨ng tiÕp thu nhanh khoa häc vµ c«ng nghÖ míi. Víi d©n sè 75 - 80 triÖu ngêi, ViÖt Nam lµ mét thÞ trêng ®¸ng kÓ, lµ ®èi tîng quan t©m, tranh dµnh trong cuéc s¨n lïng thÞ trêng cña giíi kinh doanh quèc tÕ.
- 2003 lµ n¨m c¸c níc ASEAN 6 hoµn thµnh nghÜa vô c¾t gi¶m c¸c mÆt hµng xuèng møc thuÕ suÊt 0-5%, ®©y sÏ lµ c¬ héi tèt cho c¸c doanh nghiÖp më réng ho¹t ®éng xuÊt khÈu sang c¸c níc ASEAN. Th¸i Lan tuyªn bè dµnh u ®·i thuÕ quan cho 19 mÆt hµng (quÕ, h¹t håi, than ®¸, ®å phô trî may mÆc…) nhËp khÈu tõ ViÖt Nam víi møc thuÕ thÊp h¬n 5% so víi møc thuÕ CEFT, Malaysia còng dµnh u ®·i thuÕ quan 0% cho 172 mÆt hµng cña ViÖt Nam, bao gåm thuû s¶n, c¸c lo¹i qu¶ vµ h¹t, rau qu¶ chÕ biÕn, nhùa, cao su, m¸y mãc, thiÕt bÞ…
I.3.3.2 Th¸ch thøc
Th¸ch thøc gay g¾t nhÊt lµ nguy c¬ tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ do xuÊt ph¸t ®iÓm cña ta qu¸ thÊp, l¹i ph¶i ®èi phã víi sù c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ trêng quèc tÕ. Kh«ng thÓ kh«ng héi nhËp, mµ héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi, nÒn kinh tÕ níc ta kh«ng tr¸nh khái ph¶i chÞu ¶nh hëng cña xu thÕ "tù do ho¸ th¬ng m¹i", biÕn ®éng gi¸ c¶, l·i suÊt ng©n hµng, t×nh h×nh cung cÇu hµng ho¸, vèn ®Çu t vµ nhu cÇu cña thÞ trêng thÕ giíi... T×nh h×nh ®ã dÉn ®Õn nhiÒu khã kh¨n trong ®Þnh híng chiÕn lîc còng nh trong ®iÒu hµnh qu¶n lý, ®ßi hái nÒn kinh tÕ níc ta ph¶i ph¸t triÓn vît bËc, mau chãng trëng thµnh ®ñ søc chèng ®ì c¸c ¶nh hëng nãi trªn.
NÒn kinh tÕ cßn nhiÒu yÕu kÐm; ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c kinh tÕ ®èi ngo¹i võa thiÕu l¹i võa yÕu; tæ chøc bé m¸y kinh tÕ ®èi ngo¹i kÐm hiÖu qu¶, ®· t¸c ®éng kh«ng thuËn lîi ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i.
Mü vµ Ph¬ng T©y tiÕp tôc mu toan thùc hiÖn "diÔn biÕn hoµ b×nh" ë ViÖt Nam, g©y ¸p lùc víi ta vÒ nh÷ng vÊn ®Ò "d©n chñ", "nh©n quyÒn", ®a nguyªn, ®a ®¶ng. §èi phã víi søc uy hiÕp ngµy mét t¨ng, cuéc ch¹y ®ua vò trang trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng diÔn ra phøc t¹p, ®e do¹ an ninh, chñ quyÒn vµ l·nh thæ níc ta, buéc chóng ta ph¶i hÕt søc coi träng viÖc cñng cè vµ t¨ng cêng kh¶ n¨ng quèc phßng.
Ho¹t ®éng th¬ng m¹i cña ViÖt Nam hiÖn nay ®ang chÞu sù chi phèi cña mét sè nh©n tè chñ yÕu nh: Kinh tÕ thÕ giíi t¨ng trëng kh¸ h¬n nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m, trong khi ®ã kinh tÕ ch©u ¸ phôc håi m¹nh. WTO dù b¸o gi¸ trÞ th¬ng m¹i toµn cÇu n¨m nay t¨ng kho¶ng 3%. T¨ng nhu cÇu nhËp khÈu ë nhiÒu thÞ trêng nh: Mü, EU, NhËt B¶n…HiÖp ®Þnh Th¬ng m¹i ViÖt Nam – Hoa Kú ngµy cµng ph¸t huy t¸c dông, HiÖp ®Þnh DÖt may ViÖt Nam – Hoa Kú ®ang triÓn khai tÝch cùc, thóc ®Èy xuÊt khÈu vµo Hoa Kú. Gi¸ nhiÒu mÆt hµng trªn thÞ trêng thÕ giíi ®ang cã chiÒu híng t¨ng so víi n¨m 2002 nh: thuû s¶n, cao su, cµ phª, dÇu th«, «t«, thÐp, x¨ng dÇu, ph©n bãn…
H¬n n÷a, bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi, còng cã nhiÒu khã kh¨n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong níc, sù c¹nh tranh víi hµng ho¸ ASEAN tiÕp tôc trë nªn gay g¾t h¬n, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngµnh ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp h¬n so víi ASEAN. Víi viÖc c¾t gi¶m thuÕ suÊt, c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu sÏ chuyÓn híng nhËp khÈu nhiÒu h¬n tõ thÞ trêng ASEAN. Theo quyÕt ®Þnh cña ASEAN, c¸c níc thµnh viªn míi trong ®ã cã ViÖt Nam, cã nghÜa vô thùc hiÖn ®Èy nhanh h¬n n÷a tiÕn tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan trong CEPT/AFTA. Theo ®ã, ViÖt Nam ph¶i hoµn thµnh viÖc c¾t gi¶m thuÕ suÊt xuèng 0-5% vµo 1/1/2005 (víi mét sè linh ho¹t) thay v× 1/1/2006 nh hiÖn nay.
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu vµ x©y dùng chiÕn lîc ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam
II.1 HiÖn tr¹ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y
Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y kh«ng ngõng t¨ng lªn, tèc ®é t¨ng trung b×nh vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu trong nh÷ng n¨m qua lµ 13,1%/ n¨m.
B¶ng 2: Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1998 - 2002
ChØ tiªu
§¬n vÞ
1998
1999
2000
2001
2002
Kim ng¹ch
TrUSD
9.361
11.553
14.482
15.027
16.706
Tèc ®é t¨ng
%
1,9
23,4
25,4
3,8
11,2
Nguån: Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, sè “Kinh tÕ 2001 - 2002”
Qua b¶ng sè liÖu trªn cã thÓ thÊy, n¨m 1998 tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam so víi n¨m tríc míi chØ lµ 1,9% nhng sang ®Õn n¨m 1999 tèc ®é nµy ®· t¨ng lªn rÊt cao (23,4 %), cã ®îc kÕt qu¶ nµy chÝnh lµ nhê vµo chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu nh: ®æi míi vµ ®¬n gi¶n ho¸ viÖc cÊp giÊy phÐp vµ cÊp h¹n ng¹ch xuÊt khÈu, c¶i c¸ch hÖ thèng xuÊt nhËp khÈu, hç trî vµ khuyÕn khÝch ®Çu t x©y dùng c¸c c¬ së chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu.
N¨m 1999, gi¸ mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña níc ta trªn thÞ trêng thÕ giíi t¨ng nh: dÇu th«, h¹t tiªu, h¹t ®iÒu..., trong khi gi¸ mét sè mÆt hµng kh¸c l¹i gi¶m, ®iÓn h×nh lµ g¹o vµ cµ phª. Tuy nhiªn, gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n trong 11 th¸ng ®Çu n¨m ®· tiÕp cËn gi¸ b×nh qu©n n¨m 1998. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, tèc ®é t¨ng trëng xuÊt khÈu nãi trªn lµ do ViÖt Nam ®· t¨ng m¹nh khèi lîng hµng ho¸ xuÊt khÈu. ChØ trong 11 th¸ng ®Çu n¨m 1999, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 20,9% so víi cïng kú n¨m 1998, trong ®ã do t¨ng khèi lîng hµng ho¸ xuÊt khÈu lµ 22,1%, t¬ng øng víi 1,882 tû USD vµ do gi¶m gi¸ hµng ho¸ xuÊt khÈu 1,05%, t¬ng øng víi 100 triÖu USD. (( ) Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, sè “ Kinh tÕ 1999-2000”.
)
N¨m 2000, ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ vÒ ngo¹i th¬ng, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t kho¶ng 14,5 tû USD, tèc ®é t¨ng so víi n¨m tríc lµ 25,4%. Sau 2 n¨m t¨ng trëng víi tèc ®é cao, n¨m 2001 ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña níc ta ®· bÞ gi¶m sót nÆng nÒ, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 15 tû USD t¨ng 3,8% so víi n¨m 2000, thÊp h¬n h¼n so víi môc tiªu dù kiÕn ®Çu n¨m lµ t¨ng trªn 20% (®¹t 17 tû USD) vµ còng kh«ng ®¹t c¶ chØ tiªu ®iÒu chØnh cña Quèc héi ®Ò ra gi÷a n¨m lµ t¨ng 10% (®¹t 16,2 tû USD) so víi n¨m 2000. T¸c ®éng cña lÇn gi¶m sót nµy rÊt lín, søc mua yÕu cña thÞ trêng thÕ giíi lµm gi¶m gi¸ nhiÒu mÆt hµng nh: dÇu th«, cao su, than ®¸, lóa m×, s¾t thÐp, « t«... trong ®ã cã nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ta. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam ®· yÕu ®i rÊt nhiÒu khi c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ta bÞ chÌn Ðp bëi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu t¬ng tù cña c¸c níc ASEAN nh: dÖt may, giÇy dÐp, h¶i s¶n, cao su vµ s¶n phÈm gç tinh chÕ...
Bíc sang n¨m 2002, ViÖt Nam vÉn tiÕp tôc ®èi mÆt víi nh÷ng ¸p lùc lín ¶nh hëng ®Õn sù t¨ng trëng kim ng¹ch xuÊt khÈu, nhng còng ®· cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ. Kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 16,7 tû USD, t¨ng 11,2% so víi n¨m 2001. §©y lµ thµnh tÝch ®¸ng ghi nhËn cña ngo¹i th¬ng ViÖt Nam, thÓ hiÖn sù nç lùc cao ®é trong c«ng t¸c tæ chøc s¶n xuÊt, tæ chøc thÞ trêng cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp vµ c¸c doanh nghiÖp. HÇu hÕt c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®Òu t¨ng kh¸ vÒ lîng hoÆc vÒ trÞ gi¸, ®Æc biÖt lµ g¹o, dÇu th«, may mÆc, giµy dÐp, ®iÖn tö, rau qu¶ vµ hµng thñ c«ng mü nghÖ.
T¸m th¸ng ®Çu n¨m 2003, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 13,308 triÖu USD, b»ng 79,1% kÕ ho¹ch phÊn ®Êu c¶ n¨m (18,5 tû USD), t¨ng 27,5%; trong ®ã, c¸c doanh nghiÖp trong níc ®¹t 6.653 triÖu USD, t¨ng 16,4%, c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®¹t 6.655 triÖu USD, t¨ng 41%. Cã 15/19 mÆt hµng chñ lùc kim ng¹ch t¨ng trëng lµ: cµ phª (61,8%), d©y ®iÖn vµ c¸p ®iÖn (58,6%), hµng dÖt may (58%), cao su (43%), s¶n phÈm gç (41,6%), nh©n ®iÒu (35,5%), hµng ®iÖn tö vµ linh kiÖn m¸y tÝnh (31,5%), giµy dÐp (29%), dÇu th« (27,7%), xe ®¹p vµ phô tïng (26,7%), than ®¸ (22,6%), s¶n phÈm nhùa (18,6%), thuû s¶n (12,8%), hµng thñ c«ng mü nghÖ (7%), g¹o (4,9%).
B¶ng 3: DiÔn biÕn vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu 8 th¸ng ®Çu n¨m 2003
B×nh qu©n th¸ng QuÝ I
Th¸ng 4
Th¸ng 5
Th¸ng 6
Th¸ng 7
Th¸ng 8
Kim ng¹ch
(triÖu USD)
1.555
1.614
1.712
1.685
1.783
1.720
So víi cïng kú
n¨m 2002 (%)
143,1
122,7
118,9
124,0
120,0
112,6
Nguån: B¸o c¸o giao ban th¸ng 8 n¨m 2003, Vô kÕ ho¹ch, Bé Th¬ng m¹i
Kim ng¹ch hµng ho¸ b×nh qu©n ®¹t 1.663 triÖu USD/th¸ng, t¨ng 359 triÖu USD so víi cïng kú n¨m 2002. Kim ng¹ch cña tÊt c¶ c¸c th¸ng ®Òu t¨ng so víi cïng kú n¨m 2002, trong ®ã th¸ng 7 ®¹t 1.783 triÖu ._..
Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c qu¶n lý thÞ trêng, chèng bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i, s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng gi¶ vµ nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt kh¸c. TiÕp tôc nghiªn cøu, ¸p dông viÖc d¸n tem ®èi víi mét sè hµng nhËp khÈu kh¸c ®Ó t¹o thªm ®iÒu kiÖn thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh hµng trong níc ph¸t triÓn. T¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ níc vÒ th¬ng m¹i th«ng qua viÖc tiÕp tôc nghiªn cøu, ban hµnh c¸c v¨n b¶n vÒ c¬ chÕ qu¶n lý, chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p ®iÒu hµnh ho¹t ®éng th¬ng m¹i.
III.2.1 Gi¶i ph¸p vÒ tµi chÝnh vµ vèn
+ C¬ cÊu nguån thu ng©n s¸ch cÇn ®îc thay ®æi theo híng gi¶m dÇn tû träng sè thu tõ thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu, tõ ®ã gãp phÇn n©ng cao lîi nhuËn t¸i ®Çu t cho lÜnh vùc xuÊt khÈu.
HiÖn nay sè thu tõ thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu ®ang chiÕm trªn díi 30% tæng thu tõ thuÕ c¸c lo¹i. ThuÕ xuÊt nhËp khÈu do dÔ thu vµ dÔ cìng chÕ, ®· ®îc huy ®éng mét c¸ch tèi ®a. Thùc tiÔn nµy võa gãp phÇn lµm gi¶m ®éng lùc ph¸t triÓn ngo¹i th¬ng, võa kh«ng phï hîp víi xu thÕ tù do ho¸ th¬ng m¹i trªn toµn thÕ giíi, võa ®a ng©n s¸ch vµo thÕ cùc kú khã kh¨n khi nh÷ng cam kÕt gi¶m thuÕ cã hiÖu lùc vµ lµm nguån thu tõ thuÕ nhËp khÈu gi¶m m¹nh. §Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng nµy, cÇn gÊp rót thay ®æi c¬ cÊu nguån thu, t¨ng tû träng cña c¸c s¾c thuÕ kh¸c nh c¸c lo¹i thuÕ trùc thu, thuÕ hµng ho¸, th¸o bá nh÷ng c¶n trë ®èi víi viÖc thu mét sè lo¹i thuÕ nh thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt ®Ó gi¶m dÇn tû träng cña sè thu tõ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu.
+ TiÕp tôc thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp cña níc ngoµi ®i ®«i víi viÖc t¹o tiÒn ®Ò cho ®a d¹ng ho¸ nguån vèn, khuyÕn khÝch m¹nh vèn ®Çu t cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ c¸c nhãm mÆt hµng chñ lùc.Thùc tiÔn ph©n bæ vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµ nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng dån vèn cho c¸c khu vùc phi xuÊt khÈu ®· ®îc tr×nh bµy t¹i c¸c phÇn trªn. §Ó kh¾c phôc, tõ nay trë ®i, ®èi víi ®Çu t níc ngoµi cÇn dµnh u ®·i ®Æc biÖt cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm xuÊt khÈu hoÆc cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu s¶n phÈm trong t¬ng lai gÇn còng nh c¸c ngµnh s¶n xuÊt nguyªn liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng chñ lùc.
Trong thêi kú 2001-2005, ChÝnh phñ ®· cã c¸c biÖn ph¸p ®Ó x¸c lËp tiÒn ®Ò thu hót c¸c h×nh thøc ®Çu t quèc tÕ vµ ®· ®¹t ®îc mét sè thµnh qu¶ nhÊt ®Þnh, do ®ã cÇn ph¶i duy tr× vµ ®a ra c¸c biÖn ph¸p nh»m kh¾c phôc nh÷ng ®iÓm yÕu cña nh÷ng biÖn ph¸t tríc ®©y. Gi¶i ph¸p quan träng nhÊt lµ lµnh m¹nh ho¸ ho¹t ®éng cña hÖ thèng trung gian tµi chÝnh vµ n©ng cao n¨ng lùc cho hÖ thèng nµy trong viÖc ph©n tÝch vµ thÈm ®Þnh rñi ro. KÕ ho¹ch cña ChÝnh phñ trong lÜnh vùc nµy ph¶i hÕt søc râ rµng, víi nh÷ng mèc thêi gian cô thÓ ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¸i c¬ cÊu vµ t¹o niÒm tin cho giíi ®Çu t quèc tÕ.
+ C¸c vÊn ®Ò tÝn dông vµ tiÒn tÖ: Trong thêi gian tíi ®©y cÇn t¨ng cêng sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hiÖu qu¶ h¬n (nh tû gi¸ hèi ®o¸i, b¶o l·nh b¸n hµng tr¶ chËm, cho vay theo thµnh tÝch xuÊt khÈu, t¨ng tû träng cho vay trung vµ dµi h¹n...) ®Ó hç trî cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu.
KhÈn tr¬ng tiÕn hµnh c¶i c¸ch hÖ thèng trung gian tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ®Ó tr¸nh hiÖn tîng co côm, gi¶m d nî nh ®· x¶y ra ë Th¸i Lan khi sè lîng c¸c kho¶n nî khã ®ßi t¨ng nhanh.
C¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh thuéc nhãm c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cÇn nghiªn cøu vÒ kh¶ n¨ng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, ph¸t hµnh cæ phiÕu nh»m huy ®éng mäi nguån vèn cho ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ph¸t triÓn ngµnh hµng cña m×nh.
III.2.2 Gi¶i ph¸p vÒ ®Çu t
+ Chñ tr¬ng khuyÕn khÝch ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu cÇn ®îc thi hµnh mét c¸ch triÖt ®Ó vµ nhÊt qu¸n h¬n theo nguyªn t¾c: s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ph¶i ®îc ®Æt ë vÞ trÝ u tiªn sè mét. C¸c h×nh thøc u ®·i cao nhÊt ph¶i ®îc dµnh cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu.
§©y lµ biÖn ph¸p cã ý nghÜa rÊt quan träng bëi tuy xuÊt khÈu ®· ®îc ®a lªn vÞ trÝ u tiªn vµ ®îc coi lµ ®éng lùc chÝnh thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ nhng trªn thùc tÕ viÖc ®Çu t chñ yÕu vÉn ®ang tËp trung vµo s¶n xuÊt hµng thay thÕ nhËp khÈu. §Ó xuÊt khÈu cã ®îc nguån vèn ®Çu t cÇn thiÕt trong hoµn c¶nh tÝch luü néi bé cã h¹n, cÇn nhanh chãng kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy theo c¸c híng sau:
- TriÖt ®Ó vµ nhÊt qu¸n thi hµnh c¸c h×nh thøc u ®·i dµnh cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®· ®îc ®Ò cËp ®Õn trong LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc söa ®æi.
- Rµ so¸t l¹i danh môc ngµnh nghÒ khuyÕn khÝch ®Çu t. Nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu mµ n¨ng lùc s¶n xuÊt ®· t¬ng ®èi ®ñ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu trong níc cÇn ®îc xem xÐt ®Ó ®a ra khái danh môc nµy, tr¸nh khuyÕn khÝch t¨ng thªm ®Çu t míi, kÓ c¶ ®Çu t níc ngoµi.
- T¨ng cêng sö dông c¸c biÖn ph¸p nh thuÕ chèng ph¸ gi¸, thuÕ chèng trî cÊp ®Ó ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái mang tÝnh t×nh thÕ.
+ Bªn c¹nh viÖc kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc, chÝnh s¸ch u ®·i doanh nghiÖp trong níc ph¶i b»ng hoÆc cao h¬n doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi.
HiÖn nay, tuy vÞ trÝ cña ®Çu t trong níc ®· ®îc n©ng cao nhng vÉn cßn mét sè lÜnh vùc mµ doanh nghiÖp trong níc cha ®îc ®èi xö b»ng hoÆc cao h¬n doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. ThÝ dô, doanh nghiÖp trong níc ph¶i chÞu thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ë møc 32% trong khi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi chØ chÞu tèi ®a lµ 25%. Mét doanh nghiÖp may cña ViÖt Nam xuÊt khÈu 100% s¶n phÈm hiÖn nay ph¶i nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp lµ 32% trong khi xÝ nghiÖp liªn doanh may, s¶n phÈm xuÊt khÈu chØ ®¹t 80% l¹i chØ ph¶i nép 15%. Thùc tÕ nµy cha phï hîp víi luËn cø ‘‘vèn trong níc lµ quyÕt ®Þnh, vèn ngoµi níc lµ quan träng” vÉn ®îc ®Ò cËp mét c¸ch thèng nhÊt trong c¸c ®Ò ¸n vÒ chÝnh s¸ch tµi chÝnh quèc gia, ®ång thêi còng cha phï hîp víi chñ tr¬ng cña §¶ng vÒ ‘‘ph¸t huy néi lùc” trong ph¸t triÓn kinh tÕ.
+ ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t cÇn ®îc x©y dùng dùa trªn c¸c tiªu chÝ nh: tÝnh chÊt chñ lùc, cÊp ®é chÕ biÕn... ®Ó kh«ng lÆp l¹i t×nh tr¹ng khuyÕn khÝch dµn ®Òu, kh«ng cã ®Þnh híng x©y dùng ngµnh hµng chñ lùc vµ ®Þnh híng chuyÓn ®èi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu theo híng t¨ng nhanh tû träng hµng ®· qua chÕ biÕn.
Mét hiÖn tîng t¬ng ®èi phæ biÕn hiÖn nay lµ khuyÕn khÝch ®Çu t mét c¸ch chung chung vµ dµn ®Òu. §iÒu nµy mang l¹i 4 ®iÒu bÊt lîi: thø nhÊt lµ kh«ng nªu bËt ®îc ®Þnh híng xuÊt khÈu trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Thø hai lµ thiÕu tÝnh thùc tiÔn bëi Ng©n s¸ch kh«ng ®ñ m¹nh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu u ®·i trªn diÖn réng. Thø ba lµ kh«ng t¹o ®îc ®Þnh híng vÜ m« ®óng ®¾n cho sù dÞch chuyÓn cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo (®ång vèn, ®Êt ®ai vµ søc lao ®éng vÉn tiÕp tôc dån vµo nh÷ng lÜnh vùc kh«ng cã hiÖu qu¶ hoÆc kÐm hiÖu qu¶, dÉn ®Õn l·ng phÝ v« cïng to lín). Thø t lµ nÕu t¨ng ®îc xuÊt khÈu th× còng chØ lµ trªn ph¬ng diÖn lîng, kh«ng mang l¹i ®îc c¸c thay ®æi vÒ chÊt nhê ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ.
+ Cïng víi viÖc ®Ò cao vÞ trÝ cña ®Çu t s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, chóng ta còng cÇn ph¶i hÕt søc chó ý tíi viÖc lµm sao ®Ó æn ®Þnh m«i trêng ®Çu t. Trong c¸c yÕu tè cña tæng cÇu th× ®Çu t lµ yÕu tè tù th©n, phô thuéc rÊt nhiÒu vµo nhËn ®Þnh chñ quan cña nhµ ®Çu t, kh«ng biÕn thiªn theo thu nhËp. V× lý do ®ã, ngoµi viÖc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, viÖc duy tr× mét m«i trêng ®Çu t æn ®Þnh, nh»m t¹o t©m lý tin tëng cho nhµ ®Çu t mang ý nghÜa cùc kú quan träng.
III.2.3 Gi¶i ph¸p vÒ thÞ trêng
+ T¨ng cêng vai trß vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan ChÝnh phñ trong viÖc x©y dùng ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu cho c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nãi riªng vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam nãi chung. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu lµ:
- §µm ph¸n, ký c¸c tho¶ thuËn song ph¬ng vµ ®a ph¬ng nh»m t¨ng khèi lîng vµ gi¸ trÞ hµng ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ trêng c¸c níc (bao gåm ®µm ph¸n h¹n ng¹ch xuÊt khÈu ®èi víi c¸c mÆt hµng cã h¹n ng¹ch, ký c¸c hiÖp ®Þnh chÝnh phñ vµ mua b¸n hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia).
- ThiÕt lËp hÖ thèng thu nhËp vµ xö lý th«ng tin th¬ng m¹i, n©ng cao kh¶ n¨ng dù b¸o vµ ®Þnh híng thÞ trêng b¶o ®¶m cung cÊp kÞp thêi vµ chÝnh x¸c c¸c th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp cã c¨n cø ®Ó ph¸t triÓn bu«n b¸n vµ ®Çu t.
- Thµnh lËp c¸c trung t©m xóc tiÕn th¬ng m¹i nh»m hç trî c¸c doanh nghiÖp trong lÜnh vùc nghiªn cøu thÞ trêng, cung cÊp th«ng tin vµ tæ chøc c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng m¹i.
+ T¨ng tiÒm n¨ng vÒ vèn, kh¶ n¨ng tæ chøc thÞ trêng ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam.
- TiÕp tôc s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. B»ng c¬ chÕ tæ chøc vµ qu¶n lý kinh doanh xuÊt nhËp khÈu thóc ®Èy qu¸ tr×nh hîp t¸c, liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, h×nh thµnh c¸c kinh lu th«ng æn ®Þnh tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô vµ xuÊt khÈu, trong ®ã doanh nghiÖp nhµ níc ®ãng vai trß chñ ®¹o. Thùc hiÖn tèt c¸c yªu cÇu nµy sÏ t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc tÝch tô vµ tËp trung vèn, t¨ng thªm søc m¹nh trong viÖc tæ chøc thÞ trêng cung øng vµ tiªu thô, t¹o thÕ vµ lùc míi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi.
- T¨ng vèn lu ®éng cho c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, kinh doanh xuÊt nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng chñ lùc b¶o ®¶m kh¶ n¨ng t¹o nguån xuÊt khÈu vµ dù tr÷ lu th«ng ®Ó gi÷ v÷ng thÞ trêng vµ kh¸ch hµng.
- Sím ban hµnh quy chÕ vÒ viÖc c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lËp chi nh¸nh kinh doanh th¬ng m¹i ë níc ngoµi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tiÕp cËn trùc tiÕp víi nhu cÇu cña thÞ trêng níc ngoµi vµ x©m nhËp s©u h¬n vµo c¸c thÞ trêng ®ã.
- TiÕn hµnh s©u réng mét chiÕn dÞch nh»m c¶i thiÖn h×nh ¶nh vÒ hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ trêng thÕ giíi.
III.2.4 Gi¶i ph¸p vÒ ®iÒu hµnh vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc
CÇn nghiªn cøu vµ triÓn khai ¸p dông m« h×nh qu¶n lý tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ®iÒu hµnh trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc vµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu chñ lùc. Ngêi Gi¸m ®èc lu«n lµ ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm mäi mÆt trong c«ng ty, do ®ã ngêi gi¸m ®èc cÇn ph¶i ®îc trao c¸c quyÒn cÇn thiÕt ®Ó thùc thi nhiÖm vô cña m×nh theo ®óng luËt ®Þnh.
C¸c ngµnh, c¸c doanh nghiÖp thuéc mçi ngµnh cÇn cã kÕ ho¹ch x©y dùng hÖ thèng m¹ng th«ng tin ®iÒu hµnh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý th«ng suèt tõ trªn xuèng díi. Muèn tiÕp nhËn c«ng nghÖ phï hîp, nhËp c¸c lo¹i thiÕt bÞ t¬ng thÝch th× viÖc cñng cè c¸c ViÖn nghiªn cøu vµ sö dông c¸c chuyªn gia kü thuËt chuyªn ngµnh lµ rÊt cÇn thiÕt, kÓ c¶ viÖc thuª c¸c chuyªn gia níc ngoµi nh»m ®¶m b¶o cho c¸c dù ¸n ®Çu t ®îc triÓn khai thùc hiÖn cã hiÖu qu¶, lùa chän c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ chÝnh x¸c, phï hîp víi tõng ngµnh cô thÓ, phï hîp víi m«i trêng s¶n xuÊt trong níc.
Huy ®éng nguån nh©n lùc tõ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh tèt ®Ó bæ sung cho c¸c doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n, hoÆc thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t míi sau khi ®· qua kho¸ ®Çu t ng¾n h¹n vÒ qu¶n lý hoÆc kü thuËt.
Thuª c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c chuyªn gia kü thuËt níc ngoµi nh»m gi¶i quyÕt c¸c khã kh¨n cho mét sè c«ng ty, hoÆc ®iÒu hµnh c¸c dù ¸n míi. X©y dùng c¬ chÕ øng xö míi, c¶ vÒ tinh thÇn vµ vËt chÊt (thùc chÊt lµ nÒn v¨n ho¸ doanh nghiÖp) nh»m thu hót mäi nguån chÊt x¸m cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng chñ lùc. Cñng cè c¸c trêng ®µo t¹o, trung t©m ®µo t¹o nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ®µo t¹o (kÓ c¶ viÖc thuª c¸c chuyªn gia ®µo t¹o níc ngoµi) ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ c¸n bé qu¶n lý vµ c¸n bé kü thuËt trong thêi gian tíi.
III.3 Mét sè kiÕn nghÞ vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch
Chñ thÓ chÝnh trong viÖc thùc hiÖn mét c¸ch chñ ®éng nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó t¨ng tèc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc chÝnh lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, trong bèi c¶nh vµ thêi c¬ hiÖn nay th× sù chØ ®¹o vµ hç trî cña Nhµ níc vÉn mang tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu nªu trªn trong thêi gian ng¾n nãi trªn. Trªn tinh thÇn ®ã, t¸c gi¶ xin ®a ra mét sè kiÕn nghÞ nh sau:
III.3.1 Cã chÝnh s¸ch thuÕ vµ c¬ chÕ tµi chÝnh t¹o vèn vµ khuyÕn khÝch c¸c ngµnh hµng ®Çu t ph¸t triÓn
Trong bèi c¶nh t×nh h×nh kinh tÕ níc ta hiÖn nay, chÝnh s¸ch thuÕ kho¸n søc d©n, nu«i dìng nguån thu vµ ®Þnh híng khuyÕn khÝch ®îc sù ®Çu t ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng vµ s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh ngµnh dÖt may, ngµnh thuû s¶n, s¶n xuÊt g¹o, cµ phª, khai th¸c dÇu khÝ… lµ hÕt søc cÇn thiÕt.
Víi quan ®iÓm ®ã, mçi ngµnh cÇn kiÕn nghÞ víi Thñ tíng, Bé Tµi chÝnh, Tæng côc ThuÕ, Tæng côc H¶i quan nghiªn cøu thùc thi mét chÝnh s¸ch thuÕ vµ tµi chÝnh thùc sù t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh ®Çu t x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, cô thÓ lµ:
- Cho phÐp sö dông vèn ng©n s¸ch cho c¸c dù ¸n quy ho¹ch vïng nguyªn liÖu, quy ho¹ch côm c«ng nghiÖp, cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ®èi víi c¸c côm c«ng nghiÖp míi, ®Çu t cho c¸c ho¹t ®éng cña c¸c ViÖn vµ Trung t©m nghiªn cøu chuyªn ngµnh.
- T¹o ®iÒu kiÖn vµ cã c¬ chÕ cho vay u ®·i ®Ó t¨ng tèc ph¸t triÓn mçi ngµnh hµng, mÆt hµng cô thÓ trong thêi gian ng¾n 5 n¨m tõ 2005-2010, vµ cã thÓ kÐo dµi ®Õn 2020.
- §îc phÐp sö dông vèn ODA kh«ng thªm ®iÒu kiÖn vay l¹i vµ mét phÇn vèn ®èi øng ®Æc biÖt u ®·i (vay 12 - 15 n¨m, 2 - 3 n¨m ©n h¹n, l·i suÊt 0-1% n¨m) cho c¸c ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn vïng nguyªn nhiªn liÖu, c¸c c«ng tr×nh xö lý níc th¶i vµ gi¶i quyÕt vèn ®èi øng x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho c¸c côm c«ng nghiÖp míi.
- §Ò nghÞ ChÝnh phñ b¶o l·nh cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc mua tr¶ chËm, vay th¬ng m¹i cña c¸c nhµ cung cÊp hoÆc c¸c tæ chøc tµi chÝnh níc ngoµi.
- §èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc cã s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn nhanh cÇn cÊp vèn lu ®éng phï hîp víi tèc ®é ph¸t triÓn. Nguån cÊp cã thÓ tõ phÇn nép ng©n s¸ch hµng n¨m. §èi víi c¸c dù ¸n míi, ®îc cÊp 30% vèn tõ ng©n s¸ch Nhµ níc vµ cÊp ®ñ vèn lu ®éng theo quy ®Þnh.
III.3.2 Cã biÖn ph¸p hç trî héi nhËp vµ xóc tiÕn xuÊt khÈu
- CÇn ph©n ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm vÒ c«ng t¸c thÞ trêng ë tÇm vÜ m« vµ vi m«, kh¾c phôc ®ång thêi hai biÓu hiÖn tiªu cùc lµ û l¹i vµo Nhµ níc vµ phã mÆc cho doanh nghiÖp.
Bé Th¬ng m¹i lµ ngêi ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc xuÊt khÈu trong mét tÇm nh×n dµi h¹n, ®¶m b¶o c¶ ba yÕu tè: tèc ®é ph¸t triÓn, c¬ cÊu thÞ trêng vµ c¬ cÊu mÆt hµng; thu thËp th«ng tin vÒ thÞ trêng, ®ång thêi lµm tèt c«ng t¸c dù b¸o ®Ó ®Þnh híng cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, ph¸t triÓn mÆt hµng míi; tæ chøc thÞ trêng vµ xóc tiÕn th¬ng m¹i. Trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh môc tiªu cho tõng thêi kú, tõng thÞ trêng níc ngoµi.... V× thÕ, tham t¸n th¬ng m¹i t¹i níc ngoµi lµ ngêi ®Çu tiªn ph¶i gi¶i thÝch ®îc lý do khi chØ tiªu xuÊt khÈu kh«ng ®¹t ®îc, ®ång thêi ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc cÇn thiÕt.
VÊn ®Ò tiÕp theo cña Bé Th¬ng m¹i lµ phæ biÕn th«ng tin th¬ng m¹i, thÞ trêng... tíi c¸c doanh nghiÖp mét c¸ch nhanh nhÊt vµ tiÕt kiÖm nhÊt. §Ó lµm ®îc viÖc nµy, Bé Th¬ng m¹i x©y dùng ngay c¬ së d÷ liÖu vµ trang (Web) riªng, ®ång thêi t¨ng cêng ph¸t hµnh c¸c tµi liÖu theo chuyªn ®Ò.
ë tÇm vi m«, c¸c doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc tiÕp cËn vµ ph©n tÝch, khai th¸c th«ng tin, trùc tiÕp vµ thêng xuyªn tiÕp xóc víi thÞ trêng thÕ giíi th«ng qua héi th¶o, héi chî triÓn l·m, ®Èy m¹nh tiÕp thÞ ®Ó n¾m b¾t thÞ trêng, b¸m s¸t vµ tiÕp cËn ®îc tiÕn bé cña thÕ giíi trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh, tù m×nh lo t×m b¹n hµng, thÞ trêng, ký hîp ®ång, tæ chøc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu theo nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña thÞ trêng, tr¸nh t tëng û l¹i vµo c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc hoÆc tr«ng chê trî cÊp, trî gi¸.
- §Ò nghÞ Nhµ níc cã kÕ ho¹ch ph¸t ®éng mét chiÕn dÞch nh»m c¶i thiÖn h×nh ¶nh vÒ hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ trêng thÕ giíi. ThÝ dô: cã thÓ ra mét t¹p chÝ chÝnh thøc vÒ c¸c s¶n phÈm cña ViÖt Nam ph¸t hµnh miÔn phÝ ra níc ngoµi th«ng qua hÖ thèng sø qu¸n vµ th¬ng vô.
Bé Th¬ng m¹i bè trÝ §¹i diÖn th¬ng m¹i vµ Phßng trng bµy hµng xuÊt khÈu thêng trùc ë c¸c thÞ trêng chñ yÕu nh NhËt, §øc, B¾c ¢u, Nga, Mü, cïng Tæng côc H¶i quan cung cÊp th«ng tin thÞ trêng vµ th«ng tin xuÊt nhËp khÈu ®Þnh kú. Mét trong c¸c chøc n¨ng quan träng cña ®¹i diÖn th¬ng m¹i ë níc ngoµi lµ ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c trë ng¹i do chÝnh s¸ch luËt lÖ cña níc së t¹i g©y ra cho hµng ho¸ níc m×nh. Gi¶m cíc phÝ vËn chuyÓn giao nhËn b»ng ®êng hµng kh«ng ®Ó cã thÓ xuÊt khÈu ®îc nh÷ng mÆt hµng cÇn thêi gian vµ cã gi¸ trÞ lín nhng träng lîng nhá. Sau khi ký kÕt HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i víi Mü, xóc tiÕn nhanh h¬n viÖc gia nhËp WTO tríc n¨m 2005 ®Ó ngµnh ngo¹i th¬ng ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn c¹nh tranh víi c¸c níc trong viÖc më réng thÞ trêng xuÊt khÈu.
III.3.3 VÒ u ®·i ®Çu t
- Gi¶m thiÓu c¸c thñ tôc xÐt duyÖt phiÒn hµ ®èi víi ®Çu t t nh©n, ®Æc biÖt lµ viÖc phª duyÖt nhËp khÈu c«ng nghÖ, m¸y mãc thiÕt bÞ.
- C«ng bè ngay trong n¨m 2004 mét kÕ ho¹ch cho giai ®o¹n 2005 - 2010 nh»m gi¶m thiÓu hµnh rµo phi thuÕ quan vµ lé tr×nh gi¶m thuÕ theo HiÖp ®Þnh CEPT/AFTA víi c¸c bíc ®i râ rµng vµ cô thÓ cho tõng n¨m.
- Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do qu¸ lo l¾ng tríc t×nh tr¹ng nhËp siªu vµ t×nh tr¹ng “vèn níc ngoµi chÌn Ðp vèn trong níc”, ®· xuÊt hiÖn mét sè ý kiÕn vÒ viÖc dïng c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh ®Ó h¹n chÕ ®Çu t níc ngoµi trong mét sè lÜnh vùc. C¸c vÊn ®Ò nh cam kÕt xuÊt khÈu, h¹n chÕ b¸n ngo¹i tÖ còng ®· ®îc ®Ò cËp, g©y ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn t©m lý cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. Thùc ta, cã thÓ dïng c¸c biÖn ph¸p vÜ m« nh t¨ng cêng kiÓm so¸t dÞch chuyÓn lîi nhuËn (biÖn ph¸p chèng chuyÓn gi¸), gi¶m thiÓu hµng rµo b¶o hé, gi¶m thiÓu u ®·i cho s¶n xuÊt hµng thay thÕ nhËp khÈu ... ®Ó lµnh m¹nh ho¸ m«i trêng kinh doanh vµ ®Þnh híng l¹i cho luång vèn ®Çu t, kh«ng cÇn thiÕt ph¶i sö dông ®Õn c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh. Chóng ta cÇn nhËn thøc râ r»ng gi÷a æn ®Þnh m«i trêng ®Çu t vµ gi¶m thuÕ hµng rµo phi thuÕ kh«ng hÒ tån t¹i m©u thuÉn. Kh¸i niÖm æn ®Þnh ®Ò cËp ë ®©y lµ æn ®Þnh tÝch cùc, theo híng minh b¹ch ho¸, nhÊt qu¸n vµ ®ång bé ho¸ c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« trong viÖc dÞch chuyÓn c¬ cÊu ®Çu t, chø kh«ng ph¶i “gi÷ nguyªn hiÖn tr¹ng”.
- Ph¸t triÓn hîp lý c¸c khu c«ng nghiÖp vµ khu chÕ xuÊt ®Ó qua ®ã gi¶m thiÓu c¸c khã kh¨n (mang tÝnh ®Æc thï ViÖt Nam) cho lÜnh vùc ®Çu t. Trong hoµn c¶nh cô thÓ cña chóng ta hiÖn nay ®Êt chËt, ngêi ®«ng, thñ tôc cÊp ®Êt khã kh¨n ®· lµm cho nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng muèn ®Çu t míi hoÆc më réng s¶n xuÊt. NÕu cã nhiÒu khu chÕ xuÊt vµ khu c«ng nghiÖp tËp trung ®îc x©y dùng víi c¬ së h¹ tÇng ®Çy ®ñ, céng víi viÖc triÓn khai tÝch cùc, ®Çy ®ñ c¬ chÕ “thñ tôc vµ dÞch vô mét cöa” nh ChÝnh phñ ®· quy ®Þnh sÏ kÝch thÝch vµ thu hót ®îc c¸c nhµ ®Çu t trong níc vµ níc ngoµi.
III.3.4 VÒ th¬ng m¹i vµ h¶i quan
VÒ chÝnh s¸ch xóc tiÕn th¬ng m¹i, nªn më réng c¸c chuyÕn viÕng th¨m gi÷a c¸c ®oµn cÊp bé, chñ ®éng nªu kh¶ n¨ng ®µm ph¸n ký kÕt c¸c v¨n b¶n khung nh hiÖp ®Þnh hîp t¸c kinh tÕ - th¬ng m¹i... Tæ chøc giíi thiÖu víi c¸c b¹n hµng c¸c mÆt hµng ta cã tiÒm n¨ng mµ thÞ trêng hä cã nhu cÇu nh: g¹o, cao su, than ®¸, hµng dÖt may, hµng c«ng nghiÖp nhÑ, thñ c«ng mü nghÖ ...
Thùc hiÖn sù chØ ®¹o cña Bé Th¬ng M¹i, c¸c vô chÝnh s¸ch thÞ trêng ngoµi níc ®· cïng víi nhiÒu c¬ quan th¬ng vô ë níc ngoµi ®Èy m¹nh nghiªn cøu vµ triÓn khai mét sè biÖn ph¸p vÒ xóc tiÕn th¬ng m¹i ®Ó t¨ng xuÊt khÈu vµo thÞ trêng Nga, §«ng ¢u, Trung §«ng, Australia, NewZealand, §µi Loan vµ Hµn Quèc; ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng dÖt may, giµy dÐp, chÌ, cao su vµo §µi Loan, hµng thuû s¶n, than ®¸ vµ may mÆc vµo Hµn Quèc... Phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph¬ng, c¸c HiÖp héi doanh nghiÖp, HiÖp héi ngµnh, nghÒ tæ chøc c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng m¹i, ë trong vµ ngoµi níc, thùc hiÖn Ch¬ng tr×nh xóc tiÕn th¬ng m¹i träng ®iÓm quèc gia, t¨ng nhanh khèi lîng hµng xuÊt khÈu vµ tiªu thô ë trong níc, më réng thÞ trêng tiªu thô hµng ho¸. TriÓn khai c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn HiÖp ®Þnh DÖt may ViÖt Nam – Hoa Kú.
Phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh ®Êu tranh kh¾c phôc c¸c hµng rµo phi thuÕ quan, hµng rµo kü thuËt vµ xö lý tèt c¸c tranh chÊp th¬ng m¹i ®èi víi xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tuyªn truyªn, phæ biÕn tõ th¸ng 7/ 2003, theo lé tr×nh thuÕ AFTA, thùc hiÖn chuyÓn c¸c mÆt hµng trong danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL) sang danh môc c¾t gi¶m (IL).
§Êu tranh chèng gian lËn th¬ng m¹i, ®Èy m¹nh chèng s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶, xö lý nghiªm theo ph¸t luËt ®èi víi c¸c hµnh vi ®Çu c¬, g¨m hµng, n©ng gi¸ thu lêi bÊt chÝnh. ¦u tiªn ph©n bæ Quota cho c¸c ®¬n hµng FOB sö dông nguyªn liÖu néi ®Þa. HiÖp héi DÖt May ®îc tham gia vµo viÖc th¶o luËn x©y dùng c¸c quy chÕ ph©n bæ Quota. Cho phÐp ViÖn Kinh tÕ Kü thuËt ®îc phèi hîp cïng víi c¬ qu¶n H¶i quan vµ c¬ quan thuÕ ®Ó ¸p m· thuÕ phï hîp víi c¸c lo¹i nguyªn phô liÖu, vËt t nhËp khÈu cho ngµnh dÖt may.
III.3.5 VÒ ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn c¸c nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc
Ph¬ng híng chñ ®¹o ®Ó ph¸t triÓn xuÊt khÈu lµ t¹o dùng nh÷ng mÆt hµng chñ lùc, nhng kh«ng giíi h¹n vµo nh÷ng mÆt hµng cè ®Þnh mµ linh ho¹t ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng vµ biÕn ®éng gi¸ c¶, ë ®©y träng t©m cÇn ®Æt vµo c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn (chñ yÕu lµ n«ng, l©m, thuû s¶n) vµ hµng c«ng nghiÖp nhÑ (hµng dÖt, may, da vµ gi¶ da...), c«ng nghiÖp l¾p r¸p, sö dông nhiÒu lao ®éng cã tay nghÒ kh¸. §ång thêi cÇn t¨ng nhanh tû träng s¶n phÈm xuÊt khÈu cã hµm lîng c«ng nghÖ cao, nhiÒu chÊt x¸m, cã c«ng nghÖ míi ®Ó t¹o cho nhãm hµng nµy cã vÞ trÝ quan träng trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu trong thêi gian tíi.
III.3.5.1 KiÕn nghÞ cô thÓ vÒ ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ (nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu h÷u h×nh)
- YÕu tè quyÕt ®Þnh qui m«, nhÞp ®é xuÊt khÈu hµng ho¸ lµ c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu vµ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc. X¸c ®Þnh c¬ cÊu hµng ho¸ cã hiÖu qu¶ vµ nh÷ng mÆt hµng chñ lùc lµ mét néi dung quan träng cña chÝnh s¸ch ph¸t triÓn mÆt hµng xuÊt khÈu.
- Trong mét nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng, viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ph¶i c¨n cø vµo: thÞ trêng xuÊt khÈu, ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt trong níc, hiÖu qu¶ (bao gåm hiÖu qu¶ kinh doanh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi). §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh, cÇn cã chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu theo c¸c híng: (1) Gi¶m tû träng th« vµ s¬ chÕ ®i ®«i víi t¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu; (2) Gi¶m tû träng c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu truyÒn thèng ®i ®«i víi t¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu míi; (3) T¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao trong gi¸ trÞ kim ng¹ch hµng xuÊt khÈu.
- ChuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ph¶i g¾n liÒn víi viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu thÞ trêng xuÊt khÈu. Tõ nay ®Õn 2010, chÝnh s¸ch xuÊt khÈu lµ ph¶i triÖt ®Ó khai th¸c nh÷ng lîi thÕ cã thÓ xuÊt khÈu ngay, ®Æc biÖt lµ nguån lao ®éng dåi dµo, cã ãc tiÕp thu tay nghÒ nhanh, nguån tµi nguyªn ®a d¹ng vµ phong phó h¬n so víi nhiÒu níc ®· trë thµnh níc c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn c¸c ngµnh khai th¸c vµ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm híng xuÊt khÈu.
- §æi míi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ®ßi hái ph¶i ®æi míi c¬ cÊu s¶n xuÊt, g¾n qui ho¹ch xuÊt khÈu víi qui ho¹ch s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu. §Ó ®¶m b¶o qui ho¹ch xuÊt khÈu, Nhµ níc cÇn ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch ®Çu t (vèn vµ c«ng nghÖ) ®èi víi c¸c ngµnh, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, khai th¸c hµng xuÊt khÈu, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t vµo s¶n xuÊt kinh doanh s¶n phÈm xuÊt khÈu th«ng qua c¸c biÖn ph¸p tÝn dông, tµi chÝnh, thuÕ vµ hîp t¸c víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi.
- Víi viÖc ®æi míi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu, danh môc c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu sÏ thay ®æi theo chiÒu híng gia t¨ng c¸c mÆt hµng chñ lùc, c¸c mÆt hµng cã søc c¹nh tranh vµ mang l¹i hiÖu qu¶ cao. Mét sè s¶n phÈm hiÖn nay ®îc coi lµ hµng xuÊt khÈu chñ lùc, cã kh¶ n¨ng sÏ t¨ng lªn vÒ mÆt sè lîng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu nhng tû träng cña chóng l¹i cã thÓ gi¶m ®i trong kim ng¹ch xuÊt khÈu trong 10-15 n¨m tíi.
III.3.5.2 KiÕn nghÞ cô thÓ vÒ ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn xuÊt khÈu dÞch vô (nhãm c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu v« h×nh)
- ChÝnh s¸ch ®èi víi xuÊt khÈu dÞch vô cÇn ®îc hoµn thiÖn theo híng triÖt ®Ó khai th¸c vµ khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c lîi thÕ trong xuÊt khÈu dÞch vô vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô quèc tÕ.
- N©ng cao chÊt lîng dÞch vô lªn ngang tÇm quèc tÕ, ®©y lµ nh©n tè quan träng ®Ó thu hót kh¸ch quèc tÕ trong mäi dÞch vô: chÊt lîng c¬ së h¹ tÇng còng nh chÊt lîng ®éi ngò c¸c nh©n viªn, c¸n bé lµm c«ng t¸c dÞch vô víi ®ñ c¸c tiªu chuÈn cÇn thiÕt vÒ ®¹o ®øc, nghiÖp vô, tr×nh ®é qu¶n lý... ngang tr×nh ®é cña c¸c níc trong khu vùc.
- H×nh thµnh mét hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp dÞch vô thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng tham gia ph¸t triÓn c¸c dÞch vô quèc tÕ, t¨ng cêng søc c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp dÞch vô, xo¸ bá sù ®éc quyÒn cña Nhµ níc trong lÜnh vùc dÞch vô, cã sù qu¶n lý vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ cña Nhµ níc nh»m ®¹t ®îc môc tiªu kinh tÕ - x· héi chø kh«ng ph¶i lµ hiÖu qu¶ kinh doanh cao.
KÕt luËn
§Ó t¹o nguån vèn b»ng ngo¹i tÖ cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu chiÕn lîc kinh tÕ - x· héi, ®ång thêi tham gia réng r·i vµo sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, më réng sù giao lu gi÷a thÞ trêng trong níc víi thÞ trêng quèc tÕ, chóng ta ph¶i dùa chñ yÕu vµo c¸c nguån lùc trong níc vµ nh÷ng lîi thÕ so s¸nh trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸. VÊn ®Ò cèt lâi lµ x¸c ®Þnh c¬ cÊu tèi u, ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ trêng , phï hîp víi kh¶ n¨ng s¶n xuÊt trong níc, cã hiÖu qu¶ vµ x©y dùng ®îc mét sè mÆt hµng chñ lùc ®Ó cã khèi lîng lín kim ng¹ch vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao.
Nh÷ng n¨m qua, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña níc ta, ®Æc biÖt lµ xuÊt khÈu ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ. Nh×n l¹i ho¹t ®éng xuÊt khÈu nh÷ng n¨m qua, cã thÓ nhËn thÊy râ vai trß cña c¬ chÕ chÝnh s¸ch trong thµnh c«ng cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu kinh tÕ khu vùc phôc håi. Tuy nhiªn, nÕu kh«ng cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch phï hîp th× ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®· khã cã thÓ tËn dông ®îc c¸c thêi c¬ do m«i trêng quèc tÕ ®em l¹i... Hoµn c¶nh bªn ngoµi lµ yÕu tè quan träng, nhng c¸c chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch ®óng ®¾n kÕt hîp víi néi lùc bªn trong míi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh. Víi nh÷ng ®Þnh híng râ rµng vµ tinh thÇn quyÕt t©m cao ®é, hy väng ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu nãi riªng sÏ l¹i ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tÝch míi trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21.
KÕt thóc n¨m 2003, mét n¨m ®Çy khã kh¨n vµ thö th¸ch ®èi víi ViÖt Nam do ph¶i chÞu nhiÒu ¶nh hëng tõ c¸c yÕu tè bªn ngoµi nh: sù biÕn ®éng d÷ déi cña t×nh h×nh kinh tÕ - chÝnh trÞ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi; ®ång thêi, trong níc th× gÆp ph¶i nhiÒu thiªn tai, b·o lôt. ThÕ nhng nhê nh÷ng chÝnh s¸ch ®æi míi s¸ng suèt cña §¶ng vµ Nhµ níc, ViÖt Nam vÉn tiÕp tôc u tiªn hµng ®Çu trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña m×nh lµ ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c h÷u nghÞ víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn toµn thÕ giíi. §Æc biÖt trong lÜnh vùc ngo¹i th¬ng, ViÖt Nam ®· vµ sÏ tiÕp tôc t¨ng trëng bÒn v÷ng, ®a ViÖt Nam ph¸t triÓn h¬n n÷a c¶ vÒ kinh tÕ vµ v¨n ho¸ x· héi, v÷ng ch¾c bíc trªn con ®êng héi nhËp vµ cÊt c¸nh cao h¬n vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
Qua häc tËp ë trêng vµ b»ng nh÷ng nghiªn cøu thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong thêi gian qua, ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n tõ n¨m 1998 ®Õn nay, ‘‘ChiÕn lîc ph¸t triÓn c¸c nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc giai ®o¹n 2005 - 2010’‘ lµ vÊn ®Ò võa cã ý nghÜa lý luËn vµ thùc tÕ to lín cña ®Êt níc ta hiÖn nay.
C¸c vÊn ®Ò ®· ®îc tr×nh bµy vµ kiÕn nghÞ cña luËn v¨n lµ:
+ TiÕn tr×nh C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ v× sù nghiÖp d©n giµu, níc m¹nh ®ßi hái mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc hîp lý lµ mét xu híng cã tÝnh qui luËt, lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt kh«ng thÓ thiÕu ®îc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë níc ta.
+ C¸c chÝnh s¸ch ®ßn bÈy kh«ng nh÷ng lµ c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« rÊt quan träng cña Nhµ níc mµ chóng cßn cã vai trß to lín trong viÖc thóc ®Èy xuÊt khÈu, híng c¸c ho¹t ®éng nµy theo ®êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ níc ta trong tõng thêi kú.
+ Khãa luËn tèt nghiÖp ®· tr×nh bµy nh÷ng mÆt yÕu cßn tån t¹i, nhËn thøc ®îc nguyªn nh©n vµ ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc cña ViÖt Nam trong thêi gian qua.
Tãm l¹i, nh÷ng kiÕn nghÞ chÝnh s¸ch ®ßn bÈy vµ c«ng cô ®iÒu tiÕt nªu trªn lµ rÊt cÊp b¸ch, song, cÇn ph¶i ®Æt chóng trong mèi quan hÖ gi÷a b¶n th©n c¸c biÖn ph¸p nãi trªn víi nhau, ®Æt trong mèi quan hÖ tæng hoµ c¸c c«ng cô kh¸c cïng chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc ta tõng thêi kú mµ xö lý thËn träng, ®ång bé th× míi ®em l¹i kÕt qu¶ mong muèn. Kho¸ luËn nªu râ vÞ trÝ chiÕn lîc cña xuÊt khÈu ®èi víi t¨ng trëng kinh tÕ, xuÊt khÈu cã tÝnh quy luËt vµ lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®îc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc ta.
Do thêi gian nghiªn cøu kh«ng dµi, tµi liÖu tham kh¶o cha thùc sù ®Çy ®ñ, céng víi kinh nghiÖm thùc tÕ cha nhiÒu, kho¸ luËn ch¾c ch¾n sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, h¹n chÕ. RÊt mong sù th«ng c¶m vµ nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« gi¸o, b¹n bÌ vµ nh÷ng ngêi quan t©m kh¸c, ®Ó gióp em rót kinh nghiÖm cho nh÷ng nghiªn cøu sau nµy./.
Tµi liÖu tham kh¶o
B¸o c¸o giao ban th¸ng 8 n¨m 2003, Vô KÕ ho¹ch, Bé Th¬ng m¹i
B¸o c¸o giao ban th¸ng 10 n¨m 2003, Vô KÕ ho¹ch, Bé Th¬ng m¹i
B¸o c¸o giao ban th¸ng 12 n¨m 2002, Vô KÕ ho¹ch, Bé Th¬ng m¹i
“Tõ 1/7, c¾t gi¶m thuÕ 17 mÆt hµng tham gia AFTA”, VietNamNet, ngµy 14/6/2003
XuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam liÖu cã ®øng ®Çu ch©u ¸, VietNamNet, ngµy 17/1/2002
Bµi: “XuÊt khÈu t¨ng 22,7%”, Thêi B¸o Sµi Gßn, sè 45 ngµy 30/10/2003
“Gi¶i ph¸p t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu bèn th¸ng cuèi n¨m 2003”, VNExpress.vnn.vn, ngµy11/8/2003
“XuÊt hiÖn mét sè khã kh¨n ®èi víi ho¹t ®éng”, VNExpress.vnn.vn, ngµy 11/8/2003
“Dù b¸o xuÊt khÈu nhiÒu mÆt hµng chñ lùc gi¶m”, VietNamNet, ngµy 2/8/2003
“Híng ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu ViÖt Nam tíi n¨m 2010”, PTS. Ph¹m QuyÒn vµ PTS. Lª Minh T©m, NXB Thèng kª 2001
Gi¸o tr×nh “ Kinh tÕ ngo¹i th¬ng” – Gi¸o s tiÕn sÜ Bïi Xu©n Lu – Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc – 1998.
"ChiÕn lîc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu thêi kú 2001 - 2005" - Bé Th¬ng M¹i, th¸ng 8/2000
Gi¸o tr×nh “ChiÕn lîc kinh doanh” – GS.PTS Vò ThÞ Ngäc Phïng vµ Th¹c sÜ. Phan ThÞ NhiÖm, NXB Thèng kª 1999
“¶nh hëng cña tù do ho¸ th¬ng m¹i ®Õn mét sè ngµnh kinh tÕ ViÖt Nam” Dù ¸n VIE95/024, Bé th¬ng m¹i, 1998
Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, sè “Kinh tÕ 1999 - 2000”.
Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, sè “Kinh tÕ 2001 - 2002”
B¸o c¸o hµng n¨m cña HiÖp héi da giÇy ViÖt Nam
KÕ ho¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam ®Õn 2010, Bé Thñy s¶n
._.