Cải cách doanh nghiệp nhà nước là quá trình tất yếu để nâng cao khả năng cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam

Lêi c¶m ¬n Em xin tr©n träng c¶m ¬n c« gi¸o - Th¹c sÜ §Æng ThÞ Lan – gi¶ng viªn khoa Qu¶n trÞ Kinh doanh tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng Hµ Néi- ®· tËn t×nh gióp ®ì em hoµn thµnh tèt luËn v¨n tèt nghiÖp víi ®Ò tµi: "C¶i c¸ch DNNN lµ qu¸ tr×nh tÊt yÕu ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam". Em còng xin c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o kh¸c cña tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng trong h¬n 4 n¨m qua ®· d¹y dç, trang bÞ cho em nh÷ng kiÕn thøc qóy b¸u lµm nÒn t¶ng cho bµi luËn v¨n nµy Con còng xin bµy tá lßng biÕt ¬n tíi bè mÑ ng­êi ®· gióp ®ì vµ lu«n t¹o cho con nh÷ng ®iÒu kiÖn häc tËp tèt nhÊt. T«i còng rÊt tr©n träng nh÷ng t×nh c¶m vµ sù khuyÕn khÝch, ®éng viªn cña b¹n bÌ – nh÷ng ng­êi lu«n ë bªn vµ gióp ®ì t«i. Xin c¶m ¬n c¸c b¹n. Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu Trong nh÷ng n¨m qua, ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b­íc ®i quan träng trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: gia nhËp ASEAN vµ tham gia vµo khu vùc MËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) (1995); tham gia tiÕn tr×nh ¸ - ©u (ASEM) (1996) vµ trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña APEC (1998); Ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng ViÖt Nam – Hoa Kú (2000) vµ ®ang ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO). Qu¸ tr×nh héi nhËp nµy ®· më ra cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nhiÒu c¬ héi ph¸t triÓn, nh­ng bªn c¹nh ®ã còng ®Æt ra kh«ng Ýt th¸ch thøc. Mét trong nh÷ng th¸ch thøc râ rÖt nhÊt lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn rÊt thÊp so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Vµ ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, mét trong nh÷ng biÖn ph¸p th­êng ®­îc nh¾c tíi lµ c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc. VËy c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ? Chóng ta ®· thùc hiÖn nh÷ng g× vµ nªn tiÕp tôc lµm g× nh»m c¶i c¸ch DNNN?... Nh÷ng c©u hái nµy khiÕn em thùc sù rÊt mong muèn ®­îc ph©n tÝch vµ chøng minh luËn ®iÓm "C¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ qu¸ tr×nh tÊt yÕu nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam" trong luËn v¨n tèt nghiÖp. Qu¸ tr×nh ph©n tÝch vµ chøng minh sÏ ®­îc tr×nh bµy chñ yÕu trong 3 ch­¬ng: Ch­¬ng 1 : Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Ch­¬ng 2 : C¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ qu¸ tr×nh tÊt yÕu nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Ch­¬ng 3 : Gi¶i ph¸p tiÕp tôc c¶i c¸ch DNNN nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ Trong qu¸ tr×nh viÕt luËn v¨n nµy em ®· sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lµ ph­¬ng ph¸p biÖn chøng duy vËt, ph­¬ng ph¸p l«gic, ph­¬ng ph¸p trõu t­îng hãa khoa häc, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ tæng hîp, ph­¬ng ph¸p diÔn dÞch vµ quy n¹p, ph­¬ng ph¸p liÖt kª... ®Ó cã thÓ ®­a ra nh÷ng nhËn ®Þnh vµ kÕt luËn ®óng ®¾n cho tõng vÊn ®Ò ®­îc ®Ò cËp. Do giíi h¹n vÒ thêi gian vµ tÇm hiÒu biÕt, luËn v¨n kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, h¹n chÕ. V× thÕ, em rÊt mong nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n. Ch­¬ng 1 Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam I. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ 1. Kh¸i niÖm T¹i ViÖt Nam, quan ®iÓm thêi kú tr­íc §æi míi cho r»ng khi x©y dùng nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa, xãa bá quan hÖ kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa th× ®ång thêi ph¶i xãa bá thÞ tr­êng, c¹nh tranh vµ kÐo theo ®ã lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Trong kinh tÕ ®èi ngo¹i, kh¸i niÖm nµy còng hÇu nh­ kh«ng tån t¹i v× 70 - 80% ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng vµ trªn 90% ODA cña ViÖt Nam ®­îc thùc hiÖn theo nh÷ng nghÞ ®Þnh th­ ký kÕt hµng n¨m trªn tinh thÇn gióp ®ì, t­¬ng trî lÉn nhau gi÷a c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa. Nh­ng tõ n¨m 1986, víi chñ tr­¬ng x©y dùng nÒn kinh tÕ më, ®a ph­¬ng hãa, ®a d¹ng hãa quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cïng viÖc mÊt ®i chç dùa lµ Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u, n­íc ta ®· thùc sù tham gia vµo thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi ®Çy tÝnh c¹nh tranh vµ ®µo th¶i. Lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ gi÷ v÷ng vÞ thÕ cña hµng néi ®Þa t¹i thÞ tr­êng trong n­íc, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ thu hót ®Çu t­ nhanh chãng trë thµnh nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh thêi sù cÊp b¸ch. Vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ còng theo ®ã thu hót ®­îc sù quan t©m cña mäi cÊp, mäi ngµnh. VËy kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ lµ g× ? Khi nãi vÒ kh¸i niÖm kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ (hay cßn gäi lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc gia), c¸c nhµ chuyªn m«n cña ViÖt Nam th­êng trÝch dÉn l¹i nh÷ng ®Þnh nghÜa do ñy ban C¹nh tranh c«ng nghiÖp cña Tæng thèng Mü, DiÔn ®µn Kinh tÕ thÕ giíi vµ OECD ®­a ra: Theo ñy ban c¹nh tranh c«ng nghiÖp cña Tæng thèng Mü, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ lµ "møc ®é mµ ë ®ã, d­íi c¸c ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng tù do vµ c«ng b»ng, cã thÓ s¶n xuÊt c¸c hµng hãa vµ dÞch vô ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái cña thÞ tr­êng quèc tÕ, ®ång thêi duy tr× vµ më réng ®­îc thu nhËp thùc tÕ cña nh©n d©n n­íc ®ã". Theo B¸o c¸o vÒ c¹nh tranh toµn cÇu cña DiÔn ®µn Kinh tÕ thÕ giíi (World Economic Forum - WEF), kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®èi víi mét quèc gia lµ "kh¶ n¨ng cña n­íc ®ã ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ nhanh vµ bÒn v÷ng vÒ møc sèng, nghÜa lµ ®¹t ®­îc c¸c tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao ®­îc x¸c ®Þnh b»ng thay ®æi cña tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) trªn ®Çu ng­êi theo thêi gian". Cßn DiÔn ®µn cÊp cao vÒ c¹nh tranh c«ng nghiÖp cña Tæ chøc Hîp t¸c vµ Ph¸t triÓn Kinh tÕ (OECD) ®· cè g¾ng kÕt hîp c¶ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, ngµnh vµ quèc gia trong mét ®Þnh nghÜa chung. §ã lµ "kh¶ n¨ng cña c¸c doanh nghiÖp, ngµnh, quèc gia vµ vïng trong viÖc t¹o ra viÖc lµm vµ thu nhËp cao h¬n trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh quèc tÕ" [14, tr.12]. Nh÷ng ®Þnh nghÜa trªn lµ ch­a cô thÓ vµ kh«ng phï hîp víi c¸ch hiÓu cña ng­êi ViÖt Nam. Theo sù nh×n nhËn cña c¸ nh©n ng­êi viÕt, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ chñ yÕu lµ kh¶ n¨ng thu hót, hÊp thô ®Çu t­ (®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi) vµ x¸c lËp, duy tr×, gia t¨ng lîi nhuËn vµ thÞ phÇn cña hµng hãa (h÷u h×nh vµ v« h×nh) do nÒn kinh tÕ ®ã s¶n xuÊt ra trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. Nh­ vËy, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp hay kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng hãa. §ã lµ 3 cÊp ®é kh¸c nhau. Cã quan ®iÓm cho r»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ lµ kÕt qu¶ phÐp céng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ. L¹i cã quan ®iÓm cho r»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ lµ kÕt qu¶ phÐp céng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña tÊt c¶ c¸c hµng hãa do nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt ra. Trªn thùc tÕ, nh÷ng quan ®iÓm nµy ch­a trän vÑn v× míi ®Ò cËp ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i. §Ó cã n¨ng lùc c¹nh tranh trong thu hót vµ hÊp thô ®Çu t­ th× søc m¹nh cña doanh nghiÖp vµ hµng hãa kh«ng ph¶i lµ yÕu tè duy nhÊt. Muèn cã ®­îc c¸i nh×n ®Çy ®ñ, ta h·y xem xÐt nh÷ng tiªu chÝ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. 2. Nh÷ng tiªu chÝ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ Tõ nh÷ng kh¸c biÖt vÒ c¸ch tiÕp cËn vµ m«i tr­êng nghiªn cøu, c¸c nhµ kinh tÕ häc ®· ®­a ra rÊt nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau. Theo Michael Porter, t¸c gi¶ cuèn s¸ch "Lîi thÕ c¹nh tranh cña c¸c quèc gia" (The Competitive Advantages of Nations), kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ®­îc quyÕt ®Þnh bëi sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a 6 nh©n tè c¬ b¶n: C¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vèn cã (lao ®éng, tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÞ trÝ ®Þa lý...) C¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng néi ®Þa (sè l­îng cÇu, sù ®ßi hái cña ng­êi tiªu dïng...) C¸c ngµnh c«ng nghiÖp bæ trî vµ liªn ®íi ChiÕn l­îc, c¬ cÊu cña c¸c c«ng ty vµ sù c¹nh tranh trong néi bé ngµnh ChÝnh phñ C¸c nh©n tè ngÉu nhiªn. Trong 6 nh©n tè th× 4 nh©n tè ®Çu ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. NÕu lîi thÕ dùa trªn 1 trong 4 nh©n tè ®­îc ph¸t huy ë møc ®é cao th× lîi thÕ dùa trªn c¸c nh©n tè kh¸c sÏ dÇn xuÊt hiÖn do cã sù t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau gi÷a c¸c nh©n tè. Vµ chØ khi ®ã lîi thÕ c¹nh tranh cña mét quèc gia míi ®­îc gi÷ v÷ng. ViÖc mÊt lîi thÕ c¹nh tranh dùa trªn mét trong nh÷ng nh©n tè trªn còng dÔ dÉn ®Õn viÖc mÊt lîi thÕ dùa trªn nh÷ng nh©n tè kh¸c vµ sau ®ã lµ cña c¶ quèc gia [20, tr.27]. Trªn thùc tÕ, tr­íc n¨m 1996, ®Ó ®¸nh gi¸ vµ xÕp h¹ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, DiÔn ®µn Kinh tÕ thÕ giíi ®· kÕt hîp víi ViÖn Ph¸t triÓn qu¶n lý quèc tÕ (International Institute for Management Development - IMD) sö dông m« h×nh tuyÕn tÝnh ®a nh©n tè bao gåm 381 chØ sè. Nh÷ng chØ sè nµy ®­îc ph©n lµm 8 nhãm nh©n tè: ®é më cöa, chÝnh phñ, hÖ thèng tµi chÝnh - tiÒn tÖ, c«ng nghÖ, c¬ së h¹ tÇng, tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp, nguån nh©n lùc vµ thÓ chÕ. Tuy nhiªn, tõ n¨m 1996 WEF vµ IMD quyÕt ®Þnh ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi theo nh÷ng ph­¬ng ph¸p riªng. §èi víi IMD, ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n cò hÇu nh­ ®­îc gi÷ nguyªn, chØ l­îc bá c¸c chØ sè xuèng cßn 224. VÒ phÇn m×nh, WEF còng gi¶m bít sè l­îng chØ sè xuèng cßn 155, võa kÕt hîp ®iÒu tra theo mÉu ë tõng n­íc, võa th¨m dß ý kiÕn cña 1500 c«ng ty trªn thÕ giíi. Kh¸c víi IMD, WEF kh«ng tiÕp tôc xem xÐt mét sè chØ sè nh­ sù t¨ng tr­ëng cña GDP, cña xuÊt khÈu vµ cña dßng FDI vµo trong n­íc v× cho r»ng ®ã lµ kÕt qu¶ chø kh«ng ph¶i lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét quèc gia. WEF cßn nhËn ®Þnh c¸c nhãm nh©n tè cã tû träng ¶nh h­ëng kh¸c nhau. Tõ n¨m 2000, WEF l¹i cã sù ®iÒu chØnh c¸c nhãm tiªu chÝ, gép thµnh 3 nhãm lín lµ: s¸ng t¹o kinh tÕ, khoa häc c«ng nghÖ, tµi chÝnh vµ quèc tÕ hãa, trong ®ã träng sè cña s¸ng t¹o kinh tÕ, khoa häc c«ng nghÖ ®· t¨ng m¹nh tõ 1/9 lªn 1/3 [12] [20]. Cßn ë ViÖt Nam ta, n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia th­êng ®­îc nh×n nhËn theo c¸c nh©n tè sau Vò Khoan. "Héi nhËp ®Ó ph¸t triÓn". T¹p chÝ Céng s¶n sè ®Æc biÖt + 2/2002. tr.21 : Sù æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ trËt tù - an toµn x· héi (nhÊt lµ sau sù kiÖn 11/9) HÖ thèng ph¸p luËt HÖ thèng tµi chÝnh - tiÒn tÖ KÕt cÊu h¹ tÇng Bé m¸y hµnh chÝnh Nguån nh©n lùc Sau khi xem xÐt c¸c c¸ch ®¸nh gi¸, theo ng­êi viÕt, nh÷ng nhãm tiªu chÝ th­êng ®­îc sö dông nhÊt khi ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ lµ: t×nh h×nh chÝnh trÞ - x· héi, ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ, hÖ thèng tµi chÝnh - tiÒn tÖ, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp, ®é më cöa cña nÒn kinh tÕ, hÖ thèng ph¸p luËt, tr×nh ®é c«ng nghÖ, kÕt cÊu h¹ tÇng, nguån nh©n lùc vµ lîi thÕ tù nhiªn. Tuy tÇm quan träng vµ ¶nh h­ëng cã kh¸c nhau, gi÷a c¸c nh©n tè trªn lu«n cã mèi quan hÖ t­¬ng t¸c qua l¹i vµ n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia lµ sù céng h­ëng cña tÊt c¶. 3. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam Trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa, hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu theo ®uæi nÒn kinh tÕ më; theo ®ã, c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ ngo¹i th­¬ng vµ ®Çu t­ ®ãng vai trß ngµy mét quan träng. Quèc gia nµo còng cè g¾ng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ thu hót ®Çu t­ trong khi trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, møc cung nhiÒu mÆt hµng ®· d­ thõa cßn nhu cÇu ®èi víi vèn vµ c«ng nghÖ vÉn lµ v« h¹n. Thùc tÕ nµy buéc hä ph¶i tham gia vµo mét cuéc c¹nh tranh gay g¾t trong th­¬ng m¹i vµ thu hót ®Çu t­. PhÇn th¾ng sÏ thuéc vÒ ai cã søc c¹nh tranh cao h¬n vµ thÊt b¹i ®ång nghÜa víi sù tôt hËu xa h¬n n÷a vÒ kinh tÕ. V× vËy, n¨ng lùc c¹nh tranh trë thµnh yÕu tè quyÕt ®Þnh vÞ trÝ cña nÒn kinh tÕ quèc gia trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Cã ®­îc n¨ng lùc c¹nh tranh cµng cao th× nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn vµ ng­îc l¹i. Mét ®iÒu ®¸ng nãi n÷a lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc gia lu«n thay ®æi. Trong c¸c B¸o c¸o c¹nh tranh toµn cÇu cña WEF, Singapore ®øng vÞ trÝ sè 1 trong suèt 3 n¨m 1998, 1999, 2000 sè 2 n¨m 2001 nh­ng l¹i xuèng thø 10 n¨m 2002. Hµ Lan cã vÞ trÝ 12 n¨m 1998, lªn 7 n¨m 1999, xuèng 9 n¨m 2000 song l¹i v­¬n lªn thø 3 n¨m 2002. 2 vÝ dô trªn chøng tá n¨ng lùc c¹nh tranh cao ë hiÖn t¹i kh«ng ®ång nghÜa víi n¨ng lùc c¹nh tranh cao trong t­¬ng lai vµ ng­îc l¹i. §iÒu nµy buéc c¸c nÒn kinh tÕ kh«ng ngõng nç lùc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh. Nç lùc cña ViÖt Nam ph¶i lín h¬n nç lùc cña nh÷ng n­íc kh¸c rÊt nhiÒu v× søc c¹nh tranh cña n­íc ta tõ tr­íc ®Õn nay rÊt thÊp. N¨m 1986, khi ®­êng lèi më cöa b¾t ®Çu ®i vµo thùc tiÔn, ViÖt Nam bªn trong khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi, bªn ngoµi bÞ c« lËp cao ®é. Mét nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt kh«ng ®ñ tiªu dïng, thu kh«ng ®ñ chi, xuÊt khÈu chØ b»ng 20 - 40% nhËp khÈu, l¹m ph¸t lªn ®Õn 774,7%... lµm sao cã ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao. H¬n 15 n¨m ®· qua, ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu hÕt søc to lín vÒ kinh tÕ, nh­ng vÉn ch­a tho¸t khái nhãm n­íc nghÌo nhÊt thÕ giíi vµ lu«n ®øng tèp cuèi ë tõng tiªu chÝ còng nh­ ë b¶ng xÕp h¹ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Tõ sè liÖu ë b¶ng d­íi, cã thÓ thÊy n¨ng lùc c¹nh tranh cña ViÖt Nam rÊt thÊp vµ ®ang cã xu h­íng tôt hËu. . Kể từ năm 1997, WEF đưa Việt Nam vào danh sách các nước được xếp hạng. Tuy nhiên, có thể thấy vị trí của nước ta chưa bao giờ thoát khỏi nhóm 20 nước cuối bảng. Về khả năng cạnh tranh kinh tế vi mô, cũng là khả năng cạnh tranh hiện tại, năm 1997, Việt Nam là 1 trong 5 nước có sức cạnh tranh thấp nhất. Năm 1998, nước ta vươn lên 43/53, nhưng là do nhiều nước trong khu vực và trên thế giới lâm vào khủng hoảng tài chính - tiền tệ. Vị trí này từ đó đến năm 2001 liên tục giảm khi các nền kinh tế bị khủng hoảng nhanh chóng cải cách và hồi phục, khiến năng lực chậm được cải thiện của Việt Nam tiếp tục suy yếu trong tương quan so sánh: năm 1999 xuống 7 bậc so với năm 1998, đứng thứ 50; năm 2000 xuống 3 bậc, bị loại khỏi 50 nước; và năm 2001, xuống 9 bậc, xếp vị trí 62. Và năm 2002, tình hình có khả quan hơn khi Việt Nam tiến lên hai bậc, đứng thứ 60. Tuy nhiên, về khả năng cạnh tranh tăng trưởng, tức khả năng cạnh tranh trong 5 đến 8 năm tới, vị trí của Việt Nam vị trí của Việt Nam lại suy giảm, khi từ 60 xuống 65. B¶ng 1 : Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam theo c¸c B¸o c¸o vÒ c¹nh tranh toµn cÇu N¨m 1998 1999 2000 2001 2002 VÞ trÝ cña ViÖt Nam trong b¶ng xÕp h¹ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh 43 50 53 62 60 Sè n­íc ®­îc xÕp h¹ng 53 53 59 75 75 Nguån Vị trí của Việt Nam thấp do hầu hết các chỉ số thành phần đều thấp. Các chỉ số thấp nhất của Việt Nam là 74 (công nghệ thông tin), 68 (công nghệ và tham nhũng), 67 (chiến lược và hoạt động của doanh nghiệp)... Trong n¨m 2002, theo b¶ng ®¸nh gi¸ møc ®é tham nhòng cña TI (Transparency International), ViÖt Nam thuéc nhãm 11 trong sè 99 nhãm vµ t×nh tr¹ng tham nhòng ®· v­ît Th¸i Lan (nhãm 16), Trung Quèc (nhãm 18) vµ Philippines (nhãm 20). [3][12][17] N¨m 2002, kh¶ n¨ng c¹nh tranh hiÖn t¹i (current competitiveness index) cña ViÖt Nam lµ 62/75, nh­ng ho¹t ®éng vµ chiÕn l­îc doanh nghiÖp vµ chÊt l­îng m«i tr­êng kinh doanh ®Òu chØ ®øng 64/75. Còng trong n¨m nµy, PERC xÕp ViÖt Nam ®øng cuèi b¶ng vÒ møc ®é c«ng khai minh b¹ch trong ho¹t ®éng tµi chÝnh víi sè ®iÓm 9,63/10 [12]. Víi søc c¹nh tranh yÕu kÐm toµn diÖn nh­ vËy, ViÖt Nam ®·, ®ang vµ sÏ tiÕp tôc ph¶i ®èi mÆt víi nguy c¬ tôt hËu xa h¬n n÷a vÒ kinh tÕ so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §Ó ®Êt n­íc kh«ng trë thµnh n¬i khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ lµ thÞ tr­êng tiªu thô cho c¸c quèc gia kh¸c, viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ lµ vÊn ®Ò tÊt yÕu, cã tÇm quan träng hµng ®Çu ë ViÖt Nam. II. Kh¸i qu¸t vÒ doanh nghiÖp Nhµ n­íc ViÖt Nam TÊt yÕu kh¸ch quan cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp Nhµ n­íc DNNN ®­îc h×nh thµnh vµ tån t¹i ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, tuy tû träng cã kh¸c nhau gi÷a c¸c n­íc. Thùc tÕ ®ã chØ ra r»ng, sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c DNNN kh«ng ph¶i do ý chÝ chñ quan cña mét quèc gia, mét tæ chøc hay mét c¸ nh©n nµo mµ do nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan quy ®Þnh. C¸c yÕu tè ®ã bao gåm: sù gia t¨ng vai trß cña nhµ n­íc nh­ mét thùc thÓ kinh tÕ, sù cÇn thiÕt ph¶i kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng, vai trß dÉn d¾t vµ ®Þnh h­íng cña kinh tÕ nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ hçn hîp… Nh­ vËy, tÊt yÕu kh¸ch quan cña DNNN thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau: Mét lµ, DNNN lµ c«ng cô ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt nµy cña kinh tÕ thÞ tr­êng. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi ®Æc tr­ng chñ yÕu lµ tù do kinh tÕ, tù do c¹nh tranh víi môc ®Ých chñ yÕu lµ thu lîi nhuËn. Do ®ã, kinh tÕ thÞ tr­êng chøa ®ùng nhiÒu khuyÕt tËt cè h÷u nh­: t¸c ®éng cña chu kú kinh doanh dÉn ®Õn khñng ho¶ng; c¹nh tranh lµ ®éng lùc ph¸t triÓn trong kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ng ®ång thêi còng g©y ra sù ®æ vì. MÆt kh¸c, trong thùc tÕ cuéc sèng, lu«n cã mét sè hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c kh«ng lµm ®­îc hoÆc kh«ng muèn lµm, cßn tr¸ch nhiÖm cña nhµ n­íc th× kh«ng thÓ ®Ó x· héi thiÕu s¶n phÈm hoÆc dÞch vô. Khu vùc t­ nh©n kh«ng ®­îc phÐp lµm cã nghÜa lµ bÞ nhµ n­íc cÊm. Cã nhiÒu lý do cÊm cô thÓ. Song lý do chung nhÊt lµ, sù nguy hiÓm, khã kiÓm so¸t cña viÖc s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô ®ã, nÕu ®Ó khu vùc t­ nh©n lµm. Ch¼ng h¹n, viÖc trång c©y thuèc phiÖn ®Ó lµm d­îc liÖu cho bµo chÕ thuèc bÖnh, viÖc s¶n xuÊt vò khÝ cho c«ng cuéc b¶o vÖ Tæ quèc… Nh÷ng s¶n phÈm nµy rÊt cÇn cho x· héi, nh­ng nÕu giao cho khu vùc t­ nh©n s¶n xuÊt sÏ g©y nguy h¹i cho x· héi. Khu vùc t­ nh©n kh«ng lµm ®­îc cã nghÜa lµ do t­ nh©n non gan, kÐm ý chÝ, thiÕu hiÓu biÕt, thiÕu ph­¬ng tiÖn vµ nguån lùc ®Ó ®Çu t­. Khu vùc t­ nh©n kh«ng muèn lµm cã nghÜa lµ, viÖc s¶n xuÊt cña c¸c s¶n phÈm nµo ®ã kh«ng mang l¹i lîi nhuËn ®ñ søc hÊp dÉn hä. Nhµ n­íc kh«ng thÓ ®Ó cho x· héi thiÕu s¶n phÈm vµ dÞch vô lµ v×, viÖc thiÕu hµng ho¸, dÞch vô cã thÓ g©y nªn c¸c bÊt æn vÒ chÝnh trÞ – x· héi. Hai lµ, DNNN lµ mét c«ng cô kinh tÕ quan träng cña nhµ n­íc ®Ó thùc hiÖn c¸c t¸c ®éng qu¶n lý ®èi víi nÒn kinh tÕ nãi riªng, x· héi nãi chung. Trong nÒn kinh tÕ cña bÊt kú quèc gia nµo, nhµ n­íc lu«n lµ mét thùc thÓ kinh tÕ – chÝnh trÞ quan träng. Thùc tÕ ë nhiÒu n­íc chØ ra r»ng, sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i, t¨ng tr­ëng hay suy tho¸i, giµu hay nghÌo ®Òu t×m thÊy nguyªn nh©n ë qu¶n lý nhµ n­íc vµ vai trß cña nhµ n­íc. §Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi nãi chung, quan hÖ x· héi trong kinh tÕ nãi riªng, nhµ n­íc cã thÓ dïng ph­¬ng ph¸p c­ìng chÕ, ph­¬ng ph¸p tuyªn truyÒn, thuyÕt phôc vµ ph­¬ng ph¸p kinh tÕ. Mçi ph­¬ng ph¸p trªn cã lîi thÕ riªng cña nã vµ chØ cã thÓ ¸p dông ®­îc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. §ång thêi, ®Ó ¸p dông ®­îc mçi ph­¬ng ph¸p ®ã, Nhµ n­íc ph¶i chuÈn bÞ nh÷ng ph­¬ng tiÖn t­¬ng øng. Ch¼ng h¹n, ®Ó c­ìng chÕ b»ng ph¸p luËt cÇn ph¶i lµm luËt vµ x©y dùng lùc l­îng b¶o vÖ ph¸p luËt. §Ó tuyªn truyÒn, thuyÕt phôc ph¶i x©y dùng néi dung vµ hÖ thèng c¬ quan, hÖ thèng ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng. Còng nh­ vËy, ®Ó kÝch thÝch kinh tÕ, Nhµ n­íc ph¶i cã hÖ thèng c¸c ®ßn b¶y kinh tÕ. Mét trong nh÷ng ®ßn b¶y ph¶i cã lµ DNNN. V× thÕ mäi n­íc ®Òu x©y dùng mét sè DNNN nhÊt ®Þnh, tuú m«i tr­êng vµ ®èi t­îng qu¶n lý cña mçi n­íc. DNNN lµ mét c«ng cô kinh tÕ rÊt ®Æc biÖt. §Ó cã thùc lùc vËt chÊt ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ quèc d©n, nhµ n­íc cã thÓ dïng vËt t­ dù tr÷ quèc gia. Ch¼ng h¹n, dïng dù tr÷ quèc gia ®Ó b¸n ph¸ gi¸ ®Çu c¬. Tuy nhiªn, cã mét sè hµng ho¸ kh«ng thÓ dù tr÷ ®­îc, nh­ ®iÖn n¨ng, n­íc s¹ch vµ tÊt c¶ c¸c lo¹i dÞch vô. Khi ®ã, chØ cã DNNN míi cã thÓ ®¸p øng ®­îc. Ba lµ, sù h×nh thµnh vµ tån t¹i cña DNNN ë nhiÒu n­íc nh­ lµ mét bé phËn kinh tÕ cã vai trß ®Þnh h­íng, dÉn d¾t c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Trong nÒn kinh tÕ hçn hîp gåm nhiÒu thµnh phÇn tham gia, cïng kinh doanh vµ b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt, kinh tÕ nhµ n­íc chØ lµ mét bé phËn. Tuy nhiªn, ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN th× "kinh tÕ nhµ n­íc vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o, ®iÒu tiÕt, ®Þnh h­íng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c" [17, tr.27]. Nh­ vËy, trong hÖ thèng doanh nghiÖp cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, DNNN cã vai trß quan träng lµ bé phËn cÊu thµnh cña kinh tÕ nhµ n­íc. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Ó thùc hiÖn chiÕn l­îc t¨ng tèc, t¹o dùng c¬ së kinh tÕ cña nhµ n­íc XHCN, nhµ n­íc tÊt yÕu ph¶i lùa chän gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c DNNN, t¨ng c­êng kinh tÕ nhµ n­íc. ViÖc lùa chän nµy kh«ng mang tÝnh chñ quan, mµ lµ mét tÊt yÕu lÞch sö trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia ®ang ë tr×nh ®é kinh tÕ chËm ph¸t triÓn. §èi víi nh÷ng n­íc nµy viÖc ph¸t triÓn DNNN kh«ng chØ lµ viÖc tËp trung t­ b¶n x· héi trong b­íc ®Çu ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n mµ cßn cã lîi thÕ h¬n trong viÖc ¸p dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Ngoµi ra, DNNN cßn trë thµnh "®èi t¸c chÝnh ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi trong ho¹t ®éng liªn doanh, liªn kÕt" [17, tr.27-28] Bèn lµ, sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn DNNN nh­ lµ mét h×nh thøc x· héi ho¸ s¶n xuÊt vÒ mÆt së h÷u. Së h÷u lµ mét ph¹m trï kinh tÕ, nã võa lµ kÕt qu¶, võa lµ ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, cã t¸c dông thóc ®Èy hay k×m h·m ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt vµ suy cho cïng lµ ®èi víi nÒn kinh tÕ cña mét quèc gia hay vïng l·nh thæ. Sù biÕn ®æi cña quan hÖ së h÷u lµ qu¸ tr×nh lÞch sö, tÊt yÕu vµ kh¸ch quan. Trong c¸c lo¹i h×nh së h÷u th× së h÷u nhµ n­íc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm mang tÝnh quy luËt cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. Së h÷u nhµ n­íc tuy mang tÝnh ®Æc thï cña mçi chÕ ®é chÝnh trÞ – x· héi, nh­ng nã cã tr×nh ®é x· héi ho¸ cao h¬n së h÷u t­ nh©n. Nh­ vËy, sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña DNNN – mét bé phËn cña së h÷u nhµ n­íc, lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña viÖc x· héi ho¸ s¶n xuÊt kÓ c¶ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc ph¸t triÓn, còng nh­ c¸c n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa vµ c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa. N¨m lµ, ë c¸c n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN, viÖc h×nh thµnh c¸c DNNN lµ tÊt yÕu kh¸ch quan nh»m ®Þnh h­íng nÒn kinh tÕ theo môc tiªu ®· chän, ®ång thêi gãp phÇn lµm cho kinh tÕ nhµ n­íc thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ. 2. Quan niÖm vÒ doanh nghiÖp Nhµ n­íc Trong c¸c tµi liÖu vÒ kinh tÕ, cã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ DNNN. C¸c quan niÖm ®ã ®Òu dùa trªn c¸c tiªu chÝ nh­ së h÷u, môc ®Ých ho¹t ®éng, c¬ cÊu tæ chøc vµ h×nh thøc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, tuy vËy kh¸i niÖm vÒ DNNN trªn thÕ giíi còng ®­îc hiÓu kh«ng thèng nhÊt. Cïng tiªu chÝ x¸c ®Þnh doanh nghiÖp nh­ nhau nh­ng cã n­íc gäi lµ DNNN, song n­íc kh¸c l¹i cho ®ã lµ doanh nghiÖp t­ nh©n. Mçi kh¸i niÖm nhÊn m¹nh mét sè tiªu chÝ nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, còng cã thÓ t×m thÊy nh÷ng tiªu chÝ chung trong c¸c ®Þnh nghÜa cña mét sè häc gi¶ nh­ Johansen, Malcolm Gillis, Hanson, Ramanadham, Lintner, Short, Aharoni vµ mét sè tæ chøc quèc tÕ nh­ Liªn hiÖp quèc, Ng©n hµng thÕ giíi, Quü tiÒn tÖ thÕ giíi. Trong c¸c quan niÖm vÒ DNNN nªu trªn th× quan niÖm cña Malcolm Gillis vµ Ramanadham ®­îc coi lµ phï hîp h¬n víi b¶n chÊt cña DNNN vµ nã mang tÝnh phæ biÕn. §iÒu ®ã ®­îc gi¶i thÝch bëi c¸c lý do sau: Theo quan niÖm cña Malcolm Gillis th× DNNN ®­îc x¸c ®Þnh theo 3 tiªu chuÈn sau: i) ChÝnh phñ lµ cæ ®«ng chÝnh trong doanh nghiÖp, hoÆc nÕu kh«ng th× ChÝnh phñ cã thÓ thùc hiÖn viÖc kiÓm so¸t nh÷ng chÝnh s¸ch chung mµ doanh nghiÖp theo ®uæi vµ bæ nhiÖm hoÆc c¸ch chøc ban qu¶n lý doanh nghiÖp ii) Doanh nghiÖp cã nhiÖm vô s¶n xuÊt hµng ho¸ hoÆc dÞch vô b¸n cho c«ng chóng, hoÆc cho c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n hoÆc DNNN kh¸c. iii) Doanh nghiÖp ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ thu chi trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt – kinh doanh. NÕu mét doanh nghiÖp thiÕu ®iÒu kiÖn thø nhÊt th× doanh nghiÖp ®ã lµ doanh nghiÖp t­ nh©n. ThiÕu hoÆc ®iÒu kiÖn thø 2 hoÆc ®iÒu kiÖn thø 3 th× mét tæ chøc cña ChÝnh phñ kh«ng ®­îc coi lµ DNNN, mµ ®­îc coi lµ c¬ quan c«ng céng. [17]. Theo V.V Ramanadham, DNNN lµ mét tæ chøc trong ®ã kÕt hîp nh÷ng yÕu tè "c«ng Ých" vµ nh÷ng yÕu tè "doanh nghiÖp" [24]. i) Nh÷ng yÕu tè c«ng Ých lµ: Nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ kinh doanh vµ ho¹t ®éng chÝnh do c¸c tæ chøc Nhµ n­íc ®¶m nhËn. Tiªu chÝ quan träng trong c¸c quyÕt ®Þnh kh«ng chØ lµ kÕt qu¶ tµi chÝnh. Lîi nhuËn lµ cña c«ng chøc kh«ng thuéc mét nhãm t­ nh©n nµo. Doanh nghiÖp chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc x· héi. §iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa ®¬n gi¶n chØ lµ c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc quyÕt ®Þnh cña hä, mµ doanh nghiÖp nãi chung ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc x· héi. Nh÷ng yÕu tè "doanh nghiÖp" lµ: Doanh nghiÖp cã thÓ tån t¹i vÒ mÆt tµi chÝnh mét c¸ch dµi h¹n vµ ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c thÞ tr­êng. Gi¸ c¶ ph¶i ®­îc thiÕt lËp trªn c¬ së chi phÝ, yªu cÇu nµy xuÊt ph¸t tõ ®ßi hái gi¸ cña c¸c s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô ph¶i bï ®¾p ®­îc chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. Kh¶ n¨ng tån t¹i vÒ mÆt tµi chÝnh vµ mèi quan hÖ gi¸ c¶ - chi phÝ lµ nh÷ng yÕu tè ph©n biÖt DNNN víi c¸c ho¹t ®éng c«ng Ých, vÝ dô ho¹t ®éng an ninh, quèc phßng, gi¸o dôc, y tÕ… Theo c¸c ®Þnh nghÜa trªn, DNNN ®­îc x¸c ®Þnh dùa trªn nh÷ng tiªu chÝ chung nh­ quyÒn së h÷u, quyÒn kiÓm so¸t cña nhµ n­íc, kh¶ n¨ng tån t¹i trªn thÞ tr­êng, môc tiªu, møc ®é tù chñ tµi chÝnh, quan hÖ gi¸ c¶ - chi phÝ. Tuy nhiªn, ranh giíi x¸c ®Þnh doanh nghiÖp nµo lµ DNNN ch­a thèng nhÊt. VÝ dô, tiªu chÝ vÒ quyÕn së h÷u cña nhµ n­íc trong DNNN rÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c quèc gia. §èi víi óc vµ T©y Ban Nha, DNNN lµ doanh nghiÖp mµ nhµ n­íc n¾m quyÒn së h÷u trªn 50% tµi s¶n, ë Italia lµ 25%, Malaysia lµ 20%, Hµn Quèc lµ 10% [19]. Liªn hiÖp quèc ®­a ra kh¸i niÖm vÒ DNNN nh­ sau: " Nh÷ng xÝ nghiÖp do nhµ n­íc n¾m toµn bé hoÆc mét phÇn së h÷u vµ nhµ n­íc kiÓm so¸t tíi mét møc ®é nhÊt ®Þnh qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh cña xÝ nghiÖp" [20]. Trong khi ®ã theo luËt c«ng ty (1994) cña Trung Quèc, DNNN lµ doanh nghiÖp mµ nhµ n­íc n¾m cæ phÇn khèng chÕ tõ 35% trë lªn [23]. Nh­ vËy, nhµ n­íc kh«ng cÇn n¾m gi÷ tû lÖ vèn së h÷u lín trong DNNN mµ ®iÒu quan träng lµ kh¶ n¨ng khèng chÕ cña nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp. §iÒu nµy còng thèng nhÊt víi quan ®iÓm cña §¹i héi lÇn thø XV cña §¶ng Céng s¶n Trung Quèc coi vai trß chñ ®¹o cña "kinh tÕ quèc h÷u… chñ yÕu thÓ hiÖn ë søc m¹nh khèng chÕ cña nã" [10, tr.39]. Nh­ vËy, DNNN tån t¹i ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi vµ c¸c doanh nghiÖp nµy ®­îc sö dông nh­ mét c«ng cô ®Ó ph¸t triÓn vµ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. Quan niÖm vÒ DNNN ë c¸c n­íc kh«ng gièng nhau, nh­ng vÉn cã ®iÓm thèng nhÊt chung, ®ã lµ c¨n cø së h÷u vµ quyÒn chi phèi ®èi víi doanh nghiÖp ®Ó ph©n biÖt DNNN víi doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. ë ViÖt Nam, quan niÖm vÒ DNNN cã sù thay ®æi trong tõng thêi kú. Theo §iÒu lÖ xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp quèc doanh ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh 50/H§BT ngµy 22/3/1988 vµ Quy chÕ vÒ thµnh lËp, gi¶i thÓ DNNN ban hµnh kÌm NghÞ ®Þnh 388/H§BT ngµy 20/11/1991 th× DNNN lµ doanh nghiÖp do Nhµ n­íc trùc tiÕp thµnh lËp, tæ chøc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ – x· héi cña Nhµ n­íc. ViÖc thµnh lËp c¸c DNNN do c¬ quan nhµ n­íc ®Ò nghÞ vµ tr×nh c¬ quan cã thÈm quyÒn ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp. Quan niÖm vÒ DNNN nh­ vËy vÉn dùa trªn tiªu chÝ së h÷u 100% vèn nhµ n­íc vµ thÓ hiÖn sù can thiÖp trùc tiÕp vµ toµn diÖn cña nhµ n­íc vµo ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Theo luËt DNNN do Quèc héi kho¸ IX th«ng qua ngµy 20/1/1995, DNNN lµ "tæ chøc kinh tÕ do nhµ n­íc ®Çu t­ vèn, thµnh lËp vµ tæ chøc qu¶n lý, ho¹t ®éng kinh doanh hoÆc ho¹t ®éng c«ng Ých, nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi do nhµ n­íc giao, DNNN cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, cã c¸c quyÒn vµ nghÜa vô d©n sù, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ toµn bé ho¹t ®éng, kinh doanh trong ph¹m vi vèn do doanh nghiÖp qu¶n lý [18, tr.1]. Nh×n chung, quan niÖm vÒ DNNN trong LuËt c¬ b¶n vÉn nh­ ®· quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p lý nªu trªn. §iÓm kh¸c biÖt vµ tiÕn bé lµ ë chç LuËt nµy ®· x¸c ®Þnh râ t­ c¸ch ph¸p nh©n vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý h÷u h¹n cña DNNN. Theo tinh thÇn cña NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø IX vµ Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng lÇn thø ba (kho¸ IX) th× quan niÖm vÒ DNNN cã ®æi míi vµ ®­îc ph¸t triÓn thªm mét b­íc quan träng. Theo ®ã, DNNN kh«ng chØ do Nhµ n­íc n¾m gi÷ 100% vèn mµ cßn bao gåm c¶ doanh nghiÖp do Nhµ n­íc chiÕm cæ phÇn chi phèi" [19, tr.6]. Ngoµi ra, DNNN kh«ng nhÊt thiÕt do Nhµ n­íc trùc tiÕp thµnh lËp vµ qu¶n lý toµn bé ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp mµ Nhµ n­íc chØ qu¶n lý vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c quyÒn cña chñ së h÷u ®èi víi DNNN trong phÇn vèn gãp cña m×nh. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn cã thÓ rót ra DNNN lµ doanh nghiÖp do nhµ n­íc n¾m phÇn së h÷u khèng chÕ do, chi phèi hay qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng chñ yÕu cña doanh nghiÖp. Trong ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam, DNNN lµ nh÷ng doanh nghiÖp do Nhµ n­íc ®Çu t­ vèn vµ n¾m tû lÖ vèn khèng chÕ. 3. VÞ trÝ, vai trß cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng DNNN kh«ng ph¶i lµ doanh nghiÖp th«ng th­êng nh­ c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Do vËy, c©u hái thÕ nµo lµ mét DNNN ho¹t ®éng tèt, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, sÏ kh«ng thÓ tr¶ lêi ®­îc, kh«ng thÓ cã c©u tr¶ lêi lµm võa ý mäi ng­êi, nÕu kh«ng ®øng trªn cïng mét xuÊt ph¸t ®iÓm ®¸nh gi¸. Mét trong nh÷ng c¬ së xuÊt ph¸t ®iÓm ®ã lµ vÞ trÝ vµ vai trß cña DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 3.1 VÞ trÝ cña DNNN DNNN cã vÞ trÝ quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña mçi quèc gia. VÞ trÝ ®ã ®­îc xÐt trong ba mèi quan hÖ sau: Mét lµ, DNNN trong mèi quan hÖ víi chÝnh s¸ch, chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ,. DNNN lµ lùc l­îng trùc tiÕp tham gia thùc hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. Trong mèi quan hÖ nµy vÞ trÝ cña DNNN cã thÓ t¨ng hoÆc gi¶m tuú theo chÝnh s¸ch vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh. Hai lµ, t­¬ng quan cña DNNN trong hÖ thèng gi¶i ph¸p, c«ng cô kinh tÕ mµ nhµ n­íc lùa chän ®Ó ®iÒu tiÕt, thóc ®Èy vµ thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong mèi quan hÖ nµy vÞ trÝ cña DNNN ®­îc xem nh­ lµ c«ng cô (trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp) ®Ó ®iÒu tiÕt vµ thóc ®Èy kinh tÕ. Ba lµ, t­¬ng quan gi÷a DNNN víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trong nÒn kinh tÕ hçn hîp. Tû träng DNNN phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña mçi n­íc. §èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn th× sè l­îng DNNN chiÕm tû lÖ nhÊt ®Þnh vµ ho¹t ®éng trong mét sè ngµnh, lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ. §èi víi nh÷ng n­íc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN th× DNNN: "gi÷ vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ, lµm c«ng cô vËt chÊt quan träng ®Ó Nhµ n­íc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m«, lµm lùc l­îng nßng cèt, gãp phÇn chñ yÕu ®Ó kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o" [19, tr.6]. ë ViÖt Nam, vÞ trÝ cña kinh tÕ nhµ n­íc vµ DNNN ®· cã b­íc chuyÓn quan träng tõ sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI ®ã lµ, viÖc chuyÓn ®æi kh¸i niÖm tõ kinh tÕ quèc doanh sang kh¸i niÖm kinh tÕ nhµ n­íc vµ t¸ch b¹ch gi÷a DNNN víi kinh tÕ nhµ n­íc. Theo ®ã, DNNN ®­îc hiÓu lµ mét bé phËn quan träng trong thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc. B­íc chuyÓn vÒ nhËn thøc nµy ®­îc b¾t ®Çu tõ Héi nghÞ ®¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú cña §¹i héi §¶ng kho¸ VII (th¸ng 1/1994). Trong b¸o c¸o chÝnh trÞ cña §¶ng t¹i Héi nghÞ nµy ®· kh¼ng ®Þnh "Tµi s¶n vµ vèn thuéc së h÷u nhµ n­íc ®­îc sö dông d­íi nhiÒu h×nh thøc, võa ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi cao, võa t¨ng c­êng kh¶ n¨ng thóc ®Èy vµ kiÓm so¸t trùc tiÕp cña Nhµ n­íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ nh­: ®Çu t­ vµo khu vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc, … giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi (®Êt ®ai, rõng…); cho thuª, t« nh­îng (hÇm má), liªn doanh; gãp vèn cæ phÇn, mua cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp thuéc nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c" [13]. Tõ ph©n tÝch trªn ®©y cho thÊy, trong ._.nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng viÖc h×nh thµnh søc m¹nh cña kinh tÕ nhµ n­íc kh«ng chØ tõ c¸c DNNN cã 100% vèn Nhµ n­íc mµ cßn bao gåm c¸c nguån thu tõ vèn gãp cña Nhµ n­íc vµo c¸c doanh nghiÖp cã së h÷u hçn hîp vµ c¸c doanh nghiÖp thuÇn tóy së h÷u kh¸c. 3.2 Vai trß cña DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng DNNN cã vai trß quan träng trong viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n, vai trß cña DNNN ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt cô thÓ sau: i)Vai trß cña khu vùc DNNN thÓ hiÖn tr­íc hÕt b»ng ba chØ tiªu sau: §ãng gãp vµo t¨ng tr­ëng ®Êt n­íc (chiÕm tû träng lín trong tæng s¶n phÈm trong n­íc - GDP), thu hót vèn, t¹o viÖc lµm vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi. Ngoµi ra, trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam, c¸c DNNN cßn ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng, dÞch vô x· héi ngµy mét tèt h¬n; cung øng hµng ho¸, vËt t­, n¨ng l­îng chñ yÕu cho nÒn kinh tÕ quèc d©n nh­ ®iÖn, s¾t thÐp, xi m¨ng, ph©n bãn, x¨ng dÇu, giÊy viÕt … §ång thêi, lµ lùc l­îng chñ lùc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi th«ng qua c¸c doanh nghiÖp c«ng Ých. DNNN lµ ®éng lùc thóc ®Èy ph©n bè l¹i nguån lùc, nhÊt lµ nguån vèn vµ nguån nh©n lùc theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc h×nh thµnh c¸c trung t©m kinh tÕ, v¨n ho¸, ®« thÞ míi. ii)DNNN gi÷ vai trß quan träng chi phèi nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc vµ s¶n phÈm then chèt cña nÒn kinh tÕ. DNNN b¶o ®¶m hÇu hÕt yªu cÇu s¶n phÈm vµ dÞch vô c«ng Ých, c¸c ®iÒu kiÖn giao th«ng, ®iÖn, n­íc, th«ng tin, vËt t­, hµng hãa cho xuÊt khÈu vµ thÞ tr­êng trong n­íc. iii)DNNN lµ lùc l­îng nßng cèt trong t¨ng tr­ëng, xuÊt khÈu, b¶o ®¶m c¸c s¶n phÈm quan träng cña nÒn kinh tÕ vµ ®ãng gãp cho ng©n s¸ch nhµ n­íc; gãp phÇn quan träng b¶o ®¶m c¸c c©n ®èi lín vµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«. iv)C¸c DNNN lµ ng­êi cung cÊp c¸c s¶n phÈm chñ yÕu (c¸c hµng c«ng nghiÖp vµ tiªu dïng, t­ liÖu s¶n xuÊt vµ c¸c dÞch vô …) cho nhu cÇu trong n­íc vµ xuÊt khÈu. v)C¸c DNNN lµ ®iÓm tùa vµ c«ng cô quan träng cña nhµ n­íc trong viÖc ®iÒu tiÕt vÜ m«, kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng. DNNN lµ lùc l­îng xung kÝch ®Ó nhµ n­íc bæ sung thÞ tr­êng nh÷ng hµng ho¸ vµ dÞch vô cÇn thiÕt. Nhµ n­íc sö dông vµ ph¸t huy vai trß xung kÝch cña DNNN khi nµo lµ lóc cÇn thiÕt? §ã lµ khi, khu vùc t­ nh©n kh«ng lµm ®­îc hoÆc kh«ng muèn lµm, nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn. Chøc n¨ng nµy ®­îc c¸c DNNN thùc hiÖn th«ng qua viÖc chóng cung cÊp nh÷ng hµng ho¸ vµ dÞch vô theo chñ tr­¬ng, kÕ ho¹ch cña nhµ n­íc (cÇu) ®Ó nh»m vµo c¸c kho¶ng trèng cña thÞ tr­êng (cung). Trong viÖc ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i sö dông c¸c biÖn ph¸p vÜ m« nh­ chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ… MÆt kh¸c, nhµ n­íc còng ph¶i dùa vµo DNNN ®Ó khëi ®éng, phôc håi kinh tÕ hoÆc k×m h·m l¹m ph¸t. ThÝ dô, khi kinh tÕ thÞ tr­êng vËt vê, uÓ o¶i, nhµ n­íc sÏ ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p vÜ m« nh»m kÝch thÝch nhu cÇu. Nh­ng do l·i suÊt Ýt hoÆc thu håi vèn chËm, nãi chung c¸c doanh nghiÖp kh«ng muèn ®Çu t­. Do vËy, nhµ n­íc ph¶i dùa vµo c¸c DNNN ®Ó t¨ng nhu cÇu ®Çu t­, tõ ®ã thóc ®Èy t¨ng nhu cÇu. vi) DNNN lµ nh÷ng c¬ së quan träng nhÊt trong viÖc ®Çu t­, øng dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ; thùc hiÖn hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. §iÒu ®ã thÓ hiÖn tr­íc hÕt bëi sù cÊt c¸nh kinh tÕ cña mçi quèc gia kh«ng thÓ thiÕu c¸c ngµnh h¹ tÇng vµ kh«ng thÓ kh«ng x©y dùng c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng, mµ viÖc x©y dùng nµy th­êng ®ßi hái nh÷ng kho¶n ®Çu t­ lín, rñi ro cao, thu håi vèn chËm, hiÖu qña x· héi réng lín. Do vËy, nh÷ng doanh nghiÖp b×nh th­êng kh«ng ®ñ søc lµm vµ còng kh«ng muèn lµm [2, tr.30-31]. Thø n÷a lµ, trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ ngµy nay khoa häc – kü thuËt ®ãng vai trß then chèt. C¸c DNNN míi cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ nguån lùc ®Ó cã kh¶ n¨ng chuyÓn ho¸ thµnh tùu khoa häc – kü thuËt thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn thùc. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam, vai trß DNNN cßn thÓ hiÖn ë viÖc ®Þnh h­íng, dÉn d¾t c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c "gi÷ nh÷ng vÞ trÝ then chèt, ®i ®Çu øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ; nªu g­¬ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt" [15, tr.96] Bëi lÏ DNNN cã mét vÞ trÝ vµ vai trß quan träng nh­ vËy ®èi víi nÒn kinh tÕ, ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, viÖc c¶i c¸ch c¸c DNNN nh»m n©ng cao kh¶ c¹nh tranh lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu. Ch­¬ng II C¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ qu¸ tr×nh tÊt yÕu nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ viÖt nam I. Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch DNNN 1. C¸c biÖn ph¸p ®· ®­îc triÓn khai thùc hiÖn 1.1 §æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý ®èi víi DNNN Tõ kinh nghiÖm thùc tiÔn cña ViÖt Nam vµ cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi cho thÊy viÖc ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý ®èi víi DNNN cã vai trß hÕt søc quan träng tíi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN. §iÒu ®ã lý gi¶i v× sao trong kho¶ng thêi gian h¬n 10 n¨m thùc hiÖn ®­êng lèi cña §¶ng, Nhµ n­íc ®· ban hµnh trªn 200 v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt quan träng vÒ vÊn ®Ò DNNN gåm: c¸c nghÞ quyÕt, luËt, ph¸p lÖnh, nghÞ ®Þnh, quyÕt ®Þnh, chØ thÞ, th«ng t­… nh»m x¸c lËp vµ hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý cho DNNN ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. Nh÷ng v¨n b¶n ph¸p lý ®­îc ban hµnh nh»m th¸o gì khã kh¨n vµ v­íng m¾c trong thùc thi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó t¨ng c­êng quyÒn tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña DNNN trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho DNNN ph¸t huy tiÒm n¨ng vµ lîi thÕ s½n cã ®Ó n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt, t¨ng søc c¹nh tranh vµ héi nhËp cã kÕt qu¶ vµo kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ. Trªn c¬ së NghÞ quyÕt §¹i héi VI cña §¶ng vµ Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng lÇn thø ba (khãa VI) n¨m 1987 vÒ chuyÓn ho¹t ®éng cña c¸c ®¬n vÞ c¬ së kinh tÕ quèc doanh sang h¹ch to¸n kinh doanh x· héi chñ nghÜa, ChÝnh phñ ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p quan träng vÒ ®æi míi DNNN. Khëi ®Çu lµ QuyÕt ®Þnh 217/H§BT ngµy 14/11/1987 vÒ viÖc thùc hiÖn chÕ ®é tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c DNNN. TiÕp ®ã, ChÝnh phñ ®· ban hµnh mét sè v¨n b¶n nh­ NghÞ ®Þnh sè 50/H§BT ngµy 23/3/1988 ban hµnh §iÒu lÖ xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp quèc doanh, NghÞ ®Þnh 98/H§BT ngµy 2/6/1988 ban hµnh Quy ®Þnh vÒ quyÒn lµm chñ tËp thÓ lao ®éng t¹i xÝ nghiÖp, NghÞ ®Þnh 27/H§BT ban hµnh §iÒu lÖ vÒ liªn hiÖp xÝ nghiÖp… N¨m 1990, Nhµ n­íc thùc hiÖn thÝ ®iÓm trao quyÒn qu¶n lý vµ sö dông vèn, tr¸ch nhiÖm b¶o toµn vèn cho DNNN. §Õn n¨m 1991, më réng viÖc giao vèn nhµ n­íc vµ quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm b¶o toµn vèn cña DNNN. Trong thêi kú nµy, Nhµ n­íc ®· chuyÓn tõ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý trùc tiÕp b»ng viÖc ®Çu t­ vèn vµ tµi s¶n ë DNNN sang h×nh thøc giao cho tËp thÓ c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc vµ gi¸m ®èc doanh nghiÖp trùc tiÕp qu¶n lý, sö dông ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh. T¹i NghÞ ®Þnh 196/H§BT ngµy 11/12/1988 vµ NghÞ ®Þnh 15/CP ngµy 2/3/1993, ChÝnh phñ ®· quy ®Þnh nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bé trªn lÜnh vùc qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ theo h­íng gi¶m bít chøc n¨ng chñ qu¶n cña bé. Theo ®ã c¸c bé chØ cã 4 nhiÖm vô lµ: quyÕt ®Þnh thµnh lËp, t¸ch nhËp, gi¶i thÓ DNNN; giao quyÒn sö dông vèn vµ tµi s¶n cho DNNN, bæ nhiÖm gi¸m ®èc, phã gi¸m ®èc doanh nghiÖp; kiÓm so¸t ho¹t ®éng kinh doanh cña DNNN. §Ó hoµn chØnh h¬n khung ph¸p lý cho DNNN ho¹t ®éng, trong thêi gian tõ 1988 ®Õn 1990 Chñ tÞch Héi ®ång Nhµ n­íc ®· c«ng bè Ph¸p lÖnh KÕ to¸n thèng kª ngµy 29/9/1989, Ph¸p lÖnh Hîp ®ång kinh tÕ ngµy 28/9/1989, Ph¸p lÖnh Träng tµi kinh tÕ ngµy 12/01/1990. §¹i héi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø VII ®· kh¼ng ®Þnh: "Nhµ n­íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn b»ng ph¸p luËt, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch vµ c¸c c«ng cô kh¸c". ViÖc thùc hiÖn qu¶n lý kinh tÕ b»ng ph¸p luËt còng ®­îc kh¼ng ®Þnh trong HiÕn ph¸p n¨m 1992. LuËt DNNN ®­îc Quèc héi th«ng qua ngµy 20/4/1995 lµ mét c¬ së ph¸p lý quan träng, quy ®Þnh: "DNNN lµ thùc thÓ ph¸p nh©n ®éc lËp, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c DNNN ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ thùc hiÖn c¸c môc tiªu do Nhµ n­íc giao" [10]. LuËt DNNN ra ®êi lµ sù chuyÓn ®æi quan träng trong qu¶n lý ho¹t ®éng cña DNNN, t¹o c¬ së ph¸p lý ®Ó gi¶i quyÕt vµ kh¼ng ®Þnh nhiÒu vÊn ®Ò cã liªn quan trong quan hÖ gi÷a DNNN víi Nhµ n­íc. LuËt nµy ®· chØ râ quan niÖm DNNN; ph©n ®Þnh râ DNNN ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých; quyÒn tù chñ cña DNNN; nghÜa vô cña DNNN ®èi víi Nhµ n­íc; ®Þnh h­íng ph¸t triÓn khu vùc DNNN; ph©n ®Þnh quyÒn cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vµ quyÒn cña DNNN. Bé Tµi chÝnh ®­îc giao quyÒn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý tµi s¶n nhµ n­íc t¹i DNNN. Chñ tr­¬ng thµnh lËp c¸c Tæng c«ng ty nhµ n­íc cã quy m« quèc gia kh«ng trùc thuéc Bé, ngµnh chñ qu¶n lµ nh»m xo¸ bá dÇn chÕ ®é Bé chñ qu¶n vµ cÊp hµnh chÝnh chñ qu¶n ®èi víi DNNN. TiÕp theo LuËt DNNN, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 59/CP ngµy 3/10/1996 (®­îc söa ®æi, bæ sung b»ng NghÞ ®Þnh sè 27/1999/N§ - CP ngµy 20/4/1999) ban hµnh quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh vµ h¹ch to¸n kinh doanh ®èi víi DNNN chÊt l­îng qu¶n lý tµi chÝnh cña DNNN ®­îc t¨ng c­êng theo h­íng: Nhµ n­íc chuyÓn tõ h×nh thøc cÊp vèn (vèn cè ®Þnh vµ vèn l­u ®éng) sang h×nh thøc giao vèn cho DNNN vµ chuyÓn h×nh thøc ®Þnh møc vèn cho tõng doanh nghiÖp sang h×nh thøc x¸c ®Þnh vèn ®iÒu lÖ cho DNNN. DNNN ®­îc quyÒn sö dông vèn, quü vµ thay ®æi c¬ cÊu vèn, tµi s¶n ®Ó phôc vô ph¸t triÓn kinh doanh theo nguyªn t¾c hiÖu qu¶, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn; ®­îc ®Çu t­ ra ngoµi doanh nghiÖp (kÓ c¶ doanh nghiÖp kh«ng thuéc së h÷u cña Nhµ n­íc); ®­îc quyÒn huy ®éng vèn d­íi c¸c h×nh thøc: ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu, vay vèn, nhËn vèn, gãp vèn liªn kÕt vµ c¸c h×nh thøc kh¸c nh­ng kh«ng lµm thay ®æi h×nh thøc së h÷u cña DNNN; ¸p dông viÖc mua b¶o hiÓm tµi s¶n trong DNNN; h¹ch to¸n vµo chi phÝ kinh doanh ®Ó h×nh thµnh quü dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho, dù phßng c¸c kho¶n thu khã ®ßi, dù phßng c¸c kho¶n gi¶m gi¸ gi÷a ®ång tiÒn ViÖt Nam so víi ngo¹i tÖ… thùc hiÖn chÕ ®é trÝch lËp quü dù tr÷ tµi chÝnh, quü dù phßng mÊt viÖc lµm trong c¸c DNNN. KhuyÕn khÝch thùc hiÖn khÊu hao nhanh ®Ó c¸c DNNN cã ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i ho¸ vµ nhanh chãng ®æi míi c«ng nghÖ. DNNN ®­îc quyÒn cho thuª, thÕ chÊp, cÇm cè, nh­îng b¸n tµi s¶n thuéc quyÒn qu¶n lý cña doanh nghiÖp ®Ó phôc vô cho kinh doanh vµ thu håi vèn sö dông cho môc ®Ých kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n. Trong gi¸ thµnh s¶n phÈm, ngoµi c¸c kho¶n trÝch lËp quü dù phßng nh­ ®· nãi ë trªn th× DNNN cßn ®­îc chi trî cÊp th«i viÖc cho ng­êi lao ®éng, tiÒn thuª ®Êt hoÆc thuÕ sö dông ®Êt, chi cho qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ, khuyÕn m¹i cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. Trong tr­êng hîp ®Æc biÖt DNNN thua lç th× ng©n s¸ch nhµ n­íc kh«ng cÊp bï nh­ tr­íc ®©y mµ doanh nghiÖp ph¶i lÊy l·i cña c¸c kú kÕ tiÕp ®ã ®Ó bï lç. ViÖc ph©n phèi thu nhËp cña DNNN còng ®· thay ®æi theo nguyªn t¾c g¾n hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp vµ hµi hoµ gi÷a quyÒn lîi cña Nhµ n­íc, doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng. Ngµy 31/12/1994 Quèc héi ®· ban hµnh Bé luËt Lao ®éng lµm c¨n cø ph¸p lý trong sö dông lao ®éng. TiÕp ®ã, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh vÒ hîp ®ång lao ®éng, theo ®ã chuyÓn viÖc sö dông lao ®éng tõ h×nh thøc biªn chÕ vÜnh viÔn sang h×nh thøc hîp ®ång lao ®éng; quy ®Þnh nghÜa vô, quyÒn lîi cña doanh nghiÖp, cña ng­êi lao ®éng trong viÖc chÊm døt hîp ®ång lao ®éng còng nh­ mÊt viÖc lµm; vÒ tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ; vÒ møc l­¬ng tèi thiÓu, hÖ thèng thang b¶ng l­¬ng, chÕ ®é tr¶ l­¬ng, tiÒn th­ëng trong doanh nghiÖp vµ mét sè quy ®Þnh kh¸c cã liªn quan ®Õn tiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng; vÒ chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi; vÒ an toµn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng, tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp. 1.2 S¾p xÕp, tæ chøc l¹i c¸c DNNN S¾p xÕp vµ tæ chøc l¹i c¸c DNNN ®­îc tiÕn hµnh trªn c¬ së ph©n lo¹i DNNN, thu gän ®Çu mèi, lo¹i bá c¸c DNNN lµm ¨n kh«ng hiÖu qu¶, tæ chøc l¹i c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc nh»m chÊn chØnh vµ x©y dùng khu vùc DNNN ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, ®¶m nhiÖm ®­îc vai trß cña DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. C¸c biÖn ph¸p nµy thùc hiÖn nh­ sau: a) Ph©n lo¹i vµ s¾p xÕp l¹i DNNN §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c DNNN trªn c¬ së thu gän ®Çu mèi, ®æi míi c¬ cÊu DNNN, Nhµ n­íc ®· triÓn khai thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p quan träng sau: Ngµy 01/9/4990 Héi ®ång Bé tr­ëng ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh 315/H§BT yªu cÇu c¸c DNNN ph¶i ra so¸t l¹i chøc n¨ng ho¹t ®éng kinh doanh, ra so¸t l¹i c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kinh doanh (vèn, c«ng nghÖ, thÞ tr­êng, tæ chøc lao ®éng, tæ chøc bé m¸y vµ c¸n bé, so¸t xÐt l¹i t×nh tr¹ng tµi chÝnh DNNN, viÖc chÊp hµnh kû luËt tµi chÝnh, kÕ to¸n, thèng kª). Nh÷ng xÝ nghiÖp liªn tiÕp lç trong thêi gian dµi do kh«ng tiªu thô ®­îc s¶n phÈm, kh«ng thùc hiÖn ®­îc nhiÖm vô kinh doanh, kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ kh«ng thÓ kh¾c phôc ®­îc b»ng c¸c biÖn ph¸p nh­ chuyÓn h­íng s¶n xuÊt, thay ®æi mÆt hµng, ®Çu t­ trang bÞ l¹i, còng nh­ c¸c biÖn ph¸p vÒ chÊn chØnh vµ tæ chøc l¹i s¶n xuÊt kinh doanh víi sù hç trî cña cÊp trªn… cã thÓ bÞ tuyªn bè gi¶i thÓ. Ngµy 20/11/1991 Héi ®ång bé tr­ëng ban hµnh NghÞ ®Þnh 388/H§BT quy ®Þnh viÖc thµnh lËp, ®¨ng kÝ, gi¶i thÓ DNNN nh»m lo¹i bá nh÷ng DNNN ®· thµnh lËp mét c¸ch trµn lan, å ¹t trong nh÷ng n¨m tr­íc ®ã. C¸c c¬ quan chøc n¨ng cña ChÝnh phñ nh­ Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Bé Tµi ChÝnh, Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam, Bé Lao ®éng – Th­¬ng binh vµ X· héi ®· ban hµnh nhiÒu Th«ng t­ h­íng dÉn viÖc thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 388/H§BT lµ mét chñ tr­¬ng lín cña ChÝnh phñ trong viÖc s¾p xÕp DNNN. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn quy ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn tèi thiÓu vÒ vèn ph¸p ®Þnh, ngµnh nghÒ kinh doanh, quy m« nhá nhÊt, luËn chøng vÒ thÞ tr­êng, tiªu thô s¶n phÈm trong viÖc lµm thñ tôc thµnh lËp DNNN. Thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 388/H§BT, c¸c Bé, ®Þa ph­¬ng vµ tõng DNNN ®· phèi hîp tiÕn hµnh rµ so¸t l¹i chøc n¨ng ho¹t ®éng kinh doanh cña tõng ®¬n vÞ ®Ó tæ chøc theo ®óng chøc n¨ng, nhiÖm vô ®­îc quy ®Þnh, võa ®¶m b¶o gi¸m s¸t nhµ n­íc. Trªn c¬ së xem xÐt t×nh tr¹ng tµi chÝnh cña DNNN, ®¸nh gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh, vèn l­u ®éng, kÕt qu¶ l·i, lç, tån kho, nî nÇn, viÖc chÊp hµnh kû luËt tµi chÝnh, kÕ to¸n thèng kª ®Ó lµm râ thùc tr¹ng yÕu kÐm cña DNNN vµ tù ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc. Ngµy 25/8/1995 Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· ban hµnh ChØ thÞ 500/ TTg vÒ viÖc khÈn tr­¬ng tæ chøc, s¾p xÕp l¹i DNNN nh»m h­íng c¸c DNNN ®i vµo ho¹t ®éng theo luËt DNNN, kÕt hîp víi viÖc xo¸ bá chÕ ®é Bé chñ qu¶n vµ cÊp hµnh chÝnh chñ qu¶n, kh¾c phôc mét b­íc t×nh tr¹ng cã nhiÒu DNNN ho¹t ®éng cïng ngµnh nghÒ trªn cïng ®i¹ bµn nh­ng do nhiÒu Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng qu¶n lý. Trong ®ã, ®Æc biÖt yªu cÇu ph¶i s¾p xÕp l¹i ngµnh x©y dùng vµ c¬ khÝ. §èi víi c¸c DNNN ®· ®­îc thµnh lËp theo NghÞ ®Þnh 388/H§BT ®ang ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ phï hîp víi quy ho¹ch sÏ kh«ng lµm thñ tôc thµnh lËp l¹i. §èi víi c¸c DNNN tuy ®· ®­îc thµnh lËp l¹i theo NghÞ ®Þnh 388/H§BT nh­ng hiÖu qña thÊp, quy m« nhá th× cã thÓ tæ chøc l¹i th«ng quan viÖc hîp nhÊt hoÆc s¸p nhËp ®Ó lµm ¨n cã hiÖu qu¶ h¬n hoÆc thµnh lËp c¸c DNNN lín cã héi ®ång qu¶n trÞ. DNNN ®Þa ph­¬ng cã thÓ lµ thµnh viªn cña c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc. DNNN thuéc trung ­¬ng qu¶n lý cã thÓ chuyÓn cho ®Þa ph­¬ng ®Ó s¾p xÕp l¹i theo ®Þa bµn l·nh thæ. Yªu cÇu cña ChØ thÞ 500/TTg lµ ph¶i ph©n biÖt râ DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých vµ DNNN ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Ngµy 21/4/1998, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· ban hµnh chØ thÞ 20/1998/CT – TTg ®Ó ®Èy m¹nh s¾p xÕp vµ ®æi míi DNNN, Thñ t­íng ChÝnh phñ yªu cÇu c¸c cÊp, c¸c ngµnh khÈn tr­¬ng tiÕn hµnh ph©n lo¹i vµ s¾p xÕp DNNN; cñng cè vµ hoµn thiÖn tæng c«ng ty nhµ n­íc; thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p lµnh m¹nh ho¸ tµi chÝnh; lËp kÕ ho¹ch ®æi míi c«ng nghÖ, hoµn thiÖn qu¶n lý nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh cña DNNN trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ. Theo sè liÖu cña Ban ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp Trung ­¬ng ®Õn kho¶ng th¸ng 4/2000 ®· thÈm ®Þnh 64 trong sè 74 ®Ò ¸n tæng thÓ s¾p xÕp DNNN do c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng, Tæng c«ng ty 91 ®Ó tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ. Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· phª duyÖt 56 ®Ò ¸n. §Ó triÓn khai thi hµnh luËt DNNN, ngµy 28/8/1996 ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh 50/CP vÒ thµnh lËp, tæ chøc l¹i, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n DNNN vµ sau ®ã, ngµy 28/4/1997 ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 38/CP vÒ söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña NghÞ ®Þnh 50/CP. C¸c NghÞ ®Þnh nãi trªn ®· quy ®Þnh nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc ®­îc ­u tiªn xem xÐt khi thµnh lËp DNNN. §ã lµ nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc, ®Þa bµn ho¹t ®éng mµ ë ®ã DNNN ph¶i cã mÆt ®Ó ®iÒu tiÕt, h­íng dÉn, thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. §ång thêi, NghÞ ®Þnh còng quy ®Þnh vèn ®iÒu lÖ t¹i thêi ®iÓm thµnh lËp kh«ng thÊp h¬n møc vèn ph¸p ®Þnh cña ngµnh nghÒ kinh doanh. B»ng viÖc thùc hiÖn ®ång bé c¸c biÖn ph¸p nªu trªn, sè l­îng DNNN gi¶m ®¸ng kÓ, c¬ cÊu DNNN b­íc ®Çu ®­îc ®iÒu chØnh hîp lý h¬n, nhê ®ã mµ cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn ®Ó n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c DNNN. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc, viÖc s¾p xÕp DNNN míi chØ gi¶m ®­îc sè l­îng vµ thu gän ®­îc ®Çu mèi DNNN, c¬ cÊu vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN cßn nhiÒu h¹n chÕ. N¨m 2002, míi cã 40% DNNN ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, 31% khi l·i, khi lç vµ 29% liªn tôc thua lç; quy m« DNNN vÉn chñ yÕu lµ võa vµ nhá (vèn d­íi 5 tû ®ång chiÕm tíi 24,75%, trong ®ã cã 5,73% DNNN vèn tõ 1 tû ®ång trë xuèng) [14]. NhiÒu DNNN thua lç, kh«ng hiÖu qu¶, vèn nhá vÉn ®ang ho¹t ®éng trong nh÷ng lÜnh vùc mµ Nhµ n­íc kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i chi phèi. ë mét sè ®Þa ph­¬ng cßn nhiÒu DNNN kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn thµnh lËp l¹i theo NghÞ ®Þnh 388/H§BT nh­ng vÉn ch­a ®­îc xö lý, tiÕp tôc ho¹t ®éng kh«ng ®¨ng kÝ kinh doanh. ViÖc thµnh lËp míi DNNN vÉn cßn trµn lan, trong nhiÒu tr­êng hîp ch­a thùc sù cÇn thiÕt, ch­a ®óng quy ®Þnh vµ héi ®ñ ®iÒu kiÖn, nhÊt lµ vèn nhµ n­íc cßn rÊt nhá, phÇn lín kh«ng cã vèn l­u ®éng do ng©n s¸ch cÊp. Sè DNNN ®· l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n nh­ng hÇu hÕt ch­a thùc hiÖn ®­îc viÖc ph¸ s¶n theo quy ®Þnh cña LuËt. b) Tæ chøc l¹i c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc. §Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c DNNN, ®ång thêi thùc hiÖn chñ tr­¬ng xo¸ bá dÇn chÕ ®é bé chñ qu¶n, cÊp hµnh chÝnh chñ qu¶n vµ tËp trung ph¸t triÓn DNNN trong nh÷ng ngµnh quan träng, then chèt, ngµy 7/3/1994, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 90/TTg vµ QuyÕt ®Þnh 91/TTg vÒ viÖc thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc trªn c¬ së s¾p xÕp, ®¨ng kÝ l¹i c¸c liªn hiÖp xÝ nghiÖp, c¸c tæng c«ng ty hiÖn cã mµ ch­a thùc hiÖn ®¨ng kÝ l¹i theo NghÞ ®Þnh 388/H§BT. Ngµy 20/1/1995 Quèc héi th«ng qua LuËt DNNN, trong ®ã quy ®Þnh: "Tæng c«ng ty nhµ n­íc ®­îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng trªn c¬ së liªn kÕt cña nhiÒu ®¬n vÞ thµnh viªn, cã mèi quan hÖ g¾n bã víi nhau vÒ lîi Ých kinh tÕ, c«ng nghÖ, cung øng, tiªu thô, dÞch vô, th«ng tin, ®µo t¹o, nghiªn cøu, tiÕp thÞ, ho¹t ®éng trong mét hoÆc mét sè ngµnh kinh tÕ – kü thuËt chÝnh, nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn vµ thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi trong tõng thêi kú" [18]. Ngµy 27/6/1995 ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh 39/CP quy ®Þnh ®iÒu lÖ mÉu vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña tæng c«ng ty nhµ n­íc nh»m cô thÓ ho¸ LuËt DNNN vµ quy ®Þnh râ quyÒn vµ nghÜa vô cña tæng c«ng ty, héi ®ång qu¶n trÞ vµ ban kiÓm so¸t, Tæng gi¸m ®èc vµ bé m¸y gióp viÖc, tËp thÓ ng­êi lao ®éng trong tæng c«ng ty, ®¬n vÞ thµnh viªn cña tæng c«ng ty, qu¶n lý phÇn vèn gãp cña tæng c«ng ty vµ DNNN thµnh viªn ë c¸c DNNN kh¸c, tµi chÝnh cña tæng c«ng ty, mèi quan hÖ cña tæng c«ng ty víi c¸c c¬ quan nhµ n­íc ë trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng. 1.3 Thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN Cæ phÇn hãa DNNN lµ mét chñ tr­¬ng lín, mét gi¶i ph¸p quan träng t¹o chuyÓn biÕn c¬ b¶n trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña DNNN ë ViÖt Nam. Chñ tr­¬ng nµy ®­îc ®Ò ra t¹i Héi nghÞ lÇn thø hai Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng ®¶ng kho¸ VII (vµo th¸ng 11/1991): "ChuyÓn mét sè DNNN quèc doanh cã ®iÒu kiÖn thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ thµnh lËp mét sè c«ng ty quèc doanh cæ phÇn míi, ph¶i lµm thÝ ®iÓm chØ ®¹o chÆt chÏ, rót kinh nghiÖm chu ®¸o tr­íc khi më réng trong ph¹m vi thÝch hîp" [16]. Môc tiªu chñ yÕu cña cæ phÇn ho¸ DNNN lµ nh»m thu hót thªm vèn cho DNNN t¹o thªm ®éng lùc thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp nµy kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n, lµm cho tµi s¶n Nhµ n­íc ngµy cµng t¨ng lªn, kh«ng ph¶i ®Ó t­ nh©n hãa nh­ NghÞ quyÕt Héi nghÞ §¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú kho¸ VII (th¸ng 11/1994), NghÞ quyÕt sè 10/NQ – TW ngµy 17/3/1995 cña Bé chÝnh trÞ ®· chØ râ: "tuú tÝnh chÊt lo¹i h×nh DNNN mµ tiÕn hµnh b¸n mét sè tû lÖ cæ phÇn cho c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc vµ c¸c c¸ nh©n ngoµi DNNN" [5], [8]. Ngµy 26/12/1991, t¹i kú häp thø 10, kho¸ VIII Quèc héi ®· ra NghÞ quyÕt vÒ nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi 5 n¨m 1991 – 1995 trong ®ã ghi: "ThÝ ®iÓm viÖc cæ phÇn ho¸ mét sè c¬ së kinh tÕ quèc doanh ®Ó rót kinh nghiÖm vµ cã thªm nguån vèn ph¸t triÓn" [11]. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ DNNN cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, ChÝnh phñ ®· ban hµnh nhiÒu nghÞ quyÕt, quyÕt ®Þnh, chØ thÞ nh»m x¸c ®Þnh cô thÓ b­íc ®i, ph­¬ng thøc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ DNNN. Ngµy 10/5/1990 Héi ®ång Bé tr­ëng ®· ra QuyÕt ®Þnh sè 143/H§BT ®Ò ra chñ tr­¬ng thÝ ®iÓm chuyÔn xÝ nghiÖp quèc doanh thµnh c«ng ty cæ phÇn ®èi víi mét sè Ýt c¸c xÝ nghiÖp cã ®ñ ®iÒu kiÖn vµ tiªu biÓu. Ngµy 8/6/1992 Héi ®ång Bé tr­ëng ra quyÕt ®Þnh sè 202/CT vÒ tiÕp tôc thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn; Ngµy 8/6/1992 Héi ®ång Bé tr­ëng ®· ra Quyªt ®Þnh sè 203/CT chän 7 DNNN thÝ ®iÓm vµ giao nhiÖm vô cho mçi Bé, Uû ban nh©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng chän tõ 1-2 DNNN ®Ó thÝ ®iÓm chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. TiÕp ®ã, ngµy 4/3/1993 Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· ban hµnh ChØ thÞ 84/TTg vÒ viÖc xóc tiÕn thùc hiÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ DNNN vµ c¸c gi¶i ph¸p ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u ®èi víi DNNN. Th¸ng 5/1996, ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 28/CP vÒ chuyÓn mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn. §©y lµ v¨n b¶n ph¸p lý ®Çu tiªn quy ®Þnh mét c¸ch t­¬ng ®èi ®ång bé vÒ c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi DNNN thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. NghÞ ®Þnh nµy ®­îc söa ®æi, bæ sung b»ng NghÞ ®Þnh sè 25/CP ngµy 26/3/1997 vµ ®­îc thay thÕ b»ng NghÞ ®Þnh sè 44/1998/N§ - CP ngµy 19/6/1998 vÒ viÖc chuyÓn DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn. NghÞ ®Þnh nµy cßn quy ®Þnh chÝnh s¸ch ®èi víi DNNN vµ ng­êi lao ®éng trong DNNN thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ nh­ sau: VÒ h×nh thøc cæ phÇn ho¸, NghÞ ®Þnh 44/CP quy ®Þnh râ ngoµi ba h×nh thøc quy ®Þnh tr­íc ®©y (theo NghÞ ®Þnh 28/CP) lµ: gi÷ nguyªn gi¸ trÞ thuéc vèn nhµ n­íc hiÖn cã t¹i c¸c DNNN vµ ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó thu hót thªm vèn; b¸n mét phÇn gi¸ trÞ thuéc vèn nhµ n­íc hiÖn cã t¹i DNNN; t¸ch mét bé phËn cña DNNN ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó cæ phÇn ho¸ nay bæ sung thªm mét h×nh thøc cæ phÇn ho¸ míi lµ b¸n toµn bé gi¸ trÞ hiÖn cã thuéc vèn nhµ n­íc t¹i DNNN ®Ó chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DNNN thùc hiÖn theo nguyªn t¾c: gi¸ trÞ thùc tÕ cña DNNN lµ toµn bé gi¸ trÞ tµi s¶n hiÖn cã cña DNNN t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ mµ ng­êi mua vµ ng­êi b¸n cæ phÇn ®Òu chÊp nhËn ®­îc (tøc lµ ph¶i theo gi¸ thÞ tr­êng). Lîi thÕ kinh doanh nh­ vÞ trÝ ®Þa lý, mÆt hµng, chØ ®­îc thªm tèi ®a lµ 30% vµo gi¸ trÞ thùc tÕ cña DNNN. VÒ chÝnh s¸ch ®èi víi ng­êi lao ®éng, NghÞ ®Þnh 44/CP thùc hiÖn chÝnh s¸ch gi¶m gi¸ 30% ®èi víi sè cæ phÇn ®­îc mua víi gi¸ ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng trong DNNN. Ng­êi lao ®éng cã quyÒn së h÷u cæ phÇn cña m×nh vµ cã thÓ chuyÓn nh­îng, thõa kÕ. ChÝnh s¸ch nµy ®· kh¾c phôc ®­îc nh÷ng khã kh¨n, tån t¹i khi thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 28/CP. 2. KÕt qu¶ §æi míi qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi DNNN thêi gian qua, thùc chÊt lµ viÖc thay ®æi c¸ch øng cña Nhµ n­íc ®èi víi c¸c DNNN th«ng qua viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nh»m th¸o gì cho DNNN. KÕt qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p ®ã cô thÓ nh­ sau: 2.1 KÕt qu¶ cña viÖc ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi DNNN Tõng b­íc h×nh thµnh khung ph¸p lý t­¬ng ®èi ®ång bé, t¹o ®iÒu kiÖn cho DNNN thùc hiÖn quyÒn tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong s¶n xuÊt kinh doanh, ph©n phèi tiÒn l­¬ng, lîi nhuËn ®Ó l¹i. DNNN ph¶i thùc sù h¹ch to¸n kinh doanh, thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ tr­êng, chÞu sù ®iÒu tiÕt cña quy luËt cung cÇu. Tõng b­íc c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi DNNN vµ cña ®¹i diÖn chñ së h÷u nhµ n­íc, t¨ng c­êng kiÓm so¸t nh­ng kh«ng can thiÖp vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt – kinh doanh cña DNNN, t¹o m«i tr­êng ngµy mét thuËn lîi h¬n cho DNNN tõng b­íc v­¬n lªn lµm tèt vai trß nßng cèt cña m×nh trong nÒn kinh tÕ. §ång thêi, x¸c ®Þnh râ quan hÖ gi÷a DNNN vµ Nhµ n­íc, DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých vµ DNNN ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, quyÒn tù chñ cña DNNN, nghÜa vô cña DNNN. C¬ chÕ, chÝnh s¸ch tµi chÝnh ®­îc ®Æc biÖt quan t©m hoµn thiÖn theo h­íng t¨ng c­êng tÝnh tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña DNNN ®ã lµ: DNNN ®­îc thùc hiÖn nguyªn t¾c h¹ch to¸n kinh doanh, lÊy thu bï chi, ®¶m b¶o cã l·i; Nhµ n­íc giao vèn cho doanh nghiÖp, doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý, sö dông cã hiÖu qu¶, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn cña Nhµ n­íc; DNNN ®­îc gi÷ khÊu hao c¬ b¶n tµi s¶n cè ®Þnh ®Ó t¸i ®Çu t­, ®æi míi m¸y mãc, thiÕt bÞ, më réng c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn cho DNNN. Ngoµi phÇn vèn do ng©n s¸ch nhµ n­íc cÊp ph¸t, doanh nghiÖp ®­îc chñ ®éng vay vèn ng©n hµng, c¸c ®¬n vÞ kh¸c, c¸c c¸ nh©n trong vµ ngoµi doanh nghiÖp, ®­îc thÝ ®iÓm ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó vay vèn; ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u c¸c DNNN. Nhµ n­íc khuyÕn khÝch DNNN tÝch tô tËp trung vèn cho s¶n xuÊt – kinh doanh th«ng qua chÝnh s¸ch trÝch th­ëng tõ lîi nhuËn t¹o ra ®éng lùc vËt chÊt g¾n bã ng­êi lao ®éng víi DNNN… Tuy vËy, viÖc ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch qu¶n lý ®èi víi DNNN thêi gian qua cßn cã nh÷ng h¹n chÕ cÇn sím ®­îc nghiªn cøu, bæ sung vµ hoµn thiÖn. NhiÒu c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cßn chång chÐo g©y khã kh¨n, phiÒn hµ cho doanh nghiÖp; thñ tôc hµnh chÝnh cßn r­êm rµ, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc x©y dùng c¬ b¶n, vay vèn, thÈm ®Þnh dù ¸n ®Çu t­… ¶nh h­ëng ®Õn c¬ héi kinh doanh cña DNNN. ChÝnh s¸ch thuÕ cßn nhiÒu bÊt hîp lý, ch­a t¹o ®iÒu kiÖn thËt sù ®Ó DNNN tÝch tô vèn, chñ ®éng t¸i ®Çu t­ ph¸t triÓn, ch­a chó träng nu«i d­ìng nguån thu, t¹o lËp quü dù phßng cña doanh nghiÖp ®Ò phßng rñi ro trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. §èi víi lo¹i h×nh DNNN c«ng Ých vµ DNNN ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ch­a cã c¬ chÕ tµi chÝnh phï hîp víi h×nh thøc ho¹t ®éng cña c¸c DNNN nµy. C¬ chÕ qu¶n lý néi bé DNNN cßn chËm ®æi míi, ch­a ph¸t huy ®­îc vai trß lµm chñ cña ng­êi lao ®éng, ®éng viªn søc lùc, trÝ lùc cña c¸c bé qu¶n lý, toµn t©m, toµn ý phôc vô DNNN. C¬ chÕ tuyÓn chän, bæ nhiÖm gi¸m ®èc DNNN cßn nhiÒu h¹n chÕ, ch­a g¾n tiªu chuÈn, tr¸ch nhiÖm vµ lîi Ých cña c¸n bé qu¶n lý víi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN. 2.2 KÕt qu¶ cña viÖc s¾p xÕp, tæ chøc l¹i c¸c DNNN. Trªn c¬ së s¾p xÕp l¹i 250 liªn hiÖp xÝ nghiÖp vµ tæng c«ng ty, ®Õn nay c¶ n­íc cã 17 tæng c«ng ty 91 víi 532 DNNN thµnh viªn vµ 77 tæng c«ng ty 90 víi 860 DNNN thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp. TÝnh ®Õn th¸ng 12 n¨m 2002, c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc cã 1.392 DNNN thµnh viªn, chiÕm 25,16% tæng sè DNNN, 65% vèn nhµ n­íc t¹i DNNN, 61% lao ®éng cña khu vùc DNNN. C¸c tæng c«ng ty ®· chi phèi ®­îc c¸c ngµnh, lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ, lµ mét c«ng cô vËt chÊt quan träng ®Ó Nhµ n­íc ®¶m b¶o æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ®¶m b¶o c¸c c©n ®èi lín, cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm träng yÕu cho nÒn kinh tÕ quèc d©n nh­ ®iÖn, than, xi m¨ng, ph©n bãn, x¨ng dÇu, giÊy viÕt, thÐp… C¸c tæng c«ng ty ®· thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn. Ngoµi vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc cÊp, ®Õn cuèi n¨m 2002, riªng 17 tæng c«ng ty 91 ®· cã nguån vèn tù bæ sung thªm ®­îc 18.038 tû ®ång, chiÕm 22,5% tæng sè vèn s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c tæng c«ng ty 91 [1] (xem biÓu 2.1) BiÓu 2.1. Mét sè chØ tiªu vÒ Tæng c«ng ty 91 TT C¸c chØ tiªu vÒ ho¹t ®éng 1996 2001 Chªnh lÖch 1 Sè DNNN s¶n xuÊt kinh doanh 492 532 40 2 Sè DNNN hßa vèn 12 12 0 3 Sè DNNN lç 50 23 -27 4 Sè DNNN cã l·i 436 361 -75 5 Tæng sè vèn kinh doanh (tû ®ång): Trong ®ã: Vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc Vèn tù bæ sung 61473 642596 10290 85534 51208 14914 24061 8612 4624 6 Lao ®éng (1000 ng­êi) 566 603 37 7 Doanh thu (tû ®ång) 72143 122460 50317 8 L·i tr­íc thuÕ (tû ®ång) 9651 12189 2538 9 Nép ng©n s¸ch Nhµ n­íc (tû ®ång) 17127 23468 6360 10 Nî ng©n s¸ch Nhµ n­íc (tû ®ång) 2441 1131 -1310 11 Nî ng©n hµng (tû ®ång) 13404 35700 22296 12 Nî ph¶i thu (tû ®ång) 20628 19899 -729 Nguån [1] Tuy nhiªn, hiÖu qña cña c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc ch­a t­¬ng xøng víi yªu cÇu vµ ®iÒu kiÖn hiÖn cã: vèn cßn nhá, c«ng nghÖ phÇn lín cßn l¹c hËu; n¨ng suÊt, chÊt l­îng s¶n phÈm, dÞch vô vµ søc c¹nh tranh cßn thÊp. Mét sè tæng c«ng ty nhµ n­íc ®­îc giao nhiÖm vô nh­ng ch­a lµm tèt vai trß trong viÖc b¶o ®¶m c©n ®èi kÞp thêi nhu cÇu cña mét sè mÆt hµng thiÕt yÕu ®èi víi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. Cã tæng c«ng ty nhµ n­íc cßn û l¹i vµo lîi thÕ cã ®­îc vµ sù b¶o hé cña Nhµ n­íc, kh«ng phÊn ®Êu gi¶m gi¸ thµnh, ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, dÞch vô phôc vô ng­êi tiªu dïng, ch­a tÝch cùc chuÈn bÞ cho c¹nh tranh vµ héi nhËp. 2.3 Mét sè kÕt qu¶ cña viÖc thùc hiÖn cæ phÇn hãa c¸c DNNN B»ng viÖc triÓn khai thùc hiÖn ®ång bé nh÷ng biÖn ph¸p trong viÖc cæ phÇn hãa, ®Õn ngµy hÕt n¨m 2001 c¶ n­íc ®· cã 772 doanh nghiÖp vµ bé phËn DNNN (b»ng 13% tæng sè DNNN hiÖn cã) cña 10/13 bé, 54/61 ®Þa ph­¬ng vµ 12/17 Tæng c«ng ty 91 hßa thµnh ch­¬ng tr×nh cæ phÇn hãa. Tæng sè vèn nhµ n­íc ®­îc ®¸nh gi¸ l¹i khi cæ phÇn hãa c¸c DNNN nãi trªn lµ gÇn 3000 tû ®ång (t¨ng tõ 10 – 15% so víi gi¸ trÞ ghi trªn sæ s¸ch) t¨ng kho¶ng 13,7% so víi tr­íc khi cæ phÇn hãa, b»ng 1,97% tæng sè vèn nhµ n­íc trong c¸c DNNN. Trong ®ã DNNN ®· cæ phÇn hãa cã 45 DNNN tr­íc khi cæ phÇn hãa kinh doanh thua lç; sè cßn l¹i khi l·i, khi lç, tÝnh chung th× cã l·i ë møc thÊp, nh­ng lµ l·i trªn sè vèn nhµ n­íc ch­a ®­îc ®¸nh gi¸ l¹i. Tèc ®é cæ phÇn hãa DNNN cña nh÷ng n¨m gÇn ®©y nh­ sau: tr­íc n¨m 1999 cæ phÇn hãa ®­îc 116 DNNN; trong n¨m 1999 ®­îc 249 DNNN; n¨m 2000 ®­îc 212 DNNN; n¨m 2001 ®­îc 186 DNNN (xem ®å thÞ 2.1) §å thÞ 2.1. Tèc ®é cæ phÇn hãa DNNN tÝnh ®Õn th¸ng 12/2001 Nguån: C¸c DNNN ®· cæ phÇn hãa cã vèn nhµ n­íc d­íi 1 tû ®ång lµ 255 DNNN, chiÕm kho¶ng 40,4%; lo¹i tõ 1 ®Õn 5 tû ®ång lµ 219 DNNN, chiÕm 34,8%; lo¹i tõ 5 ®Õn 10 tû ®ång lµ 94 DNNN, chiÕm 14,9%; lo¹i trªn 10 tû ®ång lµ 63 DNNN, chiÕm 9,9%. C¸c DNNN ®· cæ phÇn hãa thuéc c¸c Bé, ngµnh, tæng c«ng ty 91 chiÕm 25%; thuéc c¸c ®Þa ph­¬ng chiÕm 75%. Trong c¸c h×nh thøc cæ phÇn hãa nh­: gi÷ nguyªn gi¸ trÞ DNNN ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu, t¸ch mét bé phËn DNNN ®Ó cæ phÇn hãa, chuyÓn toµn bé DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn,._.g ty thµnh viªn sang thùc hiÖn chÕ ®é c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn lµ Nhµ n­íc hoÆc c«ng ty cæ phÇn cã vèn Nhµ n­íc chi phèi (nÕu c«ng ty thµnh viªn ®ã thùc hiÖn cæ phÇn hãa). TiÕn hµnh ph©n c«ng l¹i s¶n xuÊt trong tæng c«ng ty theo c¶ chiÒu däc vµ chiÒu ngang, t¹o sù liªn kÕt chÆt chÏ trong kinh doanh. Gi¶i quyÕt døt ®iÓm c¸c tån ®äng vÒ c«ng nî, "lµm s¹ch" t×nh h×nh tµi chÝnh cña tæng c«ng ty vµ c¸c thµnh viªn, gi¶i quyÕt sè lao ®éng d«i d­; bæ sung ®ñ vèn cho tæng c«ng ty vµ doanh nghiÖp thµnh viªn phï hîp víi ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt, kinh doanh; ®iÒu chØnh l¹i vèn gi÷a c¸c thµnh viªn. TiÕn hµnh thµnh lËp C«ng ty §Çu t­ tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng kinh doanh c¸c nguån vèn ®Çu t­ vµo DNNN vµ doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh, lµ mét doanh nghiÖp cña nhµ n­íc h×nh thøc ho¹t ®éng nh­ mét c«ng ty tµi chÝnh cã chøc n¨ng lµm cho ®ång vèn cña Nhµ n­íc ®­îc b¶o toµn vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu huy ®éng vèn ®Ó tæng c«ng ty ®Çu t­ vµo c¸c c«ng ty thµnh viªn vµ th©m nhËp vèn vµo c¸c c«ng ty cïng ngµnh nghÒ ë c¸c thµnh phÇnkinh tÕkh¸c, h×nh thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn cã vèn chi phèi cña Nhµ n­íc. §µo t¹o, båi d­ìng, n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé qu¶n trÞ doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng. X©y dùng dù b¸o, x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn, nghiªn cøu vµ øng dông khoa häc c«ng nghÖ, xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ cña c¸c tæng c«ng ty. Cñng cè tæ chøc c¸c héi ®ång qu¶n trÞ tæng c«ng ty. Tæ chøc ®¶ng cña tæng c«ng ty tïy theo ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cña tõng tæng c«ng ty mµ tæ chøc theo m« h×nh §¶ng ñy toµn tæng c«ng ty hoÆc §¶ng ñy bé phËn ®Çu n·o tæng c«ng ty; c¸c c«ng ty thµnh viªn sinh ho¹t ®¶ng theo ®Þa bµn l·nh thæ. Tõng b­íc chuyÓn dÇn c¸c tæng c«ng ty 90 vµ 91 sang ho¹t ®éng theo m« h×nh "c«ng ty mÑ", "c«ng ty con" nh­ ®· kiÕn nghÞ ë trªn. Cã biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó thùc hiÖn giao, b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª c¸c DNNN ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶. 3. N©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi DNNN 3.1. §æi míi m¹nh mÏ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý ®èi víi DNNN M«i tr­êng kinh doanh cña DNNN mµ tr­íc hÕt lµ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch lµ tiÒn ®Ò, ®iÒu kiÖn cho DNNN ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, ®ång thêi ®¶m b¶o cho c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi DNNN theo ®óng chøc n¨ng, nhiÖm vô ®­îc giao. Do ®ã, viÖc t¹o lËp m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN. M«i tr­êng kinh doanh ®­îc hoµn thiÖn theo c¸c h­íng chñ yÕu nh­: hoµn thiÖn ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, trong ®ã ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh, ®Çu t­ ®èi víi DNNN. §æi míi chÝnh s¸ch theo h­íng t¨ng c­êng quyÒn tù chñ vÒ tµi chÝnh, ®Çu t­, lùa chän ph­¬ng ¸n kinh doanh, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc nh­ ®Êt ®ai, vèn, c«ng nghÖ, lao ®éng. Ngoµi ra, viÖc t¹o lËp thÞ tr­êng ®ång bé, thèng nhÊt trong c¶ n­íc t¹o tiÒn ®Ò quan träng ®Ó c¸c DNNN thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ s¶n phÈm, hµng hãa, dÞch vô tøc lµ n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu ra vµ nh­ vËy gãp phÇn n©ng cao hiÖu qña ho¹t ®éng chung cña DNNN. 1)C¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi DNNN cÇn phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, Nhµ n­íc ®Çu t­ cho DNNN th«ng qua C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc, ®ång thêi DNNN ®­îc tù do tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn trªn thÞ tr­êng ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn; c¹nh tranh trªn cïng mét mÆt b»ng ph¸p luËt, m¹nh ®­îc yÕu thua, cã t¨ng tr­ëng, nh­ng còng cã rñi ro, ph¸ s¶n; DNNN kinh doanh thu hÑp hoÆc më réng s¶n xuÊt kinh doanh tïy thuéc quan hÖ cung cÇu vµ lîi nhuËn; ®èi víi DNNN, c¸c yÕu tè søc lao ®éng, chÊt x¸m, bÊt ®éng s¶n, quyÒn sö dông ®¸t, nh©n lùc qu¶n trÞ kinh doanh… ®Òu lµ nh÷ng yÕu tè hµng hãa, DNNN ®­îc quyÒn tù quyÕt ®Þnh theo ph¸p luËt. CÇn rµ so¸t l¹i c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó bæ sung, ®iÒu chØnh phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu trªn. 2)C¬ chÕ chÝnh s¸ch ph¶i ®¶m b¶o quyÒn tù chñ kinh doanh cña c¸c DNNN nh­ doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Héi ®ång qu¶n trÞ trong DNNN (hoÆc gi¸m ®èc, víi c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã héi ®ång qu¶n trÞ) cã quyÒn ®Þnh ®o¹t trong kinh doanh theo ph¸p luËt nh­: DNNN ®Þnh h­íng kinh doanh theo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng phï hîp víi môc tiªu thµnh lËp vµ ®iÒu lÖ ho¹t ®éng cña DNNN. DNNN tù quyÕt ®Þnh ®Çu t­ theo ph©n cÊp réng h¬n, hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hiÖu qu¶ ®Çu t­. Nhµ n­íc kh«ng can thiÖp, chØ ®Þnh viÖc vay vèn cña ng©n hµng ®Ó kinh doanh mµ ng©n hµng tù ®Þnh ®o¹t trªn c¬ së c¨n cø vµo hiÖu qu¶ dù ¸n. DNNN hoµn toµn tù quyÕt ®Þnh viÖc thanh lý tµi s¶n d­ thõa, ø ®äng, kh«ng dïng ®Õn, c¸c hµng hãa tån ®äng. DNNN tù quyÕt ®Þnh vÒ møc tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng cho héi ®ång qu¶n trÞ, gi¸m ®èc vµ ng­êi lao ®éng trªn c¬ së c¨n cø vµo hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt, kinh doanh. TiÒn l­¬ng lµ mét yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt, do c«ng ty tù quyÕt ®inh c¨n cø vµo t×nh h×nh s¶n xuÊt, tiªu thô vµ gi¸ c¶ s¶n phÈm ®­îc thÞ truêng chÊp nhËn, kh«ng h¹n chÕ møc tèi ®a, kh«ng bÞ gß bã bëi ®¬n gi¸ l­¬ng vµ c¸c thang, b¶ng l­¬ng nh­ c«ng chøc Nhµ n­íc. Nhµ n­íc ban hµnh quy ®Þnh lµm c¬ së vÒ ph¸p lý cho viÖc tÝnh to¸n l­¬ng cña DNNN trªn c¬ së hiÖu qu¶ kinh doanh ®ång vèn Nhµ n­íc ®Çu t­. VÒ c¸c kho¶n chi tiªu trong qu¶n lý, tiÕp kh¸ch, hoa hång m«i giíi (do héi ®ång qu¶n trÞ quyÕt ®Þnh c¨n cø vµo hiÖu qu¶ kinh doanh). DNNN tù quyÕt ®Þnh viÖc ph©n phèi vµ trÝch lËp c¸c qòy tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i; Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c«ng ty tiÕt kiÖm tiªu dïng ®Ó dµnh vµo viÖc t¸i ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh theo ph­¬ng thøc cµng tiÕt kiÖm ®­îc nhiÒu th× cµng cã lîi cho c«ng nh©n vµ c¸n bé qu¶n lý. DNNN ®­îc lËp c¸c qòy dù phßng rñi ro, dù phßng thÊt nghiÖp vµ ®­îc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt. Thùc hiÖn chÕ ®é kiÓm to¸n b¾t buéc hµng n¨m lµm c¨n cø ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña DNNN. §æi míi c¨n b¶n chÕ ®é kiÓm tra, thanh tra DNNN b»ng viÖc th«ng qua c¸c c¬ quan tµi chÝnh, Nhµ n­íc kh«ng cÇn ph¶i th©m nhËp s©u vµo tõng doanh nghiÖp. 3)C¬ chÕ, chÝnh s¸ch t¹o ®éng lùc ®èi víi c¶ c¸n bé qu¶n lý vµ ng­êi lao ®éng trong c¸c DNNN §Ó t¹o ®éng lùc m¹nh ph¶i cã c¬ chÕ, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ chÕ tµi xö lý phï hîp víi tõng ®èi t­îng trong DNNN nh­ sau: §èi víi ng­êi qu¶n trÞ doanh nghiÖp, khuyÕn khÝch b»ng c¸c hinh thøc: møc l­¬ng cao h¬n tõ kho¶ng 3-5 lÇn so víi b×nh qu©n trong doanh nghiÖp vµ ®­îc th­ëng theo tû sè lîi nhuËn ®¹t ®­îc, kh«ng khèng chÕ møc cao (phÇn ®iÒu tiÕt lµ th«ng qua thuÕ thu nhËp c¸nh©n). §èi víi ng­êi lao ®éng, khuyÕn khÝch b»ng c¸c h×nh thøc: møc l­¬ng theo h×nh thøc kho¸n; th­ëng theo ®ãng gãp vµo hiÖu qu¶ chung cña DNNN; ®­îc quyÒn chuyÓn 50% vèn tÝch lòy tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i DNNN ®­îc t¹o ra tõ c¸c kho¶n vay ®Ó kinh doanh thµnh cæ phÇn cña ng­êi lao ®éng vµ cña gi¸m ®èc doanh nghiÖp (trong ®ã, cæ phÇn cña gi¸m ®èc cã thÓ b»ng 5-10 lÇn sè cæ phÇn b×nh qu©n cña mét c«ng nh©n t¹i DNNN ®ã). §èi víi ng­êi lao ®éng ph¶i t¹o ra phong trµo thi ®ua s©u réng trong c¸c DNNN ®Ó mçi ng­êi lao ®éng ph¶i kh«ng ngõng häc hái, n©ng cao tay nghÒ, n©ng bËc thî ®Ó t¨ng thu nhËp vµ gi÷ v÷ng chç lµm viÖc cña m×nh. Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p chÕ tµi: th­ëng ®i ®«i víi ph¹t, c¶ víi ng­êi lao ®éng vµ c¸n bé qu¶n trÞ doanh nghiÖp; thùc hiÖn nghiªm tóc c¸c chÕ tµi vÒ kinh tÕ vµ h×nh sù nÕu vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ tµi chÝnh ®Ó trôc lîi hoÆc cè ý g©y thiÖt h¹i cho DNNN mµ kh«ng ph¶i rñi ro do kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Thêi gian ®iÒu hµnh DNNN cña gi¸m ®èc do héi ®«ng qu¶n trÞ quyÕt ®Þnh; nÕu ®iÒu hµnh kh«ng hiÖu qu¶, héi ®ång qu¶n trÞ sÏ cho th«i gi÷ chøc vô. 4)§æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c tæ chøc ho¹t ®éng c«ng Ých. §èi víi mét tæ chøc kinh tÕ quan träng trùc tiÕp phôc vô cho quèc phßng an ninh, Nhµ n­íc cÇn cã quy ®Þnh riªng vÒ tæ chøc, ho¹t ®éng cña DNNN nµy: Rµ so¸t l¹i danh môc ngµnh nghÒ ®Ó thu hÑp lÜnh vùc ho¹t ®éng, trªn c¬ së ®ã s¾p xÕp l¹i c¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých hiÖn nay. §ång thêi kiÓm so¸t thËt chÆt chÏ viÖc thµnh lËp vµ viÖc chuyÓn DNNN tõ ho¹t ®éng kinh doanh sang tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých. Cã c¬ chÕ giao nhiÖm vô vµ tµi chÝnh ®èi víi c¸c DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých theo h­íng giao nhiÖm vô víi nh÷ng tiªu chuÈn râ rµng vµ tiÕn tíi ®Êu thÇu (hoÆc hîp ®ång ký víi Nhµ n­íc hµng n¨m) viÖc s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm vµ cung øng dÞch vô c«ng Ých; n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ dÞch vô c«ng Ých. Kh«ng tæ chøc c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh phô trong c¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých lµm ¶nh h­ëng ®Õn viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô ho¹t ®éng c«ng Ých ®· ký kÕt víi Nhµ n­íc (lµ nhiÖm vô chÝnh). C¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých cña Nhµ n­íc lµm nßng cèt; ®ång thêi huy ®éng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c tham gia c¸c ho¹t ®éng c«ng Ých thuéc lÜnh vùc nhµ n­íc kh«ng cÊm (nh­ x©y dùng mét sè tuyÕn ®­êng, cÇu theo m« h×nh BOT hoÆc BT, xö lý r¸c th¶i ë c¸c ®« thÞ…), d­íi c¸c h×nh thøc ®­îc khuyÕn khÝch nh­ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn. Nhµ n­íc chØ gi÷ tû lÖ khèng chÕ ë nh÷ng lÜnh vùc träng yÕu cña ®êi sèng kinh tÕ – x· héi. Nhµ n­íc ­u tiªn ®Çu t­ vèn ban ®Çu cho c¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých. Ng©n s¸ch Nhµ n­íc mua l¹i c¸c s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých cña c¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých víi ®iÒu kiÖn gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i ®­îc tÝnh ®Çy ®ñ, ®óng, hîp lý vµ ®­îc xÐt duyÖt thËt chÆt chÏ. Tõng b­íc chuyÓn dÇn tõ c¬ chÕ Nhµ n­íc lµ ng­êi duy nhÊt bao tiªu toµn bé s¶n phÈm, dÞch vô cña c¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých sang c¬ chÕ ng­êi trùc tiÕp sö dông, trùc tiÕp h­ëng dÞch vô, tiÖn Ých c«ng céng ph¶i cã chi phÝ mét phÇn hoÆc toµn bé cho tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých cung cÊp, nh­ vËy sÏ lµm thay ®æi t­ t­ëng û l¹i vµo Nhµ n­íc, thiÕu tr¸ch nhiÖm trong b¶o vÖ c¸c c«ng tr×nh c«ng céng, ®ång thêi ng­êi tiªu dïng còng cã quyÒn ®­îc trùc tiÕp gi¸m s¸t chÊt l­îng phôc vô, buéc c¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých ph¶i kh«ng ngõng tù hoµn thiÖn. 5)T¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNNN Nhµ n­íc chñ ®éng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi, thóc ®Èy sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn ®ång bé vµ tõng b­íc hoµn thiÖn c¸c lo¹i thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®Ó t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho ho¹t ®éng kinh doanh: thÞ tr­êng hµng hãa vµ dÞch vô; thÞ tr­êng lao ®éng; thÞ tr­êng khoa häc c«ng nghÖ vµ viÖc b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ; thÞ tr­êng vèn, tiÒn tÖ vµ chøng kho¸n; thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n vµ thÞ tr­êng quyÒn sö dông ®Êt; thÞ tr­êng c¸c dÞch vô tµi chÝnh, kiÓm to¸n, t­ vÊn ph¸p lý. §Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNNN ngoµi viÖc c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù n©ng cao néi lùc b»ng c¸c biÖn ph¸p phï hîp, cÇn ph¶i kiªn quyÕt h¹n chÕ viÖc b¶o hé cña Nhµ n­íc ®èi víi DNNN. Thùc tÕ cho thÊy, thêi gian quan bao cÊp cña Nhµ n­íc ®èi víi DNNN vÉn ®­îc duy tr× b»ng viÖc ®Çu tõ, tÝn dông ­u ®·i, cho khoanh nî, d·n nî, ®Êt. Sù bao cÊp nµy lµ cÇn thiÕt trong thêi kú ®Çu x©y dùng ®æi míi nh»m cñng cè sù v÷ng m¹nh cña DNNN; nh÷ng tr­êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng nh­ thiªn tai, háa ho¹n… vµ trong nh÷ng n¨m chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa nh»m h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc vÒ mÆt x· héi trong viÖc gi¶i quyÕt lao ®éng d«i d­. §· ®Õn lóc, chóng ta ph¶i thu hÑp vµ tiÕn tíi chÊm døt bao cÊp. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng th× viÖc t¹o mét m«i tr­êng ®Çu t­, kinh doanh binh ®¼ng, kh«ng bao cÊp lµ rÊt cÇn thiÕt ch¼ng nh÷ng cã lîi cho c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, kinh doanh mµ cßn ®¸p øng ®ßi hái cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Ban Th­ ký cña Tæ chøc th­ong m¹i thÕ giíi (WTO) kh«ng ®Æt vÊn ®Ò sè l­îng DNNN cña mét quèc gia nªn nhiÒu hay Ýt mµ chØ yªu cÇu c¸c DNNN ph¶i ®­îc qu¶n lý ho¹t ®éng mét c¸ch minh b¹ch, nhÊt lµ lo¹i bá chÕ ®é bao cÊp cña nhµ n­íc lµm mÐo mã c¬ chÕ thÞ tr­êng. Xãa bá bao cÊp ®èi víi DNNN sÏ lµm cho c¸c DNNN chñ ®éng, tù lùc v­¬n lªn n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh, lo¹i bá t­ t­ëng û l¹i vµo bao cÊp cña nhµ n­íc. MÆt kh¸c, nã t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cã c¬ héi tiÕp cËn nguån lùc cña x· héi dÔ dµng vµ b×nh ®¼ng h¬n. Trong thêi gian qua, nhiÒu doanh nghiÖp trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ dÞch vô thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã DNNN chiÕm sè ®«ng tr«ng chê vµo hµng rµo b¶o h¬n lµ ®æi míi c«ng nghÖ vµ n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh. Theo ñy ban quèc gia vÒ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, møc b¶o hé ®å nhùa cña ViÖt Nam lµ 167%; ®ß dïng gia ®×nh 108%; xe m¸y, xe ®¹p 59%; ®å uèng kh«ng cån 50%; g¹ch èp l¸t 48%; hµng may mÆc 42%; ®­êng 32,4%. Khi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ch¾c ch¾n hµng rµo b¶o hé nµy sÏ ph¶i dì bá hoÆc gi¶m tíi møc thÊp nhÊt phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Ng­îc víi viÖc b¶o hé cao ®èi víi c«ng nghiÖp, dÞch vô, ViÖt Nam l¹i ch­a chó ý tháa ®¸ng ®èi víi hµng n«ng s¶n. Kinh nghiÖm quèc tÕ cho thÊy n«ng s¶n hiÖn ®ang lµ s¶n phÈm cuèi cïng mµ c¸c n­íc vÉn ®Êu tranh gi÷ møc b¶o hé nhÊt ®Þnh trong qu¸ tr×nh tù do hãa kinh tÕ toµn cÇu vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tª, kÓ c¶ viÖc ®µm ph¸n gia nhËp WTO. Ch¼ng h¹n nh­ Trung Quèc, khi trë thµnh thµnh viªn cña WTO, viÖc trî gi¸ n«ng s¶n vÉn duy tr× vµ chiÕm 8,5% trong tæng gi¸ trÞ n«ng s¶n cña n­íc nµy. Trong khi ®ã ë ViÖt Nam s¶n phÈm n«ng s¶n, thñy s¶n Ýt ®­îc quan t©m b¶o hé. Gi¸ g¹o, cµ phª ë bªn ngoµi thÕ nµo gÇn nh­ ®­îc nhËp khÈu nh­ thÕ ®· lµm cho ng­êi n«ng d©n ®· nghÌo l¹i cµng nghÌo. ViÖc cã b¶o hé hîp lý ®èi víi n«ng s¶n nh»m thu hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a s¶n phÈm c«ng nghiÖp vµ s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ gi¶m bít rñi ro cho n«ng d©n. VÒ ®éc quyÒn, cã thÓ nãi lÜnh vùc Ýt thay ®æi nhÊt trong qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam lµ ®éc quyÒn. Do lÞch sö ®Ó l¹i, ®éc quyÒn kinh doanh ë ViÖt Nam ®­îc quyÕt ®Þnh bëi biÖn ph¸p hµnh chÝnh, chø kh«ng ph¶i th«ng qua c¹nh tranh. §éc quyÒn nh÷ng n¨m ®Çu ®· cã phÇn t¹o lùc l­îng quan träng trong thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi, kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai vµ b¶o ®¶m nhiÒu s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých thiÕt yÕu cho x· héi, quèc phßng. Nh­ng cÇn thÊy r»ng trong c¬ chÕ kinh tÕ míi viÖc ®éc quyÒn kinh doanh cña DNNN ®· khiÕn cho ng­êi tiªu dïng ph¶i mua hµng hãa, dÞch vô gi¸ cao, chÊt l­îng thÊp, ®ång thêi lµm cho khu vùc kinh tÕ t­ nh©n khã tån t¹i vµ ph¸t triÓn lªn ®­îc mµ cßn lµm cho DNNN n¶y sinh ý thøc bÊu vÝu vµo nhµ n­íc. Gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNNN ë ®©y lµ: KhuyÕn khÝch c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn kinh doanh (sím ban hµnh luËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn kinh doanh, theo ®ã c¸c lÜnh vùc quan träng nh­ ®iÖn, n­íc, viÔn th«ng còng chÞu sù ®iÒu chØnh cña LuËt nµy). Thùc hiÖn më réng c¸c DNNN cïng kinh doanh c¸c s¶n phÈm dÞch vô ®éc quyÒn nh»m th«ng qua c¹nh tranh mµ h¹n chÕ ®éc quyÒn. Rµ so¸t vµ h¹n chÕ bít c¸c lÜnh vùc ®éc quyÒn. Kh«ng ®Ó cho ®éc quyÒn nhµ n­íc trong mét sè lÜnh vùc cÇn thiÕt biÕn thµnh ®éc quyÒn DNNN. Kh¾c phôc ngay mét sè yÕu kÐm cña DNNN nhµ n­íc ®éc quyÒn. Cho ph¸ s¶n nh÷ng doanh nghiÖp ®· héi ®ñ c¸c yÕu tè. Sau 7 n¨m thùc hiÖn LuËt ph¸ s¶n ®Õn nay, ViÖt Nam míi cã kho¶ng 40 l­ît DNNN ®­îc gi¶i quyÕt ph¸ s¶n t¹i tßa ¸n. Mét nguyªn nh©n quan träng lµ theo quy ®Þnh hiÖn hµnh th× nh÷ng ®iÒu kiÖn ph¸ s¶n DNNN cßn qu¸ chÆt chÏ. Quy ®Þnh l·nh ®¹o DNNN bÞ tuyªn bè ph¸ s¶n kh«ng ®­îc ®¶m ®­¬ng chøc vô ®ã ë bÊt kú DNNN nµo trong thêi h¹n tõ 1 ®Õn 3 n¨m, dÉn ®Õn nh÷ng ng­êi ®øng ®Çu DNNN lµm ¨n thua lç kh«ng d¹i g× mµ xin ph¸ s¶n. Tr×nh tù ­u tiªn thanh to¸n khi DNNN ph¸ s¶n lµ c¸c kho¶n nî ng©n s¸ch nhµ n­íc, l­¬ng cho ng­êi lao ®éng… sau ®ã míi ®Õn l­ît chñ nî, nªn nhiÒu chñ nî nép ®¬n yªu cÇu ®­îc tr¶ nî kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt. §Ó th¸o gì vÊn ®Ò nµy, Nhµ n­íc nªn nghiªn cøu níi láng c¸c ®iÒu kiÖn trªn, bæ sung quy ®Þnh c¬ quan s¸ng lËp DNNN cã quyÒn ®Ò nghÞ cho DNNN ph¸ s¶n vµ cã thÓ h­íng lÊy tiªu chÝ vì nî lµ ®ñ yªu cÇu tuyªn bè ph¸ s¶n DNNN. 3.2 §æi míi c¬ cÊu tæ chøc vµ chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi DNNN 1)§æi míi c¬ cÊu bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi DNNN CÇn g¾n tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn viÖc ®æi míi vµ ph¸t triÓn DNNN víi viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n­íc cña c¸c Bé, ñy ban nh©n d©n c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ViÖc ®æi míi qu¶n lý DNNN ph¶i cã lé tr×nh vµ môc tiªu râ rµng, cã h­íng tíi hiÖu qu¶ kinh tÕ ®¹t ®­îc, v× sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng. Do ®ã, c¸c Ban ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp ph¶i ®­îc t¨ng c­êng c¶ vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm lÉn ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o hoµn thµnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm ®­îc giao. Trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn c¬ cÊu vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng míi cña hÖ thèng DNNN ph¶i coi träng viÖc lo¹i bá nh÷ng c¸i cò ®· lçi thêi, kiªn quyÕt tho¸t khái nÕp suy nghÜ cò, c¸ch lµm cò vµ kiªn tr× ñng hé c¸c chñ tr­¬ng biÖn ph¸p thóc ®Èy thùc hiÖn m« h×nh míi theo lé tr×nh chung ®· ®ª ra. §ã lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp vai trß ®æi míi cña ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së, vai trß ®iÒu chØnh cña c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ vai trß chØ ®¹o thèng nhÊt cña Nhµ n­íc. Chóng t«i ®ång t×nh víi c¸ch ®Ò xuÊt cña Ban ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp trung ­¬ng r»ng c¬ cÊu tæ chøc chuyªn tr¸ch phèi hîp liªn ngµnh vÒ ®æi míi DNNN nãi riªng vµ hÖ thèng doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nãi chung, cã nhiÖm vô gióp chÝnh phñ thùc hiÖn c¸c néi dung sau: X©y dùng vµ chØ ®¹o thùc hiÖn quy ho¹ch ph¸t triÓn vµ kÕ ho¹ch ®iÒu chØnh cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc, cña DNNN trong chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn Phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng x©y dùng c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch liªn quan ®Ó ®¶m b¶o tÝnh nhÊt qu¸n, ®ång bé, phï hîp víi thùc tÕ ViÖt Nam vÒ ®æi míi doanh nghiÖp nãi chung vµ DNNN nãi riªng. Tæ chøc h­íng dÉn, gi¸m s¸t, ®iÒu hµnh vµ uèn n¾n kÞp thêi nh÷ng lÖch l¹c ®Ó ®¶m b¶o viÖc thùc hiÖn tiÕn ®é ®æi míi DNNN ®­îc thuËn lîi, theo ®óng ®­êng lèi, chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Phèi hîp víi c¸c s¸ng kiÕn cña c¬ së vÒ thÞ tr­êng, nhÊt lµ thÞ tr­êng vèn vµ c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh cña nhµ n­íc ®Ó thóc ®Èy tiÕn tr×nh ®æi míi DNNN. 2)T¨ng c­êng chøc n¨ng cña bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi DNNN C¸c c¬ quan nhµ n­íc c¸c cÊp kh«ng can thiÖp trùc tiÕp vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña DNNN mµ giao nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n nµy cho C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc thùc hiÖn; c¬ quan nhµ n­íc tËp trung søc vµo viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc, ®Ò ra c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÜ m«, c«ng bè c«ng khai c¸c dù b¸o chiÕn l­îc vµ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó ®Þnh h­íng vµ dÉn d¾t doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶; t¹o m«i tr­êng ph¸p luËt thuËn lîi, th«ng tho¸ng, b×nh ®¼ng cho doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ c¹nh tranh vµ hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn; ®iÒu tiÕt b»ng chÝnh s¸ch ®Ó ph©n bæ hîp lý, c«ng b»ng c¸c nguån lùc cña ®Êt n­íc vµ thu nhËp tõ c¸c kÕt qu¶ kinh doanh; b»ng chÝnh s¸ch vµ sö dông lùc l­îng vËt chÊt Nhµ n­íc n¾m ®Ó ®iÒu hßa vµ c©n ®èi vÜ m« nÒn kinh tÕ, kh¾c phôc mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr­êng; kiÓm tra, kiÓm so¸t nh­ nhau ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, kh«ng g©y khã kh¨n cho ho¹t ®éng cña DNNN. C¸c Bé qu¶n lý ngµnh, tËp trung thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc chuyªn ngµnh ®èi víi mäi thµnh phÇn kinh tÕ, kh«ng ph©n biÖt DNNN do Trung ­¬ng hay ®Þa ph­¬ng qu¶n lý. §æi míi, n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý cña Nhµ n­íc vµ cña c¬ quan chñ së h÷u ®èi víi DNNN nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ®Çy ®ñ vµ ®ång bé ®Ó DNNN thùc sù tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong s¶n xuÊt kinh doanh. Trªn c¬ së ®ã, chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc ®­îc x¸c ®Þnh cô thÓ lµ: TËp trung vµo viÖc x©y dùng hoµn thiÖn khung ph¸p lý vµ ban hµnh chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý ®èi víi DNNN ho¹t ®éng kinh doanh, DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých; chØ ®¹o x©y dùng quy ho¹ch tæng thÓ vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, cña ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng; x©y dùng quy ho¹ch vµ ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý DNNN; tæ chøc kiÓm tra, thanh tra viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt, chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, chÕ ®é quy ®Þnh cña Nhµ n­íc t¹i DNNN. Nhµ n­íc tËp trung chØ ®¹o thóc ®Èy ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng ®Ó t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho ho¹t ®éng kinh doanh cña DNNN: thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, thÞ tr­êng c¸c dÞch vô tµi chÝnh, kiÓm to¸n, b¶o hiÓm, t­ vÊn ph¸p lý… Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch m¹nh mÔ DNNN nghiªn cøu vµ øng dông tiÕn bé khoa häc, c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt kinh doanh; t¹o ®iÒu kiÖn vµ hç trî DNNN ®æi míi c«ng nghÖ, ¸p dông c«ng nghÖ cao, t¹o ra s¶n phÈm míi, s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. Xãa bá chÕ ®é chñ qu¶n cña c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc, kh¾c phôc t×nh tr¹ng can thiÖp qu¸ s©u, qu¸ cô thÓ vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña DNNN. C¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ph¶i c¨n c­ vµo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ yÒu cÇu qu¶n lý trong lÜnh vùc m×nh phô tr¸ch ban hµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy ®Çy ®ñ vµ phï hîp víi chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. C¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc kh«ng xö lý vô viÖc cô thÓ, kh«ng can thiÖp trùc tiÕp vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña DNNN. Ph©n ®Þnh râ quyÒn cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc thùc hiÖn chøc n¨ng chñ së h÷u ®èi víi DNNN: 1)Chñ së h÷u cã quyÒn quyÕt ®Þnh: thµnh lËp, s¸p nhËp, chia t¸ch, chuyÓn ®æi së h÷u, gi¶i thÓ DNNN; ban hµnh ®iÒu lÖ mÉu tæ chøc ho¹t ®éng cña DNNN; bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm, khen th­ëng, kû luËt c¸c chøc danh qu¶n lý chñ chèt; môc tiªu, nhiÖm vô chiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ ®Þnh h­íng kÕ ho¹ch kinh doanh trung h¹n, dµi h¹n cña DNNN; phª duyÖt c¸c dù ¸n ®Çu t­ lín; h­íng ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ; kiÓm tra, gi¸m s¸t thùc hiÖn c¸c môc tiªu, nhiÖm vô Nhµ n­íc giao vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña DNNN. ChÝnh phñ sÏ cã quyÒn, ph©n cÊp cô thÓ cho Bé chøc n¨ng, ñy ban nh©n d©n cÊp tØnh, héi ®ång qu¶n trÞ tæng c«ng ty nhµ n­íc thùc hiÖn c¸c quyÒn cña chñ së h÷u nãi trªn, kh«ng ph©n biÖt DNNN do Trung ­¬ng hay ®Þa ph­¬ng qu¶n lý. 2)§èi víi tæng c«ng ty nhµ n­íc, Thñ t­íng ChÝnh phñ (hoÆc ñy quyÒn cho Bé tr­ëng, Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè) quyÕt ®Þnh: thµnh lËp, t¸ch, nhËp, chuyÓn ®æi së h÷u, gi¶i thÓ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn; ban hµnh ®iÒu lÖ mÉu; bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm, khen th­ëng, kû luËt chñ tÞch, ñy viªn héi ®ång qu¶n trÞ, tæng gi¸m ®èc; môc tiªu, nhiÖm vô, chiÕn l­îc, quy ho¹ch ph¸t triÓn vµ ®Þnh h­íng kÕ ho¹ch kinh doanh trung, dµi h¹n; ®Çu t­ c¸c dù ¸n nhãm A; tæ chøc kiÓm tra, gi¸m s¸t thùc hiÖn c¸c môc tiªu mµ Nhµ n­íc giao cho tæng c«ng ty. Héi ®ång qu¶n trÞ quyÕt ®Þnh: bæ nhiÖm phã tæng gi¸m ®èc, kÕ to¸n tr­ëng; c¸c dù ¸n ®Çu t­ theo chiÕn l­îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ®· ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt; ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ; ph­¬ng ¸n tæ chøc qu¶n lý, tæ chøc kinh doanh, biªn chÕ bé m¸y qu¶n lý; kiÓm tra, gi¸m s¸t tæng gi¸m ®èc, gi¸m ®èc c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn trong viÖc thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi Nhµ n­íc vµ c¸c nghÞ quyÕt cña héi ®ång qu¶n trÞ … 3)§èi víi c¸c DNNN ®éc lËp kh«ng thuéc c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc, chÝnh phñ cÇn cã quyÕt ®Þnh cô thÓ vÒ thùc hiÖn c¸c quyÒn cña chñ së h÷u. C¸c Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ vµ c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi DNNN theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 3.3 N©ng cao n¨ng lùc cña c¸n bé qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi DNNN Cã chiÕn l­îc ®µo t¹o, båi d­ìng n©ng cao tr×nh ®ä cña c¸n bä l·nh ®¹o qu¶n lý DNNN nh÷ng kiÕn thøc qu¶ lý DNNN trong kinh tÕ thÞ tr­êng, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, trong ®iÒu kiÖn cña thêi ®¹i trÝ tuÖ, sù bung næ cña c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng nghÖ sinh häc … Ng­êi c¸n bé qu¶n lý DNNN cÇn ph¶i cã kiÕn thøc c«ng cô kh¸c nh­ ngo¹i ng÷, tin häc … ®Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng ph©n tÝch ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kinh tÕ. Ng­êi l·nh ®¹o qu¶n lý DNNN th­êng xuyªn tæng kÕt thùc tiÔn trªn c¬ së vËn dông lý luËn vµ ph­¬ng ph¸p luËn khoa häc ®Ó so s¸nh, ®¸nh gi¸, d­ b¸o .. vµ tõ ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p s¸ng t¹o, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cÊp thiÕt cña thùc tiÔn qu¶n lý cña DNNN vµ cña nÒn kinh tÕ. KÕt luËn Trong mét thÕ giíi toµn cÇu hãa, khi hÇu hÕt c¸c quèc gia ®Òu theo ®uæi nÒn kinh tÕ më vµ tham gia vµo cuéc c¹nh tranh gay g¾t nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu vµ thu hót ®Çu t­, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ trë thµnh yÕu tè quyÕt ®Þnh vÞ trÝ cña nÒn kinh tÕ quèc gia trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. C¶i thiÖn kh¶ n¨ng c¹nh tranh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, v× thÕ, lµ mét vÊn ®Ò mang tÝnh cÊp b¸ch, sèng cßn ®Ó gióp chóng ta tham gia vµo tiÒn tr×nh héi nhËp. ViÖc tån t¹i còng nh­ nh÷ng cèng hiÕn vµ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ cña c¸c DNNN ë ViÖt Nam lµ mét thùc tÕ kh¸ch quan. Tuy nhiªn chóng ta còng cÇn ph¶i thõa nhËn vÒ nh÷ng h¹n chÕ vÒ c¬ cÊu tæ chøc, vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch ….cña khu vùc nµy. Thùc tiÔn nh÷ng n¨m qua vµ triÓn väng thêi gian tíi cho thÊy c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶ vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, cã vai trß tÝch cùc vµ quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc doanh nghiÖp d©n doanh, ®Õn viÖc gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ - x· héi, ®Õn c¸c chØ sè kinh tÕ vÜ m«, hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ, qu¸ tr×nh ®æi míi c«ng nghÖ vµ n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng. Ngoµi ra, c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc cßn t¸c ®éng tÝch cùc tíi viÖc c¶i thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý vµ chÊt l­îng nguån nh©n lùc. Cã thÓ nãi c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· gãp phÇn to lín vµo qu¸ tr×nh n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. ViÖc nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p nh»m ®æi míi n©ng cao hiÖu qu¶ häat ®éng cña DNNN lµ mét vÊn ®Ò khã kh¨n, phøc t¹p. Th«ng qua qu¸ tr×nh hoµn thµnh b¶n luËn v¨n nµy, ng­êi viÕt xin m¹nh d¹n nhÊn m¹nh mét sè ®iÓm sau: C¸c gi¶i ph¸p cÇn ®ång bé, toµn diÖn, kÞp thêi vµ ®iÒu quan träng h¬n lµ viÖc thùc thi tèt c¸c gi¶i ph¸p ®ã. ViÖc ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN lµ c«ng viÖc cña toµn x· héi chø kh«ng cña riªng DNNN hay cña Nhµ n­íc. V× vËy c«ng t¸c tuyªn truyÒn ®Ó n©ng cao nhËn thøc cña x· héi vÒ sù tån t¹i tÊt yÕu vµ vÞ trÝ then chèt cña DNNN lµ cÇn thiÕt. C¸c gi¶i ph¸p mµ ng­êi viÕt d­a ra lµ tËp hîp c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ, trong ®ã gi¶i ph¸p vÒ t¹o dùng m«i tr­êng ph¸p lý, m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ n©ng cao chÊt l­îng qu¶n lý doanh nghiÖp cã ý nghÜa quan träng h¬n c¶. ViÖc tæ chøc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p cÇn ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh linh ho¹t ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh lu«n biÕn ®éng trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa. ViÖc nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN còng cÇn ph¶i ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn, b»ng mét c¬ cÊu tæ chøc ®ñ m¹nh gãp phÇn c¶i c¸ch c¸c DNNN vµ n©ng cao kh¨ n¨ng c¹nh trang cña nÒn kinh tÕ. Phô lôc B¶ng 1 : Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam theo c¸c B¸o c¸o vÒ c¹nh tranh toµn cÇu BiÓu 2.1. Mét sè chØ tiªu vÒ Tæng c«ng ty 91 §å thÞ 2.1. Tèc ®é cæ phÇn hãa DNNN tÝnh ®Õn th¸ng 12/2001 BiÓu 2.2. H×nh thøc cæ phÇn hãa DNNN BiÓu 2.3. DNNN ph©n theo tÝnh chÊt ho¹t ®éng vµ h×nh thøc tæ chøc BiÓu 2.4. C¬ cÊu DNNN n¨m 2002 ph©n theo ngµnh ho¹t ®éng BiÓu 2.5. Sè l­îng DNNN ph©n theo quy m« vèn BiÓu 2.6. Gi¸ trÞ tµi s¶n cña DNNN n¨m 2001 BiÓu 2.7. Tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¸c DNNN n¨m 2001 BiÓu 2.8 Tr×nh ®é c«ng nghÖ cña DNNN c«ng nghiÖp BiÓu 2.9. N¨ng lùc c¹nh tranh quèc tÕ cña DNNN BiÓu 2.10. N¨ng lùc c¹nh tranh DNNN c«ng nghiÖp theo thÞ tr­êng BiÓu 2.11 Tr×nh ®é lao ®éng trong c¸c DNNN ngµnh c«ng nghiÖp §å thÞ 2.2 Tû lÖ DNNN kinh doanh thua lç BiÓu 2.12 Chi phÝ s¶n xuÊt ngµnh c«ng nghiÖp n¨m 2001 BiÓu 3.1. Dù kiÕn s¾p xÕp c¸c DNNN ®Õn n¨m 2005 S¬ ®å 3.1 Mèi quan hÖ gi÷a hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN víi n¨ng lùc vµ lîi Ých cña c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Ban §æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp Trung ­¬ng. §Ò ¸n tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc. Hµ Néi 5/2001 2. Tr­¬ng V¨n B©n, Bµn vÒ c¶i c¸ch toµn diÖn doanh nghiÖp nhµ n­íc. NXB ChÝnh trÞ quèc gia. Hµ Néi 1996. 3. ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ trung ­¬ng. Kinh tÕ ViÖt Nam 1999. Hµ Néi 2000. 4. UNIDO vµ ViÖn ChiÕn l­îc Ph¸t triÓn, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­. Tæng quan vÒ c¹nh tranh c«ng nghiÖp ViÖt Nam. MXB ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi 1999 5. Bé chÝnh trÞ. NghÞ quyÕt sè 10/NQ – TW, ngµy 17/3/1995 6. T¹p chÝ Th«ng tin ChiÕn l­îc, ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp. Sè 6/2003. 7. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø ba BCH trung ­¬ng §¶ng khãa IX, NXB ChÝnh trÞ quèc gia. Hµ Néi 2001. 8. TrÇn TiÕn C­êng. C¬ së khoa häc cña viÖc chuyÓn DNNN kinh doanh sang ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty cña kinh tÕ thÞ tr­êng. §Ò tµi khoa häc cÊp Bé. Hµ Néi 1997. 9. §ç §øc ThÞnh. Vai trß cña Nhµ n­íc trong ph¸t triÓn kinh tÕ – kinh nghiÖm NhËt B¶n, ASEAN vµ ViÖt Nam. NXB Khoa häc x· héi. Hµ Néi 1993 10. V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu lÇn thø XV §¶ng céng s¶n Trung Quèc. NXB ChÝnh trÞ quèc gia. Hµ Néi 1998. 11. Quèc héi n­íc céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. NghÞ quyÕt vÒ nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi 5 n¨m 1991 – 1995, t¹i kú häp thø 10, khãa VIII. 12. T¹p chÝ Céng s¶n vµ Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam. Kû yÕu héi th¶o "Doanh nghiÖp ViÖt Nam víi c«ng cuéc x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ vµ héi nhËp quèc tÕ". Hµ Néi 2002 13. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII. NXB ChÝnh trÞ quèc gia. Hµ Néi 2001. 14. Vâ Thu Thanh. Kinh tÕ ®èi ngo¹i. NXB Thèng kª. Hµ Néi 1996 15. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX. NXB ChÝnh trÞ quèc gia. Hµ Néi 2001. 16. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø hai Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng khãa VII, th¸ng 11/1991 17. Malcolm Gillis, Dwight H.Perkins, Michell Roemer, Dorald R.Snodyrass. Kinh tÕ häc cña sù ph¸t triÓn. ViÖn Nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ­¬ng. Hµ Néi 1990. 18. LuËt DNNN. NXB ChÝnh trÞ quèc gia. Hµ Néi 1995 19. NguyÔn Ngäc Quang. Cæ phÇn hãa DNNN – C¬ së lý luËn vµ kinh nghiÖm thùc tiÔn. NXB Khoa häc x· héi. Hµ Néi 1995 20. NguyÔn Hång S¬n. "Lîi thÕ c¹nh tranh cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi". T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 1 (45) 1997. 21. Tæng côc thèng kª. Sè liÖu ®iÒu tra DNNN ngµnh c«ng nghiÖp. Hµ Néi 1998. 22. Vò Minh Trai, Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc thuéc thµnh phè Hµ Néi. NXB ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi 2000 TiÕng Anh 23. Shu Y.Ma. The Chinese Route to Privatization. asian Survey, vol. XXXVIII, No.4, April 1998, pp. 379 – 397, p.383. 24. Ramaurti R, Vernon R – Privatization and control of state – owned enterprises, The World Bank, Washington D.C. 1991. ._.