Các kiểu lô gích mờ trong tác phẩm của Nam Cao

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØN H PHOÁ HOÀ CHÍ MINH  ÑAØO MAÏNH TOAØN CAÙÙ C KIEÅÅ U LOÂÂ GÍCH MÔØØ TRONG TAÙÙ C PHAÅÅ M CUÛÛ A NAM CAO LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ NGÖÕ VAÊN THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH, 2004 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI: Ngoân ngöõ khoâng nhöõng laø coâng cuï cuûa tö du y maø coøn laø coâng cuï giao tieáp quan troïng nhaát cuûa con ngöôøi. Vôùi hai chöùc naêng quan troïng ñoù, ngoân ngöõ ñaõ trôû thaønh ñoái töôïng nghieân cöùu khoâng chæ cuûa ngoân ngöõ hoïc, taâm lyù hoïc, maø coøn laø ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa loâ gích hoïc… Ñaëc bieät laø töø khi caùc nhaø ngoân ngöõ hoïc ñaõ thaáy ñöôïc nhöõng haïn cheá khi coi ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa mình thuaàn tuùy laø ngoân ngöõ “ trong baûn thaân noù vaø vì baûn thaân noù” (hieåu theo quan ñieåm cuûa F.de.Saussure). Treân theá giôùi, lieân tuïc xuaát hieän nhöõng höôùng nghieân cöùu môùi döôùi nhöõng goùc ñoä khaùc nhö: Traøo löu trieát hoïc phaân tích ngoân ngöõ, traøo löu trieát hoïc phaân tích loâ gích, ngöõ phaùp chöùc naêng… vôùi nhöõng teân tuoåi lôùn nhö: B.Russel, J.R.Austin, H.P.Grice, J.D.McCawley,M.A.K. Halliday… Nhöõng vaán ñeà maø nhöõng baäc thaày ngoân ngöõ aáy ñeå laïi cho chuùng ta tôùi nay vaãn laø nhöõng taøi saûn voâ giaù, trong nhöõng taøi saûn aáy coù lyù thuyeát veà loâ gích môø. Loâ gích môø (fuzzy logic) laø moät phoå nieäm ngoân ngöõ, noù laø moät vaán ñeà lyù thuù nhöng ñoàng thôøi cuõng cöïc kyø phöùc taïp, coù nhieàu khía caïnh teá nhò, gaây ra raát nhieàu tranh caõi trong giôùi ngoân ngöõ hoïc. Coù nhaø nghieân cöùu cho raèng ñaây laø vaán ñeà thuoäc ngoân ngöõ hoïc, thaäm chí phaûi laø vaán ñeà trung taâm cuû a ngoân ngöõ hoïc, coù ngöôøi laïi cho raèng noù thuoäc phaïm truø loâ gích thuaàn tuyù… Ngay trong quan ñieåm xeáp loâ gích môø vaøo lónh vöïc nghieân cöùu cuûa ngoân ngöõ hoïc thì cuõng coù nhaø nghieân cöùu xeáp noù vaøo boä moân ngöõ nghóa hoïc (Semantics) laïi coù nhaø nghieân cöùu xeáp noù vaøo ngöõ duïng hoïc (Pragmatics)… Chuùng toâi cho raèng loâ gích môø thuoäc veà giao dieän cuûa loâ gích hoïc vaø ngoân ngöõ hoïc, vaø caàn thieát phaûi coù moät quan ñieåm tieáp caän lieân ngaønh veà vaán ñeà naøy. Ñaây cuõng laø moät xu theá taát yeáu cuûa khoa hoïc ngaøy nay. Xuaát phaùt töø vaán ñeà coøn raát nhieàu phöùc taïp vaø gai goùc naøy chuùng toâi quyeát ñònh choïn ñeà taøi caùc kieåu loâ gích môø trong taùc phaåm cuûa Nam Cao. Qua vieäc thöïc hieän ñeà taøi, chuùng toâi hi voïng seõ heä thoáng ñöôïc nhöõng quan ñieåm cuûa giôùi nghieân cöùu Vieät ngöõ noùi rieâng vaø cuûa caùc nhaø nghieân cöùu theá giôùi noùi chung veà vaán ñeà loâ gích mô ø(döïa treân nhöõng taøi lieäu maø chuùng toâi coù ñöôïc). Böôùc ñaàu thöû öùng duïng lyù thuyeát naøy vaøo vieäc khaùm phaù taùc phaåm ngheä thuaät ngoân töø – moät höôùng tieáp caän môùi coù nhieàu trieån voïng trong töông lai va ø hieän vaãn coøn laø moät khoaûng troáng chöa ñöôïc nghieân cöùu. Vôùi luaän vaên naøy, chuùng toâi hy voïng seõ phaàn naøo laáp ñöôïc khoaûng troáng ñoù. Ít ra, cuõng coù theå goùp ñöôïc moät kieán giaûi rieâng veà vaán ñeà naøy. Ñaây chính laø lyù do chuû yeáu thoâi thuùc chuùng toâi choïn ñeà taøi nghieân cöùu treân cho luaän vaên. 2. LÒCH SÖÛ VAÁN ÑEÀ . Theo Nguyeãn Ñöùc Daân (1992), vieäc nghieân cöùu caâu mô hoà noùi chung vaø loâ gích môø noùi rieâng trong giai ñoaïn ñaàu laø chöa hoaøn toaøn taùch baïch vaø ñaõ ñöôïc tieán haønh töø raát sôùm treân theá giôùi qua caùc ngoân ngöõ thuoäc nhieàu loaïi hình khaùc nhau nhö: Tieáng Anh, tieáng Phaùp, tieáng Nga, tieáng Trung Quoác… Tieâu bieåu laø caùc coâng trình cuûa caùc taùc giaû:  W.Em pson. Baûy kieåu mô hoà. 1930 (ñaõ ñöôïc in 5 laàn tính tôùi 1992).  Yuen Ren Chao. 1959.  Uspen skij. Struktumaja tipologija jazykov. Moskva. 1965.  L. A. Zadeh. Lyù thuyeát veà taäp hôïp môø. 1965.  J.Kooij.Tính mô hoà trong ngoân ngöõ töï nhieân. (luaän aùn tieán só). 1971.  James. D. McMawley. Taát caû nhöõng gì maø caùc nhaø ngoân ngöõ hoïc luoân luoân muoán bieát veà logic, nhöng ñaõ ngöôïng khoâng daùm hoûi. Chi cago. 1981... Vieäc nghieân cöùu naøy khoâng nhöõng ñaõ thu huùt söï chuù yù cuûa giôùi ngoân ngöõ hoïc maø coøn thu huùt söï quan taâm cuûa nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc giaûng daïy ngoaïi ngöõ, tin hoïc, loâ gích, bieân soaïn töø ñieån… Nhöõng coâng trình cuûa hoï ñaõ goùp phaàn khaúng ñònh raèng: Hieän töôïng mô hoà vaø söï toàn taïi moät loaïi loâ gích môø trong ngoân ngöõ laø moät vaán ñeà raát ñaùng phaûi löu taâm vì noù laø moät phoå nieäm ngoân ngöõ. Hoï baét ñaàu ñi vaøo mieâu taû (J. Kooij ), phaân loaïi (W.Em p son ), chæ ra tính taát yeáu vaø tieàm naêng lôùn lao cuûa xu theá tieáp caän döôùi goùc ñoä lieân ngaønh ( McCawley, L.A.Zadeh)… ÔÛ Vieät Nam, theo Hoà Leâ (1993) thì Hoaøng Pheâ laø ngöôøi ñaàu tieân giôùi thieäu vaø öùng duïng lyù thuyeát loâ gích môø vaøo vieäc nghieân cöùu tieáng Vieät. Quan ñieåm cuûa oâng theå hieän qua nhöõng baøi vieát ñaêng raûi raùc trong caùc baùo caùo khoa hoïc (1986), taïp chí ngoân ngöõ ( 1975, 1981, 1982, 1984, 1985), ñaëc bieät laø qua coâng trình Loâ gíc ngoân ngöõ hoïc 1989. ( Nxb Ñaø Naüng taùi baûn naêm 2003 ). Baét ñaàu töø ñaây, chuùng toâi seõ döïa vaøo coâng trình 2003 ñeå nhaän xeùt quan ñieåm cuûa Hoaøng Pheâ veà loâ gích môø. Trong coâng trình (2003) oâng khaúng ñònh loâ gích môø trong lôøi khoâng hieám thaáy trong vaên baûn. OÂng vieát: “ Trong ngöõ nghóa cuûa töø, cuûa caâu/ lôøi, hieän töôïng ranh giôùi khoâng roõ raøng, döùt khoaùt laø töông ñoái phoå bieán” (Tr 68). OÂng giôùi thieäu lyù thuyeát taäp hôïp môø cuûa L.A.Zadeh vaø öùng duïng lyù thuyeát naøy vaøo phaân tích moät soá khaùi nieäm: Ít, nhieàu; Khoâng maáy ngöôøi bieát, nhieàu ngöôøi bieát, haàu nhö ai cuõng bieát; Treû, raát treû, khoâng treû vaø giaø, raát giaø; Coù khaû naêng, coù nhieàu khaû naêng, ít coù khaû naêng. Baèng vieäc söû duïng boán ñoà thò (xin xem phuï luïc 4), moät soá thuaät toaùn vaø caùc khaùi nieäm nhö: Taäp hôïp môø (fuzzy set), Taäp hôïp con môø trong taäp hôïp (fuzzy subset), Vuõ truï ñeà caäp (universe of discourse ), Töông thích (Compatible), Ñieåm vöôït tuyeán (Crossover point), Pheùp ngöng tuï (Conden sation) nhöõng khaùi nieäm treân ñaõ ñöôïc giaûi thích moät caùch saùng roõ. Qua vieäc phaân tích caùc ví duï, oâng ñaõ chöùng minh ñöôïc taàm quan troïng cuûa nhieàu yeáu toá hôïp thaønh caùch hieåu moät khaùi nieäm môø. Chaúng haïn trong ñoà thò 3, ngoaøi yeáu toá Tyû leä soá ngöôøi bieát so vôùi toång soá ngöôøi ñöôïc noùi ñeán thì caùc yeáu toá khaùc nhö : Con soá tuyeät ñoái (ngöôøi ñöôïc noùi ñeán cuõng nhö ngöôøi bieát), Vaán ñeà nhaän thöùc (bao goàm quan ñieåm, söï ñaùnh giaù), Yeâu caàu, Thang giaù trò, Hoaøn caûnh noùi naêng cuûa con ngöôøi… cuõng laø nhöõng ñieàu kieän quan troïng ñeå hieåu vaø lyù giaûi nhöõng khaùi nieäm môø nhö khoâng maáy ngöôøi bieát, nhieàu ngöôøi bieát, haàu nhö ai cuõng bieát. Cuõng trong coâng trình naøy, Hoaøng Pheâ coøn aùp duïng lyù thuyeát loâ gích môø ñeå khaûo saùt ki eåu caâu P, tröø phi Q. Töø keát quaû khaûo saùt, oâng chæ ra aûnh höôûng quan troïng cuûa ngoân caûnh ñoái vôùi vieäc hieåu moät phaùt ngoân.(2003.Tr 79 -88). Hoaøng Pheâ cuõng coù yù kieán veà ranh giôùi giöõa ngöõ nghóa môø vaø nghóa mô hoà. OÂng vieát: Hieän töôïng ngöõ nghóa môø khaùc hieän töôïng nghóa mô hoà. Hieän töôïng ngöõ nghóa môø phaûn aùnh caùi môø trong nhaän thöùc cuûa con ngöôøi, vaø suy ñeán cuøng, phaûn aùnh caùi môø trong hieän thöïc khaùch quan. Môø nhöng vaãn chính xaùc: caøng phaûn aùnh ñuùng, trung thöïc caùi môø khaùch quan bao nhieâu thì ñoä chính xaùc caøng cao baáy nhieâu. Traùi laïi, hieän töôïng mô hoà chæ laø rieâng cuûa ngoân ngöõ vaø cuûa nhaän thöùc, laø khuyeát ñieåm cuûa moät nhaän thöùc hoaëc cuûa moät caùch dieãn ñaït baèng ngoân ngöõ (tröø tröôøng hôïp mô hoà coá yù) khoâng phaân bieät roõ raøng giöõa nhöõng caùi thaät ra coù ranh giôùi döùt khoaùt.” (2003. Tr 74). Coù theå noùi raèng nhöõng gôïi daãn coù tính chaát tieân phong cuûa Hoaøng Pheâ veà loâ gích môø ñaõ goùp phaàn kích thích, ñònh höôùng cho moät höôùng nghieân cöùu ngoân ngöõ môùi ôû Vieät Nam. Nguyeãn Ñöùc Daân cuõng laø moät nhaø nghieân cöùu coù nhieàu ñoùng goùp lôùn veà lyù thuyeát loâ gích môø ôû Vieät Nam. Nhöõng ñoùng goùp cuûa oâng theå hieän roõ neùt qua caùc coâng trình sau :  Loâ gích – Ngöõ nghóa – Cuù phaùp. 1987  Caâu sai vaø caâu mô hoà ( vieát chung vôùi Traàn Thò Ngoïc Lang ) 1992.  Tieáng Vieät ( duøng cho ñaïi hoïc ñaïi cöông ) 1998.  Loâ gích vaø tieáng Vieät. 1999.  Noãi oan thì, laø, maø. 2002. Trong nhöõng coâng trình treân thì coâng trình (1999) laø coâng trình theå hieän roõ nhaát quan ñieåm cuûa Nguyeãn Ñöùc Daân veà loâ gích môø. OÂng vieát: Loâ gích môø “ theå hieän caùc caáp ñoä vaø phaïm vi cuûa giaù trò chaân lyù” (Tr 107). Theo oâng, phaïm vi cuûa g iaù trò chaân lyù trong loâ gích môø khaùc vôùi tro ng loâ gích truyeàn thoáng. Neáu loâ gích truyeàn thoáng chæ nhaän moät trong hai giaù trò sai (0) vaø ñuùng (1) thì trong loâ gích môø, phaïm vi cuûa giaù trò chaân lyù laïi dao ñoäng trong khoaûng ( 0, 1 ). OÂng neâu ví duï (1) Anh Ba ñöùng tröôùc ngoâi nhaø. (2) Laáy chai röôïu, roùt ra maáy ly roài chuùng ta noùi : (2a) Trong chai, röôïu coøn ñaày 9/ 10. Roùt tieáp ly nöõa, chuùng ta noùi : (2b). Trong chai, röôïu coøn ñaày 8/10. Quaù trình ñoù tieáp tuïc, chuùng ta ñöôïc haøng loaït caùc phaùn ñoaùn töông töï (2c). Trong chai, röôïu coøn ñaày 7/10. …. (2d). Trong chai, röôïu coøn ñaày 3/10. (2e). Trong chai, röôïu coøn ñaày 1/10. Theo oâng, caâu (1) seõ ñuùng trong tröôøng hôïp anh Ba ôû vò trí ñöôïc coi laø phía tröôùc cuûa ngoâi nhaø ( hieåu moät caùch töông ñoái ) vaø ôû moät khoaûng caùch nhaát ñònh vôùi ngoâi nhaø, chaúng haïn laø 5 m. Neáu anh Ba caùch ngoâi nhaø 500 m thì caâu (1) seõ sai. Coù moät vaán ñeà ñaët ra laø: Neáu khoaûng caùch töø anh Ba ñeán ngoâi nhaø taêng daàn, chaúng haïn: 20m - 50m - 100m - 200m… thì seõ coù nhöõng khoaûng caùch maø moät soá ngöôøi cho raèng noùi nhö caâu (1) ñuùng, nhöng moät soá ngöôøi khaùc laïi cho raèng noùi nhö vaäy sai. Tyû le ä naøy thay ñoåi theo khoaûng caùch, anh Ba caøng ñöùng gaàn nhaø thì tyû leä ngöôøi baûo ñuùng caøng nhieàu vaø tyû leä naøy seõ giaûm daàn khi anh Ba caøng caùch xa nhaø. Tính ñuùng (1), sai (0) trong caâu naøy laø khoâng ro õ raøng. Noùi khaùc ñi laø ñöôïc xaùc ñònh moät caùch môø. Trong caâu (2), neáu chai röôïu vôi ñi tôùi moät möùc x% naøo ñoù thì ngöôøi ta seõ phaûi thay “coøn ñaày” baèng “chæ coøn”. Nhöng raát khoù xaùc ñònh caùi ranh giôùi x% aáy laø bao nhieâu. Nghóa laø seõ naûy sinh tình huoáng nhö caâu (1). Töùc laø tính ñuùng sai trong tröôøng hôïp naøy cuõng chæ laø töông ñoái, ñöôïc xaùc ñòn h moät caùch môø xong vaãn ñuùng vôùi moät tyû leä naøo ñoù. Trong coâng trình (1999) Nguyeãn Ñöùc Daân coøn ñaët ra nhöõng vaán ñeà sau: Thöù nhaát, caùch hieåu vaø xaùc ñònh löôïng töø phaûi tuøy vaøo tình huoáng cuï theå ( Tr 107 ). OÂng ñöa ví duï vaø chöùng minh: (3). Moät soá hoïc sinh trong lôùp chuyeân toaùn naøy say meâ vaên hoïc. (4). Moät soá nhaø toaùn hoïc meâ vaên hoïc. (5). Nhieàu hoïc sinh trong lôùp chuyeân toaùn naøy say meâ vaên hoïc. (6). Nhieàu nhaø toaùn hoïc meâ vaên hoïc. OÂng ñaët ra vaán ñeà: Giôùi haïn treân cuûa moät soá laø bao nhieâu vaø giôùi haïn döôùi cuûa nhieàu laø bao nhieâu ? vaø khaúng ñònh raèng: Giôùi haïn ñoù seõ khaùc nhau tuyø tröôøng hôïp. Chaúng haïn trong caâu (3) “ moät soá 15” nhöng ôû caâu (6) thì “ nhieàu > 40”. Thöù hai, oâng chæ ra raèng: Treân thöïc teá, coøn toàn taïi nhöõng caùch ñaùnh giaù khaùc nhau cho moät hieän töôïng môø (Tr 108). Chaúng haïn: Baèng vieäc khaûo saùt meänh ñeà “X thì cao” oâng ñaõ chöùng minh ñöôïc söï phaân chia chieàu cao cuûa con ngöôøi thaønh caùc thang ñoä nhö: Cöïc kì cao - raát cao – cao - khaù cao - hôi cao - trung bình – thaáp - raát thaáp… hoaëc thaønh hai giaù trò cao; thaáp hay baèng nhöõng chæ soá cuï theå nhö 1,58m; 1,65m; 1,70m… laø voõ ñoaùn. Bôûi vieäc xaùc ñònh tính töø cao cuõng chæ laø töông ñoái (do khoâng coù moät ñoái töôïng naøo cuï theå).Vaø keát quaû seõ laø khaùc nhau neáu ñoái töôïng khaûo saùt thuoäc veà nhöõng giôùi tính, ñoä tuoåi, daân toäc… khaùc nhau. OÂng keát luaän: “Töø moät caùi chuaån chieàu cao cho moät loaïi ñoái töôïng cuï theå naøo ñoù maø daãn tôùi söï xaùc ñònh veà möùc ñoä raát cao, khaù cao, cao, hôi thaáp, thaáp vaø raát thaáp cuõng cho loaïi ñoái töôïng ñoù”. (1999. Tr109) Nguyeãn Ñöùc Daân coøn giôùi thieäu phöông phaùp ñaùnh giaù ñoä môø cuûa Zadh, Mc. Cawley, tieán haønh so saùnh, ñaùnh giaù öu, nhöôïc cuûa töøng phöông phaùp, chæ ra giôùi haïn, tieàm naêng cuûa töøng phöông phaùp trong thöïc tieãn. (chi tieát xin xem NÑD. 1999. Tr 110-113 ). Baøn veà phaïm vi cuûa giaù trò chaân lyù trong loâ gích môø oâng ñöa ra moät keát luaän quan troïng laø: “giaù trò chaân lyù cuûa moät phaùn ñoaùn tuy khoù coù theå xaùc ñònh chính xaùc baèng moät tyû leä cuï theå nhöng hoaøn toaøn coù theå xaùc ñònh trong moät phaïm vi naøo ñoù. (Tr.115) Chaúng haïn: (7). Treân moät soá phöông dieän, Nha Trang laø moät thaønh phoá ñeïp. (8). Treân haàu heát caùc phöông dieän, Ñaø Laït laø moät thaønh phoá ñeïp. (9). Ñaø Laït laø moät thaønh phoá ñeïp. (10). Paris laø moät thaønh phoá ñeïp. Caùc caâu (7, 8 ) cho thaáy: Ñeå ñaùnh giaù moät thaønh phoá ñeïp, ngöôøi ta coù nhieàu tieâu chí khaùc nhau. Vaø do vaäy, caùc caâu (9 ;10) caàn ñöôïc hieåu laø khoâng phaûi veà taát caû caùc tieâu chí cho moät thaønh phoá ñeïp thì Ñaø Laït vaø Paris ñeàu coù. Nhöõng caâu (9,10) thaät ra laø nhöõng phaùn ñoaùn veà loaïi coøn caùc caâu (7, 8) laø nhöõng phaùn ñoaùn veà phaïm vi. Nhö vaäy laø vôùi coâng trình (1999), Nguyeãn Ñöùc Daân cuõng ñaõ trôû thaønh moät nhaø nghieân cöùu coù ñoùng goùp raát lôùn veà lyù thuyeát loâ gích môø ôû Vieät Nam. Hoà Leâ laø nhaø nghieân cöùu ngoân ngöõ hoïc thöù ba ôû Vieät Nam ñeà caäp tôùi vaán ñeà loâ gích môø qua hai coâng trình:  Cuù phaùp tieáng Vieät quyeån III, cuù phaùp tình huoáng.1993.  Quy luaät ngoân ngöõ. Quyeån 2. Tính quy luaät cuûa cô cheá ngoân giao. 1996. Moät trong nhöõng noäi dung troïng taâm cuûa coâng trình (1993) laø vaán ñeà: khaû naêng chöùa loâ gích môø trong phaùt ngoân. Trong toång soá VI chöông cuûa coâng trình, oâng ñaõ daønh moät phaàn cuûa chöông VI ñeå baøn veà vaán ñeà loâ gích môø trong phaùt ngoân . Caùc vaán ñeà ñöôïc ñaët ra vaø giaûi thuyeát trong chöông VI cuûa coâng trình naøy laø: Phaïm vi cuûa caùc taäp hôïp môø; Vai troø cuûa caùc taäp hôïp môø trong phaùt ngoân; Moái lieân heä giöõa vieäc söû duïng loâ gích môø vôùi tính loät taû vaø tính haøm suùc trong phaùt ngoân. Veà vaán ñeà phaïm vi cuûa caùc taäp hôïp môø, oâng ñaõ chæ ra vaø chöùng minh raát thuyeát phuïc raèng: Danh töø, soá töø, tính töø, ñoäng töø, ñaïi töø, tình thaùi töø… ñeàu aån chöùa tieàm naêng taïo ra taäp hôïp môø beân caïnh nhöõng taäp hôïp toû. Veà vai troø cuû a taäp hôïp môø trong phaùt ngoân oâng cuõng chæ ra raèng: trong loaïi phaùt ngoân phi nhaän thöùc nhö (Taâm ôi !; Ñau quaù !…) thì söï toàn taïi/ khoâng toàn taïi taäp hôïp môø khoâng coù lieân quan gì ñeán tính töông thích/ baát töông thích cuûa phaùt ngoân. Traùi laïi, trong loaïi phaùt ngoân nhaän thöùc nhö (Coù leõ noù muoán thi vaøo ñaïi hoïc kieán truùc…) thì söï toàn taïi/ khoâng toàn taïi taäp hôïp môø bieåu thò moät nhaän thöùc coù tính tuông thích hay baát töông thích veà nhöõng ñieàu maø ngöôøi phaùt ngoân phaûn aùnh, vaø c oâng chuùng coù quyeàn xeùt veà tính töông thích/ baát töông thích aáy. Töông thích, baát töông thích trong phaùt ngoân ñöôïc oâng hieåu laø: Söï phuø hôïp/ khoâng phuø hôïp cuûa phaùt ngoân vôùi ngöõ huoáng; söï phuø hôïp/ khoâng phuø hôïp vôùi hieän töôïng ñöôïc phaûn aùnh (hieän töôïng môø; hieän töôïng toû, hay vöøa môø vöøa toû). Theo Hoà Leâ, vieäc söû duïng loâ gích môø coù lieân quan ôû moät möùc ñoä naøo ñoù ñeán tính loät taû vaø tính haøm suùc cuûa phaùt ngoân. Qua vieäc tìm hieåu lòch söû nghieân cöùu vaán ñeà loâ gích môø, chuùng ta coù theå ruùt ra ñöôïc moät soá nhaän xeùt sau: Thöù nhaát, loâ gích môø laø moät phoå nieäm ngoân ngöõ, ñaõ ñöôïc tieán haønh tìm hieåu töø nhöõng thaäp nieân ñaàu cuûa theá kyû XX treân nhieàu cöù lieäu ngoân ngöõ thuoäc nhöõng loaïi hình khaùc nhau trong ñoù coù tieáng Vieät. Thöù hai, ôû nhöõng möùc ñoä vaø goùc ñoä khaùc nhau, vaán ñeà ñaõ ñöôïc nhaän dieän, khaûo saùt, m ieâu taû, phaân loaïi vaø öùng duïng vaøo vieäc lyù giaûi ngoân ngöõ töï nhieân, ngoân ngöõ trong vaên baûn. Vaán ñeà loâ gích môø coøn ñöôïc öùng duïng vaøo coâng taùc bieân soaïn töø ñieån, ngoân ngöõ maùy, daïy vaø hoïc tieáng… Thöù ba, caùch hieåu veà loâ gích môø cuûa hoï veà cô baûn laø gioáng vôùi ñònh nghóa veà loâ gích môø trong töø ñieån cuûa Asher: Fuzzy logic: “A system of thought involving approximate reasoning in which truth values and quantifiers are seen as possibility distributions difined, eg., as ‘true’, ‘very true’, ‘many’, ‘not many’, etc.” ( Asher R. [ed] 1994. The Encyclopedia of Language and Linguistics. Oxford: Pergamon Press, tr. 5125, Volume 10). Taïm dòch: Loâ gích môø laø moät heä thoáng yù töôûng (suy nghó) lieân quan ñeán söï laäp luaän gaàn ñuùng trong ñoù caùc chaân giaù trò vaø soá löôïng ñöôïc xem xeùt nhö laø söï phaân boá caùc khaû naêng coù tính xaùc ñònh nhö ‘ñuùng’, ‘raát ñuùng’, ‘nhieàu’, ‘khoâng nhieàu’”… Thöù tö, vaán ñeà naøy coøn phaûi tieáp tuïc ñöôïc ñaàu tö nghieân cöùu, hoaøn chænh heä thoáng thuaät ngöõ, phöông phaùp… Maët khaùc, caàn tieáp tuïc khaûo saùt theâm treân caùc cöù lieäu ngoân ngöõ môùi, döôùi nhieàu goùc ñoä khaùc nhau, trong ñoù coù ngoân ngöõ ngheä thuaät. 3. MUÏC ÑÍCH CUÛA LUAÄN VAÊN. Ngoaøi kyø voïng keá thöøa keát quaû nghieân cöùu cuûa nhöõng nhaø ngoân ngöõ hoïc ñi tröôùc, luaän vaên coøn nhaèm vaøo nhöõng muïc ñích sau: - Xaùc ñònh ranh giôùi giöõa loâ gích môø trong hieän thöïc vaø loâ gích môø trong tö duy. - Xaùc ñònh söï khaùc bieät giöõa loâ gích môø trong tö duy khoa hoïc, tö duy haønh chính vaø tö duy ngheä thuaät. - Tö duy ngheä thuaät raát ña daïng, goàm coù nhöõng loaïi nhö: Tö duy hoäi hoaï, tö duy aâm nhaïc, tö duy saân khaáu, tö duy vuõ ñaïo… vaø tö duy vaên hoïc. Tö duy vaên hoïc laïi phaân ra hai loaïi chính laø tö duy trong truyeän vaø tö duy trong thô. Muïc ñích cuûa luaän vaên laø xaùc ñònh baûn chaát cuûa loâ gích môø trong tö duy truyeän. Tieáp ñoù, phaûi tìm ra nhöõng kieåu loâ gích môø trong truyeän, taäp trung vaøo caùc kieåu loâ gích môø trong taùc phaåm cuûa Nam Cao. - Cuoái cuøng, phaûi ñöa ra nhöõng nhaän ñònh veà taùc duïng ngheä thuaät vaø yù nghóa vaên hoaù cuûa nhöõng kieåu loâ gích môø trong truyeän, laáy taùc phaåm cuûa Nam Cao laøm ñieåm töïa ñeå phaân tích. Qua ñoù coù theå lieân heä ñeán thöïc tieãn giaûng daïy vaên hoïc laâu nay, phaùt hieän nhöõng ñieåm thieáu soùt trong giaûng daïy vì chöa nhaän thöùc roõ vaø khai thaùc ñuùng nhöõng ñieåm teá nhò mang tính vaên hoaù- nhaân vaên trong loâ gích môø cuûa vaên hoïc. 4. PHAÏM VI VAØ NGUOÀN NGÖÕ LIEÄU CUÛA LUAÄN VAÊN. Nhö treân ñaõ noùi, luaän vaên seõ taäp trung phaân tích loâ gích môø trong taùc phaåm cuûa Nam C ao. Vì vaäy, phaïm vi cuûa luaän vaên cuõng seõ laø taát caû nhöõng tröôøng hôïp chöùa loâ gích môø trong nhöõng taùc phaåm aáy. Tuy nhieân, vôùi moät dung löôïng taùc phaåm khaù ñoà soä (treân naêm chuïc taùc phaåm vôùi caû ngaøn trang saùch) neân ñeå coù theå bao quaùt ñöôïc toaøn boä loâ gích môø trong moät khoái ngöõ lieäu ñoà soä nhö vaäy, luaän vaên seõ ñi vaøo ñieåm roài tieáp ñoù môùi toûa ra dieän. Ñieåm maø chuùng toâi choïn laø truyeän “Chí Pheøo”. Ñaây laø moät trong nhöõng truyeän ñöôïc nhaéc ñeán nhieàu trong nhöõng naêm qua, phoå bieán roäng, coù soá trang vöøa phaûi (38 trang), khoâng quaù ngaén nhö truyeän “Ngheøo” chæ coù 06 trang, khoâng quaù daøi nhö “Soáng moøn” tôùi 250 trang. Töø caùi ñieåm aáy, luaän vaên seõ coù cô sôû ñeå raø soaùt caùc tröôøng hôïp khaùc coù chöùa loâ gích môø trong nhöõng taùc phaåm khaùc cuûa Nam Cao. Nguoàn ngöõ lieäu maø luaän vaên söû duïng laø “Tuyeån taäp Nam Cao, taäp I, II, Nxb vaên hoïc, 2002”. 5. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU. Veà phöông phaùp nghieân cöùu, chuùng toâi chuû yeáu söû duïng nhöõng phöông phaùp sau:  Phöông phaùp phaân tích vaø mieâu taû ñoàng ñaïi.  Phöông phaùp so saùnh ñoái chieáu.  Phöông phaùp ñieàu tra thoáng keâ. 6. YÙ NGHÓA KHOA HOÏC VAØ THÖÏC TIEÃN CUÛA LUAÄN VAÊN. 6.1 YÙ nghóa khoa hoïc. Qua vieäc thöïc hieän luaän vaên, chuùng toâi hy voïng seõ tìm ra caùc loaïi loâ gích môø trong hieän thöïc cuõng nhö trong tö duy, vaø nhaát laø seõ xaùc ñònh ñöôïc caùc kieåu loâ gích môø trong tö duy vaên hoïc maø tieâu bieåu laø trong taùc phaåm cuûa Nam Cao. 6.2 YÙ nghóa thöïc tieãn . Keát quaû nghieân cöùu cuûa luaän vaên seõ goùp phaàn phuïc vuï cho coâng taùc bieân soaïn giaùo trình lyù luaän vaên hoïc, phöông phaùp phaân tích taùc phaåm vaên chöông, daïy vaø hoïc tieáng Vieät. Noù cuõng coù theå goùp phaàn môû roäng bieân ñoä nghóa vaø ñònh nghóa trong töø ñieån phoå thoâng, nhaát laø töø ñieån phoå thoâng loaïi lôùn. 7. BOÁ CUÏC CUÛA LUAÄN VAÊN. Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, luaän vaên coøn coù caùc chöông sau: Chöông I: Loâ gích môø trong caùc loaïi vaên baûn. Chöông II: Loâ gích môø trong truyeän ngaén Chí Pheøo cuûa nhaø vaên Nam Cao. Chöông III: Toång quan veà nhöõng kieåu loâ gích môø trong taùc phaåm cuûa nhaø vaên Nam Cao Chöông IV: YÙ nghóa vaên hoaù trong vieäc söû duïng caùc kieåu loâ gích môø cuûa nhaø vaên Nam Cao. Luaän vaên coøn goàm caùc baûng phuï luïc sau:  Phuï luïc 1: Vaên baûn taùc phaåm “Tuyeân ngoân ñoäc laäp” cuûa Hoà Chuû Tòch.  Phuï luïc 2: Vaên ba ûn baøi baùo “Chuû nghóa tö baûn thaân höõu” cuûa Nguyeãn Só Duõng, baùo phaùp luaät Tp HCM 13/ 11/ 2003.  Phuï luïc 3: Danh muïc caùc taùc phaåm cuûa Nam Cao phuïc vuï cho coâng taùc nghieân cöùu cuûa luaän vaên.  Phuï luïc 4: Moät soá ñoà thò trong coâng trình (2003) cuûa Hoaøng Pheâ. CHÖÔNG I LOÂ GÍC H MÔØ TRON G CAÙC LO AÏI VAÊN BAÛN 1. Loâ gích môø trong hieän thöïc vaø trong tö duy Nhìn laïi lòch söû cuûa nhaân loaïi ta thaáy: Nh u caàu nhaän thöùc vaø lyù giaûi hieän thöïc khaùch quan (HTKQ) laø moät vaán ñeà coù tính lòch söû (töø ngaây thô, thuaàn phaùc tôùi tónh taïi roài bieän chöùng). Vaø töông öùng vôùi töøng giai ñoaïn ñoù laø caùc hình thöùc: Phi loâ gích, loâ gích hình thöùc löôõng trò (Aristote), loâ gích ña trò (J.Lu kasiewicz…), loâ gích môø (A.Zadeh…), loâ gích bieän chöùng (Marx, Engels, Lenin). Söï phaùt trieån ñi leân veà phöông phaùp nhaän thöùc vaø tö duy noùi treân theå hieän söï tieán boä cuûa loaøi ngöôøi ñoàng thôøi cuõng theå hieän tính hai maët cuûa HTK Q: Vöøa tónh taïi vöøa bieán chuyeån khoâng ngöøng. Cho neân, ñeå nhaän thöùc söï vaät chính xaùc, coù hieäu quaû chuùng ta vöøa phaûi taïm thôøi coâ laäp noù vöøa phaûi nhaän thöùc noù trong quaù trình phaùt trieån vôùi moái quan heä phöùc taïp voán coù cuûa noù. Vaø nhö vaäy, tö duy cuûa con ngöôøi khoâng nhöõng phaûi söû duïng tôùi phaùn ñoaùn, khaùi nieäm, suy luaän… maø coøn phaûi h eát söùc linh hoaït. Thöïc tieãn ñaõ chöùng thöïc raèng: Chæ coù kieåu tö duy linh hoaït môùi coù theå naém baét söï vaät trong tính toaøn veïn, vaän ñoäng cuøng vôùi nhöõng moái quan heä cuûa noù. Loâ gích môø (fuzzy logic) ra ñôøi, cuøng vôùi loâ gích bieän chöùng chính laø nhöõng phöông phaùp tö duy linh hoaït nhaèm boå khuyeát cho loâ gích hình thöùc, laø moät trong nhöõng ñieàu kieän caàn ñeå nhaän thöùc HTKQ. Ra ñôøi töø loâ gích ba trò cuûa J.Lu kasiewicz (1920), E.L. Post (1921), B.So. Bocinski (1933), J. S. Lupecki (1938)… Loâ gích môø coøn coù nguoàn goác töø heä thoáng loâ gích boán trò cuûa Benap (1977). Ngöôøi coù coâng lôùn trong vieäc xaây döïng lyù thuyeát loâ gích môø laø nhaø toaùn hoïc ngöôøi Myõ Lotfi A. Sker. Zadeh… (xin xem laïi phaàn môû ñaàu). Theo noäi dung cuûa lyù thuyeát naøy thì moái quan heä, ranh giôùi giöõa nhöõng söï vaät, khaùi nieäm… trong HTKQ laø khoâng hoaøn toaøn roõ raøng, vöøa môø vöøa toû, c haúng haïn: Trong moät lôùp hoïc coù 30 hoïc sinh. Coù hoïc sinh nöõ, coù hoïc sinh nam. Coù hoïc sinh gioûi, khaù, trung bình, keùm. Hoïc sinh nöõ, chaúng haïn, laøm thaønh moät taäp hôïp, hoïc sinh khaù cuõng laøm thaøn h moät taäp hôïp. Baát cöù hoïc sinh naøo cuõng hoaëc laø nöõ (laø moät phaàn töû cuûa hoïc sinh nöõ), hoaëc khoâng phaûi laø nöõ (ôû ngoaøi taäp hôïp naøy), cho neân taäp hôïp hoïc sinh nöõ coù bao nhieâu ngöôøi laø moät soá hoaøn toaøn xaùc ñònh (chaúng haïn laø 16). Nhöng khoâng phaûi baát cöù hoïc sinh naøo cuõng hoaëc laø khaù (laø moät phaàn töû cuûa taäp hôïp hoïc sinh khaù), hoaëc laø khoâng khaù (ôû ngoaøi taäp hôïp naøy), maø coù moät soá coù theå cho laø khaù cuõng ñöôïc, maø cho laø gioûi, chöù khoâng phaûi chæ laø khaù cuõng ñöôïc. Vaø cuõng coù moät soá cho laø kha ù cuõng ñöôïc, maø cho laø trung bình, chöù chöa laø khaù cuõng ñöôïc. Taäp hôïp hoïc sinh khaù coù bao nhieâu ngöôøi laø moät con soá khoâng theå xaùc ñònh döùt khoaùt. Noù laø moät taäp hôïp con môø trong taäp hôïp caùc hoïc sinh cuûa lôùp. Töông töï nhö vaäy, ranh giôùi giöõa caùc khaùi nieäm nhö Ñeïp, xaáu; Söôùng, khoå; Nhieàu, ít… trong thöïc tieãn cuõng ñöôïc xaùc ñònh moät caùch môø, tuyø thuoäc raát nhieàu ñieàu kieän, hoaøn caûnh khaùc nhau. Ñieàu naøy daãn tôùi moät heä quaû quan troïng laø: Tö duy, muoán phaûn aùnh ñuùng vaø trung thöïc noäi haøm vaø ngoaïi dieân cuûa nhöõng khaùi nieäm treân thì phaûi xaùc ñònh moät caùch môø vaø coù môø môùi ñuùng. Vaø nhö vaäy laø: Tö duy, vôùi ñaëc ñieåm môø coù cô sôû k haùch quan laø töø HTKQ môø vaø tính loâ gích - môø laø moät ñaëc tröng cuûa tö duy nhaân loaïi vaø khoâng coù caùch khaùi quaùt naøo saâu saéc baèng caùch khaùi quaùt môø. Vaên baûn laø s aûn phaåm cuûa tö duy con ngöôøi, laø keát quaû cuûa quaù trình nhaän thöùc coù tính chuû quan cuûa con ngöôøi veà HTKQ, laø hieän thöïc tröïc tieáp cuûa tö töôûng neân veà maët lyù luaän noù phaûi haøm chöùa loâ gích môø. Leõ ñöông nhieân, tuøy vaøo töøng loaïi vaên baûn, tuøy vaøo taàm khaùi quaùt cuû a ngöôøi taïo vaên baûn, tuøy vaøo ñoái töôïng, muïc ñích, noäi dung, hoaøn caûnh, loaïi hình ngoân ngöõ… maø möùc ñoä ñaäm, nhaït coù khaùc nhau, hình thöùc ngoân töø coù khaùc nhau. Nhöõng muïc tieáp theo cuûa chöông naøy chuùng toâi seõ co á gaéng laøm saùng toû phaàn naøo nhöõng nhaän ñònh treân. 2. Toång luaän chung ve à vaên baûn. Trong thöïc teá, coù khaù nhieàu quan nieäm khaùc nhau veà khaùi nieäm vaên baûn, ñaëc tröng cuûa vaên baûn, tieâu chí phaân loaïi vaên baûn… (xin xem Dieäp Quang Ban 1999; Traàn Ngoïc Theâm 2000…). Sau ñaây laø quan nieäm cuûa chuùng toâi veà nhöõng vaán ñeà treân: Vaên baûn (text) laø chænh theå cuûa moät saûn phaåm vieát ñeå dieãn ñaït troïn veïn yù kieán veà moät vaán ñeà hoaëc veà moät heä thoáng vaán ñeà naøo ñoù. Veà ñaëc tröng cuûa vaên baûn, chuùng toâi ñoàng yù vôùi nhöõng ñaëc tröng do Dieäp Quang Ban ñöa ra trong coâng trình (1999) nhöng coù boå sung theâm moät ñaëc tröng laø coù tính môø (veà cô sôû lyù luaän cuû a ñaëc tröng naøy xin xem muïc 1 cuûa chöông I).Vaø nhö vaäy vaên baûn seõ goàm nhöõng ñaëc tröng sau: (1) Coù ñích hay chuû ñònh cuûa ngöôøi noùi. (2) Coù ñeà taøi, chuû ñeà xaùc ñònh. (3) Coù tính maïch laïc vaø lieân keát. (4) Goàm nhieàu caâu vaø phaùt ngoân noái tieáp. (5) Coù tính ñònh bieân. (6) Coù tính môø trong nhieàu tröôøng hôïp. (ñaëc tröng do chuùng toâi boå sung ). Veà phaân loaïi vaên baûn, chuùng toâi nhaát trí vôùi quan nieäm phaân chia vaên baûn thaønh 5 loaïi sau: (1) Vaên baûn chính luaän. (2) Vaên baûn haønh chính coâng vuï. (3) Vaên baûn khoa hoïc. (4) Vaên baûn ngheä thuaät. (5) Vaên baûn baùo chí thoâng tin. Ñeå laøm roõ ñieåm phoå quaùt cuûa loâ gích môø trong caùc loaïi vaên baûn, ñoàng thôøi chæ ra möùc ñoä, nhöõng ñieåm rieâng khaùc trong vieäc söû duïng loâ gích môø cuûa töøng loaïi vaên ba ûn chuùng toâi thaáy caàn thieát phaûi tieán haønh khaûo saùt vieäc söû duïng loâ gích môø trong moät soá vaên baûn thuoäc nhöõng theå loaïi vaên baûn noùi treân. Tuy nhieân, muïc ñích cuûa chuùng toâi trong chöông moät naøy khoâng nhaèm khaûo saùt kó lö ôõng taát caû caùc bieåu hieän cuûa loâ gích môø trong töøng loaïi vaên ba ûn cuõng nhö thoáng keâ ñaày ñuû taát caû caùc kieåu daïng trong töøng loaïi vaên baûn trong caùc phong caùch ngoân ngöõ khaùc nhau vì ñoù laø coâng vi eäc vöôït ra khoûi giôùi haïn cuûa luaän vaên cuõng nhö naêng löïc cuûa baûn thaân, caàn ñeán thôøi gian, söùc löïc vaø trí tueä cuûa nhieàu ngöôøi. Trong luaän vaên naøy, chuùng toâi chæ ñaët ra muïc ñích chöùng minh söï toàn taïi/ khoâng toàn taïi cuûa loâ gích môø trong caùc daïng vaên baûn, trong caùc phong caùch ngoân ngöõ khaùc nhau. Böôùc ñaàu chæ ra moät vaøi bieåu hieän cuûa chuùng trong caùc daïng vaên baûn, trong caùc phong caùch ngoân ngöõ aáy. Bôûi vaäy, ngöõ lieäu maø chuùng toâi khaûo saùt chaéc chaén seõ khoâng ñaày ñuû maø coù tính giôùi haïn trong moät soá vaên baûn thuoäc nhöõng phong caùch ngoân ngöõ khaùc nhau, thuoäc nhöõng phaân ngaønh cuûa nhöõng chuyeân ngaønh gioáng hoaëc khaùc nhau. 3. Moät soá bieåu hieän cuûa loâ gích môø trong vaên baûn khoa hoïc Vaên baûn khoa hoïc (VBKH) laø moät kieåu vaên baûn duøng cho caùc muïc ñích dieãn ñaït chuyeân moân saâu. Noù coù nhöõng ñaëc ñieåm noåi baät sau ñaây: - Duøng nhieàu thuaät ngöõ khoa hoïc, coù söï khaùi quaùt cao. - Caùc phaùt ngoân haøm chöùa nhieàu laäp luaän khoa hoïc, theå hieän chaát löôïng tö duy cao. - Caâu ñieàu kieän -heä quaû vaø caâu gheùp ñöôïc söû duïng nhieàu, coù söï lieân heä giöõa caùc veá trong caâu vaø giöõa caùc phaùt ngoân vôùi nhau, theå hieän nhöõng luaän cöù khoa hoïc chaët cheõ. Vì vaäy, ñoä dö thöøa trong caùc phaùt ngoân noùi chung laø ít nhaát so vôùi ñoä dö thöøa trong caùc daïng vaên baûn khaùc. VBKH goàm coù hai caáp ñoä: - Caáp ñoä phoå thoâng. Chaúng haïn nhö SGK phoå thoâng, saùch phoå bieán kieán thöùc caùc loaïi… - Caáp ñoä chuyeân saâu. Chaúng haïn ._.nhö nhöõng coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc chuyeân ngaønh, luaän vaên thaïc só, tieán só… Theo chuùng toâi, ñaây laø nhöõng vaên baûn ñieån hình nhaát cho daïng VBKH caàn ñöôïc khaûo saùt ñeå phaùt hieän vieäc söû duïng loâ gích môø trong dieãn ñaït, truyeàn taûi thoâng tin khoa hoïc. Theá nhöng, do giôùi haïn veà dung löôïng, chuùng toâi chæ tieán haønh choïn ngaãu nhieân moät soá vaán ñeà cô baûn hay moät soá ñoaïn, chöông, muïc trong moät soá coâng trình khoa hoïc xaõ hoäi (ngoân ngöõ hoïc) laøm ñoái töôïng ñeå khaûo saùt – moät lónh vöïc ñang coù söï xaâm nhaäp maïnh meõ cuûa nhieàu ngaønh khoa hoïc khaùc. Trong khi löïa choïn chuùng toâi coá gaéng tuyeån löïa nhöõng coâng trình, nhöõng chuyeân luaän coù uy tín, co ù tieáng vang trong giôùi nghieân cöùu Vieät ngöõ hoïc, coù giaù trò khoa hoïc cao, taàm khaùi quaùt lôùn. Keát quaû xöû lyù cuûa chuùng toâi cho thaáy: Trong vaên baûn khoa hoïc cuõng tìm thaáy nhieàu bieåu hieän cuûa loâ gích môø nhö loâ gích môø ñònh danh, loâ gích môø khaùi quaùt… Chaúng haïn: ÔÛ lónh vöïc ngöõ phaùp (syntactics), Lónh vöïc thöôøng ñöôïc coi laø lónh vöïc cuûa nhöõng thao taùc co ù tính hình thöùc thì nhöõng bieåu hieän cuûa loâ gích môø cuõng laø thöôøng gaëp, thöôøng thaáy. Ví duï nhö trong vieäc ñònh danh ñôn vò cô baûn, nhoû nhaát, coù nghóa, ñôn vò caáu taïo töø chung cho caû töø vöïng laãn ngöõ phaùp laø: Hình vò (Xonlxhev), ngöõ vò (Nguyeãn Kim Thaûn), nguyeân vò (Hoà Leâ), töø (Cao Xuaân Haïo)… ÔÛ vieäc ñònh danh ñôn vò cuù phaùp töông ñöông töø (phöùc taïp veà caáu truùc hôn töø) laø nhoùm töø, töø toå, cuïm töø, ngöõ … ÔÛ vieäc ñònh danh ñôn vò ôû caáp chuyeån tieáp laø cuù (Tröông Vaên Chình vaø Nguyeãn Hieán Leâ), meänh ñeà (Traàn Troïng Kim), töø toå töôøng thuaät, cuïm töø chuû vò (Nguyeãn Kim Thaûn), ngöõ ñoaïn thuyeát tính chöa keát thuùc ôû caáp ñoä chuyeån tieáp töø ngöõ sang caâu (Löu Vaân Laêng), tieåu cuù (Cao Xuaân Haïo)…. ÔÛ lónh vöïc ngöõ nghóa hoïc (Semantisc) nhöõng bieåu hieän cuûa loâ gích môø ñònh danh theå hieän ôû vieäc caáp cho nhöõng khaùi nieäm cô baûn lieân quan ñeán nghóa cuûa töø, cuûa caâu… nhöõng noäi haøm, ngoaïi dieân khaùc nhau. Chaúng haïn nhö khaùi nieäm tình thaùi (modality)… (chi tieát veà vaán ñeà naøy xin xem chöông III). ÔÛ lónh vöïc duïng phaùp (Pragmatics) – lónh vöïc cuûa vieäc söû duïng ngoân töø trong nhöõng tình huoáng cuï theå, vôùi nhöõng muïc ñích cuï theå thì nhöõng bieåu hieän cuûa loâ gích môø cuõng theå hieän qua vieäc ñònh danh vaø hieåu nhöõng khaùi nieäm lieân quan ñeán lónh vöïc naøy nhö: Caáu truùc ñeà thuyeát cuûa caâu, Caáu truùc thoâng baùo, Caùc hieän töôïng tieâu ñieåm hoùa, Caùc giaù trò ngoân trung… Coù leõ chính vì vaäy cho neân tröôùc khi khaûo saùt ñoái töôïng cuûa moät coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc, caùc nhaø nghieân cöùu thöôøng phaûi ñònh nghóa khaùi nieäm hay neâu ra caùch hieåu vaø quan ñieåm cuûa mình veà khaùi nieäm ñoù. Ngoaøi nhöõng bieåu hieän cuûa loâ gích môø ñònh danh, trong vaên baûn khoa hoïc loâ gích môø coøn ñöôïc bieåu hieän raát roõ qua nhöõng laäp luaän, dieãn ñaït, ñuùc keát cuûa nhaø khoa hoïc. Chaúng haïn: Song song vôùi vieäc khaùi quaùt tính phoå bieán cuûa moät hieän töôïng hay khi ñöa ra moät quy taéc, caùc nhaø n ghieân cöùu ñeàu caån thaän neâu leân caùc “leä ngoaïi”. Vaø hoï thöôøng söû duïng caùc töø vaø cuïm töø nhö: thoâng thöôøng, coù theå, nhieàu khi, thöôøng laø, coù leõ laø, haàu nhö… Ñaây laø moät phöông phaùp khaùi quaùt meàm deûo, linh hoaït vì trong khoa hoïc xaõ hoäi khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù theå ñöa ra ñöôïc nhöõng con soá tuyeät ñoái chính xaùc, khoâng bao goàm caùc tröôøng hôïp ngoaïi leä. Chaúng haïn, Nguyeãn Taøi Caån khi baøn veà phaïm truø thieát ñònh trong coâng trình chuyeân khaûo “Töø loaïi danh töø trong tieáng Vieät hieän ñaïi”, 1975, chöông IV, Tr 278 ñaõ khaùi quaùt veà hai töø caùc, nhöõng nhö sau: “… Thoâng thöôøng (nhöõng + danh töø) laø moät daïng ñoøi hoûi ñònh ngöõ ôû sau (…) nhöõng tröôøng hôïp naøy, nhieàu khi chuùng ta coù theå thay “caùc” baèng “nhöõng”; sau “caùc” thì ñònh ngöõ coù taùc duïng boå sung, taùc duïng mieâu taû, do ñoù thöôøng coù theå löôïc boû…” (Nhöõng choã in ñaäm vaø gaïch chaân laø do chuùng toâi nhaán maïnh) Cao Xuaân Haïo, khi baøn veà nghóa bieåu hieän cuûa caâu trong phaàn daãn luaän cuûa coâng trình “ Tieáng Vieät- sô thaûo ngöõ phaùp chöùc naêng, Q1”; 1991; Tr 49 cuõng choïn caùch khaùi quaùt nhö ñaõ noùi ôû treân: “… Trong khuoân khoå cuûa phaàn trình baøy khoâng cho pheùp chuùng toâi giôùi thieäu daøi hôn veà quan ñieåm cuûa Halliday cuõng nhö cuûa caùc taùc giaû tröôùc veà bình dieän nghóa bieåu hieän cuûa caâu, maëc daàu ñoù laø lónh vöïc deã tìm thaáy söï töông ñoàng veà cô baûn (…) Duø ngöõ phaùp cuûa caùc ngoân ngöõ coù phaân bieät caùc phaïm truø, caùc chöùc naêng, caùc saéc ñoä tình thaùi moät caùch khaùc nhau ñeán ñaâu thì caùch caûm thuï nhöõng söï tình cuûa theá giôùi hieän thöïc vaãn nhö nhau vaø do ñoù, caùi ñöôïc bieåu hieän phaûi gioáng nhau. Neáu khoâng, khoâng theå naøo coù ñöôïc vieäc dòch thuaät töø ngoân ngöõ naøy sang ngoân ngöõ khaùc, neáu khoâng keå nhöõng söï nhaàm laãn (…) dòch chæ coù theå laø phaûn ôû nhöõng bình dieän naøo kia, chöù rieâng ôû bình dieän bieåu hieän thì söï töông öùng thöôøng laø hoaøn toaøn.” (Nhöõng choã in ñaäm vaø gaïch chaân laø do chuùng toâi nhaán maïnh) Coù theå noùi raèng, môø veà ñònh danh vaø môø veà khaùi quaùt vöøa laø moät trong nhöõng bieåu hieän cuûa loâ gích môø trong vaên baûn khoa hoïc vöøa laø moät trong nhöõng bieåu hieän cuûa loái tö duy khoa hoïc: Vöøa cuï theå, roõ raøng, khaùch quan trong chöùng minh vöøa tröøu töôïng, khaùi quaùt trong keát luaän veà baûn chaát cuû a söï vaät hieän töôïng hay khi chæ ra quy luaät, xu höôùng phaùt trieån cuûa söï vaät hieän töôïng trong HTKQ, laøm neân ñieåm khaùc bieät vôùi caùc daïng vaên baûn khaùc. 4. Moät soá bieåu hieän cuûa loâ gích môø trong vaên baûn baùo chí thoâng tin Vaên baûn baùo chí thoâng tin laø kieåu dieãn ñaït trong caùc baøi ñöa tin, caùc maåu quaûng caùo, tieáp thò hay caùc baøi phoûng vaán, phoùng söï vaø bình luaän tin töùc thôøi söï veà caùc lónh vöïc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi. Vaên baûn baùo chí thoâng tin coù moät soá nhöõng ñaëc tröng sau ñaây:  Thöôøng tuaân theo nhöõng khuoân maãu vaên baûn vaø coâng thöùc haønh vaên nhaát ñònh cho noäi dung cuûa moãi baøi tin. Thöôøng goàm caùc yeáu toá sau: (1) Thôøi gian (2) Ñòa ñieåm (3) Nhaân vaät/ Söï kieän (4) Dieãn bieán (5) nguyeân nhaân (6) Bình luaän… Töø ngöõ trong nhöõng loaïi baøi ñöa tin phaàn lôùn laø lôùp töø ngöõ chuyeân duøng trong caùc hoaït ñoäng cuûa boä maùy nhaø nöôùc, caùc ñoaøn theå xaõ hoäi. Trong ñoù: Töø ngöõ trong caùc maãu quaûng caùo thöôøng laø teân caùc haøng hoùa (caùc töø chæ ñò a danh, caùc töø chæ phaåm chaát…) Töø ngöõ trong caùc baøi phoûng vaán, phoùng söï thöôøng laø nhöõng töø ngöõ chuyeân duøng trong lónh vöïc ñöôïc tieán haønh phoûng vaán hoaëc laøm phoùng söï. Töø ngöõ trong nhöõng baøi bình luaän thôøi söï thì thieân veà lónh vöïc thôøi söï.  Caáu truùc cuù phaùp thöôøng laëp laïi moät soá kieåu nhaát ñònh. Trong ñoù: Quaûng caùo thöôøng söû duïng caâu ñôn, caùc baøi ñöa tin thöôøng söû duïng nhieàu caâu ñôn hoaëc caâu ñôn coù keát caáu phöùc taïp. Baøi phoûng vaán, phoùng söï thì tuøy lónh vöïc, tuøy noäi dung vaán ñeà maø noù ñi saâu maø söû duïng caáu truùc cuù phaùp giaûn ñôn hoaëc phöùc taïp. Baøi bình luaän thôøi söï thì duøng nhieàu caâu ñeà öùng vaø caâu ñieàu kieän - heä quaû. Nhìn chung, vaên baûn baùo chí thöôøng höôùng tôùi ñaëc ñieåm ngaén goïn, suùc tích, haáp daãn, kòp thôøi… do noù phaûi ñaùp öùng thoâng tin toái öu trong moät dieän tích khuoân baùo höõu haïn. Keå töø vieäc ñaët tieâu ñeà cho moät baøi ñöa tin, phoùng söï, bình luaän…ñeán caùch mieâu thuaät, keát thuùc chuùng. Keát quaû khaûo saùt böôùc ñaàu cuûa chuùng toâi cho thaáy: Trong vaên baûn baùo chí, coù moät soá bieåu hieän cuûa loâ gích môø sau ñaây: 4.1 Môø veà nguoàn daãn Nguoàn daãn laø moät trong nhöõng phöông thöùc chæ ra, neâu ra hay giôùi thieäu nguoàn tin (nguoàn phaùt tin). Trong vaên baûn baùo chí, noù ñöôïc nhaän bieát qua moät soá kieåu caáu truùc nhö: THEO X + KHUOÂN TIN hay TIN TÖØ X + KHUOÂN TIN… Trong ñoù:  X laø nguoàn phaùt tin. Noù thöôøng laø moät ngöõ danh töø hay laø moät ngöõ ñoäng töø ñaõ ñöôïc danh hoùa, raát ít khi X laø moät töø.  KHUOÂN TIN thöôøng goàm: (1)Thôøi gian (2) Ñòa ñieåm (3) Nhaân vaät/ Söï kieän (4) Dieãn bieán (5) nguyeân nhaân (6) Bình luaän… Chaúng haïn: “Theo öôùc tính cuûa UBDS – GÑ – Treû em, naêm nay Vieät Nam coù khoaûng 500.000 phuï nöõ mang thai…) (Baùo GD  TÑ. 4/11/2003) Caáu truùc nguoàn daãn treân thöôøng ñöôïc söû duïng khi moät kí giaû hay moät tôø baùo vay möôïn, xöû lyù laïi thoâng tin töø moät nguoàn khaùc (daãn giaùn tieáp). Khi söû duïng kieåu daãn naøy thì tôø baùo, kí giaû thöôøng khoâng phaûi chòu traùch nhieäm veà thoâng tin ñöôïc ñöa ra. Caáu truùc nguoàn daãn naøy laø moät tr ong nhöõng phöông thöùc theå hieän tính khaùch quan cuûa thoâng tin, raát hay ñöôïc söû duïng treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng. Khaûo saùt caáu truùc nguoàn daãn naøy chuùng toâi nhaän thaáy raèng: Beân caïnh chöùc naêng daãn tin, toû hoùa thoâng tin töø moät nguoàn X naøo ñoù thì caáu truùc nguoàn daãn naøy cuõng coøn duøng ñeå môø hoùa thoâng tin töø moät nguoàn phaùt naøo ñoù . Ñaëc bieät laø trong nhöõng tröôøng hôïp “teá nhò” nhö ñeå “baûo veä” nguoàn daãn hay trong nhöõng tröôøng hôïp chöa ñöôïc coâng boá chính thöùc nguoàn daãn tin…. Khi môø hoùa, caáu truùc nguoàn daãn treân thöôøng coù daïng: THEO (moät) X + KHUOÂN TIN hay TIN TÖØ (moät) X + KHUOÂN TIN… Chaúng haïn: ”Theo moät nguoàn tin töø cô quan coâng an, khoaûng giöõa naêm 2001, thöïc traïng xuoáng caáp cuûa thaûo caàm vieân….” (Bình Döông 5/11) “ Theo tin töø moät caùn boä UBND tænh, ngaøy 1/11 phoù giaùm ñoác laâm tröôøng Koâng K” deù (huyeän Koâng chro, Gia Lai) OÂng Ñoã Vaên Lôïi vöøa bò cô quan ñieàu tra (coâng an Gia Lai) khôûi toá.” (Lao ñoäng 4/11/2003) Theo chuùng toâi, chöùc naêng vaø khaû naêng söû duïng linh hoaït cuûa caáu truùc nguoàn daãn treân vöøa laø moät minh chöùng roõ raøng veà moät trong nhöõng ñaëc ñieåm cuûa kieåu daãn tin thöôøng gaëp trong moät soá theå loaïi cuûa vaên baûn baùo chí vöøa laø moät daãn chöùng chöùng toû kinh nghieäm ngheà nghieäp, baûn lónh, ñaëc ñieåm ngheà nghieäp cuûa ngheà baùo vaø ngöôøi laøm baùo – moät ngheà raát ñaëc bieät: Nhieàu khi ñöùng tröôùc nhöõng söï vieäc teá nhò nhö: khoâng theå noùi thaúng ra, chöa theå noùi thaúng ra… maø vaãn caàn phaûi thoâng tin ñeán baïn ñoïc. 4.2 Môø veà soá löôïng vaø tình thaùi noùi chung Trong moät soá theå loaïi cuûa vaên baûn baùo chí, thöôøng cho pheùp ôû moät möùc ñoä naøo ñoù vieäc söû duïng moät soá phöông thöùc dieãn ñaït, suy luaän môø hay gaàn ñuùng. Ñaëc bieät laø trong moät soá theå loaïi nhö: Bình luaän tin töùc, traû lôøi – hoûi ñaùp trong phoûng vaán, phoùng söï ñieàu tra… Nhöõng suy luaän hay nhöõng kieåu dieãn ñaït nhö vaäy ñaõ goùp phaàn bieåu hieän nhöõng thoâng tin “ngaàm aån” hay nhöõng thoâng tin “chìm” trong ngoân ngöõ baùo chí. Moät loaïi thoâng tin maø nhieàu khi coøn quan troïng hôn caû nhöõng thoâng tin “noåi” treân beà maët, moät loaïi thoâng tin maø khoâng phaûi baát cöù ngöôøi laøm baùo naøo daùm laøm vaø laøm noåi. Sau ñaây chuùng toâi xin trích löôïc moät trong nhöõng baøi vieát coù ñaëc ñieåm nhö vaäy. Baøi vieát coù töïa ñeà “Chuû nghóa tö baûn thaân höõu” Ñaêng trong muïc “Thôøi söï vaø suy ngaãm” Baùo phaùp luaät thaønh phoá Hoà Chí Minh 13/11/2003. Do baøi vieát coù dung löôïng töông ñoái daøi neân chuùng toâi chæ toùm taét caáu truùc cuûa baøi vieát, coøn nguyeân vaên baøi baùo seõ ñöôïc ñöa vaøo phuï luïc soá 02 cuûa luaän vaên. Baøi vieát coù c aáu truùc ba phaàn. Trong phaàn thöù nhaát (02 ñoaïn ñaàu), taùc giaû chæ ra nhöõng bieåu hieän cuûa “ chuû nghóa tö baûn thaân höõu” thoâng qua caùc moái lieân heä giöõa caùc doanh nghieäp tö nhaân vôùi caùc quan chöùc nhaø nöôùc, giöõa vieäc boá meï laøm chính trò vôùi vieäc con caùi laøm kinh teá tö nhaân. Trong phaàn thöù hai: Ñaàu tieân, taùc giaû chæ ra taùc haïi gheâ gôùm cuûa “chuû nghóa tö baûn thaân höõu” ñoái vôùi neàn kinh teá cuûa moät quoác gia (taùc giaû ñöa ra ví duï veà ñaát nöôùc Indonesia döôùi thôøi toång thoáng Suharto vaø nöôùc Nga döôùi thôøi toång thoáng Yeltsin). Tieáp ñoù, laø söï lieân heä vôùi tình hình ôû ñaát nöôùc chuùng ta. Phaàn ba laø phaàn baøy toû quan ñieåm cuûa taùc giaû khi vieát veà vaán ñeà naøy (ñaùnh ñoäng) vaø quan ñieåm cuûa nhaø nöôùc ta ñoái vôùi vaán ñeà “chuû nghóa tö baûn thaân höõu” trong phaùt trieån kinh teá tö nh aân (khoâng chaáp nhaän). Sau ñaây laø ñoaïn vaên coù ñaëc ñieåm môø veà soá löôïng vaø tình thaùi: “ … ÔÛ Vieät Nam t a, bao nhieâu coâng ty tö nhaân ñaõ phaát leân nhôø söï ñôõ ñaàu cuûa caùc quan chöùc nhaø nöôùc? Coù leõ chöa nhieàu. Ít nhaát thì chöa ñeán möùc maø dö luaän xaõ hoäi bò ñaùnh ñoäng. Tuy nhieân, nhöõng moái quan heä thaân thieát thì ñaõ baét ñaàu hình thaønh. Vaø coù theå khoâng ít hôïp ñoàng cuõng ñaõ ñöôïc chuyeån cho caùc coâng ty tö nhaân theo söï thaân quen…”. Trong ñoaïn vaên treân, nhöõng töø nhö: coù leõ, coù theå laø nhöõng töø tình thaùi môø veà moät theá giôùi caùc khaû naêng. Coøn nhöõng töø , ngöõ nhö: chöa nhieàu, chöa ñeán möùc maø dö luaän xaõ hoäi bò ñaùnh ñoäng, khoâng ít laø nhöõng töø, ngöõ môø veà soá löôïng, daãn tôùi nhieàu caùch hieåu khaùc nhau maø moãi moät caùch hieåu ñeàu ñuùng trong moät giôùi haïn naøo ñoù. 5. Moät soá bieåu hieän cuûa loâ gích môø trong vaên baûn chính luaän Vaên baûn chính luaän laø kieåu dieãn ñaït trong nhöõng vaên baûn thuoäc lónh vöïc chính trò – xaõ hoäi. Kieåu dieãn ñaït naøy theå hieän ôû nhöõng theå loaïi nhö: Xaõ luaän, caùc baùo caùo chính trò, lôøi keâu goïi, tuyeân ngoân… Nhöõng theå loaïi naøy ñeà caäp tôùi taát caû caùc maët cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi nhö kinh teá, chính trò, ngoaïi giao, vaên hoùa, khoa hoïc, y teá… Kieåu dieãn ñaït trong nhöõng daïng vaên baûn naøy coù moät soá ñaëc ñieåm troäi, laøm neân neùt khu bieät vôùi caùc kieåu dieãn ñaït trong moät soá daïng vaên baûn khaùc. Cuï theå: (i) Coù tính bình giaù coâng khai. (ii) Coù tính laäp luaän chaët cheõ. (iii) Coù tính truyeàn caûm maïnh meõ. Noùi khaùc ñi laø noù thuyeát phuïc ngöôøi ñoïc, ngöôøi nghe baèng caû lyù trí tænh taùo, saùng suoát v aø tình caûm noàng nhieät, chaân thaønh. Ñoái töôïng tieáp nhaän cuûa loaïi vaên baûn naøy raát ña daïng, ñaëc bieät laø ñoái töôïng cuûa nhöõng baûn tuyeân ngoân, lôøi keâu goïi. Bôûi vaäy ngoân ngöõ trong nhöõng daïng vaên baûn naøy thöôøng phaûi höôùng tôùi yeâu caàu giaûn dò, roõ raøng, chính xaùc ngay caû khi dieãn ñaït nhöõng khaùi nieäm tröøu töôïng, phöùc taïp. Treân thöïc teá, ngoân ngöõ trong nhöõng daïng vaên baûn naøy phaàn nhieàu thuoäc veà lôùp töø toaøn daân. Veà cuù phaùp, vaên baûn chính luaän coù hai xu höôùng noåi baät: Thöù nhaát, duøng nhieàu caáu truùc caâu coù keát caáu phöùc taïp nhö keát caáu nhaân – quaû, keát caáu ñieàu kieän – heä quaû, keát caáu hoâ – öùng… Beân caïnh ñoù coøn coù xu höôùng ñi tìm nhöõng caùch ñaët caâu môùi meû, theå hieän caù tính saùng taïo cuûa taùc giaû. Coù theå noùi raèng: Kieåu dieãn ñaït trong vaên baûn chính luaän vöøa coù ñieåm gioáng vôùi vaên baûn haønh chính, vaên baûn khoa hoïc, vaên baûn baùo chí ôû tính khoa hoïc, ôû söï maãu möïc, chaët cheõ vaø th ôøi söï vöøa coù ñieåm gioáng vôùi kieåu dieãn ñaït trong caùc vaên baûn ngheä thuaät ôû choã noù coù söû duïng ôû möùc ñoä hôïp ly ù caùc phöông tieän tu töø veà töø nhö: so saùnh, aån duï, hoaùn duï… vaø nhöõng phöông tieän tu töø cuù phaùp nhö: laëp, ñoái, ñaûo, duøng caâu hoûi tu töø… Treân thöïc teá, caùc vaên baûn chính luaän ñöùng haøng thöù hai sau vaên baûn ngheä thuaät trong vieäc söû duïng caùc bieän phaùp tu töø. Nhöng neáu nhö ôû vaên baûn ngheä thuaät, vieäc söû duïng caùc bieän phaùp tu töø laø nhaèm muïc ñích laøm cho vaên baûn coù tính hình töôïng thì ôû vaên baûn chính luaän vieäc söû duïng caùc bieän phaùp tu töø chæ nhaèm taêng theâm söùc maïnh cho vieäc bình giaù, phuïc vuï cho vieäc bình giaù. Bôûi vaäy, ñaõ coù nhieàu nhaø nghieân cöùu xeáp vaên baûn chính luaän vaøo nhöõng phong caùch khaùc nhau nhö: Phong caùch haønh chính, phong caùch vaên chöông… Trong vaên baûn chính luaän, nhöõng bieåu hieän cuûa loâ gích môø cuõng laø thöôøng gaëp, thöôøng thaáy. Ñeå laøm roõ moät trong nhöõng bieåu hieän ñoù chuùng toâi seõ ñi va øo phaân tích ba ûn tuyeân ngoân ñoäc laäp (TNÑL) khai sinh ra nöôùc Vieät Nam Daân Chuû Coäng Hoøa – Moät aùng vaên chính luaän coù gi aù trò lòch söû lôùn lao , tieâu bieåu cho phong caùch vaên chính luaän cuûa Hoà Chuû Tòch vaø moät soá taùc phaåm vaên chính luaän khaùc cuûa Ngöôøi. Do toaøn vaên vaên baûn TNÑL töông ñoái daøi neân trong luaän vaên, chuùng toâi chæ toùm taét caáu truùc cuûa TNÑL coøn phaàn vaên baûn seõ ñöa vaøo phuï luïc soá 01. Veà caáu truùc, baûn tuyeân ngoân ñoäc laäp vôùi 49 phaùt ngoân coù theå phaân taùch thaønh ba phaàn nhö sau: Phaàn môû ñaàu (08 phaùt ngoân ñaàu) laø vieäc xaùc laäp hai tieân ñeà theå hieän ôû vieäc trích daãn h ai caâu noùi noåi tieáng trong baûn tuyeân ngoân ñoäc laäp naêm 1776 cuûa nöôùc Mó vaø baûn tuyeân ngoân nhaân quyeàn vaø daân quyeàn cuûa Phaùp naêm 1791. Vieäc trích daãn naøy seõ laø cô sôû cho vieäc khaúng ñònh quyeàn ñöôïc töï do bình ñaúng, haïnh phuùc cuûa ngöôøi Vieät Nam. Phaàn thöù hai coù theå chia nhoû thaønh nhöõng noäi dung sau:  Taùc giaû chæ ra tính phi nghóa cuûa boïn TDP (Phaùt Ngoân Soá 09) + Toá caùo toäi aùc cuûa TDP treân lónh vöïc chính trò (töø phaùt ngoân 12-> 19). + Toá caùo toäi aùc cuûa TDP treân lónh vöïc kinh teá (töø phaùt ngoân 20 -> 29) + Toá caùo toäi aùc baùn nöôùc ta cho Nhaät (töø phaùt ngoân 30 -> 32) + Toá caùo thaùi ñoä baát hôïp taùc, toäi aùc khuûng boá, taøn saùt Vieät Minh (töø 33-> 35) + Chæ ra thaùi ñoä thieän chí,luoân luoân muoán hôïp taùc ñaùnh Nhaät cuûa Vieät Minh vaø thaùi ñoä khoan hoàng, nhaân ñaïo cao caû cuûa ngöôøi Vieät N am ñoái vôùi ngöôøi Phaùp sau cuoäc bieán ñoäng ngaøy 9/3/45. (töø phaùt ngoân 36-> 37). + Chöùng minh tính chaát hôïp phaùp cuûa nhaø nöôùc Vieät Nam DCCH; Beû gaõy luaän ñieäu, lyù do bao bieän muoán quay laïi Vieät N am moät laàn nöõa döôùi boùng quaân Ñoàng Minh cuûa TDP (töø phaùt ngoân 38-> 43) . Phaàn ba: + Tuyeân boá thoaùt li quan heä vôùi Phaùp, xoaù boû moïi ñaëc quyeàn, hieäp öôùc kí vôùi Phaùp tröôùc ñaây (phaùt ngoân 44). + Baøy toû nieàm tin vaøo coâng lyù, chính nghóa cuûa daân toäc Vieät Nam, cuûa chính phuû laâm thôøi nöôùc VNDCCH ñoái vôùi nhaân loaïi yeâu chuoäng hoaø bình vaø chính nghóa treân theá giôùi (phaùt ngoân 46 -> 47). + Tuyeân boá, khaúng ñònh chuû quyeàn töï do ñoäc laäp (phaùt ngoân 45 + 48) vaø lôøi theà giöõ vöõng quyeàn ñoäc laäp, töï do cuûa ñaát nöôùc cuûa daân toäc (phaùt ngoân 49). Keát quaû xöû lyù cuûa chuùng toâi cho thaáy, trong Tuyeân Ngoân Ñoäc Laäp coù moät soá bieåu hieän cuûa loâ gích môø nhö sau: * Loâ gích môø veà soá löôïng, loâ gích môø sôû chæ. * Loâ gích môø ñaëc tröng . 5.1. Loâ gích môø soá löôïng, loâ gích môø sôû chæ trong Tuyeân Ngoân Ñoäc Laäp + Trong phaùt ngoân 02 (phaùt ngoân möôïn lôøi), coù daãn laïi moät ñoaïn trong baûn TNÑL naêm 1776 cuûa nöôùc Mó . Trong ñoaïn vaên daãn laïi naøy xuaát hieän loâ gích môø soá löôïng (Chi tieát veà loâ gích môø sôû chæ vaø loâ gích môø soá löôïng xin xem chöông II cuûa luaän vaên). Phöông tieän taïo neân loâ gích môø soá löôïng vaø loâ gích sôû chæ trong phaùt ngoân 02 naøy laø vieäc söû duïng töø (nhöõng) môû ñaàu caáu truùc danh ngöõ (nhöõng quyeàn khoâng ai coù theå xaâm phaïm ñö ôïc ). Vieäc söû duïng moät phaùt ngoân daãn laïi coù chöùa loâ gích môø soá löôïng, loâ gích môø sôû chæ naøy theo chuùng toâi coù 2 taùc duïng chính: Thöù nhaát, taïo ñöôïc haøm yù: Moïi con ngöôøi sinh ra treân coõi ñôøi naøy baát luaän thuoäc Daân Toäc naøo ñeàu coù raát nhieàu quyeàn, ñeàu bình ñaúng vôùi nhau. (taùc giaû khoâng lieät keâ laø bôûi vì maëc ñònh raèng ñoù laø nhöõng lyù leõ thoâng thöôøng, laø ñaïo nghóa ai ai cuõng bieát). Thöù hai, sau khi giôùi thieäu coù theå ñi tröïc tieáp ngay vaøo vaán ñeà chính caàn giaûi quyeát: Ñoù laø quyeàn ñöôïc soáng, ñöôïc töïï do vaø möu caàu haïnh phuùc cuûa daân toäc Vieät Nam ñang bò TDP chaø ñaïp , töôùc ñoaït. Thöïc teá cho thaáy: Baûn tuyeân ngoân ñoäc laäp naøy coù moät yù nghóa cöïc kì lôùn lao, vaäy maø khi ñaët vaán ñeà, Baùc chæ duøng coù 08 phaùt ngoân maø vaãn ñaûm baûo ñöôïc tieàn ñeà xuaát phaùt, vaãn ñaûm baûo ñöôïc noäi dung caàn truyeàn ñaït. Coù theå noùi raèng: Khoù coù theå ruùt ngaén phaàn môû ñaàu cuûa TNÑL hôn ñöôïc nöõa maø vaãn ñaûm baûo tính ñaày ñuû lyù do, tính khoâng maâu thuaãn... Theo chuùng toâi, vieäc söû duïng loâ gích môø soá löôïng vaø loâ gích môø sôû chæ ñaõ goùp phaàn tích cöïc trong vieäc ruùt ngaén ñeán möùc toái ña soá löôïng phaùt ngoân caàn söû duïng trong phaàn môû ñaàu naøy. Maët khaùc cuõng giuùp ngöôøi tieáp nhaän (ñoái töôïng raát roäng) coù theå töø nhöõng chaân lyù ñöôïc neâu ra töø hai tieân ñeà maø lieân töôûng tôùi thaân phaän daân toäc Vieät Nam töø 1858 -> 1945. Trong baûn TNÑL, khoâng nhöõng ôû phaàn môû ñaàu naøy taùc gi aû môùi trích daãn, söû duïng phöông phaùp naøy maø ngay trong phaàn hai ( ôû caùc phaùt ngoân soá 13, 15, 16, 23, 29, 33, 35, 37…) chuùng ta cuõng thaáy taùc giaû söû duïng caùch dieãn ñaït môø veà soá löôïng vaø sôû chæ). Xin xem baûng toång hôïp döôùi: STT THUOÄC PHAÙT NGOÂN SOÁÀ PHÖÔNG TIEÄN NGOÂN NGÖÕ THEÅ HIEÄ N LOÂ GÍCH MÔØ SOÁ LÖÔÏNG 01 02 03 04 05 06 07 08 13 15 16 23 29 33 35 37 Nhöõng luaät phaùp daõ man. Nhaø tuø nhieàu hôn tröôøng hoïc. Nhöõng ngöôøi yeâu nöôùc, thöông noøi cuûa ta. Haøng traêm thöù thueá voâ lyù. Hôn hai trieäu. Bieát bao laàn . Gieát (…) soá ñoâng tuø chính trò ôû Yeân Baùi vaø Cao Baèng. Nhieàu ngöôøi Phaùp. Trong thöïc teá, nhöõng caùch dieãn ñaït môø veà soá löôïng treân raát khoù coù theå quy veà löôïng naøo cuï theå maø chæ coù theå quy veà moät giôùi haïn vôùi moät bieân ñoä naøo ñoù vaø hieåu vôùi moät löôïng cuï theå naøo trong bieân ñoä ñoù thì cuõng ñuùng. Caùch dieãn ñaït naøy goùp moät phaàn raát ñaéc löïc vaøo vieäc toá caùo toäi aùc cuûa TDP ñoái vôùi nhaân daân ta treân caùc lónh v öïc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi, laøm taêng theâm loøng caêm phaãn nôi ngöôøi tieáp nhaän. 5.2 Loâ gích môø ñaëc tröng trong Tuyeân Ngoân Ñoäc Laäp Song song vôùi vieäc söû duïng loâ gích môø soá löôïng, loâ gích môø sôû chæ ta thaáy taùc giaû cuû a baûn TNÑL coøn söû duïng loâ gích môø ñaëc tröng trong mieâu thuaät. (chi tieát veà loâ gích môø ñaëc tröng xin xem chöông II). Ñoù laø nhöõng ñaëc tröng vöøa coù tính xaùc ñònh vöøa coù tính khoâng xaùc ñònh (xaùc ñònh trong moät bieân ñoä roäng). Caùc phöông tieän ngoân ngöõ taïo neân ñoä môø veà ñaëc tröng theå hieän ôû vieäc söû duïng lôùp tính töø khoâng xaùc ñònh thang ñoä trong caáu truùc traïng ngöõ chæ phöông thöùc “moät caùch voâ cuøng taøn nhaãn” (phaùt ngoân 25) hay trong caáu truùc traïng ngöõ chæ nguyeân nhaân “trôû neân baàn cuøng” (phaùt ngoân 23), traïng ngöõ chæ giôùi haïn “ñeán taän xöông tuûy” (phaùt ngoân 20)… Chính vieäc söû duïng lôùp tính töø khoâng xaùc ñònh thang ñoä nhö vöøa phaân tích ôû treân ñaõ laøm cho nhöõng phaùt ngoân chöùa chuùng trôû neân coù tính gôïi caûm cao, kích thích maïnh vaøo trí töôûng töôïng phong phuù cuûa baïn ñoïc. Coäng höôûng cuøng vôùi nhöõng phöông phaùp xaùc ñònh chính xaùc trong taùc phaåm (phöông phaùp löôïng hoùa) ñaõ laøm neân söùc toá caùo vaø lay ñoäng loøng ngöôøi maïnh meõ. Trong lòch söû vaên hoïc Vieät N am t a, nhöõng aùng vaên chính luaän noåi tieáng nhö Hòch töôùng só, Ñaïi caùo bình Ngoâ… cuõng ñeàu söû duïng ôû moät möùc ñoä hôïp lyù caùc phöông thöùc dieãn ñaït coù chöùa loâ gích môø beân caïnh nhöõng phöông phaùp dieãn ñaït toû). Ñoái vôùi Hoà Chuû Tòch, khoâng chæ rieâng trong TNÑL maø ôû trong nhöõng taùc phaåm chính luaän khaùc Ngöôøi cuõng söû duïng keát hôïp hôïp lí nhöõng phöông thöùc mieâu thuaät môø – toû naøy. Chaúng haïn: “…Töø naêm 1941 trôû veà tröôùc, hoï chæ laø nhöõng teân da ñen heøn haï, nhöõng teân An na mít heøn haï (…) cuoäc chieán tranh vui töôi vöøa xaûy ñeán theá laø hoï lieàn bieán thaønh nhöõng ñöùa “con cöng” (…) cuûa caùc quan cai trò vaø hieàn haäu (…) Trong luùc vöôït bieån, khoái ngöôøi ñaõ ñöôïc neám caûnh bieåu dieãn thuûy loâi kì dieäu (…) Moät soá khaùc thì boû thaây nôi sa maïc (…) Moät soá nöõa thì hi sinh anh duõng treân bôø soâng Maùc nô hay trong buøn laày mieàn Saêm pa nhô (…) Baûy möôi vaïn ngöôøi baûn xöù ñaõ böôùc chaân leân ñaát Phaùp vaø trong soá aáy taùm vaïn ngöôøi ñaõ khoâng bao giôø coøn troâng thaáy maët trôøi treân queâ höông ñaát nöôùc hoï nöõa…” (Baûn aùn cheá ñoä TDP, Chöông Thueá Maùu) 6.Nhöõng bieåu hieän cuûa loâ gích môø trong va ên baûn ngheä thuaät Vaên baûn ngheä thuaät (VBNT) laø kieåu dieãn ñaït trong caùc theå loaïi: Tieåu thuyeát, truyeän ngaén, kí söï, kòch baûn… Noù coù moät soá ñaëc tröng noåi baät sau: + Voán töø raát ña daïng goàm caû töø phoå thoâng, töø ñòa phöông, bieät ngöõ, töø coå, töø dung tuïc, töø trang nhaõ… Töø trong sinh hoaït bình thöôøng chieám tyû leä cao song vaãn xuaát hieän ñuû caùc lôùp töø vaên hoùa, keå caû thuaät ngöõ khoa hoïc. Nguyeân nhaân cuûa hieän töôïng naøy laø do taùc phaåm vaên hoïc ngheä thuaät coù chöùc naêng phaûn aùnh moïi khía caïnh cuûa cuoäc soáng con ngöôøi. + VBNT söû duïng haàu nhö taát caû caùc kieåu caáu truùc caâu. Trong ñoù caáu truùc caâu ñôn chieám tyû leä cao. +Tö duy hình töôïng vaø tính ña nghóa laø ñieåm noåi baät trong noäi dung caùc phaùt ngoân Vaên baûn ngheä thuaät coù hai theå loaïi tieâu bieåu laø vaên xuoâi (tieåu thuyeát, truyeän ngaén, kí söï, kòch baûn…) vaø thô (thô töï do, thô truyeàn thoáng). Hai theå loaïi naøy coù moät soá khaùc bieät veà noäi dung vaø hình thöùc sau ñaây: +Veà hình thöùc: Vaên xuoâi khoâng bò goø boù bôûi baát cöù khuoân maãu naøo, hoaëc veà hieäp vaàn, veà söï haøi hoøa tieát ñieäu, aâm vöïc, veà nhöõng quy öôùc cuûa khoå caâu, khoå lôøi… Coøn thô thì baét buoäc phaûi ñaùp öùng hay chòu söï chi phoái cuûa nhöõng khuoân maãu nhaát ñònh chaúng haïn nhö: luaät haøi hoøa veà tieát ñieäu, söï phoái hôïp nhòp nhaøng giöõa hai aâm vöïc cao – thaáp. +Veà noäi dung: Vaên xuoâi thieân veà söï loät taû, r oài trong söï loät taû aáy môùi xen vaøo tính haøm suùc. Coøn thô thieân veà tính haøm suùc, nhieàu khi ñeán möùc khoù hieåu. Ngay caû khi caàn loät taû thì va ãn duøng thuû phaùp “lôøi ít yù nhieàu” Do ñoái töôïng, muïc ñích cuûa luaän vaên laø khaûo saùt loâ gích môø trong caùc taùc phaåm vaên xuoâi cuûa Nam Cao neân sau ñaây chuùng toâi chæ ñi vaøo phaân tích ngöõ lieäu thô, böôùc ñaàu chæ ra moät soá bieåu hieän cuûa loâ gích môø trong thô, xem nhö moät ñieåm boå sung ñeå laøm roõ hôn loâ gích môø trong vaên baûn ngheä thuaät noùi chung. Coù theå noùi raèng, khoâng ñòa haït naøo coù theå tìm thaáy söï phong phuù, ña daïng veà nhöõng bieåu hieän cuûa loâ gích môø nhö trong thô. Trong muïc naøy, chuùng toâi seõ ñi vaøo phaân tích moät vaøi bieåu hieän: Chaúng haïn: Maõn Giaùc Thieân Sö (1051 – 1096 ) coù moät baøi keä raát noåi tieáng, baøn veà ñaïo, veà ñôøi, veà söï giaùc ngoä. Baøi keä coù tieâu ñeà “ Caùo taät thò chuùng” (Baûo caùi ñieàu dò thöôøng coù theå xaûy ra cho moïi ngöôøi bieát). Sau ñaây laø vaên baûn cuûa baøi keä: “Xuaân khöù baùch hoa laïc, Xuaân ñaùo baùch hoa khai. Söï truïc nhaõn tieàn quaù, Laõo toøng ñaàu thöôïng lai. Maïc vò xuaân taøn hoa laïc taän, Ñình tieàn taïc daï nhaát chi mai.” (Thô vaên Lyù Traàn) Baøi keä treân ñöôïc Buøi Huy Bích dòch nhö sau: “Xuaân ñi traêm hoa ruïng, Xuaân ñeán traêm hoa nô.û Vieäc theo nhau ruoåi qua tröoác maét, Tuoåi giaø ñeán töø treân maùi ñaàu. Chôù baûo xuaân taøn hoa ruïng heát, Ñeâm qua, tröôùc saân moät nhaønh mai vaãn nôû”. * Caáu truùc cuûa baøi keä naøy khoâng coù gì khoù hieåu, thaäm chí coøn raát ñôn giaûn, moäc maïc: - Hai caâu ñaàu: Noùi veà söï taùc ñoäng cuûa qui luaät luaân hoài ñoái vôùi töï nhieân noùi rieâng vaø vaïn vaät noùi chung. - Hai caâu tieáp: Noùi veà söï taùc ñoäng cuûa qui luaät töï nhieân ñoái vôùi con ngöôøi. - Hai caâu cuoái: Noùi veà caùi baát thöôøng trong leõ thöôøng, veà ñieàu kì dieäu coù theå xaûy ra trong nhaân sinh vaø vuõ truï. Taâm ñieåm trieát lyù naèm ôû hai caâu cuoái naøy. *Hình aûnh trong baøi keä cuõng raát töï nhieân, moäc maïc: Töø vieäc noùi chuyeän veà coû caây, hoa laù, boán muøa roài noùi veà chuyeän ngöôøi, chuyeän ñaïo (trieát lyù veà ñaïo). Ñieåm ñaùng chuù yù, laøm neân neùt ñaëc saéc cho baøi keä, laøm neân chieàu saâu trí tueä cho baøi keä laø ô û choã: Noùi veà leõ bieän chöùng, thoaùt tuïc, khoâng giaùo ñieàu cuûa ñaïo – Moät ñieåm laøm neân neùt ñaëc saéc cuûa ñaïo thieàn ôû Vieät N am thôøi Lyù Traàn. Beân caïn h ñoù ta coøn thaáy moät ñieåm raát ñaëc s aéc nöõa c uûa baøi keä: Noùi veà ñaïo vaø vai troø cuûa ñaïo trong vieäc giaûi thoaùt cho con ngöôøi. Voán laø moät vieäc raát khoù, moät vieäc raát tröøu töôïng vaäy maø Thieàn Sö ñaõ noùi ñöôïc moät caùch vöøa cuï theå, roõ raøng, vöøa chaân thöïc, deã hieåu maø laïi khoâng sa vaøo aùp ñaët, giaùo huaán, xô cöùng. Bôûi vaäy söùc thuyeát phuïc cuûa baøi keä ñeán vôùi ngöôøi tieáp nhaän moät caùch raát töï nhieân, dung dò nhöng saâu saéc, thaám thía. Veà hình thöùc, thoaït tieân ngöôøi ta deã töôûng ñaây chæ laø ._.øn toaøn. Ñaây cuõng laø ñieåm khaùc bieät raát cô baûn, laøm neân tieâu chí phaân ñònh phong caùch, kieåu dieãn ñaït cuûa ngoân ngöõ vaên chöông vôùi phong caùch vaø kieåu dieãn ñaït cuûa caùc daïng phong caùch ngoân ngöõ khaùc, laøm neân söùc haáp daãn laï kì cho ngoân ngöõ vaên chöông. Bôûi vaäy, khi nhaän xeùt veà ñaëc ñieåm cuûa ngoân ngöõ vaên chöông, ñaïi vaên haøo Nga L.Toânxtoâi ñaõ noùi: “ngoân ngöõ trong taùc phaåm vaên chöông khaùc vôùi lôøi noùi thöôøng ôû choã noù gôïi ra moät taäp hôïp khoâng sao keå xieát nhöõng yù töôûng, nhöõng tình caûm, nhöõng söï giaûi thích”. Theo chuùng toâi, caùi maø L.Toânxtoâi goïi laø” moät taäp hôïp khoâng sao keå xieát nhöõng yù töôûng, nhöõng tình caûm, nhöõng söï giaûi thích …” chính laø yù nghóa haøm aån cuûa ngoân ngöõ vaên chöông – heä quaû cuûa vieäc söû duïng loâ gích môø trong saùng taïo vaø tieáp nhaän vaên hoïc. 3.Loâ gích môø tình thaùi laø bieåu hieän sinh ñoäng veà moät kieåu tö duy ngheä thuaät linh h oaït, teá nhò vaø coù taàm khaùi quaùt cao Khaùc vôùi caùch nhaän thöùc vaø phaûn aùnh HTKQ xô cöùng, maùy moùc cuûa tö duy toaùn hoïc sô caáp, cuûa loâ gích hoïc hình thöùc… Tö duy ngheä thuaät noùi chung vaø tö duy trong vaên chöông noùi rieâng laø moät kieåu tö duy coù ñaëc thuø rieâng raát ñaëc bieät. Noù phaûn aùnh vaø nhaän thöùc cuoäc soáng trong tính toång theå, trong khaû naêng bieán ñoåi thöôøng xuyeân, trong söï vaän ñoäng khoâng ngöøng, trong baûn chaát tinh thaàn phong phuù neân noù thieân bieán vaïn hoùa vaø voâ cuøng naêng ñoäng. Ñaëc ñieåm naêng ñoäng cuûa noù theå hieän ôû khaû naêng linh hoaït, teá nhò vaø coù taàm khaùi quaùt cao. Chaúng haïn: Hieän thöïc trong moät taùc phaåm khoâng hoaøn toaøn laø moät hieän thöïc cuï theå, duy nhaát naøo ngoaøi ñôøi, gaén vôùi moät khoâng gian coá ñònh maø laø moät hieän thöïc ñaõ ñöôïc taùi taïo, nhaøo naën, ñöôïc ñuùc ruùt töø nhöõng quan saùt, xöû lyù cuûa ngöôøi ngheä só neân noù coù taàm khaùi quaùt raát cao. Khoâng gian trong truyeän ngaén “Chí Pheøo” khoâng chæ laø khoâng gian thöïc cuûa rieâng laøng Vuõ Ñaïi maø noù coøn laø khoâng gian ñieån hình, mang ñaëc ñieåm chung cho raát nhieàu khoâng gian laøng xaõ khaùc ôû ñoàng baèng baéc boä tröôùc caùch maïng. Vaø baïn ñoïc sau khi ñoïc taát caû nhöõng taùc phaåm cuûa Nam Cao, seõ thaáy caùi khoâng gian naøy nhö laëp laïi (boä phaän hay hoaøn toaøn) ôû nhieàu taùc phaåm khaùc nhö trong caùc taùc phaåm: Nöûa ñeâm, Laõo Haïc, Ñoâi moùng gioø, Soáng moøn… song vaãn khoâng hoaøn toaøn truøng laép, vaãn coù ñieåm rieâng khaùc. Veà tö duy trong xaây döïng hình töôïng nhaân vaät cuõng vaäy. Beân caïnh nhöõng neùt raát gioáng nhau giöõa hình töôïng nhaân vaät Baù Kieán trong “Chí Pheøo” vôùi hình töôïng Baù Kieán trong khoâng gian laøng queâ cuûa tieåu thuyeát “Soáng moøn” vaø vôùi nhöõng hình töôïng veà giai caáp thoáng trò khaùc nhö: Lyù Nhöng, Tröông Röï, oâng cöïu Tuùy… trong Röûa hôøn, Mua danh, Nöûa ñeâm… Baïn ñoïc coøn thaáy nhöõng ñieåm rieâng khaùc giöõa nhöõng hình töôïng nhaân vaät aáy veà möùc ñoä söû duïng caùc thuû ñoaïn laøm tieàn, boùc loät, lôïi duïng ngöôøi noâng daân hay nhöõng bieåu hieän khaùc nhau veà möùc ñoä thaâm hieåm, giaûo quyeät,taøn baïo cuûa chuùng… Töông töï nhö vaäy, baïn ñoïc vöøa thaáy ñöôïc ñieåm rieâng bieät laøm neân caù tính rieâng cuûa nhöõng hình töôïng veà ngöôøi trí thöùc nhö Oanh, Thöù, San, Ñieàn, Hoä, Haøi, Hoaøng, Leâ Cöï Ñieàn… vöøa thaáy ñöôïc nhöõng ñieåm phoå quaùt cuûa hoï theå hieän qua caùc truyeän Soáng moøn, Ñôøi thöøa, Ñoâi maét, Soáng moøn, Giaêng saùng, Mua nhaø, Laõo Haïc, Ñieáu vaên, Queân ñieàu ñoä, Cöôøi, Sao laïi theá naøy… cuõng nhö coù theå caûm nhaän ñöôïc söï gioáng vaø khaùc nhau giöõa nhöõng hình töôïng veà ngöôøi noâng daân Vieät Nam tröôùc caùch maïng vôùi nhöõng thoùi quen toát, xaáu, nhöõng ñaëc ñieåm coù tính baûn chaát, coá höõu hay rieâng khaùc trong con ngöôøi hoï laëp laïi qua caùc taùc phaåm. Chaúng haïn nhö hình aûnh veà nhöõng ngöôøi ñaøn baø lôùn tuoåi trong caùc truyeän Soáng moøn, Nöûa ñeâm, Nhìn ngöôøi ta sung söôùng… Beân caïnh öu ñieåm coù khaû naêng khaùi quaùt hoùa cao, loâ gích môø tình thaùi coøn coù moät taùc duïng to lôùn trong vieäc dieãn taû, phaûn aùnh nhöõng traïng thaùi, ñaëc tröng heát söùc teá nhò, tinh teá, khoâng tieän noùi thaúng ra, noùi heát ra maø vaãn coù theå hieåu ñöôïc hay nhöõng traïng thaùi taâm lyù, nhöõng caûm n haän, bieåu hieän cuûa nhaân vaät hoaëc nhöõng ñaëc tröng coù tính “hoãn taïp, giao thoa” bieåu thò “söï vaän ñoäng trong tónh taïi” cuûa HTKQ trong taùc phaåm. Chaúng haïn nhöõng phaùt ngoân kieåu: thaáy ngöôøng ngöôïng maø thinh thích; thaáy vöøa vui laïi vöøa buoàn hay nhöõng ñaëc tröng nhö vaøng vaøng maø laïi muoán saïm maøu gio; vaø moät caùi gì nöõa gioáng nhö laø aên naên…laø nhöõng minh chöùng cuï theå. Coù theå noùi raèng: Vôùi moät kieåu tö duy linh hoaït vaø coù khaû naêng khaùi quaùt cao nhö vaäy nhaø vaên vöøa coù theå mieâu taû ñöôïc ñaëc ñieåm cuûa nhaân vaät, söï kieän…ôû moät thôøi ñieåm, vôùi moät traïng thaùi laïi vöøa coù theå bao quaùt ñöôïc noù trong söï bieán chuyeån, vaän ñoäng khoâng ngöøng cuûa thôøi gian cuõng nhö noùi ñöôïc raát thaät, raát nhieàu trong moät taäp hôïp ngoân töø höõu haïn maø vaãn khoâng sôï rôi vaøo tình caûnh sô saøi hay thoâ laäu trong mieâu thuaät. Töø tröôùc tôùi nay, khi tìm hieåu thi chaát (caùi hay, caùi ñeïp cuûa ngoân ngöõ vaên chöông) ngöôøi ta thöôøng chæ chuù yù tôùi söï vaän duïng, saép ñaët ngoân töø, töùc laø môùi chæ chuù yù ñeán bieän phaùp maø chöa thaät söï chuù yù tôùi nguyeân nhaân, ñoäng löïc taïo ra thi chaát (poetic) laø tö duy ngheä thuaät – moät kieåu tö duy linh hoaït vaø coù khaû naêng khaùi quaùt raát cao. (Chi tieát veà vaán ñeà thi chaát xin xem: Hoà Leâ, maáy vaán ñeà veà ngoân ngöõ vaø vaên hoïc, Nxb KHXH 1997; Roman Jakobson, Ngoân ngöõ vaø thi ca, Cao Xuaân Haïo dòch, Taøi lieäu khoa ngöõ vaên ÑHSP tp HCM). KEÁT LU AÄN Loâ gích môø trong ngoân ngöõ töï nhieân laø moät vaán ñeà lyù thuù song cuõng raát phöùc taïp vaø raéc roái. Noù lieân quan tôùi raát nhieàu nhöõng maûng kieán thöùc khaùc nhau cuûa nhieàu chuyeân ngaønh, phaân ngaønh trong ñoù coù ngoân ngöõ, loâ gích hoïc, taâm lyù hoïc… Ñoù laø ñieàu maø chuùng toâi ñaõ döï ñoaùn vaø töï nhaéc nhôû baûn thaân tröôùc khi baét tay vaøo thöïc hieän ñeà taøi. Nhöng chæ khi baét tay vaøo thöïc hieän ñeà taøi thì ngöôøi vieát môùi thöïc söï thaám thía vaø thaáu hieåu ñieàu naøy. Coù leõ ñieàu maø ngöôøi thöïc hieän ñeà taøi thu hoaïch ñöôïc nhieàu nhaát ñoù laø vieäc hieåu ñöôïc nhöõng giôùi haïn vaø naêng löïc thöïc söï cuûa baûn thaân mình laø ñeán ñaâu, coøn thieáu vaø coøn yeáu ôû nhöõng ñieåm naøo, phaûi boå tuùc vaø ñieàu chænh nhöõng maûng kieán thöùc naøo tröôùc maét vaø trong töông lai. Thuù thöïc, neáu khoâng coù söï ñònh höôùng, ñoäng vieân, dìu daét taän tình nhöng nghieâm khaéc cuûa thaøy höôùng daãn khoa hoïc laø PGS Hoà Leâ neáu khoâng coù söï ñoäng vieân, khích leä, giuùp ñôõ cuûa caùc thaøy coâ khaùc cuøng beø baïn, gia ñình thì baûn thaân toâi khoù coù theå thöïc hieän xong ñeà taøi naøy. Bôûi vaäy, keát quaû cuûa ñeà taøi chaéc chaén laø coøn raát khieâm toán. Nhöõng vaán ñeà lôùn lao cuûa ñeà taøi vaãn ñang coøn ôû phía tröôùc, chôø ñôïi ñöôïc giaûi quyeát tieáp. Sau ñaây chuùng toâi seõ coá gaéng nhaéc laïi moät caùch thaät ngaén goïn nhöõng maûng coâng vieäc vaø keát quaû maø chuùng toâi ñaõ thöïc hieän ñöôïc trong luaän vaên: Trong phaàn môû ñaàu, ñaëc bieät ôû phaàn lòch söû vaán ñeà, qua nhöõng taøi lieäu maø chuùng toâi hi eän coù ñöôïc, chuùng toâi coá gaéng löôïc trình moät caùch khaùi quaùt nhaát lòch söû nghieân cöùu vaán ñeà loâ gích môø tình thaùi (moät trong nhöõng phoå nieäm ngoân ngöõ) treân theá giôùi vaø ôû Vieät Nam (Khôûi nguoàn, nhöõng göông maët tieâu bieåu, nhöõng coâng trình quan troïng ) cuøng vôùi nhöõng luaän ñieåm chính, maáu choát. Vaø nhöõng öùng duïng cuûa noù trong vieäc nghieân cöùu ngoân ngöõ töï nhieân, ngoân ngöõ maùy, daïy vaø hoïc tieáng, bieân soaïn töø ñieån… Töø ñoù böôùc ñaàu thöû öùng duïng noù vaøo vieäc tìm hieåu, khaùm phaù moät lónh vöïc coù leõ laø coøn khaù môùi meû ôû Vieät Nam hieän nay – Lónh vöïc vaên baûn ngheä thuaät ngoân töø (cöù lieäu vaên xuoâi Nam Cao). Trong chöông I cuûa luaän vaên chuùng toâi ñaët ra muïc tieâu: Chöùng minh söï toàn taïi cuû a loâ gích môø trong caùc loaïi vaên baûn thuoäc caùc phong caùch ngoân ngöõ khaùc nhau, töø ñoù laøm cô sôû cho vieäc khaûo saùt caùc bieåu hieän cuûa loâ gích môø trong vaên baûn ngheä thuaät. Töø muïc tieâu ñoù, chuùng toâi laàn löôït ñi vaøo tìm hieåu vaø böôùc ñaàu chæ ra moät soá bieåu hieän cuûa loâ gích môø trong caùc loaïi vaên baûn khoa hoïc, vaên baûn baùo chí thoâng tin, vaên baûn chính luaän, vaên baûn ngheä thuaät, va ên baûn haønh chính coâng vuï. Trong chöông naøy, ñieàu maø chuùng toâi taâm ñaéc nhaát laø nhöõng trang vieát veà moät soá bieåu hieän cuûa loâ gích môø trong caùc loaïi vaên ba ûn baùo chí thoâng tin, vaên baûn haønh chính. Theo chuùng toâi, ñaây laø nhöõng maûng coù tieàm naêng, caàn tieáp tuïc ñöôïc tìm hieåu vì noù coù giaù trò thöïc tieãn quan troïng trong quaûn lyù vaø ngoaïi giao… Trong chöông II, töø vieäc khaûo saùt “ñieåm” truyeän ngaén “Chí Pheøo” – Moät trong cuïm boán taùc phaåm thaønh coâng nhaát cuûa nhaø vaên Nam Ca o. Vôùi lyù thuyeát loâ gích môø chuùng toâi ñaõ chæ ra ñöôïc moät soá bieåu hieän cuûa loâ gích môø trong taùc phaåm naøy nhö: (i) Loâ gích môø thôøi gian. (ii) Loâ gích môø khoâng gian. (iii) Loâ gích môø soá löôïng. (iv) Loâ gích môø ñaëc tröng. (v) Loâ gích môø sôû chæ. (vi) Loâ gích môø haønh vi. Song song vôùi vieäc chæ ra nhöõng bieåu hieän cuûa loâ gích môø trong truyeän ngaén “Chí Pheøo” nhö vöøa lieät keâ ôû treân, chuùng toâi cuõng ñaõ laàn löôït ñi vaøo toång quan vaø phaân tích nhöõng vaán ñeà coù theå noùi laø gay caán vaø hoùc buùa, gaây neân nhieàu tranh luaän trong giôùi nghieân cöùu tieáng Vieät nhö: Vaán ñeà bieåu hieän vaø nhaän dieän thôøi gian trong tieáng Vieät, vaán ñeà tri nhaän khoâng gian, vaán ñeà sôû chæ, lyù thuyeát haønh vi, nhöõng phöông thöùc bieåu hieän vaø nhaän bieát soá löôïng, ñaëc tröng… cuûa tieáng Vieät. Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng böôùc chuaån bò ñeå ñi tôùi chöông toång quan veà nhöõng kieåu loâ gích môø trong taùc phaåm cuûa Nam Cao. Trong chöông III cuûa luaän vaên, töø nhöõng keát quaû khaûo saùt, so saùnh ôû chöông II vaø keát quaû khaûo saùt, phaân tích, thoáng keâ nhöõng taùc phaåm coøn laïi cuûa Nam Cao chuùng toâi ñaõ döïng leân ñöôïc moät böùc tranh toång quan veà caùc bieåu hieän veà loâ gích môø trong taùc phaåm cuûa Nam Cao. Veà cô baûn, caùc bieåu hieän veà loâ gích môø tìm thaáy trong truyeän ngaén “Chí Pheøo” laø böùc tranh ñaày ñuû veà caùc bieåu hieän cuûa loâ gích môø trong caùc taùc phaåm cuûa Nam Cao. Töø vieäc döïng leân böùc tranh toång quan naøy vaø ñoái chieáu chuùng vôùi vaán ñeà tình thaùi, Chuùng toâi ñaõ coù cô sôû ñeå löôïc quy nhöõng bieåu hieän veà loâ gích môø trong taát caû nhöõng taùc phaåm cuûa Nam Cao veà loâ gích tình thaùi môø – Moät trong nhöõng vaán ñeà voâ cuøng lyù thuù song cuõng cöïc kì phöùc taïp cuûa ngoân ngöõ hoïc. Chuùng toâi hi voïng raèng, nhöõng kieán giaûi cuûa luaän vaên seõ ñoùng goùp ñöôïc phaàn naøo vaøo vieäc tìm hieåu loâ gích tình thaùi noùi chung, loâ gích môø tình thaùi môø noùi rieâng trong ngoân ngöõ töï nhieân ñaëc bieät laø vieäc phaân tích, tìm hieåu loâ gích tình thaùi môø trong ngoân ngöõ ngheä thuaät- moät ñieåm laøm neân söï khaùc bieät cuûa kieåu tö duy ngheä thuaät so vôùi caùc kieåu tö duy khaùc ñoàng thôøi cuõng chính laø moät nguyeân nhaân taïo neân thi chaát cho taùc phaåm ngheä thuaät ngoân töø noùi chung, cho vaên xuoâi Nam Cao noùi rieâng. Trong chöông cuoái cuûa luaän vaên, chuùng toâi ñaõ tieán haønh bình giaù, phaân tích vaø chæ ra yù nghóa nhaân vaên, vaên hoùa cuûa vieäc söû duïng loâ gích tình thaùi môø trong nhöõng taùc phaåm cuûa Nam Cao. Ñaây cuõng chính laø ñieàu maø tröôùc ñaây chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc trong lyù luaän vaên hoïc, cuõng nhö trong vieäc thaåm ñònh vaø bình giaù taùc phaåm vaên chöông ôû nhaø tröôøng phoå thoâng. Treân ñaây laø nhöõng coâng vieäc maø chuùng toâi ñaõ coá gaéng noã löïc thöïc hieän trong suoát hôn moät naêm trôøi. Coù theå noùi raèng, maëc duø ñaõ raát coá gaéng song vôùi moät vaán ñeà khoù vaø môùi meû nhö theá naøy thì nhöõng gì maø luaän vaên theå hieän ñöôïc môùi chæ laø voâ cuøng nhoû beù, nhöõng kieán giaûi cuûa luaän vaên chaéc seõ coøn nhieàu choã chöa chín chaén, thaáu ñaùo…Bôûi vaäy ngöôøi vieát raát mong nhaän ñöôïc söï goùp yù, chæ baûo töø thaày coâ vaø ba ïn ñoïc cuøng söï löôïng thöù ñeå ngöôøi vieát coù cô hoäi chænh lyù, söûa chöõa, boå sung luaän aùn. Ñeå coù ñöôïc keát quaû khieâm toán naøy, ngöôøi vieát xin baøy toû loøng bieát ôn tôùi caùc thaøy coâ ñaõ truyeàn thuï kieán thöùc trong chöông trình cao hoïc taïi tröôøng ÑHSP Tp HCM. Ñaëc bieät, ngöôøi vieát xin baøy toû loøng loøng tri aân saâu saéc tôùi PGS Hoà Leâ – ng öôøi thaày ñaõ tröïc tieáp trang bò theâm kieán thöùc, cung caáp theâm tö lieäu, tröïc tieáp boû nhieàu thôøi gian vaø coâng söùc höôùng daãn toâi hoaøn thaønh luaän aùn naøy. Phuï Luïc1 (Toaøn vaên vaên baûn tuyeân ngoân ñoäc laäp) (1) Hôõi ñoàng baøo caû nöôùc (2)“Taát caû moïi ngöôøi ñeàu sinh ra coù quyeàn bình ñaúng. (3)Taïo hoaù cho hoï nhöõng quyeàn khoâng ai coù theå xaâm phaïm ñuôïc; trong nhöõng quyeàn aáy, coù quyeàn ñöôïc soáng, quyeàn töï do vaø quyeàn möu caàu haïnh phuùc”. (4) Lôøi b aát huû aáy ôû trong baûn Tuyeân ngoân Ñoäc laäp n aêm 1776 cuûa nöôùc Mó. (5) Suy roäng ra, caâu aáy coù yù nghóa laø: taát caû caùc daân toäc treân theá giôùi ñeàu sinh ra bình ñaúng, daân toäc naøo cuõng coù quyeàn soáng, quyeàn sung söôùng vaø quyeàn töï do. (6) Baûn Tuyeân ngoân nhaân quyeàn vaø daân quyeàn cuûa Caùch maïng Phaùp naêm 1791 cuõng noùi: (7) “Ngöôøi ta sinh ra töï do vaø bình ñaúng veà quyeàn lôïi, vaø phaûi luoân luoân ñöôïc töï do vaø bình ñaúng veà quyeàn lôïi”. (8) Ñoù laø nhöõng leõ phaûi khoâng ai choái caõi ñöôïc. (9) Theá maø hôn 80 naêm nay, boïn thöïc daân Phaùp lôïi duïng laø côø töï do, bình ñaúng, baùi aùi, ñeán cöôùp ñaát nöôùc ta, aùp böùc ñoàng baøo ta. (10) Haønh ñoäng cuûa chuùng traùi haún vôùi nhaân ña ïo vaø chính nghóa. (11) Veà chính trò, chuùng tuyeät ñoái khoâng cho nhaân daân ta moät chuùt töï do daân chuû naøo. (12) Chuùng thi haønh nhöõng luaät phaùp daõ man. (13) Chuùng laäp ba cheá ñoä khaùc nhau ôû Trung, Nam, Baéc ñeå ngaên caûn vieäc thoáng nhaáùt nöôùc nhaø cuûa ta, ñeå ngaên caûn daân toäc ta ñoaøn keát. (14) Chuùng laäp ra nhaø tuø nhieàu hôn tröôøng hoïc. ( 15) Chuùng thaúng tay cheùm gieát nhöõng ngöôøi yeâu nöôùc thöông noøi cuûa ta. (16) Chuùng taém caùc cuoäc khôûi nghóa cuûa ta trong nhöõng beå maùu. (17) Chuùng raøng buoäc dö luaän, thi haønh chính saùch ngu daân. (18) Chuùng duøng thuoác phieän, röôïu coàn ñeå laøm cho noøi gioáng ta suy nhöôïc. (19) Veà kinh teá, chuùng boùc loät daân ta ñeán xöông tuyû, khieán cho daân ta ngheøo naøn, thieáu thoán, nöôùc ta xô xaùc, tieâu ñieàu. (20) Chuùng cöôùp khoâng ruoäng ñaát, haàm moû, nguyeân lieäu. (21) Chuùng giöõ ñoäc quyeàn in giaáy baïc, xuaát caûng vaø nhaäp caûng. (22) Chuùng ñaët ra haøng traêm thöù thueá voâ lí, laøm cho daân ta, nhaát laø daân caøy vaø daân buoân, trôû neân baàn cuøng. (23) Chuùng khoâng cho caùc nhaø tö saûn ta ngoùc ñaàu leân. (24) Chuùng boùc loät coâng nhaân ta moät caùch voâ cuøng taøn nhaãn. (25) Muøa thu naêm 1940, Phaùt xít Nhaät ñeán xaâm laêng Ñoâng Döông ñeå môû theâm caên cöù ñaùnh ñoàng minh, thì boïn thöïc daân Phaùp quyø goái ñaàu haøng, môû cöûa nöôùc ta röôùc Nh aät. (26 )Töø ñoù daân ta chòu hai taàng xieàng xích: Phaùp vaø Nhaät. (27) Töø ñoù daân ta caøng cöïc khoå, ngheøo naøn. (28) Keát quaû laø cuoái naêm ngoaùi saùng ñaàu naêm nay, töø Quaûng Trò ñeán Baéc Kì, hôn hai trieäu ñoàng baøo ta bò cheát ñoùi. (29) Ngaøy 9 thaùng 3 naêm nay, Nhaät töôùc khí giôùi cuûa quaân ñoäi Phaùp. (30) Boïn thöïc daân Phaùp hoaëc laø boû chaïy, hoaëc laø ñaàu haøng. (31) Theá laø chaúng nhöõng chuùng khoâng “baûo hoä” ñöôïc ta, traùi laïi, trong 5 naêm, chuùng ñaõ baùn nöôùc ta hai laàn cho Nhaät. (32) Tröôùc ngaøy 9 thaøng 3, bieát bao laàn Vieât Minh ñaõ keâu goïi ngöôøi Phaùp lieân minh ñeå choáng Nhaät. (33) Boïn thöïc daân Phaùp ñaõ khoâng ñaùp öùng, laïi thaúng tay khuûng boá Vieät Minh hôn nöõa. (34) Thaäm chí ñeán khi thua chaïy, chuùng coøn nhaãn taâm gieát noát soá ñoâng tuø chính trò ôû Yeân Baùi vaø Cao Baèng. (35) Tuy vaäy, ñoái vôùi ngöôøi Phaùp, ñoàng baøo ta vaãn giöõ moät thaùi ñoä khoan hoàng vaø nhaân ñaïo. (36) Sau cuoäc bieán ñoäng ngaøy 9 thaùng 3, Vieät Minh ñaõ giuùp cho nhieàu ngöôøi Phaùp chaïy qua bieân thuyø, laïi cöùu cho nhieàu ngöôøi Phaùp ra khoûi nhaø giam Nhaät vaø baûo veä tính maïng vaø taøi saûn cuûa hoï. (37) Söï thaät laø töø muøa thu naêm 1940, nöôùc ta t haønh thuoäc ñòa cuûa Nhaät, chöù khoâng phaûi laø thuoäc ñòa cuûa Phaùp nöõa. (38) Khi Nhaät ñaàu haøng Ñoàng minh thì nhaân daân caû nöôùc ñaõ noåi daäy giaønh chính quyeàn, laäp neân nöôùc Vieät Nam Daân Chuû Coäng Hoaø. (39) Söï thaät laø daân ta ñaõ laáy laïi nöôùc Vieät Nam töø tay Nhaät, chöù khoâng phaûi töø tay Phaùp. (40) Phaùp chaïy, Nhaät haøng, vua Baûo Ñaïi thoaùi vò. (41) Daân ta ñaõ ñaùnh ñoå caùc xieàng xích thöïc daân gaàn 100 naêm nay ñeå gaây döïng neân nöôùc Vieät Nam ñoäc laäp. (42) D aân ta laïi ñaùnh ñoå cheá ñoä quaân chuû maáy möôi theá kæ maø laäp neân cheá ñoä Daân chuû Coäng Hoaø. (43) Bôûi theá cho neân, chuùng toâi, Laâm thôøi Chính phuû cuûa nöôùc Vieät Nam môùi, ñaïi bieåu cho toaøn daân Vieät Nam, tuyeân boá thoaùt li haún quan h eä vôùi thöïc daân Phaùp, xoaù boû heát nhöõng hieäp öôùc maø Phaùp ñaõ kí veà nöôùc Vieät Nam, xoaù boû taát caû moïi ñaëc quyeàn cuûa Phaùp treân ñaát nöôùc Vieät Nam. (44) Toaøn daân Vieät Nam, treân döôùi moät loøng kieân quyeát choáng laïi aâm, möu cuûa boïn thöïc daân Phaùp. (45) Chuùng toâi tin raèng caùc nöôùc ñoàng minh ñaõ coâng nhaän nhöõng nguyeân taéc daân toäc bình ñaúng ôû caùc hoäi nghò Teâheâraêng vaø Cöïu Kim Sôn, quyeát khoâng theå khoâng coâng nhaän quyeàn ñoäc laäp cuûa daân Vieät Nam. (46) Moät daân toäc ñaõ gan goùc choáng aùch noâ leä cuûa Phaùp hôn 80 naêm nay, moät daân toäc ñaõ gan goùc ñöùng veà phe ñoàng minh choáng phaùt xít maáy naêm nay, daân toäc ñoù phaûi ñöôïc töï do! Daân toäc ñoù phaûi ñöôïc ñoäc laäp! (47) Vì nhöõng leõ treân, chuùng toâi, Chính phuû laâm thôøi cuû a nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoaø, trònh troïng tuyeân boá vôùi theá giôùi raèng : (48) Nöôùc Vieät Nam coù quyeàn höôûng töï do vaø ñoäc laäp, vaø söï thaät ñaõ thaønh moät nöôùc töï do, ñoäc laäp. ( 49) Toaøn theå daân toäc Vieä t Nam quyeát ñem caû tinh thaàn vaø löïc löôïng, tính maïng vaø cu ûa caûi ñeå giöõ vuõng quyeàn töï do, ñoäc laäp aáy. (Hoà Chí Minh toaøn taäp, Taäp 4) Phuï Luïc 2 CHUÛ NGHÓA TÖ BAÛN THAÂN HÖÕU Ñeå coù nhöõng hôïp ñoàng beùo bôû, nhöõng döï aùn ngon, coù khoâng ít caùc doanh nghieäp tìm caùch “chaïy” vôùi caùc quan chöùc nhaø nöôùc , hình thaønh moät söï lieân keát ngaàm. Ñöôøng daây aáy coù khi gaén keát heát söùc chaët cheõ, hình thaønh caùi ñöôïc goïi laø chuû nghóa tö baûn thaân höõu.caùc quan chöùc tìm caùch chuyeån nhieàu hôïp ñoàng beùo bôû, nhieàu nguoàn löïc quan troïng cho caùc coâng ty tö nhaân quen bieát. Ñoåi laïi, caùc coâng ty naøy seõ “laïi quaû” vaø cun g phuïng chu ñaùo cho caùc quan chöùc. So vôùi caùc coâng ty cuûa nhaø nöôùc, caùc coâng ty tö nhaân coù theå laøm ñieàu naøy moät caùch deã daøng hôn vaø “hôïp phaùp” hôn. Lyù leõ thöôøng ñöôïc ñöa ra laø: “tieàn cuûa toâi, toâi muoán cho ai laø quyeàn cuûa toâi”. Thuaät ngöõ, “chuû nghóa tö baûn thaân höõu” coøn ñöôïc duøng ñeå chæ tình traïng boá laøm chính trò, coøn con caùi thì laøm kinh teá tö nhaân. Gia ñình giaøu coù leân nhanh choùng nhôø “taøi kinh doanh” cuûa nhöõng ngöôøi con. Tuy nhieân, ñaèng sau caùi “taøi kinh doanh” ñoù bao giôø cuõng thaáp thoaùng hình boùng cuûa oâng boá. Vò trí laõnh ñaïo cuûa oâng boá ñaõ ñöa laïi nhöõng hôïp ñoàng giaù trò, nhöõng moái quan heä laøm aên deã daøng cho nhöõng ngöôøi con. chaúng maáy choác nhöõng ngöôøi con ñaõ coù theå thaâu toùm haàu heát nhöõng ngaønh kinh teá quan troïng cuûa ñaát nöôùc. Ñaát nöôùc Indonesia döôùi thôøi cuûa Toång thoáng Suharto ñaõ töøng phaûi traû giaù baèng baïo loaïn vaø maát oån ñònh veà kinh teá vaø chính trò- xaõ hoäi maø moät trong nhöõng nguyeân chuû yeáu xuaát phaùt töø söï lieân keát thaân höõu giöõa tö baûn vaø nhaø nöôùc vôùi nhöõng bieåu hieän ñaëc tröng nhaát. Taát caû caùc ngaønh kinh teá muõi nhoïn nhö xuaát nhaäp khaåu, xaây döïng, ngaân haøng, taøi chính ñeàu do nhöõng ngöôøi con cuûa oâng Suharto naém giöõ. Nöôùc Nga döôùi thôøi cuûa Toång thoáng Yeltsin laø moät ví duï nhaõn tieàn khaùc. Taát caû caùc ngaønh quan troïng cuûa ñaát n öôùc nhö daàu löûa, ngaân haøng v.v. ñaõ loït vaøo tay nhöõng ngöôøi thaân quen hoaëc coù quan heä “ngöôøi nhaø” vôùi gia ñình cuûa Toång thoáng. ÔÛ Vieät Nam ta, bao nhieâu coâng ty tö nhaân ñaõ phaát leân nhôø söï ñôõ ñaàu tröïc tieáp cuûa caùc quan chöùc nhaø nöôùc ? Coù leõ chöa nhieàu. Ít nhaát thì chöa ñeán möùc maø dö luaän xaõ hoäi bò ñaùnh ñoäng. Tuy nhieân, nhöõng moái quan heä thaân thieát thì ñaõ baét ñaàu hình thaønh. Vaø coù theå khoâng ít hôïp ñoàng cuõng ñaõ ñöôïc chuyeån cho caùc coâng ty tö nhaân theo söï thaân quen. Chuùng ta uûng hoä söï phaùt trieån vöõng maïnh cuûa caùc coâng ty tö nhaân. Nhöng ñoù laø söï phaùt trieån theo ñuùng quy luaät caïnh tranh cuûa thò tröôøng chöù khoâng phaûi theo moâ hình cuûa söï lieân keát thaân höõu vôùi caùc quan chöùc nhaø nöôùc. Coù leõ khoâng thöøa khi ñaùnh ñoäng veà hieåm hoïa cuûa söï lieân keát naøy ñoái vôùi ñaát nöôùc ta. (Baùo phaùp luaät thaønh phoá Hoà Chí Minh 13/11/2003) Phuï luïc 3: Danh muïc taùc phaåm cuûa Nam Cao phuïc vuï cho luaän vaên 1. Ngheøo. 2. Ñui muø. 3. Caùi cheát cuûa con möïc. 4. Chí Pheøo. 5. Caùi maët khoâng chôi ñöôïc. 6. Nhoû nhen. 7. Con meøo. 8. Nhöõng chuyeän khoâng muoán vieát. 9. Nhìn ngöôøi ta sung söôùng. 10. Ñoøn choàng. 11. Giaêng saùng. 12. Ñoâi moùng gioø. 13. Treû con khoâng ñöôïc aên thòt choù. 14. Ñoùn khaùch. 15. Mua nhaø. 16. Quaùi dò. 17. Töø ngaøy meï cheát. 18. Laøm toå. 19. Thoâi, ñi veà. 20. Truyeän tình. 21. Mua danh. 22. Moät truyeän Xuùvônia. 23. Tö caùch moõ. 24. Ñieáu vaên. 25. Moät böõa no. 26. ÔÛ hieàn. 27. Laõo Haïc. 28. Baøi hoïc queùt nhaø. 29. Xem boùi. 30. Soáng moøn. 31. Röûa hôøn. 32. Rình troäm. 33. Ñôøi thöøa. 34. Lang raän. 35. Moät ñaùm cöôùi. 36. Nöûa ñeâm. 37. Dì Haûo. 38. Truyeän ngöôøi haøng xoùm. 39. Sao laïi theá naøy. 40. Cöôøi. 41. Queân ñieàu ñoä. 42. Nöôùc maét. 43. Noãi chuaân chuyeân cuûa khaùch maù hoàng. 44. Ñöôøng voâ nam. 45. Ñôïi chôø. 46. ÔÛ röøng. 47. Ñoâi maét. 48. Nhöõng baøn tay ñeïp aáy. 49. Treân nhöõng con ñöôøng Vieät Baéc. 50. Töø ngöôïc veà xuoâi. 51. Boán caây soá caùch moät caên cöù ñòch. 52. Vui daân coâng. 53. Traàn Cöø. 54. Vaøi neùt ghi qua vuøng vöøa giaûi phoùng. 55. Hoäi nghò noùi thaúng. 56.ggÑònh m ö ù c . PHUÏ LUÏC 4: Mo ät so á ñoà thò trong coâng trình 2003 cuûa Hoaøng Pheâ Ñoà thò 1: Haøm töông thích cuûa treû (young) 0 0,2 0,5 0,7 1 Tính töông thích Treû (young) Ñieåm vöôït tuyeán 20 28 30 35 0,5 Tính töông thích 0 1 treû khoâng treû raát treû giaø raát giaø 30 50 Tuoåi Ñoà thò 2. Haøm töông thích cuûa treû, raát treû, khoâng treû vaø giaø, raát giaø. 0 0,5 1 Tính töông thích Ñoà thò 3. Haøm soá töông thích cuûa khoâng maáy ngöôøi bieát, nhieàu ngöôøi bieát, haàu nhö ai cuõng bieát. 10% 40% 80% cuõng bieát Tæ leä ngöôøi bieát Haàu nhö ai Nhieàu ngöôøi bieát 0 1 0,3 0,5 0,7 1 0,25 Tính töông thích 0,5 0,7 Ñoä khaû naêng Coù nhieàu khaû naêng Coù khaû naêng Ít coù khaû naêng Ñoà thò 4. Haøm soá töông thích cuûa Coù khaû naêng,coù nhieàu Kha ûnaêng,ít coù khaûnaêng. THÖ MUÏC THAM KHAÛO 1. Aristote. Ngheä thuaät thô ca (baûn dòch). Nxb vaên hoaù – ngheä thuaät. Haø Noäi 1964. 2. A.Sher. R (ed) 1994. the Encyc lopedia of language and linguistics. Oxford: Pergamon Press, Tr 5125, Volume 10. 3. Buøi Thanh Quaát – Nguyeãn Tuaán Chi. Giaùo trình loâ gíc hình thöùc. Ñaïi hoïc toång hôïp 1994. 4. Cao Xuaân Haïo. a. Tieáng Vieät – Sô thaûo ngöõ phaùp chöùc naêng. Nxb KHXH 1991. b. Tieáng Vieät. Maáy vaán ñeà veà ngöõ aâm, ngöõ phaùp, ngöõ nghóa. Nxb GD 2002. 5. Ñaëng Chaán Lieâu. Nhöõng caâu vaø nhoùm töø mô hoà hoaëc nhieàu nghóa ôû tieáng Vieät vaø tieáng Anh. Ngoân ngöõ – 1978 – soá 3. –tr: 53-60. 6. Ñinh Troïng Laïc. Phong caùch hoïc. Nxb GD 1994. 7. Ñaùi Xuaân Ninh – Nguyeãn Ñöùc Daân- Nguyeãn Quang- Vöông Toaøn. Ngoân ngöõ: khuynh höôùng- lónh vöïc- khaùi nieäm. 2 taäp, Nxb KHXH 1984- 1986. 8. E. Sapir. Ngoân ngöõ- daãn nhaäp vaøo vieäc nghieân cöùu tieáng noùi (baûn dòch) ñaïi hoïc khoa hoïc xaõ hoäi vaø nhaân vaên Tp HCM 2000. 9. F. De. Saussure. Gíao trình ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông (baûn dòch) 1973. 10. Gillian Brown – George Yule. Phaân tích dieãn ngoân (Traàn Thuaàn dòch). Nxb ÑHQG Haø Noä i 2002. 11. Hoaøng Chuùng. Loâ gic hoïc phoå thoâng. (xuaát baûn laàn 3). Nxb GD1993. 12. Hoaøng Tueä. Tuyeån taäp ngoân ngöõ hoïc. Nxb ÑHQG tp HCM 2001. 13. Hoaøng Pheâ. a. Phaân tích ngöõ nghóa. Ngoân ngöõ – 1975 – soá 2. –tr:10-26. a. Ngöõ nghóa cuûa lôøi. Ngoân ngöõ – 1981 – soá 3-4. – tr3-24. b. Tieàn giaû ñònh vaø haøm yù tieàm taøng trong ngöõ nghóa cuûa töø. Ngoân ngöõ – 1982 –soá 2. –tr 49-51. c. Loâ gic cuûa ngoân ngöõ töï nhieân.(qua ngöõ nghóa moät soá töø thöôøng duøng). Ngoân ngöõ – 1982 – soá 4. –tr 35-43. d. Loâ gic cuûa ngoân ngöõ töï nhieân: Toaùn töû loâ gic-tình thaùi (qua cöù lieäu tieáng Vieät). Ngoân ngöõ – 1984 – soá 4. –tr 5-21. ñ. Thöû vaän duïng loâ gic môø nghieân cöùu moät soá vaán ñeà ngöõ nghóa. Ngoân ngöõ – 1985 – soá1.Tr 17-26. e. Loâ gic ngoân ngöõ hoïc. Ngoân ngöõ – 1988 – soá 2. –Tr 28-39. f. YÙ nghóa cuûa haøm ngoân trong lôøi noùi. Ngoân ngöõ (soá phuï) – 1988. –Tr:8-9. g. Loâ gíc cuûa ngoân ngöõ. Ngoân ngöõ. – 1990 –soá 4. Tr:13. h. Loâ gíc – Ngoân ngöõ hoïc. Nxb Ñaø Naüng. 2003. 14. Hoà Leâ. a. Daãn luaän ngoân ngöõ hoïc. Ñaïi hoïc môû Tp Hoà Chí Minh. 1994. b. Cuù phaùp tình huoáng. Nxb, khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi. 1995. c. Quy luaät ngoân ngöõ. 04 quyeån. Nxb khxh (1995,1996,1999,2000). 15. Hoaøng Trinh. Töø kí hieäu hoïc ñeán thi phaùp hoïc. Nxb Ñaø Naüng 1997. 16. Haø Minh Ñöùc, Leâ Baù Haùn. Taùc phaåm vaên hoïc vaø loaïi theå vaên hoïc. Nxb ÑH vaø THCN 1984 . 17. Hoà Chí Minh toaøn taäp. 18.IU.V.Rozdextvenxki. Nhöõng baøi giaûng ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông. NxbGD 1997. 19. J.Lyons. Nhaäp moân ngoân ngöõ hoïc lyù thuyeát. NxbGD 1997. 20.Kasevich. Nhöõng vaán ñeà cuûa ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông.(Traàn Ngoïc Theâm dòch) Nxb GD 1998. 21. Lyù Toaøn Thaéng.Maáy vaán ñeà veà Vieät ngöõ hoïc vaø ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông. Nxb KHXH 2002. 22. Leâ Duy Ninh. Loâ gíc hoïc. Nxb Tp HCM. 2001. 23. Leâ Töû Thaønh. Tìm hieåu loâ gích hoïc.( in laàn 6). Nxb treû. 1996. 24. Leâ Doaõn Taù – Toâ Duy Hôïp – Vuõ Troïng Dung. Giaùo trình loâ gíc hoïc. Nxb chính trò quoác gia2002. 25. Mc. Cawley J.D, Everything that Linguists have Always Wanted to Know about Logic… UPC, 1981. 26. M.Bakhin. Nhöõng vaán ñeà thi phaùp Ñoâxtoâiepxki (baûn dòch). Nxbgd 1993. 27.Nguyeãn Troïng Vaên – Buøi vaên möa. Loâ gíc hoïc.ÑHTH. Tp HCM. 28.Nguyeãn Ñöùc Daân- traàn Thò Ngoïc Lang. Caâu sai vaø caâu mô hoà. Nxb GD 1992. 29.Nguyeãn Ñöùc Daân. a. Loâ gích – ngöõ nghóa – cuù phaùp. Nxb Ñaïi hoïc & THCN. 1987. b. Tieáng Vieät hoäi thoaïi (chuû bieân). Nxb Samji Books ( Haøn Quoác). c. Tieáng Vieät thöïc haønh. Ñaïi hoïc toång hôïp Tp. Hoà Chí Minh. d. Loâ gích vaø tieáng Vieät. Nxb GD. 1999. e. Noãi oan thì, laø, maø. Nxb Treû. 2002. 30. Nguyeãn lai. Ngoân ngöõ vôùi saùng taïo vaø tieáp nhaän vaên hoïc.Haø Noäi 1998. 31.Nguyeãn Phuù Phong. Nhöõng vaán ñeà veà ngöõ phaùp Tieáng Vieät (Loaïi töø vaø töø chæ thò) Nxb ÑHGQ Haø Noäi 2002. 32.Nguyeãn Kim Thaûn. Löôïc söû ngoân ngöõ hoïc.Nxb ÑH-THCN 1984. 33.Nguyeãn Tri Nieân. Ngoân ngöõ baùo chí. Nxb toång hôïp Ñoàng Nai 2003. 34.Nguyeãn Ñöùc Toàn. Tìm hieåu ñaëc tröng vaên hoaù – daân toäc cuûa ngoân ngöõ vaø tö duy ôû ngöôøi Vieät (Trong söï so saùnh vôùi nhöõng daân toäc khaùc). Nxb ÑHGQ Haø Noäi 2002. 35. Nguyeãn Hieán Leâ. Höông saéc trong vöôøn vaên, 02 quyeån. Nxb toång hôïp Ñoàng Thaùp 1993. 36.Phan Troïng Luaän (chuû bieân). Phöông phaùp daïy hoïc vaên. Nxb ÑHQG Haø Noäi 1996. 37.Phan Khoâi. Vieät ngöõ nghieân cöùu. Nxb Ñaø Naüng 1997. 38. Phan ngoïc. Caùch giaûi thích vaên hoïc baèng ngoân ngöõ hoïc. Tp HCM 2000. 39.Toâ Duy Hôïp – Nguyeãn Anh Tuaán. Loâ gic hoïc. Nxb Ñoàng Nai.1997. 40.Tuyeån taäp Nam Cao. Taäp1, 2. Nxb vaên hoïc. 2002. 41.Traàn Hoaøng. Loâ gích hoïc nhaäp moân. Nxb ÑHGQ tp HCM 2003. 42.Tröông Vaên Trình vaø Nguyeãn Hieán Leâ. Khaûo luaän veà ngöõ phaùp Vieät Nam. Ñaïi hoïc Hueá 1963. 43.Traàn Ngoïc Theâm. a. Heä thoáng lieân keát vaên baûn tieáng Vieät. Nxb GD 2000. b. Tìm veà baûn saéc vaên hoaù Vieät Nam. Nxb tp HCM 2001. 44.Vuõ Ngoïc Pha. Loâ gíc hoïc. Nxb Thoáng keâ 2002. 45. V. I. Leâ Nin. a. Buùt kí trieát hoïc. Nxb söï thaät, Haø Noäi 1976. b. Baøn veà ngoân ngöõ. Nxb GD 1998. c. Chuû nghóa duy vaät vaø chuû nghóa kinh nghieäm pheâ phaùn. Nxb tieán boä. Matxcôva 1976. ._.