Các giải pháp thúc đẩy sự hình thành và phát triển Thị trường chứng khoán Việt Nam

Më ®Çu Lý do chän ®Ò tµi Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng nh­ng, thiÕt nghÜ, ®Ò tµi “C¸c gi¶i ph¸p thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam” vÉn mang tÝnh thêi sù bëi lÏ: Mét lµ, ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam kh«ng ph¶i vµ kh«ng thÓ chØ lµ Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n. §Ó hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n, cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nhiÒu bé phËn kh¸c thÞ tr­êng thø nhÊt (së giao dÞch chøng kho¸n), thÞ tr­êng thø hai (thÞ tr­êng OTC), còng nh­ c¸c ®Þnh chÕ cã liªn quan kh¸c (hiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n, hiÖp héi c¸c nhµ t­ vÊn, c¸c Quü ®Çu t­). Hai lµ, ý t­ëng c¬ b¶n ®Ó thiÕt lËp trung t©m giao dÞch chøng kho¸n t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ thiÕt lËp mét sµn giao dÞch thö nghiÖm ®Ó tËp d­ît vµ t¹o b­íc ®Öm cho viªc h×nh thµnh Së giao dÞch chÝnh thøc. Vµ, do vËy, cÇn ph¶i tæng kÕt ®Ó ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña m« h×nh thö nghiÖm nh»m ®óc rót nh÷ng kinh nghiÖm cho viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn mét c¬ Së giao dÞch chøng kho¸n chÝnh thøc, hiÖn ®¹i trong t­¬ng lai. Ba lµ, do qu¸ kú väng vµo vai trß cña thÞ tr­êng, chøng kho¸n, Trung t©m giao dÞch ®· khai tr­¬ng trong bèi c¶nh c¸c h¹ tÇng c¬ së cÇn thiÕt cho thÞ tr­êng vÉn ch­a ®­îc chuÈn bÞ ®Çy ®ñ. HËu qu¶ lµ, sau mét n¨m ho¹t ®éng, Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ®ang ®èi mÆt víi nhiÒu nguy c¬ khñng kho¶ng: khñng ho¶ng lßng tin, khñng ho¶ng thiÕu chøng kho¸n, nguy c¬ biÕn Trung t©m thµnh mét sßng b¹c kiÓu míi, nguy c¬ thao tóng thÞ tr­êng bëi giao dÞch tay trong (néi gi¸n) ... Nh÷ng nguy c¬ nµy ®· vµ ®ang lµ nh÷ng mÇm mèng ph¸t sinh nh÷ng yÕu tè bÊt æn ®e do¹ ®Õn tÝnh c«ng b»ng, minh b¹ch vµo sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong t­¬ng lai cña thÞ tr­êng, ®Ó kh¾c phôc c¸c nguy c¬ nµy, nhiÒu vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn cÇn ph¶i tiÕp tôc lµm râ nh»m tr¸nh c¸c rñi ro khi trang bÞ l¹i c¸c hÖ thèng giao dÞch, hÖ thèng thanh to¸n, l­u ký cho Së giao dÞch còng nh­ ho¹ch ®Þnh mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn bÒn v÷ng tæng thÓ cho thÞ truêng chøng kho¸n ViÖt Nam trong t­¬ng lai. Bèn lµ, theo kinh nghiÖm cña nhiÒu n­íc, ngay c¶ trong tr­êng hîp thiÕt lËp xong Së giao dÞch chøng kho¸n, tõ khi thiÕt lËp cho ®Õn khi Së giao dÞch chÝnh thøc kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh còng ph¶i mÊt kho¶ng vµi chôc n¨m. Trong thêi kho¶ng Êy, nhiÒu vÊn ®Ò ph¸t sinh cÇn ph¶i ®­îc nghiªn cøu, xö lý ®Ó b¶o ®¶m thÞ tr­êng ho¹t ®éng æn ®Þnh vµ cã hiÖu qu¶. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi Lùa chän chñ ®Ò “C¸c gi¶i ph¸p h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam”, ®Ò tµi nµy ®Æt ra 3 nhiÖm vô: Mét, nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng nÒn t¶ng cña chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n, ph©n tÝch c¸c rñi ro g¾n liÒn víi c¸c lo¹i chøng kho¸n, ®Ó lµm c¬ së luËn gi¶i mét c¸ch khoa häc nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam. Hai, ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng h¹ tÇng c¬ së cña m« h×nh thö nghiÖm (khung ph¸p lý, hÖ thèng giao dÞch, hÖ thèng thanh to¸n, hÖ thèng l­u ký) vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. Ba, nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c khu vùc thÞ tr­êng kh¸c còng nh­ chiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ó hoµn thµnh ®Ò tµi nµy, ngoµi c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu truyÒn thèng (duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö, diÔn dÞch, quy n¹p), ®Ò tµi cßn sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch hÖ thèng, ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸, ph­¬ng ph¸p kinh tÕ l­îng.... KÕt cÊu cña ®Ò tµi Ngoµi phÇn më ®Çu, phÇn kÕt luËn vµ phÇn phô lôc, ®Ò tµi ®­îc x©y dùng theo kÕt cÊu truyÒn thèng 3 ch­¬ng: Ch­¬ng 1. Tæng quan vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. Ch­¬ng 2. Thùc tr¹ng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. Ch­¬ng 3. C¸c gi¶i ph¸p thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. CH¦¥NG 1 TæNG QUAN VÒ chøng kho¸n vµ THÞ tr­êng chøng kho¸n vÞ trÝ, chøc n¨ng cña hÖ thèng tµi chÝnh, thÞ tr­êng tµi chÝnh 1.1.1 C¸c dßng l­u chuyÓn trong nÒn kinh tÕ Chøc n¨ng c¬ b¶n cña mäi nÒn kinh tÕ lµ sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc khan hiÕm ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ x· héi cÇn. KÕt hîp c¸c yÕu tè ®Çu vµo lµ lao ®éng, ®Êt ®ai, tµi nguyªn thiªn nhiªn, thiÕt bÞ s¶n xuÊt, c¬ së h¹ tÇng vµ vèn ®Ó t¹o ra c¸c ®Çu ra lµ c¸c s¶n ph¶m hµng ho¸, dÞch vô h÷u Ých cho tiªu dïng hoÆc cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh¸c, nÒn kinh tÕ t¹o ra hai dßng l­u chuyÓn ®èi øng: l­u chuyÓn cña dßng s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô tõ c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt - n¬i sö dông c¸c yÕu tè ®Çu vµo - ®Õn c¸c ®¬n vÞ tiªu dïng - n¬i tiªu thô c¸c ®Çu ra vµ l­u chuyÓn cña dßng tiÒn thanh to¸n tõ c¸c ®¬n vÞ tiªu thô tíi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt. Trong hÇu hÕt c¸c nÒn kinh tÕ ®­¬ng ®¹i, chÝnh c¸c ®¬n vÞ tiªu thô (chñ yÕu lµ c¸c hé gia ®×nh) lµ ng­êi cung cÊp c¸c dÞch vô s¶n xuÊt cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt (chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp vµ chÝnh phñ) ®Ó ®æi lÊy thu nhËp d­íi h×nh thøc tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng vµ còng chÝnh c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt sö dông phÇn lín thu nhËp ®Ó mua s¾m hµng ho¸, dÞch vô hoÆc ®ãng thuÕ cho chÝnh phñ. KÕt qu¶ cña viÖc trao ®æi nµy lµ h×nh thµnh hai dßng l­u chuyÓn ®æi øng kh¸c: l­u chuyÓn cña dßng dÞch vô s¶n xuÊt tõ c¸c ®¬n vÞ tiªu thô tíi ®¬n vÞ s¶n xuÊt. Trong nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ, d­íi sù chi phèi cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸c dßng chu chuyÓn s¶n phÈm vµ thu nhËp nµy diÔn ra liªn tôc, kh«ng ngõng vµ cã quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i, phô thuéc lÉn nhau. H×nh 1.1. Chu chuyÓn cña c¸c dßng thu nhËp, thanh to¸n, s¶n phÈm, dÞch vô. ThÞ tr­êng vµ vai trß cña thÞ tr­êng trong nÒn kinh tÕ M­êi n¨m trë l¹i ®©y, sau sù sôp ®æ cña Liªn x« vµ §«ng ©u, mét lÇn n÷a, c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· kh¼ng ®Þnh søc sèng m·nh liÖt cña nã trong mét thÕ giíi ®Çy rÉy nh÷ng biÕn ®éng. Sau nhiÒu thËp kû ngîi ca tÝnh ­u viÖt cña nÒn kinh tÕ chØ huy víi c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, bøc tranh kinh tÕ nghÌo nµn, ¶m ®¹m vµ kh«ng g× s¸ng sña ®· buéc Nga vµ hÇu hÕt c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa ë §«ng ¢u ®· tõng tù hái “chóng ta lµ ai vµ chóng ta ®ang ë ®©u” ®Ó råi ®o¹n tuyÖt víi c¬ chÕ qu¶n lý cò, thùc hiÖn nh÷ng b­íc chuyÓn ®æi m¹nh mÏ tõ nÒn kinh tÕ chØ huy sang mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong khi vÉn kiªn tr× theo viÖc x©y dùng m« h×nh chñ nghÜa x· héi mang mµu s¾c Trung Quèc, b»ng viÖc më cöa cña thÞ tr­êng chøng kho¸n Th­îng H¶i vµo n¨m 1990 vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ThÈm QuyÕn vµo n¨m 1992, Trung Quèc còng ®· chÝnh thøc më cöa ®Ó thõa nhËn vµ kÕt hîp c¸c yÕu tè cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ngay trong lßng cña nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa theo chñ nghÜa thùc dông cña §Æng TiÓu B×nh. NhiÒu quèc gia ®ang ph¸t triÓn kh¸c nh­ Th¸i lan, Hµn quèc.... còng ®ang cã sù gia t¨ng nhanh chãng vÒ tæng s¶n phÈm vµ møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi bëi viÖc c¶i tæ m¹nh mÏ nÒn kinh tÕ vµ thiÕt lËp mét thÓ chÕ phï hîp víi kinh tÕ cña thÞ tr­êng, gi¶m thiÓu vai trß cña ChÝnh phñ trong nÒn kinh tÕ. Kh¸c h¼n víi nh÷ng nÒn kinh tÕ nãi trªn, Cuba, B¾c TriÒu Tiªn lµ nh÷ng nÒn kinh tÕ ®ang gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n do nhiÒu nguyªn nh©n nh­ng nguyªn nh©n chñ yÕu vÉn lµ ch­a thõa nhËn hoµn toµn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ më cöa nÒn kinh tÕ. VËy th× thÞ tr­êng lµ g× vµ t¹i sao vµ b»ng c¸ch nµo thÞ tr­êng cã søc m¹nh nh­ vËy? Theo nghÜa gèc, thÞ tr­êng chØ mét ®Þa ®iÓm cô thÓ ®Ó ng­êi mua vµ ng­êi b¸n tËp hîp l¹i ®Ó trao ®æi hµng ho¸ vµ dÞch vô. ThÕ nh­ng, ngµy nay, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, néi hµm cña kh¸i niÖm thÞ tr­êng ®· ®­îc më réng h¬n nhiÒu. Trong kinh tÕ häc hiÖn ®¹i, thÞ tr­êng kh«ng chØ lµ mét ®Þa ®iÓm mua b¸n tËp trung mµ mét c¬ chÕ mµ theo ®ã ng­êi mua vµ ng­êi b¸n tiÕp xóc víi nhau ®Ó trao ®æi hµng ho¸ vµ dÞch vô. §ã cã thÓ mét thÞ tr­êng giao dÞch kh«ng cã ®Þa ®iÓm giao dÞch cô thÓ nµo hÕt v× c¸c giao dÞch, trao ®æi trªn thÞ tr­êng nµy ®­îc thùc hiÖn th«ng qua ®iÖn tho¹i, telex, m¸y ®iÖn to¸n vµ c¸c trang thiÕt bÞ kh¸c. MÆc dï c¬ chÕ thÞ tr­êng ho¹t ®éng ch­a thËt sù hoµn h¶o theo nguyªn lý bµn tay v« h×nh cña Adam Smith nh­ng trong c¸c nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, thÞ tr­êng ®· chøng minh nh÷ng hiÖu qu¶ to lín trong viÖc gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò c¬ b¶n cña mäi nÒn kinh tÕ: S¶n xuÊt c¸i g×? S¶n xuÊt nh­ thÕ nµo? vµ, S¶n xuÊt cho ai? Mét mÆt, th«ng qua sù thay ®æi cña gi¸ trÞ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÞ tr­êng, thÞ tr­êng sÏ tù ®éng x¸c ®Þnh lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô g× cÇn ®­îc s¶n xuÊt më réng vµ lo¹i hµng ho¸ nµo sÏ bÞ thu hÑp. MÆt kh¸c b»ng sù ®iÒu tiÕt cña ®éng lùc lîi Ých (thÞ phÇn, uy tÝn, h×nh ¶nh, thu nhËp vµ b»ng nh÷ng lîi Ých kinh tÕ kh¸c), tÝnh sÏ nh¹y c¶m ®èi víi nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng, sù n¨ng ®éng trong viÖc lùa chän lo¹i c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ ph­¬ng thøc qu¶n lý cã hiÖu qu¶ sÏ ®­îc nhiÒu c¸ nh©n, doanh nghiÖp sö dông vµ khai th¸c mét c¸ch triÖt ®Ó nh»m s¶n xuÊt ngµy mét nhiÒu h¬n c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ x· héi cÇn. Lîi Ých kinh tÕ ë ®©y cã gi¸ trÞ b»ng mu«n lêi hiÖu triÖu, v¹n lêi ®éng viªn, kªu gäi cã tÝnh chung chung mµ th«ng th­êng chØ tá ra cã hiÖu qu¶ trong c¸c nÒn kinh tÕ thêi chiÕn. §ã lµ ®éng lùc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn mét c¸ch m¹nh mÏ. Chøc n¨ng cña hÖ thèng tµi chÝnh vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh Tån t¹i mét quy luËt trong cuéc sèng vµ sinh ho¹t ®êi th­êng lµ, gi÷a møc thu nhËp vµ chi tiªu cña c¸c t¸c nh©n kinh tÕ kh«ng ph¶i bao giê còng cã sù ¨n khíp víi nhau c¶ vÒ mÆt thêi gian còng nh­ ®Þnh l­îng. T¹i mét thêi ®iÓm nµo ®ã, khi mét t¸c nh©n kinh tÕ cã nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi ch­a cÇn sö dông, t¸c nh©n nµy sÏ cã nhu cÇu cho vay c¸c t¸c nh©n kh¸c trong hÖ thèng tµi chÝnh. Tr¸i l¹i, t¹i mét thêi ®iÓm kh¸c, khi nhu cÇu chi tiªu vµ ®Çu t­ v­ît qu¸ c¸c nguån thu nhËp hiÖn t¹i, t¸c nh©n kinh tÕ nµy sÏ trë thµnh t¸c nh©n ®i vay trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. Nh­ vËy, trong mét nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ, nhu cÇu trao ®æi, mua b¸n c¸c nguån vèn tiÒn tÖ lµ nhu cÇu thiÕt yÕu. Vµ chÝnh ®ã lµ lý do tån t¹i cña thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ hÖ thèng tµi chÝnh. HÖ thèng tµi chÝnh lµ tËp hîp tÊt c¶ c¸c lo¹i thÞ tr­êng tµi chÝnh, c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh, c¸c luËt lÖ, quy t¾c, c¸c kü thuËt ®Ó t¹o lËp, ph©n phèi, ®Þnh gi¸, mua b¸n, trao ®æi c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô tµi chÝnh gi÷a c¸c t¸c nh©n kinh tÕ (doanh nghiÖp, hé gia ®×nh, chÝnh phñ) trong nÒn kinh tÕ. Lµ mét trong nh÷ng ph¸t minh quan träng nhÊt cña x· héi hiÖn ®¹i, hÖ thèng tµi chÝnh cã nhiÖm vô chñ yÕu lµ cung cÊp c¸c kªnh dÉn vèn ®Ó chuyÓn t¶i c¸c quü cho vay khan hiÕm tõ nh÷ng ng­êi tiÕt kiÖm - t¸c nh©n cho vay - sang nh÷ng ng­êi cÇn tiÒn - t¸c nh©n ®i vay - ®Ó ®Çu t­ s¶n xuÊt hoÆc mua s¾m hµng ho¸ dÞch vô. Trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, tÇm quan träng cña hÖ thèng tµi chÝnh thÓ hiÖn ë viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n sau ®©y: Thø nhÊt, hÖ thèng tµi chÝnh t¹o ra nh÷ng c«ng cô tµi chÝnh ®Ó chuyÓn dÞch rñi ro tõ nh÷ng ng­êi tiÕt kiÖm (hoÆc ng­êi cho vay) - ng­êi kh«ng thÝch sù kh«ng ch¾c ch¾n vÒ lîi tøc hoÆc c¸c kho¶n thanh to¸n - sang mh÷ng ng­êi tiÕt kiÖm hoÆc nh÷ng nhµ ®Çu t­ s½n sµng chÊp nhËn rñi ro. B»ng viÖc cung cÊp cho c¸c nhµ ®Çu t­ nhiÒu lo¹i tµi s¶n tµi chÝnh ®Ó n¾m gi÷, thay v× chØ n¾m gi÷ mét lo¹i tµi s¶n tµi chÝnh, nhµ ®Çu t­ thÝch cã sù æn ®Þnh vÒ sè lîi tøc thu ®­îc cã thÓ ph©n bæ sè cña c¶i hiÖn cã cña m×nh trong tËp hîp c¸c tµi s¶n tµi chÝnh kh¸c nhau ®Ó ph©n t¸n rñi ro. MÆc dï kÕt qu¶ ®Çu t­ vµo mét tµi s¶n tµi chÝnh nµy cã thÓ lµ tèt vµ tµi s¶n kia cã thÓ lµ kh«ng tèt l¾m nh­ng tÝnh chung, th«ng th­êng tæ hîp c¸c tµi s¶n (danh môc ®Çu t­) ®­îc chän bao giê còng cã møc lîi tøc trung b×nh. Thø hai, cïng víi viÖc t¹o ra c¸c tµi s¶n tµi chÝnh, hÖ thèng tµi chÝnh cung cÊp mét hÖ thèng giao dÞch ®Ó gia t¨ng tÝnh l­u chuyÓn (liquidity) cña c¸c tµi s¶n tµi chÝnh. Theo quan ®iÓm cña ng­êi cã tiÒn nhµn rçi, tÝnh l­u chuyÓn cña tµi s¶n ®­îc xem lµ mét lîi Ých bëi v× kh«ng ai muèn vèn ®Çu t­ cña m×nh bÞ bÊt ®éng vµo mét lo¹i tµi s¶n nhÊt ®Þnh. B»ng c¸ch t¹o ra c¸c tµi s¶n tµi chÝnh nh­ cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, tµi kho¶n tiÒn giöi kh«ng kú h¹n, thÞ tr­êng tµi chÝnh cho phÐp nhµ ®Çu t­ n¾m gi÷ c¸c tµi s¶n tµi chÝnh thÝch øng nhanh nh¹y víi nh÷ng c¬ héi ®Çu t­ míi hoÆc nh÷ng sù kiÖn bÊt tr¾c, kh«ng dù ®o¸n tr­íc h¬n lµ nh÷ng nhµ ®Çu t­ ph©n bè tµi s¶n cña m×nh vµo bÊt ®éng s¶n, nhµ m¸y, m¸y mãc thiÕt bÞ bëi v×, b¸n mét tµi s¶n tµi chÝnh ®Ó mua tµi s¶n kh¸c hoÆc mua hµng ho¸ bao giê còng dÔ dµng vµ nhanh chãng h¬n. Thø ba, hÖ thèng tµi chÝnh cßn cã chøc n¨ng kh¸c lµ tËp hîp th«ng tin vµ cung cÊp th«ng tin. Nh÷ng th«ng tin mµ hÖ thèng tµi chÝnh tËp hîp vµ cung cÊp lµ nh÷ng th«ng tin h÷u Ých ®èi víi ng­êi tiÕt kiÖm lÉn ng­êi cã nhu cÇu vay m­în. Khi thùc hiÖn chøc n¨ng tËp hîp th«ng tin, hÖ thèng tµi chÝnh x¸c ®Þnh c¸c th«ng tin vÒ nh÷ng ng­êi cã nhu cÇu vay m­în trong t­¬ng lai vµ môc ®Ých sö dông nguån ng©n quü vay m­în nµy. Nh÷ng th«ng tin nµy rÊt h÷u Ých ®èi víi ng­êi cã tiÒn nhµn rçi ®Ó c©n nh¾c tr­íc khi quyÕt ®Þnh cho vay nh»m b¶o vÖ c¸c kho¶n ®Çu t­ cña m×nh. §Ó cã ®­îc nh÷ng nguån th«ng tin nµy nh÷ng ng­êi muèn ®Çu t­ riªng rÏ (cho vay) sè tiÒn tiÕt kiÖm cña m×nh ph¶i mÊt chi phÝ giao dÞch (kÓ c¶ thêi gian). §«i khi thu nhËp mang l¹i do cho vay trùc tiÕp cã thÓ kh«ng ®ñ trang tr¶i c¸c phÝ giao dÞch nay. Th«ng qua hÖ thèng tµi chÝnh chi phÝ giao dÞch sÏ ®­îc gi¶m thiÓu mét c¸ch ®¸ng kÓ bëi v× quy m« giao dÞch lín sÏ cho phÐp cã ®­îc møc tiÕt kiÖm do khèi l­îng giao dÞch lín (economies of scale). DÞch vô th«ng tin thø hai mµ hÖ thèng tµi chÝnh cung cÊp lµ cung cÊp th«ng tin. B»ng c¸ch chuyÓn t¶i c¸c th«ng tin vÒ t×nh tr¹ng tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp vµo trong gi¸ c¶ vµ møc sinh lêi cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh, thÞ tr­êng tµi chÝnh cho phÐp ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay cã ®ñ c¬ së ®Ó ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh. C¸c lo¹i thÞ tr­êng tµi chÝnh trong hÖ thèng tµi chÝnh Tån t¹i nhiÒu thÞ tr­êng tµi chÝnh trong hÖ thèng tµi chÝnh. T­¬ng øng víi c¸c tiªu thøc ph©n lo¹i kh¸c nhau, cã nhiÒu lo¹i thÞ tr­êng tµi chÝnh kh¸c nhau. Theo b¶n chÊt cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh, vèn l­u chuyÓn trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh th«ng qua thÞ tr­êng c¸c chøng kho¸n vay nî vµ thÞ tr­êng c¸c chøng kho¸n gãp vèn. Theo kú h¹n cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh, vèn cã thÓ l­u chuyÓn th«ng qua thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng vèn trong hÖ thèng tµi chÝnh. Theo quy ­íc, thÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ thÞ tr­êng giao dÞch c¸c c«ng cô tµi chÝnh cã kú h¹n d­íi mét n¨m vµ thÞ tr­êng vèn lµ thÞ tr­êng giao dÞch c¸c c«ng cô tµi chÝnh cã kú h¹n trªn mét n¨m. Theo møc ®é c«ng khai cña c¸c giao dÞch, vèn l­u chuyÓn th«ng qua thÞ tr­êng më vµ thÞ tr­êng th­¬ng l­îng. ThÞ tr­êng më lµ thÞ tr­êng mua b¸n c¸c c«ng cô tµi chÝnh mµ bÊt cø c¸ nh©n vµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh nµo còng cã thÓ tham gia. Ng­îc l¹i, trong thÞ tr­êng th­¬ng l­îng, c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®­îc trao ®æi theo nh÷ng ®iÒu kho¶n mua b¸n trong c¸c hîp ®ång cã tÝnh chÊt riªng t­ ®ùoc thiÕt lËp bëi c¸c cuéc bµn th¶o vµ tho¶ thuËn trùc tiÕp gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n. Theo thêi h¹n tån t¹i cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh kÓ tõ ®ît ph¸t hµnh ®Çu tiªn, vèn cã thÓ ®­îc trao ®æi trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp hoÆc thÞ tr­êng thø cÊp. ThÞ tr­êng s¬ cÊp lµ thÞ tr­êng mua b¸n c¸c chøng kho¸n míi ®­îc ph¸t hµnh lÇn ®Çu. Ng­îc lai, thÞ tr­êng thø cÊp lµ thÞ tr­êng giao dÞch c¸c lo¹i chøng kho¸n ®· qua tay. Theo cÊu tróc tæ chøc cña thÞ tr­êng, vèn ®ù¬c chuyÓn t¶i qua thÞ tr­êng ®Êu gi¸ hoÆc trªn thÞ tr­êng kh«ng chÝnh thøc. Trong thÞ tr­êng ®Êu gi¸, ng­êi ®Çu t­ ®Æt gi¸ mua cao nhÊt sÏ lµ ng­êi ®­îc nhËn chøng kho¸n. Trong thÞ tr­êng kh«ng chÝnh thøc, c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®­îc mua b¸n th«ng qua c¸c nhµ m«i giíi ho¹t ®éng bªn ngoµi c¸c c¬ së giao dÞch chÝnh thøc, n¬i giao dÞch c¸c c«ng cô tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty lín nhÊt, cã t×nh tr¹ng tµi chÝnh æn ®Þnh nhÊt. Còng cã thÓ ph©n lo¹i c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh theo ph­¬ng thøc ph©n phèi c¸c c«ng cô tµi chÝnh sau khi thùc hiÖn mét giao dÞch. Trªn thÞ tr­êng giao dich ngay, c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®­îc giao ngay lËp tøc (th­êng lµ trong kho¶n vµi ba ngµy lµm viÖc). Ng­îc l¹i, trªn thÞ tr­êng giao sau (thÞ tr­êng c¸c c«ng cô tµi chÝnh ph¸t sinh hay thÞ tr­êng c¸c chøng kho¸n tuú thuéc: chøng kho¸n cã gi¸ trÞ tuú thuéc vµo gi¸ tri cña mét tµi s¶n kh¸c nh­ c¸c hîp ®ång trong t­¬ng lai vµ c¸c hîp ®ång quyÒn chän), c¸c c«ng cô tµi chÝnh cã thÓ ®­îc trao ®æi t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong t­¬ng lai ë mét møc gi¸ ®­îc x¸c ®Þnh. C¸C C¤NG Cô TµI CHÝNH Vµ C¸C GIAO DÞCH TµI CHÝNH C¸c tµi s¶n tµi chÝnh Trong mét nÒn kinh tÕ ®­îc tiÒn tÖ ho¸ ë møc ®é cao nh­ kinh tÕ thÞ tr­êng, kh¸i niÖm tµi s¶n bao hµm mét néi dung kinh tÕ kh¸ réng. Mét tµi s¶n, nãi theo nghÜa réng, lµ bÊt cø vËt së h÷u g× mµ cã gi¸ trÞ trong trao ®æi. Nãi ®Õn tµi s¶n ph¶i kÓ ®Õn tµi s¶n h÷u h×nh vµ tµi s¶n v« h×nh. Tµi s¶n h÷u h×nh lµ tµi s¶n cã gi¸ trÞ phô thuéc vµo nh÷ng ®Æc tÝnh vËt chÊt riªng biÖt. Thuéc vÒ tµi s¶n h÷u h×nh lµ nhµ cöa, ®Êt ®ai hoÆc m¸y mãc thiÕt bÞ. Tµi s¶n h÷u h×nh cã thÓ ®­îc ph©n lo¹i thªm thµnh tµi s¶n cã thÓ t¸i s¶n xuÊt nh­ m¸y mãc thiÕt bÞ vµ nh÷ng tµi s¶n kh«ng thÓ t¸i s¶n xuÊt nh­ ®Êt ®ai, hÇm má, t¸c phÈm nghÖ thuËt. Kh¸c víi tµi s¶n h÷u h×nh, tµi s¶n v« h×nh t­îng tr­ng cho c¸c tr¸i quyÒn hîp ph¸p - quyÒn ®ßi ph¶i hoµn tr¶ mét sè tiÒn, quyÒn ®ßi thùc hiÖn mét nghÜa vô - ®èi víi c¸c kho¶n lîi nhuËn trong t­¬ng lai. Gi¸ trÞ cña c¸c tµi s¶n v« h×nh kh«ng cã sù liªn quan g× tíi h×nh thøc, néi dung vËt chÊt mµ ng­êi sö dông ®Ó ghi nhËn c¸c chøng chØ h÷u h×nh nh­ng tù b¶n th©n tµi s¶n tµi chÝnh l¹i kh«ng cã gi¸ trÞ. §óng ra, gi¸ trÞ cña c¸c tµi s¶n tµi chÝnh dùa trªn gi¸ trÞ cña dßng thu nhËp ®­îc t¹o ra bëi c¸c tµi s¶n thËt. C¸c tµi s¶n tµi chÝnh còng cßn ®­îc gäi lµ c¸c c«ng cô tµi chÝnh hoÆc c¸c chøng kho¸n lµ c¸c tµi s¶n v« h×nh. MÆc dï cã hµng ngh×n lo¹i tµi s¶n tµi chÝnh kh¸c nhau nh­ng, theo Peter S. Rose [113, p.24], tùu trung cã thÓ chia c¸c tµi s¶n tµi chÝnh ra lµm 3 nhãm: TiÒn, chøng kho¸n gãp vèn (hay chøng kho¸n së h÷u), chøng kho¸n cho vay (hay chøng kho¸n nhËn nî). TiÒn Trong c¸c nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ, bÊt cø tµi s¶n tµi chÝnh nµo ®­îc thõa nhËn mét c¸ch réng r·i nh­ mét ph­¬ng tiÖn thanh to¸n hµng ho¸, dich vô hoÆc ®Ó thanh to¸n nî nÇn ®Òu ®­îc gäi lµ tiÒn [113,p.24], [115,p.9]. §Þnh nghÜa nµy nhÊn m¹nh yÕu tè niÒm tin, yÕu tè t©m lý bao hµm trong kh¸i niÖm tiÒn tÖ. Trong lÞch sö, ®· cã nhiÒu thø hµng ho¸ kh¸c nhau ®­îc sö dông nh­ tiÒn bëi v× ng­êi ta tin t­ëng vµo gi¸ trÞ cña chóng vµ s½n sµng thõa nhËn chóng khi thanh to¸n. Theo truyÒn thèng, phÇn lín c¸c nhµ kinh tÕ ®· ®Þnh nghÜa tiÒn lµ tÊt c¶ c¸c lo¹i tiÒn giÊy, tiÒn xu do c«ng chóng n¾m gi÷, tiÒn göi kh«ng kú h¹n t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c ®Þnh chÕ nhËn tiÒn göi kh¸c. Tµi s¶n tµi chÝnh quan träng nhÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ tiÒn. TiÒn tù b¶n th©n nã lµ mét tµi s¶n tµi chÝnh thËt sù bëi v× tÊt c¶ c¸c d¹ng tiÒn tÖ mµ chóng ta sö dông h«m nay ®Òu lµ nh÷ng tr¸i quyÒn (quyÒn ®ßi chi tr¶) ®èi víi c¸c ®Þnh chÕ ph¸t hµnh ra nã. Bëi v× tÊt c¶ c¸c tµi s¶n tµi chÝnh ®­îc ®¸nh gi¸ b»ng tiÒn vµ v× c¸c dßng l­u chuyÓn vèn gi÷a ng­êi cho vay vµ ng­êi ®i vay diÔn ra qua trung gian cña tiÒn tÖ cho nªn cã thÓ nãi r»ng, tµi s¶n tµi chÝnh quan träng nhÊt trong nÒn kinh tÕ lµ tiÒn. C¸c chøng kho¸n vay nî Lo¹i tµi s¶n tµi chÝnh thø hai lµ c¸c chøng kho¸n vay nî. Thuéc vÒ nhãm tµi s¶n tµi chÝnh nµy lµ c¸c tr¸i phiÕu, c¸c kho¶n ph¶i thu vµ tiÒn göi tiÕt kiÖm. Tr¸i phiÕu lµ giÊy chøng nhËn vÒ mét kho¶n vay do ng­êi cho vay (ng­êi së h÷u tr¸i phiÕu) dµnh cho ng­êi ®i vay (ng­êi ph¸t hµnh tr¸i phiÕu). Còng gièng nh­ vay ë c¸c ng©n hµng, theo quy ®Þnh, ®Ó cã thÓ vay nî th«ng qua viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, ng­êi ph¸t hµnh ph¶i ®­a ra mét cam kÕt cã tÝnh r»ng buéc vÒ mÆt ph¸p lý d­íi h×nh thøc mét b¶n giao kÌo ñy th¸c tµi s¶n hoÆc mét chøng th­ ñy th¸c tµi s¶n mµ theo ®ã ng­êi nhËn uû th¸c, th­êng lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, ®Ó ®¹i diÖn cho quyÒn lîi cña ng­êi gi÷ tr¸i phiÕu. NÕu ng­êi ph¸t hµnh tr¸i phiÕu kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ l·i vµ sè tiÒn nî gèc (mÖnh gi¸ nî) th× ng­êi ®­îc uû nhiÖm cã quyÒn ®ua c¸c chñ nî vì nî ra toµ. C¸c chøng kho¸n nî th­êng ®­îc ph©n lµm hai lo¹i: c¸c chøng kho¸n nî cã thÓ chuyÓn nh­îng ®­îc vµ c¸c chøng kho¸n nî kh«ng thÓ chuyÓn nh­îng ®­îc. Chøng kho¸n nî cã thÓ chuyÓn nh­îng ®­îc lµ chøng kho¸n cã thÓ ®­îc dÔ dµng chuyÓn nh­îng tõ ng­êi së h÷u nµy sang ng­êi së h÷u kh¸c nh­ mét chøng kho¸n kh¶ m¹i. Ng­îc l¹i, chøng kho¸n nî kh«ng thÓ chuyÓn nh­îng lµ lo¹i chøng kho¸n kh«ng thÓ chuyÓn nh­îng mét c¸ch hîp ph¸p. C¸c chøng kho¸n gãp vèn C¸c chøng kho¸n gãp vèn, th­êng ®­îc gäi lµ cæ phiÕu, t­îng tr­ng cho nh÷ng cæ phÇn së h÷u trong mét doanh nghiÖp. §ã lµ “ nh÷ng tr¸i quyÒn (claims) ®èi víi lîi nhuËn cña mét doanh nghiÖp” [113,24]. Gi÷ mét chøng kho¸n gãp vèn trong tay cã nghÜa lµ ng­êi gi÷ chøng kho¸n së h÷u mét phÇn tµi s¶n cña mét c«ng ty. Còng v× vËy, chØ cã cæ phiÕu c«ng ty, kh«ng cã cæ phiÕu cña chÝnh phñ hoÆc chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, v× c¸c c¸ nh©n kh«ng thÓ “së h÷u” chÝnh phñ (Ýt nhÊt lµ trªn ph­¬ng diÖn ph¸p lý). Cã hai lo¹i cæ phiÕu lµ cæ phiÕu th­êng vµ cæ phiÕn ­u ®·i. Th«ng th­êng, tÊt c¶ c¸c c«ng ty ®Òu ph¸t hµnh cæ phiÕu th­êng. VÒ b¶n chÊt, cæ phiÕu th­êng t­îng tr­ng cho quyÒn së h÷u chñ yÕu ®èi víi mét c«ng ty v× lo¹i cæ phiÕu nµy cho phÐp c¸c cæ ®«ng ®­îc quyÒn bá phiÕu bÇu c¸c thµnh viªn cña Héi ®ång qu¶n trÞ vµ x¸c ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch cña c«ng ty. §æi l¹i, ng­êi së h÷u cæ phiÕu nµy chØ cã quyÒn h­ëng lîi tøc sau khi c¶ c¸c lo¹i chøng kho¸n kh¸c ®· ®­îc tr¶. V× vËy, trong tr­êng hîp mét c«ng ty bÞ gi¶i thÓ th× ng­êi sö h÷u cæ phÇn th­êng lµ ng­êi cã nh÷ng quyÒn sau cïng ®èi víi tµi s¶n cña c«ng ty. NÕu mét c«ng ty bÞ buéc ph¶i ph¸ s¶n th× nh÷ng ng­êi n¾m gi÷ nh÷ng chøng kho¸n cao cÊp nh­ c¸c tr¸i phiÕu sÏ cã quyÒn ­u tiªn ®­îc chia nh÷ng tµi s¶n cßn l¹i cña c«ng ty. Kh¸c víi cæ phiÕu th­êng, cæ phiÕu ­u ®·i h¬n h¼n cæ phiÕu th­êng ë hai ®iÓm: (1) ®­îc ­u tiªn nhËn l·i theo mét tû lÖ ®· ®­îc Ên ®Þnh tr­íc khi cæ tøc ®­îc chi tr¶ cho c¸c cæ phiÕu th­êng vµ (2) quyÒn ­u tiªn ®èi víi phÇn tµi s¶n cßn l¹i cña c«ng ty nÕu c«ng ty ®­îc ®Æt trong t×nh tr¹ng ph¸ s¶n. Nh­ vËy, cæ phiÕu ­u ®·i gièng nh­ mét lo¹i tr¸i phiÕu cÊp thÊp nh­ng kh«ng cã b¶o ®¶m gièng nh­ b¶o ®¶m cña tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu ­u ®·i còng kh«ng cã sù hÊp dÉn gièng nh­ cæ phiÕu th­êng. C¸c h×nh thøc tµi trî trªn c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh C¸c chñ thÓ tham gia c¸c giao dÞch tµi chÝnh gi÷ c¸c vai trß kh¸c nhau trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. Mét c¸ch tæng qu¸t, cã thÓ chia c¸c chñ thÓ tham gia vµo thÞ tr­êng tµi chÝnh theo ba nhãm vai trß kh¸c nhau: c¸c ®¬n vÞ thÆng d­ hoÆc th©m hôt; c¸c trung gian tµi chÝnh vµ ng©n hµng trung ­¬ng. Nhãm c¸c ®¬n vÞ thÆng d­ hoÆc th©m hôt lµ c¸c hé gia ®×nh, c¸c doanh nghiÖp, chÝnh phñ vµ ng­êi n­íc ngoµi. Khi ë vÞ thÕ thÆng d­ vèn, c¸c chñ thÓ thÆng d­ cã thÓ cho vay phÇn vèn ch­a cÇn dïng ®Õn cña m×nh trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ trë thµnh ng­êi cho vay. Ng­îc l¹i, khi ë trong t×nh tr¹ng th©m hôt, chñ thÓ nµy sÏ cã nhu cÇu vay m­în phÇn thiÕu hôt t¹m thêi trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ trë thµnh ng­êi ®i vay. Nhãm gi÷ vai trß trung gian tµi chÝnh lµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh. §©y lµ c¸c chñ thÓ cã chøc n¨ng chuyÓn t¶i vèn tõ ®¬n vÞ thÆng d­ tíi ®¬n vÞ th©m hôt. Lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng, ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, b¶o vÖ vµ duy tr× sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ, ng©n hµng trung ­¬ng ph¸t hµnh vµ mua c¸c c«ng cô tµi chÝnh. §©y lµ chñ thÓ duy nhÊt trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh cã chøc n¨ng nµy. Trong thùc tÕ, ®Ó chuyÓn t¶i vèn tiÕt kiÖm tõ c¸c ®¬n vÞ thÆng d­ sang c¸c ®¬n vÞ th©m hôt, c¸c hÖ thèng tµi chÝnh ®· sö dông nhiÒu kªnh dÉn vèn kh¸c nhau. ThÝch øng víi nh÷ng tiÕn bé v­ît bËt trong c«ng nghÖ th«ng tin (th«ng tin vÖ tinh, c¸p quang, la-de, fax, internet....), sù thay ®æi cña luËt lÖ vµ ®ßi hái ngµy cµng kh¾t khe cña c«ng chóng, c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh ®· ph¸t triÓn nhiÒu ph­¬ng thøc giao dÞch ®Ó l­u chuyÓn ngµy cµng tèt h¬n khèi l­îng quü cho vay khan hiÕm tõ c¸c ®¬n vÞ thÆng d­ ®Õn c¸c ®¬n vÞ th©m hôt. Trong thùc tÕ, nguån vèn cã thÓ sö dông ®Ó cho vay ®­îc trao ®æi gi÷a ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay th«ng qua ba h×nh thøc tµi trî kh¸c nhau. H×nh1.2. C¸c h×nh thøc tµi trî chu chuyÓn cña vèn vµ chøng kho¸n Trong h×nh thøc tµi trî trùc tiÕp, ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay cã thÓ liªn l¹c, tiÕp xóc trùc tiÕp víi nhau mµ kh«ng cã sù trî gióp cña mét trung gian tµi chÝnh hoÆc cña bÊt cø mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh nµo kh¸c. B»ng h×nh thøc tµi trî nµy, sau khi ®· tho¶ thuËn mét giao dÞch, ®Ó nhËn ®­îc vèn, ng­êi ®i vay trao cho ng­êi cho vay mét tµi s¶n chÝnh (cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, c¸c giÊy tê nhËn nî kh¸c....) chøng tá r»ng ng­êi cho vay cã quyÒn ®ßi nî hîp ph¸p ®èi víi c¸c kho¶n thu nhËp trong t­¬ng lai hoÆc hiÖn cã cña m×nh. Tµi trî trùc tiÕp lµ ph­¬ng ph¸p ®¬n gi¶n nhÊt ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch tµi chÝnh. Tuy nhiªn, h×nh thøc nµy còng cã mét h¹n chÕ. H¹n chÕ dÔ thÊy nhÊt ph¶i cã sù chÊp thuËn mét c¸ch tù nguyÖn giÊy nhËn nî cña ng­êi ®i vay. H¹n chÕ thø hai, quan träng h¬n, lµ ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay ph¶i cïng cã nhu cÇu trao ®æi cïng mét sè tiÒn vµ cïng vµo mét thêi ®iÓm. Râ rµng , kh«ng cã sù trïng hîp c¬ b¶n nµy, giao dÞch theo ph­¬ng thøc tµi trî trùc tiÕp khã cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. H¹n chÕ thø ba lµ, ®Ó cã thÓ t×m biÕt nhu cÇu cña nhau, c¶ ng­êi cho vay vµ ng­êi ®i vay ph¶i chÞu thªm mét kho¶n chi phÝ ®­îc gäi lµ chi phÝ th«ng tin. DÜ nhiªn lµ ®Ó cã thÓ t×m ®­îc ng­êi cho vay cã ®óng sè tiÒn vµ s½n sµng chÊp thuËn giÊy nhËn nî cña ng­êi ®i vay, ng­êi ®i vay ph¶i liªn hÖ vµ tiÕp xóc víi nhiÒu ng­êi cã quü cho vay thÆng d­. Nh÷ng h¹n chÕ nãi trªn ®· thóc ®Èy sù ra ®êi cña h×nh thøc tµi trî mét ph­¬ng ph¸p giao dÞch kh¸c lµ tµi trî b¸n trùc tiÕp. Trong h×nh thøc l­u chuyÓn vèn nµy, tiÕn tr×nh cho vay gi÷a ng­êi cho vay vµ ng­êi ®i vay cã sù can thiÖp cña bªn thø ba - c¸c nhµ m«i giíi, c¸c nhµ kinh doanh, c¸c ng©n hµng ®Çu t­, c¸c ng©n hµng cÇm cè. Ra ®êi sau, tµi trî b¸n trùc tiÕp ®· kh¾c phôc ®­îc vµi nh­îc ®iÓm cè h÷u cña ph­¬ng thøc tµi trî trùc tiÕp. §ãng gãp dÔ thÊy cña h×nh thøc tµi trî b¸n trùc tiÕp lµ b»ng sù tham gia cña c¸c nhµ m«i giíi vµ c¸c nhµ kinh doanh trong c¸c giao dÞch, h×nh thøc tµi trî nµy ®· tiÕt gi¶m ®­îc c¸c chi phÝ giao dÞch vµ chi phÝ t×m kiÕm c¸c chñ thÓ tham gia trong c¸c quan hÖ giao dÞch trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. MÆt kh¸c, víi sù gãp mÆt cña c¸c nhµ m«i giíi, kinh doanh chøng kho¸n vµ cña c¸c ng©n hµng ®Çu t­, thÞ tr­êng b¸n l¹i (thÞ tr­êng thø cÊp) c¸c chøng kho¸n do ng­êi ®i vay ph¸t hµnh ®· cã ®­îc møc t¨ng tr­ëng ®¸ng kÓ. Th«ng qua sù vËn hµnh cña thÞ tr­êng thø cÊp, vèn cho vay kh«ng cßn bÞ kÑt khi ph¶i n¾m gi÷ c¸c chøng kho¸n vµ chê ®Õn ngµy ®¸o h¹n. C¸c chøng kho¸n cña ng­êi ®i vay cã thÓ dÔ dµng ®­îc b¸n l¹i cho c¸c nhµ ®Çu t­ tiÒm n¨ng th«ng qua c¸c nhµ m«i giíi hoÆc kinh doanh chøng kho¸n miÔn lµ ng­êi ®i vay cã uy tÝn ®ñ tèt. MÆc dï ®· cã sù c¶i thiÖn ®¸ng kÓ hiÖu qu¶ vËn hµnh cña hÖ thèng tµi chÝnh th«ng qua nh÷ng ®ãng gãp quan träng cña c¸c nhµ m«i giíi vµ kinh doanh chøng kho¸n, h×nh thøc tµi trî b¸n trùc tiÕp kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã nh÷ng h¹n chÕ. Thø nhÊt, khi n¾m gi÷ chøng kho¸n cña ng­êi ®i vay, ng­êi cho vay ph¶i chÊp nhËn nh÷ng rñi ro g¾n víi nh÷ng chøng kho¸n nµy. Thø hai, ®Ó h×nh thøc giao dÞch trùc tiÕp cã thÓ x¶y ra, vÉn ph¶i cã sù phï hîp c¬ b¶n vÒ ý muèn còng nh­ nhu cÇu cña c¸c ®¬n vÞ th©m hôt vµ ®¬n vÞ thÆng d­. Nh÷ng khiÕm khuyÕt cña h×nh thøc tµi trî trùc tiÕp vµ b¸n trùc tiÕp lµ lý do thóc ®Èy sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña h×nh thøc thø ba ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch tµi chÝnh - tµi trî gi¸n tiÕp víi sù tham gia cña c¸c trung gian tµi chÝnh. Víi ph­¬ng thøc tµi trî nµy, b»ng nh÷ng kÕt qu¶ cña nh÷ng nç lùc trong qu¸ tr×nh trung gian ho¸ tµi chÝnh, nhu cÇu giao dÞch tµi chÝnh cña c¶ ®¬n vÞ thÆng d­ vµ ®¬n vÞ th©m hôt ®Òu ®­îc tho¶ m·n ®Çy ®ñ h¬n so víi h×nh thøc tµi trî b¸n trùc tiÕp. Kh¸c víi c¸c nhµ mua b¸n chøng kho¸n chuyªn nghiÖp, c¸c trung gian tµi chÝnh lµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh cã thÓ ph¸t hµnh c¸c c«ng cô tµi chÝnh cña riªng m×nh. §Æc tÝnh riªng cã nµy gióp c¸c trung gian tµi chÝnh cã thÓ t¹o ra c¸c c«ng cô tµi chÝnh hÊp dÉn ®Ó thu hót vèn cña c¸c ®¬n vÞ thÆng d­. Nh÷ng c«ng cô tµi chÝnh (chøng kho¸n) nµy th­êng ®­îc gäi lµ c¸c chøng kho¸n gi¸n tiÕp hoÆc c¸c chøng kho¸n thø cÊp ®Ó ph©n biÖt víi c¸c chøng kho¸n trùc tiÕp hoÆc chøng kho¸n s¬ cÊp do c¸c ®¬n vÞ th©m hôt ph¸t hµnh. §©y lµ phÇn cèt lâi cña qu¸ tr×nh trung gian ho¸ tµi chÝnh. Mét bé phËn kh¸c cña tiÕn tr×nh trung gian ho¸ tµi chÝnh lµ viÖc sö dông nguån vèn cã ®­îc qua viÖc b¸n c¸c chøng kho¸n gi¸n tiÕp ®Ó mua c¸c chøng kho¸n trùc tiÕp. §ã lµ c«ng cô tµi chÝnh do ®¬n vÞ th©m hôt ph¸t hµnh vµ b¸n cho c¸c ®¬n vÞ thÆng d­ víi sù trî gióp hoÆc kh«ng cã sù trî gióp cña c¸c nhµ mua b¸n chøng kho¸n chuyªn nghiÖp. Nãi c¸ch kh¸c, ®èi víi chøng kho¸n trùc tiÕp, chøng kho¸n do ®¬n vÞ thÆng d­ mua còng chÝnh lµ chøng kho¸n do ®¬n vÞ th©m hôt b¸n vµ chøng kho¸n trùc tiÕp ®­îc l­u chuyÓn tõ ®în vÞ th©m hôt tíi ®¬n vÞ thÆng d­ trong khi vèn l­u chuyÓn theo chiÒu ng­îc l¹i. §©y lµ ®Æc tÝnh dïng ®Ó ph©n biÖt chøng kho¸n trùc tiÕp víi chøng kho¸n gi¸n tiÕp. Cã thÓ nãi r»ng, hai bé phËn trong tiÕn tr×nh tµi trî gi¸n tiÕp ®Ò cËp ë trªn ®· t¹o tiÒn ®Ò cho sù chuyÓn ho¸ c¸c chøng kho¸n tµi chÝnh - chuyÓn ®æi c¸c chøng kho¸n trùc tiÕp thµnh c¸c chøng kho¸n gi¸n tiÕp. B»ng viÖc b¸n c¸c chøng kho¸n thø cÊp hÊp dÉn cho c¸c ®¬n vÞ thÆng d­ ®ång thêi mua c¸c chøng kho¸n do c¸c ®¬n vÞ th©m hôt ph¸t hµnh, c¸c trung gian tµi chÝnh ®· gi÷ vai trß kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong nÒn kinh tÕ. ChÝnh qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¸c chøng kho¸n trùc tiÕp thµnh c¸c chøng kho¸n gi¸n tiÕp ®· cho phÐp kh¾c phôc ®­îc nh÷ng nh­îc ®iÓm cè h÷u cña h×nh thøc tµi trî trùc tiÕp vµ tµi trî b¸n trùc tiÕp. C¸c thuéc tÝnh cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh Lµ c¸c kªnh dÉn vèn trªn c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh, c¸c c«ng cô tµi chÝnh lµ c¸c ph­¬ng tiÖn gi÷ vai trß quan träng trong viÖc chuyÓn t¶i vèn tõ c¸c ®¬n vÞ, c¸ nh©n thõa vèn nh­ng thiÕu hoÆc ch­a cã c¬ héi ®Çu t­ tíi c¸c ®¬n vÞ cã c¬ héi ®Çu t­ nh­ng thiÕu vèn. Phï hîp víi c¸c b­íc ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh, nhiÒu c«ng cô tµi chÝnh ®· ®­îc s¶n sinh vµ ®­îc ph¸t triÓn d­íi nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng. NÕu kÓ ®Õn c¸c lo¹i chøng chØ tiÒn cã thÓ giao dÞch ®­îc, th­¬ng phiÕu, hèi phiÕu ng©n hµng, c¸c hîp ®ång mua l¹i, c¸c lo¹i tÝn phiÕu kho b¹c.... trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®Õn c¸c kho¶n cho vay phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ (cho vay vèn l­u ®éng) ë c¸c ng©n hµng, c¸c kho¶n cho vay tiªu dïng, c¸c kho¶n cho vay cÇm cè, c¸c lo¹i cæ phiÕu, tr¸i phiÕu c«ng ty, tr¸i phiÕu ®« thÞ, c«ng tr¸i trªn thÞ tr­êng vèn th× qu¶ lµ kü thuËt vµ c«ng nghÖ tµi chÝnh ®· cã mét b­íc ph¸t triÓn kh¸ dµi. Tuy cã nhiÒu lo¹i nh­ng tùu trung c¸c c«ng cô nµy ®Òu cã chung mét sè thuéc tÝnh vµ chÝnh c¸c thuéc tÝnh nµy lµ nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh l­._.îng cÇu vÒ tõng lo¹i c«ng cô tµi chÝnh. TÝnh sinh lêi Trong mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh ph¸t triÓn, tiÒn lµ mét ph­¬ng tiÖn cÊt tr÷ gi¸ trÞ, nh­ng tiÒn kh«ng ph¶i lµ mét ph­¬ng tiÖn cÊt tr÷ gi¸ trÞ duy nhÊt. NhiÒu lo¹i tµi s¶n tµi chÝnh nh­ tr¸i phiÕu c«ng ty, tr¸i phiÕu chÝnh phñ, cæ phiÕu vµ c¸c lo¹i chøng kho¸n kh¸c còng th­êng ®­îc dïng nh­ mét ph­¬ng tiÖn cÊt tr÷ cña c¶i cã lîi thÕ h¬n tiÒn bëi v× kh¸c víi tiÒn, c¸c c«ng cô nµy cã kh¶ n¨ng sinh lêi cho ng­êi n¾m gi÷. Khi mét tæ chøc, c¸ nh©n quyÕt ®Þnh mua mét lo¹i chøng kho¸n nµo ®ã ®iÒu ®Çu tiªn mµ tæ chøc, c¸ nh©n ®ã quan t©m tÝnh to¸n lµ lîi tøc kú väng mµ tµi s¶n ®ã cã thÓ mang l¹i. V× vËy, víi mét c¸ nh©n thÝch m¹o hiÓm, cæ phiÕu sÏ lµ lo¹i chøng kho¸n ®­îc ­a chuéng nhÊt v× ng­êi së h÷u cæ phiÕu lµ ng­êi cã ®ñ t­ c¸ch héi viªn vµ cã quyÒn chia lîi tøc theo tû lÖ vèn tham gia trªn thu nhËp rßng vµ tµi s¶n cã cña mét c«ng ty. Tr¸i l¹i, víi mét ng­êi cÈn träng, tr¸i phiÕu sÏ ®­îc ­u tiªn h¬n v× ng­êi mua tr¸i phiÕu cã quyÒn h­ëng mét kho¶n thu nhËp cè ®Þnh bÊt kÓ trong t×nh huèng nµo vµ bÊt kÓ hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp ra sao. TÝnh rñi ro Rñi ro lµ mét t×nh huèng khã tr¸nh trong ho¹t ®éng kinh doanh. Vµ d­êng nh­ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, mét nghÞch lý phæ biÕn th­êng thÊy lµ mét dÞch vô kinh doanh cµng cã nhiÒu rñi ro th× møc lîi tøc dù tÝnh mang l¹i cµng cã ®é hÊp dÉn. Ho¹t ®éng ®Çu t­ vµ mua b¸n chøng kho¸n còng vËy. Hai d¹ng rñi ro th­êng gÆp trong ®Çu t­ chøng kho¸n lµ rñi ro vì nî vµ rñi ro thÞ tr­êng. Rñi ro vì nî x¶y ra khi ng­êi ph¸t hµnh c¸c c«ng cô tµi chÝnh bÞ ph¸ s¶n nªn kh«ng thÓ tr¶ ®ñ cho ng­êi mua sè gèc vèn ban ®Çu. V× vËy, ®Ó tr¸nh lo¹i rñi ro nµy, viÖc ®iÒu tra t×m hiÓu, lùa chän nªn mua cæ phiÕu (hoÆc tr¸i phiÕu) cña c«ng ty nµo vµ nªn ®Çu t­ vµo ngµnh kinh tÕ nµo, xu h­íng ph¸t triÓn cña ngµnh kinh tÕ ®ã trong t­¬ng lai sÏ ra sao lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa hÕt søc quan träng. Kh¸c víi rñi ro vì nî, rñi ro thÞ tr­êng x¶y ra do sù biÕn ®éng cña gi¸ thÞ tr­êng. Khi møc l¹m ph¸t dù ®o¸n thay ®æi, khi triÓn väng kiÕm lîi nhuËn cña c¸c doanh nghiÖp trë nªn khã kh¨n h¬n, khi møc l·i suÊt trªn thÞ tr­êng gia t¨ng, khi nÒn kinh tÕ ®ang trong tr¹ng th¸i khñng ho¶ng. V× lý do ®ã, møc ®é rñi ro trªn thÞ tr­êng th­êng gia t¨ng theo ®é dµi cña kho¶ng thêi gian ®Õn h¹n cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh. TÝnh l­u chuyÓn Lµ mét kh¸i niÖm quan trong ®­îc sö dông réng r·i trong lÜnh vùc tµi chÝnh nh­ng cho ®Õn nay, ngay ë c¸c n­íc cã thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn, vÉn cßn nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ thuËt ng÷ “tÝnh l­u chuyÓn” vµ ch­a cã mét ®Þnh nghÜa nµo ®­îc thõa nhËn mét c¸ch thèng nhÊt. Theo gi¸o s­ James Tobin, mét c¸ch h÷u Ých ®Ó hiÓu vÒ tÝnh l­u chuyÓn cña mét tµi s¶n kiÕm ng­êi tiªu thô nÕu muèn b¸n ngay tµi s¶n ®ã. Víi ý nghÜa ®ã, c¸c tµi s¶n nh­ t¸c phÈm nghÖ thuËt cña mét ho¹ sü Ýt næi danh hoÆc mét c¨n nhµ réng lín vµ cã kiÓu d¸ng kh¸c th­êng lµ nh÷ng tµi s¶n hoµn toµn kh«ng cã tÝnh l­u chuyÓn v× ®Ó b¸n c¸c tµi s¶n nay, ng­êi chñ së h÷u ph¶i t×m mét ng­êi mua thÝch hîp trong sè rÊt Ýt nh÷ng ng­êi mua. Theo Thomas Fitch, tÝnh l­u chuyÓn lµ thuéc tÝnh dÔ chuyÓn ®æi thµnh tiÒn mÆt, víi sù mÊt m¸t tèi thiÓu vÒ gi¸ trÞ, cña mét tµi s¶n. C¸c chøng kho¸n ng¾n h¹n nh­ tr¸i phiÕu chÝnh phñ ng¾n h¹n ®­îc b¸n dÔ dµng cho c¸c nhµ ®Çu t­ kh¸c t¹i mét møc gi¸ cã møc chªnh lÖch kh¸ hÑp gi÷a gi¸ ®Æt mua vµ gi¸ chµo b¸n vµ trong mét khèi l­îng giao dÞch t­¬ng ®èi lín ®­îc gäi lµ c¸c chøng kho¸n cã tÝnh l­u chuyÓn. Nh­ vËy, tuy ®­îc thÓ hiÖn d­íi nhiÒu líp vá ng«n ng÷ bÒ ngoµi kh¸c nhau nh­ng “liquidity” ph¶n ¸nh nhu cÇu n¾m gi÷ c¸c tµi s¶n cã thÓ dÔ dµng chuyÓn ®æi thµnh tiÒn mÆt ®Ó ®¸p øng mét c¸ch kÞp thêi vµ v« ®iÒu kiÖn c¸c nghÜa vô thanh to¸n, c¸c rµng buéc vÒ tµi chÝnh trong c¸c tr­êng hîp khÈn cÊp trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸ nh©n vµ c¸c doanh nghiÖp. Mang trong m×nh thuéc tÝnh nµy, tµi s¶n tµi chÝnh kh«ng nh÷ng cã thÓ chuyÓn ®æi thµnh tiÒn mét c¸ch dÔ dµng mµ chuyÓn ®æi ®­îc t¹i møc gi¸ tèi ®a. Th«ng th­êng trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh, mét c«ng cô tµi chÝnh ®­îc xem lµ cã tÝnh l­u chuyÓn cao khi vµ chØ khi c«ng cô Êy tho¶ m·n ba ®iÒu kiÖn: Thø nhÊt, c«ng cô tµi chÝnh ph¶i cã ®é æn ®Þnh vÒ gi¸ ®Ó b¶o vÖ ®­îc nhµ ®Çu t­ tr­íc sù biÕn ®éng m¹nh cña gi¸ thÞ tr­êng. V× lý do nµy, tÝnh l­u chuyÓn cña mét c«ng cô tµi chÝnh thay ®æi theo møc ®é æn ®Þnh vÒ gi¸ cña nã qua thêi gian. Thø hai, c«ng cô tµi chÝnh cã tÝnh kh¶ m¹i cao (cã thÞ tr­êng b¸n l¹i s«i ®éng) ®Ó, khi cÇn, nhµ ®Çu t­ cã thÓ b¸n l¹i c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®ã mét c¸ch dÔ dµng. Thø ba, c«ng cô tµi chÝnh ph¶i cã kh¶ n¨ng ho¸n ®æi (reversibility) ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ thu håi ®­îc vèn ®Çu t­ ban ®Çu mµ kh«ng ph¶i chÞu mÊt m¸t, thua lç lín. CÇn ®Ó ý r»ng, bao giê còng vËy, lu«n lu«n vµ hÇu nh­ ngay lËp tøc, nhµ ®Çu t­ cã thÓ t×m ®­îc ng­êi mua ®Ó b¸n mét tµi s¶n nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ tµi s¶n mµ nhµ ®Çu t­ n¾m gi÷ lµ tµi s¶n cã tÝnh l­u chuyÓn bëi v× vÊn ®Ò kh«ng ph¶i chØ ®¬n gi¶n lµ chuyÓn ®æi tµi s¶n thµnh tiÒn ®­îc mµ lµ ë chç b¸n ®­îc víi gi¸ trÞ cao nhÊt. Mét tµi s¶n cµng mÊt nhiÒu thêi gian ®Ó thanh lý, chi phÝ giao dÞch cã liªn quan ®Õn viÖc chuyÓn ®æi, thanh lý cµng cao th× tÝnh l­u chuyÓn cña tµi s¶n ®ã cµng thÊp. V× vËy, mét kho¶n tiÒn göi cã thÓ rót theo nhu cÇu thuéc tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n ngay (tµi kho¶n kh«ng kú h¹n) cã tÝnh l­u chuyÓn cao h¬n c¸c lo¹i tr¸i phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu c«ng ty hoÆc c«ng tr¸i. Ba thuéc tÝnh nãi trªn cña c«ng cô tµi chÝnh cã liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau. DÔ thÊy nhÊt lµ mèi liªn hÖ g÷a møc rñi ro vµ kh¶ n¨ng sinh lêi (h×nh1). Th«ng th­êng, c¸c c«ng cô tµi chÝnh cã møc rñi ro cao lµ nh÷ng c«ng cô cã møc sinh lêi cao nhÊt vµ ®ã chÝnh lµ yÕu tè hÊp dÉn nhµ ®Çu t­ vµ c¸c doanh nghiÖp n¾m gi÷ c¸c c«ng cô tµi chÝnh cã møc rñi ro cao. Gi÷a kh¶ n¨ng sinh lêi vµ møc l­u chuyÓn còng cã mèi liªn hÖ mËt thiÕt. C«ng cô cµng cã tÝnh l­u chuyÓn cao th× møc sinh lêi cña nã cµng thÊp. V× vËy, nh÷ng nhµ ®Çu t­ kh«ng muèn nguån vèn nhµn rçi cña m×nh bÞ bÊt ®éng th­êng chän mét c«ng cô tµi chÝnh cã møc sinh lêi thÊp h¬n dÓ cã mét c«ng cô tµi chÝnh cã møc l­u chuyÓn cao h¬n. Sau hÕt, nh­ ®· tr×nh bµy trong thuéc tÝnh l­u chuyÓn, mèi liªn hÖ gi÷a møc ®é rñi ro vµ møc l­u chuyÓn lµ mèi liªn hÖ cè h÷u. Mét c«ng cô tµi chÝnh cµng cã tÝnh l­u chuyÓn cao th× cµng cã lîi thÕ trong giao dÞch, mua b¸n, v× bÊt cø lóc nµo, ng­êi n¾m gi÷ còng cã thÓ b¸n nã víi thêi gian ng¾n nhÊt, ë møc gi¸ hîp lý nhÊt (kh«ng thÊp h¬n gi¸ gèc ban ®Çu). H×nh 1.3. Quan hÖ gi÷a rñi ro vµ sinh lêi C¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c thuéc tÝnh cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh cho thÊy r»ng trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng vèn, kh«ng mét c«ng cô nµo cã c¸c lîi thÕ tuyÖt ®èi so víi c¸c c«ng cô kh¸c. Nãi mét c¸ch kh¸c, kh«ng thÓ cã mét c«ng cô tµi chÝnh võa cã møc sinh lêi cao, võa cã møc rñi ro Ýt l¹i võa cã tÝnh l­u chuyÓn cao. Cã lÏ ®ã lµ lý do cña sù tån t¹i kh«ng thÓ thay thÕ ®­îc lÉn nhau cña nhiÒu lo¹i h×nh c«ng cô tµi chÝnh trªn c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh. C¸c d¹ng rñi ro liªn quan ®Õn viÖc ®Çu t­ vµo c¸c tµi s¶n tµi chÝnh Gièng nh­ ®Çu t­ vµo c¸c lo¹i tµi s¶n kh¸c, bªn c¹nh nh÷ng kho¶n sinh lêi hÊp dÉn. ®Çu t­ vµo c¸c tµi s¶n tµi chÝnh còng th­êng gÆp mét sè rñi ro. Rñi ro vì nî Rñi ro vì nî cßn ®­îc gäi lµ rñi ro tÝn dông lµ rñi ro x¶y ra khi ng­êi ph¸t hµnh c¸c chøng kho¸n kh«ng thÓ thùc hiÖn thanh to¸n ®óng h¹n c¸c kho¶n l·i vµ gèc cho ng­êi mua c¸c chøng kho¸n. Rñi ro vì nî lµ hËu qu¶ cña 2 d¹ng rñi ro: rñi ro kinh doanh vµ rñi ro tµi chÝnh. Rñi ro kinh doanh lµ rñi do x¶y ra khi dßng tiÒn mÆt thu vµo cña ng­êi ph¸t hµnh bÞ suy gi¶m do ®iÒu kiÖn kinh doanh trë nªn khã kh¨n. HËu qu¶ lµ ng­êi ph¸t hµnh mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n c¸c kho¶n chi phÝ ho¹t ®éng nh­ thanh to¸n tiÒn hµng ho¸ vµ dÞch vô cho ng­êi cung cÊp, tr¶ l­¬ng cho c«ng nh©n. Rñi ro tµi chÝnh lµ rñi ro x¶y ra khi dßng tiÒn mÆt thu vµo cña ng­êi ph¸t hµnh kh«ng ®ñ ®Ó ®¸p øng c¸c nghÜa vô tµi chÝnh (tr¶ nî vµ tr¶ l·i). Th«ng th­êng ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn, rñi ro vì nî th­êng do c¸c c«ng ty dÞch vô cña nhµ ®Çu t­, c¸c c«ng ty xÕp lo¹i tÝn nhiÖm x¸c ®Þnh vµ xÕp lo¹i. Rñi ro l¹m ph¸t Lµ mét hiÖn t­îng phæ biÕn trong mäi nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ, l¹m ph¸t t¸c ®éng ®Õn mäi ngâ ng¸ch trong ®êi sèng kinh tÕ. Trong lÜnh vùc ®Çu t­ vµ c¸c tµi s¶n tµi chÝnh, l¹m ph¸t “¨n mßn” gi¸ trÞ cña tµi s¶n, lµm cho møc sinh lêi danh nghÜa cã sù kh¸c biÖt so víi møc sinh lêi thËt. Khi møc sinh lêi thùc tÕ - møc sinh lêi ®· ®­îc ®iÒu chØnh theo tû lÖ l¹m ph¸t - ©m, ng­êi ta nãi ®· cã rñi ro l¹m ph¸t hay rñi ro søc mua trªn c«ng cô tµi chÝnh ®ã. Rñi ro tû gi¸ hèi ®o¸i Rñi ro tû gi¸ hèi ®o¸i hay rñi ro tiÒn tÖ x¶y ra khi nhµ ®Çu t­ trong n­íc më réng ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n trªn c¸c thÞ tr­êng quèc tÕ. Bëi v× gi¸ trÞ cña luång tiÒn mÆt thu vµo do ®Çu t­ vµo chøng kho¸n hoµn toµn lÖ thuéc vµo tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a 2 ®ång tiÒn ë 2 thêi ®iÓm thanh to¸n nªn trong thùc tÕ, lo¹i rñi ro nµy rÊt khã x¸c ®Þnh. Rñi ro gi¸ c¶ Rñi ro gi¸ c¶ ph¸t sinh tõ thùc tÕ lµ ng­êi ®Çu t­ kh«ng thÓ biÕt ch¾c ch¾n gi¸ thÞ tr­êng cña c¸c chøng kho¸n trong tæ hîp c¸c chøng kho¸n ®Çu t­ trong t­¬ng lai sÏ lµ bao nhiªu. V× vËy khi buéc ph¶i b¸n mét chøng kho¸n (hoÆc toµn bé chøng kho¸n trong tæ hîp c¸c chøng kho¸n) ®Ó thùc hiÖn mét môc ®Ých ®Çu t­ nhÊt ®Þnh, gi¸ trÞ cña c¸c chøng kho¸n cã thÓ bÞ h¹ thÊp. Rñi ro nµy ®­îc gäi lµ rñi ro gi¸ c¶. VÝ dô, gi¸ ®Þnh mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh cã mét tæ hîp c¸c chøng kho¸n ®Çu t­ cã gi¸ trÞ thÞ tr­êng lµ 200 triÖu ®ång vµ ®Þnh chÕ tµi chÝnh Êy ph¶i ®¸p øng mét nghÜa vô tr¶ nî 200 triÖu trong 2 n¨m tíi. §Þnh chÕ tµi chÝnh nµy ph¶i ®­¬ng ®Çu víi rñi ro lµ, trong 2 n¨m sau, khi ph¶i b¸n tæ hîp c¸c chøng kho¸n ®Çu t­ ®Ó tr¶ nî nãi trªn, gi¸ thÞ tr­êng cña tæ hîp c¸c chøng kho¸n ®Çu t­ cã thÓ Ýt h¬n 200 triÖu. Trong c¸c nghiÖp vô giao dÞch trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, rñi ro gi¸ c¶ lµ rñi ro chñ yÕu mµ ng­êi ®Çu t­ th­êng gÆp ph¶i khi ®Çu t­ vµo c¸c cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu. §èi víi cæ phiÕu, rñi ro gi¸ c¶ ë c¸c lo¹i cæ phiÕu th­êng thay ®æi vÒ l·i suÊt sÏ xuÊt hiÖn khi cã sù biÕn ®éng chung cña thÞ tr­êng cæ phiÕu. T­¬ng tù, ®èi víi tr¸i phiÕu, rñi ro gi¸ c¶ cña tr¸i phiÕu sÏ n¶y sinh khi cã biÕn ®éng vÒ l·i suÊt bëi v× gi÷a gi¸ tr¸i kho¸n hiÖn thêi vµ l·i suÊt cã mèi quan hÖ nghÞch, khi l·i suÊt t¨ng th× gi¸ cña tr¸i kho¸n gi¶m (vµ ng­îc l¹i). Rñi ro t¸i ®Çu t­ Rñi ro t¸i ®Çu t­ lµ lo¹i rñi ro khi sè tiÒn thu ®­îc trong t­¬ng lai tõ c¸c chøng kho¸n sÏ ph¶i dïng ®Ó ®Çu t­ l¹i ë c¸c lo¹i chøng kho¸n kh¸c ë møc l·i suÊt thÊp h¬n. VÝ dô, gi¶ sö mét nhµ ®Çu t­ mong ®îi nhËn 50 triÖu ®ång tõ lo¹i tr¸i phiÕu cã kú h¹n 4 th¸ng. Rñi ro mµ nhµ ®Çu t­ nµy ph¶i ®­¬ng ®Çu lµ l·i suÊt ®Õn 4 th¸ng sau sÏ gi¶m, v× vËy nhµ ®Çu t­ buéc ph¶i ®Çu t­ l¹i 50 triÖu ®ång nµy vµo tr¸i kho¸n kh¸c ë møc l·i suÊt thÊp h¬n. DÔ dµng thÊy r»ng, ®èi víi tæ hîp c¸c tr¸i kho¸n, rñi ro gi¸ c¶ vµ rñi ro t¸i ®Çu t­ lµ tr¸i ng­îi víi nhau. VÝ dô, rñi ro gi¸ c¶ lµ rñi ro khi l·i suÊt t¨ng dÇn ®Õn sù gi¶m gi¸ cña tæ hîp c¸c tr¸i kho¸n; ng­îc l¹i rñi ro t¸i ®Çu t­ lµ rñi ro x¶y ra khi l·i suÊt gi¶m dÇn ®Õn mäi luång tiÒn mÆt thu ®­îc vÒ sö dông ®Ó ®Çu t­ l¹i tÊt nhiªn ph¶i ë møc l·i suÊt thÊp h¬n. Rñi ro t¸i ®Çu t­ còng th­êng x¶y ra ®èi víi tæ hîp c¸c cæ phiÕu. Rñi ro nµy ph¸t sinh khi gi¸ trÞ cña c¸c cæ phiÕu t¨ng, nhµ ®Çu t­ sÏ ph¶i tr¶ ë mét møc gi¸ cao h¬n ®Ó mua c¸c cæ phiÕu tõ c¸c luång thu nhËp sÏ nhËn trong t­¬ng lai. Rñi ro do tr¸i phiÕu bÞ chuéc l¹i sím Lo¹i rñi ro nµy liªn quan ®Õn nh÷ng lo¹i tr¸i phiÕu cã thÓ chuéc l¹i. §©y lµ lo¹i tr¸i kho¸n cã chøa mét ®iÒu kho¶n gäi lµ ®iÒu kho¶n mua l¹i mµ theo ®ã ng­êi ph¸t hµnh ®­îc quyÒn thanh to¸n nî, toµn bé hay mét phÇn, tr­íc ngµy ®Õn h¹n nÕu l·i suÊt trªn thÞ tr­êng gi¶m thÊp h¬n møc l·i suÊt tÝnh trªn phiÕu nhËn l·i. XÐt theo gãc ®é cña ng­êi ®Çu t­, ®iÒu kho¶n nµy lµm ng­êi gi÷ tr¸i phiÕu cã hai bÊt lîi. Mét lµ, c¸c kho¶n tiÒn thu ®­îc tõ c¸c tr¸i kho¸n cã thÓ chuéc l¹i lµ kh«ng ch¾c ch¾n. Hai lµ, nhµ ®Çu t­ sÏ ph¶i ®­¬ng ®Çu víi lo¹i rñi ro t¸i ®Çu t­ v× sÏ ph¶i ®Çu t­ sè tiÒn nhËn l¹i ë møc l·i suÊt thÊp h¬n. Nh­ vËy, rñi ro do tr¸i phiÕu bÞ chuéc l¹i sím lµ tæ hîp cña c¸c rñi ro vÒ sù kh«ng ch¾c ch¾n cña dßng tiÒn mÆt thu vµo vµ rñi ro t¸i ®Çu t­. Rñi ro nµy lan to¶ kh¾p trong tæ hîp tr¸i kho¸n ®Õn nçi nhiÒu nhµ nghiªn cøu cho r»ng, sau rñi ro gi¸ c¶, ®©y lµ lo¹i rñi ro cÇn ®­îc chó ý ®óng møc. Rñi ro do søc l­u chuyÓn kÐm Rñi ro do søc l­u chuyÓn kÐm ph¸t sinh khi cã sù khã kh¨n trong viÖc b¸n mét tµi s¶n tµi chÝnh ë mét møc gi¸ thÝch hîp. Cã thÓ l­îng ho¸ møc rñi ro do søc l­u chuyÓn kÐm lµ sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ thùc cña tµi s¶n tµi chÝnh vµ gi¸ cã thÓ b¸n ®­îc trõ chi phÝ hoa hång m«i gi¬Ý. §èi víi c¸c tµi s¶n tµi chÝnh ®­îc mua b¸n trªn thÞ tr­êng, th­íc ®o quan träng nhÊt cho tÝnh l­u chuyÓn lµ ®é lín ®é gi÷a gi¸ ®Æt mua vµ gi¸ chµo b¸n ®­îc nªu ra cïng víi tiÒn hoa hång. Biªn ®é gi÷a gi¸ hái mua vµ gi¸ chµo b¸n cµng lín, chi phÝ hoa hång cµng lín th× rñi ro søc l­u chuyÓn cµng cao. Nh­ vËy, rñi ro cã liªn quan ®Õn viÖc ®Çu t­ vµo c¸c tµi s¶n tµi chÝnh lµ rÊt nhiÒu vµ rÊt ®a d¹ng. HiÓu râ vµ tiªn liÖu tr­íc c¸c rñi ro cã thÓ cã lµ ®iÒu kiÖn cã ý nghÜa quan träng khi quyÕt ®Þnh lùa chän mét tæ hîp c¸c chøng kho¸n an toµn vµ kinh tÕ. CÊU TRóC, C¥ CHÕ HO¹T §éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n CÊu tróc c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n ThÞ tr­êng s¬ cÊp Cïng víi ho¹t ®éng mua ®i b¸n l¹i cña c¸c chøng kho¸n ®· ph¸t hµnh trªn thÞ tr­êng thø cÊp, ho¹t ®éng ph¸t hµnh vµ cung øng c¸c chøng kho¸n míi ®Ó t¨ng vèn cña c¸c doanh nghiÖp còng diÔn ra liªn tôc trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp. Gãp phÇn vµo viÖc t¹o ra sù s«i ®éng trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp ph¶i kÓ ®Õn ng©n hµng ®Çu t­ (tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n), ®Þnh chÕ tµi chÝnh ho¹t ®éng víi t­ c¸ch lµ trung gian gi÷a c¸c doanh nghiÖp ph¸t hµnh vµ ng­êi mua chøng kho¸n sau cïng. Th«ng th­êng, t¹i c¸c n­íc cã thÞ tr­êng vèn ph¸t triÓn, mét ®ît ph¸t hµnh c¸c chøng kho¸n míi ®Òu ®­îc tæ chøc d­íi sù hç trî ®¾c lùc cña c¸c tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n. Vai trß nµy thÓ hiÖn ë viÖc tæ chøc bao tiªu cung øng mét lo¹t c¸c dÞch vô: t­ vÊn, bao tiªu vµ ph©n phèi c¸c chøng kho¸n míi ®­îc ph¸t hµnh ®Õn c«ng chóng. Tr­íc hÕt, cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ néi hµm cña kh¸i niÖm “ ng©n hµng ®Çu t­ ” bëi v× ®©y lµ mét trong nh÷ng kh¸i niÖm dÔ g©y nªn sù hiÓu lÇm nhÊt. Theo th«ng lÖ quèc tÕ, thuËt ng÷ “ng©n hµng ®Çu t­” cã ý nghÜa kh¸c biÖt v× “ ng©n hµng ®Çu t­” hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ ng©n hµng th­¬ng m¹i hiÓu theo nghÜa th«ng th­êng vµ, do ®ã, ho¹t ®éng cña ®Þnh chÕ nµy kh«ng thÓ ®­îc ®iÒu chØnh theo lo¹i h×nh ho¹t ®éng cña ng©n hµng nh­ ®· ®Ò cËp t¹i kho¶n 2, ®iÒu 20 LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông. §ã lµ mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh chuyªn nghiÖp (market specialists), chuyªn bao tiªu chøng kho¸n (underwriter) trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. Nãi c¸ch kh¸c, ng©n hµng ®Çu t­ chÝnh lµ c¸c tæ chøc bao tiªu (th­êng lµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n) chuyªn thùc hiÖn dÞch vô t­ vÊn ph¸t hµnh chøng kho¸n vµ ®ãng vai trß tÝch cùc trong viÖc ph©n phèi chøng kho¸n tíi nhµ ®Çu t­ cuèi cïng trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp. Trong mét ®ît ph¸t hµnh chøng kho¸n míi ra c«ng chóng, víi t­ c¸ch lµ nhµ t­ vÊn, c¸c tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n cung cÊp nh÷ng dÞch vô hç trî cÇn thiÕt ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp cã thÓ ®¸p øng yªu cÇu cña Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc (SSC) vÒ ®¨ng ký ph¸t hµnh vµ chuÈn bÞ nh÷ng hå s¬ cÇn thiÕt ®Ó ®¸p øng c¸c quy ®Þnh vÒ c«ng bè c¸c th«ng tin vÒ nhµ ph¸t hµnh cho c¸c nhµ ®Çu t­. Mét trong nh÷ng yªu cÇu c«ng bè th«ng tin ®ã lµ ph¶i lËp b¶n c¸o b¹ch ®Ó gióp nhµ ®Çu t­ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp vµ trªn c¬ së ®ã ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­ chøng kho¸n. B¶n c¸o b¹ch lµ b¶n cung cÊp nh÷ng th«ng tin ®­îc yªu cÇu cho c¸c nhµ ®Çu t­ tiÒm n¨ng, bao gåm kÕ ho¹ch kinh doanh, t×nh tr¹ng tµi chÝnh hiÖn thêi cña doanh nghiÖp ph¸t hµnh, c¸c th«ng tin chi tiÕt vÒ c¸c thµnh viªn l·nh ®¹o chñ chèt trong doanh nghiÖp ph¸t hµnh. VÒ phÝa doanh nghiÖp ph¸t hµnh, lý do chÝnh buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i sö dông dÞch vô t­ vÊn cña tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n trong lÜnh vùc nµy lµ v×, mét mÆt, bÊt cø cã mét sai sãt nµo trong nh÷ng th«ng tin tõ b¶n c¸o b¹ch còng cã thÓ dÉn tíi tranh chÊp, kiÖn tông gi÷a nh÷ng ng­êi n¾m gi÷ chøng kho¸n vµ doanh nghiÖp ph¸t hµnh; MÆt kh¸c, tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n lµ ®Þnh chÕ tµi chÝnh cã kinh nghiÖm, cã kü n¨ng nghÒ nghiÖp trong viÖc gióp c¸c doanh nghiÖp ph¸t hµnh chuÈn bÞ c¸c hå s¬ cÇn thiÕt ®Ó ®¸p øng yªu cÇu vÒ c«ng bè th«ng tin ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Chøc n¨ng t­ vÊn kh¸c cña tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n lµ t­ vÊn vÒ viÖc x¸c ®Þnh gi¸ b¸n cho c¸c chøng kho¸n míi dd­îc ph¸t hµnh. Kinh nghiÖm cña tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n trong viÖc x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng, nhu cÇu vÒ chøng kho¸n cña doanh nghiÖp ph¸t hµnh sÏ gióp cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t hµnh x¸c ®Þnh mét gi¸ chµo b¸n hîp lý vµ c¬ cÊu hîp lý. Qu¸ tr×nh bao tiªu c¸c ®ît ph¸t hµnh chøng kho¸n míi lµ mét dÞch vô quan träng kh¸c ®­îc c¸c tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n cung cÊp. Trong ho¹t ®éng bao tiªu chøng kho¸n, tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n cã thÓ ho¹t ®éng víi t­ c¸ch lµ nhµ chñ lý (principal) tøc lµ mét nhµ kinh doanh chøng kho¸n (dealer) hoÆc ho¹t ®éng cíi t­ c¸ch lµ nhµ ®¹i lý (agent) hay nhµ m«i giíi (broker). §iÓm kh¸c nhau c¨n b¶n gi÷ nhµ chñ lý (nhµ kinh doanh) vµ nhµ ®¹i lý (nhµ m«i giíi) lµ nÕu nh­ kinh doanh kh«ng h­ëng hoa hång mua b¸n v× hä mua b¸n cho chÝnh m×nh vµ g¸nh chÞu mäi rñi ro nÕu cã th× nhµ m«i giíi thay mÆt kh¸ch hµng thùc hiÖn mua b¸n ®Ó h­ëng hoa hång. Víi t­ c¸ch lµ nhµ chñ lý, tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n tho¶ thuËn víi nhµ ph¸t hµnh (bao tiªu toµn bé) ë møc gi¸ thÊp h¬n møc gi¸ chµo b¸n cho c«ng chóng (gi¸ ®Æt mua) vµ råi b¸n laÞ cho c«ng chóng víi møc gi¸ cao h¬n (gi¸ chµo b¸n). Chªnh lÖch gi÷a gi¸ ®Æt mua vµ gi¸ chµo b¸n chÝnh lµ phÇn lîi nhuËn bï ®¾p cho nh÷ng rñi ro cã thÓ cã trong viÖc mua b¸n l¹i c¸c chøng kho¸n ®­îc mua tõ nhµ ph¸t hµnh. Tuú thuéc vµo quy m« cña ®ît ph¸t hµnh, møc rñi ro do biÕn ®éng gi¸ c¶, c¸c ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng vµ nh÷ng nh©n tè kh¸c t¸c ®éng ®Õn søc cÇu chøng kho¸n mµ møc chªnh lÖch nµy cã thÓ ®­îc Ên ®Þnh cao hay thÊp. Lo¹i tho¶ thuËn (dµn xÕp) nµy ®­îc gäi lµ cam kÕt bao tiªu ch¾c ch¾n. Th«ng th­êng, tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n chØ thùc hiÖn h×nh thøc nµy cho nh÷ng doanh nghiÖp lín, cã uy tÝn cao trªn th­¬ng tr­êng. B»ng cam kÕt nµy, tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n b¶o ®¶m (guarantee) r»ng nhµ ph¸t hµnh sÏ nhËn ®Çy ®ñ sè tiÒn b¸n khèi l­îng chøng kho¸n ®· ph¸t hµnh theo gi¸ ®· tho¶ thuËn dï r»ng c«ng ty chøng kho¸n cã b¸n hÕt sè chøng kho¸n ®· mua hay kh«ng. Kh¸c víi h×nh thøc cam kÕt bao tiªu ch¾c ch¾n, khi thùc hiÖn bao tiªu theo h×nh thøc cam kÕt víi møc tèi ®a, tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n chØ cam kÕt b¸n cµng nhiÒu cµng tèt c¸c chøng kho¸n ph¸t hµnh chø kh«ng mua toµn bé c¸c chøng kho¸n ®­îc ph¸t hµnh vµ kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm tµi chÝnh g× ®èi víi phÇn chøng kho¸n kh«ng ®­îc b¸n hÕt. Khi thùc hiÖn bao tiªu d­íi h×nh thøc cam kÕt ®Õn møc tèi ®a tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n gi÷ vai trß lµ nhµ ®¹i lý. Trong vai trß cña mét nhµ chñ lý, tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n còng cã thÓ ®ãng vai trß lµ nhµ bao tiªu dù phßng trong tr­êng hîp doanh nghiÖp ph¸t hµnh c¸c cæ phiÕu ®Æc quyÒn d¨ng ký mua tr­íc. §Æc quyÒn nµy cho phÐp c¸c cæ ®«ng hiÖn t¹i ®­îc quyÒn mua mét phÇn c¸c chøng kho¸n míi ®­îc ph¸t hµnh trong mét thêi gian cè ®Þnh (th­êng lµ 30 ®Õn 60 ngµy), tr­íc khi ph¸t hµnh cæ phiÕu ra cho c«ng chóng. Trong tr­êng hîp nµy, nhµ ph¸t hµnh cã thÓ ®Ò nghÞ tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n thùc hiÖn mét cam kÕt theo ®ã tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n sÏ mua tÊt c¶ c¸c cæ phÇn cã ®Æc quyÒn ®¨ng ký mua tr­íc nh­ng kh«ng ®­îc mua. Lo¹i cam kÕt nµy ®­îc gäi lµ cam kÕt bao tiªu dù phßng. Th«ng th­êng, c¸c tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n cã thÓ thùc hiÖn bao tiªu theo hai c¬ chÕ: bao tiªu th­¬ng l­îng vµ bao tiªu ®Êu gi¸. Trong c¬ chÕ bao tiªu th­¬ng l­îng, nhµ ph¸t hµnh vµ nhµ bao tiªu sÏ th­¬ng l­îng vÒ c¸c ®iÒu kho¶n cung øng, gi¸ b¸n ra vµ lÖ phÝ cho nhµ bao tiªu. Trong c¬ chÕ bao tiªu ®Êu gi¸ (bao tiªu theo gi¸ ®Æt mua cã tÝnh c¹nh tranh), nhµ ph¸t hµnh sÏ th«ng b¸o ý ®Þnh ph¸t hµnh chøng kho¸n, mêi c¸c nhµ bao tiªu ®Æt mua chøng kho¸n vµ nhµ ph¸t hµnh sÏ chän nhµ bao tiªu nµo ®Æt mua víi gi¸ cao nhÊt. T¹i nhiÒu n­íc, h×nh thøc bao tiªu ®Êu gi¸ th­êng ®­îc ¸p dông cho viÖc bao tiªu ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ. Mét dÞch vô kh¸c còng ®­îc tæ chøc bao tiªu cung cÊp lµ dÞnh vô ph©n phèi chøng kho¸n ®Õn c¸c nhµ ®Çu t­. Trong thùc tÕ, c¸c chøng kho¸n ph¸t hµnh lÇn ®Çu cña mét tæ chøc ph¸t hµnh cã thÓ ®­îc ph©n phèi qua ba kªnh kh¸c nhau (b¸n riªng, b¸n cho c¸c cæ ®«ng theo c¸c ®Æt quyÒn ®¨ng ký mua tr­íc vµ b¸n c«ng khai) vµ d­íi hai ph­¬ng thøc kh¸c nhau: chµo b¸n gi¸n tiÕp vµ trùc tiÕp cã hoÆc kh«ng cã sù tham gia cña tæ chøc bao tiªu,( s¬ ®å c¸c kªnh ph©n phèi chøng kho¸n trong ph¸t hµnh lÇn ®Çu). Trong h×nh thøc mua b¸n riªng, tæ chøc bao tiªu cã thÓ t×m ®­îc ph¸t hµnh vµ ®øng ra dµn xÕp mét giao dÞch trùc tiÕp gi÷a nhµ ph¸t hµnh vµ nhµ ®Çu t­ nay. Trong h×nh thøc mua b¸n riªng nµy, tæ chøc bao tiªu ®­îc h­ëng phÝ cho c¸c dÞch vô dµn xÕp giao dÞch (m«i giíi), x¸c ®Þnh gi¸ c¶ c«ng b»ng vµ thùc hiÖn giao dÞch. Ph¸t hµnh cæ phiÕu th­êng Cã sù tham gia cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n Ph¸t hµnh trùc tiÕp C«ng chóng B¸n riªng B¸n riªng §Æc quyÒn ®¨ng ký mua tr­íc cho c¸c cæ ®«ng B¸n riªng §Æc quyÒn ®¨ng ký mua tr­íc c¸c cæ ®«ng C¹nh tranh Th­¬ng l­îng C¹nh tranh Th­¬ng l­îng Dù phßng Dù phßng Nç lùc tèi ®a Cam kÕt Ch¾c ch¾n Cam kÕt Ch¾c ch¾n Nç lùc Tèi ®a H×nh 1.4. C¸c kªnh ph©n phèi chøng kho¸n trong ph¸t hµnh lÇn ®Çu. Kh¸c víi h×nh thøc ph©n phèi (mua b¸n) riªng, trong h×nh thøc mua b¸n c«ng khai, th«ng qua mét hoÆc hai tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n chÝnh. Tuú thuéc vµo quy m« cña ®ît ph¸t hµnh, ®Ó chia sÎ rñi ro, tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n lµm nhiÖm vô qu¶n lý bao tiªu chÝnh sÏ tæ chøc mét nhãm gåm c¸c c«ng ty chøng kho¸n kh¸c tham gia vµo viÖc ph©n phèi c¸c chøng kho¸n. Nhãm c¸c tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n nµy ®­îc gäi lµ nhãm bao tiªu, nhãm mua hoÆc tæ hîp bao tiªu chøng kho¸n. Nhµ ph¸t hµnh C«ng ty Chøng kho¸n bao tiªu Tæ hîp bao tiªu C«ng ty Chøng kho¸n C«ng ty Chøng kho¸n C«ng ty Chøng kho¸n C«ng ty Chøng kho¸n C«ng chøng ®Çu t­ H×nh 1.5. Ph¸t hµnh lÇn ®Çu ra c«ng chóng th«ng qua tæ hîp c¸c c«ng ty chøng kho¸n C¸c thµnh viªn cña tæ hîp bao tiªu ký cam kÕt víi nhµ bao tiªu chÝnh (nhµ qu¶n lý ph¸t hµnh) trong viÖc céng t¸c ®Ó ph©n phèi chøng kho¸n míi ®­îc ph¸t hµnh ®Õn c«ng chóng. Tho¶ thuËn cña c¸c thµnh viªn trong nhãm bao tiªu chøng kho¸n ghi râ tr¸ch nhiÖm cña c¸c thµnh viªn, nhµ bao tiªu chÝnh vµ lîi nhuËn sÏ ®­îc ph©n bè. Ngoµi ra, ®Ó gia t¨ng n¨ng lùc ph©n phèi chøng kho¸n, tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n (c«ng ty chøng kho¸n) cã thÓ h×nh thµnh nhãm b¸n. Nhãm b¸n bao gåm c¸c thµnh viªn cña tæ hîp bao tiªu vµ c¸c c«ng ty bao tiªu chøng kho¸n kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cña tæ hîp bao tiªu. Nh­ vËy, víi vai trß nhµ bao tiªu chÝnh, tæ chøc bao tiªu chøng kho¸n chØ ®¹o toµn bé tiÕn tr×nh bao tiªu gåm viÖc thiÕt lËp tho¶ thuËn gi÷a c¸c thµnh viªn thuéc tæ hîp bao tiªu, Ên ®Þnh tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña c¸c thµnh viªn vµ Ên ®Þnh tiÒn c«ng (phÝ); nhËn cam kÕt vÒ sè chøng kho¸n sÏ bao tiªu cña c¸c thµnh viªn; x¸c ®Þnh sè l­îng chøng kho¸n mµ mçi c«ng ty trong nhãm sÏ b¸n; ph©n bè l¹i sè chøng kho¸n ch­a b¸n hÕt cho c¸c thµnh viªn kh¸c cã nhu cÇu thªm hoÆc cho thµnh viªn nhãm b¸n kh¸c; thiÕt lËp nhãm b¸n ®Ó hç trî cho viÖc ph©n phèi chøng kho¸n vµ ký hîp ®ång bao tiªu víi nhµ ph¸t hµnh. C¸c thµnh viªn cña nhãm mua chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n lín cã quan hÖ giao dÞch th­êng xuyªn víi nhau vµ víi mét sè c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®ãng vai trß lµ ng­êi m«i giíi chøng kho¸n sau cïng cho c¸c nhµ ®Çu t­. Khèi l­îng ph¸t hµnh chøng kho¸n cµng lín ®ßi hái m¹ng l­íi ph©n phèi cµng lín ®Ó ph©n phèi chøng kho¸n ®Õn ng­êi mua cuèi cïng. ThÞ tr­êng thø cÊp Sau khi ®­îc mua b¸n trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp, chøng kho¸n tiÕp tôc ®­îc mua b¸n gi÷a c¸c nhµ ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng thø cÊp. Kh¸c biÖt c¬ b¶n gi÷a thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp lµ, trong thÞ tr­êng thø cÊp, nhµ ph¸t hµnh chøng kho¸n kh«ng nhËn thªm ®­îc bÊt cø kho¶n tiÒn nµo tõ ng­êi mua. Thay vµo ®ã, trªn thÞ tr­êng thø cÊp, tiÒn vèn ®­îc l­u chuyÓn tõ ng­êi mua sang ng­êi b¸n vµ ng­êi mua míi. So víi thÞ tr­êng s¬ cÊp, thÞ tr­êng thø cÊp cã tÇm quan träng ®Æc biÖt ®èi víi c¸c nhµ ph¸t hµnh lÉn nhµ ®Çu t­ v× thÞ tr­êng cÊp hai thùc hiÖn hai chøc n¨ng c¬ b¶n sau ®©y: Thø nhÊt, th«ng qua c¸c giao dÞch ®Þnh kú, thÞ tr­êng thø cÊp cung cÊp c¸c dßng th«ng tin ®Òu ®Æn ®Ó ph¸t triÓn gi¸ trÞ vµ møc lîi tøc tèi thiÓu cña chøng kho¸n cã s½n trªn thÞ tr­êng. Qua nh÷ng dßng th«ng tin nµy, c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ ph¸t hiÖn ra gi¸ trÞ cña c¸c c«ng ty cã cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng, c¸c nhµ ph¸t hµnh cã thÓ nhËn biÕt gi¸ c¶ cña c¸c tr¸i phiÕu vµ lîi suÊt mµ c¸c nhµ ®Çu t­ kú väng vµ ®ßi hái ®èi víi c¸c lo¹i tr¸i phiÕu. Nh÷ng th«ng tin nh­ vËy còng gióp nhµ ph¸t hµnh trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp tr­íc ®©y còng nh­ cho biÕt c¸c nhµ ®Çu t­ sÏ s½n sµng ®ãn nhËn c¸c ®ît ph¸t hµnh míi nh­ thÕ nµo. Thø hai, thÞ tr­êng thø cÊp gia t¨ng tÝnh l­u chuyÓn cho c¸c chøng kho¸n. Chøc n¨ng nµy mang l¹i lîi Ých râ rÖt cho c¸c nhµ ®Çu t­ v× nã cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ hñy bá hoÆc ho¸n chuyÓn mét kho¶n ®Çu t­ vµo mét lo¹i chøng kho¸n nhÊt ®Þnh b»ng c¸ch b¸n c¸c chøng kho¸n ®ang n¾m gi÷ ®Ó lÊy tiÒn mÆt. Trõ khi hoµn toµn tin t­ëng r»ng bÊt cø lóc nµo còng cã thÓ ho¸n chuyÓn tõ viÖc ®Çu t­ mét chøng kho¸n nµy sang mét chøng kho¸n kh¸c, hiÓn nhiªn, nhµ ®Çu t­ sÏ l­ìng lù vµ miÔn c­ìng khi quyÕt ®Þnh ®Çu t­ vµo bÊt kú c¸c chøng kho¸n nµo. Sù miÔn c­ìng nµy dÉn ®Õn c¸c bÊt lîi cho c¸c nhµ ph¸t triÓn tiÒm n¨ng trªn hai ph­¬ng diÖn: hoÆc lµ nhµ ph¸t hµnh kh«ng thÓ b¸n ®­îc c¸c chøng kho¸n míi ®­îc ph¸t hµnh hoÆc lµ ®Ó b¸n ®­îc, nhµ ph¸t hµnh ph¶i chÞu mét møc l·i suÊt cao h¬n ®Ó bï l¹i cho sù kÑt vèn do c¸c chøng kho¸n ®­îc n¾m gi÷ kh«ng cã tÝnh l­u chuyÓn. Nh­ vËy, b»ng c¸ch cho nhµ ph¸t hµnh quyÒn lùa chän ®Ó b¸n c¸c chøng kho¸n, mét thÞ tr­êng thø cÊp vËn hµnh tèt còng gióp nhµ ph¸t hµnh gi¶m chi phÝ cho c¸c ®ît ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng. §Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng trªn, trong thùc tÕ, thÞ tr­êng thø cÊp th­êng ®­îc tæ chøc d­íi h×nh thøc thÞ tr­êng mua b¸n trùc tiÕp, thÞ tr­êng giao dÞch th«ng qua c¸c nhµ m«i giíi, thÞ tr­êng giao dÞch th«ng qua c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng ®Êu gi¸. Trong thÞ tr­êng mua b¸n trùc tiÕp, c¸c nhµ ®Çu t­ tù t×m ®Õn víi nhau th«ng qua c¸c th«ng tin b»ng miÖng, qu¶ng c¸o, internet hoÆc th­ ®iÖn tö. C¸c chøng kho¸n ®­îc mua b¸n trªn thÞ tr­êng trùc tiÕp kh«ng cã sù tham gia cña bªn thø ba nh­ c¸c nhµ m«i giíi, c¸c nhµ bu«n chøng kho¸n. Víi sù xuÊt hiÖn cña m¹ng internet, trong t­¬ng lai, cã lÏ h×nh thøc giao dÞch nµy ngµy cµng tá ra cã ­u thÕ. Trªn thÞ tr­êng giao dÞch th«ng qua c¸c nhµ m«i giíi, khi khèi l­îng giao dÞch t¨ng lªn ®ñ lín, khi kh«ng t×m thÊy møc gi¸ ®Æt mua hîp lý trªn thÞ tr­êng, ng­êi b¸n cã thÓ sö dông ng­êi m«i giíi ®Ó t×m kiÕm ng­êi mua thÝch hîp. Víi c¸c dÞch vô t×m kiÕm cã tÝnh chÊt chuyªn m«n ho¸ cña ng­êi m«i giíi, ng­êi b¸n cã thÓ yªu cÇu ng­êi m«i giíi t×m trong danh s¸ch c¸c nhµ ®Çu t­ tiÒm n¨ng cña m×nh ®Ó cho nhµ ®Çu t­ thÝch hîp vµ th­¬ng l­îng gi¸ cã thÓ chÊp nhËn ®­îc cho c¸c kh¸ch hµng cña m×nh. Mét chøc n¨ng kh¸c cña nhµ m«i giíi lµ duy tr× t×nh tr¹ng Èn danh cña c¸c ®èi t¸c tham gia giao dÞch. Cho dï cã thÓ dÔ dµng ph¸t hiÖn mét ®èi t¸c cã møc gi¸ giao dÞch thÝch hîp, ng­êi mua vµ ng­êi b¸n lµ c¸c c¸ nh©n bao giê còng thÝch che dÊu vÞ thÕ chøng kho¸n cña m×nh tr­íc c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. ThÞ tr­êng tr¸i phiÕu chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng lµ thÞ tr­êng giao dÞch th«ng qua c¸c nhµ m«i giíi. So víi thÞ tr­êng mua b¸n trùc tiÕp, thÞ tr­êng giao dÞch th«ng qua c¸c nhµ m«i giíi cã nh÷ng lîi ®iÓm chung kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã nh÷ng nh­îc ®iÓm. Nh­îc ®iÓm cã thÓ thÊy râ nhÊt lµ kh«ng cã g× b¶o ®¶m r»ng lÖnh cña c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ ®­îc thùc hiÖn ngay lËp tøc. Trong kho¶ng thêi gian ®ang t×m kiÕm c¸c ®èi t¸c thÝch hîp do kh¸ch hµng cña m×nh, mét tin tøc míi ®­îc tiÕt lé cã thÓ lµm thay ®æi møc gi¸ c©n b»ng trªn thÞ tr­êng cña c¸c chøng kho¸n. Sù chËm trÔ trong viÖc thùc hiÖn lÖnh cã thÓ lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¸c rñi ro do gi¸ vµ kh¸ch hµng cã thÓ bÞ tæn thÊt. V× v©y, sÏ lµ cã lîi h¬n nÕu cã mét t¸c nh©n ®øng ra duy tr× thÞ tr­êng b»ng c¸ch ®Æt mua liªn tôc c¸c chøng kho¸n mµ c¸c nhµ ®Çu t­ muèn b¸n vµ b¸n c¸c chøng kho¸n mµ nhµ ®Çu t­ muèn mua. Chñ thÓ duy tr× tÝnh liªn tôc cña thÞ tr­êng ®­îc gäi lµ c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n hoÆc lµ c¸c nhµ t¹o thi tr­êng (market - marker). Trong thÞ tr­êng giao dÞch th«ng qua c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n, vµ kinh doanh mua chøng kho¸n cho chÝnh m×nh khi cã ng­êi b¸n nh­ng kh«ng cã ng­êi mua vµ b¸n chøng kho¸n cña chÝnh m×nh khi cã ng­êi mua nh­ng kh«ng cã ng­êi b¸n. Kh¸c víi c¸c nhµ m«i giíi, c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n sö dông vèn cña m×nh vµo qu¸ tr×nh duy tr× thÞ tr­êng vµ v× vËy, khi t¨ng hoÆc gi¶m sè l­îng chøng kho¸n s½n cã, nhµ kinh doanh chøng kho¸n nhËn lÊy c¸c rñi ro x¶y ra nÕu cã khi cã sù thay ®æi gi¸ c¶ c©n b»ng. §æi l¹i, nhµ kinh doanh cã thÓ kiÕm lêi b»ng c¸ch lu«n lu«n yÕt gi¸ mua thÊp h¬n gi¸ b¸n. T¹i nhiÒu n­íc, cã 3 lo¹i thÞ tr­êng cña c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n lµ: thÞ tr­êng c¸c tr¸i phiÕu chÝnh phñ, thÞ tr­êng tr¸i phiÕu c«ng ty vµ thÞ tr­êng kh«ng chÝnh thøc cña c¸c cæ phiÕu kh«ng ®­îc niªm yÕt. MÆc dï, so víi thÞ tr­êng giao dÞch th«ng qua c¸c nhµ m«i giíi, thÞ tr­êng giao dÞch th«ng qua c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n cung cÊp cho c¸c nhµ ®Çu t­ c¬ héi ®Ó t×m kiÕm c¸c ®èi t¸c giao dÞch nhanh h¬n, rÎ h¬n vµ do ®ã cã thÓ thøc hiÖn c¸c lÖnh nhanh h¬n so víi thÞ tr­êng giao dÞch trùc tiÕp hoÆc thÞ tr­êng giao dÞch th«ng qua m«i giíi nh­ng thÞ tr­êng nµy vÉn cã mét sè nh­îc ®iÓm. Nh­îc ®iÓm thø nhÊt lµ kh«ng ai cã thÓ b¶o ®¶m r»ng gi¸ do c¸c nhµ bu«n riªng rÏ ®­a ra kh«ng thÓ lµ gi¸ tèt h¬n nÕu nhµ ®Çu t­ tiÕn hµnh tiÕp xóc víi c¸c nhµ bu«n kh¸c. Trong tr­êng hîp nµy, ®Ó cã møc gi¸ tèt nhÊt, nhµ giao dÞch th«ng qua c¸c nhµ bu«n ph¶i mÊt thªm c¸c kho¶n chi phÝ giao dÞch. Nh._.nh cã uy tÝn. §©y còng lµ nh÷ng nguån th«ng tin rÊt h÷u Ých trong viÖc gióp nhµ ®Çu t­ ra quyÕt ®Þnh. Cã lÏ giíi ®Çu t­ quèc tÕ kh«ng mÊy ai kh«ng biÕt ®Õn c¸c t¹p chÝ næi tiÕng thÕ giíi nh­ Wall Street Jounal, Forbes, Business Week, Fortune, Aall Jounal, Havard Business Review, Jounal of Porfolio Management, Stock Guide vµ Bond Guide cña Standard & Poor. HiÓn nhiªn, ®Ó cã ®­îc nh÷ng ph©n tÝch nh¹y bÐn, s¾c s¶o, nÕu nh­ kh«ng kÓ ®Õn tr×nh ®é cña chuyªn gia ph©n tÝch th× yÕu tè cã vai trß quyÕt ®Þnh vµ chÊt l­îng c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty. ë n­íc ta, tõ khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ChÝnh phñ còng ®· tõng b­íc ph¸p chÕ ho¸ nghÜa vô cung cÊp th«ng tin cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. Tuy nhiªn, viÖc thùc hiªn c¸c quy ®Þnh nµy xem ra vÉn cßn hÕt søc tuú tiÖn cho nªn hiÖn nay t×nh tr¹ng “l·i gi¶, lç thËt” vÉn cßn lµ hiÖn t­îng kh¸ phæ biÕn cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, lo¹i h×nh doanh nghiÖp vÉn ®­îc xem lµ cã hÖ thèng b¸o biÓu, sæ s¸ch ghi chÐp bµi b¶n nhÊt, cã hÖ thèng nhÊt. ChØ cÇn ®iÓm qua mét sè doanh nghiÖp “næi tiÕng” qua c¸c vô ¸n còng ®ñ thÊy møc nghiªm träng cña vÊn ®Ò: D©u t»m t¬, DÖt Nam §Þnh, Tamexco, §«ng l¹nh Hïng V­¬ng, Minh Phông-Epco.... Râ rµng, hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ gi¸ trÞ thùc cña c¸c doanh nghiÖp sÏ vÉn cßn lµ mét Èn sè khã ®o¸n ®èi víi nhµ ®Çu t­ còng nh­ nhµ qu¶n lý nÕu nh­ bøc tranh tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp, nh÷ng tÕ bµo cña nÒn kinh tÕ, vÉn cßn lµ bøc tranh mËp mê, kh«ng trung thùc. V× vËy, ®Ó hÖ thèng c«ng bè th«ng tin cã thÓ phôc vô ®¾c lùc cho ho¹t ®éng cña thÞ tr­ßng chøng kho¸n, cÇn thiÕt ph¶i: Tæ chøc x©y dùng mét khung ph¸p lý ®Çy ®ñ h¬n vÒ nghÜa vô c«ng bè c«ng khai th«ng tin b¾t buéc ®èi víi mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp theo ®óng víi c¸c th«ng lÖ vµ tËp qu¸n quèc tÕ vµ quy ®Þnh c¸c chÕ tµi thÝch hîp ®Ó xö lý nghiªm minh c¸c vi ph¹m vÒ c«ng bè th«ng tin. HiÖn ®¹i ho¸ c¸c ph­¬ng tiÖn c«ng bè th«ng tin vµ ®a d¹ng ho¸ ph­¬ng ph¸p c«ng bè th«ng tin trªn VSE. Song song víi viÖc x©y dùng hÖ thèng cung cÊp th«ng tin qua m¹ng internet ®Ó cung cÊp tÊt c¶ nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng vµ c¸c th«ng tin cã liªn quan ®Õn tæ chøc niªm yÕt, cÇn x©y dùng m¹ng ph¸t thanh (broadcasting network) ®Ó phôc vô cho viÖc c«ng bè th«ng tin trùc tiÕp tõ tæ chøc niªm yÕt ®Õn c¸c c«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn vµ hÖ thèng m¹ng ®iÖn tho¹i tr¶ lêi tù ®éng (audio automatic response system) c¸c th«ng tin do nhµ ®Çu t­ yªu cÇu. Th«ng tin, ®Æc biÖt lµ nh÷ng th«ng tin ®Þnh h­íng thÓ hiÖn qua c¸c bµi ph©n tÝch, dù b¸o xu h­íng thÞ tr­êng, gi¸ c¶ cæ phiÕu cã vai trß tèi quan träng ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­. ChØ cÇn c¸c th«ng tin nµy ®­îc xö lý kh«ng ®óng do thiÕu thËn träng, do non tay nghÒ hoÆc cè ý lµm sai lÖch v× mét ®éng c¬ nµo ®ã th× hiÖu øng l©y lan sÏ kh«ng l­êng hÕt ®­îc. V× vËy, nªn ch¨ng, cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh nhiªm ngÆt lµ, ngoµi nh÷ng mÉu tin vÒ t×nh h×nh, diÔn biÕn thÞ tr­êng, c¸c bµi pháng vÊn c¸c nh©n vËt cã liªn quan, c¸c phãng viªn c¸c b¸o c¸o kh«ng ®­îc ph©n tÝch, b×nh luËn vÒ nh÷ng lÜnh vùc kh«ng thuéc chuyªn ngµnh cña m×nh. C¬ së cña ho¹t ®éng c«ng bè th«ng tin lµ c¸c c¬ së d÷ liÖu. D÷ liÖu cã chÝnh x¸c th× th«ng tin ®­îc xö lý míi ph¸t huy t¸c dông. Trong thùc tÕ, hÇu hÕt c¸c d÷ liÖu thèng kª cã nguån gèc tõ c¸c nghiÖp vô ho¹ch to¸n kÕ to¸n. V× vËy, cÇn khÈn tr­¬ng x©y dùng vµ ®­a vµo vËn hµnh mét hÖ thèng mét chÕ ®é kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n hoµn chØnh theo c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n quèc tÕ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho kh«ng nh÷ng c«ng chóng trong n­íc mµ c¶ cho c«ng chóng ng­íc ngoµi cã ®iÒu kiÖn so s¸nh, thÈm ®Þnh t×nh h×nh tµi chÝnh, kh¶ n¨ng sinh lêi cña c¸c c«ng ty cæ phÇn tr­íc khi quyÕt ®Þnh ®Çu t­. §©y còng lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó thÝch øng víi xu thÕ quèc tÕ ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ giai ®o¹n hiÖn nay. §Ó t¹o sù minh b¹ch, c«ng b»ng vµ c©n ®èi vÒ mÆt th«ng tin trong c¸c quyÕt ®Þnh ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng, cÇn c«ng khai kho¸ néi dung c¸c chÝnh s¸ch sÏ ®­îc ¸p dông vµ nguyªn t¾c, lé tr×nh thùc hiÖn cô thÓ cho mçi chÝnh s¸ch nh»m gi÷ v÷ng gia t¨ng niÒm tin cña giíi ®Çu t­ vÒ h×nh ¶nh cña mét thÞ tr­êng trong s¸ng, æn ®Þnh. X©y dùng mét hÖ thèng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®a n¨ng LÞch sö ho¹t ®éng cña ngµnh c«ng nghiÖp chøng kho¸n ®· tõng ghi nhËn, lóc míi h×nh thµnh, kh«ng cã sù t¸ch biÖt vµ ph©n biÖt r¹ch rßi gi÷a ngµnh c«ng nghiÖp chøng kho¸n vµ ngµnh c«ng nghiÖp ng©n hµng. Nãi mét c¸ch kh¸c, mét ng©n hµng th­¬ng m¹i hoµn toµn cã thÓ kinh doanh chøng kho¸n nÕu cã ®ñ ®iÒu kiÖn. ThÕ nh­ng, kÓ tõ sau cuéc ®¹i khñng ho¶ng tµi chÝnh vµo nh÷ng n¨m 30, t×nh h×nh ®· thay ®æi. Trong c¬n lèc khñng ho¶ng tµi chÝnh, chØ tÝnh tõ 1930 ®Õn n¨m 1933, trung b×nh mçi n¨m cã trªn 2.200 ng©n hµng trªn thÕ giíi bÞ ph¸ s¶n. Sù sôp ®æ hµng lo¹t cña c¸c ng©n hµng ®· lµm ®×nh trÖ c¬ chÕ thanh to¸n, gia t¨ng n¹n thÊt nghiÖp vµ lµm cho nªn kinh tÕ c¸c n­íc vèn ®· suy tho¸i trÇm träng thªm. Cã ba yÕu tè ®­îc tin lµ nguyªn nh©n ®»ng sau cña nh÷ng vô sôp ®æ hµng lo¹t cña c¸c ng©n hµng lµ: (1) c¹nh tranh qu¸ møc gi÷a c¸c ng©n hµng trong viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô giao dÞch vµ trung gian, (2) nh÷ng rñi ro kh«ng kiÓm so¸t ®­îc ph¸t sinh tõ viÖc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tham gia vµo viÖc kinh doanh chøng kho¸n, (3) chÝnh sù sôp ®æ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n dÉn tíi sù sôp ®æ cña hÖ thèng ng©n hµng. Dùa trªn nh÷ng luËn cø nµy, nh»m tr¸nh c¸c l¹m dông vµ c¸c xung ®ét quyÒn lîi cã thÓ cã, Quèc héi Mü ®· th«ng qua ®¹o luËt Ng©n hµng n¨m 1933, th­êng ®­îc hîi lµ ®¹o luËt Glass-Steagall, nghiªm cÊm c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i kh«ng ®­îc bao tiªu vµ kinh doanh chøng kho¸n c«ng ty trªn thÞ tr­êng thø cÊp (luËt kh«ng cÊm c¸c ng©n hµng bao tiªu vµ kinh doanh c¸c tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, tr¸i phiÕu tr¸ch nhiÖm chung). §æi l¹i, luËt còng nghiªm cÊm c¸c ng©n hµng ®Çu t­ (c¸c h·ng m«i giíi, kinh doanh chøng kho¸n) còng kh«ng ®­îc phÐp tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. Nh­ vËy, trªn thùc tÕ, ®¹o luËt Glass-Steagall ®· t¸ch rêi ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ra khái ngµnh c«ng nghiÖp chøng kho¸n. Còng t­¬ng tù nh­ ë Mü, luËt chøng kho¸n vµ ng©n hµng cña mçi quèc gia sÏ x¸c ®Þnh râ nh÷ng tæ chøc nµo ®­îc phÐp bao tiªu chøng kho¸n. Trong khi ë NhËt, luËt chøng kho¸n cßn ®Æt ra nh÷ng h¹n chÕ nhiÒu h¬n vÒ ho¹t ®éng chøng kho¸n cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i th× ë mét sè quèc gia ¢u ch©u, ®Æc biÖt lµ ë §øc, kh«ng cã sù t¸ch rêi gi÷a ho¹t ®éng cña hµng ngµn th­¬ng m¹i vµ ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®Çu t­. Víi t­ c¸ch lµ c¸c ng©n hµng kinh doanh ®a ngµnh (universal banks), c¸c ng©n hµng nµy ®­îc phÐp kinh doanh c¶ trªn lÜnh vùc chøng kho¸n vµ b¶o hiÓm. Tuy nhiªn, c¸ch ®©y vµi thËp niªn, ngay chÝnh t¹i Mü, d­íi ¸p lùc c¹nh tranh do nh÷ng ®æi míi tµi chÝnh mang l¹i, bøc t­êng ng¨n c¸ch gi÷a c«ng nghiÖp ng©n hµng vµ c«ng nghiÖp chøng kho¸n ®· cã dÊu hiÖu lung lay. Mét trong nh÷ng ®æi míi tµi chÝnh cã t¸c ®éng ®Õn viÖc tr×nh c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong thêi kú nµy lµ viÖc c¸c ng©n hµng ®Çu t­ (c¸c c«ng ty chøng kho¸n) vµ c¸c h·ng m«i giíi ®­îc phÐp më cho khacsh hµng mét tµi kho¶n gäi lµ tµi kho¶n quü hç t­¬ng trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ cã thÓ ký ph¸t sÐc thanh to¸n. Sù lÊn s©n cña c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh«ng nhËn tiÒn göi vµo m¶nh ®Êt ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· lµm n¶y sinh vÊn ®Ò: NÕu c¸c c«ng ty kinh doanh chøng kho¸n (nghiÖp vô ng©n hµng ®Çu t­)?. §Ó tù gi¶i ®¸p vÊn ®Ò nµy trong khu«n khæ luËt ®Þnh, ngay tõ ®Çu n¨m 1963, c¸c ng©n hµng ë Mü ®· b¾t ®Çu mét chiÕn l­îc thö nghiÖm míi. Thay v× chÊp nhËn tÊt c¶ nh÷ng h¹n chÕ do ®¹o luËt Glass - Steagall ®­a ra, c¸c ng©n hµng lín nh­ Bankers Trust, Citicorp, Morgan Guaranty, Chase lµ nh÷ng ng©n hµng ®Çu tiªn cã thÈm quyÒn ho¹t ®éng víi t­ c¸ch lµ nh÷ng nhµ bu«n mét sè lo¹i chøng kho¸n nhÊt ®Þnh. C¸c ng©n hµng nµy ®· xin phÐp ®­îc bao tiªu c¸c tr¸i phiÕu thu nhËp cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, th­¬ng phiÕu, chøng kho¸n cã b¶o ®¶m b»ng thÕ chÊp, qu¶n lý vµ t­ vÊn c¸c quü ®Çu t­ cã vèn cè ®Þnh vµ quü ®Çu t­ cã vèn biÕn ®æi. C¸c ng©n hµng nµy còng cã quyÒn më c¸c c«ng ty con ®Ó ho¹t ®éng víi t­ c¸ch lµ nhµ bu«n tr¸i phiÕu kho b¹c. Mïa xu©n n¨m 1987, d­íi ¸p lùc cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, lÇn ®Çu tiªn, trªn c¬ së xem xÐt tõng tr­êng hîp, Quü dù tr÷ Liªn Bang (Ng©n hµng Trung ¦¬ng Mü) ®· cÊp giÊy phÐp ®Ó ba c«ng ty së h÷u ng©n hµng (tËp ®oµn ng©n hµng) lín ë New York ®­îc thµnh lËp c¸c c«ng ty kinh doanh chøng kho¸n ®Ó bao tiªu vµ ph©n phèi th­¬ng phiÕu, tr¸i phiÕu thu nhËp cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng vµ c¸c chøng kho¸n ®­îc ®¶m b¶o b»ng thÕ chÊp ®­îc ph¸t hµnh bëi c¸c c«ng ty kh¸c. Tuy nhiªn, còng cã nh÷ng giíi h¹n ¸p ®Æt lªn ho¹t ®éng cña c«ng ty kinh doanh chøng kho¸n. Lóc ®Çu, Quü dù tr÷ Liªn Bang quy ®Þnh râ lµ thu nhËp vÒ kinh doanh nghiÖp vô ng©n hµng ®Çu t­. VÒ sau, vµo th¸ng 9/1989, tû lÖ nµy ®­îc ¸p dông trong mét vµi quèc gia ¢u ch©u nh­ §øc, n¬i kh«ng cã sù ph©n chia ph¸p lý gi÷a c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng sù chuyÓn dÞch sang ho¹t ®éng kinh doanh vµ bao tiªu chøng kho¸n lµ sù më réng tù nhiªn, hîp l«gic cña c¸c thÈm quyÒn ®ang cã vÒ ®Çu t­ vµ cho vay th«ng th­êng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i bëi v×, mét mÆt, th­¬ng phiÕu vµ c¸c chøng kho¸n ®­îc thÕ chÊp b»ng tµi s¶n lµ thµnh phÇn chñ yÕu cÊu thµnh nªn c¸c kho¶n cho vay ®­îc chøng kho¸n ho¸ cña ng©n hµng; mÆt kh¸c, xÐt vÒ mÆt lÞch sö, c¸c ng©n hµng c¸c ng©n hµng còng ®· vµ ®ang lµ c¸c nhµ ®Çu t­ tr¸i phiÕu chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng nhµ bao tiªu tr¸i phiÕu tr¸ch nhiÖm chung cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng (general obligation municipal bonds). Tuy nhiªn, cuéc tranh luËn xoay quanh vÊn ®Ò cã nªn huû bá hoµn toµn bøc t­êng ng¨n c¸ch gi÷a ho¹t ®éng ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ nghiÖp vô kinh doanh chøng kho¸n vÉn ch­a ®Õn håi kÕt thóc bëi nhiÒu ng­êi lËp luËn r»ng nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n lµ rÊt lín vµ nã lµ mèi ®e d¹o kh«ng nhá ®Õn sù æn ®Þnh trong hÖ thèng ng©n hµng. V× vËy, khi nÒn kinh tÕ Mü cã dÊu hiÖu ®i xuèng vµo ®Çu n¨m 90 vµ khi c«ng chóng ph¶i chøng kiÕn c¸c cuéc ®æ vì tÝn dông vµ tiÕt kiÖm, viÖc th¸o bá nh÷ng giíi h¹n ho¹t ®éng cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i gÆp ph¶i trë ng¹i. §Õn nay, ®¹o luËt Glass - Steagall vÉn cßn hiÖu lùc ph¸p lý. T¹i ViÖt Nam, ranh giíi gi÷a c«ng nghiÖp ng©n hµng vµ c«ng nghiÖp chøng kho¸n (s¾p ®­îc h×nh thµnh) vÉn ch­a ®­îcc lµm râ trong khi thiÕt kÕ LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông. V× vËy, vÊn ®Ò c¸c tæ chøc tÝn dông cã ®­îc thµnh lËp c«ng ty chøng kho¸n hay kh«ng vÉn lµ mét vÊn ®Ò cßn bá ngay trong v¨n b¶n cã tÝnh ph¸p lý cao nhÊt. ThÕ nh­ng, vÒ vÊn ®Ò nµy, ®iÒu 29 NghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CP vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ngµy 11 th¸ng 7 n¨m 1998 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh “C«ng ty chøng kho¸n ph¶i lµ c«ng ty cæ phÇn hoÆc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n” (....) c¸c tæ chøc tÝn dông, c«ng ty b¶o hiÓm hoÆc c¸c tæng c«ng ty muèn tham gia kinh doanh chøng kho¸n trong lÜnh vùc chøng kho¸n cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· ký quyÕt ®Þnh sè 172/1999/Q§-TTg vÒ viÖc c¸c tæ chøc tÝn dông thµnh lËp c«ng ty chøng kho¸n vµ tham gia niªn yÕt chøng kho¸n; Thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh nãi trªn, ngµy 2 th¸ng 11 n¨m 1999 Thèng ®èc ng©n hµng Nhµ n­íc còng ®· ký th«ng t­ h­íng dÉn sè 04/1999/TT-NHNN5 vÒ viÖc thµnh lËp c«ng ty chøng kho¸n cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Nh­ vËy, b»ng c¸c v¨n b¶n ph¸p quy nãi trªn, trong t­¬ng lai ho¹t ®éng chøng kho¸n vµ ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ë n­íc ta vÉn cã sù t¸ch b¹ch chø kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng kinh doanh ®­¬ng nhiªn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. LËp luËn cho c¸c quyÕt ®Þnh trªn tùu trung lµ ë chç: së tr­êng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ cho vay chø kh«ng ph¶i lµ kinh doanh chøng kho¸n-nghiÖp vô míi mÎ, phøc t¹p vµ cã nhiÒu rñi ro; vµ, xung ®ét quyÒn lîi cã thÓ x¶y ra khi mét ng©n hµng cïng mét lóc ho¹t ®éng víi nhiÒu chøc n¨ng kh¸c nhau.... Trong xu h­íng ®æi míi cña ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô tµi chÝnh hiÖn nay trªn thÕ giíi, thiÓn nghÜ, viÖc dùng nªn bøc t­êng ng¨n c¸ch gi÷a ho¹t ®éng ng©n hµng vµ hoËt ®éng kinh doanh chøng kho¸n kh«ng ph¶i lµ mét gi¶i ph¸p tèt bëi lÏ: Mét, kh«ng nghi ngê g× n÷a, râ rµng ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng cung cÊp c¸c dÞch vô tµi chÝnh cã nhiÒu rñi ro nhÊt. Tuy nhiªn, nãi nghiÖp vô kinh doanh chøng kho¸n cã nhiÒu rñi ro l¬n nghiÖp vô ng©n hµng th­¬ng m¹i kh«ng cã nghÜa lµ viÖc kÕt hîp thùc hiÖn hai lo¹i nghiÖp vô d­íi cïng mµi nhµ chung nhÊt ®Þnh sÏ ®em l¹i rñi ro lín h¬n so víi viÖc chØ thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. ThËt vËy, vËn dông Lý thuyÕt hiÖn ®¹i vÒ tæ hîp ®Çu t­ vµo tæ hîp c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng th­¬ng m¹i kinh doanh chøng kho¸n cã thÓ thÊy r»ng: d­êng nh­ mét ho¹t ®éng cã thÓ lµ rÊt rñi ro khi nã ®­îc xem xÐt trong tr¹ng th¸i c« lËp thÕ nh­ng khi nã kÕt hîp víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c, rñi ro cña sù kÕt hîp nµy cã thÓ gi¶m ®i rÊt nhiÒu, thËm chÝ b»ng kh«ng. H¬n n÷a, thùc tÕ ®· chØ râ r»ng, rñi ro cña ho¹t ®éng kÕt hîp (ng©n hµng, chøng kho¸n) lµ thÊp h¬n møc rñi ro cña b¶n th©n nghiÖp vô ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ sù kÕt hîp ho¹t ®éng nµy cã thÓ ®em l¹i møc lîi nhuËn kú väng cao h¬n. Hai, t¹i nh÷ng n­íc ®· tõng tån t¹i bøc t­êng ph©n ®«i r¹ch rßi “s©n b·i” ng©n hµng - chøng kho¸n, xu h­íng xo¸ dÇn sù ng¨n c¸ch gi÷a hai lÜnh vùc nµy ngµy cµng thÓ hiÖn râ nÐt. NÕu nh­ t¹i Mü, mçi n¨m ng­êi ta l¹i tiÕn ®Õn gÇn h¬n ®Õn chç xo¸ ®i bøc t­êng ng¨n c¸ch nµy th× ë NhËt t×nh h×nh còng t­¬ng tù nh­ vËy. Dï t¸ch b¹ch ho¹t ®éng ng©n hµng vµ chøng kho¸n, c¸c ng©n hµng cña NhËt vÉn ®ang bÞ sa lÇy trong nh÷ng kho¶n cho vay khæng lå kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi mµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµ trong nhiÒu n¨m, c¸c ng©n hµng nµy ®· cho c¸c c«ng ty vay ®Ó ®Çu t­ mét c¸ch å ¹t vµo thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n vµ chøng kho¸n khiÕn gi¸ c¶ c¸c mÆt hµng nµy t¨ng lªn mét c¸ch chãng mÆt vµ t¹o ra mét nÒn kinh tÕ bong bãng vµo cuèi nh÷ng n¨m 80. Khi nÒn kinh tÕ bong bãng næ tung víi tèc ®é kh¸ nhanh còng nh­ khi phång lªn bÊt chÊp quy luËt, nÒn kinh tÕ NhËt ph¶i ®­¬ng ®Çu víi thêi ®iÓm gay go nhÊt trong 50 n¨m qua khi tèc ®é t¨ng tr­áng kinh tÕ NhËt chØ dao ®éng trong kho¶ng trªn d­íi 1%. §Ó chÊn h­ng nÒn kinh tÕ, chÝ phñ NhËt buéc ph¶i ®­a ra ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch “Big Bang” bao gån 8 ®iÓm víi môc tiªu c¬ b¶n lµ lµm cho thÞ tr­êng tµi chÝnh NhËt n¨ng ®éng linh ho¹t, tù do, c«ng b»ng, minh b¹ch vµ quèc tÕ ho¸ h¬n. Mét trong 8 ®iÓm cña ch­¬ng tr×nh “Big Bang” nµy lµ xo¸ bá biªn giíi ph©n chia 3 ngµnh nghÒ: ng©n hµng, b¶o hiÓm vµ kinh doanh chøng kho¸n. Theo lé tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch nµy, tõ th¸ng 12 n¨m 2000, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm sÏ ®­îc phÐp kinh doanh dÞch vô ng©n hµng vµ ng­îc l¹i c¸c ng©n hµng còng ®­îc phÐp kinh doanh trong lÜnh vùc chøng kho¸n. Ba, dï xÐt vÒ mÆt b¶n chÊt, kinh doanh ng©n hµng cã sù kh¸c biÖt so víi kinh doanh chøng kho¸n nh­ng suy cho cïng, 4 trong 5 lo¹i h×nh kinh doanh chøng kho¸n mµ c«ng ty chøng kho¸n ®­îc phÐp thùc hiÖn lµ tù doanh, bao tiªu ph¸t hµnh chøng kho¸n, qu¶n lý danh môc ®Çu t­, t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n th× kh«ng nghiÖp vô nµo kh«ng cÇn ®Õn kü n¨ng ph©n tÝch kinh tÕ, ph©n tÝch ngµnh vµ ph©n tÝch tµi chÝnh doanh nghiÖp bëi v×, quyÕt ®Þnh ®Çu t­ hoÆc t­ vÊn cho kh¸ch hµng ®Çu t­ vµo lo¹i chøng kho¸n nµo, cña c«ng ty nay, sè l­îg bao nhiªu, vµo thêi ®iÓm nµo, nªn n¾m gi÷ hay b¸n tèng th¸o ®i sÏ lµ c¸c quyÕt ®Þnh hîp lý vµ lêi t­ vÊn ®¸nh gi¸ khi vµ chØ khi nã dùa trªn c¸c th«ng tin ®óng vÒ thùc tr¹ng tµi chÝnh doanh nghiÖp, dù b¸o chÝnh x¸c chiÒu h­íng t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ, cña tõng ngµnh. Nh÷ng kü n¨ng nµy kh«ng hÒ xa l¹ ®èi víi c¸n bé ng©n hµng, ®Æc biÖt lµ c¸n bé tÝn dông, ng­êi ph¶i lu«n n¾m ch¾c t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, cña ngµnh ®Ó quyÕt ®Þnh cã cho vay hay kh«ng, cho vay víi sè l­îng bao nhiªu vµ t­ vÊn ®Î gióp kh¸ch hµng sö dông tiÒn tÝn dông ®Çu t­ vµo lÜnh vùc nµo, mÆt hµng nµo lµ cã lîi nhÊt. Trªn ph­¬ng diÖn nµy, kinh doanh ng©n hµng vµ kinh doanh chøng kho¸n cã nh÷ng ®iÓm rÊt gÇn nhau. Bèn lµ, ngoµi ®éi ngò chuyªn viªn ph©n tÝch vµ thÈm ®Þnh dù ¸n dåi dµo, hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i, nhÊt lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh cã hÖ thèng c¸c chi nh¸nh tån t¹i ë c¶ 64 TØnh, Thµnh, ë nhiÒu ®Þa bµn QuËn, HuyÖn víi hÖ thèng c¸c kho kÐt kiªn cè rÊt thuËn lîi ®Ó tæ chøc triÓn khai c¸c ®¹i lý nhËn lÖnh vµ l­u chøng kho¸n còng nh­ t­ vÊn ®Çu t­. Do vËy. XÐt trªn toµn côc, t¸ch b¹ch hai ngµnh ng©n hµng vµ chøng kho¸n sÏ g©y ra sù l·ng phÝ ®¸ng kh«ng ®¸ng cã trªn c¸c nguån lùc khan hiÕm cã, kh«ng ph¸t huy hÕt tiÒm lùc cña hÖ thèng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong dÞch vô chøng kho¸n. Víi c¸c luËn cø võa ®Ò cËp ë trªn, râ rµng sÏ lµ phï hîp h¬n nÕu ViÖt nam quyÕt ®Þnh ®i theo xu h­íng ng©n hµng kinh doan ®a ngµnh cña §øc v× ch¼ng sím th× muén, bøc t­êng t¸ch b¹ch hai ngµnh c«ng nghiÖp ng©n hµng-chøng kho¸n sÏ ®­îc huû bá trong t­¬ng lai ngay chÝnh t¹i n­íc Mü! X©y dùng mét l·i suÊt chuÈn Mét trong nh÷ng thµnh tè quan träng nhÊt cña quyÕt ®Þnh ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ l·i suÊt. L·i suÊt thay ®æi sÏ t¸c ®éng lîi Ých kinh tÕ cña nhµ ®Çu t­ vµ do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ c¶ chøng kho¸n. Ch¼ng h¹n, ®èi víi tr¸i phiÕu, gi¸ tr¸i phiÕu sÏ gi¶m khi l·i suÊt thÞ tr­êng t¨ng vµ ng­îc l¹i, khi gi¸ tr¸i phiÕu t¨ng khi l·i suÊt thÞ tr­êng gi¶m. §èi víi cæ phiÕu, mèi quan hÖ nµy kh«ng hoµn toµn ®¬n gi¶n nh­ vËy. Tuy vËy, dï gi¸ c¶ cæ phiÕu bÞ chi phèi bëi nhiÒu yÕu tè nh­ t×nh h×nh tµi chÝnh, tû lÖ chia cæ tøc, triÓn väng ph¸p triÓn cña c«ng ty nh­ng nãi chung, nhiÒu b¸o c¸o nghiªn cøu vÉn chØ râ r»ng, gi¸ cæ phiÕu th­êng gi¶m trong nh÷ng thêi kú gia t¨ng l·i suÊt. Do gi¸ chøng kho¸n vµ l·i suÊt thÞ tr­êng cã mèi quan hÖ chÆt chÏ nh­ vËy cho nªn t¹i c¸c thÞ tr­êng ph¸t triÓn, ®Ó vËn hµnh cã hiÖu qu¶ thÞ tr­êng s¬ cÊp lÉn thÞ tr­êng thø cÊp, ng­êi ta th­êng x©y dùng mét l·i suÊt chuÈn nh­ mét l·i suÊt tham chiÕu ®Ó h­íng dÉn cho viÖc thiÕt lËp c¸c l·i suÊt trªn c¸c thÞ tr­êng kh¸c nhau. L·i suÊt chuÈn nµy®­îc sö dông nh­ mét th­íc ®o ®Ó x¸c ®Þnh møc l·i suÊt hiÖn hµnh cña thÞ tr­êng, chiÒu h­íng vËn ®éng trong t­¬ng lai cña l·i suÊt. Theo th«ng lÖ quèc tÕ, l·i suÊt tr¸i phiÕu chÝnh phñ ng¾n h¹n th­êng ®­îc sù dông lµm l·i suÊt cho c¸c c«ng cô tµi chÝnh cã kú h¹n d­íi mét n¨m. §èi víi c¸c c«ng cô tµi chÝnh cã kú h¹n trªn mét n¨m, l·i suÊt cña tr¸i phiÕu dµi h¹n ®­îc sö dông nh­ l·i suÊt chuÈn. VËy th× , t¹i ViÖt nam, l·i suÊt cña tr¸i phiÕu chÝnh phñ ng¾n h¹n vµ dµi h¹n còng sÏ ®­îc sö dông lµm l·i suÊt chuÈn. ThÕ nh­ng, ®Ó l·i suÊt cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh nµy cã thÓ gi÷ vai trß ®Þnh h­íng cña l·i suÊt tham chiÕu, cÇn ph¶i: Mét lµ, ph¶i tõng b­íc níi láng viÖc kiÓm so¸t tiÒn tÖ vµ l·i suÊt, tiÕn tíi tù do ho¸ hoµn toµn l·i suÊt ®Ó l·i suÊt kh«ng bÞ bãp mÐo vµ ph¶n ¸nh ®óng gi¸ trÞ thùc cña thÞ tr­êng. Hai lµ, l·i suÊt cña tr¸i phiÕu chÝnh phñ dïng lµm l·i suÊt chuÈn ph¶i ®­îc ®Þnh gi¸ trªn c¬ së tham khaá l·i suÊt LIBOR, l·i suÊt ®­îc xem lµ l·i suÊt chuÈn trªn c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ. Ba lµ, ph¶i ph¸t hµnh víi sè l­îng lín, ®Òu ®Æn lo¹i tr¸i phiÕu chÝnh phñ ng¾n h¹n víi kú h¹n 3 th¸ng ®Ó gióp thu hÑp chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cao nhÊt vµ thÊp nhÊt, gi÷a l·i suÊt thÞ tr­êng trong n­íc víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi, t¹o c¬ së h×nh thµnh l·i suÊt chuÈn. C¸c chÝnh s¸ch hç trî kh¸c Ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¶n ¸nh søc khoÎ cña nÒn kinh tÕ. §Ó thÞ tr­êng chøng kho¸n ho¹t ®éng æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn, c¸c tÕ bµo cña nÒn kinh tÕ mµ tr­íc hÕt lµ c¸c thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng chøng kho¸n còng ph¶i cÇn: khÈn tr­¬ng x©y dùng mét hÖ thèng c¸c ng©n hµng vµ c¸c thÞ tr­êng tiÒn tÖ, tÝn dông, thÞ tr­êng ngo¹i tÖ t­¬ng ®èi hoµn chØnh, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ®Ó hç trî tÝch cùc cho tiÕn tr×nh ph¸t triÓn, hoµn thiÖn thÞ tr­êng. TiÕp tôc x©y dùng, hoµn thiÖn h¬n n÷a chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt ®Ó l·i suÊt ph¶n ¸nh ®óng quan hÖ cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng, lµm chuÈn mùc ®Ó so s¸nh, ®Þnh gi¸ c¸c c«ng cô tµi chÝnh kh¸c. KiÓm so¸t chÆt chÏ thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, thÞ tr­êng ngo¹i tÖ vµ c¸c d¹ng thÞ tr­êng ngÇm kh¸c ®Ó ®Þnh h­íng nguån tiÒn nhµn rçi cña c«ng chóng ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c môc tiªu ph¸t triÓn vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ: Nghiªm cÊm c¸c doanh nghiÖp mua bÊt ®éng s¶n ®Ó ®Çu c¬ Xo¸ bá h×nh thøc hôi, hä. KÕt luËn X©y dùng vµ h×nh thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n theo th«ng lÖ quèc tÕ lµ b­íc triÓn tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta. Tuy nhiªn, còng cÇn ph¶i thÊy r»ng, thÞ tr­êng chøng kho¸n - mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh cao cÊp - lµ s¶n phÈm cña mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn cao cho nªn, víi mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vÉn cßn ë møc s¬ khai nh­ ë ViÖt Nam, víi mét hÖ thèng ph¸p lý ch­a ®Çy ®ñ, víi mét c¬ së h¹ tÇng ch­a hoµn thiÖn nh­ hiÖn nay, ®Ó h×nh thµnh, hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n phôc vô ®¾c lùc, cã hiÖu qu¶ cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, rÊt nhiÒu vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn ®Æt ra cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. LuËn v¨n còng ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt ®Ó x©y dùng c¸c khu vùc kh¸c nhau cña thÞ tr­êng OTC, h×nh thµnh c¸c tæ chøc xÕp h¹ng tÝn nhiÖm, HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chóng kho¸n, h×nh thµnh c«ng ty thanh to¸n bï trõ vµ x©y dùng mét l·i suÊt chuÈn. §Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n, luËn v¨n còng ®Ò xuÊt mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p hoµn thiÖn khung ph¸p lý, n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc, c¸c gi¶i ph¸p t¨ng cung, kÝch cÇu chøng kho¸n, gi¶i to¶ nh÷ng v­íng m¾c trong tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸, t­ nh©n ho¸, c¸c chÝnh s¸ch c«ng khai ho¸ th«ng tin vµ huy ®éng tiÒm lùcc cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Kinh nghiÖm cña nhiÒu n­íc, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi râ rµng, ®Ó ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, thÞ tr­êng chøng kho¸n cÇn cã c¸c ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt vÒ cung, cÇu, vÒ hÖ thèng tµi chÝnh trung gian, hÖ thèng luËt lÖ, hÖ thèng thanh to¸n, kiÓm to¸n vµ ®éi ngò nh©n sù thÝch hîp. ThiÕu mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt nµy, thÞ tr­êng chøng kho¸n dï cã ®­îc thµnh lËp, còng chØ tån t¹i h×nh thøc, “h÷u danh v« thùc”, “lîi bÊt cËp h¹i”. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng vµ vËn hµnh cña HSTC trong h¬n mét n¨m qua lµ mét trong nh÷ng minh chøng kh«ng thÓ phñ nhËn cho lËp luËn nµy. V× vËy, cµng tÝch cù, chñ ®éng chuÈn bÞ ®ñ c¸c c¬ së h¹ tÇng cÇn thiÕt ®Ó n©ng cÊp HSTC thµnh VSE vµ triÓn khai c¸c kÕ ho¹ch, dù ¸n hîp t¸c ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n víi c¸c tæ chøc quèc tÕ nh»m hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n th× cµng cã ®ñ c¸c c¬ së ®Ó thÞ tr­êng ®i vµo ho¹t ®éng lµnh m¹nh, ph¸t triÓn v÷ng ch¾c. §ã lµ nh÷ng b­íc ®i tÊt yÕu trong lé tr×nh x©y dùng mét thÞ tr­êng chøng kho¸n nh»m phôc vô cho viÖc ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng n¨ng ®éng, phôc vô cho ®Þnh h­íng héi nhËp trong xu h­íng toµn cÇu ho¸ vµ quèc tÕ ho¸ c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh ë ViÖt Nam. Danh môc c¸c tµi liÖu tham kh¶o ViÖt ng÷ Andre Farber (2000), “ ThÞ tr­êng chøng kho¸n kh«ng ph¶i lµ ch×a kho¸ gi¶i quyÕt mäi vÊn ®Ò tµi chÝnh”, §Çu t­ chøng kho¸n, 2000, tr.14-15 Duy B×nh (2000), “Nh÷ng “bãng m©y ®em” trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n”, §Æc san C«ng an thµnh phè Hå ChÝ Minh, 2/11/200, tr.6 Duy B×nh (2000), “Nh÷ng “bãng m©y ®em” trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n”, §Æc san C«ng an thµnh phè Hå ChÝ Minh, 9/11/200, tr. 6 NguyÔn Ngäc BÝch (1999), Toµn c¶nh thÞ tr­êng chøng kho¸n, Nxb Thµnh phè Hå ChÝ Minh. Lª V¨n Ch©u (2000), “ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam: Nh×n tõ ®iÓm khëi ®Çu hiÖn thùc”, Chøng kho¸n ViÖt Nam, 2000 (7), tr. 9-14 Lª V¨n Ch©u (2000), “ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam: Nh×n vÊn ®Ò ®Æt ra t¹i thêi ®iÓm khëi ®Çu”, Chøng kho¸n ViÖt nam, 2000 (8), tr. 11-15 Cao c­¬ng (2000), “Doanh nghiÖp nhµ n­íc, bøc tranh kh«ng ph¶i mµu hång”, Thêi b¸o Kinh TÕ Sµi Gßn, 2000 (22), tr. 13 ChÝnh phñ (1999), “ T¹o chuyÓn biÕn tÝch cùc vÒ tèc ®é vµ chÊt l­îng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi”, B¸o Nh©n D©n, 19 th¸ng 11 n¨m 1999, tr. 3 Dennis McConac (2000), “C¶nh gi¸c víi c¸c kho¶n ®Çu c¬ bong bãng”, §Çu t­ chøng kho¸n, 2000 (08,09,10), tr. 14-15 Lª §¨ng Doanh (2000), “NiÒm tin míi ®Æt vµo c¶i c¸ch”, Thêi B¸o Kinh TÕ Sµi Gßn, 2001 (1), tr. 18-19 NguyÔn Anh Dòng (2001), “Hîp lý ho¸ c¬ cÊu vµ quy m« khu vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc”, B¸o Nh©n d©n, 3/8/2001, tr.2 Dwight H. Perkins, David D. Dapice & Jonathan H. Haughton (1994), ViÖt Nam c¶i c¸ch kinh tÕ theo h­íng rång bay, ViÖn ph¸t triÓn quèc tÕ Harvard, Nxb ChÝnh TrÞ Quèc Gia, Hµ Néi. TrÇn Träng §é (2000), B¸o c¸o tæng kÕt ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng ®Êu thÇu tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu kho b¹c vµ ph­¬ng h­íng, gi¶i ph¸p trong giai ®o¹n tíi, Ban ®Êu thÇu (Liªn Bé Ng©n hµng Nhµ n­íc Tµi chÝnh), Hµ Néi. Etiene Valence (1997), “ThÞ tr­êng chøng kho¸n”, TËp bµi gi¶ng, Hµ Néi, 11/97 §Æng Quang Gia (cb) (1996), Tù ®iÓn ThÞ tr­êng chøng kho¸n, Nxb Thèng kª, TP Hå ChÝ Minh. Quang Hoan (2001), “§Ó thÞ tr­êng chøng kho¸n viÖt Nam ph¸t triÓn cÇn nh×n th¼ng vµo sù thËt”, §Çu t­ chøng kho¸n, 2001 (89), tr. 10-11. Häc viÖn Tµi chÝnh New York (1993), Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ chøng kho¸n vµ m«i giíi chøng kho¸n, NguyÔn Ngäc Minh (dg), Nxb ThÕ Giíi, Hµ Néi. Hå C«ng H­ëng (1995), “C¸c thuéc tÝnh cña c«ng cô tµi chÝnh”, T¹p chÝ th«ng tin khoa häc Ng©n hµng, 1995 (10), tr. 27-28 Hå C«ng H­ëng (1996), “X©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho sù h×nh thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Ng©n hµng, 1996 (3), tr. 8-10 Hå C«ng H­ëng (1996), “T¨ng cung ®Ó thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n”, T¹p chÝ th«ng tin khoa häc Ng©n hµng, 1996 (5), tr. 46-17. Hå C«ng H­ëng (1996), “C¸c d¹ng rñi ro liªn quan ®Õn viÖc ®Çu t­ vµo c¸c tµi s¶n tµi chÝnh”, T¹p chÝ th«ng tin khoa häc Ng©n hµng, 1996 (8), tr. 32-34 Hå C«ng H­ëng (1998), “Chøng kho¸n ho¸”, T¹p chÝ ng©n hµng, 1998 (12), tr. 33-35. Hå C«ng H­ëng (1998), X©y dùng mét sè tiÒn ®Ò thóc ®Èy sù h×nh thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam, LuËn v¨n tèt nghiÖp cö nh©n chÝnh trÞ, Häc Viªn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi. Chu TuÊn Hïng (2000), “TÝnh thanh kho¶n cña thÞ tr­êng chøng kho¸n”, Chøng kho¸n ViÖt Nam, 2000 (5), tr. 42-47. Kazi Martin (2000), “§iÒu kiÖn ®ñ ®Ó thµnh lËp thÞ tr­êng chøng kho¸n”, §Çu t­ chøng kho¸n, 2000 (5), tr. 12. NguyÔn V¨n Léc vµ NguyÔn Thanh Quang (1998), “XuÊt ph¸t tõ tr¸i phiÕu, ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam cã ®¬n gi¶n nh­ vËy kh«ng?”, T¹p chÝ thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ, 1998, (5), tr. 17-19. TrÇn Du LÞch (cb) & tgk (1993), H­íng tíi mét thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Çu tiªn ë ViÖt nam, Trung t©m ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng vµ ®Çu t­, Tp. Hå ChÝ Minh. Kh¸nh Linh (1998), “ThÞ tr­êng chøng kho¸n §µi Loan vµ bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam”, T¹p chÝ tµi chÝnh tiÒn tÖ, 1998 (5), tr. 28-29. Lª Xu©n Nghi·, Bïi L­¬ng Ph¸t & T«n TÝch Th¹ch (1995), ThÞ tr­êng chøng kho¸n vµ së giao dÞch chøng kho¸n, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. P.H.T.H (2001), “Ho¹t ®éng ph¸t hµnh vµ niªm yÕt trªn Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n: CÇn cã quyÕt t©m vµ nh÷ng gi¶i ph¸p”, Chøng kho¸n ViÖt Nam, 2001 (7), tr. 12-14. Lý Quang Vinh (cb) vµ tgk (1998), Chøng kho¸n vµ Ph©n tÝch ®Çu t­ chøng kho¸n, Nxb Thèng Kª. TrÇn §¾c Sinh (1998), “Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n lµ tiÒn ®Ò cho viÖc thµnh lËp Së giao dÞch chøng kho¸n ViÖt Nam”, Bµi tr¶ lêi pháng vÊn, T¹p chÝ ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ, 1998 (7), tr. 11. §inh Dòng Sü (2001), “Ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p”, Chøng kho¸n ViÖt Nam, 2001 (2), tr. 39-42. §inh Dòng Sü (2001), “Ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p”, Chøng kho¸n ViÖt Nam, 2001 (3), tr. 28-29. §inh Thu ThÈm (2001), “Gi¸ trÞ cæ phiÕu niªm yÕt: Thùc vµ ¶o”, §Çu t­ chøng kho¸n, 2001 (81), tr. 16-17. §inh Thu ThÈm (2001), “Gi¸ trÞ cæ phiÕu niªm yÕt: Thùc vµ ¶o”, §Çu t­ chøng kho¸n, 2001 (82), tr. 16-20. Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam (2000), “Sè liÖu thèng kª kinh tÕ ViÖt Nam 1999”, Kinh tÕ 1999-2000 ViÖt Nam vµ thÕ giíi, tr. 9-12. TrÇn Träng Toµn, §inh Nguyªn Khiªm (®ång cb) vµ tgk (1999), Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ cña ViÖt Nam, Nxb ChÝnh TrÞ Quèc Gia, Hµ Néi. Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n T.p Hå ChÝ Minh (2001), “ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam: Mét n¨m nh×n l¹i”, Chøng kho¸n ViÖt nam, 2001 (7), tr. 3-8. Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n T.p Hå ChÝ Minh (2001), Con sè vµ sù kiÖn mét n¨m ho¹t ®éng, Thµnh Phè Hå ChÝ Minh. Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc (2001), “Mét n¨m ho¹t ®éng thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam”, Chøng kho¸n ViÖt nam, 2001 (8), tr. 3-8. Lª V­¬ng (2001), “ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam: Cã cÇn uèng thuèc h¹ nhiÖt?”, 2001 (86), tr. 16-17. Lª V­¬ng (2001), “ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam: Cã cÇn uèng thuèc h¹ nhiÖt?”, 2001 (87), tr. 17. Anh Ng÷ Andrew Crockett (1997), The Theory and Practice of finalcial Stability, Princeton Universty, New York. A.S Hornby (1995), Oxford Advanced Learner’s Dictionary, Oxford University Press, Oxford. Donald E. Fischer, Ronald J.Jordan (1995), Securities Analysis and Portfolio Management, 6th ed, Prentice - Hall, New York. Jack P. Friedman (1994), Dictionary of Business Terms, Barron’s Educational Seris, Inc, New York. Japan Securities Research Institute (1996) Securities Market in Japan 1996, Japan. Kenneth Garbbade (1982), Securities Market, McGraw - Hill, Inc, New York. Korea Stock Exchange (1998), Final Report: On The Technical Assistance For the Establishment Of a Stock Exchange in Vietnam, Korea. Lawrence S. Ritter, William L. Silber & Gregory F. Udell (1997), Principles of Money, Banking and Financial Markets, 11th ed, Addison - Wesley, New York. Leo Gough (1997) How the Stock Market Really Works, Pitman Publishing, New York. Leslie S.F. Young, Raymond C.P Chiang (ed) (1997), The Hong Kong Securities Industry, The Stock Exchange of Hong Kong limited. National Bank of Vietnam (1974), Securities Market Report on Vietnam, Vietnam. Richard Yau (1998), Securities Invesment Practice in Hong Kong, Hong Kong Institute of Bankers, Hong Kong. Robert Zipf (1997), How the Bond Market Works, New York institute of Finance, New York. Rudolf van der Bijl (1994) Trends In Emerging Capital Market - Implications for Vietnam, IFC, Workshop on Securities Market Developmant, Vol I, II, Ha Noi. Sidney N. Robbins (1974), Securities Market Report on Vietnam, vietnam. ._.