Chiến lược kinh doanh của các Công ty xuyên quốc gia nước ngoài tại thị trường Việt Nam

Ch­¬ng i C«ng ty xuyªn quèc gia vµ chiÕn l­îc kinh doanh cña hä trªn thÞ tr­êng thÕ giíi i. Kh¸i qu¸t vÒ c«ng ty xuyªn quèc gia (TNCs) 1.1. Kh¸i niÖm TNCs Ngµy nay nh÷ng tªn tuæi næi tiÕng nh­ Toshiba, Philips, AT&T, IBM, ExxonMobil, Royal Dutch Shell... d­êng nh­ ®· trë nªn rÊt quen thuéc ®«Ý víi tÊt c¶ mäi ng­êi chø kh«ng chØ trong giíi kinh doanh quèc tÕ. §ã lµ nh÷ng ®¹i diÖn tiªu biÓu cho nh÷ng tËp ®oµn kinh tÕ hïng m¹nh vÒ tiÒm lùc tµi chÝnh vµ khoa häc c«ng nghÖ. Theo sè liÖu thèng kª n¨m 2001 cña UNCTAD (World Investment Report 2001), hiÖn nay trªn thÕ giíi cã 63.312 TNCs víi 821.818 c«ng ty chi nh¸nh. C¸c c«ng ty nµy ®ang n¾m gi÷ 2/3 tæng th­¬ng m¹i thÕ giíi, 1/2 trong ®ã lµ th­¬ng m¹i néi bé c«ng ty. §iÒu nµy cã nghÜa lµ chØ 1/3 th­¬ng m¹i quèc tÕ vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô tu©n theo lý thuyÕt vÕ th­¬ng m¹i tù do [32; 9]. Trong nöa ®Çu nh÷ng n¨m 1900, nh÷ng c«ng ty nµy ®· n¾m trong tay mét khèi l­îng tµi chÝnh khæng lå 6.680 tû USD, gÊp gÇn 2 lÇn toµn bé Ng©n s¸ch hµng n¨m cña 7 nøíc c«ng nghiÖp giµu nhÊt thÕ giíi. Theo c¸c chuyªn gia kinh tÕ, tõ thËp kû 90 ®Õn thÕ kû 21 sÏ lµ thêi k× thÞnh v­îng cña TNCs. TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kü thuËt cao, quy m« lín ®Òu do TNCs thùc hiÖn hoÆc d­íi sù hç trî cña chóng. §ã lµ mét xu thÕ ph¸t triÓn kh«ng g× ng¨n næi. VËy thùc chÊt TNCs ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh­ thÕ nµo, chóng cã ®Æc ®iÓm g× vµ tæ chøc kinh doanh ra sao? §Ó t×m hiÓu cÆn kÏ vÒ vÊn ®Ò nµy, viÖc ®­a ra nh÷ng kh¸i niÖm ®Çy ®ñ vÒ TNCs lµ hÕt søc cÇn thiÕt. 1.1.1. C¸c thuËt ng÷ Trªn thùc tÕ, cã kho¶ng h¬n 20 thuËt ng÷ vÒ c«ng ty xuyªn quèc gia. Trong ®ã, tån t¹i hai quan niÖm chÝnh. Thø nhÊt, quan niÖm vÒ c«ng ty quèc tÕ (International Corporation) bao hµm nh÷ng thuËt ng÷: c«ng ty siªu quèc gia, c«ng ty toµn cÇu hay c«ng ty thÕ giíi, c«ng ty ®a quèc gia, c«ng ty xuyªn quèc gia. Quan ®iÓm nµy kh«ng quan t©m ®Õn nguån gèc së h÷u, còng nh­ quèc tÞch cña c«ng ty, kh«ng chó ý ®Õn b¶n chÊt quan hÖ s¶n xuÊt cña c«ng ty mµ chØ quan t©m ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh nh­: s¶n xuÊt, th­¬ng m¹i, ®Çu t­ quèc tÕ cña c«ng ty. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ hä chØ chó ý ®Õn mÆt quèc tÕ hãa cña ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c c«ng ty nµy. Nh­ vËy theo quan niÖm nµy: C«ng ty siªu quèc gia (Supper - National Corporation) lµ lo¹i c«ng ty kh«ng cã mét quèc tÞch nµo cô thÓ, nÕu c¨n cø vµo nh÷ng quy ®Þnh cña luËt ph¸p quèc tÕ vÒ quèc tÞch cña mét c«ng ty. Ho¹t ®éng cña chóng kh«ng bÞ ®iÒu chØnh bëi luËt ph¸p cña bÊt k× quèc gia nµo. Thùc tÕ, ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty nµy chÞu sù ®iÒu phèi cña c¸c c«ng ­íc, ®iÒu ­íc quèc tÕ khai sinh ra chóng. C«ng ty toµn cÇu (Global - Corporation) lµ thuËt ng÷ dïng ®Ó chØ nh÷ng c«ng ty cã c¸c chiÕn l­îc kinh doanh vµ còng nh­ t­ duy hµnh ®éng cña nã ®Òu h­íng ra toµn thÕ giíi (World-Orientation). §©y lµ mét xu thÕ vµ lµ môc tiªu cña c¸c c«ng ty lín hiÖn nay trong ®iÒu kiÖn qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ kinh tÕ diÔn ra ngµy cµng s©u s¾c, thÕ giíi ®ang tiÕn tíi h×nh thµnh "mét thÞ tr­êng toµn cÇu". §Ó tån t¹i vµ trë thµnh ng­êi chiÕn th¾ng trong "thÞ tr­êng" ®ã, c¸c c«ng ty tÊt yÕu sÏ trë thµnh c«ng ty toµn cÇu. Thø hai, quan niÖm vÒ c«ng ty xuyªn quèc gia (International Corporations, gäi t¾t-TNC) lµ nh÷ng c«ng ty t­ b¶n ®éc quyÒn, chñ së h÷u t­ b¶n lµ cña mét n­íc nhÊt ®Þnh. Theo quan niÖm nµy, ng­êi ta chó ý ®Õn tÝnh chÊt së h÷u quèc tÕ cña t­ b¶n: vèn ®Çu t­ kinh doanh lµ cña ai, ë ®©u. Dùa trªn tiªu thøc së h÷u, hä cßn ®­a ra kh¸i niÖm c«ng ty ®a quèc gia (Multinational Corporations-MNCs). MNCs chØ kh¸c TNCs ë chç t­ b¶n së h÷u cña c«ng ty mÑ lµ hai hay nhiÒu n­íc. VÝ dô nh­ Royal Dutch/ Shell Group vµ Unilerver ®Òu cã vèn së h÷u thuéc Anh vµ Hµ Lan hoÆc c«ng ty Fortis thuéc së h÷u cña BØ vµ Hµ Lan. Sù ph©n ®Þnh gi÷a TNCs vµ MNCs chØ c¨n cø vµo quèc tÞch cña c«ng ty mÑ chø kh«ng c¨n cø vµo c¸c chi nh¸nh ë n­íc ngoµi. Trªn thùc tÕ, c¸c c«ng ty ®a quèc gia chØ chiÕm mét phÇn kh«ng ®¸ng kÓ trong c¸c c«ng ty ho¹t ®éng xuyªn quèc gia. Trong sè 500 c«ng ty lín nhÊt thÕ giíi hiÖn nay chØ cã 3 MNCs (Royal Dutch Shell, Unilerver, Fortis) thuéc së h÷u cña hai n­íc, sè cßn l¹i chÝnh lµ 497 TNCs (chiÕm 99,4% tæng sè c«ng ty) thuéc së h÷u cña mét n­íc, kh«ng cã c«ng ty nµo thuéc së h÷u tõ ba n­íc trë lªn [25]. 1.1.2. Kh¸i niÖm TNCs Sù tån t¹i cña nhiÒu thuËt ng÷ vÒ TNCs xuÊt ph¸t tõ nhiÒu c¨n cø vµ tiªu chuÈn kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n c¸c tiªu chuÈn vÒ: kÕt cÊu, khu vùc ph©n bè, c¬ cÊu s¶n xuÊt, ho¹t ®éng kinh doanh. Tuy nhiªn, cho ®Õn gÇn ®©y, xu h­íng s¸t nhËp ngµy cµng t¨ng vµ sù ph©n ®Þnh nãi chung vµ gi÷a TNCs - MNCs ngµy cµng trë nªn mê nh¹t. MÆt kh¸c, tÝnh ®a quèc gia ë c«ng ty mÑ lµ rÊt thÊp vµ thuËt ng÷ " ®a quèc gia" trë nªn Ýt phæ biÕn mµ thay vµo ®ã lµ thuËt ng÷ "xuyªn quèc gia". Cuèi n¨m 1998, trong B¸o c¸o §Çu t­ thÕ giíi 1998 (World Investment Report 1998), c¸c chuyªn gia cña Liªn hîp quèc ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa vÒ TNCs nh­ sau: "C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia lµ nh÷ng c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hoÆc v« h¹n, bao gåm c«ng ty mÑ vµ c¸c chi nh¸nh n­íc ngoµi cña chóng. C¸c c«ng ty mÑ ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ lµ c¸c c«ng ty mµ viÖc kiÓm so¸t tµi s¶n cña c¸c thùc thÓ kinh tÕ kh¸c ë n­íc ngoµi th­êng ®­îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc gãp vèn t­ b¶n cæ phÇn cña chóng" C¸c chi nh¸nh n­íc ngoµi (hay lµ c«ng ty con) lµ c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hoÆc v« h¹n, trong ®ã chñ ®Çu t­ lµ ng­êi sèng ë n­íc kh¸c, cã møc gãp vèn cho phÐp, cã ®­îc lîi Ých l©u dµi trong viÖc qu¶n lý ho¹t ®éng cña c«ng ty ®ã. Tãm l¹i, ta cã thÓ hiÓu mét c¸ch chung nhÊt nh­ sau: TNCs lµ nh÷ng c«ng ty quèc gia thùc hiÖn viÖc s¶n xuÊt kinh doanh quèc tÕ th«ng qua viÖc thiÕt lËp c¸c hÖ thèng chi nh¸nh ë n­íc ngoµi d­íi sù kiÓm so¸t cña c«ng ty mÑ nh»m ph©n chia thÞ tr­êng thÕ giíi vµ t×m kiÕm lîi nhuËn. 1.2. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c TNCs 1.2.1. Nh÷ng tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi cña TNCs Tr­íc hÕt cã thÓ kh¼ng ®Þnh, tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt chÝnh lµ yÕu tè c¨n b¶n dÉn tíi sù ra ®êi tÊt yÕu cña TNCs. Kinh tÕ ph¸t triÓn kÐo theo tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt. §ång thêi nã l¹i cã t¸c dông thóc ®Èy tiÕp tôc qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung nµy. Nh÷ng xÝ nghiÖp t­ b¶n chñ nghÜa cã quy m« lín b¾t ®Çu ®­îc h×nh thµnh còng nh­ sù c¹nh tranh gi÷a chóng ngµy mét gay g¾t. KÕt qu¶ tÊt yÕu lµ mét sè xÝ nghiÖp võa vµ nhá bÞ thñ tiªu hoÆc s¸t nhËp víi nhau thµnh c¸c xÝ nghiÖp lín h¬n. Bªn c¹nh ®ã, tÝn dông vµ c«ng ty cæ phÇn ®· më réng quy m« xÝ nghiÖp, t¹o lËp thÞ tr­êng thÕ giíi, chÕ ®é ®éc quyÒn ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. §iÒu ®ã nãi lªn b¶n chÊt kinh tÕ cña chñ nhÜa t­ b¶n (CNTB) trong giai ®o¹n ph¸t triÓn míi, quan hÖ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa vËn ®éng d­íi vá vËt chÊt cña tæ chøc ®éc quyÒn. Víi nh÷ng ­u thÕ ®Æc biÖt, ®éc quyÒn ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng ®Ønh cao cña sù ph¸t triÓn CNTB. Nã ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ kiÓm so¸t toµn bé nÒn kinh tÕ cña mét quèc gia vµ cã ¶nh h­ëng lín ®Õn mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng trong x· héi. Ph¹m vi ho¹t ®éng cña ®éc quyÒn cßn v­ît ra khái biªn giíi quèc gia ®Ó trë thµnh nh÷ng tæ chøc ®éc quyÒn quèc tÕ víi lîi nhuËn khæng lå vµ ph¹m vi ¶nh h­ëng hÕt søc réng lín. ViÖc ph©n chia thÕ giíi vÒ mÆt kinh tÕ ®­îc thùc hiÖn. ChiÕm lÜnh thÞ tr­êng, khai th¸c tèi ®a mäi tµi nguyªn vµ nguån lùc, cè g¾ng ®¹t ®­îc mét mét khèi l­îng thÆng d­ s¶n xuÊt cao nhÊt ®· trë thµnh môc tiªu c¬ b¶n vµ tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ c¹nh tranh. Ph¸p, Anh, Hµ Lan cã thÓ ®­îc coi lµ nh÷ng quèc gia ®Çu tiªn cã c¸c c«ng ty ®éc quyÒn quèc tÕ. Nh÷ng tæ chøc s¬ khai ë ch©u ¢u nµy ®· xuÊt hiÖn tõ cuèi thêi k× t­ b¶n tù do c¹nh tranh thèng trÞ, tøc lµ tr­íc chñ nghÜa ®Õ quèc, c¸ch ®©y kho¶ng 200 n¨m. §¸ng chó ý nhÊt vµo thêi kú nµy lµ nh÷ng c«ng ty hµng h¶i cña Anh vµ Hµ Lan víi nh÷ng ®éi th­¬ng thuyÒn lín nhÊt thÕ giíi c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. Hai cuéc thÕ chiÕn cã thÓ coi lµ nh÷ng mèc lín ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña TNCs bëi ®· t¹o ra nh÷ng c¬ héi nh÷ng ®iÒu kiÖn chÝn muåi, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn lªn ®Õn ®Ønh cao cña ®éc quyÒn quèc tÕ. §Æc biÖt lµ ThÕ chiÕn hai vµ giai ®o¹n sau ®ã, tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt diÔn ra cao ®é, h×nh thµnh nh÷ng c«ng ty cùc lín thèng trÞ trong c¸c ngµnh. C«ngxocxium ®a ngµnh ra ®êi, chuyªn m«n ho¸ ®­îc thóc ®Èy m¹nh mÏ víi tÝnh chÊt lµ kÕt qu¶ cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Trong nh÷ng n¨m 80, xuÊt khÈu t­ b¶n t¨ng ®¸ng kÓ. §Çu t­ n­íc ngoµi cïng víi c¸c h×nh thøc chuyÓn giao c«ng nghÖ, cho vay vèn cña c¸c c«ng ty ®éc quyÒn ®a quèc gia ®· bµnh tr­íng vµo nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn còng nh­ ®ang ph¸t triÓn, tõ ®ã h×nh thµnh hµng lo¹t TNCs. Nh­ vËy chØ cã qu¸ tr×nh tÝch tô t­ b¶n vµ tËp trung s¶n xuÊt míi ®­a ®Õn sù h×nh thµnh cña TNCs. Nhê cã qu¸ tr×nh nµy mµ t¹o ra c¬ së vËt chÊt cho sù bµnh tr­íng, gióp c¸c tËp ®oµn t­ b¶n cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng v­ît ra khái biªn giíi quèc gia, thùc hiÖn viÖc ®Çu t­ vµo c¸c n­íc d­íi nhiÒu h×nh thøc, tho¶ m·n viÖc t×m kiÕm lîi nhuËn cao - vèn lµ môc tiªu bÊt di bÊt dÞch cña TNCs. Nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c còng t¹o ra tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña TNCs nh­: T×nh h×nh thÕ giíi sau ThÕ chiÕn hai víi sù ra ®êi cña c¸c n­íc ®éc lËp d©n téc ¸ - Phi - Mü La Tinh lµm cho c¸c thÞ tr­êng khai th¸c nguyªn liÖu vµ cung cÊp nh©n c«ng rÎ m¹t cña CNTB bÞ thu hÑp. Sù t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ trong nh÷ng thËp kû gÇn ®©y ®· lµm cho thÞ tr­êng t­ liÖu s¶n xuÊt ®­îc më réng, t­ b¶n cã thªm n¬i ®Çu t­, khiÕn sù ph¸t triÓn cña c¸c chi nh¸nh ë n­íc ngoµi t¨ng lªn nhanh chãng. Sù ®iÒu tiÕt cña CNTB ®éc quyÒn nhµ n­íc ®èi víi qu¸ tr×nh kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c c«ng ty ®éc quyÒn quèc gia v­ît ra ngoµi biªn giíi. Trong nh÷ng t×nh thÕ nh­ vËy, chØ cã c¸c TNCs míi lµ tæ chøc phï hîp nhÊt ®Ó c¸c tËp ®oµn t­ b¶n th©m nhËp vÒ kinh tÕ, xuÊt khÈu, ®Çu t­ t­ b¶n ra n­íc ngoµi. Tãm l¹i, trong ®iÒu kiÖn quèc tÕ hãa s¶n xuÊt ph¸t triÓn, sù ra ®êi cña TNCs lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ ®ã lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt. 1.2.2. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña TNCs Mü C¸c TNCs Mü ®Çu tiªn ra ®êi do nhu cÇu ph¸t triÓn cña c¸c c¸c c«ng ty lín ë Mü vµ trong mét thêi gian dµi TNCs ®­îc coi lµ m« h×nh tæ chøc kinh doanh cña riªng n­íc Mü. Vµo nöa cuèi thÕ kØ XIX ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu ®Çu tiªn cho thÊy c¸c c«ng ty lín cña Mü ph¶i ph¸t triÓn mét c¬ cÊu xuyªn quèc gia ®Ó më réng ho¹t ®éng kinh doanh. Tr­íc ThÕ chiÕn hai, nhiÒu c«ng ty lín cña Mü võa tham gia vµo viÖc ph©n chia thÞ tr­êng quèc tÕ ®èi víi mét sè s¶n phÈm võa x©y dùng nh÷ng c«ng ty nh¸nh (Affiliates) ®Çu tiªn ë n­íc ngoµi. ThÕ chiÕn hai kÕt thóc, Mü ®· thu ®­îc mét l­îng t­ b¶n lín nhê nh÷ng cuéc mua b¸n vò khÝ vµ cung cÊp hµng ho¸ cho c¸c n­íc tham chiÕn. B»ng sè t­ b¶n s½n cã, Mü thùc hiÖn kÕ ho¹ch Marshall-gióp kh«i phôc nÒn kinh tÕ c¸c n­íc ch©u ¢u, NhËt B¶n-nh»m môc ®Ých sö dông t­ b¶n khèng chÕ kinh tÕ c¸c n­íc nµy, bµnh tr­íng lµm b¸ chñ toµn thÕ giíi. C¸c TNCs Mü thêi kú nµy cã ®iÒu kiÖn hÕt søc thuËn lîi, t¨ng c­êng ®Çu t­ t­ b¶n vµo c¸c n­íc nµy, thu hót mäi tinh hoa cña c¸c n­íc ph¸t triÓn ch©u ¢u, phôc vô cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh. Tõ ®ã, xuÊt hiÖn c¸c c«ng ty ®a quèc gia hiÖn ®¹i cña thÕ giíi. Chóng lµ sù kÕt hîp gi÷a c¸c c«ng ty t­ b¶n tµi chÝnh víi c¸c TNCs s¶n xuÊt nãi chung, lîi dông thÕ m¹nh tµi chÝnh khèng chÕ c¸c n­íc t­ b¶n kh¸c. Kho¶ng mét vµi thËp kû sau, ho¹t ®éng kinh doanh cña Mü ®· ë tr×nh ®é cao h¬n nhiÒu so víi c¸c ®èi thñ ch©u ¢u trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ cã lîi thÕ lín vÒ mÆt tµi chÝnh. C¸c tiÕn bé trong lÜnh vùc th«ng tin liªn l¹c vµ vËn t¶i lµm cho ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c c«ng ty Mü ngµy cµng ph¸t triÓn, cho phÐp hä v­¬n tíi nh÷ng ®Þa ®iÓm rÊt xa trong viÖc t×m kiÕm thÞ tr­êng tiªu thô thµnh phÈm vµ nguyªn liÖu. B­íc ®Çu tiªn cña ®a sè TNCs Mü trong kÕ ho¹ch th©m nhËp thÞ tr­êng bªn ngoµi lµ ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng th«ng qua xuÊt khÈu tõ trong n­íc. Nh­ng sau ®ã kh«ng l©u, hä ®· thiÕt lËp ®­îc c¸c c«ng ty chi nh¸nh ®Ó s¶n xuÊt ë n­íc ngoµi. HÇu hÕt c¸c c«ng ty chi nh¸nh ®­îc lËp ë n­íc ngoµi sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai lµ nh»m phôc vô cho thÞ tr­êng ®Þa ph­¬ng, n¬i chóng ®­îc x©y dùng. KÕt qu¶ lµ trong nh÷ng n¨m 1960, kho¶ng 4/5 tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ b¸n ra cña c¸c chi nh¸nh lµ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu t¹i chç. Môc ®Ých cña chiÕn l­îc nµy lµ ®Ó ®èi phã víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trong viÖc giµnh giËt thÞ tr­êng s¶n phÈm vµ chèng l¹i c¸c hµng rµo b¶o hé cña c¸c quèc gia n¬i TNCs Mü c¾m nh¸nh trong nh÷ng thêi ®iÓm cÇn thiÕt. Tõ cuèi nh÷ng n¨m 1960, m¹ng l­íi xuyªn quèc gia cña c¸c c«ng ty c«ng nghiÖp Mü ®­îc më réng rÊt lín. Sè l­îng c¸c c«ng ty chi nh¸nh t¨ng nhanh hµng n¨m. N¨m 1968, Mü ®· cã 2468 TNCs trªn tæng sè 7276 TNCs cña c¶ thÕ giíi. Giai ®o¹n ®Çu nh÷ng n¨m 90 sè TNCs Mü cã t¨ng lªn song ë møc t¨ng thÊp, cã 3031 TNCs / tæng 38.747 TNCs thÕ giíi, n¨m 1997 th× cã 3387 TNCs trong khi ®ã c¶ thÕ giíi ®· cã trªn 60.000 TNCs nh­ng sè l­îng chi nh¸nh cña hä tr¶i ra kh¾p thÕ giíi lµ 19.103 [32; 93]. Ngµy nay, mét xu thÕ míi ®ang trë ­u thÕ trong ho¹t ®éng cña TNCs Mü lµ liªn minh chiÕn l­îc víi m¹ng l­íi xuyªn quèc gia ë c¸c n­íc kh¸c, ®iÓn h×nh lµ c¸c n­íc c«ng nghiÖp cao. C¸c quan hÖ liªn minh ®ã ®«i khi cã h×nh thøc lµ c¸c liªn doanh (Joint venture) ®­îc lËp ra ®Ó thùc hiÖn mét chøc n¨ng ®Æc biÖt hoÆc ®Ó trao ®æi License trong mét lÜnh vùc ®Æc thï nµo ®ã. Quan hÖ ®ång minh nµy th­êng chØ tËp trung vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã hµng rµo thuÕ quan cao víi nh÷ng thay ®æi nhanh chãng vµ rÊt tèn kÐm vÒ c«ng nghÖ. Trong c¸c ngµnh cã c«ng nghÖ cao vµ thay ®æi nhanh, lîi Ých cña c¸c bªn tham gia th­êng kh«ng æn ®Þnh. C¸c bªn tham gia th­êng rót khái liªn minh vµ sau ®ã t¸i liªn minh ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu chiÕn l­îc kh¸c nhau cña hä. Qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn trªn, TNCs Mü lu«n øng phã kÞp thêi víi mäi biÕn ®éng x¶y ra trong m«i tr­êng ho¹t ®éng cña m×nh, tÊt nhiªn ®iÒu ®ã nhê phÇn lín vµo nh÷ng t¸c ®éng ban ®Çu cña chÝnh phñ Mü th«ng qua hµng lo¹t c¸c s¸ch l­îc ph¸t triÓn, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc më réng ho¹t ®éng cña TNCs mét c¸ch cã hiÖu qu¶. 1.2.3. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña TNCs T©y ¢u Cã thÓ nãi T©y ¢u lµ n¬i ra ®êi sím nhÊt cña TNCs trªn thÕ giíi. Song qu¸ tr×nh lÞch sö cña TNCs T©y ¢u l¹i cã nh÷ng b­íc th¨ng trÇm g¾n liÒn víi nh÷ng sù kiÖn kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi cña ch©u ¢u. Toµn bé qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña TNCs T©y ¢u chia thµnh c¸c giai ®o¹n sau: - Tr­íc thÕ chiÕn hai T©y ¢u lµ n¬i mµ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n ch­ nghÜa ®· xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn ®Çy ®ñ b¶n chÊt cña nã sím nhÊt. Còng chÝnh n¬i ®©y, vµo thÕ kû XV ®Õn thÕ kû XVI, víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh hµng h¶i vµ viÖc t×m ra nh÷ng vïng ®Êt míi, c¸c c«ng ty cña T©y Ban Nha, Bå §µo Nha, Anh, Hµ Lan ®· thùc hiÖn qu¸ tr×nh v­ît biªn quèc gia vµ kinh doanh quèc tÕ d­íi h×nh thøc c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i, khai th¸c ®ån ®iÒn. §iÓn h×nh lµ c«ng ty §«ng Ên cña Hµ Lan vµ Anh ®· thùc hiÖn khai th¸c, bu«n b¸n víi c¸c n­íc ch©u ¸ nh­ In®«nªxia, Malayxia, Ên §é vµ ®· ®ãng vai trß quan träng trong qua tr×nh tÝch luü t­ b¶n nguyªn thuû. Trong ngµnh khai th¸c dÇu má, Royal Dutch Shell, BP còng lµ nh÷ng Cartel dÇu má sím nhÊt. Trong ngµnh s¶n xuÊt «t«, Daimler (§øc) ngay tõ nh÷ng n¨m 1810 ®· lËp ®iÓm b¸n hµng ë Anh råi tiÕn ®Õn x©y dùng xÝ nghiÖp l¾p r¸p ë Viªn (1889) vµ trë thµnh mét trong nh÷ng c«ng ty quèc tÕ ®Çu tiªn trong lÜnh vùc nµy. C¸c c«ng ty trong ngµnh ®iÖn d©n dông cña T©y ¢u còng cã mÆt trªn thÞ tr­êng quèc tÕ t­¬ng ®èi sím, AEG cña §øc trong cuéc c¹nh tranh víi GEC cña Mü dÉn tíi viÖc thµnh lËp Cartel nh­ mét b»ng chøng lÞch sö vÒ sù ra ®êi cña TNCs T©y ¢u. - Thêi kú tõ 1945 - 1960 §©y lµ thêi kú T©y ¢u phôc håi nÒn kinh tÕ cña m×nh. Víi kÕ ho¹ch Marshall ®­îc tæng thèng Mü, T¬ruman, th«ng qua, c¸c TNCs Mü ®· trµn vµo T©y ¢u, mét mÆt ®Ó gióp T©y ¢u kh«i phôc, mÆt kh¸c ®Ó kiÕm lêi vµ t¹o thÕ c¹nh tranh l©u dµi cña Mü ë T©y ¢u. C¸c c«ng ty Mü b¾t ®Çu thµnh lËp nhiÒu chi nh¸nh ë ch©u ¢u, xuÊt hiÖn 300 chi nh¸nh s¶n xuÊt tõ 1945 ®Õn 1959 vµ ®Õn n¨m 1975 ®· cã 2000 chi nh¸nh. Sù tån t¹i vµ ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty Mü cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn sù phôc håi cña c¸c c«ng ty T©y ¢u. Sau khi phôc håi TNCs T©y ¢u tõng b­íc ph¸t triÓn, tÝch tô t­ b¶n vµ s¶n xuÊt liªn minh víi nhau ®Ó cã thªm søc m¹nh thùc hiÖn sù c¹nh tranh trë l¹i. Tõ ®ã, c¸c TNCs T©y ¢u thùc sù ra ®êi. Trong ngµnh ho¸ chÊt, c¸c h·ng Montedison (Italia), Rhone Poulenc, Saint Gobain (Ph¸p) ®· ®­îc cñng cè vµ sau ®ã trë thµnh TNCs cã tÇm cì quèc tÕ. T­¬ng tù, cßn cã Dunlop Pirelli, British Leyland, AEG Telefunken trong ngµnh «t«, Mannesmann, Siemens (§øc), CGE Thomson (Ph¸p) còng ra ®êi víi môc tiªu t¨ng søc m¹nh c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty Mü vµ trë thµnh c¸c tæ hîp quèc tÕ hïng m¹nh. Lóc ®Çu chóng thùc hiÖn xuyªn quèc gia ho¸ trong néi bé T©y ¢u, sau ®ã lan sang c¸c n­íc kh¸c. - Thêi kú tõ 1990 ®Õn nay §©y lµ thêi kú TNCs cña T©y ¢u phôc håi ph¸t triÓn. C¸c c«ng ty T©y ¢u ®· thùc hiÖn ®æi míi chiÕn l­îc kinh doanh, thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ cò cho c¸c n­íc kh¸c ë ngoµi khu vùc. §ång thêi tËp trung h­íng vµo c«ng nghÖ míi víi nh÷ng ­u tiªn râ rµng ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh víi TNCs Mü. Sù lÖ thuéc vµo TNCs Mü cña c¸c TNCs T©y ¢u kh«ng cßn n÷a. Víi khu«n khæ cña khèi " ThÞ tr­êng chung ch©u ¢u", c¸c TNCs T©y ¢u ®· dån Ðp TNCs Mü vµo thÕ bÊt lîi, bÞ ph©n biÖt ®èi xö. Tõ ®ã, c¸c h·ng T©y ¢u nh­ Philips, Fiat, Denon, Merscedes - Benz ®· lÊn s©n cña TNCs Mü b»ng c¶ tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ chÊt luîng s¶n phÈm. NÕu nh÷ng n¨m 70, c¸c c«ng ty T©y ¢u ®· thùc hiÖn di chuyÓn vèn vµo Mü vµ th©m nhËp vµo c¸c TNCs Mü, th× ®Õn thËp niªn 90, Liªn minh ch©u ¢u víi quyÕt ®Þnh thµnh lËp "Khu vùc ®ång tiÒn chung ch©u ¢u", TNCs T©y ¢u l¹i cã thªm søc c¹nh. TNCs T©y ¢u cßn ®­îc t¨ng thªm sè l­îng khi c¸c n­íc XHCN cò bÞ sôp ®æ, khi ®ã ë c¸c n­íc nµy ®· cã kho¶ng 400 c«ng ty mÑ vµ kho¶ng 50.000 chi nh¸nh cña tÊt c¶ c¸c TNCs cña c¸c n­íc kh¸c cïng ho¹t ®éng ë ®©y. Cho ®Õn nay, TNCs T©y ¢u T©y ¢u lµ nh÷ng c«ng ty cã tÇm cì quèc tÕ, cã quy m« ho¹t ®éng ®øng thø ba thÕ giíi sau Mü vµ NhËt B¶n: T©y ¢u cã 28.733 TNCs / 49.944 TNCs cña tÊt c¶ c¸c n­íc ph¸t triÓn víi 62.729 chi nh¸nh / 95.485 chi nh¸nh cña c¸c n­íc ph¸t triÓn [32; 239]. 1.2.4. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña TNCs NhËt B¶n Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c TNCs NhËt B¶n lµ mét hiÖn t­îng næi bËt cña nh÷ng thËp kû võa qua. Nh»m b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh tr­íc nguy c¬ ®e do¹ c¹nh tranh cña c¸c giíi kinh doanh n­íc ngoµi, mong muèn x©y dùng søc m¹nh c¹nh tranh quèc tÕ, TNCs NhËt B¶n ®· ra ®êi vµ bµnh tr­íng m¹nh ra thÞ tr­êng thÕ giíi. Qu¸ tr×nh nµy ®­îc chia lµm hai giai ®o¹n: - Giai ®o¹n tõ 1868 - 1945 Trong giai ®o¹n nµy chÝnh phñ NhËt B¶n tiÕn hµnh x©y dùng mét sè ngµnh c«ng nghiÖp quan träng vµ khuyÕn khÝch sù tham gia ®Çu t­ vµ qu¶n lý cña c¸c gia ®×nh giµu cã. H¬n mét thËp kû sau ®ã, hÇu hÕt c¸c nhµ m¸y do ChÝnh phñ thµnh lËp ®Òu ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ vµ thua lç liªn tôc nªn c¸c nhµ m¸y nµy ®­îc b¸n l¹i cho t­ nh©n, nh»m tËp trung vèn ®Ó g©y dùng c¸c quü cho kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ mang tÝnh bao qu¸t h¬n cña ChÝnh phñ. C¸c nhµ m¸y cña c¸c gia ®×nh ph¸t triÓn nhanh chãng vµ më réng sang nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau dÉn ®Õn sù ra ®êi cña c¸c Zaibatsu. Zaibatsu - lµ mét tæ hîp cña c¸c c«ng ty ho¹t ®éng trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau, do mét gia ®×nh n¾m gi÷ toµn bé quyÒn së h÷u vµ quyÒn kiÓm so¸t. Trong tæ hîp ®ã, cã thÓ gåm c¸c ng©n hµng, c«ng ty b¶o hiÓm, c«ng ty th­¬ng m¹i, c«ng ty ®ãng tµu vµ hµng lo¹t c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt. Trong sè hµng chôc c¸c Zaibatsu ®­îc h×nh thµnh, næi lªn bèn Zaibatsu lín: Mitsubisi, Mitsui, Sumitomo vµ Yasuda ®­îc xem lµ nh÷ng ng­êi thèng trÞ nÒn kinh tÕ vµ qu©n ®éi, kiÓm so¸t ®­îc 39% ®Çu t­ toµn quèc vµ c«ng nghiÖp nÆng, 56% tµi nguyªn ng©n hµng NhËt B¶n. - Giai ®o¹n 1945 - nay Sù thÊt b¹i th¶m h¹i cña NhËt B¶n trong ThÕ chiÕn hai ®· ®Èy n­íc NhËt r¬i vµo mét t×nh tr¹ng khã kh¨n ch­a tõng cã. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp bÞ ph¸ huû, n¨ng lùc s¶n xuÊt kiÖt quÖ vµ l¹m ph¸t liªn tôc. Ngay c¶ nh÷ng thµnh viªn cña Zaibatsu lµ c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i ®· bÞ ph¸ vì thµnh c¸c bé phËn riªng biÖt vµ chØ t¸i thµnh lËp sau khi NhËt B¶n ®· giµnh ®­îc ®éc lËp tõ tay qu©n ®ång minh, n¨m 1952. Vµo nh÷ng n¨m 50 vµ 60, thÞ tr­êng chøng kho¸n ch­a ph¸t triÓn vµ nh÷ng nhu cÇu cña nh÷ng c«ng ty nµy chØ cã thÓ ®­îc ®¸p øng bëi c¸c ng©n hµng thµnh phè (City bank). §ã lµ nh÷ng ng©n hµng cã quy m« lín nhÊt NhËt B¶n. ChÝnh lý do nµy, dÉn ®Õn sù h×nh thµnh m« h×nh gåm c¸c ngµnh c«ng nghiÖp thuéc nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau xung quanh c¸c ng©n hµng thµnh phè, nhãm nh­ vËy gäi lµ: nhãm ng©n hµng (Bank Centered Group). Næi bËt lµ c¸c nhãm: Fuiji Bank, Dai Ichi- Kangyo vµ Sanwa. C¸c nhãm ng©n hµng vµ nhãm Zaibatsu lu«n lu«n c¹nh tranh rÊt khèc liÖt vµ mçi nhãm ®Òu muèn ®éc chiÕm ë nh÷ng lÜnh vùc ph¸t triÓn quan träng. Tuy vËy, c¶ hai nhãm ®Òu rÊt quan t©m ®Õn chiÕn l­îc xuÊt khÈu. C¸c c«ng ty th­¬ng m¹i ®­îc ph¸t triÓn quy m« h¬n vµ hµng ho¸ ®a d¹ng h¬n. §ã lµ Mitsubishi, Mitsui, Marubeni, C.Itoh, Nissho Iwai vµ Sumitomo. Vµo n¨m 1972, tæng doanh thu b¸n hµng cña 6 c«ng ty nµy ®· chiÕm 20% GNP cña NhËt (t­¬ng ®­¬ng 21.520 tû Yªn hay 76,8 tû ®« la). §Õn 1974, 6 c«ng ty nµy ®· n¾m gi÷ cæ phÇn trong 5390 c«ng ty, lµ cæ ®«ng lín nhÊt cña 1057 c«ng ty víi sè vèn cæ phÇn 440 tû ®« la. ChØ riªng Mitsubishi vµo n¨m 1973 ®· cã 14 chi nh¸nh, 23 c«ng ty con vµ 82 v¨n phßng ®¹i diÖn ë n­íc ngoµi víi tæng sè nh©n viªn h¬n 3000 ng­êi [4; 27]. Nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 60, ®Çu 70 c¸c TNCs hµng ®Çu cña NhËt B¶n ®Òu thay ®æi chiÕn l­îc kinh doanh cña m×nh, chän chiÕn l­îc ®Èy m¹nh ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi thay cho chiÕn l­îc xuÊt khÈu. §Õn cuèi thËp kû 80, m¹ng l­íi xuyªn quèc gia cña NhËt B¶n ph¸t triÓn víi møc ch­a tïng cã. Sè l­îng TNCs cña NhËt B¶n ®Çu nh÷ng n¨m 1990 lµ 3635 TNCs (1993) vµ 4231 TNCs (1997) lín h¬n c¶ Mü (3013 TNCs n¨m 1993 vµ 3387 n¨m 1997) [32; 104]. Víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña c¸c TNCs trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt ba trung t©m kinh tÕ nµy, cho phÐp c¸c TNCs t¨ng c­êng h¬n n÷a søc m¹nh c¹nh tranh vµ kh¶ n¨ng chi phèi thÞ tr­êng thÕ giíi 1.3. §Æc tr­ng cña TNCs 1.3.1. Quèc tÕ ho¸ (Internationalization) TNCs khi ho¹t ®éng kinh doanh ph¶i chuyÓn c¸c nguån lùc (hµng ho¸, dÞch vô, vèn..) ra n­íc ngoµi. §iÒu ®ã kh¸c víi viÖc xuÊt khÈu th«ng th­êng ë chç sau khi chuyÓn dÞch c¸c nguån lùc, TNCs vÉn ph¶i duy tr× sù kiÓm so¸t ®Ó cã thÓ ph©n phèi vµ sö dông tèt c¸c nguån lùc ®ã. Sù kh¸c biÖt vÒ m«i tr­êng kinh doanh trong n­íc vµ quèc tÕ sÏ ®em l¹i cho c«ng ty nhiÒu rñi ro vµ t¸c ®éng. C«ng ty ph¶i thÝch øng víi nh÷ng thay ®æi cña m«i tr­êng ®Ó cã thÓ ®iÒu ®éng vµ sö dông nguån lùc s½n cã, triÓn khai c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®· ®Þnh. V× thÕ, quèc tÕ ho¸ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh trªn thùc tÕ lµ mét qu¸ tr×nh t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c«ng ty vµ m«i tr­êng quèc tÕ. V× vËy, trong c¸c s¸ch gi¸o khoa vÒ qu¶n lý c¸c c«ng ty quèc tÕ hoÆc TNCs th­êng bao gåm hai bé phËn lín: mét lµ, ph©n tÝch m«i tr­êng (chÝnh trÞ, kinh tÕ, luËt ph¸p vµ phong tôc tËp qu¸n); hai lµ, ph­¬ng ph¸p vµ chiÕn l­îc thÝch øng víi m«i tr­êng kinh doanh. 1.3.2. §a d¹ng ho¸ (Diversification) C¸c TNCs kiÓm so¸t mét hÖ thèng s¶n xuÊt nhÊt thÓ ho¸, dï nhÊt thÓ ho¸ theo chiÒu däc hay chiÒu ngang song s¶n phÈm vÉn ph¶i ®a d¹ng ho¸. §a d¹ng ho¸ lµ ph­¬ng thøc quan träng gióp TNCs ph¸t huy ®­îc ­u thÕ kinh doanh vµ kh¾c phôc rñi ro. Tuy nhiªn, víi nh÷ng c«ng ty h¹n chÕ vÒ quy m« vµ nguån lùc th× khã cã thÓ ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm mét c¸ch ®Çy ®ñ. §Ó ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ®a d¹ng ho¸ cña thÞ tr­êng, mét s¶n phÈm ph¶i ®­îc "c¸ biÖt ho¸" (Differentiation). Ch¼ng h¹n, s¶n phÈm ®ã ph¶i cã ®¼ng cÊp vµ h×nh mÉu kh¸c biÖt, ®iÒu nµy cã nghÜa lµ ph¶i ph©n ®o¹n thÞ tr­êng (Segmentation). VÝ dô nh­ c¸c c«ng ty nh­ Coca Cola, P&G….®Òu ¸p dông chiÕn l­îc kinh doanh " S¶n phÈm toµn cÇu - thÞ hiÕu ®Þa ph­¬ng" (Global Product & Local Tastes). Tr­íc hÕt hä lµm cho h×nh ¶nh s¶n phÈm cña m×nh cã tÝnh toµn cÇu, trë thµnh s¶n phÈm toµn cÇu, tøc lµ sö dông mét nh·n hiÖu truyÒn thèng vµ h×nh ¶nh truyÒn thèng. Sau ®ã míi tiÕn hµnh ®a d¹ng ho¸, c¸ biÖt ho¸ s¶n phÈm ®Ó cã thÓ thÝch nghi víi c¸c nhu cÇu kh¸c nhau cña ng­êi tiªu dïng. 1.3.3 ChiÕn l­îc toµn cÇu (Global Stratery) §Ó chØ ®¹o c¸c kh©u nghiÖp vô, ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty con vµ chi nh¸nh trªn thÕ giíi, TNCs ph¶i ®Ò ra kÕ ho¹ch nh»m x¸c ®Þnh môc tiªu vµ c¸c ph­¬ng ph¸p, chiÕn l­îc thùc hiÖn môc tiªu ®ã trªn ph¹m vi më réng nhÊt. KÕ ho¹ch ®ã gäi lµ chiÕn l­îc toµn cÇu. C¸c lÜnh vùc kinh doanh ®Òu cã nh÷ng chiÕn l­îc cô thÓ. Trong ®­êng lèi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c TNCs, chiÕn l­îc toµn cÇu lu«n lu«n ë vÞ trÝ h¹t nh©n. §iÒu quan träng mµ chiÕn l­îc toµn cÇu quan t©m kh«ng chØ lµ lç l·i cña mét ngµnh hay mét c¬ cÊu ë mét thêi ®iÓm hay mét khu vùc mµ lµ lîi Ých tæng thÓ to lín cña toµn h·ng trong t­¬ng lai. TNCs cã thÓ cho phÐp mét khu vùc hoÆc mét ngµnh nµo ®ã lµm ¨n thua lç ®Ó b¶o vÖ lîi Ých tæng thÓ. Ch¼ng h¹n chóng ta th­êng thÊy thµnh ng÷ "trî cÊp xen kÏ" (Cross Subsidzing) trong c¸c TNCs, nghÜa lµ lîi nhuËn ë khu vùc A hoÆc s¶n phÈm A sÏ ®­îc bæ sung cho thua lç ë khu vùc B hoÆc s¶n phÈm B. Môc ®Ých cña viÖc ®ã lµ ®¶m b¶o viÖc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ kÕ ho¹ch toµn cÇu. Cho nªn, trong mét TNCs, chiÕn l­îc cô thÓ cña c¸c ngµnh, c¸c c¬ cÊu ®Òu ph¶i tu©n thñ môc tiªu chung cña chiÕn l­îc toµn cÇu. Jacque Maisonrouge, Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ c«ng ty IBM ®· tõng nãi r»ng: " TNCs lµ mét lo¹i c«ng ty mµ kÕ ho¹ch, tæ chøc vµ l·nh ®¹o ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c sau: xem toµn bé thÕ giíi nh­ mét ®¬n vÞ kinh tÕ " 1.4 ¶nh h­ëng cña TNCs ®èi víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi 1.4.1 Trong qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ NÐt ®iÓn h×nh cña qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ lµ quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt vµ sù ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸, hîp t¸c trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, trong ®ã, TNCs lµ lùc l­îng thùc hiÖn chñ yÕu sù ph©n c«ng nµy. §Æc ®iÓm cña sù ph©n c«ng ë ®©y lµ sù chuyªn m«n ho¸ hÑp theo kiÓu c«ng tr­êng thñ c«ng CNTB ë tr×nh ®é cao c¶ vÒ néi dung, h×nh thøc vµ quy m«. Trong mçi TNCs, mét quy tr×nh c«ng nghÖ chia thµnh nhiÒu c«ng ®o¹n ®­îc "giao" cho tõng xÝ nghiÖp chi nh¸nh ë c¸c n­íc kh¸c nhau tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ (vÒ tr×nh ®é tay nghÒ cña ng­êi lao ®éng, tiÒn c«ng, vÒ khèi l­îng, chñng lo¹i chÊt l­îng nguyªn liÖu vµ thÞ tr­êng tiªu thô). Th«ng th­êng c¸c c«ng ®o¹n ®ßi hái nhiÒu vèn, tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ cao ®Òu do c¸c c«ng ty mÑ vµ xÝ nghiÖp chi nh¸nh ë c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn ®¶m nhËn, cßn c¸c chi nh¸nh ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, tuú ®iÒu kiÖn cô thÓ, cã thÓ ®¶m nhiÖm c¸c kh©u Ýt phøc t¹p h¬n hoÆc chØ ®ßi hái lao ®éng gi¶n ®¬n. Sù chuyªn m«n ho¸ biÓu hiÖn râ nÐt h¬n c¶ lµ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö, b¸n dÉn, «t«, xe m¸y cña c¸c TNCs. Ch¼ng h¹n, h·ng Ford thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ trong viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm xe «t« cña m×nh nh­ sau: T©y Ban Nha - s¶n xuÊt khung xe, §øc - s¶n xuÊt ®éng c¬ vµ l¾p r¸p thµnh phÈm, Ph¸p - s¶n xuÊt hép sè. H·ng Toyota th× thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ ë Th¸i Lan, Philipin, In®«nªxia vµ Malayxia. Nh­ vËy, TNCs ®· thùc hiÖn viÖc ph©n c«ng s¶n xuÊt trªn nhiÒu n­íc, do ®ã qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®­îc hîp lý ho¸ trªn ph¹m vi quèc tÕ, cho phÐp khai th¸c ®­îc tiÒm n¨ng cña nhiÒu n­íc, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Qu¸ tr×nh nµy còng lµm t¨ng tÝnh quèc tÕ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ qu¸ tr×nh l­u th«ng, tõ ®ã, qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ nãi chung ®­îc ®Èy m¹nh. §©y lµ mÆt tiÕn bé mang tÝnh lÞch sö cña TNCs xÐt trªn gãc ®é nÒn kinh tÕ hµng ho¸. MÆt kh¸c, TNCs còng thùc hiÖn viÖc tËp trung vµo c¸c ngµnh cã hµm l­îng kü thuËt cao, cßn c¸c ngµnh cã hµm l­îng lao ®éng thñ c«ng lín, dÔ g©y « nhiÔm, kÐm hiÖu qu¶ ®­îc chuyÓn sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Nh­ng mÆt tr¸i cña nã còng kh«ng Ýt, bëi tÝnh quÌ quÆt cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét sè n­íc, nhÊt lµ c¸c n­íc ®i sau, phô thuéc do TNCs g©y nªn. 1.4.2. Trong ®Çu t­ quèc tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ thÕ giíi C¸c nhµ kinh tÕ cho r»ng, chÝnh TNCs lµ ®éng lùc thóc ®Èy qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®Æc biÖt th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi. §éng c¬ ®Çu t­ ra n­íc ngoµi cña c¸c TNCs th­êng lµ t×m ra lîi thÕ so s¸nh gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ ®Ó tiÕn hµnh ®Çu t­ nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh vµ thu ®­îc lîi nhuËn tèi ®a. ChÝnh qu¸ tr×nh ®Çu t­ quèc tÕ ®ã ®· gãp phÇn vµo viÖc c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Thùc tÕ cho thÊy, ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp (§TTT) th«ng qua TNCs trªn thÕ giíi, nh÷ng n¨m tõ thËp kû 90 ®Õn nay diÔn ra rÊt s«i ®éng vµ t¨ng lªn kh«ng ngõng. FDI cu¶ TNCs n¨m 95 ®¹t 315 tû USD t¨ng 40% so víi n¨m 93; n¨m 96, 97 FDI ®Òu ë xu thÕ t¨ng kho¶ng 9%, ®¹t 350 tû USD. N¨m 2000 FDI thÕ giíi ®¹t 3408 tû USD, nh­ng ®Õn 2001 con sè nµy ®· gi¶m xuèng 40% do kinh tÕ Mü vµ NhËt B¶n ®ang trong t×nh tr¹ng suy tho¸i [32; 243]. MÊy n¨m gÇn ®©y, TNCs cã xu h­íng ®Çu t­ trùc tiÕp vµo c¸c ngµnh sau: B¶ng 1- C¬ cÊu ngµnh cña 100 TNCs lín nhÊt trong c¸c n¨m 1990, 1995, 2000 Ngµnh Sè TNCs ChØ sè XQG theo ngµnh % 1990 1995 2000 1990 1995 2000 TruyÒn th«ng 2 2 2 82,6 83,4 86,9 ThùcphÈm/gi¶i kh¸t 9 12 10 59,0 61,0 78,9 X©y dùng 4 3 2 58,8 67,8 73,2 D­îc phÈm 6 6 7 66,1 63,1 62,4 Ho¸ chÊt 12 11 7 60,1 63,3 58,4 DÇu má 13 14 13 47,3 50,3 53,3 §iÖn tö/thiÕt bÞ ®iÖn 14 18 18 47,4 49,3 50,7 ¤t« vµ phô tïng 13 14 14 35,8 42,3 48,4 Tæng hîp 2 2 6 29,7 43,6 38,7 ViÔn th«ng 2 5 3 46,2 46,3 33,3 Th­¬ng m¹i 7 5 4 32,4 30,5 17,9 M¸y mãc/ c¬ khÝ 3 1 - 54,5 37,9 65,7 Ngµnh kh¸c 7 5 4 57,6 59,4 65,7 Tæng/ TB 100 100 100 51,1 51,5 52.6 Nguån: UNCTAD, 2001 and Erasumus University database. * ChØ sè XQG ®­îc tÝnh lµ TB cña 3 tØ lÖ: tµi s¶n n­íc ngoµi/tæng tµi s¶n, doanh thu n­íc ngoµi /tæng doanh thu, lao ®éng n­íc ngoµi/tæng lao ®éng. Râ rµng lµ TNCs ®· trë thµnh lùc l­îng ph©n phèi nguån vèn chñ yÕu vµo c¸c khu vùc trªn thÕ giíi gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu theo 2 h×nh thøc: chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh, tøc ph©n c«ng lao ®éng "theo chiÒu ngang" vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong néi bé ngµnh tøc ph©n c«ng lao ®éng "theo chiÒu däc". Dßng vèn ch¶y ra-vµo néi bé 3 trung t©m kinh tÕ Mü-T©y ¢u-NhËt B¶n, viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu thô c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao ®· lµm chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ khu vùc nµy "theo chiÒu däc". Ng­îc l¹i, ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn, c¬ cÊu ph©n bè ®Çu t­ trùc tiÕp cña TNCs lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu "theo chiÒu ngang". VÝ dô, ë c¸c n­íc ASEAN, trong kho¶ng thêi gian tõ 1980-1999 trung b×nh tõ 50 - 70% tæng sè vèn ®Çu t­ cña TNCs tËp trung vµo ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o chÕ biÕn. ViÖc tËp trung nµy lµm biÕn ®æi gi¸ trÞ vµ tû träng cña ngµnh c«ng nghiÖp trong toµn bé nÒn kinh tÕ; ®ång thêi nã t¸c ®éng d©y chuyÒn ®Õn c¸c ngµnh kh¸c, tr­íc hÕt lµ n«ng nghiÖp, dÞch vô vµ gãp phÇn ®Èy nhanh ._.c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ (CHN-H§H) ë c¸c n­íc ASEAN nµy. 1.4.3. Trong th­¬ng m¹i quèc tÕ NhiÒu nghiªn cøu, b¸o c¸o thèng kª trªn thÕ giíi cho thÊy r»ng TNCs ®· vµ ®ang gi÷ vai trß chñ ®¹o trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. C¸c TNCs nµy ®ang kiÓm so¸t 64% bu«n b¸n quèc tÕ, thËm chÝ cã nh÷ng s¶n phÈm nh­ chuèi, caphª, ca cao…hä kiÓm so¸t tíi 85 -90%. Víi ba h×nh thøc bu«n b¸n lµ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, hµng ho¸ b¸n ra cña c¸c chi nh¸nh ë n­íc ngoµi vµ hµng cung cÊp cña c«ng ty mÑ cho c¸c chi nh¸nh cña m×nh ë n­íc ngoµi, TNCs ®· thu hót ®­îc toµn bé c¸c s¶n phÈm vµo c¸c kªnh kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh l­u th«ng víi c¸c n­íc, c¸c khu vùc trªn thÕ giíi. HiÖn nay, kªnh bu«n b¸n néi bé tõ c«ng ty mÑ tíi c¸c chi nh¸nh vµ gi÷a c¸c c«ng ty chi nh¸nh víi nhau ®· ®­îc lùa chän lµ ph­¬ng tiÖn chiÕm lÜnh thÞ tr­êng cña c¸c TNCs. Theo b¶ng 2 sau ®©y, gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô néi bé TNCs ngµy cµng t¨ng lªn, tõ 1963-1993 t¨ng 1,3 lÇn; tõ 1993-1998 t¨ng 4,7 lÇn. §iÒu nµy ph¶n ¸nh mét xu thÕ lín lµ sù chuyÓn viÖc bu«n b¸n quèc tÕ thµnh viÖc bu«n b¸n néi bé c¸c TNCs. Cïng víi c¸c s¶n phÈm th«ng th­êng mang tÝnh chÊt truyÒn thèng, TNCs cßn thùc hiÖn trao ®æi nh÷ng ph¸t minh s¸ng chÕ, c¸c bÝ quyÕt c«ng nghÖ kü thuËt d­íi d¹ng License, trao ®æi thuª, m­ín. Nh÷ng sè liÖu sau cho thÊy c¸c h×nh thøc kinh doanh th­¬ng m¹i quèc tÕ cña TNCs trªn thÕ giíi trong kho¶ng 1989- 1998: B¶ng 2 - Kinh doanh quèc tÕ cña TNCs (1989 -1998) §¬n vÞ: tû USD N¨m Dthu cña c¸c chi nh¸nh Dthu tõ License vµ b¶n quyÒn, phÝ víi c¸c h·ng kh¸c Xk hµng ho¸ vµ dÞch vô néi bé c«ng ty Tæng Xk hµng ho¸ vµ dÞch vô Xk hµng ho¸ vµ dÞch vô trõ ­íc tÝnh Xk néi bé 1989 4640 80 1202 3606 2404 1990 5089 110 1399 4196 2797 1991 5373 120 1482 4446 2964 1992 5235 120 1646 4939 3293 1993 5612 128 1587 4762 3175 1994 7561 158 1960 4956 3681 1995 8612 230 2601 5421 4256 1996 12301 645 5102 6124 5621 1997 15201 869 5612 8012 7511 1998 16420 865 7510 7921 7894 Nguån: UNCTAD, Division on Transnational Corporations and Invetsment. 1.4.4. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ Ngµy nay, TNCs ®ang lµ lùc l­îng chñ yÕu vµ ®i ®Çu trong thùc hiÖn cuéc c¸ch m¹ng khoa häc-c«ng nghÖ. Bªn c¹nh nh÷ng kho¶n ®Çu t­ cña Nhµ n­íc, TNCs lµ ng­êi ®Çu t­ lín nhÊt cho nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn (R &D). ViÖc ®Çu t­ cã hai ý nghÜa, mét mÆt thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn khoa hoc kü thuËt cña n­íc c«ng ty mÑ d­íi d¹ng nh÷ng ®¬n ®Æt hµng cã ­u ®·i. MÆt kh¸c, lo¹i h×nh ®Çu t­ nµy chÝnh lµ xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña mçi c«ng ty trong viÖc giµnh ­u thÕ vÒ s¶n phÈm vµ thÞ tr­êng trong c¸c cuéc c¹nh tranh. KiÓm so¸t trªn 80% nh÷ng ph¸t minh s¸ng chÕ cña thÕ giíi TBCN c¸c TNCs ®ang chøng minh ¶nh h­ëng to lín cña m×nh ®Õn tiÕn tr×nh ph¸t triÓn c¸ch m¹ng khoa häc-kü thuËt. Cã thÓ nãi, kh«ng mét c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc-kü thuËt nµo, nhÊt lµ nh÷ng c«ng tr×nh lín nh­ SDI, EUROKA hoÆc nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu c«ng nghÖ tiÕt kiÖm n¨ng l­îng, vËt liÖu míi, nghiªn cøu c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÒu khiÓn tõ xa trong lÜnh vùc tù ®éng ho¸, th«ng tin liªn l¹c...l¹i kh«ng cã sù tham gia cña TNCs lín nh­ GMC, IBM, Toyota, Misubishi, ITT… vµ nh÷ng ng©n hµng nh­ First National, Chase Manhattan... Ngoµi ra, c¸c TNCs ®· cïng víi chÝnh phñ c¸c n­íc ®Çu t­ cho sù ph¸t triÓn c¸c ngµnh kü thuËt mòi nhän, c¸c ngµnh cã hµm l­îng khoa häc cao vµ n¾m gi÷ phÇn lín c¸c lùc l­îng khoa häc-kü thuËt trong tay, thùc hiÖn ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp hµng kh«ng, c«ng nghiÖp vò trô vµ c¸c ngµnh kü thuËt cao kh¸c. Trong lÜnh vùc nµy, TNCs ®ang cã xu h­íng ®Èy m¹nh viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ theo hai h­íng: chuyÓn giao c«ng nghÖ kü thuËt cao sang c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ c«ng nghÖ h¹ng hai, c«ng nghÖ « nhiÔm sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hoÆc kÐm ph¸t triÓn. §©y lµ mÆt h¹n chÕ kh«ng thÓ phñ nhËn cña TNCs. II. ChiÕn l­îc kinh doanh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi cña tnCs 2.1. M« h×nh chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng thÕ giíi ý t­ëng cña TNCs vÒ m« h×nh chiÕn l­îc chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng thÕ giíi cã hiÖu qu¶ ®­îc xuÊt hiÖn cïng víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña TNCs tõ sau thËp kû 60 cña thÕ kû XX. NhiÒu nhµ kinh tÕ hµng ®Çu ë c¸c ch©u lôc ®· tËp trung søc lùc, thêi gian nghiªn cøu thùc tiÔn vµ ®­a ra nh÷ng lo¹i m« h×nh mµ c¸c TNCs ®ang ¸p dông mét c¸ch phæ biÕn. Cã 4 lo¹i sau ®©y: 2.1.1. M« h×nh truyÒn thèng (XuÊt khÈu s¶n phÈm - XuÊt khÈu kü thuËt - §Çu t­ c¾m nh¸nh). XuÊt khÈu s¶n phÈm, xuÊt khÈu kü thuËt vµ ®Çu t­ trùc tiÕp ®Ó c¾m nh¸nh lµ b­íc ®i truyÒn thèng mµ TNCs ¸p dông ®Ó chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng quèc tÕ. T­¬ng øng víi ba b­íc trªn lµ ba h×nh thøc tæ chøc kinh doanh ®Æc thï: bu«n b¸n hµng ho¸ th«ng th­êng; chuyÓn giao kü thuËt, c«ng nghÖ qua th­¬ng m¹i; §TTT ®Ó x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp chi nh¸nh cña TNCs. M« h×nh chiÕn l­îc truyÒn thèng bao gåm ba h­íng sau: H­íng thø nhÊt: XK gi¸n tiÕp ® XK qua ®¹i lý ® XÝ nghiÖp liªn kÕt ® Chi nh¸nh TNCs (vèn ®éc lËp) (chung vèn) H­íng thø hai: XuÊt khÈu gi¸n tiÕp ----------® XÝ nghiÖp chung vèn ® Chi nh¸nh TNCs H­íng thø ba: XuÊt khÈu ®¹i lý--------------------------------------------® Chi nh¸nh TNCs Qu¸ tr×nh chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng lµ qu¸ tr×nh ®­îc thùc hiÖn ®ång thêi tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, c¸c c«ng ty mÑ tõ khèng chÕ láng (xuÊt khÈu) ®Õn hoµn toµn chi phèi (lËp chi nh¸nh TNCs), thÝch øng víi nã sù rñi ro (bÞ quèc h÷u ho¸, rñi ro do yÕu tè thÞ tr­êng) vµ tû suÊt lîi nhuËn t¨ng lªn. Nh­ vËy, khi møc ®é kiÓm so¸t khèng chÕ cña c¸c c«ng ty mÑ ®èi víi chi nh¸nh cµng t¨ng lªn th× møc ®é rñi ro mµ TNCs vÊp ph¶i trªn thÞ tr­êng cµng t¨ng lªn theo. 2.1.2. M« h×nh lµn sãng M« h×nh chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng dùa vµo kü thuËt-c«ng nghÖ cña c¸c TNCs ®­îc gäi lµ m« h×nh lµn sãng. Khi cuéc c¸ch m¹ng KH-CN bïng næ ®· t¹o c¬ së vËt chÊt ®Ó thóc ®Èy TNCs lùa chän m« h×nh chiÕn l­îc nµy. M« h×nh lµn sãng ®­îc c¸c TNCs thùc hiÖn qua 3 b­íc sãng: B­íc ®Çu tiªn, TNCs xuÊt khÈu s¶n phÈm cã hµm l­îng kü thuËt cao h¬n nh÷ng s¶n phÈm cña thÞ tr­êng n­íc së t¹i ®Ó b¸n vµ thu lîi nhuËn. Khi tû suÊt vµ khèi l­îng lîi nhuËn thu ®­îc trªn ®¬n vÞ s¶n phÈm gi¶m sót khiÕn cho lîi nhuËn thu ®­îc gi¶m ®i, ®Õn giai ®o¹n b×nh qu©n ho¸ so víi mÆt b»ng chung cña thÞ tr­êng thÕ giíi, th× TNCs tiÕn hµnh §TTT ®Ó khai th¸c lîi thÕ gi¸ rÎ vµ dåi dµo cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo nhê s¶n xuÊt t¹i chç. §ît sãng tiÕp theo, b¾t ®Çu b»ng viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm cã hµm l­îng kü thuËt cao t¹i chç. Nhê ®ã TNCs thu ®­îc tû suÊt khèi l­îng lîi nhuËn cao h¬n ®ît tr­íc do gi¶m chÝ phÝ s¶n xuÊt vµ chÝ phÝ l­u th«ng. Còng nh­ ®ît tr­íc, khi møc thu lîi nhuËn gi¶m xuèng, tû suÊt lîi nhuËn ®i tíi b×nh qu©n ho¸, th× TNCs dïng biÖn ph¸p chÆn l¹i b»ng ®ît sãng thø ba. §ît thø ba ®­îc b¾t ®Çu b»ng viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ tiªn tiÕn mòi nhän cho c¸c c«ng ty chi nh¸nh. NÕu c«ng ty chi nh¸nh lµ mét c«ng ty chÞu chi phèi hoµn toµn bëi c«ng ty mÑ th× kü thuËt chuyÓn giao kÌm theo c¶ bÝ quyÕt c«ng nghÖ vµ bÝ quyÕt qu¶n lý; cßn c«ng ty chi nh¸nh lµ mét c«ng ty liªn kÕt, møc khèng chÕ cña c«ng ty mÑ thÊp th× c«ng nghÖ ®­îc chuyÓn giao tõng phÇn vµ bÝ quyÕt c«ng nghÖ sÏ ®­îc chuyÓn giao h¹n chÕ theo con ®­êng th­¬ng m¹i ho¸. C¸ch chuyÓn giao trªn nh»m ®¶m b¶o cho c«ng ty mÑ t¨ng c­êng khèng chÕ c«ng ty chi nh¸nh b»ng kü thuËt vµ thu ®­îc lîi nhuËn cao, cuèi cïng ®i ®Õn khèng chÕ hoµn toµn c«ng ty chi nh¸nh. BiÓu ®å 1 - M« h×nh sãng ba b­íc 2.1.3. M« h×nh kh«ng gian ba liªn kÕt §©y lµ m« h×nh kinh tÕ do mét sè nhµ khoa häc NhËt B¶n ®­a ra. Theo m« h×nh nµy, tiÕn tr×nh chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng cña TNCs dùa trªn 3 rµng buéc liªn kÕt vÒ thÞ tr­êng, vÒ s¶n phÈm vµ tr×nh ®é quèc tÕ ho¸. Trôc s¶n phÈm biÓu diÔn hai cÊp ®é ph¸t triÓn cña c«ng ty, b¾t ®Çu tõ s¶n phÈm hiÖn cã vµ sau ®ã lµ s¶n phÈm míi. Trôc thÞ tr­êng biÓu diÔn hai cÊp ®é chiÕm lÜnh: thÞ tr­êng hiÖn t¹i vµ thÞ tr­êng míi. Cßn trôc quèc tÕ ho¸ m« t¶ con ®­êng ph¸t triÓn cña c«ng ty trong qu¸ tr×nh tiÕn vµo khai th¸c thÞ tr­êng thÕ giíi: h­íng néi, xuÊt khÈu s¶n phÈm, x©y dùng xÝ nghiÖp chi nh¸nh ë n­íc ngoµi. Bèn kh«ng gian con ®Çu tiªn m« t¶ tiÕn tr×nh chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng néi ®Þa cña TNCs. B¾t ®Çu tõ th©m nhËp thÞ tr­êng b»ng s¶n phÈm hiÖn cã (1), tíi ph¸t triÓn s¶n phÈm míi (2), råi khai th¸c thÞ tr­êng (3) vµ ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh (4). Bèn kh«ng gian tiÕp theo (tõ 5 ®Õn 8) m« t¶ viÖc th©m nhËp thÞ tr­êng quèc tÕ b»ng xuÊt khÈu s¶n phÈm cña TNCs vµ còng th«ng qua 4 b­íc th©m nhËp: b»ng s¶n phÈm hiÖn cã, b»ng s¶n phÈm míi tíi khi khai th¸c vµ ®a d¹ng ho¸ xuÊt khÈu. BiÒu ®å 2 – M« h×nh kh«ng gian ba liªn kÕt Bèn kh«ng gian sau cïng (9-12) chØ râ tiÕn tr×nh ®Çu t­ c¾m nh¸nh ®Ó chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng quèc tÕ cña c¸c lo¹i h×nh xÝ nghiÖp s¶n xuÊt. B¾t ®Çu tõ viÖc ®Çu t­ vèn vµ kü thuËt s¶n xuÈt ra s¶n phÈm hiÖn t¹i ®ang tiªu thô ë n­íc n­íc ngoµi, sau ®ã chuyÓn giao kü thuËt míi ®Ó khai th¸c thÞ tr­êng vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh kinh doanh trªn c¬ së cung cÊp cho thÞ tr­êng c¸c hµng ho¸ cã hµm l­îng kü thuËt cao h¬n. Dùa vµo m« h×nh nµy, TNCs kh«ng chØ lùa chän ®­îc c¸c h×nh thøc thÝch hîp ®Ó khai th¸c ®­îc trªn thÞ tr­êng quèc tÕ mµ cßn trªn c¶ thÞ tr­êng néi ®Þa. M« h×nh nµy ®­a ra mét chiÕn l­îc chiÕm lÜnh thÞ tr­êng réng r·i, kh«ng b¾t buéc ph¶i theo tiÕn tr×nh tuÇn tù tõ thÊp tíi cao. TNCs cã thÓ lùa chän mét sè kh«ng gian thÝch hîp víi tiÒm lùc kinh tÕ cña m×nh vµ ®iÒu kiÖn m«i tr­êng t¸c nghiÖp hiÖn cã ®Ó khai th¸c thÞ tr­êng quèc tÕ. 2.1.4. M« h×nh tæng hîp kh«ng gian 4 phÇn M« h×nh tæ hîp kh«ng gian 4 phÇn do V­¬ng BØnh An, nhµ kinh tÕ häc Trung Quèc x©y dùng. M« h×nh nµy dùa trªn ba rµng buéc c¬ b¶n gåm: th¸i ®é ®Çu t­, trang th¸i s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é cao cÊp ho¸ kinh doanh. VÒ th¸i ®é ®Çu t­, rµng buéc liªn quan ®Õn vÊn ®Ò m«i tr­êng ®Çu t­, hiÖu qu¶ chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng trong thêi gian ng¾n vµ dµi h¹n gåm cã: ®Çu t­ gi¸n tiÕp vµ ®Çu t­ trùc tiÕp. VÒ tr¹ng th¸i s¶n xuÊt, rµng buéc x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ khi quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt trong n­íc hay n­íc ngoµi ®Ó ®¹t ®­îc lîi nhuËn cao nhÊt. Vµ cuèi cïng lµ nh÷ng rµng buéc quy ®Þnh viÖc n©ng cÊp lo¹i h×nh kinh doanh. Nã tr¶ lêi c©u hái khi nµo vµ b»ng ph¸p ph­¬ng thøc nµo sÏ n©ng cÊp ®­îc h×nh thøc kinh doanh thµnh c¸c chi nh¸nh cña TNCs thùc sù. PhÇn I: " Kh«ng gian s¶n xuÊt", TNCs s¶n xuÊt trong n­íc sau ®ã dïng s¶n phÈm ®ã ®Ó chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng b»ng xuÊt khÈu. C¸c h×nh thøc xuÊt khÈu ®­îc n©ng cÊp dùa vµo c¸c ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i cô thÓ. PhÇn II: " Kh«ng gian tiªu thô". §©y lµ h×nh thøc chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng quèc tÕ b»ng ®Çu t­ trùc tiÕp x©y dùng chi nh¸nh trong n­íc vµ s¶n xuÊt trong n­íc, sau ®ã tiªu thô t¹i thÞ tr­êng n­íc ngoµi. B¾t ®Çu tõ viÖc lËp v¨n phßng thóc ®Èy tiªu thô s¶n phÈm ë n­íc ngoµi cho ®Õn cuèi cïng lµ lËp chi nh¸nh tiªu thô s¶n phÈm cña TNCs, do vËy trong kh«ng gian nµy chØ lµ nh÷ng ho¹t ®éng th­¬ng m¹i thuÇn tuý cña TNCs. PhÇn III: " Kh«ng gian kü thuËt". Ho¹t ®éng cña c¸c TNCs nµy lµ dïng kü thuËt hiÖn ®¹i kÕt hîp víi c¸c nguån lùc nh­ nguån lao ®éng, nguyªn vËt liÖu vµ nguån vèn bªn ngoµi ®Ó tæ chøc kinh doanh thu lîi nhuËn cao. TiÕn tr×nh chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng quèc tÕ cña TNCs b¾t ®Çu b»ng s¶n xuÊt theo giÊy phÐp, s¶n xuÊt theo kinh doanh giÊy phÐp ®Æc biÖt, s¶n xuÊt theo hîp ®ång vµ cuèi cïng lµ x©y dùng toµn bé c¸c c«ng tr×nh "ch×a kho¸ trao tay". Thùc chÊt ®©y lµ h×nh thøc chuyÓn giao kü thuËt phi th­¬ng m¹i, nhê ®ã TNCs lîi dông ®­îc tèi ­u nh÷ng kü thuËt cña m×nh nh»m thu lîi nhuËn cao nhÊt. PhÇn IV: " Kh«ng gian s¶n xuÊt - tiªu thô". Thùc chÊt lµ thµnh lËp chi nh¸nh cña TNCs hoµn chØnh. §©y lµ h×nh thøc chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng quèc tÕ b»ng c¸ch ®Çu t­ trùc tiÕp ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi. M« h×nh tæ hîp kh«ng gian 4 phÇn lµ m« h×nh ph¶n ¸nh toµn diÖn c¸c h×nh thøc chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng quèc tÕ cña TNCs, trong ®ã bao hµm c¶ ho¹t ®éng cña TNCs th­¬ng m¹i, s¶n xuÊt dÞch vô. §ång thêi nã còng chØ ra c¸c b­íc ®i cho mçi lo¹i h×nh ®Ó lùa chän ph­¬ng ¸n chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÝch hîp víi kh¶ n¨ng vµ giíi h¹n thùc tÕ cña tõng TNCs. 2.2. ChiÕn l­îc chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng thÕ giíi Khi ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, viÖc lùa chän chiÕn l­îc kinh tÕ cña TNCs lµ ®iÒu v« cïng quan träng, v× nã quyÕt ®Þnh sù tån vong hay ph¸t triÓn cña c«ng ty. C¨n cø vµo thùc lùc vµ m«i tr­êng kinh doanh, TNCs th­êng lùa chän mét hay kÕt hîp mét sè chiÕn l­îc c¬ b¶n sau: 2.2.1. ChiÕn l­îc ®a d¹ng ho¸ c¬ cÊu kinh doanh Thêi kú ®Çu ThÕ chiÕn 2, gi÷a c«ng ty mÑ vµ c¸c chi nh¸nh ®Æt t¹i n­íc ngoµi th­êng dïng c¬ cÊu kinh doanh ®¬n nhÊt, tøc lµ trong néi bé TNCs kh«ng h×nh thµnh sù ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ s©u. C«ng ty mÑ vµ c«ng ty chi nh¸nh ®Òu s¶n xuÊt mét s¶n phÈm nµo ®ã mét c¸ch ®éc lËp, gi÷a c¸c bªn kh«ng cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ vÒ nghiÖp vô kinh doanh. Môc tiªu kinh doanh cña chi nh¸nh chñ yÕu lµ chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng t¹i chç, n¬i mµ TNCs c¾m nh¸nh. Nh÷ng n¨m1960, do cã sù ®Èy m¹nh vÓ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, trong môc tiªu chiÕn l­îc toµn cÇu cña m×nh, TNCs ®· lÊy gi¸ thµnh s¶n xuÊt thÊp vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao lµm môc tiªu hµng ®Çu. V× vËy, hä ¸p dông c¬ cÊu kinh doanh míi thay thÕ kiÓu kinh doanh theo lèi mßn: c¸c c«ng ty chi nh¸nh chuyªn m«n ho¸ theo nhiÒu chøc n¨ng kh¸c nhau nh­ cung cÊp nguyªn vËt liÖu, phô kiÖn rêi sau ®ã l¾p r¸p s¶n phÈm cuèi cïng t¹i nh÷ng n­íc cã lîi thÕ so s¸nh ®Ó thu lîi nhuËn cao nhÊt. Tõ nh÷ng n¨m 80 ®Õn nay, c¸c n­íc TBCN ®· dÊy lªn lµn sãng hîp nhÊt theo c¸c bé m«n vµ c¸c ngµnh nghÒ. Do ®ã, xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu TNCs cã c¬ cÊu kinh doanh ®a d¹ng, hçn hîp, hÇu nh­ kh«ng cã chç nµo hä kh«ng nh¶y vµo, kh«ng cã viÖc g× cã lîi mµ hä kh«ng lµm. V× vËy, cã thÓ chia c¬ cÊu kinh doanh xuyªn quèc gia hçn hîp thµnh 2 lo¹i: Lo¹i thø nhÊt lµ kiÓu c¬ cÊu ®¬n ngµnh ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së tiÕp tôc duy tr× ®Þa vÞ thèng trÞ ®éc quyÒn trong nh÷ng ngµnh chñ chèt, truyÒn thèng, vèn cã tiÒm lùc hïng hËu cña xÝ nghiÖp. Lo¹i thø hai lµ liÓu c¬ cÊu ®a ngµnh, gåm nh÷ng c«ng ty hçn hîp, th©m nhËp réng r·i vµo nhiÒu ngµnh kh¸c nhau ®Ó h×nh thµnh lo¹i c«ng ty cã c¬ cÊu hçn hîp nhiÒu ngµnh t¸ch rêi nhau, kh«ng cã ngµnh nµo chiÕm ­u thÕ vµ chñ chèt. GÇn ®©y, sè TNCs sö dông lo¹i h×nh c¬ cÊu ®a ngµnh nµy ph¸t triÓn nhanh chãng. Theo thèng kª n¨m 1999 cña Bé Tµi chÝnh Mü c«ng bè, th× n¨m 1990, TNCs cã c¬ cÊu kinh doanh tæng hîp ®a ngµnh (Diversifies) cña Mü chØ chiÕm 20% trong tæng sè TNCs, ®Õn cuèi n¨m 2000 lo¹i c¬ cÊu nµy ®· t¨ng lªn con sè 45% [ 31; 156]. 2.2.2. ChiÕn l­îc nhÊt thÓ ho¸ s¶n xuÊt quèc tÕ §Æc ®iÓm chñ yÕu cña qu¸ tr×nh nµy lµ tõng b­íc kÕt hîp chÆt chÏ c¸c c«ng ty chi nh¸nh cña m×nh ë kh¾p n¬i l¹i víi nhau thµnh mét m¹ng l­íi ®Ó t¨ng tr×nh ®é nhÊt thÓ ho¸ cña s¶n xuÊt kinh doanh. §ã lµ chiÕn l­îc m¹ng l­íi toµn cÇu vµ nhÊt thÓ ho¸. ChiÕn l­îc nµy ®­îc chia thµnh hai giai ®o¹n theo tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau: Giai ®o¹n thÊp. ChiÕn l­îc nhÊt thÓ ho¸ theo h¹ng môc ®¬n lÎ. Nh÷ng mèi quan hÖ néi bé gi÷a c¸c chi nh¸nh cña mét TNCs dùa trªn c¬ së quy ®Þnh kü thuËt s¶n xuÊt mét h¹ng môc ®¬n lÎ hoÆc mét sè h¹ng môc. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ mét ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña mét c«ng ty chi nh¸nh kh«ng chØ ®­îc h×nh thµnh theo chuçi liªn kÕt t¨ng gi¸ trÞ ë n¬i ho¹t ®éng cña nã, mµ cßn ®­îc kÕt hîp víi nh÷ng n¬i kh¸c, gièng nh­ sù liªn kÕt cña c¸c m¾t xÝch trong mét sîi d©y chuyÒn liªn hoµn cña TNCs. Mèi quan hÖ vÒ kinh tÕ, kü thuËt gi÷a c¸c c«ng ty chi nh¸nh trong b¶n th©n mçi TNCs chÝnh lµ chiÕn l­îc nhÊt thÓ ho¸ gi¸ trÞ, nh»m thu ®­îc lîi nhuËn cao. ChiÕn l­îc nµy lîi dông ®­îc xu thÕ vÒ vÞ trÝ khu vùc, tµi nguyªn, gi¶m bít chi phÝ s¶n xuÊt vµ g¹t bá hµng rµo b¶o hé bu«n b¸n gi÷a c¸c n­íc cã c«ng ty mÑ víi n­íc cã chi nh¸nh trong tiªu thô hµng ho¸. Giai ®o¹n cao. ChiÕn l­îc nhÊt thÓ ho¸ tæng hîp toµn cÇu. §©y lµ chiÕn l­îc cña c¸c TNCs lín ¸p dông gÇn ®©y. Theo chiÕn l­îc nµy th× TNCs kh«ng chØ h¹n chÕ ë viÖc lîi dông ­u thÕ vÒ vÞ trÝ khu vùc trong viÖc hoµn thµnh mét hoÆc mét sè h¹ng môc ®¬n lÎ ë n­íc tiªu thô, mµ cßn lîi dông tæng hîp ­u thÕ vÞ trÝ khu vùc cña chóng ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm hoµn chØnh. VÒ thùc chÊt, chiÕn l­îc nhÊt thÓ ho¸ tæng hîp toµn cÇu chÝnh lµ viÖc TNCs ®­a ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Õn bÊt kú ®iÓm nãng nµo trong m¹ng l­íi cña nã, trong sîi xÝch t¨ng gi¸ trÞ chung nh»m thu ®­îc lîi nhuËn lín h¬n vµ v­ît qua trë ng¹i b¶o hé, gi¶m bít rñi ro. Ngµnh s¶n xuÊt «t« vµ ngµnh ®iÖn tö d©n dông lµ nh÷ng ngµnh thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn l­îc nµy. Cã thÓ lÊy tËp ®oµn Toyota lµm minh chøng ®iÓn h×nh: Toyota lµ mét trong nh÷ng TNCs lín nhÊt cña NhËt B¶n vµ thø ba trªn thÕ giíi trong ngµnh c«ng nghiÖp «t« (chØ sau General Motors vµ Ford), së h÷u c¸c c«ng ty xe ca, xe t¶i, xe buýt, xe c«ng nghiÖp, tµu thuû, m¸y bay m¸y c«ng cô, ®å ®iÖn vµ trang thiÕt bÞ gia ®×nh, nhµ l¾p s½n…ChÝnh Toyota ®· tho¸t ra khái t×nh tr¹ng suy tho¸i kinh tÕ giai ®o¹n 1987-1988 t­¬ng ®èi dÔ dµng mµ kh«ng bÞ tæn th­¬ng, vÉn lµm ¨n cã l·i v× ®· ¸p dông cã hiÖu qu¶ chiÕn l­îc nhÊt thÓ ho¸. Trong chiÕn l­îc nhÊt thÓ ho¸ toµn cÇu cña m×nh, Toyota ®· ®­a s¶n l­îng ë n­íc ngoµi lªn 50% trong vßng 3 n¨m (98-2001). Bªn c¹nh thÞ tr­êng truyÒn thèng ch©u ¢u, ch©u ¸ còng sÏ lµ träng t©m bµnh tr­íng cña hä. Mét bé phËn then chèt trong chiÕn l­îc cña Toyota lµ tiÕp tôc thay c¸c bé phËn chÕ phËn chÕ t¹o t¹i NhËt b»ng c¸c bé phËn s¶n xuÊt ë n­íc ngoµi cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh h¬n. MÆc dï ®· n¾m ®­îc vÞ trÝ hµng ®Çu trong ngµnh c«ng nghiÖp «t« nßng cèt, Toyota vÉn më réng nhÊt thÓ ho¸ ho¹t ®éng cña m×nh vµo c¸c lÜnh vùc míi, ch¼ng h¹n thµnh lËp c«ng ty Teleway Japan ®Ó kinh doanh ®iÖn tho¹i ®­êng dµi vµ c«ng ty Ido Tsushin ®Ó chÕ t¹o thiÕt bÞ ®iÖn tho¹i, thiÕt bÞ ph¸t thanh vµ phÇn mÒn m¸y tÝnh.. 2.2.3. ChiÕn l­îc träng ®iÓm ho¸ vµ tËp ®oµn ho¸ toµn cÇu Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña ®Çu t­ trùc tiÕp ra n­íc ngoµi cña TNCs lín thuéc khèi G7 lµ ph¹m vi më réng cña chóng kh«ng h¹n chÕ ë trong n­íc vµ khu vùc, mµ lµ bè trÝ ®iÓm toµn cÇu. §iÒu nµy kh¸c h¼n víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña c¸c TNCs võa vµ nhá. Trªn thÕ giíi, n¬i nµo cã ®iÒu kiÖn ®Çu t­ c¬ b¶n, vµ cã lîi th× cã sù hiÖn diÖn cña c¸c TNCs lín nµy. KÓ tõ thËp niªn 80 ®Õn nay, sù ph©n bè khu vùc ®Çu t­ cña c¸c TNCs lín ®· trë thµnh mét bé phËn trong qu¸ tr×nh nhÊt thÓ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ thiÕt lËp trËt tù kinh tÕ thÕ giíi míi mµ Mü, EU vµ NhËt B¶n lµ nh÷ng lùc l­îng chñ ®¹o. Ba n­íc nµy trë thµnh nguån cung cÊp c¬ b¶n vÒ kü thuËt, ®Çu t­ vµ bu«n b¸n trong nhãm. Träng ®iÓm TNCs cña hä nh­ sau: TNCs Mü, träng ®iÓm ë Mü La tinh gåm: Achentina, B«livia, Chilª, C«l«mbia; ë ch©u ¸ cã: Pakixtan, Philipin; ë khu vùc kh¸c th× cã: Papua New Ghine, arËp Xªót. TNCs T©y ¢u, träng ®iÓm ë Mü La tinh chØ cã Brazil; ë ch©u ¸ cã Ên §é, Xrilanca, ViÖt Nam; ë §«ng ¢u cã Xl«vakia, Hungari, SÐc, Balan, SNG, Nam T­; khu vùc kh¸c cã: Gana, Marèc. TNCs NhËt B¶n, träng ®iÓm ë ch©u ¸ lµ chÝnh gåm Hµn Quèc, Singapore, §µi Loan, Trung Quèc, Th¸i Lan. Còng theo tæ chøc UNCTAD cho biÕt, 90% c¸c trong 100 TNCs lín nhÊt thÕ giíi cã trô së chÝnh ®ãng t¹i 3 trung t©m nµy vµ 50 TNCs lín nhÊt cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã trô së chÝnh ë 13 n­íc c«ng nghiÖp míi ë ch©u ¸ vµ Mü La tinh [ 32; 156]. 2.2.4. ChiÕn l­îc chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng quèc tÕ th«ng qua ®éc quyÒn vÒ c«ng nghÖ Theo xu thÕ ph¸t triÓn hiÖn nay, FDI cña TNCs lín kh«ng chØ lµ viÖc di chuyÓn t­ b¶n ra n­íc ngoµi ®Ó thu lîi nhuËn hoÆc lîi tøc cæ phÇn, mµ quan träng h¬n lµ xuÊt khÈu c«ng nghÖ. Tr­íc kia, TNCs khi ®Çu t­ trùc tiÕp th­êng tËp trung vµo c¸c ngµnh ®¬n lÎ, dïng ­u thÕ ®éc quyÒn vÒ c«ng nghÖ ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng n­íc ngoµi vµ lo¹i bá sù c¹nh tranh cña c¸c xÝ nghiÖp n­íc së t¹i. Ngµy nay, khi c¸c thµnh qu¶ cña c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®­îc sö dông réng r·i vµo s¶n xuÊt, hµm l­îng c«ng nghÖ trong s¶n phÈm ngµy cµng lín th× ®éc quyÒn c«ng nghÖ kh«ng nh÷ng kh«ng gi¶m mµ cßn m¹nh mÏ h¬n. ChiÕn l­îc khai th¸c thÞ tr­êng quèc tÕ cña TNCs th«ng qua ®éc quyÒn c«ng nghÖ ®­îc thùc hiÖn theo c¸c s¸ch l­îc sau: Mét lµ, sö dông c«ng nghÖ gièng nhau. H×nh thøc nµy ®­îc TNCs trªn thÕ giíi hiÖn ®ang ¸p dông réng r·i vµ t­¬ng ®èi cã hiÖu qu¶. Hä sö dông c«ng nghÖ cña m×nh ®Ó t¨ng thªm d©y truyÒn s¶n xuÊt, nh©n thªm l­îng hµng ho¸ s¶n xuÊt ra. ¦u ®iÓm cña h×nh thøc nµy lµ lîi dông ®­îc c«ng nghÖ ­u thÕ së tr­êng cña m×nh, rñi ro Ýt, tr¸nh nÐ ®­îc c¹nh tranh cña ®èi thñ ®Ó th©m nhËp vµo thÞ tr­êng míi. Hai lµ, dïng c«ng nghÖ kh«ng gièng nhau. C¸c h·ng ¸p dông h×nh thøc nµy th­êng lÊy ngµnh chÝnh cña m×nh lµm gèc hoÆc dùa vµo nh·n hiÖu, uy tÝn s½n cã ®Ó më réng kinh doanh sang c¸c ngµnh nghÒ kh¸c dï c«ng nghÖ kh¸c hoµn toµn víi c«ng nghÖ vèn cã cña h·ng. Ba lµ, h×nh thøc kinh doanh ®a d¹ng ho¸ c«ng nghÖ, nh»m chiÕm lÜnh thÞ tr­êng vµ kh¸ch hµng míi. H×nh thøc nµy rÊt phøc t¹p, khã kh¨n, rñi ro lín. Tuy nhiªn, còng cã nh÷ng c«ng ty lµm rÊt thµnh c«ng, vµ mét khi thµnh c«ng sÏ më ra cho nã mét t­¬ng lai kinh doanh thÞnh v­îng ch­a tõng cã. §ã lµ c¸c c«ng ty nh­ LG, Samsung, Ford…. 2.2.5. ChiÕn l­îc dÞch vô ho¸ trong ®èi t¸c ®Çu t­ Ta biÕt r»ng, ®éng c¬ truyÒn thèng cña ®Çu t­ trùc tiÕp ra n­íc ngoµi cña TNCs lµ ch¹y theo søc lao ®éng gi¸ rÎ ®Ó thu lîi nhuËn cao. Do vËy, c¸c ngµnh s¶n xuÊt truyÒn thèng nh­ khai kho¸ng vµ chÕ t¹o m¸y, luyÖn kim, dÇu má tr­íc kia thu hót ®­îc mét khèi l­îng lín ®Çu t­ n­íc ngoµi. Song ®Õn ®Çu thËp kû 90 nµy, tØ träng ngµnh dÞch vô trong ®Çu t­ cña TNCs t¨ng lªn mét c¸ch ®ét biÕn. Tû träng ®Çu t­ cña TNCs vµo dÞch vô tõ 37.5% (1980) t¨ng lªn 49.7%. Vµ ®Õn n¨m 2001 lµ 1865 tû USD, chiÕm 54,7% FDI toµn thÕ giíi. Së dÜ cã sù t¨ng tr­ëng ®Çu t­ ®ã lµ do khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn, viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ §TTT ra n­íc ngoµi cña TNCs ngµy cµng cã xu h­íng "mÒm ho¸" hoÆc "phi c«ng nghiÖp ho¸". Do ®ã, ngµnh dÞch vô trë thµnh h­íng ®Çu t­ chñ yÕu cña TNCs. §Æc biÖt, ®Çu t­ trùc tiÕp vµo tµi chÝnh-tiÒn tÖ-b¶o hiÓm t¨ng lªn nhanh chãng. H×nh thøc c¸c ng©n hµng xuyªn quèc gia ®­îc bè trÝ trªn toµn cÇu, lµm cho cuéc c¹nh tranh tµi chÝnh-tiÒn tÖ v­¬n tíi mäi ngâ ng¸ch cña thÕ giíi. ChiÕn l­îc dÞch vô hãa trong ®èi t¸c cña c¸c TNCs chÝnh lµ viÖc kÕt hîp nhÞp nhµng vµ mÒm dÎo gi÷a dÞch vô tµi chÝnh-tiÒn tÖ víi dÞch vô kinh tiªu hµng ho¸, nh»m ®¹t hiÖu qu¶ kinh doanh cao nhÊt vµ t¹o c¬ héi th©m nhËp thÞ tr­êng míi mét c¸ch dÔ dµng. 2.2.6. Liªn minh chiÕn l­îc Liªn minh chiÕn l­îc (Strategic Alliances) ®ang trë thµnh "mèt" trong giíi kinh doanh quèc tÕ vµ còng lµ mét gi¶i ph¸p h÷u hiÖu cho chiÕn l­îc vµ khai th¸c thÞ tr­êng thÕ giíi cña TNCs. Cho ®Õn nay sè l­îng c¸c liªn minh chiÕn l­îc trªn toµn thÕ giíi ®· t¨ng lªn mét c¸ch nhanh chãng. Cã thÓ kÓ ra ®©y mét vµi dÉn chøng: Liªn minh ONEWORLD gi÷a 5 h·ng hµng kh«ng khæng lå_ British Airway, American Airlines (Mü), Cathay Pacific (Hång K«ng), Canadian Airlines (Canada), Quantas (NhËt B¶n) ®­îc thµnh lËp th¸ng 9/1998. §èi thñ cña ONEWORLD lµ liªn minh START (Lufthansa - §øc, United Airlines - Mü, SAS, Air Canada, Varig, Thai Air). Cßn trong lÜnh vùc tµi chÝnh ®ã lµ Citicorp vµ Travelers Group Inc. hoÆc lµ tr­êng hîp sù kÕt hîp gi÷a Tokai Bank Ltd vµ Asahi cña NhËt B¶n ®· lµm cho tæng tµi s¶n cña c¶ hai ng©n hµng nµy lªn tíi 61.200 tû USD [9; 15]. RÊt nhiÒu vÝ dô kh¸c vÒ h×nh thøc liªn minh nµy cã thÓ t×m trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp «t«, ®iÖn tö, viÔn th«ng, hµnh kh«ng…nh÷ng ngµnh cã c¸c s¶n phÈm kü thuËt cao, lÜnh vùc mµ chi phÝ cho R&D lín vµ viÖc øng dông nh÷ng c¶i tiÕn kü thuËt ®óng lóc gi÷a vai trß quan träng. Nh­ vËy, liªn minh chiÕn l­îc cña TNCs chÝnh lµ sù kÕt hîp dµi h¹n cña Ýt nhÊt tõ hai TNCs trë lªn vµ h×nh thµnh c¸c TNCs míi, liªn kÕt láng nh»m ®¶m b¶o cho TNCs ®¹t ®­îc nh÷ng môc ®Ých kinh tÕ chung nµo ®ã: trao ®æi cæ phÇn hoÆc thiÕt lËp liªn doanh riªng ®Ó ph¸t triÓn vµ chÕ t¹o mét s¶n phÈm hoÆc dÞch vô nhÊt ®Þnh. C¸c nhµ kinh tÕ cho r»ng "h×nh thøc liªn kÕt nµy cña TNCs sÏ trë thµnh lùc l­îng quan träng quyÕt ®Þnh trËt tù kinh tÕ thÕ giíi vµ kÕt cÊu thÞ tr­êng quèc tÕ vµo thÕ kû 21". Suèt nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû 20, liªn minh nµy ®· lµ gi¶i ph¸p chñ yÕu gióp TNCs khæng lå tho¸t khái c¹nh tranh - bëi tÝnh gay g¾t vµ møc ®é c¨ng th¼ng cña c¹nh tranh cã thÓ dÉn ®Õn nguy c¬ sôp ®æ. §ång thêi, nhê cã liªn minh chiÕn l­îc mµ c¸c TNCs còng cã thÓ cïng nhau chia sÎ nh÷ng chi phÝ qu¸ cao cña nghiªn cøu ph¸t triÓn; tõ ®ã gi¶m bít sù trïng lÆp trong s¸ng t¹o s¶n phÈm, gi¶m thiÓu rñi ro vµ t¨ng kh¶ n¨ng kü thuËt. Liªn minh gi÷a IBM vµ APPLE lµ mét minh chøng thùc tiÔn. QuyÕt ®Þnh liªn minh gi÷a hai c«ng ty nµy ®· lµm thay ®æi m¹nh mÏ kÕt cÊu c¹nh tranh cña ngµnh m¸y tÝnh ®iÖn tö trªn thÕ giíi. 2.3. Xu thÕ kinh doanh cña TNCs hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai Sù ph¸t triÓn m¹nh cña c¸c TNCs gÇn ®©y ®­îc thÓ hiÖn chñ yÕu theo hai h­íng. Mét lµ ®Èy m¹nh c¶i tæ th«ng qua s¸t nhËp, t¨ng c­êng søc m¹nh cña c¸c c«ng ty mÑ t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, më réng c¸c chi nh¸nh TNCs trªn kh¾p toµn cÇu. Hai lµ ®a chøc n¨ng ho¸ vµ th©m nhËp vµo mäi lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu. 2.3.1. S¸t nhËp Khëi ®iÓm cña c¸c vô hîp nhÊt vµ mua l¹i c¸c c«ng ty b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 80, ngµy cµng ®­îc t¨ng c­êng ë thËp kû 90 vµ ë c¶ thÕ kû 21 nµy. Sù hîp nhÊt nµy th­êng diÔn ra ë c¸c chi nh¸nh cña TNCs. Th«ng qua con ®­êng mua l¹i mét phÇn hay toµn bé xÝ nghiÖp, hoÆc tham gia cæ phÇn, biÕn c¸c xÝ nghiÖp ®ã thµnh c«ng ty cæ phÇn quèc tÕ. Mét c«ng tr×nh nghiªn cøu cña UNCTAD cho thÊy s­ hîp nhÊt cña c¸c TNCs cã chiÒu h­íng t¨ng dÇn. Tæng gi¸ trÞ cña c¸c vô hîp nhÊt t¨ng 15 lÇn tõ n¨m 2000 (1.143 tû USD) so víi n¨m 1987 (74,5 tû USD). Sè vô hîp nhÊt còng t¨ng lªn m¹nh mÏ, ®Æc biÖt nh÷ng vô cã trÞ gi¸ trªn 1 tû USD trë lªn phæ biÕn. §iÓn h×nh cña c¸c vô s¸t nhËp lín, cã thÓ kÓ ®Õn vô s¸t nhËp gi­a 3 tËp ®oµn Boeing, Loc-Kheed vµ Hughes, mçi tËp ®oµn nµy ®Òu cã doanh thu tõ 30 ®Õn 40 tû USD. N¨m 98, hai tËp ®oµn Travelers Groups Inc vµ Citicorp ®· lµm cho giíi tµi chÝnh trªn thÕ giíi söng sèt víi viÖc s¸t nhËp l¹i víi nhau, t¹o thµnh mét c«ng ty dÞch vô tµi chÝnh lín nhÊt thÕ giíi víi gi¸ trÞ lªn tíi 72, 6 tû USD. N¨m 2000, vô s¸t nhËp lín nhÊt thÕ giíi trÞ gi¸ 202,8 tû USD gi÷a Vodafone Air Touch PLC (Anh) vµ Mannesmann AG (§øc). GÇn ®©y nhÊt, kÕ ho¹ch hîp nhÊt gi÷a hai ng©n hµng lín nhÊt cña NhËt B¶n lµ Sumitomo vµ Sakura vµo th¸ng 4 n¨m 2002 víi tæng vèn kho¶ng 925 tû USD, sÏ trë thµnh ng©n hµng lín thø hai thÕ giíi vÒ vèn ho¹t ®éng chØ sau ng©n hµng DKB Juji IB còng cña NhËt B¶n. Sù hîp nhÊt diÔn ra trong tÊt c¶ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, chÕ biÕn, ®iÖn tö, dÞch vô, tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm...§Æc biÖt, trong lÜnh vùc dÞch vô, viÖc hîp nhÊt cã t¸c dông më réng thÞ tr­êng, t¨ng l­äng kh¸ch hµng nªn c¸c h·ng nµy quan t©m nhiÒu ®Õn sù hîp nhÊt: B¶ng 3- Gi¸ trÞ c¸c vô s¸t nhËp vµ mua l¹i tÝnh theo ngµnh (1996-2001) §¬n vÞ : triÖu USD Ngµnh 1996 1997 1998 1999 2000 2001 CN truyÒn thèng 8 499 7 935 8725 10 599 10 000 9 815 ChÕ t¹o 84 462 88 522 121379 263 206 288 090 291 654 CN thø ba 93 632 130 232 174744 257 843 467 853 842 342 §iÖn, gas, n­íc 12 240 21 274 29620 32 249 40 843 46 711 Kh¸ch s¹n 10 159 27 928 21664 27 332 55 463 34 918 VËn t¶i 8225 17 523 17726 51 445 167 723 365 673 Tµi chÝnh 31 059 36 693 83 432 83432 126 710 183 665 DV t­ vÊn 9 715 13 154 26480 42 497 52 748 137 416 Ho¹t ®éng XH 12 110 6 494 19656 7 976 13 724 64 855 LÜnh vùc kh¸c Tæng 186 593 227 023 304 848 531 648 766 044 1143816 Nguån: UNCTAD, World Investment Report 2001: Promoted Linkages Qu¸ tr×nh s¸t nhËp vµ mua l¹i c¸c c«ng ty cã xu h­íng ngµy cµng m¹nh mÏ. §iÒu nµy thóc ®Èy h¬n n÷a qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung t­ b¶n vµ quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt, l­u th«ng, t¨ng c­êng tiÒm lùc cho c¸c h·ng, lµm cho chóng cã thÕ lùc trong c¹nh tranh, më réng thÞ tr­êng. 2.3.2. C¬ cÊu l¹i nguån lùc §i ®«i víi víi xu h­íng s¸t nhËp, c¸c h·ng còng cã xu h­íng c¬ cÊu l¹i, phèi hîp bè trÝ mét c¸ch linh ho¹t, hîp lý nhÊt c¸c nguån lùc trªn ph¹m vi toµn cÇu. Do ®ã, hä thu ®­îc hiÖu qu¶ rÊt cao trong s¶n xuÊt, kinh doanh. Xu thÕ nµy xuÊt ph¸t tõ hÖ thèng tæ chøc cña c¸c TNCs. M¹ng l­íi chi nh¸nh ®Æt ë n­íc ngoµi ®· t¹o cho nã kh¶ n¨ng biÕn chøc n¨ng cung cÊp nguyªn liÖu vµ c¸c nguån lùc kh¸c còng nh­ chøc n¨ng tiªu thô riªng lÎ, ®éc lËp thµnh chøc n¨ng néi bé cña TNCs, tõ ®ã mäi kh©u tõ cung cÊp c¸c nguån lùc, s¶n xuÊt, tiªu thô ë mäi miÒn trªn thÕ giíi ®Òu phôc vô cho chiÕn l­îc cña c«ng ty mÑ mét c¸ch h÷u hiÖu nhÊt. Còng cã nghÜa lµ ph©n c«ng hîp t¸c quèc tÕ trë thµnh ph©n c«ng hîp t¸c néi bé TNCs. VËn dông kiÓu giao dÞch néi bé ho¸ nµy, c¸c TNCs ®· gi¶m ®­îc rÊt nhiÒu hµng rµo c¶n trë sù ph©n c«ng quèc tÕ. Nhê thÕ, c¸c TNCs ®· ph¸t triÓn nhanh vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, biÓu hiÖn ë sù x©m nhËp ngµy cµng s©u cña chóng vµo mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, ë sù ®a d¹ng ho¸ cña chóng. ThËt vËy, ngµy nay c¸c TNCs lu«n h­íng tíi nh÷ng n¬i lîi thÕ c¹nh tranh cao ®Ó x©y dùng nhµ m¸y s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm cã kü thuËt cao, thËm chÝ h­íng tíi nh÷ng ngµnh ®ßi hái nhiÒu chÊt x¸m h¬n nh­ thiÕt kÕ s¶n phÈm, khai th¸c phÇn mÒm .v.v. C¸c TNCs khi x©y dùng chi nh¸nh ë n­íc ngoµi th­¬ng t×m c¸ch sö dông tèi ®a nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é cao t¹i ®Þa ph­¬ng ®Ó cã thÓ chuyÓn mét phÇn c«ng t¸c thiÕt kÕ nghiªn cøu vµ triÓn khai tõ c«ng ty mÑ sang chi nh¸nh. Do ®ã, gi¸ thµnh cho 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm gi¶m xuèng mét c¸ch nhanh chãng vµ gÊp nhiÒu lÇn so víi c¸ch lµm cò. Bªn c¹nh ®ã, c¸c TNCs kh«ng chØ tiÕn hµnh nghiªn cøu triÓn khai ®¬n lÎ mµ cßn cã ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng phèi hîp nghiªn cøu triÓn khai liªn quèc gia. Nh÷ng xu thÕ kinh doanh nãi trªn cña c¸c TNCs cho thÊy t¸c dông thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi cña c¸c TNCs thËt lµ to lín. Tãm l¹i, toµn bé ch­¬ng I ®· kh¼ng ®Þnh, hîp t¸c víi TNCs lµ xu thÕ tÊt yÕu trong viÖc thóc ®Èy kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn. ViÖc t×m hiÓu c¸c ®èi t¸c TNCs trªn c¸c ph­¬ng diÖn: ®Æc ®iÓm, b¶n chÊt, vai trß cña chóng ®èi víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, m« h×nh vµ chiÕn l­îc kinh doanh quèc tÕ cña hä lµ mét kh©u chuÈn bÞ cÇn thiÕt cho viÖc hîp t¸c sau nµy. Ch­¬ng II sÏ ._. ®Çu t­ ngµy cµng th«ng tho¸ng h¬n, c«ng t¸c xóc tiÕn ®Çu t­ b­íc ®Çu ®­îc thùc hiÖn. Tuy nhiªn, sù c¶i tiÕn ®æi míi nµy ch­a theo kÞp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña ®Êt n­íc. Trong lÜnh vùc §TNN vÉn cßn nh÷ng ¸ch t¾c c¶n trë, nh­ ®· ph©n tÝch mét phÇn ë ch­¬ng II1.2. V× vËy, viÖc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý cña Nhµ n­íc lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn thiÕt hiÖn nay vµ ®Ó thùc hiÖn cÇn tËp trung vµo mét sè vÊn ®Ò chñ yÕu sau: Thø nhÊt, tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p, tiÕp tôc ®Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh. §©y lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa lín vµ còng lµ mét trong nh÷ng yÕu kÐm hiÖn ®ang tån t¹i, mÆc dï chóng ta ®· cã nhiÒu cè g¾ng. §èi víi hoµn thiÖn luËt ph¸p cÇn quan t©m ®Õn tÝnh ®ång bé, cô thÓ râ rµng. Song ®iÒu quan träng h¬n lµ tÝnh ch©n thËt, râ rµng, hiÖu lùc vµ nhÊt qu¸n trong viÖc thi hµnh ph¸p luËt còng nh­ chÝnh s¸ch ë c¸c cÊp chÝnh quyÒn vµ ban ngµnh ViÖt Nam. §ã còng lµ ®iÒu b¨n kho¨n cña c¸c nhµ ®Çu t­ trong DiÔn ®µn ®Çu t­ Singapore (15/03/2001). §èi víi thñ tôc hµnh chÝnh vÉn ph¶i coi ®ã lµ kh©u ®ét ph¸ trong c¶i c¸ch hµnh chÝnh. CÇn tiÕp tôc ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc ë mäi kh©u, mäi cÊp, mäi ngµnh, ®Æc biÖt lµ ph¶i thùc hiÖn c«ng khai ho¸ c¸c quy tr×nh, thêi h¹n tr¸ch nhiÖm xö lý thñ tôc. Toµn bé qu¸ tr×nh tiÕp nhËn cho ®Õn viÖc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ ph¶i thùc hiÖn theo nguyªn t¾c "mét cöa, mét ®Çu mèi". T¨ng c­êng kiÓm tra gi¸m s¸t tiÕn ®é thùc hiÖn ®Çu t­ ®Ó kÞp thêi hç trî, ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ®Çu t­ khi cÇn thiÕt. ViÖc ph©n cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ vµ qu¶n lý ho¹t ®éng ®Çu t­ lµ cÇn thiÕt. Song cÇn cã c¬ chÕ phèi hîp cña Nhµ n­íc, c¸c cÊp nh»m kiÓm so¸t h÷u hiÖu tõ mét trung t©m lµ Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ ®Ó ®¶m b¶o qu¶n lý thèng nhÊt, h¹n chÕ nh÷ng tiªu cùc vµ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh (lÏ ra kh«ng nªn cã) gi÷a c¸c tØnh, c¸c khu c«ng nghiÖp ®Ó gi¶m bít thiÖt h¹i cho quèc gia, ®ång thêi tr¸nh bÞ c¸c nhµ ®Çu t­ TNCs lîi dông. Thø hai, t¨ng cuêng c«ng t¸c th«ng tin, t­ vÊn, ®æi míi ph­¬ng thøc xóc tiÕn ®Çu t­, tËn dông thµnh qu¶ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ trªn thÕ giíi, cËp nhËt th«ng tin, n¾m ch¾c t×nh th×nh ho¹t ®éng ®Çu t­ trªn ph¹m vi c¶ n­íc ®Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh qu¶n lý kÞp thêi, thèng nhÊt. Thø ba, n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n, phÈm chÊt cña ®éi ngò c¸n bé trong bé m¸y qu¶n lý ®Çu t­ n­íc ngoµi còng nh­ ®éi ngò c¸n bé lµm viÖc trùc tiÕp víi c¸c TNCs ®Æc biÖt ph¶i kiªn quyÕt xo¸ bá tËn gèc tÖ s¸ch nhiÔu, hèi lé cña c¸n bé qu¶n lý. Thø t­, cÇn tiÕp tôc ®æi míi c«ng t¸c xóc tiÕn ®Çu t­ vÒ tæ chøc bé m¸y vµ h×nh thøc. VÒ bé m¸y cÇn t¹o lËp c¬ quan xóc tiÕn ®Çu t­ víi nh÷ng ph­¬ng tiÖn hiÖn ®¹i, cung cÊp th«ng tin nhanh nh¹y, chÝnh x¸c cã kh¶ n¨ng t­ vÊn cã hiÖu qu¶ ®èi víi doanh nghiÖp. §ång thêi ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc nh­ triÓn l·m, qu¶ng c¸o, diÔn ®µn ë trong vµ ngoµi n­íc, víi sù tiÕp xóc réng r·i gi÷a c¸c TNCs víi doanh nghiÖp trong n­íc, víi c¸c quan chøc cao cÊp Nhµ n­íc ®Ó hiÓu biÕt lÉn nhau vµ gi¶i to¶ nh÷ng v­íng m¾c.v.v. Thùc tiÔn ®· chØ ra r»ng, chÝnh sù tiÕp xóc víi c¸c quan chøc cao cÊp cña Nhµ n­íc lµ dÞp tèt nhÊt ®Ó xo¸ ®i nh÷ng mÆc c¶m, t¹o sù hiÓu biÕt lÉn nhau. 2.2.4. TiÕp tôc ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ-kü thuËt KÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - kü thuËt ®­îc coi nh­ lµ mét hÖ thèng "x­¬ng cèt b¾p thÞt"cña nÒn kinh tÕ ®Ó tiÕp nhËn, thu hót §TNN nãi chung, thu hót ®Çu t­ cña c¸c TNCs nãi riªng. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, sù ph¸t triÓn cña kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - kü thuËt lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghÖ cao, ®¸p øng nhanh yªu cÇu ®ßi hái cña thÞ tr­êng. Víi mét kÕt cÊu h¹ tÇng t­¬ng ®èi hoµn chØnh vµ hiÖn ®¹i cña giao th«ng vËn t¶i, th«ng tin liªn l¹c, dÞch vô, th­¬ng m¹i, v¨n ho¸ gi¸o dôc, th«ng tin vµ nh÷ng thÓ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ phï hîp sÏ ®¶m b¶o cho c¸c TNCs thùc hiÖn di chuyÓn vèn nhanh, øng phã kÞp thêi víi nh÷ng biÕn ®éng nhanh chãng cña c¸c yÕu tè trªn thÞ tr­êng, tr¸nh ®­îc nh÷ng thiÖt h¹i vÒ nh÷ng chi phÝ trùc tiÕp do kÕt cÊu h¹ tÇng vËt chÊt yÕu kÐm g©y ra, v× vËy, c¸c TNCs th­êng ­u tiªn h¬n khi lùa chän ®Çu t­ vµo n­íc cã kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt ®ång bé vµ hiÖn ®¹i. KÕt cÊu h¹ tÇng cña n­íc ta tuy ®· ®­îc chó ý ®Çu t­ ph¸t triÓn, nh­ng ®Õn nay vÉn cßn ë t×nh tr¹ng yÕu kÐm, l¹i thiÕu ®ång bé, ch­a thÝch hîp cho ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c TNCs n­íc ngoµi. Yªu cÇu ®Çu t­ cho ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt cña ViÖt Nam rÊt cÊp b¸ch. Nh­ng ®Çu t­ vµo x©y dùng mét kÕt cÊu h¹ tÇng hiÖn ®¹i, ®ång bé ®ßi hái nh÷ng kho¶n vèn, kü thuËt v« cïng to lín, vèn l¹i lu«n chuyÓn chËm, lîi nhuËn kh«ng cao, t­ nh©n kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng vµ còng kh«ng muèn ®Çu t­ vµo lÜnh vùc nµy, nªn Nhµ n­íc ph¶i g¸nh v¸c. TiÒm lùc tµi chÝnh cña Nhµ n­íc tuy to lín, nh­ng kh«ng thÓ dån toµn lùc vµo x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng ®ång bé vµ toµn diÖn ®­îc. Do ®ã, ®ßi hái ph¶i cã gi¶i ph¸p linh ho¹t ®Ó võa tiÕp nhËn ®­îc §TNN, võa ®¶m b¶o ho¹t ®éng tµi chÝnh b×nh th­êng cña m×nh. Trong ®iÒu kiÖn cña n­íc ta hiÖn nay, mét trong nh÷ng m©u thuÉn gay g¾t lµ kÕt cÊu h¹ tÇng ch­a ph¸t triÓn mµ tiÒm n¨ng kinh tÕ l¹i ch­a cho phÐp chi nh÷ng kho¶n ®Çu t­ lín vµo lÜnh vùc nµy. Tõ bµi kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ASEAN (®Æc biÖt lµ Singapore, Th¸i Lan, Malayxia) vµ thùc tiÔn ®Çu t­ x©y dùng ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng vËt chÊt kü thuËt ë n­íc ta cho thÊy, hai gi¶i ph¸p thÝch hîp hiÖn nay vÉn lµ: thø nhÊt, cè g¾ng gi¶i quyÕt tèt c¸c mèi quan hÖ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ víi c¸c quèc gia, c¸c tæ chøc kinh tÕ, quèc tÕ ®Ó cã ®­îc nh÷ng kho¶n hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) ®Çu t­ vµo c¸c ®Ò ¸n x©y dùng h¹ tÇng. Thø hai, x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c ®Æc khu kinh tÕ bao gåm: khu chÕ xuÊt, khu th­¬ng m¹i tù do, khu c«ng nghÖ cao, víi quy m« thÝch hîp ®Ó tiÕp nhËn c¸c nguån vèn vµ kü thuËt cao cña n­íc ngoµi. V× trªn mét mÆt b»ng kh«ng lín, viÖc huy ®éng tµi lùc tËp trung vµo x©y dùng mét kÕt cÊu h¹ tÇng hoµn chØnh vµ hiÖn ®¹i lµ kh¶ n¨ng phï hîp vµ hiÖn thùc trong giai ®o¹n tr­íc m¾t. Ngoµi ra, ph¶i cã kÕ ho¹ch dµi h¹n, trung h¹n, ng¾n h¹n ®Ó huy ®éng c¸c tiÒm n¨ng cña toµn d©n (nhµ n­íc, ®Þa ph­¬ng vµ c¸c tÇng líp d©n c­) cho x©y dùng vµ ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt. Trong thêi gian tíi, ®Ó ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt cÇn chý ý mÊy ®iÓm sau: Ph¶i cã chiÕn l­îc kÕ ho¹ch cô thÓ cho c¶ tr­íc m¾t vµ l©u dµi, tõng b­íc ph¸t triÓn v÷ng ch¾c kÕt cÊu h¹ tÇng (®iÖn, n¨ng l­îng, ®­êng bé, ®­êng s¾t, c¶ng biÓn, vËn t¶i biÓn, hµng kh«ng) theo h­íng hiÖn ®¹i, x¸c ®Þnh nh÷ng c«ng tr×nh, dù ¸n träng ®iÓm, cÊp b¸ch cho tõng giai ®o¹n ®Ó tËp trung ®Çu t­ døt ®iÓm nh­ng ph¶i ®¶m b¶o theo ®óng quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, b¶o ®¶m cho viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®ång bé cña hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng, tr¸nh lµm dµn tr¶i kh«ng mang tÝnh hÖ thèng, ®ång bé, thiÕu tÝnh kh¶ thi, kÐm hiÖu qu¶. C¸c dù ¸n, c«ng tr×nh x©y dùng kü thuËt h¹ tÇng ®­îc x©y dùng tr­íc hÕt ph¶i lµ nh÷ng c«ng tr×nh thiÕt yÕu, cã t¸c dông trªn ph¹m vi réng lín ®èi víi nhiÒu ngµnh, lÜnh vùc vµ ®Þa ph­¬ng kh¸c nhau, cã tÝnh mÊu chèt quyÕt ®Þnh ®Ó sù ph¸t triÓn chung cña toµn vïng còng nh­ cña c¶ n­íc. Tr¸nh lµm trµn lan theo kiÓu phong trµo, ®Þa ph­¬ng, tØnh nµo còng cã c¶ng, khu c«ng nghiÖp, mÆc dï thùc tÕ yªu cÇu kh«ng ®Æt ra vµ ch­a ph¶i lµ cÊp b¸ch. CÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc bá vèn x©y dùng c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng ë quy m« võa vµ nhá ®æi míi h×nh thøc BOT. Xem xÐt, ®¸nh gi¸ l¹i hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu th­¬ng m¹i tù do. M¹nh d¹n lo¹i bá nh÷ng n¬i kh«ng cÇn thiÕt, nh÷ng khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu th­¬ng m¹i cã vÞ trÝ thuËn lîi, cã t¸c dông lín nh­ng ch­a cã hiÖu qu¶, Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p hç trî ®Ó c¸c khu c«ng nghiÖp nµy ph¸t triÓn trë thµnh n¬i thËt sù hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ TNCs. Ph¸t triÓn m¹ng l­íi th«ng tin ®a dÞch vô, sö dông hÖ thèng th«ng tin hiÖn ®¹i trong hÖ thèng l·nh ®¹o qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh, më réng kh¶ n¨ng hoµ m¹ng viÔn th«ng, phñ sãng ph¸t thanh truyÒn h×nh më réng ®Õn nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi víi chÊt l­îng ngµy cµng cao. "KÕt cÊu h¹ tÇng mÒm" nh­ hÖ thèng dÞch vô, th­¬ng m¹i, v¨n ho¸ gi¸o dôc vµ c¸c thÓ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ n­íc ta cßn nhiÒu bÊt cËp. ChÊt l­îng ho¹t ®éng cña c¸c lo¹i dÞch vô kh«ng cao, hiÖu qu¶ thÊp. Ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, du lÞch yÕu kÐm c¶ vÒ c¬ së vËt chÊt, ®iÒu kiÖn vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng. DÞch vô tµi chÝnh, ng©n hµng, t­ vÊn, b¶o hiÓm.v.v. ph¸t triÓn chËm, chØ chiÕm kho¶ng 2% GDP. Sù yÕu kÐm vÒ n¨ng lùc tiÕp thÞ, nghiªn cøu thÞ tr­êng, th«ng tin kinh tÕ... ®· g©y ra kh«ng Ýt khã kh¨n cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. V¨n ho¸ gi¸o dôc, dÞch vô y tÕ cã b­íc ph¸t triÓn nh­ng ch­a ngang tÇm víi thêi ®¹i, ¶nh h­ëng lín ®Õn viÖc n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng; ®· g©y nªn nh÷ng trë ng¹i kh«ng nhá trong viÖc thu hót §TNN vµ ®Æc biÖt lµ gi¶m sù hÊp dÉn ®èi víi c¸c TNCs. CÇn chó träng h¬n n÷a ®Õn viÖc ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt ë n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ ë vïng nói, vïng s©u, t¹o ra tiÒn ®Ò vµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó nh÷ng vïng nµy cã thÓ t¨ng tr­ëng ph¸t triÓn nhanh h¬n. §ång thêi, ®©y còng lµ yªu cÇu cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ thu hót ®Çu t­ vµo nh÷ng vïng ®· ®­îc Nhµ n­íc ®Þnh h­íng, khuyÕn khÝch. §Ó thùc hiÖn cÇn huy ®éng c¸c nguån vèn t­ nh©n, thùc hiÖn Nhµ n­íc vµ nh©n d©n cïng lµm víi nh÷ng h×nh thøc linh ho¹t, thÝch hîp nhÊt lµ h×nh thøc BOT. 2.2.5. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ nhiÖm vô bøc xóc ®Ó n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng, b¶o ®¶m tÝnh bÒn v÷ng cña ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi còng lµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó t¨ng tÝnh hÊp dÉn ®èi víi viÖc thu hót c¸c TNCs. Víi mét ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ, c«ng nh©n kü thuËt, c¸c doanh nghiÖp cã n¨ng lùc víi c¸c chuyªn gia qu¶n lý giái sÏ rÊt thuËn lîi cho c¸c TNCs khi thùc hiÖn hîp t¸c liªn doanh. Nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao ®¶m b¶o cho viÖc tiÕp thu c«ng nghÖ míi, lµm chñ kü thuËt vµ quy tr×nh c«ng nghÖ sÏ ®¶m b¶o cho c¸c TNCs cã thÓ sö dông lao ®éng t¹i chç nh­ng vÉn triÓn khai ®­îc c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Víi mét quèc gia ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng cã søc c¹nh tranh cao ph¶i dùa trªn c¬ së chÊt l­îng vµ kü thuËt cao chø kh«ng chØ ®¬n thuÇn chØ c¹nh tranh trªn c¬ së gi¸ c¶ cña c¸c nguån tµi nguyªn hay gi¸ lao ®éng thÊp. V× vËy, viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã chÊt l­îng cao lµ viÖc lµm cã ý nghÜa rÊt lín cho c¶ tr­íc m¾t vµ l©u dµi. Trong 5 bµi häc kinh nghiÖm mµ c¸c nhµ §TNN ®· thµnh c«ng ë ViÖt Nam b¸o c¸o t¹i DiÔn ®µn ®Çu t­ Singapore (15/03/2001) th× ®Çu t­ con ng­êi ®­îc nhÊn m¹nh. §iÒu ®ã nãi lªn tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy. MÆt kh¸c, ®©y kh«ng chØ lµ yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam mµ còng lµ yªu cÇu ®èi víi c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. HiÖn nay, c¸c n­íc c«ng nghiÖp còng ®ang ph¶i ®Æt träng t©m vµo c«ng t¸c gi¸o dôc, ®µo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸ vµ t¨ng thªm ®­îc søc c¹nh tranh. Singapore, quèc gia ®iÓn h×nh trong viÖc ®Çu t­ cho gi¸o dôc ®µo t¹o, hµng n¨m n­íc nµy ®· dµnh mét phÇn kh¸ lín ng©n s¸ch (15-20%) ®Ó ®Çu t­ cho gi¸o dôc ®µo t¹o. KÕt qu¶ lµ tõ nh÷ng n¨m 1996-2001, Singapore lu«n ®­îc xÕp lµ quèc gia cã søc c¹nh tranh thø hai trªn thÕ giíi. B¶ng 11- XÕp h¹ng vÒ søc c¹nh tranh cña Singapore trªn thÕ giíi 2001 N¨m 2000 2001 Tæng qu¸t 2 2 Ho¹t ®éng kinh tÕ 8 HiÖu qu¶ cña ChÝnh phñ 1 1 HiÖu qu¶ kinh doanh 6 10 C¬ së vËt chÊt 3 50 TÝnh hÊp dÉn: ChÕ t¹o Nghiªn cøu vµ Ph¸t triÓn (R&D) DÞch vô vµ Qu¶n lý 1 4 2 1 3 3 Nguån: World Competitiness Yearbook 2001, International institute for Management Development §èi víi ViÖt Nam, mét trong nh÷ng nguy c¬ chóng ta ®ang ph¶i ®­¬ng ®Çu lµ nguy c¬ tôt hËu, trong ®ã sù tôt hËu vÒ gi¸o dôc ®µo t¹o lµ nguy hiÓm nhÊt vµ sÏ ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t nhÊt, nÕu kh«ng cã nç lùc ®Ó v­ît qua. Chóng ta ®ang thiÕu mét ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ, c«ng nh©n kü thuËt, ®éi ngò c¸c nhµ doanh nghiÖp th¹o kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ ®éi ngò chuyªn gia cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao. NhÊt lµ ®èi víi yªu cÇu më réng vµ t¨ng c­êng hîp t¸c ®Çu t­ víi c¸c TNCs, th× sù thiÕu hôt nµy ngµy cµng lín. Cho ®Õn n¨m 2000, lùc l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é kü thuËt chuyªn m«n chØ chiÕm cã 13,11% so víi tæng sè lùc l­îng lao ®éng c¶ n­íc lµ mét thùc tÕ ®¸ng ph¶i quan t©m. Tõ thùc tÕ trªn, ®Ó ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho c¶ tr­íc m¾t vµ l©u dµi, c«ng t¸c gi¸o dôc ®µo t¹o n­íc ta ph¶i cã chiÕn l­îc, kÕ ho¹ch cô thÓ, s¸t hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, coi gi¸o dôc lµ "quèc s¸ch hµng ®Çu" nh­ §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ®Ò ra. Tr­íc m¾t, ®Ó n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng, chóng ta cÇn quan t©m ®Õn mét sè mÆt sau: 1. CÇn cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o l¹i ®éi ngò lao ®éng hiÖn cã vµ phæ cËp nghÒ cho lùc l­îng lao ®éng x· héi. G¾n ®µo t¹o vµ d¹y nghÒ víi thùc tÕ ®êi sèng x· héi, ®¶m b¶o cho lao ®éng ®­îc ®µo t¹o thÝch øng víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng lao ®éng hiÖn nay, ®Æc biÖt ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ tr×nh ®é ngo¹i ng÷ vµ tin häc. 2. §iÒu chØnh c¬ cÊu ®µo t¹o hîp lý gi÷a viÖc ®µo t¹o ®éi ngò c«ng nh©n kü thuËt, lao ®éng cã tay nghÒ cao víi ®éi ngò c¸n bé, c¸c nhµ qu¶n lý; gi÷a c¸c ngµnh nghÒ theo yªu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, trong ®ã cÇn ®Æc biÖt quan t©m ®µo t¹o, båi d­ìng c«ng nh©n bËc cao, c¸c doanh nh©n qu¶n lý giái, bëi v× doanh nghiÖp lµ nh©n vËt trung t©m trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 3. Më réng vµ ph¸t triÓn c¸c trung t©m d¹y nghÒ, phèi hîp víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®µo t¹o nghÒ cho ng­êi lao ®éng ngay t¹i xÝ nghiÖp liªn doanh, xÝ nghiÖp 100% vèn cña hä. 4. §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc gi¸o dôc ®µo t¹o. Huy ®éng c¸c doanh nghiÖp tham gia vµo c«ng t¸c ®µo t¹o nghÒ, tµi trî cho c«ng t¸c gi¸o dôc ®µo t¹o ®éi ngò lao ®éng cña hä. T¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc gi¸o dôc ®µo t¹o, nhÊt lµ viÖc ®µo t¹o ®éi ngò c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp, c¸c chuyªn gia bËc cao, nh÷ng chuyªn viªn kü thuËt giái, ®¶m b¶o mÆt b»ng quèc tÕ vÒ n¨ng lùc, tr×nh ®é. 2.3 Mét sè kiÕn nghÞ lín tõ thùc tiÔn nghiªn cøu Qua thùc tiÔn nghiªn cøu vÒ "ChiÕn l­îc kinh doanh cña c¸c TNCs n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ", em thÊy ho¹t ®éng cña c¸c TNCs t¹i ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. ViÖc hîp t¸c víi c¸c TNCs lµ mét vÊn ®Ò mang tÝnh tÊt yÕu kinh tÕ, trong ®ã viÖc t¹o lËp mét ®èi t¸c ViÖt Nam cã n¨ng lùc trong hîp t¸c víi n­íc ngoµi ®· vµ ®ang ®­îc xóc tiÕn m¹nh mÏ. V× thÕ, em cho cho r»ng, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn ch¨ng còng cÇn ph¶i më réng ph¹m vi s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh ra thÞ tr­êng thÕ giíi, tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng xuyªn quèc gia nh­ c¸c c«ng ty cña Mü, ch©u ¢u, NhËt B¶n ®· lµm, cã nh­ vËy chóng ta míi cã thÓ tËn dông mét c¸ch tèi ­u c¸c nguån lùc trªn thÕ giíi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. ý t­ëng trªn cã thÓ bÞ cho lµ viÓn v«ng, nh­ng thùc tÕ cho thÊy viÖc c¸c c«ng ty ViÖt Nam trë thµnh c¸c TNCs sÏ lµ mét nhu cÇu tÊt yÕu. Xin ®¬n cö mét vÝ dô vÒ ho¹t ®éng xuyªn quèc gia cña c¸c c«ng ty Trung Quèc - n­íc l¸ng giÒng cã nhiÒu ®Æc ®iÓm rÊt t­¬ng ®ång víi ViÖt Nam. HiÖn nay, mét sè c«ng ty lín cña Trung Quèc nh­ Sinochem, Shanghai Corp ®· b¾t ®Çu tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh xuyªn quèc gia vµ ®· cho x©y dùng mét sè nhµ m¸y ë ch©u ¸ vµ mét sè khu vùc kh¸c thuéc ch©u ¢u vµ Mü LaTinh. Thµnh tÝch cña hä còng rÊt ®¸ng chó ý, nhÊt lµ tõ n¨m 1998 Sinochem ®· lät vµo danh s¸ch 500 TNCs ho¹t ®éng hiÖu qu¶ nhÊt thÕ giíi do t¹p chÝ Forture b×nh chän. Chóng ta còng biÕt ®Õn c¸c TNCs næi tiÕng kh¸c cña Trung Quèc nh­: Acer Inc. (§µi Loan), Jardine Matheson Holding Ltd. (§µi Loan), HSBG (Hång K«ng)... Cßn qu¸ sím ®Ó nãi ®Õn sù thµnh c«ng cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi trë thµnh c¸c TNCs cã quèc tÞch ViÖt Nam nh­ng chóng ta hoµn toµn cã c¬ së ®Ó ch¾c ch¾n r»ng viÖc më réng ph¹m vi ra thÕ giíi sÏ ®em l¹i cho c¸c c«ng ty ViÖt Nam rÊt nhiÒu lîi Ých. Kinh nghiÖm cña c¸c TNCs cho thÊy, muèn thµnh c«ng chóng ta cÇn ph¶i chó ý ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò sau: 2.3.1. VÒ vai trß cña Nhµ n­íc §Ó trë thµnh c¸c tËp ®oµn tµi chÝnh c«ng nghiÖp hïng hËu nh­ hiÖn nay, ngay tõ khi míi "Ph«i thai" c¸c TNCs quèc tÕ ®· ®­îc sù hç trî rÊt lín cña ChÝnh phñ. ë NhËt B¶n, ChÝnh phñ chÝnh lµ ng­êi khëi s­íng qu¸ tr×nh "TËp ®oµn ho¸" cña c¸c c«ng ty NhËt B¶n. Víi nh÷ng hç trî vÒ vèn, kü thuËt c«ng nghÖ, vÒ th«ng tin, t­ vÊn cña chÝnh phñ, c¸c TNCs NhËt B¶n thùc sù ®· cã ®­îc mét nÒn mãng v÷ng ch¾c ®Ó ph¸t triÓn. Trong giai ®o¹n ®Çu ho¹t ®éng, mét ®iÒu ®¸ng chó ý lµ c¸c c«ng ty nµy ®· ®­îc Nhµ n­íc b¶o hé vµ che chë khái c¹nh tranh víi bªn ngoµi mét c¸ch cã hiÖu lùc. Toµn bé thÞ tr­êng néi ®Þa NhËt B¶n ®­îc dµnh riªng cho c¸c c«ng ty NhËt B¶n, nh÷ng s¶n phÈm cïng lo¹i cña n­íc ngoµi dï cã tèt h¬n vÒ chÊt l­îng hay gi¸ thµnh ®Òu khã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi hµng NhËt B¶n. ChÝnh v× nh÷ng kho¶n lîi nhuËn tõ thÞ tr­êng trong n­íc ®ã mµ c¸c TNCs NhËt B¶n cã thÓ phÇn nµo bï ®¾p chi phÝ trong giai ®o¹n th©m nhËp thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Ngµnh s¶n xuÊt «t« NhËt B¶n lµ mét minh chøng ®iÓn h×nh cho sù lín m¹nh nhê nhu cÇu trong n­íc ®Æc biÖt lµ nhê tiªu dïng c¸ nh©n. MÆt kh¸c, viÖc c¸c c«ng ty NhËt B¶n thùc hiÖn b¸n ph¸ gi¸ thµnh c«ng trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi ®Ó ®¸nh gôc c¸c ®èi thñ c¹nh tranh còng nhê vµo kho¶n hç trî tµi chÝnh cÇn thiÕt cña Nhµ n­íc. ChÝnh v× vËy, hiÖn nay phÇn lín c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ViÖt Nam ®Òu ë trong giai ®o¹n "chËp ch÷ng" míi ph¸t triÓn, Nhµ n­íc cÇn ph¶i ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch b¶o hé hîp lý ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp t¹o dùng sù tr­ëng thµnh cÇn thiÕt tr­íc khi tham gia vµo ho¹t ®éng c¹nh tranh quèc tÕ. Tr­íc hÕt, Nhµ n­íc ph¶i tËp trung mäi nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong mét sè lÜnh vùc quan träng. Bëi lÏ, ViÖt Nam lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ rÊt h¹n chÕ vÒ vèn ®Çu t­, nÕu Nhµ n­íc kh«ng chän träng ®iÓm th× sÏ kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng vµ kh«ng ®ñ vèn ®Ó cho cÊp cho tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ. Khi ®· quyÕt ®Þnh nh÷ng ngµnh nµo cÇn ­u tiªn ph¸t triÓn, ChÝnh phñ ph¶i cïng phèi hîp víi doanh nghiÖp trong viÖc ho¹ch ®Þnh ra c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®ång thêi hç trî vÒ vèn, vÒ t­ vÊn, vÒ th«ng tin, ®Æc biÖt lµ ph¶i b»ng mäi biÖn ph¸p thu hót nh÷ng kü thuËt c«ng nghÖ míi ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. §Ó viÖc qu¶n lý Nhµ n­íc cã hiÖu qu¶, Nhµ n­íc chØ nªn ®ãng vai trß hç trî vµ cung cÊp mäi yÕu tè cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp. Tèt h¬n hÕt lµ dµnh cho hä quyÒn tù chñ cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh cña chÝnh m×nh. Khi mét doanh nghiÖp ®· ®ñ tr­ëng thµnh ®Ó më réng ph¹m vi ho¹t ®éng cña ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi, h¬n lóc nµo hÕt Nhµ n­íc khi ®ã cÇn ph¶i lµ ®¹i diÖn tÝch cùc cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. §Ó cã thÓ lµm tèt nh÷ng viÖc kÓ trªn, ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn ph¶i hoµn tÊt viÖc ban hµnh mét hÖ thèng ph¸p luËt ®Çy ®ñ, ®ång bé vµ hÖ thèng ph¸p luËt ®ã ph¶i ®­îc xem lµ nh÷ng c«ng cô ®¾c lùc ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ ho¹t ®éng mét c¸ch thuËn lîi. Bëi lÏ hiÖn nay hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Òu kh«ng c¶m thÊy an toµn khi ho¹t ®éng ngay t¹i chÝnh thÞ tr­êng trong n­íc khi mµ c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ n­íc thay ®æi mét c¸ch liªn tôc vµ bÊt ngê. ChÝnh nh÷ng ®iÒu ®ã nhiÒu khi ®· lµm cho kh«ng Ýt doanh nghiÖp ph¶i lao ®ao. MÆt kh¸c, khi ban hµnh luËt míi, cÇn cã sù phèi hîp gi÷a doanh nghiÖp vµ Nhµ n­íc, ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu ph¸t triÓn chÝnh ®¸ng cña doanh nghiÖp cã nh­ vËy c¸c doanh nghiÖp cña chóng ta míi cã thÓ thùc sù tin t­ëng vµ c¶m thÊy an toµn trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. 2.3.2. VÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam Ph¶i nhÊn m¹nh mét ®iÒu r»ng: dï ChÝnh phñ ViÖt Nam cã gióp ®ì hç trî c¸c doanh nghiÖp bao nhiªu ®i ch¨ng n÷a nh­ng b¶n th©n mçi doanh nghiÖp l¹i cã th¸i ®é tiªu cùc trong kinh doanh th× doanh nghiÖp khã mµ ph¸t triÓn ®­îc. ViÖc gióp ®ì ho¹t ®éng xuyªn quèc gia cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tõ phÝa ChÝnh phñ còng cã thÓ nh­ viÖc trång mét c©y non. B¶n th©n c©y kh«ng cã søc sèng th× dï cã ch¨m b½m bao nhiªu, c©y còng kh«ng thÓ sèng næi. ChÝnh v× vËy, kh«ng ai kh¸c ngoµi b¶n c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam muèn lín m¹nh vµ thµnh ®¹t trong qu¸ tr×nh kinh doanh ë n­íc ngoµi, hä ph¶i tù nç lùc rÊt nhiÒu. Tõ nh÷ng kinh nghiÖm vµ thùc tiÔn cña c¸c TNCs n­íc ngoµi cã mÆt t¹i ViÖt Nam, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i kiÖn toµn mét sè vÊn ®Ò nh­: VÒ tr×nh ®é vµ n¨ng lùc cña chñ doanh nghiÖp : HÇu hÕt l·nh ®¹o c¸c tËp ®oµn xuyªn quèc gia lín ®Òu lµ nh÷ng tiÕn sü hoÆc cã tr×nh ®é t­¬ng ®­¬ng. Hä lµ nh÷ng s¶n phÈm cña c¸c tr­êng ®¹i häc hµng ®Çu trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Chñ tÞch h·ng ®iÖn tö NEC NhËt B¶n, tiÕn sü Kobayashi ®· tõng lµ gi¶ng viªn cña §¹i häc Havard. Chñ tÞch tËp ®oµn Sumitomo, tiÕn sü Kenji Miyahara ®· tõng lµ quan chøc cao cÊp cña Bé C«ng nghiÖp vµ Th­¬ng m¹i Quèc tÕ NhËt B¶n (MITI)..v..v.Vµ rÊt nhiÒu ng­êi kh¸c ®Òu lµ nh÷ng viªn chøc cao cÊp trong chÝnh phñ c¸c n­íc, sau khi vÒ h­u ®· lµm chñ tÞch c¸c tËp ®oµn lín. Tuy nhiªn, nÕu so s¸nh víi tû lÖ 45% chñ doanh nghiÖp ViÖt Nam cã b»ng ®¹i häc th× viÖc so s¸nh qu¶ lµ khËp khiÔng. Nh­ng ®©y thùc sù lµ vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m, nhÊt lµ trong thêi ®¹i nÒn kinh tÕ tri thøc bïng næ nh­ hiÖn nay, mét yªu cÇu ®Æt ra lµ chñ doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn ®­îc mét c¸ch nhanh chãng vµ quyÕt ®o¸n c¸c quyÕt ®Þnh, nÕu anh ta kh«ng muèn bá lì c¬ héi kinh doanh. Mét chñ doanh nghiÖp thùc sù cÇn cã n¨ng lùc, cã tÇm nh×n xa tr«ng réng ®Ó cã thÓ chÌo l¸i con thuyÒn doanh nghiÖp qua thêi kú khã kh¨n, ®ång thêi h­íng doanh nghiÖp vµo nh÷ng lÜnh vùc kinh doanh tiÒm n¨ng. TÊt c¶ nh÷ng kh¶ n¨ng ®ã kh«ng thÓ bçng d­ng cã ®­îc mµ ph¶i tr¶i qua nh÷ng th¸ng n¨m häc hái, nghiªn cøu vµ ®Æc biÖt ph¶i ®­îc ®µo t¹o mét c¸ch chÝnh thèng. Tuy vËy, yÕu ®iÓm hiÖn nay vÒ tr×nh ®é häc vÊn còng nh­ kh¶ n¨ng qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng thÓ mét sím mét chiÒu kh¾c phôc ngay ®­îc. Kinh nghiÖm ë NhËt B¶n cho thÊy, ®Ó cã ®­îc ®éi ngò nh÷ng chñ tËp ®oµn cã häc vÊn vµ thùc sù cã n¨ng lùc, ChÝnh phñ NhËt B¶n ®· kiÕn thiÕt thµnh c«ng mét hÖ thèng gi¸o dôc cã thÓ lµ bËc nhÊt thÕ giíi. Nh÷ng ®øa trÎ ngay tõ ngµy ®Çu c¾p s¸ch ®Õn tr­êng ®· ®­îc x¸c ®Þnh r»ng muèn tiÕp tôc sinh tån th× kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c lµ ph¶i häc tËp vµ v­ît qua c¸c kú thö th¸ch. DÉu r»ng cßn cã nhiÒu quan ®iÓm kh«ng ®¸nh gi¸ cao kiÓu c¸ch gi¸o dôc t¹i NhËt B¶n, nh­ng bÊt k× ai còng ph¶i thõa nhËn r»ng, nhê vµo nã mµ NhËt B¶n cã thÓ lµm ®­îc ®iÒu kú diÖu mµ kh«ng ai sèng ë nh÷ng n¨m 40, 50 cña thÕ kû 20 cã thÓ t­ëng t­îng næi. Vµ chÝnh hÖ thèng gi¸o dôc ®ã ®· kh«ng nh÷ng ®¸p øng mµ cßn v­ît qu¸ nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ vÒ mét lùc l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é cao. VÒ ph­¬ng ph¸p th©m nhËp vµ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng n­íc ngoµi LÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c TNCs n­íc ngoµi cho thÊy hÇu hÕt m« h×nh th©m nhËp vµ chiÕm lÜnh c¸c thÞ tr­êng quèc tÕ nh­ ®· ph©n tÝch ë ch­¬ng I ®Òu tr¶i qua 3 giai ®o¹n: Giai ®o¹n ®Çu: theo kÞch b¶n cæ ®iÓn cña c¸c c«ng ty s¶n xuÊt b¸n hµng ho¸ ra thÞ tr­êng thÕ giíi th«ng qua trung gian c¸c hÖ thèng ph©n phèi. Th«ng th­êng, c¸c c«ng ty s¶n xuÊt tiªu thô s¶n phÈm cña m×nh nhê mét c«ng ty th­¬ng m¹i, sau ®ã nÕu thÊy ®ñ lùc ®Ó m¹o hiÓm, c¸c c«ng ty s¶n xuÊt sÏ x©y dùng nh÷ng chi nh¸nh ph©n phèi cña chÝnh m×nh ë h¶i ngo¹i. Giai ®o¹n hai: khi hµng ho¸ ®· ®­îc ng­êi tiªu dïng biÕt ®Õn, c¸c c«ng ty nµy thiÕt lËp trùc tiÕp ë n­íc ngoµi c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt cña hä, ®«i khi ngay c¶ c¸c phßng nghiªn cøu thiÕt kÕ s¶n phÈm. ViÖc ®Æt c¬ së s¶n xuÊt ngay t¹i thÞ tr­êng tiªu thô cho phÐp c¸c TNCs thiÕt kÕ vµ s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm nh»m vµo vµ thÝch nghi h¬n víi nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng cuèi cïng. C¸i lîi tr­íc m¾t lµ gi¸ thµnh s¶n xuÊt gi¶m nhê nh©n c«ng ®Þa ph­¬ng rÎ h¬n vµ gi¶m ®­îc chi phÝ vËn chuyÓn. C¸i lîi l©u dµi lµ chiÕm lÜnh nh÷ng phÇn thÞ tr­êng míi vµ c¹nh tranh. Giai ®o¹n thø ba vµ cuèi cïng: c¸c ng©n hµng, h·ng b¶o hiÓm, h·ng m«i giíi ®æ bé lªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi. M«i tr­êng tµi chÝnh ®Õn l­ît nã l¹i ®­îc phi th­¬ng m¹i ho¸ cho phÐp hä mua l¹i liªn tiÕp c¸c xÝ nghiÖp. Trong khi ®ã, c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i thùc sù trë thµnh nh÷ng trung t©m t×nh b¸o kinh tÕ vµ ho¹t ®éng hÕt c«ng suÊt, nh»m thu thËp th«ng tin trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc mua vµ b¸n. §èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, chóng ta kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng vµ còng kh«ng ®ñ tiÒm lùc cÇn thiÕt ®Ó ¸p dông mét c¸ch m¸y mãc toµn bé kÞch b¶n chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng quèc tÕ nh­ trªn, nh­ng c¸ch thøc ®Çu tiªn lµ th«ng qua c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i ®Ó ®­a s¶n phÈm ®Õn tay ng­êi tiªu dïng sau ®ã khi ®ñ tiÒm lùc míi x©y dùng c¸c c¬ së s¶n xuÊt lµ mét kinh nghiÖm rÊt ®¸ng ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam häc tËp. HiÖn nay, c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i ViÖt Nam thùc sù ch­a ph¸t huy ®­îc vai trß lµ cÇu nèi gi÷a c«ng ty s¶n xuÊt víi ng­êi tiªu dïng n­íc ngoµi. NÕu nh­ ë NhËt B¶n, c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i ®· ®ãng vai trß quan träng trong viÖc tËp hîp c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt ph©n t¸n vµ manh món, h­íng ®¹o cho viÖc s¶n xuÊt vµ cung cÊp l¹i, vµ lµ ®Çu mèi tiªu thô cã hiÖu qu¶ c¸c s¶n phÈm do c¸c xÝ nghiÖp nµy lµm ra. Ng­îc l¹i, ë ViÖt Nam, d­êng nh­ c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i hay lµ c¸c c«ng ty thùc hiÖn chøc n¨ng xuÊt nhËp khÈu ®¬n thuÇn chØ ph¸t huy t¸c dông ë mét chiÒu. Tøc lµ chØ lµ ®Çu mèi ph©n phèi vµ tiªu thô hµng ho¸ vµ ch­a tá râ vai trß tËp hîp s¶n xuÊt tõ c¸c xÝ nghiÖp nhá hay c¸c hîp t¸c x· cã quy m« kh«ng lín. §iÒu nµy lµm cho hµng ho¸ ViÖt Nam khi ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi kh«ng thèng nhÊt vÒ gi¸ c¶. NhiÒu khi l¹i x¶y ra t×nh tr¹ng c¸c xÝ nghiÖp ViÖt Nam lµm gi¶m gi¸ xuÊt khÈu do c¹nh tranh víi nhau ®Ó cã thÓ tiªu thô t¹i thÞ tr­êng n­íc ngoµi. §©y chÝnh lµ ®iÒu bÊt lîi cña c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ ViÖt Nam ë n­íc ngoµi. MÆt kh¸c, c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i ViÖt Nam do chØ ho¹t ®éng mét chiÒu nªn còng ch­a thùc hiÖn ®­îc vai trß kh¸c quan träng h¬n _ vai trß cung cÊp th«ng tin vÒ t×nh h×nh tiªu thô cña thÞ tr­êng n­íc ngoµi, nh÷ng th«ng tin vÒ s¶n phÈm míi, vÒ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, vÒ nh÷ng biÕn ®éng kinh tÕ-chÝnh trÞ, vÒ ph¶n øng cña ng­êi tiªu dïng..v.v.. ®Òu lµ nh÷ng th«ng tin rÊt quan träng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam non trÎ. ChÝnh v× vËy, trong giai ®o¹n hiÖn nay nÕu toµn bé s¶n phÈm xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ViÖt Nam ®­îc ph©n phèi bëi nh÷ng doanh nghiÖp th­¬ng m¹i thèng nhÊt vµ nÕu cã ®­îc sù phèi hîp gi÷a doanh nghiÖp th­¬ng m¹i vµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt ch¾c ch¾n hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam sÏ ®­îc n©ng cao gi¸ trÞ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Hîp t¸c vµ phèi hîp ho¹t ®éng gi÷a c¸c doanh nghiÖp Héi nghÞ lÇn thø ba Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng kho¸ IX ®· th«ng qua NghÞ quyÕt vÒ tiÕp tôc ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp Nhµ n­íc, trong ®ã chñ tr­¬ng h×nh thµnh mét sè TËp ®oµn trªn c¬ së c¸c Tæng c«ng ty nhµ n­íc ë mét sè lÜnh vùc cã ®iÒu kiÖn, cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ®Ó c¹nh tranh vµ héi nhËp quèc tÕ hiÖu qu¶ nh­ dÇu khÝ, viÔn th«ng, ®iÖn lùc, x©y dùng ..v.v. Qua chñ tr­¬ng nµy, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i phèi hîp nhau l¹i ®Ó cñng cè søc m¹nh, tËp trung n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh. Tuy nhiªn ë ®©y t¸c gi¶ kh«ng cã ý so s¸nh c¸c Tæng c«ng ty nµy víi c¸c tËp ®oµn c«ng nghiÖp lín m¹nh trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, nh­ng ë møc ®é nµo ®ã chóng ta cÇn ph¶i xem xÐt l¹i møc ®é phèi hîp ho¹t ®éng gi÷a c¸c thµnh viªn cña Tæng c«ng ty 90, 91. ë c¸c TNCs th­êng cã sù liªn kÕt trao ®æi néi bé kh¨ng khÝt gi÷a c¸c chi nh¸nh víi nhau vÒ th«ng tin, vÒ c«ng nghÖ.v.v.. vÊn ®Ò nµy ë c¸c c«ng ty trong Tæng c«ng ty ViÖt Nam ch­a thùc sù tá ra cã hiÖu qu¶. D­êng nh­ ë ViÖt Nam, m« h×nh Tæng c«ng ty ®­îc x©y dùng nh»m môc ®Ých kÕt hîp nh÷ng c«ng ty lín m¹nh víi nh÷ng c«ng ty yÕu kÐm thua lç ®Ó cïng c¸ng ®¸ng cho nhau. Mét c¸ch kh¸c, ®©y lµ viÖc lµm cÇn thiÕt nh­ng c¸ch thøc nh­ vËy sÏ lµm gi¶m hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty lín, cã ®ñ søc m¹nh vµ n¨ng lùc. Dï ®Ó x©y dùng ®­îc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp then chèt trong nÒn kinh tÕ chóng ta ph¶i lµm nh­ vËy, nh­ng nÕu cø duy tr× ho¹t ®éng cña c¸c thµnh viªn yÕu kÐm, ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶ th× ch¾c ch¾n môc tiªu ®Æt ra trong viÖc x©y dùng quy m« Tæng c«ng ty sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n. Do vËy, ChÝnh phñ ViÖt Nam bªn c¹nh chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nªn ch¨ng kÕt hîp song song víi viÖc thùc hiÖn chñ tr­¬ng gi¶i t¸n c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n thua læ trong T«ng c«ng ty. Cã nh­ vËy th× Nhµ n­íc míi cã thÓ tËp trung c¸c nguån lùc cÇn thiÕt ®Ó hç trî cho c¸c c«ng ty cã tiÒm n¨ng h¬n. KÕt luËn C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia_TNCs ra ®êi d­íi sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ, trong ®ã c¹nh tranh vµ tÝch tô t­ b¶n lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp. Ngµy nay, c¸c TNCs ®· trë thµnh mét thùc thÓ kinh tÕ cã søc m¹nh, n¾m gi÷ 90% FDI, 80% c«ng nghÖ míi, vµ 64% th­¬ng m¹i quèc tÕ. Víi c¸c chiÕn l­îc chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng quèc tÕ, c¸c TNCs t¨ng c­êng h¬n n÷a søc c¹nh tranh vµ sù ¶nh h­ëng cña m×nh ®èi víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trong chiÕn l­îc "H­íng vÒ ch©u ¸" cña m×nh, c¸c TNCs n­íc ngoµi ngµy cµng quan t©m h¬n ®Õn thÞ tr­êng ViÖt Nam. Ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam, hä ®· tËn dông ®­îc nh÷ng thuËn lîi c¬ b¶n vÒ tiÒm n¨ng lîi thÕ cña nÒn kinh tÕ n­íc ta, song còng gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n bëi sù yªó kÐm cña mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn sang ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, më cöa vµ héi nhËp quèc tÕ; m«i tr­êng ®Çu t­ ch­a thùc hÊp dÉn, l¹i lu«n cã nhu cÇu vÒ vèn, c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é qu¶n lý. Do ®ã, ®Ó chiÕm lÜnh vµ thu lîi nhuËn cao, c¸c TNCs n­íc ngoµi ngµy cµng ®Èy m¹nh viÖc hîp t¸c s©u h¬n víi ViÖt Nam th«ng qua th­¬ng m¹i, ®Çu t­ trùc tiÕp vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ. Nh÷ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu cña viÖc hîp t¸c gi÷a TNCs vµ ViÖt Nam rÊt ®¸ng kÓ trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Song ®Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ hîp t¸c cao h¬n, t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc, chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nh»m thu hót c¸c TNCs vµo ViÖt Nam nhiÒu h¬n: ViÖt Nam cÇn cã mét m«i tr­êng ®Çu t­ th«ng tho¸ng h¬n víi khu«n khæ ph¸p lý, chÝnh s¸ch cëi më vµ sù æn ®Þnh kinh tÕ - x· héi. §ång thêi, chóng ta còng cÇn ph¶i nhanh chãng t¹o lËp c¸c ®èi t¸c trong n­íc ngang tÇm, tÝch cùc ®æi míi cã chÕ qu¶n lý, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc hîp t¸c víi c¸c TNCs. Tõ viÖc nghiªn cøu chiÕn l­îc kinh doanh cña TNCs t¹i ViÖt Nam vµ nh÷ng gi¶i ph¸p kh¶ thi kÓ trªn, hy väng trong thêi gian tíi, viÖc hîp t¸c cña ViÖt Nam víi c¸c TNCs sÏ t¹o ra nh÷ng b­íc ®ét ph¸ míi, cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a, gãp phÇn xøng ®¸ng vµo viÖc thùc hiÖn môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. ._.