Cán cân thanh toán quốc tế và tăng trưởng kinh tế, thực tiễn ở Việt Nam

Lêi nãi ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi: Tõ sau n¨m 1986, ViÖt Nam b­íc vµo thêi kú t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao ®é, ®ång thêi, thÕ giíi ®ang diÔn ra xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ xu thÕ ®ã ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña ®Êt n­íc diÔn ra trong lóc toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ trë thµnh mét trong nh÷ng xu thÕ ph¸t triÓn chñ yÕu cña quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. §Ó qu¶n lý ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu ph¶i sö dông mét c«ng cô quan träng ®ã lµ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ kh«ng chØ ®­îc sö dông ®Ó qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« mµ nã cßn cã ý nghÜa trong viÖc ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ v× nã ph¶n ¸nh toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mét n­íc víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Do ®ã, cÇn x¸c ®Þnh râ nh÷ng ¶nh h­ëng cña nã tíi sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam trong ng¾n h¹n vµ trong dµi h¹n. 2. §¸nh gi¸ c¸c ®Ò tµi qu¸ khø: Tr­íc ®©y, ®· cã mét sè ®Ò tµi trong kho¸ luËn tèt nghiÖp, luËn ¸n tiÕn sÜ hoÆc phã tiÕn sÜ ®· ®Ò cËp ®Õn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ hay t×nh h×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam còng nh­ mét sè n­íc. Tuy nhiªn, nh÷ng ®Ò tµi nµy th­êng chØ ®i s©u ph©n tÝch mét khÝa c¹nh cña vÊn ®Ò. + Kho¸ luËn tèt nghiÖp K35 cña Ph¹m ThÞ ViÖt Hµ vÒ: “Thùc tr¹ng vµ c¸c biÖn ph¸p nh»m c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam ”, n¨m 1999 ®· ®Ò cËp vµ ph©n tÝch kh¸ râ vÒ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam tuy nhiªn l¹i ch­a ®Ò cËp ®Õn ¶nh h­ëng cña nã tíi sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ. + LuËn ¸n cña NguyÔn V¨n Ch©u vÒ: “T¨ng tr­ëng kinh tÕ Hµn Quèc vµ bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam ” ®· ph©n tÝch rÊt râ nÐt vÒ nh÷ng ®iÓm m¹nh yÕu cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh v¹ch ra chiÕn l­îc t¨ng tr­ëng kinh tÕ, cã so s¸nh víi Hµn Quèc nh­ng l¹i kh«ng ph©n tÝch cô thÓ t×nh h×nh t¨ng tr­ëng cô thÓ còng nh­ ¶nh h­ëng cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi chØ lµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®¬n thuÇn chø kh«ng ®Æt nã trong mèi quan hÖ víi kinh tÕ ®èi ngo¹i. 3. Môc tiªu nghiªn cøu: §Ò tµi ®­îc nghiªn cøu nh»m nh÷ng môc tiªu sau: Ph©n tÝch c¸c chøc n¨ng cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. §¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ®Õn sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó biÕn nã thµnh c«ng cô ph©n tÝch vµ qu¶n lý cã hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. §¸nh gi¸ thùc tiÔn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ë ViÖt Nam, qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë ViÖt Nam nh»m rót ra mèi liªn hÖ gi÷a hai lÜnh vùc nµy. 4. Ph¹m vi vµ ®èi t­îng nghiªn cøu: Nghiªn cøu c¸c mÆt cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, t¨ng tr­ëng kinh tÕ, nghiªn cøu mèi liªn quan gi÷a hai lÜnh vùc nµy vµ thùc tiÔn ë ViÖt Nam ®Ó tõ ®ã rót ra nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý hiÖu qu¶ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ h­íng ®Õn môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë ViÖt Nam. 5. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: Víi nh÷ng môc tiªu trªn, kho¸ luËn nµy sö dông ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu tµi liÖu, so s¸nh, tæng hîp vµ ph©n tÝch, kÕt hîp víi nh÷ng kÕt qu¶ thèng kª, vËn dông lý luËn ®Ó lµm s¸ng tá vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu. 6. §iÓm míi cña ®Ò tµi: + LuËn v¨n kh«ng chØ ph©n tÝch mét néi dung mµ ®· ph©n tÝch ®ång thêi c¶ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lÉn t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë ViÖt Nam tõ ®ã cã nh÷ng c¬ së ®Ó chØ ra mèi liªn hÖ biÖn chøng gi÷a hai néi dung nµy. + Trong luËn v¨n, c¸c sè liÖu ®­îc cËp nhËp mét c¸ch t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ theo nh÷ng thèng kª gÇn ®©y nhÊt nh»m phôc vô cho viÖc nghiªn cøu vµ ph©n tÝch ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao nhÊt. C¸c sè liÖu nµy còng cã thÓ phôc vô cho c«ng t¸c gi¶ng d¹y ë c¸c tr­êng ®¹i häc. + LuËn v¨n nµy ®­îc ph©n tÝch tæng hîp cã kÕ thõa vµ ph¸t huy s¸ng t¹o ®Ó chØ ra mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ, liªn hÖ víi thùc tiÔn ë ViÖt Nam ®Ó ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý cã hiÖu qu¶. 7. CÊu tróc cña luËn v¨n: LuËn v¨n gåm ba ch­¬ng: Ch­¬ng I: Lý thuyÕt chung vÒ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Néi dung cña ch­¬ng I ®Ò cËp ®Õn nh÷ng lý thuyÕt chung nhÊt vÒ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ®ång thêi chØ ra mèi liªn hÖ biÖn chøng gi÷a hai lÜnh vùc nµy. Ch­¬ng II: Thùc tiÔn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë ViÖt Nam giai ®o¹n 1995 – 2001. Ch­¬ng nµy nãi vÒ t×nh tr¹ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ thùc tr¹ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë ViÖt Nam, trong ®ã cã ph©n tÝch t¸c ®éng cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ®Õn sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam còng nh­ nh÷ng chÝnh s¸ch t¨ng tr­ëng kinh tÕ mµ n­íc ta ®ang thùc hiÖn ®em l¹i nh÷ng dÊu hiÖu thay ®æi nh­ thÕ nµo ®Õn c¸n c©n thanh to¸n. Ch­¬ng III: BiÖn ph¸p qu¶n lý c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ nh»m h­íng ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Môc ®Ých cña ch­¬ng III lµ c¨n cø trªn nh÷ng ph©n tÝch ë hai ch­¬ng trªn, ®Ò ra mét sè gi¶i ph¸p mang tÝnh gîi ý nh»m c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ®ång thêi thùc hiÖn môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Ch­¬ng I: Lý thuyÕt chung vÒ C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ T¨ng tr­ëng kinh tÕ. Ch­¬ng nµy chóng ta nghiªn cøu vÒ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ c¸c néi dung chÝnh cña nã, néi dung vµ vai trß cña tõng c¸n c©n bé phËn trong c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ còng nh­ trong toµn bé nÒn kinh tÕ. TiÕp ®ã, chóng ta sÏ t×m hiÓu nh÷ng lý thuyÕt chung nhÊt vÒ T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Ó thÊy ®­îc tÇm quan träng vµ tÝnh thiÕt yÕu cña T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia. Tõ nh÷ng lý thuyÕt chung nhÊt vÒ hai lÜnh vùc nµy, chóng ta sÏ thÊy ®­îc mèi liªn hÖ biÖn chøng gi÷a chóng. 1. C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ c¸c néi dung chÝnh: Kh¸i niÖm c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ: C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lµ mét c«ng cô kinh tÕ quan träng nhÊt dµnh cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch trong nÒn kinh tÕ më, tuy nhiªn hiÓu ®­îc kh¸i niÖm c¸n c©n thanh to¸n thÕ nµo cho ®óng còng lµ mét vÊn ®Ò t­¬ng ®èi phøc t¹p. XÐt d­íi mét gãc ®é nhÊt ®Þnh, ®Þnh nghÜa vÒ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ trong c¸c gi¸o tr×nh vµ s¸ch tham kh¶o vÒ kinh tÕ vÜ m« vµ tµi chÝnh quèc tÕ lµ t­¬ng ®èi gièng nhau. Tuy vËy kh¸i niÖm ®­îc coi lµ hoµn chØnh nhÊt lµ kh¸i niÖm cña Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ (IMF) . Theo ®ã, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ sau: “C¸n c©n thanh to¸n lµ mét b¶n thèng kª ®­îc thµnh lËp mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c giao dÞch kinh tÕ cña mét n­íc víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. C¸c giao dÞch bao gåm c¸c luång trao ®æi vÒ hµng ho¸, dÞch vô vµ thu nhËp, c¸c giao dÞch vÒ tµi s¶n, nh÷ng kho¶n cã vµ nh÷ng kho¶n nî tµi chÝnh cña mét n­íc víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi, nh÷ng kho¶n chuyÓn giao kh«ng båi hoµn nh­ quµ tÆng …”. Nh­ vËy, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lµ mét trong nh÷ng b¶n b¸o c¸o thèng kª quan träng nhÊt cña mét quèc gia, lµ b¶n ghi chÐp toµn bé giao dÞch kinh tÕ ®èi ngo¹i cña n­íc ®ã trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Thêi gian lËp b¶n b¸o c¸o nµy th­êng lµ mét n¨m, nh­ng tuú theo yªu cÇu mµ c¸n c©n thanh to¸n cã thÓ ®­îc lËp th­êng xuyªn h¬n. C¸c chØ tiªu trong c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cho biÕt cã bao nhiªu hµng ho¸, dÞch vô mµ mét quèc gia ®· xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu vµ quèc gia nµy hiÖn lµ con nî hay lµ chñ nî víi phÇn thÕ giíi cßn l¹i,… ®Ó tõ ®ã chóng ta ®¸nh gi¸ ®­îc sù thµnh c«ng hay kh«ng trong chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mét quèc gia. Tãm l¹i, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ gi÷ vai trß trung t©m trong hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia. T×nh tr¹ng cña nã sÏ ¶nh h­ëng ®Õn sù thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i, ®Õn t×nh h×nh ngo¹i hèi, ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ cña mét n­íc, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i. V× vËy, nghiªn cøu c¸c néi dung cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ sÏ gióp chóng ta biÕn nã thµnh c«ng cô ph©n tÝch vµ qu¶n lý cã hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Ph©n tÝch c¸c néi dung cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ: §Ó hiÓu râ vÒ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, tr­íc hÕt, chóng ta h·y tham kh¶o b¶n c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ do IMF c«ng bè cho tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn: Tµi kho¶n v·ng lai – Current Account 1 XuÊt khÈu hµng ho¸ (1) 2 NhËp khÈu hµng ho¸ (2) 3 C¸n c©n th­¬ng m¹i (Trade Balance) (3) Hµng (1) + (2) 4 XuÊt khÈu c¸c dÞch vô (4) 5 NhËp khÈu c¸c dÞch vô (5) 6 Thu nhËp l·i suÊt, lîi nhuËn, cæ tøc (6) 7 Chi tr¶ l·i suÊt, lîi nhuËn, cæ tøc (7) 8 Thu chuyÓn tiÒn mét chiÒu (8) 9 Chi chuyÓn tiÒn mét chiÒu (9) 10 C¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai (Current Account Balance) (10) Tæng c¸c hµng tõ (3) ®Õn (9) Tµi kho¶n vèn – Capital Account 11 §Çu t­ ra n­íc ngoµi (11) 12 Cho vay ng¾n h¹n (12) 13 Cho vay trung dµi h¹n (13) 14 Hoµn tr¶ c¸c kho¶n vay (14) 15 N­íc ngoµi ®Çu t­ vµo (15) 16 Vay ng¾n h¹n (16) 17 Vay trung dµi h¹n (17) 18 Thu håi vèn vay (18) 19 C¸n c©n tµi kho¶n vèn (Capital Account Balance) (19) Tæng c¸c hµng tõ (11) ®Õn (18) 20 Sai sãt trong thèng kª (20) 0-[(10)+(19)+(24)] 21 C¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc (Official Settlements Balance) (21) 22 Thay ®æi dù tr÷ (22) (+) gi¶m; (-) t¨ng 23 Vay IMF (23) (+) vay; (-) tr¶ 24 C¸n c©n tµi trî chÝnh thøc (Official Financing Balance) (24) (22) + (23) Néi dung cña c¸c c¸n c©n bé phËn: Nh­ vËy, néi dung cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ theo IMF bao gåm c¸c h¹ng môc sau: Tµi kho¶n v·ng lai, tµi kho¶n vèn, tµi kho¶n dù tr÷. Ngoµi ra do cã khã kh¨n trong viÖc thu thËp sè liÖu cña tÊt c¶ c¸c giao dÞch cña mét n­íc víi thÕ giíi bªn ngoµi nªn trong c¸n c©n thanh to¸n cßn cã tµi kho¶n lçi vµ sai sãt. §¹i diÖn cho c¸c tµi kho¶n nµy trong b¶ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lµ c¸c c¸n c©n bé phËn sÏ ®­îc ®Ò cËp d­íi ®©y: C¸n c©n th­¬ng m¹i: hay cßn ®­îc gäi lµ c¸n c©n hiÓn thÞ lµ mét bé phËn quan träng nhÊt cña c¸n c©n thanh to¸n. §«i khi ng­êi ta chØ dïng c¸n c©n nµy ®Ó ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mét n­íc thay cho viÖc sö dông c¶ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Nã ph¶n ¸nh chªnh lÖch gi÷a thu nhËp vÒ xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ chi phÝ cho nhËp khÈu hµng ho¸, mµ c¸c hµng ho¸ nµy cã thÓ quan s¸t ®­îc khi di chuyÓn qua biªn giíi. Thu nhËp tõ xuÊt khÈu hµng ho¸ ®­îc ghi cã (+) trong tµi kho¶n v·ng lai vµ chi phÝ cho nhËp khÈu ®­îc ghi nî (-). NÕu thu nhËp tõ ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ lín h¬n chi phÝ cho nhËp khÈu hµng ho¸ th× c¸n c©n th­¬ng m¹i lµ thÆng d­, cßn trong tr­êng hîp ng­îc l¹i, ta nãi c¸n c©n th­¬ng m¹i bÞ th©m hôt. C¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai: lµ tæng cña c¸n c©n hiÓn thÞ vµ kh«ng hiÓn thÞ, nã ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ mäi giao dÞch cã gi¸ trÞ kinh tÕ x¶y ra gi÷a ng­êi c­ tró vµ ng­êi kh«ng c­ tró vµ lµ bé phËn chÝnh h×nh thµnh lªn b¶ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña mét n­íc. Nh­ vËy, c¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai kh«ng chØ ph¶n ¸nh chªnh lÖch gi÷a thu vµ chi trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ mµ cßn ph¶n ¸nh: chªnh lÖch gi÷a c¸c kho¶n thu tõ xuÊt khÈu dÞch vô vµ c¸c kho¶n chi cho ho¹t ®éng nhËp khÈu dÞch vô (c¸n c©n dÞch vô), chªnh lÖch gi÷a c¸c kho¶n thu vµ chi cho ho¹t ®éng ®Çu t­, chªnh lÖch gi÷a thu vµ chi cho ho¹t ®éng chuyÓn tiÒn mét chiÒu. C¸c kho¶n thu vµ chi tõ c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu dÞch vô, thu vµ chi tõ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ ®­îc ghi vµo tµi kho¶n v·ng lai gièng nh­ ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. ThÕ nh­ng, ®iÓm ®¸ng chó ý lµ c¸ch ghi c¸c kho¶n tiÒn mét chiÒu vµo c¸n c©n. §©y lµ nh÷ng kho¶n thu vµ chi kh«ng ph¶i båi th­êng vµ hoµn tr¶ vµ nã ph¶n ¸nh sù ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a ng­êi c­ tró víi ng­êi kh«ng c­ tró. ChuyÓn tiÒn mét chiÒu ra n­íc ngoµi ®­îc xem nh­ lµm gi¶m sót thu nhËp quèc néi, do ®ã ®­îc ghi nî trong c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, trong khi ®ã chuyÓn tiÒn mét chiÒu vµo trong n­íc l¹i lµm t¨ng thu nhËp quèc néi vµ ®­îc ghi cã trong c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Tãm l¹i, c¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai chiÕm tû träng lín nhÊt trong c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. C¸n c©n tµi kho¶n vèn: lµ c¸n c©n ghi chÐp nh÷ng giao dÞch liªn quan ®Õn sù di chuyÓn vèn tµi chÝnh vµo vµ ra ®èi víi mét quèc gia. Luång vèn ch¶y vµo bao gåm viÖc mét quèc gia ®i vay n­íc ngoµi hay b¸n tµi s¶n chÝnh ra n­íc ngoµi vµ sù ®Çu t­ cña n­íc ngoµi vµo trong n­íc, do ®ã lµm gi¶m gi¸ trÞ tµi s¶n n­íc ngoµi mµ quèc gia n¾m gi÷, hoÆc lµm t¨ng kho¶n nî n­íc ngoµi cña quèc gia nµy. Luång vèn ch¶y vµo ®­îc ghi cã trong tµi kho¶n vèn. Ng­îc l¹i, luång vèn ch¶y ra bao gåm ho¹t ®éng cña nh÷ng ng­êi c­ tró cña mét quèc gia khi cho vay ng­êi kh«ng c­ tró, mua c¸c tµi s¶n ë n­íc ngoµi hay mua l¹i tµi s¶n ë trong n­íc do ng­êi kh«ng c­ tró n¾m gi÷. Luång vèn nµy lµm t¨ng gi¸ trÞ tµi s¶n h÷u h×nh cña quèc gia ®èi víi ng­êi kh«ng c­ tró, hoÆc lµm gi¶m d­ nî cña quèc gia ®èi víi ng­êi kh«ng c­ tró do ®ã ®­îc ghi nî trong tµi kho¶n vèn. C¸n c©n nµy dïng ®Ó ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng tµi chÝnh cña mét quèc gia. C¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc: lµ tæng cña c¸n c©n v·ng lai, c¸n c©n vèn vµ sai sãt trong thèng kª. C¸n c©n nµy cã mét ý nghÜa hÕt søc quan träng v×: NÕu thÆng d­ (+), nã cho biÕt sè tiÒn s½n cã ®Ó mét quèc gia cã thÓ sö dông nh»m t¨ng dù tr÷ ngo¹i hèi chÝnh thøc hoÆc gi¶m c¸c kho¶n nî vay chÝnh thøc cña chÝnh phñ. NÕu th©m hôt (-), nã cho biÕt sè tiÒn ph¶i hoµn tr¶ cña mét quèc gia b»ng c¸ch gi¶m dù tr÷ chÝnh thøc hoÆc t¨ng c¸c kho¶n vay chÝnh thøc cña chÝnh phñ. Nh×n vµo c¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc cña mét quèc gia, chóng ta cã thÓ biÕt ®­îc chÝnh s¸ch kinh tÕ mµ chÝnh phñ n­íc ®ã ®ang thùc hiÖn vµ hiÖu qu¶ cña viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®ã. C¸n c©n tµi trî chÝnh thøc: c¸n c©n ®èi cña c¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc. Nã thÓ hiÖn l­îng dù tr÷ ngo¹i tÖ chÝnh thøc mµ mét quèc gia ®ang n¾m gi÷ ®ång thêi còng cho biÕt sè vay nî cña quèc gia ®ã ®èi víi Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ. C¸n c©n tµi trî chÝnh thøc bao gåm tµi kho¶n dù tr÷ vµ kho¶n vay IMF. Tµi kho¶n dù tr÷ ghi l¹i nh÷ng thay ®æi vÒ tµi s¶n dù tr÷ cña c¬ quan qu¶n lý tiÒn tÖ ®Ó tµi trî vµ ®iÒu hoµ sù mÊt c©n ®èi cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Ph­¬ng tiÖn dù tr÷ ë ®©y lµ vµng thuéc së h÷u quèc gia, quyÒn rót vèn ®Æc biÖt SDR cña Quü tiÒn tÖ IMF, ngo¹i hèi. VÒ mÆt lý thuyÕt, tæng cña c¸n c©n v·ng lai, c¸n c©n vèn, c¸n c©n tµi trî chÝnh thøc ph¶i lu«n lu«n b»ng 0, nh­ng trong thùc tÕ khi tiÕn hµnh ®iÒu tra thèng kª cßn tån t¹i nh÷ng sai sãt vµ nhÇm lÉn do nhiÒu nguyªn nh©n nªn tæng nµy kh«ng b»ng 0. Nh÷ng sai sãt nµy cã thÓ do kh«ng thÓ tËp hîp thèng kª ®­îc tÊt c¶ c¸c giao dÞch kinh tÕ x¶y ra gi÷a ng­êi c­ tró víi ng­êi kh«ng c­ tró, nhiÒu sè liÖu ®­îc thu thËp trªn c¬ së lÊy mÉu dù ®o¸n, mét sè giao dÞch ®­îc b¸o c¸o kh«ng chÝnh x¸c nh»m môc ®Ých trèn thuÕ, cã nh÷ng kho¶n thanh to¸n øng tr­íc hay tr¶ chËm. Nh÷ng kho¶n nµy ®­îc ghi vµo tµi kho¶n sai sãt trong thèng kª ph¶n ¸nh phÇn chªnh lÖch cña tÊt c¶ c¸c h¹ng môc trong c¸n c©n thanh to¸n. Ph©n tÝch c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ: Ph©n tÝch c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lµ mét trong nh÷ng c¬ së quan träng ®Ó c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®­a ra nh÷ng chÝnh s¸ch thÝch hîp cho tõng thêi kú nh»m môc ®Ých t¨ng tr­ëng kinh tÕ. V× vËy, C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cÇn ph¶i ®­îc ph©n tÝch ë nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau, trong mèi quan hÖ víi c¸c tµi kho¶n kinh tÕ vÜ m« kh¸c vµ trong mèi quan hÖ gi÷a c¸c h¹ng môc cña c¸n c©n thanh to¸n. §­êng ranh giíi trong c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ: V× c¸n c©n thanh to¸n lµ tµi kho¶n ®­îc ghi kÐp: mét ghi nî vµ mét ghi cã víi gi¸ trÞ b»ng nhau nªn nã lu«n b»ng kh«ng víi ®iÒu kiÖn lµ tÊt c¶ c¸c giao dÞch ®­îc l­u l¹i ®óng vµ kh«ng cã kho¶n môc cã tªn lµ sai sãt trong thèng kª. Tõ gãc ®é nµy, cã thÓ thÊy c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ kh«ng thÓ cã c©n b»ng thùc sù. Tuy nhiªn nã l¹i ®­îc x©y dùng ®Ó ph¶n ¸nh mét c©n b»ng. §iÒu nµy ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch sö dông mét ®­êng ranh giíi ph©n tÝch trong tµi kho¶n. Theo “Sæ tay c¸n c©n thanh to¸n” cña IMF (1993), ®­êng ranh giíi nµy ®­îc vÏ ®Ó ghi l¹i vÞ thÕ cña mét quèc gia víi bªn ngoµi. NÕu ë ®­êng ranh giíi nµy, gi¸ trÞ c¸c kho¶n ghi cã v­ît qu¸ gi¸ trÞ c¸c kho¶n ghi nî, ng­êi ta cã thÓ nãi c¸n c©n thanh to¸n thÆng d­ vµ ng­îc l¹i. C¸c kho¶n môc ghi trªn ®­êng ranh giíi mang tÝnh tù ®Þnh, nghÜa lµ chóng tù t¹o ra lîi Ých cho chóng chø kh«ng ¶nh h­ëng tíi vÞ thÕ bªn ngoµi cña quèc gia. §iÒu nµy cã thÓ minh ho¹ b»ng vÝ dô sau: Ng­êi c­ tró xuÊt khÈu giÇy tíi mét ng­êi kh«ng c­ tró vµ gi÷ l¹i sè ngo¹i hèi thu ®­îc trong mét tµi kho¶n n»m ngoµi sù kiÓm so¸t trùc tiÕp cña c¬ quan qu¶n lý tiÒn tÖ. Trong tr­êng hîp nµy, c¶ hai kho¶n ghi ®Òu n»m phÝa trªn ®­êng ranh giíi v× giao dÞch kh«ng cã khÝa c¹nh tµi chÝnh theo ý nghÜa c¸n c©n thanh to¸n. Nh÷ng kho¶n ghi d­íi ®­êng ranh giíi lµ c¸c giao dÞch ®iÒu chØnh. Chóng thùc hiÖn do cã giao dÞch tù ®Þnh ®Ó l¹i mét lç hæng ph¶i ®­îc bï ®¾p vµ ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi vÞ thÕ bªn ngoµi cña quèc gia, tíi kh¶ n¨ng b¶o vÖ vµ t¸c ®éng cña c¸c c¬ quan qu¶n lý tiÒn tÖ. Chóng bao gåm hai lo¹i tµi kho¶n chÝnh: c¸c thay ®æi trong tµi s¶n dù tr÷ vµ c¸c kho¶n môc tµi chÝnh ngo¹i lÖ. Râ rµng lµ c¸c giao dÞch ®iÒu chØnh cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi kh¶ n¨ng cña c¬ quan qu¶n lý trong viÖc b¶o vÖ ®ång tiÒn v× chóng liªn quan ®Õn tµi s¶n dù tr÷ vµ can thiÖp vµo thÞ tr­êng ngo¹i hèi. Ph©n tÝch c¸n c©n th­¬ng m¹i: C¸n c©n th­¬ng m¹i lµ mét chØ tiªu kinh tÕ ®­îc quan t©m hµng ®Çu trong sè c¸c chØ tiªu cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. Khi ph©n tÝch c¸n c©n nµy chóng ta ph¶i ph©n tÝch c¸c h¹ng môc hµng ho¸ chÝnh ®­îc xuÊt nhËp khÈu ®­äc tÝnh theo gi¸ FOB hoÆc gi¸ FAS. H¹ng môc hµng ho¸ cã thÓ ®­îc chia thµnh: + Hµng th«ng th­êng. + Hµng nhiªn liÖu vµ hµng mua t¹i c¶ng. + Hµng gia c«ng chÕ biÕn. + Hµng söa ch÷a. + Hµng viÖn trî. + Vµng phi tiÒn tÖ, kim lo¹i, ®¸ quý. + Hµng qu©n sù. Trong c¸n c©n th­¬ng m¹i chóng ta sÏ quan t©m ®Õn nh÷ng mÆt hµng ®ang cã thÕ m¹nh, cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trong t­¬ng lai, còng nh­ nh÷ng mÆt hµng ®ang cã xu h­íng nhËp khÈu cao ®Ó cã nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« dµi h¹n nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt s¶n phÈm ®ã trong n­íc. Khi ph©n tÝch c¸n c©n th­¬ng m¹i còng cÇn x¸c ®Þnh mÆt hµng nµo lµ nguyªn nh©n chÝnh dÉn tíi th©m hôt, mÆt hµng nµo quyÕt ®Þnh thÆng d­ vµ møc th©m hôt hay thÆng d­ ®ã cã nh÷ng ¶nh h­ëng g× tíi kinh tÕ trong dµi h¹n, cã lµm suy yÕu nÒn kinh tÕ hay kh«ng? Ph©n tÝch tµi kho¶n v·ng lai: Nh­ chóng ta ®· ®Ò cËp ë trªn, trong c¸n c©n thanh to¸n, c¸n c©n v·ng lai gi÷ vai trß hÕt søc quan träng. V× vËy khi ph©n tÝch c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cÇn ph¶i chó träng ph©n tÝch c¸n c©n v·ng lai vµ sè d­ tµi kho¶n v·ng lai. C¸c nhµ kinh tÕ häc cho r»ng nh÷ng ®Þnh nghÜa kh¸c nhau thÓ hiÖn nh÷ng mÆt kh¸c nhau cña c¸n c©n v·ng lai. Thùc tÕ cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ c¸n c©n v·ng lai vµ sù lùa chän ®Þnh nghÜa nµo phô thuéc vµo môc ®Ých ph©n tÝch. Theo ®Þnh nghÜa c¸n c©n v·ng lai ®o l­êng c¸c giao dÞch kinh tÕ cña mét n­íc víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi vÒ hµng ho¸, dÞch vô vµ chuyÓn giao mét chiÒu (®Þnh nghÜa trong “Tµi chÝnh quèc tÕ vµ c¸c nÒn kinh tÕ më” cña Rivera-Batiz, NXB Gi¸o Dôc, 1994, trang 119). Nh­ vËy c¸n c©n v·ng lai (CA) lµ tæng cña chªnh lÖch gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô (X- M) céng víi thu nhËp yÕu tè rßng tõ n­íc ngoµi (NF) vµ chuyÓn kho¶n rßng tõ n­íc ngoµi (NTR). CA = X – M + NF +NTR Theo ®Þnh nghÜa nµy, khi th©m hôt v­ît qu¸ 5% ®Õn 6% GDP tøc lµ ho¹t ®éng kinh tÕ cã vÊn ®Ò vµ cÇn t×m ra yÕu tè nµo ®· g©y ra th©m hôt. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c vÒ c¸n c©n v·ng lai nh­: lµ chªnh lÖch gi÷a thu nhËp vµ chi tiªu cña nÒn kinh tÕ, chªnh lÖch gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ quèc gia, nh÷ng thay ®æi trong tµi s¶n n­íc ngoµi rßng cña quèc gia víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi. Cã thÓ tãm t¾t c¸c ®Þnh nghÜa nµy theo s¬ ®å d­íi ®©y: S¬ ®å 1: Mèi quan hÖ kinh tÕ vÜ m« c¬ b¶n XuÊt khÈu hµng ho¸, dÞch vô Trõ Chi tiªu (A) Thu nhËp quèc d©n kh¶ dông NhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô Céng Thu nhËp rßng Céng ChuyÓn giao rßng n­íc ngoµi Chªnh lÖch Tµi kho¶n v·ng lai cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ TÊt c¶ c¸c kho¶n môc bï ®¾p ®Ó c©n b»ng c¸n c©n v·ng lai Chªnh lÖch gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ Chªnh lÖch khu vùc t­ nh©n Chªnh lÖch khu vùc ChÝnh phñ Thay ®æi vÒ tµi s¶n ngo¹i tÖ rßng cña c¸c tæ chøc phi ng©n hµng Céng Thay ®æi vÒ tµi s¶n ngo¹i tÖ rßng cña c¸c tæ chøc ng©n hµng Ph©n tÝch c¸n c©n vèn: Tµi kho¶n vèn bao gåm c¸c luång vèn dµi h¹n hoÆc ng¾n h¹n, ch¹y vµo hoÆc ch¹y ra khái mét n­íc. Nã còng lµ tæng cña ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ sè vay nî rßng. Nh­ vËy, t×nh tr¹ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn t×nh tr¹ng tµi s¶n rßng cña mét nÒn kinh tÕ. ChÝnh phñ cã thÓ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch nh»m thu hót ®Çu t­ t­ nh©n hoÆc t×m kiÕm c¸c kho¶n vay n­íc ngoµi. Cã nhiÒu nguån tµi chÝnh cã thÓ tµi trî cho th©m hôt c¸n c©n v·ng lai nh­ng xÐt vÒ mÆt hiÖu qu¶ sö dông c¸c lo¹i nguån vèn nµy, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®­îc ®¸nh gi¸ cao h¬n h¼n. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã mét sè tÝnh chÊt riªng ­u viÖt h¬n so víi c¸c nguån vèn ng¾n h¹n vµ ®Çu t­ gi¸n tiÕp ®ã lµ: nã cã tÝnh linh ®éng kÐm h¬n nhiÒu do ®ã cã thÓ ®em ®Çu t­ vµo m¸y mãc thiÕt bÞ, nhµ x­ëng trong dµi h¹n mµ kh«ng ph¶i lo hoµn vèn; ®Çu t­ trùc tiÕp cßn gióp h×nh thµnh nªn c¸c ph¸p nh©n t¹i n­íc nhËn ®Çu t­ lµm cho thùc lùc kinh tÕ cña n­íc nhËn ®Çu t­ t¨ng lªn. Nh­ vËy ®Çu t­ trùc tiÕp cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ nh­ng l¹i t¹o ra rÊt Ýt d­ nî cho ®Êt n­íc. Bªn c¹nh ®ã, ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn lµ nhÞp cÇu ®Ó chuyÓn giao c«ng nghÖ, kü thuËt qu¶n lý hiÖn ®¹i gióp ®Êt n­íc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô. Tuy nhiªn, cÇn chó ý r»ng luång vèn nµy còng lµm t¨ng nguån chuyÓn giao ra n­íc ngoµi, khi lîi nhuËn vµ cæ tøc ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ chuyÓn vÒ n­íc. Ph©n tÝch c¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc hay c¸n c©n tµi trî chÝnh thøc: C¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc cho chóng ta biÕt l­îng dù tr÷ ngo¹i hèi cña mét quèc gia, th­êng lµ do Ng©n hµng Trung ­¬ng (NHTW) n¾m gi÷. Mçi NHTW th­êng n¾m gi÷ nh÷ng giÊy tê cã gi¸ ghi b»ng ngo¹i tÖ trong dù tr÷ ngo¹i hèi chÝnh thøc cña m×nh, mµ chñ yÕu lµ b»ng tÝn phiÕu kho b¹c Mü. Dù tr÷ ngo¹i hèi th­êng ®­îc NHTW sö dông vµo viÖc mua néi tÖ trong tr­êng hîp cÇn b¶o vÖ néi tÖ khái bÞ gi¶m gi¸. Mäi th©m hôt trong c¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc ph¶i ®­îc tµi trî b»ng c¸ch gi¶m dù tr÷ hay ®i vay tõ IMF hay tõ c¸c NHTW kh¸c. NÕu c¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc thÆng d­, th× cã thÓ sö dông ®Ó t¨ng dù tr÷ hay gi¶m vay nî tõ IMF hay tõ c¸c NHTW kh¸c. Thùc tÕ lµ, khi dù tr÷ ngo¹i hèi t¨ng th× chóng ta ghi nî (-) vµ gi¶m th× ghi cã (+), do nhÇm lÉn th­êng x¶y ra ë ®©y nªn chóng ta cÇn chó ý nh­ sau: Dù tr÷ ngo¹i hèi t¨ng khi NHTW mua ngo¹i tÖ vµo. §iÒu nµy cã nghÜa lµ c¸c kho¶n môc kh¸c trong c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lµ thÆng d­, do ®ã t¨ng dù tr÷ ph¶i ®­îc ghi nî (-) ®Ó ®¶m b¶o r»ng toµn bé c¸n c©n thanh to¸n ®­îc c©n ®èi. Ng­îc l¹i, dù tr÷ ngo¹i hèi gi¶m khi NHTW b¸n ngo¹i tÖ ra. NghÜa lµ c¸c kho¶n môc kh¸c trong c¸n c©n thanh to¸n bÞ th©m hôt, do ®ã gi¶m dù tr÷ ph¶i ®­îc ghi cã (+) ®Ó ®¶m b¶o c¸n c©n thanh to¸n ®­îc c©n ®èi. VÒ nguyªn t¾c, møc dù tr÷ cÇn thiÕt ®­îc ®¸nh gi¸ trªn c¬ së tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ dÞch vô nhËp khÈu dù kiÕn hoÆc kh¶ n¨ng dÔ bÞ tæn th­¬ng vÒ tµi chÝnh. Nh­ng dï sö dông chØ sè nµo th× møc dù tr÷ cÇn thiÕt còng phô thuéc rÊt nhiÒu vµo chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i. Th«ng th­êng mét quèc gia theo chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh cÇn dù tr÷ nhiÒu h¬n so víi mét quèc gia theo chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi v× víi chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi, møc dù tr÷ cÇn thiÕt chØ ®Ó c¶i thiÖn nh÷ng biÕn ®éng xÊu do tû gi¸ g©y ra. Ngoµi ra, vÒ c¬ b¶n th× møc ®é tin cËy cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ lßng tin cña thÞ tr­êng vµo c¸c chÝnh s¸ch nµy lµ yÕu tè quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é dù tr÷ cÇn thiÕt. Kh¸i niÖm thÆng d­ vµ th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ: Nh­ ®· ®Ò cËp ®Õn trong kh¸i niÖm chung vÒ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lu«n lu«n ®­îc c©n ®èi, bëi v× víi mçi bót to¸n ghi nî ®Òu cã bót to¸n ghi cã t­¬ng øng ë ®©u ®ã trong c¸n c©n thanh to¸n. Tuy nhiªn, ®èi víi tõng tµi kho¶n riªng biÖt trong c¸n c©n thanh to¸n th× kh«ng ph¶i lóc nµo còng c©n ®èi. Cã thÓ c¸n c©n v·ng lai thÆng d­ nh­ng c¸n c©n vèn l¹i th©m hôt. Khi nãi ®Õn c¸n c©n thanh to¸n thÆng d­ hay th©m hôt, th× thùc chÊt lµ nãi ®Õn thÆng d­ hay th©m hôt cña mét hay mét nhãm tµi kho¶n nhÊt ®Þnh nµo ®ã. Sau ®©y, ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò thÆng d­ hay th©m hôt mét sè c¸n c©n quan träng. C¸n c©n th­¬ng m¹i vµ c¸n c©n v·ng lai: §©y lµ hai c¸n c©n quan träng, do ®ã hÇu hÕt c¸c n­íc ph¸t triÓn ®Òu c«ng bè hai c¸n c©n nµy hµng th¸ng. C¸n c©n v·ng lai cã ý nghÜa quan träng h¬n c¸n c©n th­¬ng m¹i do nã bao gåm c¶ “c¸n c©n hiÓn thÞ” lÉn “c¸n c©n kh«ng hiÓn thÞ”. Tuy nhiªn, tuú theo môc ®Ých ph©n tÝch kh¸c nhau mµ ng­êi ta quan t©m ®Õn møc thÆng d­ hay th©m hôt cña hai c¸n c©n nµy. ThÆng d­ vµ th©m hôt cña c¸n c©n v·ng lai cã ý nghÜa nh­ sau: NÕu thÆng d­ th× quèc gia cã thu nhËp tõ thÕ giíi cßn l¹i nhiÒu h¬n phÇn chi cho thÕ giíi cßn l¹i, cã nghÜa lµ gi¸ trÞ rßng cña c¸c giÊy tê cã gi¸ do phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi ph¸t hµnh mµ quèc gia nµy n¾m gi÷ t¨ng lªn. NÕu th©m hôt th× quèc gia nµy chi cho phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi nhiÒu h¬n so víi thu nhËp tõ ®ã, cã nghÜa lµ gi¸ trÞ rßng cña c¸c giÊy tê cã gi¸ do c¸c quèc gia nµy n¾m gi÷ gi¶m xuèng. Nh­ vËy t×nh tr¹ng cña c¸n c©n v·ng lai lu«n lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc ph©n tÝch kinh tÕ ®èi víi nÒn kinh tÕ më. §Æc biÖt lµ nã cã kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng trùc tiÕp vµ nhanh chãng ®Õn c¸c chØ tiªu kinh tÕ quan träng nh­ tû gi¸, t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ l¹m ph¸t. Nh÷ng ¶nh h­ëng cña c¸n c©n th­¬ng m¹i ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ chóng ta sÏ ph©n tÝch cô thÓ trong ch­¬ng sau. C¸n c©n c¬ b¶n: C¸n c©n c¬ b¶n bao gåm c¸n c©n v·ng lai vµ c¸n c©n vèn dµi h¹n. Khi chÕ ®é tû gi¸ lµ cè ®Þnh, th× c¸n c©n c¬ b¶n ®­îc coi lµ ®Æc biÖt quan träng bëi v× nã ®­îc ®¸nh gi¸ lµ ®ång thêi mang l¹i nh÷ng nh©n tè æn ®Þnh cho c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Trong c¸n c©n c¬ b¶n, c¸n c©n vèn dµi h¹n ®ãng gãp rÊt lín cho c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Kh¸c víi vèn ng¾n h¹n, chóng ta cã thÓ sö dông c¸c nguån vèn dµi h¹n ®Ó ®Çu t­ cho x©y dùng nhµ x­ëng, mua m¸y mãc thiÕt bÞ,…do nh÷ng nguån vèn nµy ®­îc phÐp sö dông trong thêi gian dµi. Nhê cã nguån vèn nµy, ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc cã c¬ héi ph¸t triÓn ®Èy nhanh ®­îc sè l­îng s¶n phÈm ®ãng gãp cho xuÊt khÈu gãp phÇn t¹o thÆng d­ cho c¸n c©n th­¬ng m¹i. BÊt cø mét sù thay ®æi ®¸ng kÓ nµo trong c¸n c©n c¬ b¶n còng sÏ trë thµnh tÝn hiÖu cho sù thay ®æi c¨n b¶n trong xu h­íng cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Nh÷ng bé phËn kh¸c nh­ vèn ng¾n h¹n, dù tr÷ chÝnh thøc do kh«ng thuéc c¸n c©n c¬ b¶n nªn nh÷ng thay ®æi cña chóng ®­îc xÕp vµo hµng d­íi. Th«ng th­êng ng­êi ta cho r»ng sù xÊu ®i cña c¸n c©n c¬ b¶n lµ tÝn hiÖu xÊu vÒ t×nh tr¹ng cña nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, thùc tÕ kh«ng ph¶i lóc nµo còng nh­ vËy, dï c¸n c©n c¬ b¶n cã th©m hôt còng ch­a ch¾c ®· lµ ®iÒu xÊu. Mét quèc gia cã thÓ ®ang bÞ th©m hôt c¸n c©n v·ng lai ®ång thêi c¸c nguån vèn dµi h¹n ch¶y ra, ®iÒu nµy lµm cho c¸n c©n c¬ b¶n bÞ th©m hôt nÆng, nh­ng c¸c luång vèn ch¶y ra høa hÑn nh÷ng thu nhËp nh­ l·i suÊt, cæ tøc hay lîi nhuËn trong t­¬ng lai. Nh÷ng thu nhËp nµy sÏ gãp phÇn c¶i thiÖn th©m hôt hay t¹o thÆng d­ c¸n c©n v·ng lai trong t­¬ng lai. Ng­îc l¹i, sù thÆng d­ c¸n c©n c¬ b¶n kh«ng nhÊt thiÕt lµ ®iÒu tèt. Khi luång vèn dµi h¹n ch¶y vµo mét quèc gia th× cã thÓ quèc gia ®ã nhËn ®­îc sù tin t­ëng cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ kh«ng cã g× ph¶i lo l¾ng khi c¸n c©n v·ng lai bÞ th©m hôt. Nh­ng còng cã thÓ quèc gia ®ã sÏ ph¶i thanh to¸n c¸c kho¶n l·i suÊt, cæ tøc vµ lîi nhuËn trong t­¬ng lai vµ cã kh¶ n¨ng sÏ lµm cho c¸n c©n v·ng lai bÞ th©m hôt. Khi ph©n tÝch c¸n c©n c¬ b¶n còng cÇn chó ý ®Õn hai vÊn ®Ò. §ã lµ viÖc ph©n lo¹i c¸c nguån vèn ng¾n h¹n vµ dµi h¹n chØ lµ t­¬ng ®èi vµ tÝnh chÊt ng¾n h¹n hay dµi h¹n cña c¸c luång vèn thay ®æi theo thêi gian. C¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc: C¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc phô thuéc vµo c¸n c©n v·ng lai vµ c¸n c©n vèn. NÕu c¸n c©n v·ng lai vµ c¸n c©n vèn lµ ©m, th× c¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc cña quèc gia bÞ th©m hôt, nã ph¶i ®­îc tµi trî tõ quü dù tr÷ ngo¹i hèi quèc gia, vay c¸c NHTW kh¸c hay IMF. §iÓm quan träng trong kh¸i niÖm “c¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc” lµ ®èi víi quèc gia cã ®ång tiÒn ®­îc sö dông lµm tµi s¶n dù tr÷ cã thÓ kÕt hîp duy tr× ®ång thêi hai tr¹ng th¸i: tr¹ng th¸i th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n v·ng lai vµ c¸n c©n vèn cïng víi tr¹ng th¸i tû gi¸ cè ®Þnh mµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i gi¶m dù tr÷ chÝnh thøc hay ®i vay tõ IMF. §iÒu nµy cã thÓ x¶y ra nÕu c¸c NHTW n­íc ngoµi t¨ng dù tr÷ chÝnh thøc b»ng c¸ch mua ®ång tiÒn dù tr÷ nµy vµo. Do ®ã, trong c¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc cã mét kho¶n môc ghi chÐp sù thay ®æi cña tµi s¶n nî lµ bé phËn trong dù tr÷ ngo¹i hèi chÝnh thøc cña c¸c NHTW n­íc ngoµi. Kh¸i niÖm vÒ thÆng d­ vµ th©m hôt cña c¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc chØ thÝch hîp víi c¸c n­íc ¸p dông chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh vµ kh«ng thÝch hîp víi c¸c n­íc ¸p dông chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi. Nguyªn nh©n lµ v× nÕu tû gi¸ ®­îc hoµn toµn tù do biÕn ®éng th× c¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc lu«n cã xu h­íng vËn ®éng vÒ tr¹ng th¸i c©n b»ng v× NHTW kh«ng can thiÖp b»ng c¸ch mua vµo hay b¸n ra ®ång tiÒn cña m×nh vµ do ®ã dù tr÷ chÝnh thøc kh«ng thay ®æi. Trong chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi, th× nÕu cÇu vÒ mét ®ång tiÒn lín h¬n cung th× tû gi¸ cña nã sÏ t¨ng vµ ng­îc l¹i nªn th«ng qua c¬ chÕ biÕn ®éng cña tû gi¸ mµ c¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc lu«n ®­îc ®iÒu chØnh vÒ tr¹ng th¸i c©n b»ng. Tuy nhiªn víi quèc gia theo chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh th× c¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc l¹i rÊt quan träng, v× nã cho biÕt ¸p lùc dÉn ®Õn ph¸ gi¸ hay n©ng gi¸ ®ång tiÒn nh­ thÕ nµo. Trong hÖ thèng tû gi¸ cè ®Þnh, mét quèc gia cã th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n chÝnh thøc ph¶i chÞu ¸p lùc cung ngo¹i tÖ lín h¬n cÇu vÒ nã, do ®ã ®Ó tr¸nh viÖc ph¶i ph¸ gi¸ néi tÖ, NHTW ph¶i tiÕn hµnh b¸n dù tr÷ ngo¹i hèi ®Ó mua néi tÖ vµo. Tãm l¹i, ph©n tÝch c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, cô thÓ lµ ph©n tÝch tõng c¸n c©n bé phËn víi tr¹ng th¸i thÆng d­ hay th©m hôt cña nã gióp chóng ta cã thÓ biÕn nã thµnh c«ng cô ph©n tÝch vµ qu¶n lý cã hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, nh»m môc tiªu cuèi cïng lµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ n©ng cao vÞ thÕ cña ViÖt nam trªn thÕ giíi. Muèn ®¹t ®­îc môc tiªu cuèi cïng nµy, chóng ta ph¶i xem xÐt c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ trong mèi liªn hÖ víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c. Nh­ vËy, sau ®©y sÏ lµ nh÷ng kiÕn thøc chung nhÊt vÒ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Ó gióp chóng ta ph©n tÝch nh÷ng mèi liªn hÖ nµy. 2. C¬ së lý luËn vÒ t¨ng tr­ëng kinh tÕ: TÊt c¶ c¸c nghiªn cøu kinh tÕ cho dï xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm nµo, dïng c¸c chØ sè kinh tÕ nµo th× còng nh»m h­íng ®Õn môc tiªu lµ t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ . VËy kh¸i niÖm t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­îc hiÓu nh­ thÕ nµo, th­íc ®o nµo dïng ®Ó ®o l­êng t¨ng tr­ëng kinh tÕ? 2.1 Kh¸i niÖm vµ c¸c chØ sè ®o l­êng t¨ng tr­ëng kinh tÕ: T¨ng tr­ëng lµ møc t¨ng cña mét biÕn sè qua thêi gian. T¨ng tr­ëng kinh tÕ (economic growth) lµ møc t¨ng cña tæng s¶n l­îng thùc tÕ cña mét nÒn kinh tÕ qua thêi gian, th«ng th­êng ®­îc tÝnh trong kho¶ng thêi gian lµ mét n¨m. T¨ng tr­ëng kinh tÕ._. th­êng ®­îc ®o b»ng møc gia t¨ng cña tæng s¶n phÈm quèc néi thùc tÕ (GDP), hoÆc tæng s¶n phÈm quèc d©n thùc tÕ (GNP), hoÆc cña GDP hay GNP thùc tÕ b×nh qu©n ®Çu ng­êi. Khi tÝnh to¸n tû lÖ t¨ng tr­ëng cña mét quèc gia th× kÕt qu¶ còng sÏ t­¬ng tù nhau nÕu sö dông c¶ hai chØ tiªu GDP vµ GNP thùc tÕ. Do ®ã cã thÓ ®Þnh nghÜa t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ møc gia t¨ng phÇn tr¨m hµng n¨m cña tæng s¶n phÈm quèc d©n GDP hay GNP b×nh qu©n ®Çu ng­êi. Tuy nhiªn, ý nghÜa cña viÖc sö dông chØ tiªu nµo tuú thuéc vµo môc tiªu nghiªn cøu. Tæng s¶n phÈm quèc néi GDP ®o l­êng tæng gi¸ trÞ cña c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô cuèi cïng ®­îc s¶n xuÊt ra trong ph¹m vi l·nh thæ quèc gia trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (th­êng lµ mét n¨m) kh«ng tÝnh ®Õn yÕu tè së h÷u. Nh­ vËy GDP lµ kÕt qu¶ cña hµng triÖu triÖu ho¹t ®éng kinh tÕ x¶y ra bªn trong l·nh thæ cña mét n­íc. Nh÷ng ho¹t ®éng nµy cã thÓ do c«ng ty doanh nghiÖp cña c«ng d©n n­íc ®ã hay c«ng d©n n­íc ngoµi s¶n xuÊt t¹i n­íc ®ã. Nh­ng GDP kh«ng bao gåm kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c«ng d©n n­íc së t¹i tiÕn hµnh ë n­íc ngoµi. Khi sö dông GDP th× tèt h¬n nÕu muèn nãi ®Õn quy m« nÒn kinh tÕ trong quan hÖ so s¸nh gi÷a c¸c quèc gia. GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®o l­êng sè l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô ®­îc s¶n xuÊt ra tÝnh theo b×nh qu©n cho mét ng­êi d©n, ®iÒu nµy cã ý nghÜa trong khi ®Ò cËp ®Õn n¨ng lùc s¶n xuÊt, n¨ng suÊt lao ®éng. Tuy nhiªn, chØ tiªu GDP míi chØ dõng l¹i ë mÆt “l­îng” mµ ch­a ®Ò cËp ®Õn mÆt “chÊt” cña nÒn kinh tÕ. Víi mét nÒn kinh tÕ mµ chñ yÕu lµ dùa vµo ®Çu t­ n­íc ngoµi, lµ c«ng x­ëng cña thÕ giíi th× cã thÓ GDP lµ rÊt lín nh­ng ý nghÜa l¹i rÊt h¹n chÕ. ChØ tiªu GNP, tæng s¶n phÈm quèc d©n, l¹i cã ý nghÜa h¬n trong viÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña mét quèc gia v× nã lµ chØ tiªu ®o l­êng tæng gi¸ trÞ b»ng tiÒn cña c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô cuèi cïng mµ mét quèc gia s¶n xuÊt trong mét thêi kú (th­êng lÊy lµ mét n¨m) b»ng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cña m×nh. Nh­ vËy, tæng s¶n phÈm quèc d©n ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña hµng triÖu giao dÞch kinh tÕ do c«ng d©n cña mét ®Êt n­íc tiÕn hµnh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. §ã chÝnh lµ con sè ®¹t ®­îc khi dïng th­íc ®o tiÒn tÖ ®Ó tÝnh to¸n gi¸ trÞ cña c¸c hµng ho¸ kh¸c nhau mµ c¸c hé gia ®×nh, c¸c h·ng kinh doanh, chÝnh phñ mua s¾m vµ tiªu dïng trong mét thêi gian ®· cho. Nh÷ng hµng ho¸ dÞch vô ®ã lµ c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô tiªu dïng cuèi cïng cña c¸c hé gia ®×nh, thiÕt bÞ nhµ x­ëng mua s¾m vµ x©y dùng lÇn ®Çu cña c¸c h·ng kinh doanh, nhµ míi x©y dùng, hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc mua s¾m vµ phÇn chªnh lÖch gi÷a hµng ho¸ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu. GNP lµ mét chØ tiªu hÕt søc quan träng kh¾c phôc ®­îc c¸c nh­îc ®iÓm cña chØ tiªu GDP, v× nã cho phÐp ®o l­êng kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña toµn bé nÒn kinh tÕ. GNP b×nh qu©n ®Çu ng­êi nãi lªn sè l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ mét ng­êi d©n cña mét n­íc cã thÓ mua ®­îc. V× thÕ, nghiªn cøu t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cô thÓ cña mét n­íc, chØ tiªu GNP vµ GNP ®Çu ng­êi ph¶n ¸nh x¸c thùc tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ biÕn ®éng møc sèng cña d©n c­ n­íc ®ã. Do ®ã møc sèng cña d©n c­ mét n­íc phô thuéc vµo ®é lín cña GNP vµ quy m« d©n sè. NÒn kinh tÕ cña mét quèc gia sÏ ph¸t triÓn nhanh chãng nÕu quèc gia ®ã võa duy tr× ®­îc tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao, võa kiÓm so¸t ®­îc gia t¨ng d©n sè. Khi tÝnh GNP dïng th­íc ®o tiÒn tÖ ®Ó ®o l­êng gi¸ trÞ s¶n phÈm lµ thuËn lîi v× th«ng qua gi¸ c¶ thÞ tr­êng chóng ta cã thÓ céng gi¸ trÞ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ cã h×nh thøc vµ néi dung vËt chÊt kh¸c nhau. Nhê vËy cã thÓ ®o l­êng kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña toµn bé nÒn kinh tÕ chØ b»ng mét con sè, mét tæng l­îng duy nhÊt. Nh­ng gi¸ c¶ l¹i lµ mét th­íc ®o co gi·n, l¹m ph¸t th­êng xuyªn ®­a møc gi¸ chung lªn cao. Do vËy, GNP tÝnh b»ng tiÒn cã thÓ t¨ng nhanh trong khi gi¸ trÞ thùc cña tæng s¶n phÈm tÝnh b»ng hiÖn vËt cã thÓ kh«ng t¨ng hoÆc t¨ng rÊt Ýt. §Ó kh¾c phôc nh­îc ®iÓm nµy, cã thÓ sö dông hai kh¸i niÖm: GNP danh nghÜa hay GNP thùc tÕ. GNP danh nghÜa (GNPn) ®o l­êng tæng s¶n phÈm quèc d©n s¶n xuÊt ra trong mét thêi kú, theo gi¸ c¶ hiÖn hµnh, tøc lµ gi¸ c¶ cña cïng thêi kú ®ã. GNP thùc tÕ (GNPr) ®o l­êng tæng s¶n phÈm quèc d©n s¶n xuÊt ra trong mét thêi kú, theo gi¸ c¶ cè ®Þnh cña mét thêi kú lÊy lµm gèc. Ta cã mèi liªn hÖ gi÷a GNP thùc tÕ vµ GNP danh nghÜa nh­ sau: Trong ®ã D lµ chØ sè l¹m ph¸t tÝnh theo GNP Trªn ®©y chóng ta ®· nghiªn cøu vÒ néi dung vµ ý nghÜa cña c¸c chØ sè GDP vµ GNP trong viÖc ph©n tÝch kinh tÕ. ViÖc ®o l­êng vµ x¸c lËp mèi quan hÖ gi÷a GDP vµ GNP lµ rÊt quan träng. Kinh tÕ häc ®· chØ ra r»ng hai chØ tiªu nµy lµ hai chØ tiªu b¾t buéc vµ kh«ng thÓ thay thÕ ®­îc dïng ®Ó tÝnh to¸n møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ. ChØ tiªu GDP hay GNP kh«ng chØ lµ th­íc ®o tèt vÒ thµnh tùu kinh tÕ cña mét quèc gia, mµ cßn ®­îc dïng ®Ó ph©n tÝch nh÷ng biÕn ®æi vÒ s¶n l­îng cña mét ®Êt n­íc trong thêi gian kh¸c nhau, ®ång thêi ®Ó ph©n tÝch sù thay ®æi møc sèng cña d©n c­. Ngµy nay tÊt c¶ c¸c chÝnh phñ cña c¸c quèc gia vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ trªn thÕ giíi ®Òu ph¶i tiÕn hµnh thu thËp vµ dùa vµo sè liÖu thu thËp ®­îc vÒ GDP vµ GNP ®Ó lËp c¸c nghiªn cøu vÒ kinh tÕ trªn ph¹m vi thÕ giíi còng nh­ quèc gia, lµm c¬ së ®Ó lËp ra c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ dµi h¹n vµ ®Ò ra c¸c môc tiªu. NÕu thiÕu c¸c thèng kª chÝnh x¸c vÒ GDP vµ GNP c¸c quèc gia thiÕu mét c¬ së tèi cÇn thiÕt ®Ó ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt kinh tÕ. 2.2 Mét sè lý thuyÕt t¨ng tr­ëng kinh tÕ: NhËn thøc râ tÇm quan träng cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ, c¸c nhµ kinh tÕ häc ®· nghiªn cøu vµ x©y dùng lªn nh÷ng häc thuyÕt vÒ sù t¨ng tr­ëng, trong ®ã ph©n tÝch qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia, c¸c quy luËt mµ qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ ph¶i tu©n theo. Tuy nhiªn, do ®©y lµ nh÷ng nghiªn cøu lý luËn rót ra tõ thùc tiÔn t¹i c¸c n­íc kh¸c nhau, nªn mçi nhµ kinh tÕ häc l¹i ®­a ra nh÷ng lý thuyÕt kh¸c nhau vÒ t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Lý thuyÕt vÒ c¸c giai ®o¹n cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ (lý thuyÕt cÊt c¸nh): Theo lý thuyÕt nµy qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña mét quèc gia ®­îc chia thµnh 5 giai ®o¹n mµ c¸c nÒn kinh tÕ ph¶i tr¶i qua trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tõ nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu lªn x· héi c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. C¸c giai ®o¹n ®ã bao gåm: Giai ®o¹n x· héi truyÒn thèng: §Æc tr­ng cña giai ®o¹n nµy lµ sù thèng trÞ cña c¸c tËp qu¸n l©u ®êi, nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu, s¶n xuÊt theo ®Çu ng­êi rÊt thÊp vµ cã chiÒu h­íng kh«ng t¨ng. Giai ®o¹n thiÕt lËp c¸c ®iÒu kiÖn chuÈn bÞ cho nÒn kinh tÕ cÊt c¸nh: §©y lµ giai ®o¹n qu¸ ®é, nÒn kinh tÕ b¾t ®Çu v­ît qua søc c¶n truyÒn thèng vµ b­íc ®Çu khai th¸c vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¸c yÕu tè ®Çu vµo. Giai ®o¹n nµy s¶n xuÊt b¾t ®Çu cã d­ thõa, chñ yÕu lµ n«ng phÈm, vµ b­íc ®Çu cã tÝch luü t­ b¶n. Kinh tÕ ®èi ngo¹i b¾t ®Çu ph¸t triÓn do xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm d­ thõa. Trong n­íc, mét hÖ thèng ph¸p lý ®­îc lËp ra nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, ®ång thêi, còng xuÊt hiÖn mét thÞ tr­êng ho¹t ®éng d­íi c¬ chÕ ph¸p lý ®ã. Vµo thêi gian nµy, c¬ së h¹ tÇng ®­îc ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng giao th«ng c«ng céng, mét sè khu vùc kinh tÕ b¾t ®Çu ®­a vµo ho¹t ®éng, cã t¸c ®éng thóc ®Èy toµn bé nÒn kinh tÕ. Giai ®o¹n cÊt c¸nh: Giai ®o¹n cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh, trong ®ã nÒn kinh tÕ v­ît qua nh÷ng rµo c¶n cuèi cïng vµ viÖc t¨ng tr­ëng kinh tÕ trë thµnh b×nh th­êng. Mét sè lÜnh vùc c«ng nghiÖp cã vai trß ®Çu tÇu ph¸t triÓn m¹nh mÏ, cã t¸c ®éng lan truyÒn sang c¸c khu vùc kinh tÕ kh¸c lµm cho nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi hoµn toµn tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sang s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. N¨ng suÊt lao ®éng t¨ng cao, øng dông khoa häc c«ng nghÖ diÔn ra m¹nh mÏ. T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®¹t tû lÖ cao, thu nhËp theo ®Çu ng­êi t¨ng vät, møc sèng cña ng­êi d©n ®­îc n©ng cao. Th­¬ng m¹i vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ diÔn ra s«i ®éng, b¾t ®Çu thu hót ®­îc nh÷ng nguån ®Çu t­ lín vµ c¶i tiÕn c«ng nghÖ. Lóc nµy b¶n th©n nÒn kinh tÕ ®· ë møc ®ñ cao ®Ó t¨ng tr­ëng thùc sù ®­îc duy tr×. Giai ®o¹n h­íng ®Õn tr­ëng thµnh, chÝn muåi: Trong giai ®o¹n nµy, tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë møc cao vµ ®­îc duy tr× æn ®Þnh. C«ng nghiÖp ph¸t triÓn m¹nh mÏ, c¸c ngµnh míi ra ®êi, Ýt phô thuéc vµo nhËp khÈu, xuÊt khÈu t¨ng nhanh. NÒn kinh tÕ chøng tá kh¶ n¨ng vËn ®éng cña nã v­ît ra ngoµi nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ban ®Çu cho phÐp nã cÊt c¸nh vµ nghiªn cøu triÓn khai nhanh chãng nh÷ng thµnh qu¶ hiÖn ®¹i cña khoa häc vµ c«ng nghÖ. C¬ cÊu x· héi thay ®æi, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ng­êi d©n ®­îc n©ng cao. Giai ®o¹n nÒn kinh tÕ víi ®Æc tr­ng lµ tiªu dïng víi møc cao, s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô dåi dµo, tinh x¶o. §©y lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cña nÒn kinh tÕ, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh khoa häc c«ng nghÖ cao, gi÷ vÞ trÝ ®øng ®Çu vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §©y lµ lý thuyÕt kinh tÕ cña nhµ kinh tÕ häc ng­êi Mü W. W. Rostow, theo lý thuyÕt nµy th× c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ quyÕt ®Þnh tÝnh t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña mét quèc gia. TÊt c¶ c¸c quèc gia trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh ®Òu ph¶i tr¶i qua c¶ 5 giai ®o¹n nµy vµ ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong tõng giai ®o¹n th× quèc gia ®ã ph¶i ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ phï hîp. øng víi mçi giai ®o¹n nµy c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cã vai trß nh­ thÕ nµo vµ lµm thÕ nµo ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ t¸c ®éng cña nã ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ néi dung chóng ta sÏ ®Ò cËp ®Õn trong ch­¬ng sau. Lý thuyÕt t­¬ng t¸c: Lý thuyÕt vÒ t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña nhµ kinh tÕ häc ng­êi Mü cã tªn lµ Alexander Gersenkron. Theo lý thuyÕt nµy, c¸c n­íc nghÌo cã nhiÒu lîi thÕ h¬n c¸c n­íc giµu trong t¨ng tr­ëng kinh tÕ. §ã lµ do c¸c n­íc nµy cã kh¶ n¨ng du nhËp kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i lµm c¬ së cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ. YÕu tè chÝnh ®­îc nhÊn m¹nh trong lý thuyÕt nµy chÝnh lµ kü thuËt vµ c«ng nghÖ, ®­îc coi lµ c¬ së ®¶m b¶o cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ. HiÖn nay, mét n­íc muèn ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i nghiªn cøu vµ triÓn khai nhanh chãng nh÷ng øng dông cña thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµo s¶n suÊt. C¸c quèc gia chËm ph¸t triÓn cã lîi thÕ lµ kh«ng ph¶i nghiªn cøu c¬ b¶n mµ chØ cÇn nghiªn cøu øng dông nh÷ng thµnh tùu ®· cã s½n do vËy tiÕt kiÖm ®­îc nhiÒu thêi gian vµ tiÒn cña cho ®Êt n­íc. Do vËy c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn cã thÓ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ, rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi c¸c n­íc ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng h¬n rÊt nhiÒu lÇn so víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tuÇn tù. Tuy cã nhiÒu ­u ®iÓm trong ph©n tÝch kinh tÕ, lý thuyÕt nµy vÉn cã nh­îc ®iÓm lµ qu¸ nhÊn m¹nh vµo yÕu tè c«ng nghÖ vµ kü thuËt tõ n­íc ngoµi mµ kh«ng tÝnh ®Õn c¸c yÕu tè néi t¹i cña mét quèc gia. Lý thuyÕt t¨ng tr­ëng kinh tÕ dùa vµo ®Çu t­ n­íc ngoµi: Nhµ kinh tÕ häc Paul A. Samuelson ®· cho r»ng ®Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ c¸c n­íc nghÌo ph¶i dùa vµo sù b¶o ®¶m bèn yÕu tè: nh©n lùc, tµi nguyªn, c¬ cÊu t­ b¶n vµ kü thuËt mµ ë trong n­íc vèn rÊt yÕu kÐm. ë c¸c n­íc nghÌo do tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp kÐm, d©n trÝ thÊp, tµi nguyªn thiªn nhiªn khan hiÕm, thiÕu vèn… lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, dÉn ®Õn thu nhËp thÊp, tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ thÊp, tÝch luü vèn thÊp. C¸c n­íc nµy sÏ tiÕp tôc ë trong vßng xo¾n nghÌo ®ãi nÕu nh­ kh«ng cã có huých ®Çu t­ tõ bªn ngoµi. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, nÕu kh«ng cã ®Çu t­ tõ bªn ngoµi th× c¸c n­íc nµy kh«ng thÓ cã c¬ së cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Lý thuyÕt t¨ng tr­ëng kinh tÕ dùa vµo c«ng nghiÖp ho¸: Trong kinh tÕ häc hiÖn ®¹i, lý thuyÕt t¨ng tr­ëng kinh tÕ dùa vµo c«ng nghiÖp ho¸ ®· ®­îc hoµn thiÖn. Néi dung c¬ b¶n cña lý thuyÕt t¨ng tr­ëng nµy lµ c¸c n­íc nghÌo muèn ®¹t ®­îc vµ duy tr× t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë møc cao th× ph¶i tiÕn hµnh x©y dùng nÒn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, chuyÓn tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp l¹c hËu lªn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã tr×nh ®é khoa häc kü thuËt cao. C«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng sÏ t¹o ra mét nÒn s¶n xuÊt m¹nh mÏ, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, s¶n l­îng, t¨ng thu nhËp cho d©n c­, t¨ng tiÒm lùc kinh tÕ cho ®Êt n­íc. Lý thuyÕt nµy hiÖn nay ®ang ®­îc øng dông réng r·i trong nghiªn cøu vÒ t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Tr­íc ®©y, c«ng nghiÖp ho¸ lµ sù thay thÕ lao ®éng thñ c«ng b»ng lao ®éng c¬ khÝ tõ khi xuÊt hiÖn m¸y mãc. DÇn dÇn do sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, c«ng nghiÖp ho¸ ®­îc hiÓu víi nghÜa réng h¬n nh­ mét giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét n­íc bao hµm néi dung x©y dùng thµnh c«ng nÒn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. Tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña Liªn Hîp Quèc (UNIDO) ®Þnh nghÜa “C«ng nghiÖp ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trong ®ã mét bé phËn nguån lùc quèc gia ngµy cµng lín ®­îc huy ®éng ®Ó x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu ngµnh víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó chÕ t¹o ra c¸c ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o mét nhÞp ®é t¨ng tr­ëng cao trong toµn nÒn kinh tÕ vµ ®¶m b¶o sù tiÕn bé cña kinh tÕ vµ x· héi” Trong lý thuyÕt vÒ t¨ng tr­ëng kinh tÕ dùa vµo c«ng nghiÖp ho¸, c¸c nhµ kinh tÕ häc ®­a ra hai chiÕn l­îc kinh tÕ c¬ b¶n. §ã lµ chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ dùa vµo thay thÕ nhËp khÈu hoÆc c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu. ViÖc sö dông chiÕn l­îc kinh tÕ nµo cã ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn t×nh tr¹ng cña c¸c c¸n c©n bé phËn trong c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. 2.3 ý nghÜa cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ: T¨ng tr­ëng kinh tÕ chÝnh lµ chØ sè chÝnh ®Ó ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, nã gãp phÇn vµo viÖc t¹o ra sù thÞnh v­îng chung cña quèc gia v× t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao t¹o ra nhiÒu hµng ho¸ vµ dÞch vô. T¨ng tr­ëng kinh tÕ cao tøc lµ s¶n xuÊt, th­¬ng m¹i ph¸t triÓn, khoa häc kü thuËt ®­îc øng dông réng r·i, nÒn s¶n xuÊt liªn tôc ph¸t triÓn víi tèc ®é cao. T¨ng tr­ëng kinh tÕ cao mang l¹i thu nhËp cao h¬n, cho phÐp céng ®ång cã thÓ tiªu thô nhiÒu h¬n. T¨ng tr­ëng kinh tÕ cao lµm t¨ng thªm l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô phôc vô x· héi do ®ã c¶i thiÖn møc sèng cña ng­êi d©n trong quèc gia. Víi nh÷ng lý do trªn, t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ con ®­êng duy nhÊt gióp mét quèc gia ®ãi nghÌo, chËm ph¸t triÓn v­¬n lªn, ®uæi kÞp c¸c quèc gia kh¸c. T¨ng tr­ëng kinh tÕ cßn lµ ph­¬ng thuèc ch÷a trÞ c¸c c¨n bÖnh cña c¶ nÒn kinh tÕ. §iÒu nµy ®­îc thùc hiÖn ë c¶ nh÷ng quèc gia ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn. Khi mµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ gi¶m xuèng, th× tÊt c¶ c¸c quèc gia ®Òu ph¶i ®èi mÆt víi c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi trÇm träng nh­ thÊt nghiÖp, khñng ho¶ng,… Nh­ vËy, t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi tèc ®é kh¸c nhau trong mét thêi gian dµi t¹o nªn sù kh¸c biÖt lín gi÷a c¸c n­íc vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn. Mét sè n­íc trë thµnh nh÷ng n­íc ph¸t triÓn h¬n trong khi mét sè n­íc kh¸c l¹i vÉn ®ang ë trong t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo. T¨ng tr­ëng kinh tÕ chÝnh lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh tr×nh ®é ph¸t triÓn cña mçi quèc gia. ViÖc t¹o ra vµ duy tr× tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao cã thÓ gióp mét n­íc chËm ph¸t triÓn ®uæi kÞp vµ v­ît nh÷ng n­íc ph¸t triÓn h¬n. Khi c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn cã ®­îc mét tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao h¬n c¸c n­íc ph¸t triÓn trong mét thêi gian dµi, phÇn gia t¨ng ®­îc tÝch tô qua thêi gian sÏ ®em l¹i kÕt qu¶ to lín, gióp c¸c n­íc nµy ®uæi kÞp vµ v­ît c¸c n­íc kh¸c. Ng­îc l¹i, nÕu tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña c¸c quèc gia nµy l¹i thÊp h¬n, th× kho¶ng c¸ch giµu nghÌo ngµy cµng xa. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ nh­ng kh«ng ph¶i bÊt cø quèc gia nµo còng cã thÓ t¹o ra vµ duy tr× ®­îc tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao. Râ rµng c©u hái ®­îc ®Æt ra lµ nh÷ng yÕu tè nµo quyÕt ®Þnh t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña mét n­íc vµ nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ nµo ®­îc thùc hiÖn th× ph¸t huy ®­îc hÕt hiÖu qu¶ cña c¸c yÕu tè ®ã. Vµ ë trong ch­¬ng tiÕp theo chóng ta sÏ xem xÐt xem c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña mét quèc gia sÏ thÓ hiÖn c¸c yÕu tè nµy nh­ thÕ nµo nh­ng tr­íc hÕt lµ c¸c yÕu tè ®ã. 2.4 C¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh t¨ng tr­ëng kinh tÕ: T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­îc ®o b»ng th­íc ®o GDP hay GNP thùc tÕ hay b×nh qu©n ®Çu ng­êi trong mét kho¶ng thêi gian dµi. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ chÝnh lµ tèc ®é t¨ng cña GDP hay GNP. C¸c yÕu tè cã t¸c dông lµm t¨ng hay gi¶m GDP hay GNP ®Òu cã t¸c dông ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Kh¶ n¨ng vËt chÊt cña mét nÒn kinh tÕ ®Ó s¶n xuÊt ra nhiÒu hµng ho¸ vµ dÞch vô phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh­ lao ®éng, vèn, t­ liÖu s¶n xuÊt, tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®Êt ®ai,… Muèn ®Èy m¹nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ ph¶i biÕt c¸ch sö dông c¸c yÕu tè nµy mét c¸ch hiÖu qu¶ kÕt hîp víi viÖc sö dông hiÖu qu¶ yÕu tè ®Çu vµo, ph¸t triÓn s¶n phÈm míi vµ øng dông kü thuËt míi. ViÖc t¨ng hay gi¶m s¶n l­îng cña mét nÒn kinh tÕ phô thuéc vµo viÖc sö dông c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, viÖc nghiªn cøu vµ øng dông c¸c tiÕn bé khoa häc vµo s¶n xuÊt. Vèn s¶n xuÊt bao gåm m¸y mãc, nhµ x­ëng,… kÕt hîp víi c¸c yÕu tè ®Çu vµo kh¸c ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸. Gi¶ sö c¸c yÕu tè kh¸c ®­îc cè ®Þnh, tøc lµ kh«ng thay ®æi vÒ quy m«, th× khi vèn t¨ng, tæng s¶n l­îng cña nÒn kinh tÕ sÏ t¨ng. Nh­ng mèi quan hÖ tû lÖ thuËn nµy kh«ng ®¬n gi¶n v× vèn ®­îc ®Æt trong mèi quan hÖ phøc t¹p víi c¸c yÕu tè kh¸c. C¸c yÕu tè nµy bæ xung hç trî cho nhau cã thÓ lµm t¨ng nhanh h¬n s¶n l­îng cña nÒn kinh tÕ, còng cã thÓ k×m nÐn lµm chËm tèc ®é t¨ng tr­ëng. Khi xÐt ®Õn yÕu tè vèn, mét chØ tiªu quan träng th­êng ®­îc tÝnh ®Õn lµ tû lÖ vèn trªn mét ng­êi lao ®éng. Nã thÓ hiÖn quy m« vèn trong mèi liªn hÖ víi quy m« lao ®éng. NÕu t¨ng ®­îc tû lÖ nµy, sÏ dÔ dµng t¨ng ®­îc s¶n l­îng cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Lao ®éng lµ yÕu tè quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh ®Õn s¶n l­îng, t¨ng c­êng ®é hay t¨ng c­êng chÊt l­îng lao ®éng ®Òu lµm t¨ng s¶n l­îng. ë nghÜa réng h¬n, trªn ph¹m vi quèc gia, lao ®éng víi t­ c¸ch lµ nguån nh©n lùc cã vai trß quyÕt ®Þnh nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn. §Êt ®ai vµ tµi nguyªn lµ nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi nh÷ng quèc gia, ®Æc biÖt víi nh÷ng quèc gia cã nÒn s¶n xuÊt dùa vµo n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu. T¨ng l­îng ®Êt ®ai ®­a vµo sö dông còng nh­ t¨ng chÊt l­îng ®Êt ®ai, øng dông nh÷ng kü thuËt míi còng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc n©ng cao s¶n l­îng cña nÒn kinh tÕ. Tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ yÕu tè mµ kh«ng ph¶i quèc gia nµo còng cã ®­îc ®Çy ®ñ. Cã nh÷ng quèc gia ®­îc thiªn nhiªn ­u ®·i nh­ng l¹i cã nh÷ng quèc gia rÊt nghÌo vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn. Sö dông nguyªn vËt liÖu nh­ thÕ nµo ®Ó võa tiÕt kiÖm, võa ph¸t huy ®­îc hÕt hiÖu qu¶ cña nguån tµi nguyªn cã h¹n nµy còng ®ang lµ vÊn ®Ò ®­îc ®Æt ra cho tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Kü thuËt s¶n xuÊt (bao gåm khoa häc kü thuËt øng dông vµo s¶n xuÊt vµ khoa häc qu¶n lý) lµ yÕu tè quan träng thø hai sau nguån nh©n lùc quyÕt ®Þnh ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña mét quèc gia. Kü thuËt gióp t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ do ®ã t¨ng s¶n l­îng lao ®éng. Ngµy nay, chóng ta ®Òu ®ang chó träng vµo viÖc nghiªn cøu ph¸t triÓn hoµn thiÖn kü thuËt s¶n xuÊt vµ qu¶n lý, s¸ng t¹o ra s¶n phÈm míi, c«ng nghÖ míi, t¨ng c­êng tri thøc ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc. C¸c yÕu tè c¶n trë t¨ng tr­ëng kinh tÕ hiÖn nay: C¸c yÕu tè trªn ®ãng vai trß chÝnh trong viÖc t¨ng s¶n l­îng cña nÒn kinh tÕ tuy nhiªn nÕu ta muèn xem thùc chÊt cña nÒn kinh tÕ ta l¹i cÇn tÝnh c¸c chØ sè GDP hay GNP trªn ®Çu ng­êi mµ nh÷ng chØ sè nµy l¹i phô thuéc vµo quy m« d©n sè. Nh­ vËy quy m« d©n sè còng lµ mét yÕu tè t¸c ®éng ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ. HiÖn nay quy m« d©n sè ®ang lµ mét trë ng¹i lín cho c¸c n­íc nghÌo v× d©n sè t¨ng nhanh lµm cho thu nhËp ®Çu ng­êi thÊp, chØ ®ñ ®¸p øng c¸c nhu cÇu tèi thiÓu, dÉn tíi tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ cho s¶n xuÊt thÊp. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hiÖn nay l¹i cã tèc ®é t¨ng d©n sè lín nhÊt thÕ giíi. D©n sè t¨ng nhanh cßn t¹o ra søc Ðp vÒ viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng vµ c¸c dÞch vô x· héi kh¸c cµng lµm cho nguån ®Çu t­ cho s¶n xuÊt gi¶m. Bªn c¹nh sù gia t¨ng vÒ d©n sè, ®Êt ®ai còng chÝnh lµ mét nguyªn nh©n c¶n trë t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng n­íc mµ nÒn s¶n xuÊt dùa vµo n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu do ®Êt ®ai lµ cã h¹n trong khi nhu cÇu sö dông l¹i ngµy cµng nhiÒu. Kh¾c phôc trë ng¹i nµy ®èi víi tõng quèc gia lµ kh¸c nhau, do nguån lùc vµ môc ®Ých sö dông lµ kh¸c nhau. Nh­ng dï sao th× biÖn ph¸p chÝnh vÉn lµ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ kiÓm so¸t sù gia t¨ng d©n sè. C¸c n­íc tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng lµ do tr­íc ®©y ®· kh¾c phôc ®­îc h¹n chÕ nµy b»ng c¸ch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong n«ng nghiÖp ®ång thêi kiÓm so¸t sù gia t¨ng d©n sè ®Õn mét møc nµo ®ã, lao ®éng d­ thõa chuyÓn sang s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Ng­îc l¹i, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp l¹i t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn n«ng nghiÖp b»ng c¸ch cung cÊp cho n«ng nghiÖp nh÷ng c«ng cô dông cô, t­ liÖu s¶n xuÊt míi, ph©n bãn vµ c¸c kü thuËt th©m canh lµm t¨ng n¨ng suÊt vµ s¶n l­îng n«ng nghiÖp. Tµi nguyªn thiªn nhiªn cã h¹n lµ trë ng¹i thø ba ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ. C¸c quèc gia dï giµu cã vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn nh­ng nÕu khai th¸c bõa b·i còng lµm cho thÕ m¹nh nµy trë nªn can kiÖt. Khi tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®· ®¹t ®Õn mét møc nhÊt ®Þnh th× tµi nguyªn thiªn nhiªn còng cÇn ph¶i khai th¸c nhiÒu h¬n, dÉn ®Õn nh÷ng thiÖt h¹i c¶ vÒ m«i tr­êng, sinh th¸i, n¶y sinh t×nh tr¹ng chËt chéi, « nhiÔm. Sù khan hiÕm vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn sÏ dÉn ®Õn nh÷ng cuéc khñng ho¶ng lµm ®×nh ®èn s¶n xuÊt vµ gi¶m tû lÖ t¨ng tr­ëng. Gi¶i ph¸p ®Æt ra lóc nµy lµ ph¶i nghiªn cøu t×m ra nh÷ng nguån tµi nguyªn míi, chÕ t¹o ra nh÷ng nguyªn vËt liÖu nh©n t¹o thay thÕ cho nguån tµi nguyªn ®· c¹n kiÖt, t×m ra c¸c biÖn ph¸p c¶i thiÖn m«i tr­êng. Trë ng¹i thø t­ lµ c¸c chi phÝ ph¶i tr¶ cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Khi tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®¹t møc cao sÏ kÐo theo qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, t×nh tr¹ng tËp trung qu¸ ®«ng d©n c­ ë c¸c thµnh phè lín, « nhiÔm m«i tr­êng,.. Chi phÝ ph¶i tr¶ ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy l¹i kh«ng ph¶i lµ thÊp. Víi rÊt nhiÒu khã kh¨n phøc t¹p, nh­ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ lu«n lµ môc tiªu cuèi cïng cña tÊt c¶ c¸c quèc gia. Nh­ vËy t×m ra c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ phï hîp sÏ gióp c¸c quèc gia ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao. Víi nh÷ng chiÕn l­îc ®ã ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi néi còng nh­ ®èi ngo¹i sÏ ®­îc thùc hiÖn nh­ thÕ nµo? KÕt qu¶ cña nh÷ng ho¹t ®éng ®ã, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i sÏ ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ra sao? Do ®ã chóng ta sÏ ph©n tÝch mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a t×nh tr¹ng cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Xem xÐt xem c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ thÓ hiÖn nh÷ng ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ®ång thêi nh÷ng chÝnh s¸ch t¨ng tr­ëng kinh tÕ sÏ t¹o ra cho c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ sù thÆng d­ hay th©m hôt ®Ó cuèi cïng sÏ t×m ra con ®­êng tèt nhÊt cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ. 3. Quan hÖ gi÷a c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau. KÕt qu¶ cña ho¹t ®éng nµy ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kh¸c. Chóng ta sÏ xem xÐt mèi quan hÖ biÖn chøng nµy mét c¸ch chi tiÕt ®Ó thÊy ®­îc vai trß kinh tÕ cña nã. 3.1 ¶nh h­ëng cña th¨ng d­ vµ th©m hôt c¸c c¸n c©n bé phËn ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ: Nh­ chóng ta ®· ®Ò cËp ë ch­¬ng tr­íc, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lu«n ë tr¹ng th¸i c©n b»ng nh­ng c¸c c¸n c©n bé phËn l¹i kh«ng ph¶i lóc nµo còng nh­ vËy. C¸c c¸n c©n thanh to¸n bé phËn thÓ hiÖn phÇn chªnh lÖch gi÷a nh÷ng nguån thu, chi trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i do ®ã thÓ hiÖn kÕt qu¶ cña mét phÇn lín c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ diÔn ra cña mét quèc gia. Víi lý do ®ã, t×nh tr¹ng thÆng d­ hay th©m hôt cña c¸c c¸n c©n bé phËn cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp còng nh­ gi¸n tiÕp ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ. ¶nh h­ëng cña c¸n c©n th­¬ng m¹i: C¸n c©n th­¬ng m¹i thÓ hiÖn toµn bé ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu cña mét quèc gia do ®ã cho thÊy kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ. Quy m« s¶n xuÊt so víi nhu cÇu tiªu dïng cña ng­êi d©n trong n­íc ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c sè liÖu vÒ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña quèc gia ®ã. Nh­ng thùc chÊt ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cã nh÷ng t¸c ®éng nh­ thÕ nµo ®Õn nÒn kinh tÕ? NÕu nh×n vµo møc th©m hôt hay thÆng d­ cña c¸n c©n th­¬ng m¹i ta cã thÓ thÊy ®­îc møc chªnh lÖch cña xuÊt khÈu so víi nhËp khÈu vµ thÊy ®­îc kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc ®ã. NÕu c¸n c©n th­¬ng m¹i lµ thÆng d­, tøc lµ quèc gia nµy cã ®­îc nh÷ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu s«i næi vµ hiÖu qu¶ trong khi nhu cÇu nhËp khÈu l¹i thÊp h¬n rÊt nhiÒu. NÒn s¶n xuÊt cña quèc gia nµy lµ t­¬ng ®èi tèt vµo thêi ®iÓm hiÖn t¹i do s¶n xuÊt ra nhiÒu hµng ho¸ mµ n­íc ngoµi quan t©m. Nh÷ng kho¶n ngo¹i tÖ thu ®­îc tõ ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®ãng gãp kh«ng nhá ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong ng¾n h¹n. Nh­ vËy, xÐt trong ng¾n h¹n thÆng d­ cña c¸n c©n th­¬ng m¹i ®em l¹i nh÷ng ¶nh h­ëng tÝch cùc ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Nã thóc ®Èy nÒn s¶n xuÊt trong n­íc ph¸t triÓn do t×m ®­îc ®Çu ra cho s¶n phÈm. Tuy nhiªn trong dµi h¹n, thÆng d­ chØ lµ tèt khi quèc gia ®ã xuÊt khÈu ®­îc ®­îc c¸c s¶n phÈm cã nhu cÇu æn ®Þnh vµ thÞ tr­êng æn ®Þnh vµ s¶n xuÊt trong n­íc ®ñ ®¸p øng nhu cÇu cña ng­êi d©n dÉn ®Õn l­îng nhËp khÈu kh«ng t¨ng. Khi ®ã nÒn kinh tÕ trong n­íc sÏ cã c¬ së ®Ó t¨ng tr­ëng víi tèc ®é cao trong dµi h¹n. NÕu thÆng d­ chØ ®¹t ®­îc do mét quèc gia xuÊt khÈu ®­îc nh÷ng mÆt hµng chØ cã nhu cÇu nhÊt thêi kh«ng æn ®Þnh hoÆc do chÝnh phñ h¹n chÕ nhËp khÈu trong mét thêi gian ng¾n nh»m b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc hoÆc nh»m h¹n chÕ tiªu dïng th× thÆng d­ l¹i kh«ng ph¶i lµ tèt. Khi nhu cÇu vÒ mÆt hµng xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng kh«ng cßn n÷a, còng nh­ khi nhu cÇu nhËp khÈu hµng ho¸ trong n­íc t¨ng lªn, chÝnh phñ kh«ng thÓ h¹n chÕ ®­îc n÷a th× c¸n c©n th­¬ng m¹i cã thÓ bÞ th©m hôt vµ ®ång thêi dÉn ®Õn nh÷ng ¶nh h­ëng xÊu ®Õn nÒn kinh tÕ. Ng­îc l¹i, nÕu c¸n c©n th­¬ng m¹i th©m hôt, ch­a ph¶i ®· cã nh÷ng t¸c ®éng xÊu ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Cã thÓ trong ng¾n h¹n, sù th©m hôt nµy cã thÓ lµm gi¶m tµi s¶n cña quèc gia, dÉn ®Õn lµm gi¶m s¶n l­îng cña nÒn kinh tÕ, kÐo theo tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ thÊp. Nh­ng trong dµi h¹n, cã thÓ quèc gia nµy ®ang trong qu¸ tr×nh t×m kiÕm thÞ tr­êng xuÊt khÈu v÷ng ch¾c hoÆc ®ang tiÕn hµnh chÝnh s¸ch thóc ®Èy nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng cÇn thiÕt cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ dµi h¹n. Th©m hôt t¹m thêi nh­ng cã thÓ dÉn ®Õn thÆng d­ trong dµi h¹n. Bªn c¹nh ®ã viÖc ph©n tÝch c¸n c©n th­¬ng m¹i cã nh÷ng ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ cßn phô thuéc vµo quèc gia ®ã ®· hay ®ang ph¸t triÓn. §èi víi mét quèc gia ®· ph¸t triÓn, thÆng d­ c¸n c©n th­¬ng m¹i dï trong ng¾n h¹n hay dµi h¹n còng lµ tèt v× nã cho thÊy møc ®é ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc lµ t­¬ng ®èi tèt. Do quèc gia nµy ®· ph¸t triÓn tøc lµ viÖc nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ kh«ng cßn ph¶i ­u tiªn hµng ®Çu nh­ ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §èi víi nh÷ng quèc gia nµy th©m hôt tøc lµ s¶n xuÊt trong n­íc ch­a ®ñ ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc v× c¸c n­íc nµy nhËp khÈu chñ yÕu c¸c mÆt hµng nguyªn nhiªn vËt liÖu vµ hµng tiªu dïng. T×nh tr¹ng cña c¸n c©n th­¬ng m¹i mang ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c quèc gia nµy. §Ó chøng minh quan ®iÓm trªn, chóng ta sÏ xem xÐt c¸n c©n th­¬ng m¹i Mü ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong n¨m 2001. D­íi ®©y lµ hai chØ sè quan träng cña nÒn kinh tÕ Mü. B¶ng 1: T¨ng tr­ëng GDP vµ c¸n c©n th­¬ng m¹i cña Mü n¨m 2001 GDP Vµ c¸n c©n th­¬ng m¹i Mü n¨m 2001 ChØ sè N¨m 2000 Quý I/2001 Quý II/2001 Quý III/2001 Quý IV/2001 N¨m 2001 T¨ng GDP (%) 4,1 1,3 0,3 -1,1 -2,4 1,1 XuÊt khÈu (%) 9,5 -1,2 -11,9 -17,7 -10,0 -12,0 NhËp khÈu (%) 13,4 -5,0 -8,4 -12,9 -14,0 -10,0 C¸n c©n th­¬ng m¹i (tû USD) -375,7 -95,02 -90,54 -77,59 -80,00 -340,0 Nguån: Bé th­¬ng m¹i Mü – T¹p chÝ Kinh tÕ 2001 - 2002 ViÖt Nam & ThÕ giíi – Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam Theo b¶ng sè liÖu trªn, c¸n c©n th­¬ng m¹i cña Mü liªn tôc th©m hôt trong tÊt c¶ c¸c quý dÉn ®Õn ¶nh h­ëng xÊu ®Õn nÒn kinh tÕ Mü, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ Mü còng ë møc rÊt thÊp thËm chÝ cã lóc ®¹t møc t¨ng tr­ëng ©m. Nh­ vËy, ®èi víi mét quèc gia ph¸t triÓn th× t×nh tr¹ng c¸n c©n th­¬ng m¹i cã mét ý nghÜa rÊt lín ®èi víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Cßn ®èi víi mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, c¸n c©n th­¬ng m¹i vÉn chiÕm tû träng rÊt nhá trong nÒn kinh tÕ do ®ã t×nh tr¹ng cña c¸n c©n nµy g©y ¶nh h­ëng ch­a lín l¾m. Khi c¸n c©n th­¬ng m¹i thÆng d­, chóng ta ch­a thÓ kh¼ng ®Þnh lµ nÒn kinh tÕ ®· ph¸t triÓn tèt v× cã thÓ quèc gia nµy ®ang xuÊt khÈu qu¸ nhiÒu nguyªn nhiªn vËt liÖu th« vµ cã thÓ dÉn ®Õn phung phÝ nguån tµi nguyªn quý gi¸ nµy. V× vËy trong t­¬ng lai quèc gia nµy cã thÓ kh«ng kÐo dµi ®­îc t×nh tr¹ng thÆng d­ nµy do tµi nguyªn lµ cã h¹n vµ cã thÓ ¶nh h­ëng xÊu ®Õn s¶n xuÊt trong n­íc. Nh­ vËy, thÆng d­ c¸n c©n th­¬ng m¹i cã thÓ l¹i ¶nh h­ëng xÊu ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Trong khi ®ã, th©m hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i l¹i ch­a ph¶i ®· lµ xÊu. Cã thÓ quèc gia nµy ®ang thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë thêi kú ®Çu, tøc lµ ph¶i nhËp khÈu nhiÒu m¸y mãc thiÕt bÞ, khoa häc kü thuËt ®Ó phôc vô s¶n xuÊt lµm th©m hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i nh­ng trong thêi gian sau ®ã, b»ng nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ nµy cã thÓ s¶n xuÊt ra nhiÒu s¶n phÈm ®­a c¸n c©n th­¬ng m¹i lªn thÆng d­ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong dµi h¹n. Tãm l¹i t×nh tr¹ng thÆng d­ hay th©m hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i cã c¶ nh÷ng ¶nh h­ëng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ. C¸n c©n nµy kh«ng chØ t¸c ®éng trong ng¾n h¹n mµ cßn cã nh÷ng t¸c ®éng l©u dµi ®Õn toµn nÒn kinh tÕ. ¶nh h­ëng cña c¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai: Cïng víi c¸n c©n th­¬ng m¹i, c¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai còng lµ mét chØ tiªu ®Ó ph©n tÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Víi néi dung réng h¬n h¼n c¸n c©n th­¬ng m¹i, c¸n c©n v·ng lai cho thÊy toµn bé thu chi tµi chÝnh cña mét quèc gia. HiÖn nay viÖc ph©n tÝch c¸n c©n nµy cµng cã ý nghÜa khi mµ nÒn kinh tÕ c¸c n­íc ®Òu cã tû träng dÞch vô ngµy cµng cao. Bªn c¹nh ®ã nh÷ng quèc gia cã ho¹t ®éng ®Çu t­ diÔn ra s«i ®éng th× nh÷ng kho¶n thu nhËp l·i suÊt, lîi nhuËn, cæ tøc vµ nh÷ng kho¶n thu chuyÓn tiÒn mét chiÒu còng chiÕm tû lÖ kh«ng nhá trong nÒn kinh tÕ. NÕu dïng ®Þnh nghÜa c¸n c©n v·ng lai lµ giao dÞch kinh tÕ cña mét n­íc víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi vÒ hµng ho¸, dÞch vô, thu nhËp tõ chuyÓn giao mét chiÒu, th× khi c¸n c©n v·ng lai th©m hôt tøc lµ quèc gia ®ã ®· nhËp khÈu qu¸ nhiÒu hµng ho¸ vµ dÞch vô. PhÇn th©m hôt do tiªu dïng bïng næ nµy cã thÓ tµi trî b»ng phÇn rót ra tõ c¸c kho¶n dù tr÷ hoÆc t¨ng c¸c kho¶n nî. §iÒu nµy cho thÊy dÊu hiÖu cña mét nÒn kinh tÕ suy yÕu, t¨ng tr­ëng kinh tÕ sÏ gi¶m tèc ®é do ¶nh h­ëng cña sù th©m hôt nµy. NÕu c¸n c©n v·ng lai thÆng d­, cã thÓ thÊy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh ®ang diÔn ra hiÖu qu¶. §©y lµ yÕu tè hiÖu qu¶ nhÊt ®ãng gãp vµo tæng s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ, gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ. ._.N¨m 1995, c¸n c©n dÞch vô ®¹t ®­îc møc thÆng d­ cao (159 triÖu USD, cao nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay) do c¸c kho¶n thu dÞch vô nhê ho¹t ®éng nhËp khÈu t¨ng lªn. Do tèc ®é t¨ng cña xuÊt khÈu kh«ng b»ng nhËp khÈu nªn c¸c kho¶n chi cho dÞch vô nµy tuy còng t¨ng nh­ng kh«ng cao. Nh­ng sau ®ã, n¨m 1996 c¸n c©n dÞch vô b¾t ®Çu th©m hôt mÆc dï ho¹t ®éng nhËp khÈu vÉn diÔn ra tÊp nËp. Nguyªn nh©n cã thÓ do lóc nµy, kh¶ n¨ng cung cÊp dÞch vô kh«ng ®ñ ®¸p øng víi yªu cÇu cña møc t¨ng kim ng¹ch nhËp khÈu, chóng ta ph¶i sö dông dÞch vô cña n­íc ngoµi. Nguån thu nhËp ®Çu t­ rßng vµ chuyÓn giao mét chiÒu trong giai ®o¹n nµy còng t¨ng lªn do chÝnh phñ ®· níi láng ph¸p luËt cho ho¹t ®éng chuyÓn tiÒn. ChØ trong vßng mét n¨m, tõ n¨m 1995 ®Õn n¨m 1996 chuyÓn giao mét chiÒu t¨ng gÊp ®«i tõ 627 triÖu USD lªn 1.200 triÖu USD. KÕt qu¶ lµ c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam trong n¨m 1995- 1996 tuy bÞ th©m hôt nÆng nÒ vÒ c¸n c©n th­¬ng m¹i nh­ng l¹i ®­îc bï ®¾p mét phÇn nhê chuyÓn giao mét chiÒu nªn c¸n c©n v·ng lai th©m hôt ë møc 2.641 triÖu USD n¨m 1995 vµ 2.426 triÖu USD n¨m 1996. C¸n c©n vèn lµ c¸n c©n chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp nhÊt tõ chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ cña Nhµ n­íc. C¸n c©n nµy t¨ng tõ 1.476 triÖu USD n¨m 1994 lªn 2.326 triÖu USD n¨m 1995 vµ 2.079 triÖu USD n¨m 1996, trong ®ã chñ yÕu lµ t¨ng tõ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §©y lµ hÖ qu¶ chñ yÕu cña chÝnh s¸ch t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n nµy. N¨m 1997- 1999: Trong giai ®o¹n nµy ChÝnh phñ ViÖt Nam nç lùc kiÓm so¸t nhËp khÈu nh»m gi¶m th©m hôt cña c¸n c©n v·ng lai. Cã thÓ thÊy râ kim ng¹ch nhËp khÈu trong nh÷ng n¨m 1997, 1998, 1999 kh«ng hÒ t¨ng so víi n¨m 1996, trong khi kim ng¹ch xuÊt khÈu vÉn t¨ng lªn. C¸n c©n th­¬ng m¹i tõ ®ã gi¶m ®­îc th©m hôt. Tuy nhiªn, trong thêi gian nµy, c¸n c©n dÞch vô cña ViÖt Nam l¹i th©m hôt ë møc cao so víi thêi kú tr­íc. Møc th©m hôt lµ 606 triÖu USD n¨m 1997 vµ t¨ng lªn møc 1.020 triÖu USD n¨m 1999. Nguyªn nh©n lµ do chi phÝ cho dÞch vô ho¹t ®éng xuÊt khÈu t¨ng lªn rÊt nhanh trong khi thu tõ dÞch vô cung cÊp cho ho¹t ®éng nhËp khÈu l¹i kh«ng t¨ng. §©y còng lµ kÕt qu¶ cña viÖc h¹n chÕ nhËp khÈu. Ngoµi ra cuéc khñng kho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ trong khu vùc g©y t¸c ®éng m¹nh lµm suy gi¶m nÒn kinh tÕ c¸c n­íc trong khu vùc dÉn ®Õn viÖc gi¶m m¹nh luång vèn FDI c¶ vÒ sè l­îng c¸c dù ¸n míi vµ sù chËm trÔ trong viÖc gi¶i ng©n c¸c dù ¸n ®· ®­îc cÊp giÊy phÐp. Gi¶i ng©n cña dßng vèn FDI d­íi h×nh thøc thiÕt bÞ vµ m¸y mãc còng gi¶m. Trong thêi gian nµy th©m hôt c¸n c©n v·ng lai gi¶m nh­ng c¸n c©n vèn còng r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng, thËm chÝ n¨m 1998 chØ ®¹t 216 triÖu USD. Còng do cuéc khñng ho¶ng dÉn ®Õn thiÕu vèn cung cÊp cho s¶n xuÊt, chÝnh phñ ®· t¨ng vay nî tõ n­íc ngoµi ®Ó bï ®¾p cho sù thiÕu hôt nµy. §iÒu ®ã dÉn ®Õn tæng d­ nî n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp ®Õn cuèi n¨m 1998 vµo kho¶ng 4.063 triÖu USD. C¸n c©n vèn trong thêi gian nµy lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña chÝnh s¸ch kinh tÕ cña chÝnh phñ. N¨m 2000- 2001: Tr­íc thùc tr¹ng dßng vèn FDI chuyÓn vµo ViÖt Nam nh÷ng n¨m tr­íc trë nªn qu¸ tr× trÖ còng nh­ c¸n c©n th­¬ng m¹i vÉn th©m hôt ë møc cao lµm c¶n trë sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ®Êt n­íc, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· nç lùc thay ®æi chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ còng nh­ nh÷ng biÖn ph¸p thóc ®Èy ho¹t xuÊt khÈu trong n­íc. KÕt qu¶ lµ c¸n c©n th­¬ng m¹i ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. Møc nhËp siªu trong n¨m 2000 chØ cßn lµ 892 triÖu USD vµ n¨m 2001 lµ 900 triÖu USD so víi møc h¬n 2.000 triÖu USD cña nh÷ng n¨m 1997- 1998. Tuy nhiªn c¸n c©n dÞch vô trong giai ®o¹n nµy kh«ng ®­îc c¶i thiÖn nhiÒu vÉn ®ang ë møc th©m hôt t­¬ng ®èi cao. Do ®Çu t­ trùc tiÕp FDI t¨ng nhanh nªn c¸n c©n vèn n¨m 2000 t¨ng lªn ®Õn 2350 triÖu USD vµ n¨m 2001 ®· ®¹t 2410 triÖu USD. C¸n c©n vèn ®­îc c¶i thiÖn thùc chÊt lµ nhê sù can thiÖp tÝch cùc cña Nhµ n­íc. Ch­¬ng III: BiÖn ph¸p qu¶n lý c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ nh»m h­íng ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi Ph©n tÝch ch­¬ng II, cho thÊy c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam cßn rÊt nhiÒu tån t¹i. Nh×n chung c¸c kho¶n môc quan träng th­êng xuyªn ë trong t×nh tr¹ng th©m hôt hoÆc thÆng d­ rÊt Ýt. T×nh tr¹ng nµy tuy trong hiÖn t¹i kh«ng ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ do ViÖt Nam ®ang ë trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nh­ng vÒ l©u dµi sÏ cã nh÷ng c¶n trë kh«ng tèt cho t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam. Do vËy, qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« trong ®ã cã qu¶n lý c¸n c©n thanh to¸n lµ mét yªu cÇu cÇn thiÕt ®Ó ViÖt Nam cã mét c¬ së v÷ng ch¾c cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ l©u dµi. Qu¶n lý c¸n c©n th­¬ng m¹i Nh­ chóng ta ®· biÕt, c¸n c©n th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam liªn tôc r¬i vµo t×nh tr¹ng nhËp siªu trong thêi gian dµi. VËy nh÷ng nguyªn nh©n nµo lµm cho c¸n c©n th­¬ng m¹i ViÖt Nam r¬i vµo t×nh tr¹ng nµy lµ néi dung quan träng nhÊt ®Ó t×m ra ph­¬ng ph¸p qu¶n lý cã hiÖu qu¶. 1.1 C¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhËp siªu cña c¸n c©n th­¬ng m¹i n­íc ta. a. Sù gia t¨ng cña c¸c dßng vèn (ODA vµ FDI) kÐo theo viÖc nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu ®i theo c¸c dù ¸n ®Çu t­. Tõ sau n¨m 1995, c¸c dßng vèn ®æ vµo ViÖt Nam kh«ng ngõng gia t¨ng do nh÷ng thµnh tùu mµ ViÖt Nam ®¹t ®­îc trong viÖc thu hót c¸c nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th«ng qua viÖc më réng quan hÖ hîp t¸c ph¸t triÓn víi céng ®ång quèc tÕ. Cho ®Õn hÕt n¨m 2001, c¸c nhµ tµi trî ®· cam kÕt giµnh cho ViÖt Nam trªn 20 tû USD vèn ODA trong ®ã gi¶i ng©n kho¶ng h¬n 9 tû USD. Chóng ta biÕt r»ng mét trong nh÷ng ®Æc thï cña nguån vèn nµy ®ã lµ ODA th­êng ®i kÌm víi nh÷ng ®iÒu kiÖn rµng buéc vÒ chÝnh trÞ hoÆc vÒ kinh tÕ. Ngµy nay phæ biÕn nhÊt vÉn lµ viÖc bªn hç trî yªu cÇu n­íc tiÕp nhËn ODA nhËp khÈu c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ tõ n­íc hä. ChÝnh v× vËy, nguån ODA ®­îc triÓn khai kh¸ lín trªn ®©y ®· kÐo theo viÖc nhËp khÈu mét khèi l­îng lín c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ tõ n­íc cung cÊp lµm cho kim ng¹ch nhËp khÈu t¨ng lªn nhanh chãng. ë n­íc ta, hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA ®­îc coi lµ mét lo¹i h×nh ®Çu t­ gi¸n tiÕp. Nguån vèn ODA phÇn lín ®­îc dïng cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi mµ kh«ng trùc tiÕp ®ãng gãp vµo chÕ t¹o t¹o ra hµng xuÊt khÈu nªn chØ cã nhËp mµ kh«ng cã xuÊt. Tuy nhiªn, c¸c chuyªn gia kinh tÕ cho r»ng “ODA më ®­êng cho ®Çu t­ t­ nh©n”. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n­íc nhËn ODA thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI), t»ng c­êng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu trong t­¬ng lai. Bªn c¹nh nguån vèn ODA, víi nh÷ng thay ®æi tÝch cùc vÒ m«i tr­êng ®Çu t­, luång vèn FDI vµo ViÖt Nam còng t¨ng lªn nhanh chãng, tõ møc chØ ®¹t kho¶ng 18 tû USD vµo n¨m 1995 ®· lªn ®Õn h¬n 39 tû USD vµo n¨m 2001. HÇu hÕt nguån vèn nµy còng ®­îc thùc hiÖn d­íi d¹ng nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn liÖu v× ®©y lµ thêi kú c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi míi b¾t ®Çu x©y dùng c¬ së, l¾p ®Æt m¸y mãc, thiÕt bÞ, ch­a cã s¶n phÈm xuÊt khÈu hoÆc gi¸ trÞ xuÊt khÈu cßn nhá. Bªn c¹nh ®ã, tû lÖ c¸c dù ¸n kh«ng s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu kh¸ lín, hä cßn nh»m vµo thÞ tr­êng tiªu thô néi ®Þa nªn th­êng ®Çu t­ vµo kinh doanh kh¸ch s¹n, v¨n phßng, s¶n xuÊt n­íc gi¶i kh¸t, bia, ®å dïng gia ®×nh,… NÕu ch­a ph©n tÝch kü vÒ chÊt l­îng c¸c mÆt hµng nhËp khÈu th× viÖc nhËp siªu do ODA vµ FDI thêi kú nµy lµ kh«ng t¸nh khái, nhËp siªu chÝnh lµ c¬ së n©ng cao tiÒm lùc xuÊt khÈu trong t­¬ng lai. b.Tû gi¸ hèi ®o¸i ch­a hîp lý, thiÕu linh ho¹t còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n thóc ®Èy nhËp siªu. Tû gi¸ lµ ph­¬ng tiÖn biÓu thÞ gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng trong n­íc theo ngo¹i tÖ vµ ng­îc l¹i. Cã thÓ nãi r»ng tû gi¸ cã vai trß quan träng trong viÖc ®iÒu tiÕt xuÊt nhËp khÈu. VÝ dô khi nhµ n­íc muèn khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ h¹n chÕ nhËp khÈu cã thÓ ph¸ gi¸ ®ång néi tÖ hay ®Ó ®ång néi tÖ gi¶m gi¸ (nãi c¸ch kh¸c tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng lªn) 10% so víi c¸c ®ång ngo¹i tÖ kh¸c th× gi¸ hµng nhËp khÈu còng bÞ t¨ng lªn 10% lµm cho nhu cÇu nhËp khÈu hµng gi¶m xuèng, ®ång thêi gi¸ hµng xuÊt l¹i gi¶m xuèng, n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng xuÊt l¹i t¨ng lªn, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. Ng­îc l¹i, nÕu duy tr× mét tû gi¸ thÊp sÏ khuyÕn khÝch nhËp khÈu, h¹n chÕ xuÊt khÈu. ë n­íc ta, ngo¹i tÖ ®­îc dïng phæ biÕn lµ ®« la Mü, nªn tû gi¸ gi÷a ®ång ViÖt Nam (VND) vµ ®ång ®« la Mü (USD) cã vai trß rÊt quan träng nh­ng trong giai ®o¹n 1995- 1997, khi tû lÖ nhËp siªu cña ViÖt Nam ë møc tõ 40 – 50%, chóng ta muèn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu th× tû gi¸ gi÷a ®ång ViÖt Nam vµ ®ång USD l¹i t­¬ng ®èi Ýt thay ®æi. Thùc tÕ, ®Õn giai ®o¹n 1999- 2001, khi tû gi¸ hèi ®o¸i cña ®ång ViÖt Nam so víi ®« la Mü thay ®æi linh ho¹t h¬n theo nhu cÇu cña thÞ tr­êng th× tû lÖ nhËp siªu ë ViÖt Nam gi¶m m¹nh, ë møc d­íi 10%. Nh­ vËy, tû gi¸ cã vai trß quan träng trong viÖc ®iÒu tiÕt xuÊt nhËp khÈu, viÖc ®iÒu chØnh hîp lý tû gi¸ hèi ®o¸i cã lîi cho xuÊt khÈu vµ lµm cho nhËp khÈu bÞ ®¾t lªn lµ biÖn ph¸p rÊt quan träng ®Ó gi¶m nhËp siªu. c. Sù chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt ®ång néi tÖ vµ ngo¹i tÖ lµm t¨ng nhu cÇu vay vèn n­íc ngoµi th«ng qua c¸c L/C nhËp hµng tr¶ chËm. Trong nh÷ng n¨m tr­íc ®©y, l·i suÊt cho vay cña c¸c ng©n hµng trong n­íc cao h¬n nhiÒu so víi l·i suÊt trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, dÉn ®Õn c¸c doanh nghiÖp t×m kiÕm c¸c nguån vèn ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi vµ dïng vèn ®ã nhËp khÈu hµng ho¸. N¨m 1995- 1996, l·i suÊt LIBOR (l·i suÊt cho vay liªn ng©n hµng quèc tÕ ë Lu©n ®«n) cña ®ång USD dao ®éng ë møc 5,5- 6,5%/n¨m, nh­ng ë ViÖt Nam nÕu céng thªm c¶ c¸c kho¶n phô phÝ vµo l·i suÊt th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cho vay víi møc phÝ lªn ®Õn 18 – 20%/ n¨m. §iÒu nµy dÉn ®Õn viÖc c¸c doanh nghiÖp do cã nhu cÇu vÒ vèn kinh doanh ®· chuyÓn sang vay vèn n­íc ngoµi th«ng qua viÖc nhËp khÈu tr¶ chËm (®iÒu nµy lý gi¶i cho viÖc ø ®äng vèn t¹i c¸c ng©n hµng trong n­íc vµo tr­íc n¨m 1997). ViÖc vay vèn n­íc ngoµi th«ng qua L/C nhËp hµng tr¶ chËm vµo tr­íc n¨m 1997 cho thÊy viÖc nhËp khÈu hµng ho¸ vÒ trong thêi gian nµy kh«ng ph¶i lµ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng.Theo sè liÖu cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, trÞ gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu b»ng h×nh thøc L/C tr¶ chËm cã b¶o l·nh cña ng©n hµng n¨m 1996 ®· lªn ®Õn 1,3 tû USD (tæng sè nhËp khÈu tr¶ chËm kho¶ng 2 tû USD), b»ng 12% kim ng¹ch nhËp khÈu c¶ n¨m vµ t­¬ng ®­¬ng 30% nhËp siªu n¨m 1996. V× vËy, tõ sau n¨m 1997, l·i suÊt cho vay ë ViÖt Nam ®· ®­îc c¾t gi¶m ®¸ng kÓ. Cho ®Õn n¨m 2001, tr­íc t×nh h×nh l·i suÊt cña c¸c n­íc trong khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi gi¶m m¹nh, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam (NHNN) ®· gi¶m l·i suÊt cho vay xuèng møc tõ 8- 12%/ n¨m ®èi víi ®ång ViÖt Nam, riªng víi USD th× l·i suÊt cµng gi¶m m¹nh, l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n tõ 5,5 – 6%/ n¨m, trung dµi h¹n lµ tõ 6 – 6,5% / n¨m. Nh­ng trªn thùc tÕ l·i suÊt cho vay cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i l¹i cao h¬n nhiÒu so víi l·i suÊt cña NHNN. Nguyªn nh©n lµ do viÖc huy ®éng vèn chØ th«ng qua hai con ®­êng lµ qua ng©n hµng vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n, nh­ng ë ViÖt Nam th× viÖc huy ®éng vèn th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ hÇu nh­ kh«ng cã. Trong khi ®ã c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ nªn buéc ph¶i t¨ng l·i suÊt cho vay lªn cao lµm chi phÝ vèn cña c¸c doanh nghiÖp t¨ng lªn. KÕt qu¶ lµ cã nh÷ng doanh nghiÖp thua lç còng chØ v× l·i suÊt vay vèn qu¸ cao. Dï vËy, viÖc c¾t gi¶m l·i suÊt còng ®em l¹i nh÷ng dÊu hiÖu tÝch cùc vÒ viÖc h¹n chÕ nhËp khÈu ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m võa qua. d. Sù ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ quan t¸c ®éng ®Õn nhËp khÈu. §Ó thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan trong qu¸ tr×nh tham gia AFTA (Khu vùc mËu dÞch tù do Ch©u ¸) vµ c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ nãi chung, hÖ thèng thuÕ tr­íc ®©y ®· ®­îc ph©n ®Þnh thµnhthuÕ nhËp khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ doanh thu, lµ nh÷ng kho¶n thuÕ tr­íc ®©y ®­îc ®¸nh gép cho hµng ho¸ nhËp khÈu vµo ViÖt Nam. ViÖc t¸ch b¹ch c¸c lo¹i thuÕ nµy cã t¸c dông t­¬ng ®­¬ng nh­ viÖc gi¶m thuÕ nhËp khÈu, trong ®ã chóng ta l¹i thiÕu c¸c lo¹i phÝ kh¸c ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu. ViÖc thuÕ nhËp khÈu gi¶m kÐo theo kim ng¹ch nhËp khÈu t¨ng lªn ®¸ng kÓ. §©y chÝnh lµ mét nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhËp siªu l©u dµi vµ cßn lµ nguy c¬ cho t­¬ng lai khi mµ ViÖt Nam thùc hiÖn AFTA, c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu cho hÇu hÕt c¸c mÆt hµng trong khu vùc nhËp khÈu vµo ViÖt Nam . 1.2 ¶nh h­ëng cña viÖc nhËp siªu ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam Khã cã thÓ kÓ hÕt nh÷ng ¶nh h­ëng kh¸c nhau cña viÖc nhËp siªu qu¸ lín (c¸n c©n th­¬ng m¹i bÞ th©m hôt nghiªm träng), song Ýt nhÊt cã hai hËu qu¶ mµ nÒn kinh tÕ sÏ ph¶i g¸nh chÞu. Mét lµ, sù gia t¨ng nhËp siªu lµm cho kh¶ n¨ng tr¶ nî cña n­íc ta gi¶m ®i vµ møc tÝch nî cao lªn. NhËp siªu tõ n¨m 1995 ®Õn n¨m 2001 lµ gÇn 13,4 tû USD vµ nÕu nhËp siªu t¨ng m¹nh th× trong vßng 20 n¨m tíi møc nhËp siªu sÏ lªn tíi bao nhiªu? Nguy c¬ r¬i vµo t×nh tr¹ng nî n­íc ngoµi qu¸ lín nh­ mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ rÊt cã thÓ x¶y ra. NÕu nî n­íc ngoµi qu¸ lín th× l·i suÊt ph¶i tr¶ hµng n¨m t¨ng lªn, nh­ vËy c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ chØ phôc vô mét môc tiªu lµ tr¶ nî cho n­íc ngoµi. §iÒu nµy sÏ ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ sÏ mÊt c©n ®èi trong thêi gian tíi, nÒn kinh tÕ rÊt dÔ r¬i vµo cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh. Tuy nhiªn, ViÖt Nam ®· t­¬ng ®èi thµnh c«ng trong viÖc h¹n chÕ tû lÖ nhËp siªu trong nh÷ng n¨m 1999- 2001 khi duy tr× tû lÖ nµy d­íi møc 10%, ®Æc biÖt n¨m 1999 chØ nhËp siªu 1% trong khi kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu vÉn t¨ng m¹nh. Nõu chóng ta tiÕp tôc duy tr× ®­îc t×nh t¹ng hiÖn t¹i th× nguy c¬ trªn sÏ Ýt cã kh¶ n¨ng x¶y ra. Hai lµ, søc c¹nh tranh cña hµng néi ®Þa sÏ gi¶m xuèng, cïng víi sù gia t¨ng cña nhËp siªu, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc sÏ bÞ ®×nh ®èn. ¶nh h­ëng nµy sÏ ngµy cµng nghiªm träng khi n­íc ta chÝnh thøc thùc hiÖn AFTA, thùc hiÖn hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü, tham gia WTO, hay c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c. ViÖc tù do ho¸ mËu dÞch mét mÆt sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho hµng ho¸ n­íc ngoµi th©m nhËp thÞ tr­êng néi ®Þa, lµm t¨ng kim ng¹ch nhËp khÈu, mÆt kh¸c lµm t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng nhËp khÈu (do nh÷ng mÆt hµng nµy ®­îc h­ëng thuÕ quan ­u ®·i nªn gi¶m ®­îc gi¸ c¶ hµng ho¸). §iÒu nµy dÉn ®Õn nguy c¬ ph¸ s¶n cña c¸c xÝ nghiÖp trong n­íc v× kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh víi hµng n­íc ngoµi cã ­u thÕ vÒ chÊt l­îng vµ gi¸ c¶. V× vËy Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch kÞp thêi vµ hiÖu qu¶ ®Ó h¹n chÕ nhËp siªu g©y nh÷ng ¶nh h­ëng xÊu ®Õn nÒn kinh tÕ. Bªn c¹nh nh÷ng ¶nh h­ëng trªn th× nhËp siªu còng cã nh÷ng ¶nh h­ëng tÝch cùc ®Õn xuÊt khÈu. §ã lµ nhËp siªu lµm m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn nhiªn vËt liÖu phôc vô s¶n xuÊt hµng ho¸ tiªu dïng trong n­íc còng nh­ xuÊt khÈu. §iÒu nµy còng ®ãng gãp ®­îc mét phÇn cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ trong thêi gian sau ®ã nhËp siªu l¹i chÝnh lµ nguyªn nh©n lµm t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu, lµm gi¶m tû lÖ nhËp siªu. Trªn ®©y chØ lµ nh÷ng ¶nh h­ëng lín nhÊt, bao qu¸t nhÊt ®èi víi sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña nhËp siªu. Tuy chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu ®Ò ra trong thêi gian tr­íc lµ ®­a xuÊt khÈu t¨ng lªn ®¹t møc trªn 15 tû USD vµo n¨m 2001, nh­ng nÕu kh«ng tiÕp tôc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trong thêi gian tíi th× ViÖt Nam vÉn cã nguy c¬ r¬i vµo t×nh tr¹ng nhËp siªu. ViÖt Nam muèn ®uæi kÞp c¸c n­íc trong khu vùc vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ, cÇn kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu tõ ®ã gi¶m th©m hôt th­¬ng m¹i cho ®Êt n­íc. 1.3 BiÖn ph¸p qu¶n lý c¸n c©n th­¬ng m¹i vµ t×nh tr¹ng nhËp siªu. C¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch xuÊt khÈu Nh­ ®· ph©n tÝch vÒ t¸c h¹i cña t×nh tr¹ng nhËp siªu, chóng ta ph¶i ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ t×nh tr¹ng nµy. Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt lµ viÖc khuyÕn khÝch xuÊt khÈu v× biÖn ph¸p nµy kh«ng nh÷ng cã thÓ c¶i thiÖn ®­îc c¸n c©n thanh to¸n mµ cßn thóc ®Èy c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc ph¸t triÓn. D­íi ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p ®Ó thóc ®Èy nhËp khÈu ë ViÖt Nam. §Èy m¹nh ho¹t ®éng ®èi ngo¹i cÊp quèc gia, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña chÝnh phñ víi c¸c quèc gia kh¸c nh­ ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i, c¸c v¨n b¶n cam kÕt xuÊt nhËp khÈu,… ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp cã ®­îc mét m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi. C¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng cho ho¹t ®äng xuÊt khÈu hiÖn nay lµ c¸c thÞ tr­êng lín nh­ NhËt B¶n, Mü, c¸c n­íc trong khèi asean, Trung Quèc, c¸c n­íc EU… ViÖt Nam còng ph¶i phÊn ®Êu tõng b­íc ®Ó cã thÓ tham gia tæ chøc kinh tÕ th­¬ng m¹i Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). Thùc hiÖn khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, søc lao ®éng, ®Êt ®ai, c¶i tiÕn c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cho phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi, t¨ng c¸c mÆt hµng chÕ biÕn gia c«ng, gi¶m tû träng s¶n phÈm th«. CÇn ®Çu t­ thÝch ®¸ng vµo nh÷ng mÆt hµng ViÖt Nam cã ­u thÕ nh­ g¹o, cµ phª, cao su, hµng thuû s¶n, c¸c s¶n phÈm khai kho¸ng nh­ dÇu má, khÝ ®èt,… H­íng xuÊt khÈu phÊn ®Êu chuyÓn tõ xuÊt khÈu s¶n phÈm th« sang s¶n phÈm ®· qua chÕ biÕn. V× vËy cÇn ph¶i coi träng viÖc ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn, coi träng c¸c c«ng nghÖ tõ khi thu ho¹ch ®Õn khi chÕ biÕn. Më réng hîp t¸c liªn doanh víi n­íc ngoµi ®Ó n©ng cao n¨mg lùc ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu, sö dông c¸c c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« nh­ thuÕ, l·i suÊt cho vay ®èi víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu cã ®iÒu kiÖn gi¶m gi¸ thµnh vµ n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. §èi víi hµng n«ng s¶n, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch trî gi¸ ®Ó gióp ng­êi n«ng d©n tr¸nh ®­îc nh÷ng thiÖt thßi do sù x¸o trén cña thÞ tr­êng néi ®Þa, ®ång thêi còng lµ biÖn ph¸p gióp hä yªn t©m s¶n xuÊt vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cña ng­êi n«ng d©n. CÇn tæ chøc c«ng t¸c ®iÒu tra, nghiªn cøu thÞ tr­êng c¸c n­íc ®Ó cã nh÷ng c¶i tiÕn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cho phï hîp víi tõng thÞ tr­êng cô thÓ. Më réng c¸c h×nh thøc gia c«ng xuÊt khÈu cho n­íc ngoµi b»ng chÝnh nguyªn liÖu cña m×nh hoÆc cña ng­êi ®Æt hµng. C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu Bªn c¹nh viÖc khuyÕn khÝch xuÊt khÈu th× qu¶n lý nhËp khÈu còng lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu, gióp b¶o hé nÒn s¶n xuÊt trong n­íc. C¸c biÖn ph¸p chÝnh ®ã lµ: §èi víi nh÷ng quèc gia cã quan hÖ th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam, ViÖt Nam cã thÓ qu¶n lý nhËp khÈu th«ng qua nh÷ng yªu cÇu cô thÓ vÒ tiªu chuÈn chÊt l­îng, yªu cÇu vÖ sinh m«i tr­êng,… Ngoµi nh÷ng luång nhËp khÈu hîp ph¸p, hµng n¨m l­îng hµng ho¸ nhËp khÈu phi ph¸p vµo ViÖt Nam chiÕm mét tû lÖ t­¬ng ®èi lín. Chóng ta cÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c chèng bu«n lËu th«ng qua viÖc ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé, trang thiÕt bÞ ®Çy ®ñ vµ t¹o ®iÒu kiÖn mäi mÆt vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn ®Ó c¸c c¸n bé hoµn thµnh nhiÖm vô. X©y dùng c¬ chÕ ®iÒu hµnh æn ®Þnh l©u dµi, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng x©y dùng kÕ ho¹ch xuÊt nhËp khÈu, tiÕp tôc më réng quyÒn tù chñ kinh doanh. C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý c¸n c©n th­¬ng m¹i KhuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ qu¶n lý nhËp khÈu ch­a thÓ nãi lµ ®· hoµn toµn ®ñ ®Ó c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n nÕu kh«ng biÕt c¸ch qu¶n lý nã mét c¸ch chÆt chÏ. §Ó qu¶n lý c¸n c©n th­¬ng m¹i chóng ta cÇn thùc hiÖn viÖc thanh to¸n tiÒn hµng xuÊt nhËp khÈu hoµn toµn th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng. D­íi ®©y lµ mét sè ph­¬ng ph¸p ®Ó thu hót thanh to¸n tiÒn hµng th«ng qua hÖ thèng Ng©n hµng: Më réng hÖ thèng Ng©n hµng ra c¶ n­íc t¹i c¸c TØnh, Thµnh phè, ®Æc biÖt lµ ë c¸c khu vùc cã khu c«ng nghiÖp míi, khu chÕ xuÊt vµ c¸c tØnh biªn giíi cã vÞ trÝ chiÕn l­îc nh­ L¹ng S¬n, Mãng C¸i, Lµo Cai,… C¸c TØnh, Thµnh Phè nµy mét mÆt cã nhu cÇu thanh to¸n quèc tÕ cao mét mÆt l¹i Ýt cã chi nh¸nh cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i, viÖc më réng thÞ tr­êng cña c¸c Ng©n hµng ë ®©y gÆp nhiÒu thuËn lîi. T¨ng c­êng hîp t¸c víi c¸c Ng©n hµng n­íc ngoµi ®Ó n©ng cao chÊt l­îng cung cÊp dÞch vô ng©n hµng vµ ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé Ng©n hµng tµi giái, ®ñ n¨ng lùc qu¶n lý,… Më réng ph¹m vi dÞch vô thanh to¸n qua Ng©n hµng nh»m thu hót thªm kh¸ch hµng míi ®ång thêi cñng cè v÷ng ch¾c thªm c¸c mèi quan hÖ ®· cã s½n. Qu¶n lý c¸n c©n v·ng lai C¸n c©n v·ng lai bao gåm c¶ c¸n c©n th­¬ng m¹i, nh­ng do vai trß quan träng cña c¸n c©n th­¬ng m¹i nªn chóng ta ®­a nã thµnh mét môc riªng ®Ó nghiªn cøu. Nh­ vËy, trong phÇn nµy chóng ta chØ ®Ò cËp ®Õn viÖc qu¶n lý c¸c c¸n c©n cßn l¹i trong c¸n c©n v·ng lai, ®ã lµ c¸n c©n dÞch vô, c¸n c©n thu nhËp ®Çu t­ vµ chuyÓn giao mét chiÒu. Qu¶n lý c¸n c©n dÞch vô Tr­íc hÕt, chóng ta sÏ xem xÐt vÒ viÖc qu¶n lý c¸n c©n dÞch vô vµ c¸c biÖn ph¸p nh»m c¶i thiÖn c¸n c©n nµy. C¸c biÖn ph¸p c¶i thiÖn c¸n c©n dÞch vô T¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi, cö c¸n bé ®i ®µo t¹o chuyªn m«n ®Ó häc hái kinh nghiÖm trong ho¹t ®éng cung cÊp c¸c dÞch vô vËn t¶i, b¶o hiÓm, thanh to¸n qua Ng©n hµng,… NhËn lµm ®¹i lý cho c¸c ng©n hµng lín, tæ chøc tÝn dông, c¸c h·ng vËn t¶i, c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i cã tiÒm lùc kinh tÕ cao. Ph¸t huy néi lùc trong n­íc ®Ó n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô nh»m thu hót c¸c h·ng n­íc ngoµi sö dông dÞch vô cña ViÖt Nam. BiÖn ph¸p qu¶n lý c¸n c©n dÞch vô §µo t¹o ®éi ngò c¸n bé thèng kª cã ®ñ kinh nghiÖm vµ n¨ng lùc ®Ó cã thÓ thèng kª ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c toµn bé nguån thu chi dÞch vô cña quèc gia. Ban hµnh c¸c mÉu, biÓu thèng kª ®Õn c¸c ®¬n vÞ kinh doanh dÞch vô, thùc hiÖn qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng cung cÊp vµ sö dông dÞch vô. Qu¶n lý c¸c kho¶n thu nhËp ®Çu t­ vµ chuyÓn giao mét chiÒu Trong c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam th× h¹ng môc thu nhËp ®Çu t­ lu«n ë trong t×nh tr¹ng th©m hôt v× thùc tÕ ng­êi d©n ViÖt Nam ch­a quen víi ho¹t ®éng ®Çu t­ còng nh­ ch­a ®ñ tiÒm lùc kinh tÕ ®Ó ®Çu t­ ra n­íc ngoµi nh»m thu lîi nhuËn, c¸c dù ¸n ®Çu t­ ra n­íc ngoµi vÉn ®ang trong giai ®o¹n ch­a cã l·i, trong khi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam th× ho¹t ®éng t­¬ng ®èi hiÖu qu¶. Ph¶i xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm ®èi víi viÖc qu¶n lý luång vèn ch¶y ra n­íc ngoµi lµ cã lîi cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi hay kh«ng. NÕu ch­a thÓ ®Ó luång vèn cña ViÖt Nam ch¶y ra n­íc ngoµi mét c¸ch tù do th× chóng ta sÏ ph¶i chÊp nhËn t×nh tr¹ng th©m hôt h¹ng môc thu nhËp ®Çu t­ vµ qu¶n lý chÆt chÏ luång vèn th«ng qua c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. NÕu ViÖt Nam ®· cã ®ñ nguån vèn ®Ó ®Çu t­ trong n­íc vµ kh«ng cÇn qu¶n lý chÆt chÏ luång vèn ch¶y ra n­íc ngoµi th× chóng ta cã thÓ tiÕn hµnh ®µo t¹o c¸c líp chuyªn s©u vÒ nghiÖp vô ®Çu t­ gi¸n tiÕp ra n­íc ngoµi gióp mäi ng­êi hiÓu biÕt thªm vÒ nghiÖp vô nµy ®Ó khi cã ®iÒu kiÖn hä cã thÓ ®Çu t­ thu lîi mét c¸ch hîp ph¸p. Ho¹t ®éng chuyÓn giao mét chiÒu lµ ho¹t ®éng míi ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y do chÝnh phñ ®· tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p thu hót c¸c kho¶n chuyÓn tiÒn b»ng ngo¹i tÖ tõ ng­êi ViÖt Nam sèng ë n­íc ngoµi th«ng qua viÖc b·i bá thuÕ chuyÓn tiÒn tõ n¨m 1995. Tuy nhiªn, thñ tôc chuyÓn tiÒn ë ViÖt Nam cßn phøc t¹p r­êm rµ do ®ã chÝnh phñ cÇn cã chÝnh s¸ch gi¶m bít thñ tôc, t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng chuyÓn tiÒn ®­îc dÔ dµng, th«ng tho¸ng h¬n. Qu¶n lý c¸n c©n vèn Qu¶n lý ®Çu t­ n­íc ngoµi Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh r»ng “nguån vèn trong n­íc cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh, nguån vèn n­íc ngoµi cã ý nghÜa quan träng”. Trong giai ®o¹n ®Çu khi thu nhËp cña chóng ta cßn thÊp, kh¶ n¨ng tÝch luü ch­a cao, nÒn kinh tÕ th­êng xuyªn thiÕu vèn th× viÖc t¹o m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi cho ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ ®Çu t­ trùc tiÕp cµng cÇn thiÕt h¬n. ViÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi kh«ng chØ mang l¹i cho chóng ta mét nguån vèn míi mµ ®iÒu quan träng lµ qua qu¸ tr×nh ®Çu t­ chóng ta sÏ n¾m b¾t ®­îc kinh nghiÖm qu¶n lý, tiÕp thu bÝ quyÕt c«ng nghÖ cña c¸c n­íc tiªn tiÕn, c¶i thiÖn ®­îc m«i tr­êng kinh doanh vµ n©ng cao thùc lùc cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã lµm viÖc víi chuyªn gia n­íc ngoµi sÏ lµ mét m«i tr­êng lý t­ëng ®Ó c«ng nh©n ViÖt Nam n©ng cao tay nghÒ. §Ó thu hót ngµy cµng nhiÒu vèn ®Çu t­ vµ qu¶n lý mét c¸ch cã hiÖu qu¶ th× trong viÖc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­, Nhµ n­íc cÇn ph¶i ®øng trªn quan ®iÓm cã lîi cho c¶ quèc gia vµ cho c¶ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, kÕt hîp víi c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ. §èi víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, cã ho¹t ®éng xuÊt khÈu th× ph¶i c©n ®èi ngo¹i tÖ, kh«ng ®­îc mua ngo¹i tÖ tõ c¸c ng©n hµng trong n­íc ®Ó nhËp nguyªn liªu, vËt t­ thiÕt bÞ vµ chuyÓn vèn ra n­íc ngoµi mµ ph¶i th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu thu ngo¹i tÖ ®Ó phôc vô m×nh. C¸c biÖn ph¸p cô thÓ lµ: TiÕp tôc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ mét c¸ch ®ång bé, cã søc c¹nh tranh víi c¸c n­íc xung quanh ®Ó thu hót ®Çu t­ míi (c¶ khung ph¸p lý vµ viÖc thi hµnh luËt ph¸p, kÕt cÊu h¹ tÇng vµ c¸c dÞch vô cÇn thiÕt víi gi¸ c¶ hîp lý). T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ang ho¹t ®éng ë n­íc ta kinh doanh vµ më r«ng ®Çu t­ cã hiÖu qu¶, ®óng luËt ph¸p, ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Chó träng thu hót ®Çu t­ cña c¸c n­íc vµ tËp ®oµn cã c«ng nghÖ nguån, cã thÞ tr­êng lín, h­íng vµo s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao, s¶n xuÊt nguyªn liÖu hoÆc b¸n thµnh phÈm cho c¸c s¶n phÈm cuèi cïng xuÊt khÈu, gi¶m dÇn gia c«ng vµ l¾p r¸p, h×nh thµnh c¸c ngµnh s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng, th©m nhËp ®­îc c¸c thÞ tr­êng míi. Qu¶n lý nî n­íc ngoµi ViÖc qu¶n lý vay nî cÇn ph¶i ®­îc hoµn thiÖn, ph¶i ®¸p øng hai môc tiªu: Mét lµ, n©ng cao hiÖu qu¶ vèn vay, hai lµ gi÷ ®­îc møc nî n­íc ngoµi trong mét tû lÖ t­¬ng øng víi n¨ng lùc tr¶ nî cña ®Êt n­íc. Ph¶i cã chiÕn l­îc vay nî vµ quy chÕ sö dông vay nî. ViÖc qu¶n lý vay nî ph¶i bao qu¸t tÊt c¶ c¸c kho¶n vay nî nh­ vay nî cña ChÝnh phñ, cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c Doanh nghiÖp (kÓ c¶ vay th­¬ng m¹i). Ph¶i cã sù kÕt hîp ®ång bé gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp trong viÖc qu¶n lý vµ sö dông vay nî. KÕt luËn: Tãm l¹i, sau khi nghiªn cøu ®Ò tµi, t«i ®i ®Õn c¸c kÕt luËn sau: Néi dung cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ thÓ hiÖn toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mét quèc gia, cho thÊy quèc gia ®ã cã triÓn väng ph¸t triÓn kinh tÕ hay kh«ngdo ngµy nay, ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cã vai trß hÕt søc to lín trong sù ph¸t triÓn cña mét ®Êt n­íc. Cßn vÒ t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ®©y lµ mét chØ tiªu kinh tÕ hÕt søc quan träng, còng h­íng ®Õn môc tiªu cuèi cïng lµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc, ®em l¹i cuéc sèng æn ®Þnh víi møc sèng cao cho ng­êi d©n. T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­îc ®¸nh gi¸ th«ng qua rÊt nhiÒu chØ tiªu nh­ng nh×n chung lµ tæng s¶n phÈm thùc tÕ do quèc gia ®ã s¶n xuÊt ra vµ chØ tiªu nµy chÞu nh÷ng ¶nh h­ëng kh«ng nhá cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ: C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ thùc tÕ chØ lµ mét b¶ng biÓu thèng kª nh­ng t×nh tr¹ng cña nã l¹i thÓ hiÖn nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc hay tiªu cùc ®Õn qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ do nã kh«ng chØ thÓ hiÖn t×nh tr¹ng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ cßn thÓ hiÖn t×nh tr¹ng c¸n c©n vèn, cô thÓ lµ ®Çu t­ trùc tiÕp, gi¸n tiÕp,… T×nh tr¹ng cña nh÷ng c¸n c©n nµy t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn nÒn s¶n xuÊt cña mét quèc gia. T¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ mét chØ tiªu tæng qu¸t bao gåm c¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ t­ëng nh­ kh«ng thÓ ¶nh h­ëng ®Õn kinh tÕ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Nh­ng thùc tÕ, ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¶i ®Æt ra c¸c chÝnh s¸ch t¨ng tr­ëng kh¸c nhau vµ mçi chÝnh s¸ch nµy ®Òu g©y ra c¸c ph¶n øng riªng biÖt trªn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Thùc tiÔn ë ViÖt Nam Trong giai ®o¹n 1995-2001 kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu quan träng trong c¶ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i còng nh­ t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Tuy nhiªn còng cßn kh«ng Ýt nh÷ng bÊt cËp nh­ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vÉn liªn tôc ë trong t×nh tr¹ng th©m hôt, t¨ng tr­ëng kinh tÕ tuy ®¹t ®­îc tèc ®é cao nh­ng c¬ cÊu nÒn kinh tÕ cßn ch­a hîp lý, tû träng ngµnh n«ng nghiÖp trong GDP cßn cao trong khi tû träng ngµnh dÞch vô vµ c«ng nghiÖp cßn ch­a phï hîp víi tiÒm n¨ng. Nh÷ng bÊt cËp nµy cÇn ®­îc kh¾c phôc ®Ó cã thÓ ®­a nÒn kinh tÕ ViÖt Nam b¾t kÞp víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §Ò ra c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý Trªn c¬ së nh÷ng lý thuyÕt ®· ph©n tÝch, luËn v¨n ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p mang tÝnh gîi ý nh»m gãp phÇn vµo viÖc qu¶n lý c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h­íng ®Õn môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë ViÖt Nam trong dµi h¹n. Nh÷ng biÖn ph¸p nµy bao gåm: thay ®æi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, hoµn thiÖn c¬ chÕ vµ hÖ thèng c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ, t¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ, ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ còng nh­ khuyÕn khÝch s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu,… TÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p nµy nÕu ®­îc ¸p dông vµ phèi hîp mét c¸ch hîp lý sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ mong muèn. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o: + Ngäc §µo – N¨m 2002 ph¶i lµ n¨m c¬ cÊu l¹i – T¹p chÝ kinh tÕ ViÖt Nam vµ ThÕ giíi 2001- 2002, Trang 7 - Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam. + D­¬ng Ngäc – N¨m 2001: GDP ®¹t møc t¨ng cao nhÊt sau 4 n¨m - T¹p chÝ kinh tÕ ViÖt Nam vµ ThÕ giíi 2001- 2002, Trang 4 - Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam. + N. Gregory Mankiw – Harvard University - Macroeconomics (Second edition) – Worth Publisher. + Paul A Samuelson- William D. Nordhalls – DÞch gi¶: Vò C­¬ng; §inh Xu©n Hµ; NguyÔn Xu©n Nguyªn; TrÇn §×nh Toµn - Kinh TÕ Häc (TËp 2) – NXB Thèng Kª - T¸i b¶n lÇn thø nhÊt. + TS TrÇn Ngäc Th¬; THS NguyÔn ThÞ Ngäc Trang; TS NguyÔn Ngäc §Þnh; TS NguyÔn ThÞ Liªn Hoa - §¹i häc Kinh TÕ TP Hå ChÝ Minh - Tµi chÝnh quèc tÕ – NXB Thèng Kª - N¨m 2000. + TS NguyÔn V¨n TiÕn - Tµi chÝnh quèc tÕ hiÖn ®¹i trong nÒn kinh tÕ më – NXB Thèng kª - N¨m 2002. + PGS. §inh Xu©n Tr×nh - Gi¸o tr×nh Thanh to¸n Quèc tÕ - NXB Gi¸o Dôc - N¨m 2002. + Th«ng t­ sè 05/2000/ TT - NHNN1 ngµy 28/3/2000 h­íng dÉn thi hµnh mét sè ®iÓm vÒ lËp c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam theo nghÞ ®Þnh sè 164/1999/N§-CP ngµy 16/11/1999 cña ChÝnh phñ. + B¶ng: C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam 1993- 1999 - T¹p chÝ Ng©n Hµng, trang 24 – Sè 10 N¨m 2000. + B¶ng: KiÒu hèi vµ mèi t­¬ng quan víi ®Çu t­ n­íc ngoµi 1995-2001 – T¹p chÝ kinh tÕ vµ dù b¸o th¸ng 4 n¨m 2002, Trang 12 – T¹p chÝ hµng th¸ng cña bé kÕ ho¹ch ®Çu t­. + Bé m«n Kinh tÕ vÜ m« - Tr­êng §¹i Häc Kinh TÕ Quèc D©n - Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ Kinh tÕ vÜ m« - NXB Thèng kª - N¨m 1996. + Kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam qua c¸c con sè thèng kª - T¹p chÝ kinh tÕ ViÖt Nam vµ ThÕ giíi 2001- 2002, Trang 48,49,50,51,52 – Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam. + www.vneconomy.com.vn ._.