Các giải pháp nhằm tăng cường khả năng quản lý các dự án ODA

Lêi giíi thiÖu LÞch sö ph¸t triÓn c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®· chøng minh rÊt râ: Vèn ®Çu t­ vµ hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt t¸c ®äng ®Õn sù ph¸t triÓn nâi chung vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ nãi riªng cña mçi quèc gia. Vèn ®Çu t­ bao gåm: vèn trong n­íc, vèn thu hót tõ n­íc ngoµi chñ yÕu d­íi h×nh thøc vèn ODA, ®Çu t­ trùc tiÕp, c¸c kho¶n tÝn dông nhËp khÈu. §èi víi nh÷ng n­íc nghÌo, thu nhËp thÊp, kh¶ n¨ng tÝch luü vèn tõ trong n­íc h¹n chÕ th× nguån vèn n­íc ngoµi cã ý nghÜa quan träng. Ngoµi tÝnh chÊt ­u ®·i cña vèn ODA, mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau gi÷a ba lo¹inguån vèn trªn lµ: ODA chØ lµ sù chuyÓn nh­îng vèn mang tÝnh chÊt trî gióp tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §Æc ®iÓm nµy cho thÊy nguån ODA lµ mét nh©n tè quan träng t¹o nªn c¸c c¬ héi ph¸t triÓn cho c¸c n­íc nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, ODA vÒ thùc chÊt còng lµ mét kho¶n nî n­íc ngoµi mµ c¸c n­íc nhËn tµi trî cÇn ph¶i tr¶. V× thÕ, viÖc qu¶n lý vµ sö dông ODA sao cho cã hiÖu qu¶ phï hîp víi c¸c môc tiªu vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan. ChÝnh v× vËy, trong thêi gian thùc tËp t¹i Vô Tæng Hîp - Bé KÕ Ho¹ch vµ §Çu t­, em ®· lùa chän ®Ò tµi: "C¸c gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng qu¶n lý c¸c dù ¸n ODA" víi môc ®Ých ®ãng gãp nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh vµo qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn viÖc qu¶n lý c¸c dù ¸n ODA. Tuy nhiªn, do hiÓu biÕt cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn luËn v¨n kh«ng thÓ tr¸nh khái cã nh÷ng sai sãt. V× vËy, em mong cã ®­îc nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ cña c¸c thÇy, c« nh»m hoµn thiÖn ®Ò tµi nµy.  Ch­¬ng I. Tæng quan vÒ quy tr×nh qu¶n lý sö dông nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA). I. Nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA). Kh¸i niÖm. Theo c¸ch hiÓu chung nhÊt: Vèn ODA hay cßn gäi lµ vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc lµ c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i hoÆc vay v¬Ý ®iÒu kiÖn ­u ®·i (vª l·i suÊt, thêi gian Ên h¹n vµ trÈ nî) cña ChÝnh phñ cña c¸c n­íc ph¸t triÓn, c¸c c¬ quan chÝnh thøc thuéc tæ chøc quèc tÕ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ. ë ViÖt nam: Nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) lµ mét h×nh thøc hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc quèc tÕ (UNDP, ADB, WB, IMF...). C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (NGOs) gäi chung lµ c¸c ®èi t¸c viÖn trî hay c¸c nhµ tµi trî n­íc ngoµi. ODA ®­îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc cung cÊp tõ phÝa c¸c nhµ tµi trî cho ChÝnh phñ ViÖt Nam c¸c ho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, c¸c kho¶n vay ­u ®·i vÒ l·i suÊt vµ thêi h¹n thanh to¸n. Trªn thÕ giíi, ODA ®· ®­îc thùc hiÖn tõ nhiÒu thËp kû gÇn ®©y, b¾t ®Çu tõ kÕ ho¹ch MacSall cña Mü cung cÊp viÖn trî cho T©y ©u sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2. TiÕp ®ã lµ héi nghÞ Colombo n¨m 1955 h×nh thµnh nh÷ng ý t­ëng vµ nguyªn t¾c ®Çu tiªn vÒ hîp t¸c ph¸t triÓn. Sau khi thµnh lËp, Tæ chøc Hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn (OECD) n¨m 1961 vµ Uû ban hç trî ph¸t triÓn (DAC), c¸c nhµ tµi trî ®· lËp l¹i thµnh mét céng ®ång nh»m phèi hîp víi c¸c ho¹t ®éng chung vÒ hç trî ph¸t triÓn. Trong thêi kú chiÕn tranh l¹nh vµ ®èi ®Çu §«ng - T©y, thÕ giíi tån t¹i ba nguèn ODA chñ yÕu: - Liªn X« vµ §«ng ©u. - C¸c n­íc thuéc tæ chøc Hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn. - C¸c tæ chøc quèc tÕ vµ phi ChÝnh phñ. VÒ thùc chÊt, ODA lµ sù chuyªn giao mét phÇn GNP tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §¹i héi ®ång Liªn HiÖp Quèc kªu gäi c¸c n­íc ph¸t triÓn dµnh 1% GDP ®Ó cung cÊp ODA cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn. Quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ lµ mét nh©n tè quan träng thóc ®Èy sù ph©n c«ng lao ®éng gi÷a c¸c n­íc. B¶n th©n c¸c n­íc ph¸t triÓn nh×n thÊy lîi Ých cña m×nh trong viÖc hîp t¸c gióp ®ì c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn ®Ó më réng thÞ tr­êng tiªu thu s¶n phÈm vµ thÞ tr­êng ®Çu t­. §i liÒn víi sù quan t©m lîi Ých kinh tÕ ®ã, c¸c n­íc ph¸t triÓn nhÊt lµ ®èi víi c¸c n­íc lín cßn sö dông ODA nh­ mét c«ng cô chÝnh trÞ ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ vµ ¶nh h­ëng t¹i c¸c n­íc vµ khu vùc tiÕp cËn ODA. MÆt kh¸c, mét sè vÊn ®Ò quèc tÕ ®ang næi lªn nh­ AIDS/ HIV, c¸c cuéc xung ®ét s¾c téc, t«n gi¸o,... ®ßi hái sù nç lùc cña c¶ céng ®ång, quèc tÕ kh«ng ph©n biÖt giµu nghÌo. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®ang thiÕu vèn nghiªm träng dÔ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Vèn ODA lµ mét trong c¸c nguån vèn ngoµi n­íc cã ý nghÜa hÕt søc quan träng. Tuy nhiªn, ODA kh«ng thÓ thay thÕ ®­îc vèn trong n­íc mµ chØ lµ chÊt xóc t¸c t¹o ®iÒu kiÖn khai th¸c sö dông c¸c nguån vèn ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc. ODA cã hai mÆt: NÕu sö dông mét c¸ch phï hîp sÏ hç trî thËt sù cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, nÕu kh«ng ®ã sÏ lµ mét kho¶n nî n­íc ngoµi khã tr¶ trong nhiÒu thÕ hÖ. HiÖu qu¶ sö dông ODA phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè, mµ mét trong sè ®ã lµ c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®iÒu phèi nguån vèn nµy. NghÞ ®inh 20/ CP kh¼ng ®Þnh ODA cho ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng nguån quan träng cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®­îc sö dông cho nh÷ng môc tiªu ­u tiªn cña c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. TÝnh chÊt ng©n s¸ch cña ODA thÓ hiÖn ë chç nã ®­îc th«ng qua ChÝnh phñ vµ toµn d©n ®­îc thô h­ëng lîi Ých do c¸c kho¶n ODA mang l¹i. ViÖc cung ODA ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c kªnh sau ®©y: - Song ph­¬ng: + Trùc tiÕp ChÝnh phñ víi ChÝnh phñ. + Gi¸n tiÕp ChÝnh phñ víi ChÝnh phñ th«ng qua c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ hoÆc tæ chøc quèc tÕ. ChÝnh phñ ViÖt Nam ChÝnh phñ n­íc ngoµi NGOs hoÆc c¸c tæ chøc quèc tÕ - §a ph­¬ng: C¸c tæ chøc quèc tÕ cung cÊp ODA trùc tiÕp cho ViÖt Nam. NGOs hoÆc c¸c tæ chøc quèc tÕ NGOs hoÆc c¸c tæ chøc quèc tÕ - C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ cung cÊp ODA trùc tiÕp cho ViÖt Nam. NGOs hoÆc c¸c tæ chøc quèc tÕ NGOs hoÆc c¸c tæ chøc quèc tÕ 2. C¸c lo¹i h×nh ODA. 2.1. XÐt theo môc ®Ých ODA gåm c¸c h×nh thøc chñ yÕu sau: - Hç trî c¸n c©n thanh to¸n: Th­¬ng lµ hç trî tµi chÝnh trùc tiÕp (chuyÓn giao tiÒn tÖ nh­ng ®«i khi lµ hiÖn vËt hoÆc hç trî nhËp khÈu. Ngo¹i tÖ vµ hµng ho¸ chuyÓn trong n­íc qua h×nh thøc nµy ®­îc chuyÓn ho¸ thµnh hç trî ng©n s¸ch. - Hç trî ch­¬ng tr×nh (cßn gäi lµ viÖn trî phi dù ¸n) lµ viÖn trî khi ®¹t ®­îc mét hiÖp ®Þnh víi ®èi t¸c viÖn trî nh»m cung cÊp mét khèi l­îng ODA cho mét môc ®Ých tæng qu¸t víi thêi h¹n nhÊt ®Þnh ®Ó thùc hiÖn nhiÒu néi dung kh¸c nhau cña mét ch­¬ng tr×nh. Hç trî dù ¸n: Lµ h×nh thøc chñ yÕu cña hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc bao gåm hç trî c¬ b¶n vµ hç trî kü thuËt. Trªn thùc tÕ cã tr­êng hîp mét dù ¸n kÕt hîp c¶ hai lo¹i h×nh hç trî c¬ b¶n vµ hç trî kü thuËt. 2.2. XÐt theo h×nh thøc tiÕp nhËn vèn, ODA ®­îc ph©n ra ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ viÖn trî cho vay ­u ®·i: + §èi víi lo¹i h×nh ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i th­êng lµ hç trî kü thuËt, chñ yÕu lµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, kiÕn thøc, kinh nghiÖm th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cña chuyªn gia quèc tÕ. §«i khi viÖn trî nµy lµ ho¹t ®éng nh©n ®¹o nh­ l­¬ng thùc, thuèc men hoÆc c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c... nªn chóng rÊt khã huy ®éng vµo c¸c môc ®Ých ®Çu t­ ph¸t triÓn. Thªm vµo ®ã c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i th­¬ng kÌm theo mét sè ®iÒu kiÖn vÒ tiÕp nhËn, vÒ ®¬n gi¸... mµ nÕu n­íc chu nhµ cã vèn chñ ®éng sö dông th× ch­a ch¾c ®· ph¶i chÊp nhËn nh÷ng ®iÒu kiÖn nh­ vËy hoÆc kh«ng sö dông víi ®¬n gi¸ thanh to¸n cao gÊp 2-3 lÇn. Do ®ã khi sö dông c¸c nguån vèn ODA cho kh«ng, cÇn hÕt søc thËn träng. +§èi víi c¸c kho¶n vay ­u ®·i ODA cã thÓ sö dông cho môc tiªu ®Çu t­ ph¸t triÓn. TÝnh chÊt ­u ®·i cña kho¶n vay nµy thÓ hiÖn ë khÝa c¹nh sau: L·i suÊt thÊp : ch¼ng h¹n c¸c kho¶n vay ODA ®­îc tÝnh b»ng hµng ho¸ trÞ gi¸ 45,5 tû yªn nhËt cho ViÖt Nam vay n¨m 1992 cã l·i suÊt 1% kho¶n vay ng©n hµng thÕ giíi cho dù ¸n c¶i t¹o quèc lé 1A kh«ng l·i chØ cã 0,75%. .Thêi gian vay dµi: nhËt b¶n cho ta vay trong thêi gian 30 n¨m WB cho vay trong thêi gian 40 n¨m. . Thêi gian Ên h¹n tõ khi vay ®Õn khi tr¶ vèn gèc ®Çu tiªn kh¸ dµi th­êng kho¶ng 5-10 n¨m trë lªn. Th«ng th­êng c¸c n­íc tiÕp nhËn ODA ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nh»m t¹o ra ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng, t¹o m«i tr­êng h¹ tÇng c¬ së ®Ó tiÕp tôc thu hót vèn ®Çu t­. 3. Vai trß cña ODA trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §èi víi tÊt c¶ c¸c quèc gia tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc th× vèn lµ mét yÕu tè mét ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò kh«ng thÓ thiÕu. NhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, víi nh÷ng thµnh tùu míi cña khoa häc vµ c«ng nghÖ cho phÐp c¸c n­íc tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ cã thÓ rót ng¾n lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ kh¾c phôc t×nh tr¹ng tôt hËu vµ vËn dông ®­îc tèi ®a cña lîi thÕ ®i sau. Nh­ng ®Ó lµm ®­îc nh÷ng ®iÒu ®ã th× nhu cÇu vÒ nguån vèn lµ v« cïng lín trong khi ®ã ë giai ®o¹n ®Çu cña thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ th× tÊt c¶ c¸c n­íc ®Òu dùa vµo nguån vèn bªn ngoµi mµ chñ yÕu lµ ODA vµ FDI. Trong ®ã ODA lµ nguån vèn cña c¸c ChÝnh phñ, c¸c quèc gia ph¸t triÓn , c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ ho¹t ®éng víi môc tiªu trî gióp cho chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn. Do vËy nguån vèn nµy cã nh÷ng ­u ®·i nhÊt ®Þnh, do nh÷ng ­u ®·i nµy mµc¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn trong giai ®o¹n ®Çu cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc th­êng coi ODA nh­ lµ mét gi¶i ph¸p cøu c¸nh ®Ó võa kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu vèn ®Çu t­ tron gn­íc võa t¹o c¬ së vËt chÊt ban ®Çu nh»m t¹o dùng mét m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi ®Ó kªu gäi nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi FDI, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ®Çu t­ trong n­íc ph¸t triÓn. Nh­ vËy, cã thÓ nãi nguån vèn ODA cã vai trß quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn râ nÐt ë khÝa c¹nh sau: Thø nhÊt: ODA cã vai trß bæ sung cho nguån vèn trong n­íc. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn c¸c kho¶n viÖn trî vµ cho vay theo ®iÒu kiÖn ODA lµ nguån tµi chÝnh quan träng gi÷ vai trß bæ sung vèn cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Ch¼ng h¹n trong thêi kú ®Çu cña c¸c n­íc NICs vµ ASEAN ViÖn trî n­íc ngoµi cã mét tÇm quan träng ®¸ng kÓ. §µi loan: trong thêi kú ®Çu thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ ®· dïng viÖn trî vµ nguån vèn n­íc ngoµi ®Ó tho¶ m·n gÇn 50% tæng khèi l­îng vèn ®Çu t­ trong n­íc. Sau khi nguån tiÕt kiÖm trong n­íc t¨ng lªn, §µi loan míi gi¶m sù lÖ thuéc vµo viÖn trî. Hµn Quèc: cã mèi quan hÖ ®Æc biÖt víi Mü nªn cã ®­îc nguån viÖn trî rÊt lín chiÕm 81,2% tæng viÖn trî cña n­íc nµy trong nh÷ng n­m 70-72 nhê ®ã mµ gi¶m ®­îc sù c¨ng th¼ng vÒ nhu cÇu ®Çu t­ vµ cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ. Cßn ë hÇu hÕt c¸c n­íc §«ng Nam ¸ sau khi giµnh ®­îc ®éc lËp, ®Êt n­íc ë trong t×nh tr¹ng nghÌo nµn vµ l¹c hËu, ®Ó ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu vèn vµ kh¶ n¨ng tha n¨ng thu håi vèn chËm. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ c¸c n­íc §«ng nam ¸ nãi riªng ®· sö dông nguån vèn ODA. ë ViÖt Nam ODA ®ãng vai trß rÊt quan träng trong ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ c«ng céng, lµm nÒn t¶ng cho ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi gÇn ®©y cña ViÖt Nam. §Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®· ph¸t triÓn m¹nh ë ViÖt Nam trong thËp kû qua nhê c«ng cuéc ®æi míi víi møc t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n ®¹t 7,5%/ n¨m. §Çu t­ cña ChÝnh phñ vµ nguån vèn n­íc ngoµi ®èng vai trß hÕt søc quan träng. Tæng cam kÕt c¸c nguån vèn ODA ®¹t møc t­¬ng ®­¬ng kho¶ng 15 tØ USD. Do vÉn lµ mét n­íc trong nh÷ng n­íc nghÌo nhÊt thÕ giíi ho¹t ®éng qu¶n lý kinh tÕ - x· héi ë ViÖt Nam cho thÊy ®Êt n­íc ta tiÕp cËn rÊt tèt nguån ODA ­u ®·i d­íi h×nh thøc viÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ tÝn dông cã l·i suÊt thÊp. Sù khan hiÕm nguån FDI hiÖn nay do cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh §«ng Nam ¸ ®· còng g©y ra suy gi¶m trong tiÕn tr×nh tiÕn hµnh c¶i c¸ch kinh tÕ ë ViÖt Nam, ®· t¹o thªm c¨ng th¼ng cho c¸c nguån lùc ®Çu t­ c«ng céng hç trî thóc ®Èy t¨ng tr­ëng trong khi vÉn ®¶m b¶o thóc ®Èy c¸c dÞch vô x· héi. Do ®ã ODA ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc tµi trî c¸c chi tiªu ph¸t triÓn cña chÝnh phñ. KÓ tõ khi céng ®ång tµi trî quèc tÕ nèi l¹i sù gióp ®ì cña m×nh cho ViÖt Nam, møc gi¶i ng©n ODA hµng n¨m ®· t¨ng mét c¸ch v÷ng ch¾c tõ møc 272 triÖu USD vµo n¨m 1994 ( kho¶ng 26% chi tiªu x©y dùng c¬ b¶n cña chÝnh phñ) lªn kho¶ng 1.120 triÖu USD vµo n¨m 1998 (xÊp xØ 80%). Trªn thùc tÕ do tÝnh chÊt ­u ®·i cña vèn ODA mµ c¸c quèc gia sö dông nã th­êng e ng¹i vÒ g¸nh nÆng nî nÇn nh­ng thùc tÕ th× ®ã lµ nçi lo sî cña víi c¸c n­íc qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn nµy kh«ng hiÖu qu¶. G¸nh nÆng nî nÇn sÏ ®­îc gi¶m rÊt nhiÒu nÕu biÕt qu¶n lý ®Ó ®em l¹i hiÖu qu¶ sö dông ODA cao. Thø hai: ODA d­íi d¹ng viÖn trî kh«ng hoµn l¹i gióp c¸c n­íc nhËn viÖn trî tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu khoa häc, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Nh÷ng lîi Ých quan träng mµ ODA mang l¹i cho c¸c n­íc nhËn tµi trî lµ c«ng nghÖ, kü thuËt hiÖn ®¹i, kü x¶o chuyªn m«n vµ tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn. §«ng thêi b»ng nguån vèn ODA c¸c nhµ tµi trî cßn ­u tiªn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn nguån nh©n lùc v× viÖc ph¸t triÓn cña mét quèc gia cã quan hÖ mËt thiÕt víi viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Thø ba: ODA gióp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khã kh¨n kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn kh«n tr¸nh khái. Trong ®ã nî n­íc ngoµi vµ th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ngµy mét gia t¨ng lµ t×nh tr¹ng phæ biÕn. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy c¸c quèc gia cÇn ph¶i cè g¾ng hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ b»ng c¸ch phèi hîp v¬Ý ngan hµng thÕ giíi, quü tiÒn tÖ quèc tÕ vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c tiÕn hµnh chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh c¬ cÊu. ChÝnh s¸ch nµy dù ®inh chuyÓn chÝnh s¸ch kinh tÕ Nhµ n­íc ®ãng vai trß trung t©m sang chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc t­ nh©n. Nh­ng muèn thùc hiÖn ®­îc viÖc ®iÒu chØnh nµy cÇn ph¶i cã mét l­îng vèn cho vay mµ c¸c chÝnh phñ l¹i ph¶i dùa vµo nguån vèn ODA. Thø t­: Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc t¨ng kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ t¹o ®iÒu kiÖn më réng ®Çu t­ ph¸t triÓn trong n­íc ë c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn. Nh­ chóng ta ®· biÕt ®Ó cã thÓ thu hót ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi bá vèn ®Çu t­ vµo mét lÜnh vùc nµo ®ã th× chÝnh t¹i c¸c quèc gia ®ã ph¶i ®¶m baá cho hä cã mét m«i tr­êng ®Çu t­ tèt (c¬ së h¹ tÇng, hÖ thèng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt ...) ®¶m b¶o ®Çu t­ cã lîi víi phÝ tæn ®Çu t­ thÊp, hiÖu qu¶ ®Çu t­ cao muèn vËy ®Çu t­ cña Nhµ n­íc ph¶i ®­îc tËp trung vµo viÖc n©ng cÊp, c¶i thiÖn vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng... Nguån vèn Nhµ n­íc thùc hiÖn ®Çu t­ nµy lµ ph¶i dùa vµo ODA bæ sung cho vèn ®Çu t­ h¹n hÑp th× ng©n s¸ch cña Nhµ n­íc. M«i tr­êng ®Çu t­ mét khi ®­îc c¶i thiÖn sÏ t¨ng søc hót ®ång vèn n­íc ngoµi. MÆt kh¸c viÖc sö dông nguån vèn ODA ®Ó ®Çu t­ c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc tËp trung ®Çu t­ vµo c¸c c«ng tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cã kh¶ n¨ng mang l¹i lîi nhuËn. 4. Vµi nÐt vÒ qu¶n lý vµ sö dông ODA trªn thÕ giíi. 4.1 C¸c nhµ tµi trî ODA chñ yÕu trªn thÕ giíi. Nãi chung kh«ng cã tiªu thøc chung ®Ó ph©n läai c¸c nhµ tµi t¹ ODA tuy nhiªn chóng ta cã thÓ ph©n chia thµnh hai nhãm chÝnh sau: nhãm c¸c n­íc vµ c¸c nhµ tæ chøc quèc tÕ. a. C¸c nhãm n­íc. - C¸c n­íc thµnh viªn cña Uû ban hç trî ph¸t triÓn DAC thuéc tæ chøc OECD: tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn ®­îc thµnh lËp tõ n¨m 1961 cã tiÒn th©n lµ tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¢u OEEC. OECD cã môc tiªu chñ yÕu lµ: + Thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ víi nhÞp ®é cao vµ bÒn v÷ng, n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n c¸c n­íc thµnh viªn, duy tr× nÒn tµi chÝnh æn ®Þnh vµ nhê vËy ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi. + Gãp phÇn më réng qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸ n­íc thµnh viªn còng nh­ kh«ng ph¶i thµnh viªn. + Gãp phÇn më réng th­¬ng m¹i quèc tÕ ®a biªn trªn c¬ së kh«ng kú thÞ vµ phï hîp víi tËp qu¸n quèc tÕ. - NhËt B¶n: §©y lµ mét quèc gia hµng n¨m cung cÊp mét l­¬ng vèn ODA rÊt lín ®Æc biÖt lµ mét trong nh÷ng quèc gia ®øng ®Çu trong danh s¸ch nh÷ng nhµ tµi trî cho ViÖt Nam. b. C¸c tæ chøc quèc tÕ. - Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸: ADB. §­îc thµnh lËp n¨m 1966 do 31 chÝnh phñ thµnh viªn nh»m xóc tiÕn qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng. Trong h¬n 33 n¨m qua c¸c thµnh viªn ®· t¨ng lªn rÊt nhiÒu ADB chó träng ®Õn nhu cÇu cña c¸c n­íc nhá vµ c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn vµ ­u tiªn ®Æc biÖt ®Õn ch­¬ng tr×nh vµ dù ¸n khu vùc, tiÓu vïng vµ quèc gia. - C¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ kh¸c: WB, IMF, UNDP... * §èi víi ViÖt Nam theo sè liÖu 91- 2000. C¸c nhµ tµi trî chÝnh ®ã lµ Ng©n hµng hîp t¸c quèc tÕ NhËt B¶n (JBIC), Ng©n hµng thÕ giíi(WB), Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB) ®· thiÕt lËp c¸c ho¹t ®éng cña m×nh ë ViÖt Nam trong 6-8 n¨m qua vµ ®· næi lªn nh­ 3 nhµ tµi trî lín nhÊt vÒ nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA ë ViÖt Nam. Xu h­íng gÇn ®©y nÕu nghiªn cøu kü danh môc c¸c ch­¬ng tr×nh sù ¸n ODA cña tæ chøc nµy vÒ mÆt ®Þnh l­îng, chiÒu h­íng chung lµ t­¬ng ®èi kh¶ quan víi c¸c møc t¨ng vÒ giai rng©n vµ møc gi¶m vÒ l­îng tÝch tô cña c¸c cam kÕt ch­a ®­îc gi¶i ng©n. Khi xem xÐt tæng møc cña ba tæ chøc nµy cã thÓ quan s¸t thÊy r»ng c¸c cam kÕt hµng n¨m ®¹t møc cao nhÊt n¨m 1997 vµ tõ thêi ®iÓm ®ã ®Õn nay cã chiÒu h­íng suy gi¶m. Møc gi¶i ng©n, tuy nhiªn ®· t¨ng mét c¸ch v÷ng ch¾c tõ n¨m 1995 trë ®i. Trong n¨m 1999 møc gi¶i ng©n t¨ng gÊp 12 lÇn so víi n¨m 1997, mÆc dï vËy tèc ®é t¨ng nay (theo tû lÖ %) ®· gi¶m dÇn tõ n¨m 1996. Kh«ng thÊy cã khuynh h­íng chung râ nÐt nµo ®èi víi tû lÖ gi¶i ng©n cña ba tæ chøc nµy. PhÇn cam kÕt ch­a gi¶i ng©n liªn tôc t¨ng trong c¸c n¨m 1994. V× thÕ bøc tranh chung lµ møc gi¶i ng©n ®ang ®­îc c¶i thiÖn vµ nÕu chiÒu h­íng hiÖn nay vÉn nh­ vËy th× giai ®o¹n ®Çu cña ho¹t ®éng ODA cña ba tæ chøc nµy, ®Æc tr­ng bëi sè l­îng dù ¸n t¨ng vµ thùc hiÖn dù ¸n chËm, sÏ ®­îc hoµn thiÖn trong mét sè giai ®o¹n æn ®Þnh h¬n. NÕu t¸ch tõng tæ chøc mét ®Ó xem xÐt th× bøc tranh cã kh¸c ®i ®«i chót. NhËt B¶n tæng c¸c kho¶n vay ODA luü kÕ dµnh cho ViÖt Nam hiÖn nay vµo kho¶ng 4,4 tû USD, chiÕm 25 dù ¸n ph¸t triÓn vµ 4 kho¶n tÝn dông hµng ho¸ (kho¶ng 3,8 tû USD nÕu kh«ng kÓ ®Õn kho¶n tÝn dông hµng ho¸). Kho¶ng 24% tæng sè c¸c cam kÕt ®· ®­îc gi¶i ng©n. Nh÷ng dù ¸n c¬ së h¹ tÇng lín ®¸ng chó ý lµ trong c¸c ngµnh giao th«ng vµ ®iÖn lùc chiÕm tû träng lín trong danh môc dù ¸n vµ nh÷ng dù ¸n nµy th­êng thùc hiÖn chËm trong giai ®o¹n ®Çu. Tuy nhiªn t×nh h×nh thùc hiÖn ®· ®­îc c¶i thiÖn v÷ng ch¾c mét phÇn do c¸c c¬ quan chñ qu¶n ®· quen h¬n víi c«ng t¸c dù ¸n. Trong n¨m 1999 c¶ cma kÕt hµng n¨m vµ gi¶i ng©n ®Òu ®¹t møc cao nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay. Tû lÖ gi¶i ng©n ®· ®­îc c¶i thiÖn n¨m 1995, tiÕn ®é thùc hiÖn ng¾n h¬n so víi tiªu chuÈn cña JBIC, tuy nhiªn phÇn lín c¸c dù ¸n ®Òu chËm tõ 1-2 n¨m so víi kÕ ho¹ch ®Æt ra ban ®Çu. C¸c nguyªn nh©n ®· ®­îc x¸c ®Þnh trong ®ã qu¸ tr×nh phª duyÖt néi bé cña phÝa ViÖt Nam ®èi víi c¸c quyÕt ®Þnh, thay ®æi hoÆc ®iÒu chØnh cña dù ¸n th­êng kÐo dµi, ®Æc biÖt nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ ®Êu thÇu vµ chØ ®Þnh t­ vÊn. MÆt kh¸c sù chËm trÔ trong viÖc thanh to¸n theo tiÕn ®é ®· ®­îc phÇn nµo gi¶m bít. Ng©n hµng thÕ giíi WB: hiÖn cã 21 dù ¸n ®ang ho¹t ®éng vµ dù ¸n ®· kÕt thóc thÓ hiÖn tæng møc c¸c cam kÕt 2,25 tû USD tron g®ã kho¶ng 35% ®· ®­îc gi¶i ng©n. Møc gi¶i ng©n tõ tµi kho¸ 1994 lµ rÊt hµi lßng nh­ng tèc ®é®· gi¶m vµ møc thùc hiÖn giê ®©y thÊp h¬n møc trong khu vùc. HiÖn nay míi chØ ®¹t kho¶ng 70% tæng møc gi¶i ng©n dù kiÕn trong danh môc c¸c dù ¸n ®ang ho¹t ®éng. Tæng møc cam kÕt ®· gi¶m tõ n¨m 1997 vµ tû lÖ gi¶i ng©n cho thÊy chiÒu h­íng gi¶m b¾t ®Çu tõ n¨m 1996. Cã møc t¨ng vÒ khèi l­îng cam kÕt ch­a ®­îc gi¶i ng©n mÆc dï tèc ®é t¨ng ®· gi¶m dÇn. Ngoµi c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn dù ¸n ®­îc m« t¶ d­íi ®©y, mét sè nguyªn nh©n xuÊt ph¸t tõ viÖc söa ®æi trong c¸c quy ®Þnh thùc hiÖn cña chÝnh phñ ®· lµm chËm qu¸ tr×nh thùc hiÖn, ngoµi ra cßn do sù chuyÓn ®æi vÒ c¬ cÊu trong danh môc dù ¸n hiÖn nay. Sè l­îng nh÷ng dù ¸n cã quy m« lín, gi¶i ng©n nhanh trong khi nh÷ng dù ¸n míi cã xu h­íng ho¹t ®éng phøc t¹p, ph©n t¸n, ph¶i tr¶i qua giai ®o¹n khëi ®éng l©u h¬n so víi dù kiÕn. Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸: (ADB) cã 25 dù ¸n ®ang thùc hiÖn ë ViÖt Nam trong ®ã cã 21 dù ¸n ®Çu t­ ®· cã hiÖu lùc víi tæng nî rßng lµ 1,7 tû USD ®· gi¶i ng©n ®­îc 30%. Trong khi cam kÕt hµng n­m gi¶m tõ møc cao nhÊt vµo n¨m 1997, mét phÇn chËm trÔ trong viÖc xö lý c¸c kho¶n vay dù kiÕn, th× møc gi¶i ng©n vµ trao hîp ®ång trong n¨m 1999 l¹i ®øng ë møc cao nhÊt kÓ tõ khi ADB cung cÊp c¸c kho¶n vay ë ViÖt Nam. Tû lÖ gi¶i ng©n ®ang ®­îc c¶i thiÖn, nh­ng vÉn thÊp h¬n møc trung b×nh trong khu vùc vµ ADB vÉn lo l¾ng vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn nµy, b¶n chÊt cña c¸c vÊn ®Ò vÒ thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n d­êng nh­ ®· chuyÓn biÕn víi sù hoµn chØnh vÒ danh môc sù ¸n. C¸c chËm trÔ trong viÖc tuyÓn chän vµ ®­a t­ vÊn µo ho¹t ®éng, trao hîp ®ång vµ gi¶i ng©n ®ang trë thµnh vÊn ®Ò lo ng¹i nhÊt. ADB sÏ lÊy thùc hiÖn dù ¸n lµm yÕu tè quÕt ®Þnh c¸c kho¶n vay trong t­¬ng lai. B¶ng sè liÖu c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña NhËt B¶n, WB, ADB - t×nh h×nh gi¶i ng©n 1994-1999 (triÖu USD/ niªn lÞch 1994 1995 1996 1997 1998 1999 JBIC Cam kÕt hµng n¨m 510 619 649 673 648 773 Gi¶i ng©n hµng n¨m 0 37 38 109 292 4526 PhÇn cam kÕt ch­a gi¶i ng©n 510 1091 1703 2267 2623 2940 TØ lÖ gi¶i ng©n (%) 0,1 3,2 2,3 5,2 11,8 13,9 WB Cam kÕt hµng n¨m 228 314 508 389 392 318 Gi¶i ng©n hµng n¨m 65 17 129 181 220 189 PhÇn cam kÕt ch­a gi¶i ng©n 228 164 460 840 1047 1219 TØ lÖ gi¶i ng©n (%) 28 11 28 22 21 15 ADB Cam kÕt hµng n¨m 61 233 217 360 284 220 Gi¶i ng©n hµng n¨m 3 48 29 149 128 191 PhÇn cam kÕt ch­a gi¶i ng©n 320 545 732 1024 1180 1253 TØ lÖ gi¶i ng©n (%) 1,1 8,4 4,8 15,8 14,8 16,0 Tæng Cam kÕt hµng n¨m 779 1166 1374 1422 1324 1311 Gi¶i ng©n hµng n¨m 68 62 196 358 641 761 Gi¶i ng©n hµng n¨m, % thay ®æi - - 10 215 82 79 19 PhÇn cam kÕt ch­a gi¶i ng©n 1058 1800 2895 4131 4859 5412 PhÇn cam kÕt ch­a gi¶i ng©n, % thay ®æi - 70 61 43 18 11 4.2 Xu thÕ ODA trªn thÕ giíi. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ODA trªn thÕ giíi hiÖn nay cã c¸c khuynh h­íng chñ yÕu sau ®©y: Mét lµ: trong c¬ cÊu tæng thÓ ODA cña thÕ giíi tû träng ODA song ph­¬ng cã xu h­íng t¨ng lªn, ODA ®a ph­¬ng cã xu thÕ gi¶m ®i xu thÕ nµy h×nh thµnh d­íi sù t¸c ®éng cña hai nh©n tè chñ yÕu sau: - Qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi vµ xu thÕ héi nhËp ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho quan hÖ vÒ ODA trùc tiÕp gi÷a c¸c quèc gia. - HiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc ®a ph­¬n gtá ra kÐm hiÖu qu¶ lµm cho mét sè nhµ tµi trî ngÇn ng¹i ®ãng gãp cho c¸c tæ chøc nµy. Hai lµ: møc ®é c¹nh tranh thu hót ODA ®· t¨ng lªn gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn.Trªn thÕ giíi sè n­íc dµnh ®­îc ®éc lËp, b¾t ®Çu x©y dùng kinh tÕ ph¸t triÓn x· héi t¨ng lªn ®¸ng kÓ vµ cã nhu cÇu lín vÒ ODA. ë Trung Quèc ®ang cÇn mét l­îng vèn ODA lín ®Ó x©y dùng kinh tÕ, ë §«ng Nam ¸ mÆc dï mét sè n­íc nh­ Singapore, Malaixia, Th¸i Lan, ®· gi¶m dÇn nguån tiÕp nhËn ODA song bªn c¹nh ®ã l¹i c¸c quèc gia kh¸c víi nhu cÇu ODA lín h¬n nh­ c¸c n­íc §«ng D­¬ng, Myanma. Ba lµ: triÓn väng gia t¨ng nguån ODA Ýt l¹c quan. MÆc dï §¹i héi ®ång Liªn hiÖp quèc ®· khuyÕn nghÞ dµnh 1% GDP cña c¸c n­íc ph¸t triÓn ®Ó cung cÊp ODA cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn song kh¶ n¨ng nµy rÊt Ýt thµnh hiÖn thùc (theo c¸c sè liÖu míi nhÊt th× tØ lÖ nµy hiÖn nay chØ ®¹t møc trung b×nh vµo kho¶ng 0,7%). Thùc tÕ cho thÊy c¸c n­íc cã khèi l­îng ODA lín nhÊt nh­ Mü, NhËt B¶n... th× tØ lÖ nµy chØ ®¹t trªn d­íi 0,3% trong nhiÒu n¨m qua. Tuy cã mét sè n­íc nh­ Thuþ §iÓn, Nauy, PhÇn Lan, §an M¹ch... ®· cã tû lÖ ODA h¬n 1% song khèi l­¬ng ODA tuyÖt ®èi cña c¸c n­íc nµy kh«ng lín. Thªm vµo ®ã t×nh h×nh phôc håi kinh tÕ chËm ë c¸c n­íc ph¸t triÓn còng lµ mét trë ng¹i gia t¨ang ODA. Ngoµi ra c¸c n­íc ph¸t triÓn ®ang ph¶i ®èi ®Çu víi hµng lo¹t vÊn ®Ò x· héi trong n­íc vµ chÞu søc Ðp cña d­ luËn ®ßi gi¶m viÖn trî cho n­íc ngoµi ®Ó tËp chung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ì trong n­íc. II. Quy tr×nh qu¶n lý dù ¸n ODA. Theo quy ®Þnh chung vÒ qu¶n lý vµ sö dông, mét dù ¸n ODA th­êng bao gåm c¸c b­íc sau: - X¸c ®Þnh dù ¸n. - ChuÈn bÞ ®Çu t­. - Thùc hiÖn ®Çu t­. - NghiÖm thu vµ ®¸nh gi¸. S¬ ®å quy tr×nh qu¶n lý dù ¸n ODA. X¸c ®Þnh dù ¸n vµ ®¸nh gi¸ ban ®Çu. X¸c ®Þnh môc tiªu chiÕn l­îc quèc gia Xem xÐt ®·nh gi¸ nh÷ng ®Ò xuÊt chÝnh thøc §­a ra nh÷ng ®Ò xuÊt chÝnh thøc (dù ¸n ®Ò xuÊt) Dù ¸n ®Ò xuÊt ®­îc gi¸m ®èc qu¶n lý ch­¬ng tr×nh quèc gia xem xÐt ®¸nh gi¸ tiÕp Phª duyÖt dù ¸n X©y dùng b¸o c¸o nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi Dù th¶o v¨n kiÖn thiÕt kÕ dù ¸n X©y dùng b¸o c¸o nghiªn cøu kh¶ thi TuyÓn chän kÝ kÕt víi nhµ rhÇu thùc hiÖn dù ¸n §µm ph¸n vÒ b¶n ghi nhí TriÓn khai dù ¸n Theo dâi dù ¸n vÌ tµi chÝnh hiÖn vËt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn Nhµ thÇu chuÈn bÞ b¸o c¸o hoµn thµnh dù ¸n §¸nh gi¸ sau hoµn thµnh ®èi víi mét sè dù ¸n ®­îc lùa chän Rót ra bµi häc kinh nghiÖm ChuÈn bÞ vµ thiÕt kÕ dù ¸n. Thùc hiÖn vµ theo dâi dù ¸n. Hoµn thµnh vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n. X¸c ®Þnh dù ¸n vµ ®¸nh gi¸ ban ®Çu: Dù ¸n ®Ò xuÊt cã thÓ ®­îc x¸c ®Þnh theo nhiÒu c¸ch. ViÖc x¸c ®Þnh nµy cã thÓ thùc hiÖn qua ®¸nh gi¸ ngµnh hoÆc c¸c ®oµn ch­¬ng tr×nh, th«ng qua c¸ch tiÕp cËn chÝnh thøc ®èi víi §¹i sø qu¸n cña n­íc tµi trî t¹i n­íc nhËn viÖn trî, theo ®Ò nghÞ cña ChÝnh phñ n­íc tiÕp nhËn viÖn trî hoÆc th«ng qua c¸c c¸ch tiÕp cËn chÝnh thøc víi c¸c tæ chøc kh¸c. Khi nhËn ®­îc yªu cÇu chÝnh thøc ®Ò ¸n sÏ ®­îc V¨n phßng cña n­íc viÖn trî ®¸nh gi¸ vµ xen xÐt xem cña dù ¸n ®Ò xuÊt cã n¾m trong chiÕn l­îc quèc gia nªu trong b¸o c¸o quèc gia hay kh«ng. NÕu ®Ò ¸n phï hîp vµ ®¸p øng c¸c yªu cÇu th«ng tin tèi thiÓu ®Ò ¸n sÏ ®­îc tr×nh lªn gi¸m ®èc qu¶n lý ch­¬ng tr×nh quèc gia ®Ó ®¸nh gi¸ tiÕp. NÕu thÊy r»ng ®Ò ¸n nµy cã thÓ ph¸t triÓn ®­îc gi¸m ®èc ch­¬ng tr×nh qu¶n lý quèc gia sÏ ®Ö tr×nh ChÝnh phñ phª chuÈn viÖc sö dông tiÒn ng©n d¸ch cho dù ¸n. NÕu ®­îc phª chuÈn sÏ chÝnh thøc ho¸ viÖc ®­a dù ¸n vµo danh môc ch­¬ng tr×nh quèc gia vµ cho phÐp tiÕn hµnh thiÕt kÕ chi tiÕt. 2. ChuÈn bÞ dù ¸n vµ thiÕt kÕ: HÇu hÕt c¸c ®Ò ¸n ®ßi hái nhiÒu c«ng søc míi biÕn thµnh mét dù ¸n ®­îc thiÕt kÕ ®Çy ®ñ vµ cã tÝnh kh¶ thi. Giai ®o¹n hoµn thiÖn ®Ò ¸n ®­îc gäi lµ giai ®o¹n chuÈn bÞ. Giai ®o¹n chuÈn bÞ nµy bao gåm mét sè hoÆc tÊt c¶ c¸c b­íc sau ®©y vµ kÕt thóc b»ng viÖc Bé tr­ëng hoÆc §¹i diÖn cña Bé Tµi chÝnh phª duyÖt cho phÐp thùc hiÖn: - Nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi - Nghiªn cøu kh¶ thi - Dù th¶o v¨n kiÖn thiÕt kÕ dù ¸n V¨n kiÖn thiÕt kÕ dù ¸n bao gåm kÕ ho¹ch chi tiÕt vÒ chi phÝ, nguån lùc vµ kÕ ho¹ch thùc hiÖn. Tuy nhiªn, phª chuÈn tµi chÝnh míi cã thÓ thay cho phe chuÈn ®­a ra tr­íc ®©y khi dù ¸n lóc ®ã cßn trong giai ®o¹n chuÈn bÞ vµ thiÕt kÕ. 3. Thùc hiÖn ®Çu t­ vµ theo dâi dù ¸n. B­íc ®Çu tiªn cña giai ®o¹n nµy lµ th¶o luËn ®Ó ®i ®Õn ký kÕt b¶n ghi nhí (MOU) thÓ hiÖn sù nhÊt trÝ gi÷a hai ChÝnh phñ. MOU bao gåm c¸c ®iÒu kho¶n tiªu chuÈn, c¸c phô lôc tham chiÕu, trong ®ã m« t¶ dù ¸n vµ ®Þnh sè tr¸ch nhiÖm cña hai ChÝnh phñ. Dù ¸n sÏ chÝnh thøc ®­îc triÓn khai sau khi MOU ®­îc ký kÕt vµ c¸c nhµ thÇu ®ñ tiªu chuÈn ®­îc tuyÓn chän. NhiÖm vô ®Çu tiªn cña nhµ thÇu chÝnh thùc hiÖn lµ chuÈn bÞ v¨n kiÖn thùc hiÖn dù ¸n (PID).Qu¸ tr×nh nµy cho phÐp nhµ thÇu x¸c ®Þnh nh÷ng ®iÒu chØnh cÇn thiÕt cho dù ¸n tõ kinh nghiÖm ban ®Çu khi triÓn khai dù ¸n. Dù ¸n sÏ ®­îc theo dâi trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Qua c«ng t¸c theo dâi c¸c nhµ tµi trî song ph­¬ng biÕt ®­îc t×nh h×nh thùc hiÖn sù ¸n cã tèt kh«ng, nhµ thÇu thùc hiÖn so víi hîp ®ång ra sao, liÖu cã ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ®Æt ra? 4. Hoµn thµnh vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n. Giai ®o¹n nµy bao gåm: ViÖc chuÈn bÞ b¸o c¸o hoµn thµnh dù ¸n (PCR) ®èi víi tÊt c¶ c¸c dù ¸n vµ tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ sau dù ¸n ®èi víi mét sè dù ¸n ®­îc lùa chän. Nhµ thÇu thùc hiÖn cÇn chuÈn bÞ PCR tr­íc khi kÕt thóc dù ¸n. PCR m« t¶ thiÕt kÕ dù ¸n tõ khi x©y dùng dù ¸n giai ®o¹n chuÈn bÞ ®Õn khi bæ sung trong giai ®o¹n thùc hiÖn. Sù chÊp thuËn b¸o c¸o nµy cña nhµ tµi trî song ph­¬ng ®¸nh dÊu thêi ®iÓm kÕt thóc dù ¸n. Sau khi dù ¸n kÕt thóc cã thÓ ph¶i tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ sau dù ¸n, m« t¶ lÞch sö cña dù ¸n, nh÷ng thµnh c«ng cña dù ¸n, nh÷ng thiÕu sãt vµ x¸c ®Þnh nh÷ng bµi häc ®óc kÕt trong kh©u thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn dù ¸n ph©n tÝch ®éc lËp cña nhµ tµi trî song ph­¬ng cïng c¸c v¨n kiÖn dù ¸n kh¸c cã thÓ rót ra nh÷ng bµi häc vµ ®­a vµo c¬ së d÷ liÖu vÒ bµi häc kinh nghiÖm cña nhµ tµi trî, t¹o c¬ së ®Ó ph¶n håi th«ng tin vµo ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ chuÈn bÞ c¸c dù ¸n trong t­¬ng lai. Trªn ®©y lµ tãm t¾t s¬ l­îc chu kú qu¶n lý mét dù ¸n ODA. Ch­¬ng II. T×nh h×nh huy ®éng vµ sö dông ODA cña n­íc ta trong thêi gian qua. I. Thùc tr¹ng c«ng t¸c tiÕp nhËn, ®iÒu phèi vµ sö dông ODA. 1. T×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông ODA trong thêi gian võa qua. MÆc dï nÒn kinh tÕ khu vùc chÞu ¶nh h­ëng nÆng nÒ cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, mét sè nhµ tµi trî ph¶i th¾t chÆt chi tiªu ng©n s¸ch ®Ó ®èi phã víi c¬n suy tho¸i kinh tÕ kÓ c¶ gi¶m viÖn trî cho n­íc ngoµi. Song vÒ c¬ b¶n c¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ vÉn duy tr× vµ tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c cam kÕt ODA cho ViÖt Nam. Tuy vËy cã mét vµi tr­êng hîp, do ¶nh h­ëng cña khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ nguån vèn ODA ®· cam kÕt b»ng b¶n tÖ ®· bÞ gi¶m nhiÒu do bÞ mÊt gi¸ m¹nh so víi ®« la Mü, g©y khã kh¨n cho viÖc triÓn khai mét sè dù ¸n. Trong thêi gian qua ViÖt Nam tiÕp tôc ®µm ph¸n vµ ký kÕt thªm c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ vÒ ODA ®¹t tæng trÞ gi¸ 8,623 tû USD kÓ tõ n¨m 1993 ®Õn hÕt th¸ng 9-1998 vµ b»ng 80% tæng nguån vèn ODA ®· ®­îc cam kÕt trong thêi kú 1993-1997. Trong sè c¸c hiÖp ®Þnh ®· ký hÕt trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 1998 cã nhiÒu dù ¸n quan träng, nhÊt lµ c¸c dù ¸n trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n nh­ ®a d¹ng ho¸ n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, y tÕ, gi¸o dôc ®¹i häc... Gi¶i ng©n nguån vèn ODA ®­îc coi lµ th­íc ®o n¨ng lùc tiÕp nhËn vµ sö dông hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc, do vËy th­êng xuyªn ®­îc ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ c¸c nhµ tµi trî quan t©m. N¨m 1996 gi¶i ng©n ®­îc 900 triÖu USD, n¨m 1997 con sè nµy lªn tíi 1 tû USD vµ n¨m 1998 ®¹t 1.430 triÖu USD. Nh­ vËy trong thêi kú trªn møc gi¶i ng©n hµng n¨m b×nh qu©n ®¹t 1.110 triÖu USD, b»ng 74% møc gi¶i ng©n b×nh qu©n n¨m cña kÕ ho¹ch 1996- 2000 (1.500 triÖu USD/ n¨m). Xu thÕ gi¶i ng©n trong thêi gian qua tiÕn bé ®iÒu nµy ®­îc c¸c nhµ tµi trî kh¼ng ®Þnh. Nh×n chung l¹i t×nh h×nh gi¶i ng©n vèn ODA trong n¨m 1998 t­¬ng ®èi tèt ®ã lµ do vÒ c¬ b¶n c¸c dù ¸n ODA ®· ®­îc bè trÝ ®ñ nguån vèn ®èi øng ®ång thêi ChÝnh phñ kh«ng ®iÒu chØnh tiÕn ®é x©y dùng c¬ b¶n ®èi víi c¸c dù ¸n ODA ®· ®­îc cam kÕt víi c¸c nhµ tµi trî. Cho ®Õn nay nhiÒu nhµ tµi trî ®· x©y dùng hoÆc cËp nhËt chiÕn l­îc quèc gia vÒ hîp t¸c ph¸t triÓn víi ViÖt Nam, ®©y lµ c¬ së quan träng ®Ó t¨ng c­êng ®èi ngo¹i gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam víi c¸c nhµ tµi trî. Trong thêi gian qua ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh c¸c cuéc ®èi tho¹i vÒ hîp t¸c ph¸t triÓn víi mét sè nhµ tµi trî nh­ ng©n hµng thÕ giíi (chiÕn l­îc hç trî quèc gia cña WB cho ViÖt Nam 1999 - 2._.002), NhËt B¶n (trao ®æi ý kiÕn cÊp cao vÒ quan hÖ kinh tÕ vµ hîp t¸c ph¸t triÓn)... T¹i c¸c cuéc trao ®æi ý kiÕn nãi trªn, c¸c nhµ tµi trî ®¸nh gi¸ cao nh÷ng nç lùc cña ViÖt Nam duy tr× ®· t¨ng tr­ëng trong bèi c¶nh t×nh h×nh trong vµ ngoµi n­íc cã nhiÒu khã kh¨n kh¼ng ®Þnh tiÕp tôc cam kÕt hç trî qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc víi nh÷ng ®iÒu chØnh cÇn thiÕt cho thÝch øng víi t×nh h×nh míi trong ®ã sÏ chó träng nhiÒu h¬n ®Õn n«ng nghiÖp vµ nt«ng th«n, hç trî gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi trong qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸, ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ®Èy m¹nh nh÷ng nç lùc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo... Céng ®ång tµi trî quèc tÕ còng nhÊn m¹nh yªu cÇu t¨ng c­êng chÊt l­îng ®Çu vµo cña c¸c cth­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA, ®ã lµ c«ng t¸c chuÈn bÞ thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt dù ¸n cÇn ®­îc tæ chøc chÆt chÏ vµ chÊt l­îng cao h¬n trªn c¬ së ph¸t triÓn quan hÖ ®èi t¸c. §ång thêi c¸c nhµ tµi trî bµy tá mong muèn cã sù phèi hîp vµ ®iÒu phèi ODA tèt h¬n n÷a gi÷a c¸c c¬ quan ChÝnh Phñ, gi÷a ChÝnh Phñ vµ c¸c nhµ tµi trî còng nh­ gi÷a c¸c nhµ tµi trî. * T×nh h×nh cam kÕt vµ gi¶i ng©n cña mét sè nhµ tµi trî chñ yÕu. (1) NhËt B¶n. (triÖu USD/ n¨m) N¨m 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Cam kÕt hµng n¨m 510 619 649 673 648 773 Gi¶i ng©n hµng n¨m 0 37 38 109 292 456 % gi¶i ng©n / cam kÕt - 5,9 5,8 16,2 45 58,9 Nh×n vµo c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña NhËt B¶n ®èi víi ViÖt Nam ta thÊy r»ng t×nh h×nh cam kÕt hµng n¨m vµ t×nh h×nh gi¶i ng©n tuy kh«ng ®ång ®Òu nh­ng nh×n chung ®Òu cã xu h­íng t¨n glªn trong n¨m 1999 c¶ cam kÕt hµng n¨m vµ gi¶i ng©n ®Òu ®¹t møc cao nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay, t×nh h×nh gi¶i ng©n so víi cam kÕt hµng n¨m cïng cã xu h­íng t¨ng lªn qua c¸c n¨m nh­ ta thÊy n¨m 1994 sè l­îng gi¶i ng©n b»ng 0 nh­ng tõ n¨m 1995 møc gi¶i ng©n so víi cam kÕt hµng n¨m ®­îc c¶i thiÖn vµ tØ lÖ nµy ®¹t cao nhÊt v¸o n¨m 1999 (58,9%). (2) Ng©n hµng thÕ giíi (WB). (triÖu USD/ n¨m) N¨m 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Cam kÕt hµng n¨m 228 314 508 389 392 318 Gi¶i ng©n hµng n¨m 65 17 129 181 220 189 % gi¶i ng©n / cam kÕt 28,5 5,4 25,3 46,5 56,1 59,4 Ta thÊy r»ng cam kÕt hµng n¨m ®¹t møc ®é cao nhÊt vµo n¨m 1996 (508 triÖu USD) thÊp nhÊt 1994 (228 triÖu USD) nh×n vµo ®©y ta thÊy møc cam kÕt ®· gi¶m dÇn tõ n¨m 1997 cßn t×nh h×nh gi¶i ng©n mçi n¨m mét t¨ng nh­ng ®¹t cao nhÊt vµo n¨m 1992 (220 triÖu USD). Qua b¶ng trªn ta thÊy ®­îc r»ng tuy møc cam kÕt cã gi¶m tõ n¨m 1997 nh­ng tû lÖ gi¶i ng©n so víi m­chÝnh s¸ch cam kÕt vÉn cã xu h­íng t¨ng qua c¸c n¨m. (3) Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB). (triÖu USD/ n¨m) N¨m 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Cam kÕt hµng n¨m 3 48 29 149 128 191 Gi¶i ng©n hµng n¨m 4,9 20,6 13,3 41,4 45,1 86,8 % gi¶i ng©n / cam kÕt 61 233 217 360 284 220 Møc cam kÕt t¨ng tõ n¨m 1994 cao nhÊt vµo n¨m 1997 (360 triÖu USD) vµ sau ®ã gi¶m dÇn vµo c¸c n¨m sau vµ møc gi¶i ng©n nh×n chung cã xu h­íng t¨ng qua c¸c n¨m vµ cã ®¹t møc gi¶i ng©n cao nhÊt vµo n¨m 1999 (191 triÖu USD) cßn phÇn tr¨m gi¶i ng©n so víi cam kÕt nã chØ gi¶m n¨m 1996 (13,3%) nh×n chung nã còng cã xu h­íng t¨ng lªn qua c¸c n¨m vµ tû lÖ nµy ®¹t cao nhÊt vµo n¨m 1999 (86,8%). (4) Tæng thÓ cña 3 n­íc nµy. (triÖu USD/ n¨m) N¨m 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Cam kÕt hµng n¨m 799 1166 1374 1422 1324 1311 Gi¶i ng©n hµng n¨m 68 62 196 358 641 761 % gi¶i ng©n / cam kÕt 8,5 5,3 14,2 25,2 48,4 58 Nh×n vµo ®©y ta thÊy c¸c cam kÕt ®¹t møc cao nhÊt vµo n¨m 1997 (1422 TriÖu USD) vµ tõ thêi ®iÓm ®ã ®Õn nay cã nhiÒu chiÒu h­íng suy gi¶m. Møc gi¶i ng©n tuy ®· t¨ng mét c¸ch v÷ng ch¾c tõ n¨m 1995 trë ®i. Tron gn¨m 1999 møc gi¶i ng©n gÊp 12 lÇn so víi n¨m 1995 vµ gÊp trªn 2 lÇn n¨m 1997 vµ tû lÖ gi¶i ng©n so víi cam kÕt còng t¨ng ®Òu tõ n¨m 1995 trë ®i con sè nµy cho thÊy nh×n tæng tû lÖ th× tèt. Nh÷ng sè liÖu ë phÇn trªn cho thÊy nguån viÖn trî n­íc ngoµi kh¸ phong phó vµ ®a d¹ng song c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ. - MÆc dï trong c¸c n¨m qua §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· rÊt chó träng quan t©m ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån viÖn trî, ®· ban hµnh nhiÒu quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn lÜnh vùc nµy song còng cã lóc quy chÕ ra kh«ng kÞp thêi. ViÖc vËn hµnh c¬ chÕ qu¶n lý vµ sö dông c¸c nguån viÖn trî cßn nhiÒu ®iÓm chång chÐo, chËm, thñ tôc r­êm rµ. - ChÝnh s¸ch qu¶n lý c¸c nguån viÖn trî kh«ng thèng nhÊt. LÏ ra Bé KH & §T lµ c¬ quan ®Çu mèi cho c¬ quan ®Çu mèi trong ®µm ph¸n thu hót, Bé tµi chÝnh ph¶i lµ ®Çu mèi trong c¬ chÕ tµi chÝnh, trùc tiÕp ký vay, tr¶ tiÕp nhËn viÖn trî, thÕ nh­ng hiÖn nay Bé KH & §T gÇn nh­ thùc hiÖn lu«n c¶ hai chøc n¨ng nµy.Tõng hiÖp ®Þnh cô thÓ th× do rÊt nhiÒu bé, ngµnh ký. Bé tµi chÝnh kh«ng theo dâi chung ®­îc c¸c nguån vay vµ viÖn trî còng nh­ néi dung sö dông cña tõng nguån. H¬n n÷a ngay trong bé, gi÷a c¸c ban qu¶n lý vµ c¸c khu tµi chÝnh ngµnh kh«ng cã sù phèi hîp vµ qu¶n lý tèt h¬n c¸c nguån tµi chÝnh quèc gia. - Nh×n vµo tõng dù ¸n nhiÒu sù ¸n cã hiÖu qu¶ ®· ®em l¹i nh÷ng lîi Ých kinh tÕ, x· héi nhÊt ®Þnh, kÓ c¶ chÊt x¸m cho ®Êt n­íc ta. Tuy nhiªn nh×n mét c¸ch toµn diÖn th× chóng ta ch­a cã chiÕn l­îc l©u dµi trong viÖc sö dông nguån viÖn trî kh«ng hoµn l¹i. Nguån viÖn trî bÞ ph©n t¸n dµn tr¶i qu¸ nhiÒu ch­a tËp trung vµo mét sè lÜnh vùc cã lîi thÕ t­¬ng ®èi vµ cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn c¸c ngµnh kh¸c cña nÒn kinh tÕ. Trong n¨m 1996 ta tiÕp nhËn 143 triÖu USD cña gÇn 300 ch­¬ng tr×nh, dù ¸n viÖn trî. Nguån viÖn trî dµn tr¶i lµm cho nguån trong n­íc còng dµn tr¶i theo. - T­ t­ëng coi viÖn trî lµ cña trêi cho vÉn cßn nÆng, c¸c bé, c¸c ngµnh, ®Þa ph­¬ng ch­a nhËn thøc ®­îc r»ng mäi nguån viÖn trî dï lµ kh«ng hoµn l¹i, lµ mét nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ ph¶i ®­îc qu¶n lý vµ sö dông nh­ c¸c nguån thu kh¸c cÊp ra tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc. V× vËy viÖc qu¶n lý vµ sö dông ODA th­êng kh«ng ®¶m b¶o ®óng chÕ ®é tµi chÝnh thËm chÝ hÕt søc l·ng phÝ vµ ph¸t sinh tiªu cùc. - Cho ®Õn nay bé m¸y qu¶n lý viÖn trî ë c¸c bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng ch­a cã sù thèng nhÊt tõ kh©u x¸c ®Þnh dù ¸n, x©y dùng tæng hîp tr×nh c¸c cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt ký kÕt, tiÕp nhËn vµ sö dông ®Õn thanh tra, kiÓm tra, b¸o c¸o ë hÇu hÕt c¸c bé, vô tµi vô kÕ to¸n kh«ng n¾m ®­îc nguån viÖn trî ®· tiÕp nhËn vµ sö dông ë bé m×nh, c¸c së tµi chÝnh kh«ng nÊm ®­îc nguån viÖn trî ®· ®­îc sö dông ë ®Þa ph­¬ng m×nh, ch­a nãi ®Õn thùc hiÖn c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh. ViÖc kh«ng tËp chung thèng nhÊt qu¶n lý nguån tµi chÝnh viÖn trî céng ®Õn tr×nh ®é, n¨ng lùc vµ sè l­îng c¸n bé qu¶n lý c¸c nguån viÖn trî cßn yÕu lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n lµm cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông viÖn trî kÐm hiÖu qu¶, cã n¬i l·ng phÝ, tiªu cùc. 2. KÕ ho¹ch ho¸ nguån vèn ODA. KÕ ho¹ch ho¸ ODA lµ kÕ ho¹ch ho¸ mét nguån vèn ng©n s¸ch chñ yÕu dïng ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn quèc gia. Theo c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh mét dù ¸n ODA ®­îc kÕ ho¹ch ho¸ ë c¶ ba ph­¬ng diÖn: nhu cÇu vèn, ®Çu t­ x©y dùng vµ qu¶n lý dù ¸n. 2.1 KÕ ho¹ch ho¸ nguån vèn ODA. XÐt vÒ khÝa c¹nh nhu cÇu vèn c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ vèn ODA cÊp quèc gia do Bé KH vµ §T chØ ®¹o vµ ®­îc tiÕn hµnh nh­ sau: - Dùa trªn chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, quy hoach ®Çu t­ cña c¶ n­íc c¸c kÕ ho¹ch hµng n¨m vµ 5 n¨m cña ChÝnh phñ, Bé KH vµ §T dù th¶o mét quy ho¹ch tæng thÓ vÒ ®Þnh h­íng khai th¸c vµ sö dông ODA ®Ó tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt. - C¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng x¸c ®Þnh nhu cÇu vèn trªn c¬ së kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi thuéc ph¹m vi phô tr¸ch vµ phï hîp víi quy ho¹ch ®Þnh h­íng ODA. - Bé KH vµ §T phèi hîp víi c¸c c¬ quan liªn quan chuÈn bÞ danh môc c¸c ch­¬ng tr×nh vµ dù ¸n ®Çu t­ b»ng vèn ODA ph©n theo c¸c nhµ tµi trî ®Ó tr×nh Thñ t­íng phª duyÖt. - Sau khi ®­îc phª duyÖt, danh môc nµy sÏ ®­îc Bé KH vµ §T, Bé ngo¹i giao göi ®Õn c¸c nhµ tµi trî ®Ó vËn ®éng nguån vèn ODA. 2.2 KÕ ho¹ch ho¸ §Çu t­ X©y dùng. - KÕ ho¹ch chuÈn bÞ ®Çu t­ bao hµm c¸c c«ng viÖc lËp dù ¸n thÈm ®Þnh dù ¸n vµ ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­. Sau khi ®­îc bªn n­íc ngoµi cam kÕt tµi trî dù ¸n ODA ®­îc ghi vµo kÕ ho¹ch chuÈn bÞ ®Çu t­. - KÕ ho¹ch chuÈn bÞ thùc hiÖn dù ¸n bao gåm c¸c ho¹t ®éng: kÕ ho¹ch¶o s¸t thiÕt kÕ mü thuËt, lËp tæng dù to¸n, gi¶i phãng mÆt b»ng, tæ chøc ®Êu thÇu. Mét dù ¸n chØ ®­îc ghi vµo kÕ ho¹ch chuÈn bÞ thùc hiÖn khi b¸o c¸o nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi, b¸o c¸o nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi ®· ®­îc thÈm ®Þnh, ®· ®µm ph¸n, ký kÕt ®­îc hiÖp ®Þnh víi bªn tµi trî vµ ®· ®­îc cÊp cã thÈm quyÒn ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­. - KÕ ho¹ch thùc hiÖn dù ¸n bao gåm c¸c ho¹t ®éng x©y dùng, mua s¾m vµ l¾p ®Æt m¸y mãc, thiÕt bÞ ®oµ t¹o, ch¹y thö cã t¶i, bµn giao dù ¸n ®­a v¸o sö dông. §iÒu kiÖn ®Ó ®­îc ®­a vµo kÕ ho¹ch thùc hiÖn lµ dù ¸n ph¶i ®­îc thiÕt kÕ vµ tæng dù to¸n ®­îc duyÖt. §èi víi dù ¸n ®Çu t­ lín cã nhiÒu c«ng tr×nh hoÆc cã ph©n ®o¹n thi c«ng tr×nh h¹ng môc nµo khëi c«ng trong kÕ ho¹ch ph¶i cã thiÕt kÕ vµ dù to¸n ®­îc duyÖt. Mét dù ¸n kh«ng ®­îc phÐp võa ghi vµo kÕ ho¹ch chuÈn bÞ ®Çu t­ võa ghi vµo kÕ ho¹ch chuÈn bÞ thùc hiÖn. 2.3 KÕ ho¹ch ho¸ tµi chÝnh dù ¸n. KÕ ho¹ch ho¸ gi¶i ng©n c¸c dù ¸n ODA g¾n liÒn víi kÕ ho¹ch ®Çu t­ x©y dùng cña dù ¸n vµ th­êng ®­îc x¸c ®Þnh ngay trong b¸o c¸o tiÒn kh¶ thi. - Vµo th¸ng 6 hµng n¨m Bé kÕ hoach vµ ®Çu t­ th«ng tin cho c¸c bé c¸c ®Þa ph­¬ng kh¶ n¨ng nguån vèn ODA thùc hiÖn trong kú kÕ ho¹ch, nh÷ng ch­¬ng tr×nh dù ¸n cÇn ®Èy m¹nh chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn, thñ tôc x©y dùng môc tiªu ­u tiªn ®Çu t­ b»ng vèn ODA cña kú kÕ ho¹ch. - C¸c chñ dù ¸n lËp kÕ ho¹ch rót vèn vµ sö dông vèn ODA theo kÕ ho¹ch c¨n cø tiÕn ®é thùc hiÖn c¸c dù ¸n, c¸c môc tiªu ­u tiªn ®· ®­îc h­íng dÉn c¸c bé, ®Þa ph­¬ng tÝnh to¸n c¸c nguån vèn ®Çu t­ trong kú kÕ ho¹ch cho tõng dù ¸n, lµm râ kho¶n vèn n­íc ngoµi, vèn ®¶m b¶o trong n­íc b¸o c¸o lªn Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ vµ Bé tµi chÝnh vµo th¸ng 8 hµng n¨m. - Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ ®Ò xuÊt tæng møc vµ c¬ cÊu vèn ®Çu t­ cña toµn bé nÒn kinh tÕ trong ®ã cã vèn n­íc ngoµi vµ vèn trong n­íc b¶o ®¶m thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ (d­íi ®©y lµ vèn b¶o ®¶m trong n­íc) cho c¸c dù ¸n ODA. Tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt vµo th¸ng 9 hµng n¨m. - Thñ t­íng ChÝnh phñ giao cho c¸c bé, ®Þa ph­¬ng chØ tiªu tæng møc vèn ®Çu t­ cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc, cã chia ra vèn trong n­íc vèn n­íc ngoµi vµ ph©n cho c¸c kÕ ho¹ch. + Vèn cho c«ng t¸c thiÕt kÕ. + Vèn chuÈn bÞ ®Çu t­. + Vèn chuÈn bÞ dù ¸n. + Vèn thùc hiÖn dù ¸n, ph©n bæ theo c¬ cÊu ®Çu t­, danh môc vµ møc vèn ®Çu t­, vènb¶o ®¶m trong n­íc cho c¸c dù ¸n sö dông ODA, danh môc vµ møc vèn thuéc nhãm: A, B. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ phÇn th× do ph­¬ng thøc míi cña kÕ ho¹ch ho¸ ODA, phÇn th× do chu tr×nh dù ¸n cña c¸c nhµ tµi trî kh¸c víi quy ®Þnh trong n­íc nªn cÇn cã nh÷ng h¹n chÕ cÇn gi¶i quyÕt: - NghÞ ®Þnh 20/ CP ®· ®· quy ®Þnh c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc ®­îc ­u ttiªn ®Çu t­ ph¸t triÓn b»ng vèn ODA, nh­ng b­íc tiÕp theo lµ s¾p xÕp thø tù ­u tiªn gi÷a ngµnh, c¸c tiÓu ngµnh vµ gi÷a c¸c vïng ch­a ®­îc thùc hiÖn. V× vËy c¸c dù ¸n ODA nãi chung vµ nhÊt lµ khi ®­a vµo thùc hiÖn vÉn cßn diÔn ra mét c¸ch tn¶ m¹n ch­a ®­îc tuyÓn chän mét c¸ch cã hÖ thèng trªn c¬ së c¸c quan ®iÓm vµ tiªu chuÈn cô thÓ. §èi víi mét sè nhµ tµi trî hiÖp ®Þnh tµi trî chØ ®­îc ký kÕt sau khi cã kÕt qu¶ ®Êu thÇu, trong khi ®ã theo quy ®Þnh trong n­íc ph¶i cã hiÖp ®Þnh tµi trîmíi ®­îc ghi vµo kÕ ho¹ch chuÈn bÞ dù ¸n. Trªn thùc tÕ cã nh÷ng dù ¸n ch­a ®­îc ký hiÖp ®Þnh ®· cÇn ®Õn vèn b¶o ®¶m trong n­íc ®Ó gi¶i phãng mÆt b»ng. - ViÖc kh«ng ®ång nhÊt cña n¨m tµi trî còng g©y khã kh¨n cho viÖc kÕ ho¹ch ho¸ tµi chÝnh dù ¸n. 3. Khu«n khæ ph¸p lý. Khu«n khæ ph¸p lý cña qu¶n lý vµ ®iÒu phèi ODA ra ®êi phï hîp víi xu thÕ chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ C¬ chÕ tËp chung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc b»ng kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch vµ ®ßn bÈy kinh tÕ. Nh÷ng t­ t­ëng chñ ®¹o chi phèi khu«n khæ ph¸p lý cña qu¶n lý vµ ®iÒu phèi ODA lµ. ODA lµ nguån ng©n s¸ch quan träng cña Nhµ n­íc. §iÒu ®ã ®ßi hái mét mÆt lîi Ých cña c¸c kho¶n ODA thuéc vÒ toµn d©n vµ mÆt kh¸c viÖc ph©n phèi vµ sö dông ODA cho cã hiÖu qu¶ thuéc quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña ChÝnh phñ theo luËt ng©n s¸ch vµ c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý ng©n s¸ch. C¸c dù ¸n ®Çu t­ ph¸t triÓn vèn ODA ph¶i chÞ qu¶n lý Nhµ n­íc. VÒ ®Çu t­ x©y dùng th«ng qua c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, c¸c quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch 5 n¨m, hµng n¨m còng nh­ c¸c quy ®Þnh cña ChÝnh phñ vÒ ®Çu t­ vµ x©y dùng. §èi víi c¸c dî ¸n ODA kh¶ n¨ng thu håi vèn. ChÝnh phñ ¸p dông c¬ chÕ cho vay l¹i víi c¸c ®iÒu kiÖn kh«ng ­u ®·i h¬n ®iÒu kiÖn chÝnh ph­¬ng cuÈ n­íc ngoµi võa gãp phÇn t¹o sù b×nh ®¼ng trong c¹nh tranh, võa t¹o ra nguån vèn ChÝnh phñ cã thÓ chñ ®éng tµi trî chÐo cho c¸c dù ¸nkh¸c. Trªn tinh thÇn ®ã ChÝnh phñ ®· ban hµnh mét sè v¨n b¶n ph¸p quy cã liªn quan ®Õn vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan ChÝnh phñ kh¸c nhau vµ vÒ c¸c thñ tôc c¬ chÕ liªn quan ®Õn ODA. D­íi ®©y lµ néi dung cña c¸c v¨n b¶n ®ã: - NghÞ ®Þnh 20 CP ra ngµy 15/3/1994 ban hµnh quy chÕ qu¶n lý vµ sö dông ODA néi dung chñ yÕu lµ: + Giao tr¸ch nhiÖm gióp Thñ t­íng ChÝnh phñ trong qu¶n lý ODA ë tÇm vÜ m« cho Uû bn kÕ ho¹ch Nhµ n­íc (nay lµ Bé KÕ hoach vµ ®Çu t­ ), Bé tµi chÝnh, Bé ngo¹i giao, Ng©n hµng ViÖt Nam vµ v¨n phßng ChÝnh phñ trong ®ã Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ lµ c¬ quan ®Çu mèi trong viÖc ®iÒu phèi, qu¶n lý vµ sö dông ODA. + Quy ®Þnh c¸c lÜnh vùc ­u tiªn sö dông ODA. Vèn ODA kh«ng hoµn l¹i ®­îc ­u tiªn sö dông cho ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng x· héi (y tÕ, gi¸o dôc...) vèn ODA vay ­u ®·i ®­îc dïng ®Ó x©y dùng c¶i t¹o h¹ tÇng kinh tÕ (®iÖn, giao th«ng vËn t¶i, thuû lîi). + Víi t­ c¸ch lµ c¬ quan ®Çu mèi Bé kÕ hoach vµ ®Çu t­ phèi hîp víi c¸c bé vµ c¬ quan cã liªn quan so¹n th¶o quy ho¹ch ®Þnh h­íng ODA, x¸c ®Þnh doanh môc dù ¸n ­u tiªn sö dông vèn ODA vµ kiÕn nghÞ chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Ó ChÝnh phñ phª duyÖt. + Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ chñ tr× tæ chøc c¸c ho¹t ®éng vËn ®äng ODA chuÈn bÞ néi dung ®µm ph¸n vµ tiÕn hµnh ®µm ph¸n víi c¸c nhµ tµi trî. + Ph¸c th¶o c¸c thñ tôc tiÕn hµnh c¸c dù n¸ ODA th«ng qua c¸c giai ®o¹n tõ x¸c ®Þnh, x©y dùng, ®µm ph¸n, thÈm ®Þnh ®Õn thùc hiÖn dù ¸n vµ kÕt thóc ®­a dù ¸n vµo sö dông. §Æc biÖt ®Þnh sè tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan chñ qu¶n vµ chñ dù ¸n trong nh÷ng kh©u h×nh thµnh va theo dâi mét dù ¸n ODA. §Ó thùc hiÖn hiÖp ®Þnh nãi trªn, Uû ban kÕ ho¹ch Nhµ n­íc (Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­) ®· ban hµnh (th«ng t­ sè 07/ UB/ KT§N ngµy 18/7/1994 h­íng dÉn thi hµnh. - ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i lµ mét nguån thu cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc, ph¶i ®­îc h¹ch to¸n vµ qu¶n lý theo LuËt ng©n s¸ch Nhµ n­íc. - ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i ®­îc sö dông d­íi h×nh thøc ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp ph¸t hoÆc cho vay l¹i. - Mäi kh¶on viÖn trî kh«ng hoµn l¹i b»ng tiÒn hoÆc hiÖn vËt mµ phÝa ViÖt Nam ®­îc nhËn vµ sö dông ®Òu ph¶i lµm thñ tôc x¸c nhËn viÖn trî. GiÊy x¸c nhËn hµng, tiÒn viÖn trî lµ c¨n cø ®Ó hoµn tÊt c¸c thñ tôc nhËn hµng, nhËn tiÒn vµ h¹ch to¸n vµ ng©n s¸ch c¸c cÊp. - Bé tµi chÝnh thèng nhÊt qu¶n lý tµi chÝnh Nhµ n­íc ®èi víi mäi nguån viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, tõ kh©u tham gia ý kiÕn vÒ mÆt tµi chÝnh trong viÖc x¸c ®Þnh chñ tr­¬ng sö dông viÖn trî, thÈm ®Þnh dù ¸n, ph©n bæ ngußn vèn cho c¸c sù ¸n, ®Õn nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh, thùc hiÖn viÖc x¸c nhËn viÖn trî vµ h¹ch to¸n vµo ng©n s¸ch, h­íng dÉn vµ kiÓm tra viÖc chÊp hµnh c¸c chÕ ®é qu¶n lý tµi chÝnh, quyÕt to¸n cña c¸ dù ¸n, h­íng dÉn vµ kiÓm tra c¸c ®¬n vÞ thùc hiÖn viÖc bµn giao tµi s¶n, vËt t­, tiÒn vèn cña c¸c dù ¸n sau khi kÕt thóc. + Bé phËn tµi chÝnh, kÕ to¸n cña c¸c Bé, ngµnh cã tr¸ch nhiÖm gióp Thñ tr­ëng Bé, ngµnh qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i do Bé, ngµnh Trung ­¬ng tiÕp nhËn vµ thùc hiÖn. + Së tµi chÝnh vËt gi¸ c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng cã tr¸ch nhiÖm gióp Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi toµn bé c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n, c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i do c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i do c¸c ®¬n vÞ thuéc ®Þa ph­¬ng tiÕp nhËn vµ thùc hiÖn. - Thñ tr­ëng c¸c bé, ngµnh, Chñ tÞch Uû ban Nh©n d©n c¸c TØnh, thµnh phè, Chñ tÞch c¸c Héi, ®oµn thÓ, c¸c tæ chøc quÇn chóng cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc, h­íng dÉn vµ kiÓm tra vÒ c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh ë c¸c ®¬n vÞ thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña m×nh. - Chñ nhiÖm c¸c ch­¬ng tr×nh, Gi¸m ®èc c¸c dù ¸n, Thñ tr­ëng c¸c ®¬n vÞ trùc tiÕp sö dông nguån viÖn trî kh«ng hoµn l¹i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt vÒ viÖc thùc hiÖn ®óng c¸c môc tiªu, ®èi t­îng vµ c¸c cam kÕt kh¸c ®· ghi trong tõng ch­¬ng tr×nh, dù ¸n, chÊp hµnh nghiªm chØnh thÓ chÕ tµi chÝnh, Ph¸p lÖnh kÕ to¸n thèng kª, §iÒu lÖ tæ chøc kÕ to¸n vµ chÕ ®é h¹ch to¸n kÕ to¸n, chÕ ®é kiÓm to¸n hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc. C¸c nghÞ ®Þnh ®iÒu chØnh c¸c dù ¸n ®Çu t­ sö dông vèn ODA ®ã lµ: * NghÞ ®Þnh 87/ CP ra ngµy 5-8-1997 ban hµnh quy chÕ qu¶n lý vµ sö dông nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) víi néi dung chñ yÕu sau ®©y: - §iÒu tiÕt tÊt c¶ ODA cña c¸c nhµ tµi trî (song ph­¬ng, ®a ph­¬ng vµ c¸ tæ chøc phi ChÝnh phñ) tøc qui ®Þnh ph¹m vi ¸p dông quy chÕ ODA. C¸c h×nh thøc cung cÊp ODA vµ c¸c lo¹i ODA. - VËn ®éng ®µm ph¸n, ký kÕt, phª duyÖt vµ hîp lý ho¸ ODA. VËn ®éng ODA ®­îc tiÕn hµnh th«ng qua c¸c diÔn ®µn nh­: Héi nghÞ nhãm c¸c nhµ t­ vÊn c¸c nhµ tµi trî dµnh cho ViÖt Nam, c¸c héi nghÞ ®iÒu phèi viÖn trî ngµnh, c¸c ho¹t ®éng ®èi ngo¹i c¶u c¸c bé, vËt c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng, ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan ngo¹i giao cña ta vµ n­íc ngoµi. Bé KÕ ho¹chvµ ®Çu t­ lµ c¬ quan ®Çu mèi cña ChÝnh phñ trong viÖc chuÈn bÞ héi nghÞ do Ng©n hµng thÕ giíi (WB) chñ tr×. - Qu¶n lý vµ thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n sö dông vèn ODA. §iÒu chØnh bæ sung t¨ng vèn cho c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n sö dông vèn ODA quy ®Þnh chËm nhÊt 2 tuÇn sau khi kÕt thóc quý vµ 1 th¸ng sau khi kÕt thóc n¨m ban qu¶n lý ch­¬ng tr×nh dù ¸n ODA pahØ göi b¸o c¸o t×nh h×nh thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh dù ¸n tíi Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­, Bé tµi chÝnh vµ Tæng côc thèng kª. Trong vßng 3 th¸ng sau khi kÕt thóc dù ¸n sö dông ODA ban qu¶n lý ch­¬ng tr×nh dù ¸n ph¶i cã b¸o c¸o göi lªn c¬ qun cÊp trªn vÒ kÕt qu¶ cuèi cïng cña viÖc thùc hiÖn ch­¬ng trinh, dù ¸n ODA vµ kÌm theo b¶ng quyÕt to¸n tµi chÝnh. - Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­, Bé tµi chÝnh, Bé th­¬ng m¹i, Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ l·nh ®¹o c¸c c¬ quan liªn quan chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn. * Th«ng t­ sè 30- TC/ ngµy 12-6-1997 h­íng dÉn chÕ ®é qu¶n lý tµi chÝnh Nhµ n­íc ®èi víi nguån viÖn trî kh«ng hoµn l¹i. Víi mét sè nguyªn t¾c quy ®Þnh sau: - NghÞ ®Þnh sè 58/ CP ngµy 30/8/1993 ban hµnh quy chÕ vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi vµ c¸c th«ng t­ sè 17/ TC/ TC§N, 18- TC/ TC§N ra ngµy 5/3/1994 cña Bé tµi chÝnh h­íng dÉn thùc hiÖn nghÞ dÞnh nµy quy ®Þnh: Ngoµi ra cßn cã c¸c nghÞ ®Þnh ®iÒu chØnh c¸c dù ¸n ®Çu t­ sö dông ODA nh­: * NghÞ ®Þnh 52 vÒ quy chÕ qu¶n lý ®Çu t­ vµ x©y dùng víi néi dung: - X¸c ®Þnh vai trß qu¶n lý Nhµ n­íc ®Ó qu¶n lý ®Çu t­ vµ x©y dùng trªn c¬ së c¸c dù ¸n, lËp kÕ ho¹ch vµ c¸c quy ®Þnh ph¸p lý. - §iÒu tiÕt c¸c dù ¸n sö dông vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc, c¸c kho¶n tÝn dông ®­îc ChÝnh phñ b¶o l·nh, tÝn dông Nhµ n­íc ®Ó ph¸t triÓn vµ vèn do DNNN ®Çu t­. - X¸c ®Þnh c¸c nghÜa vô vµ quyÒn h¹n cña ®¬n vÞ qu¶n lý Nhµ n­íc, chñ ®Çu t­, t­ vÊn vµ c¸c nhµ thÇu trong giai ®o¹n thùc hiÖn. * NghÞ ®Þnh 88/ CP vÒ quy chÕ ®Êu thÇu víi néi dung: §iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng ®Êu thÇu cã liªn quan ®Õn viÖc tuyÓn chän t­ vÊn, mua s¾m nguyªn liÖu vµ thiÕt bÞ x©y l¾p hoÆc tuyÓn chän c¸c ®èi t¸c ®Ó thùc hiÖn mét phÇn hay toµn bé dù ¸n. * NghÞ ®Þnh 22/ CP vÒ t¸i ®Þnh c­: §iÒu tiÕt ®Òn bï thu håi ®Êt phôc vô môc ®Ých quèc phßng, an ninh, lîi Ých quèc gia vµ c«ng céng. Nh×n chung c¸c v¨n b¶n ph¸p quy cña ChÝnh phñ ban hµnh trong thêi gian võa qua ®· t¹o lËp ®­îc khu«n khæ ph¸p lý cÇn thiÕt cho viÖc ®iÒu phèi qu¶n lý vµ sö dông ODA. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c ®iÓm sau: - VÒ mÆt tæ chøc ®· x¸c ®Þnh ®­îc râ c¬ quan ®Çu mèi vµ c¬ quan phèi hîp cña ChÝnh phñ trong viÖc ®iÒu phèi, qu¶n lý vµ ®iÒu phèi ODA ë tÇm vÜ m«. - X¸c ®Þnh c¸c ngµnh vµ c¸c c¬ quan ­u tiªn sö dông vèn ODA. - H×nh thµnh c¬ chÕ phèi hîp cña c¸c c¬ quan liªn quan theo chu tr×nh dù ¸n ODA. - H×nh thµnh c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh (thñ tôc rót vèn, ghi vèn, vèn b¶o ®¶m trong n­íc, cho vay l·i) ®èi víi c¸c dù ¸n ODA. 4. C¬ chÕ tµi chÝnh cña ODA. ChÝnh phñ quan niÖm vèn ODA lµ mét nguån ng©n s¸ch quan träng phôc vô ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. V× vËy, c¸c c¬ chÕ tµi chÝnh cÇn thiÕt ®Ó qu¶n lý ODA bao gåm: C¬ chÕ qu¶n lý ng©n s¸ch, thñ tôc rót vèn, c¬ chÕ cho vay l·i, cung cÊp vèn b¶o ®¶m trong n­íc. 4.1 C¬ chÕ qu¶n lý ng©n s¸ch. Lµ nguån vèn ng©n s¸ch chÕ ®é qu¶n lý tµi chÝnh vèn ODA thèng nhÊt víi chÕ ®é qu¶n lý ng©n s¸ch hiÖn hµnh. - §èi víi dù ¸n thuéc ®èi t­îng ng©n s¸ch ®Çu t­ sÏ thùc hiÖn cÊp ph¸t vèn x©y dùng c¬ b¶n hiÖn hµnh. NÕu sö dông nguån vèn ®i vay th× ng©n s¸ch Nhµ n­íc sÏ tr¶ nî cho n­íc ngoµi c¶ vèn lÉn l·i. - §èi víi c¸c dù ¸n cã thÓ thu håi vèn th× ChÝnh phñ ¸p dông c¬ chÕ cho vay l·i. NÕu nguån ODA lµ kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, nî gèc vµ l·i chñ dù ¸n tr¶ cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. NghÞ ®Þnh 20/ CP x¸c ®Þnh nh÷ng lÜnh vùc ­u tiªn sö dông vèn kh«ng hoµn l¹i vµ vèn vay kh«ng chØ c¨n cø vµo lo¹i h×nh vèn (hoµn l¹i hay kh«ng hoµn l¹i) mµ cßn tÝnh ®Õn quy m« dù ¸n. NhiÒu dù ¸n thuéc lÜnh vùc h¹ tÇng c¬ së, tuy kh«ng cã kh¶ n¨ng hoµn vèn, nh­ng vÉn sö dông vèn ®i vay v× c¸c dù ¸n nµy cã quy m« lín. Trong tr­êng hîp dù ¸n ®­îc ¸p dông c¬ chÕ cho vay l·i, Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ trao ®æi thèng nhÊt víi Bé tµi chÝnh, ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam vµ c¬ c¸c quan cã liªn quan vÒ kÕ ho¹ch cho vay l·i vµ tr×nh Thñ t­íng phª duyÖt. Tuú thuéc vèn ODA ®­îc cÊp l¹i d­íi d¹ng nµo (cÊp ph¸t vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n huy ®éng tÝn dông ®Çu t­ cña c¸c Nhµ n­íc) mµ vèn b¶o ®¶m trong n­íc còng ®­îc cÊp d­íi d¹ng ®ã. ViÖc qu¶n lý vèn thùc hiÖn theo chÕ ®é qu¶n lý ng©n s¸ch Nhµ n­íc hiÖn hµnh. Còng chÝnh v× vËy viÖc ph©n c«ng, ph©n cÊp ra quyÕt ®Þnh vµ phèi hîp trong quy tr×nh ODA cßn ch­a râ rµng ®ang cÇn ®­îc tõng b­íc th¸o gì. 4.2 C¬ chÕ cho vay l·i. KÕ ho¹ch cho vay l·i ®Æc biÖt lµ l·i suÊt cho vay l·i lµ mét c«ng cô ®iÒu phèi qu¶n lý vµ sö dông vèn ODA. Thùc hiÖn cho vay l·i víi l·i suÊt cao h¬n vµ thêi h¹n ng¾n h¬n vay tõ n­íc ngoµi, ChÝnh phñ sÏ t¹o ra mét nguån thu ng©n s¸ch mµ ChÝnh phñ cã thÓ ®iÒu phèi trùc tiÕp, chñ ®éng dïng ®Ó tµi trî chÐo cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ kh¸c. MÆt kh¸c hÇu hÕt c¸c nhµ tµi trî lu«n khuyÕn khÝch hoÆc thóc dôc ChÝnh phñ ViÖt Nam thùc hiÖn c¬ chÕ cho vay l·i. Theo hä sù ­u ®·i cña ODA lµ dµnh cho toµn thÓ nh©n d©n chø kh«ng ph¶i lµ dµnh cho nh÷ng nhµ doanh nghiÖp kinh doanh cã l·i. NghÞ ®Þnh 20 CP quy ®Þnh: Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ thèng nhÊt víi Bé tµi chÝnh, ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam vµ c¸c c¬ quan cã liªn quan vÒ kÕ ho¹ch cho vay l·i tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt. Trong thêi gian võa qua ChÝnh phñ ®· thùc hiÖn cho vay l·i ®èi víi c¸c dù ¸n cã kh¶ n¨ng hoµn vèn. Sau khi ChÝnh phñ cã hiÖp ®Þnh vay nî víi bªn n­íc ngoµi, bé tµi chÝnh vµ ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam lùa chän mét ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Ó thùc hiÖn viÖc cho c¸c chñ dù ¸n vay l¹i vµ thu håi vèn vay ®Ó tr¶ nî cho n­íc ngoµi c¨n cø vµo c¸c quyÕt ®Þnh phª duyÖt hîp ®ång vµ hîp ®ång ®· ký, bé tµi chÝnh sÏ lµm thñ tôc uû quyÒn cho ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc chän thùc hiÖn nghiÖp vô thanh to¸n quèc tÕ cho vay l·i vµ thanh to¸n trong n­íc. L·i suÊt vµ thêi h¹n cho vay do thñ t­íng ChÝnh phñ quyÕt ®inh trªn c¬ së c¸c kiÕn nghÞ cña bé kÕ häach vµ ®Çu t­, bé tµi chÝnh vµ ng©n hµng Nhµ n­íc. Nh×n chung ®èi víi ®¹i ®a sè c¸c dù ¸n l·i suÊt vµ thêi h¹n cho vay l·i ¸p dông theo ®iÒu kiÖn cho vay tõ n­íc ngoµi. Ng©n hµng ®­îc chän thùc hiÖn cho vay l·i ®­îc h­ëng phÝ 0,3%/ n¨m. Còng cã tr­êng hîp nhµ tµi trî buéc ChÝnh phñ thùc hiÖn cho vay l·i theo mét l·i suÊt hä ®Þnh tr­íc. VÝ dô dù ¸n c¶ng Sµi Gßn vay vèn cña ADB phÝ 1%/ n¨m. ADB buéc ChÝnh phñ cho dù ¸n vay l·i víi l·i suÊt 6,11%/ n¨m. Trong tr­êng hîp nµy ChÝnh phñ ph¶i mÊt thªm thñ tôc tho¸i l¹i kho¶n chªnh l·i mµ dù ¸n ®· nép, coi ®ã lµ nguån vèn tù bæ sung cña sù ¸n. L¹i cã tr­êng hîp ChÝnh phñ chñ ®éng ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay l·i. VÝ dô nh­ ®èi víi c¸c dù ¸n thuéc nghÞ ®inh thö tµi chÝnh ký víi Ph¸p n¨m 1994. Tuy nhiªn viÖc cho vay l·i theo l·i suÊt nµo ®­îc Ên ®Þnh ra ch­a cã c¨n cø nµo. Ch¼ng h¹n Bé kÕ häach vµ ®Çu t­ kiÕn nghÞ Thñ t­íng ChÝnh phñ cho c¸c nhµ m¸y mÝa ®­êng cho vay l¹i toµn bé 40 triÖu USD rót vèn ®ît 1 tõ kho¶n vay ch­¬ng tr×nh n«ng nghiÖp cña ADB víi l·i suÊt thèng nhÊt nh­ c¸c dù ¸n kh¸c nh­ng kh«ng v­ît qu¸ 7%/ n¨m. NÕu c¸ch lµm trªn ®©y tiÕp tôc kÐo dµi, ch¾c ch¾n viÖc ®iÒu phèi ODA sÏ bÞ ¸ch t¾c bëi c¸c nguyªn nh©n sau: - Thø nhÊt: C¸c dù ¸n ®Òu chØ h­¬ng vµo c¸c nguån tµi trî cã l·i suÊt thÊp. §· cã tr­êng hîp do l·i suÊt cao c«ng thªm c¸c rµng buéc kh¸c do nhµ tµi trî ®Æt ra mµ chñ dù ¸n tõ chèi kho¶n ODA. - Thø hai: Do thiÕu ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay l·i nªn kh«ng cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn ph©n cÊp gia quyÕt l·i suÊt khiÕn cho khèi l­îng c«ng viÖc cã liªn quan ®Õn sö dông vèn ODA thªm trång chÊt, viÖc ra quyÕt ®Þnh tèn nhiÒu thêi gian. 4.3 Thñ tôc rót vèn. ViÖc rót vèn ODA nãi vhung rÊt phøc t¹p, ®ång thêi phô thuéc c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh trong n­íc vµ cña nhµ tµi t¹ còng nh­ c¸c h×nh thøc rót vèn theo th«ng lÖ quèc tÕ. §èi víi c¸c dù ¸n ODA vay nî n­íc ngoµi thñ tôc rót vèn nh­ sau: - Bé th­¬ng m¹i cïng víi nhµ n­íc lùa chän mét ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Ó thùc hiÖn viÖc cho chñ dù ¸n vay l·i hoÆc cÊp ph¸t vèn cho dù ¸n (nÕu dù ¸n ®ã thuéc ®èi t­îng ng©n s¸ch). - Bé tµi chÝnh hoÆc ng©n hµng Nhµ n­íc lµm thñ tôc uû quyÒn cho ng©n hµng ®­îc chän thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô thanh to¸n trong vµ ngoµi n­íc. - Ng©n hµng ®­îc chän ký hîp ®ång nhËn vèn vay víi Bé tµi chÝnh (hoÆc ng©n hµng Nhµ n­íc) vµ hîp ®ång cho vay l·i víi c¸c chñ dù ¸n. Sau ®ã c¸c b­íc tiÕp theo trong thñ tôc rót vèn cßn tuú thuéc vµo h×nh thøc rót vèn ®· ®¨ng ký víi nhµ tµi trî: + Víi h×nh thøc thanh to¸n trùc tiÕp: - Chñ dù ¸n lËp hå s¬ rót vèn (®¬n xin rót vèn, cã ý kiÕn cña c¬ quan chñ qu¶n, b¶n sao hîp ®ång th­¬ng m¹i, b¶n sao vËn ®¬n, b¶n sao hãa ®¬n ng­êi cung øng hµng ho¸). NÕu ®­îc Bé tµi chÝnh hoÆc ng©n hµng Nhµ n­íc chÊp nhËn, chñ dù ¸n ký ®¬n xin rót göi cho nhµ tµi trî xem xÐt vµ duyÖt. - Sau khi xÐt duyÖt nhµ tµi trî ph¸t lÖnh chuyÓn tiÒn cho ng©n hµng ®¹i diÖn cña m×nh. Ng©n hµng nµy thùc hiÖn chuyÓn tiÒn b»ng ®iÖn ®Õn ng©n hµng ®­îc chän cña dù ¸n ®Ó ng©n hµng nµy chuyÓn tiÕp ®Õn tµi kho¶n cña ng­êi cung øng. - NhËn ®­îc th«ng b¸o ®· chuyÓn tiÒn cho vay cña ng©n hµng ®¹i diÖn nhµ tµi trî göi b¶n kª vÒ vèn rót vay cho dù ¸n. + H×nh thøc hoµn vèn: Theo h×nh thøc nµy chñ dù ¸n ph¶i øng tiÒn thanh to¸n chi phÝ cho ng­êi cung øng hµng ho¸, thi c«ng x©y dùng. Sau ®ã lµm hå s¬ xin rót vèn (®¬n xin rót vèn, b¶n sao hîp ®ång th­¬ng m¹i, c¸c chøng tõ ®· thanh to¸n) ®Ó Bé tµi chÝnh hoÆc ng©n hµng Nhµ n­íc xem xÐt quyÕt ®Þnh. C¸c b­íc cßn l¹i thùc hiÖn nh­ thanh to¸n trùc tiÕp. + H×nh thøc cÊp nh­ cam kÕt: - Chñ dù ¸n lµm ®¬n ®Ó ng©n hµng ®­îc chän më L/c göi tíi ng©n hµng phôc vô ng­êi cung øng (®ång thêi göi b¶n sao L/c cho chñ dù ¸n). - Chñ dù ¸n lËp hå s¬ cam kÕt ( b¶n sao hîp ®ång th­¬ng m¹i, b¶n sao ho¸ ®¬n, b¶n sao th­ tÝn dông vµ ®¬n). Sau khi ®­îc c¸c c¬ quan ký tho¶ ­íc tÝn dông chÊp nhËn ®¬n ®Ò nghÞ ®­îc göi ®Õn nhµ tµi trî ®Ó ph¸t hµnh thñ tôc cam kÕt. - Thñ tôc cam kÕt ®­îc göi cho chñ dù ¸n vµ ®ång thêi göi cho ng©n hµng phôc vô ng­êi cung cÊp hµng ho¸ ®Ó ng©n hµng nµy th«ng b¸o chÝnh thøc thùc hiÖn L/c cho ng­êi cung cÊp hµng ho¸. - Ng­êi cung cÊp hµng ho¸ göi chóng tõ cÊp hµng cho ng©n hµng phôc vô ng©n hµng nµy kiÓm tra chøng tõ vµ thùc hiÖn thanh to¸n vµ ®Ò nghÞ nhµ tµi trî hµo vèn trªn c¬ së chøng minh phï hîp víi L/c. - Nhµ tµi trî xÐt duyÖt vµ ra lÖnh rót vèn cho ng©n hµng ®¹i diÖn cña m×nh c¸c b­íc cßn l¹i thùc hiÖn nh­ h×nh thøc rót vèn trùc tiÕp. +H×nh thøc më tµi kho¶n ®Æc biÖt(tµi kho¶n t¹m øng) - Chñ dù ¸n lËp hå s¬ xin rót vèn tõ kho¶n tÝn dông cña nhµ tµi trî ®Ó bæ sung cho tµi kho¶n ®Ëc biÖt më t¹i ng©n hµng ®­îc chän göi tíi bé tµi chÝnh vµ ng©n hµng nhµ n­íc.Hå s¬ gåm: b¶n sao hîp ®ång mua s¾m thiÕt bÞ, x©y dùng, b¶n kª chi, b¶n kª ®èi chiÕu víi ng©n hµng ®­îc chän. - Sau khi ®­îc Bé tµi chÝnh vµ ng©n hµng nhµ n­íc chÊp nhËn chñ dù ¸n göi ®¬n xin rót vèn vµ ­íc tÝnh chi phÝ tíi nhµ tµi trî. - Nhµ tµi trî xÐt duyÖt ®¬n vµ dù to¸n, ph¸t lÖnh chuyÓn tiÒn ®Ó ng©n hµng ®¹i diÖn cña m×nh thùc hiÖn chuyÓn tiÒn vµo tµi kho¶n t¹m øng cu¶ ng©n hµng ®­îc chän vµ th«ng b¸o l¹i cho nhµ tµi trî. - Ng©n hµng ®­¬c chän b¸o cho chñ dù ¸n. - Chñ dù ¸n lËp hå s¬ xin rót vèn tõ tµi s¶n ®Æc biÖt ®Ó chi tr¶ gåm: giÊy ®Ò nghÞ rót vèn, b¶n sao c¸c hîp ®ång, b¶n x¸c nhËn gi¸ trÞ x©y l¾p, b¶n sao vËn ®¬n, b¶n kÒ ®èi chiÕu víi ng©n hµng ®­îc chän. - Sau khi ®· nhËn ®ñ c¸c chøng tõ cÇn thiÕt nãi trªn, Bé Tµi ChÝnh sÏ th«ng b¸o sè vèn cÇn thanh to¸n chØ ng©n hµng ®­îc chän thùc hiÖn thanh to¸n. - Ng­êi cung cÊp hµng göi tr¶ chñ dù ¸n c¸c chøng tõ thanh to¸n. - Chñ dù ¸n lµm ®¬n thanh to¸n kho¶n t¹m øng vµ lµm hå s¬ xin rót vèn tiÕp ®Ó göi nhµ tµi trî sau khi ®· ®­îc bé tµi chÝnh vµ ng©n hµng Nhµ n­íc chÊp nhËn. §èi víi dù ¸n ODA viÖn trî kh«ng hoµn l¹i nh×n chung thñ tôc rót vèn ®¬n gi¶ h¬n: - C¨n cø vµo tiÕn bé thùc hiÖn dù ¸n, c¸c hîp ®ång ®· ký kÕt, danh môc c¸c kho¶n chi, chñ dù ¸n lµm ®¬n xin rót vèn ®Ó göi ®Õn nhµ tµi trî xem xÐt vµ quyÕt ®Þnh cho phÐp rót vèn trªn c¬ së lÖnh chuyÓn tiÒn cña nhµ tµi trî ng©n hµng ®¹i diÖn chuyÓn tiÒn ®Õn tµi kho¶n cña ng­¬× cung cÊp hµng ho¸ dÞch vô hoÆc ®Õn ng©n hµng ®­îc chän. Cã nh÷ng tr­êng hîp viÖc xem xÐt ®¬n xin rót vèn do v¨n phßng ®¹i diÖn cña nhµ tµi trî thùc hiÖn. Khi ®¬n ®­îc chÊp thuËn ®¹i diÖn nhµ tµi trî ph¸t sÐc ®Ó chñ dù ¸n nhËn tiÒn t¹i ng©n hµng. - Khi cã giÊy b¸o cña ng©n hµng ®­îc chän, chñ dù ¸n mang v¨n kiÖn, v¨n b¶n phª duyÖt ch­¬ng tr×nh, dù ¸n, hiÖp ®Þnh hoÆc c¸c v¨n b¶n ®­îc tho¶ thuËn, b¶n thuyÕt minh kÕ häach sö dông tiÒn tµi tµi trî ®Õn Bé tµi chÝnh lµm giÊy x¸c nhËn viÖn trî. NÕu dù ¸n nhËp hµng ho¸ tõ n­íc ngoµi th× c¨n cø ®Ó x¸c nhËn viÖn trî lµ v¨n kiÖn, v¨n b¶n phª duyÖt ch­¬ng tr×nh, dù ¸n, hiÖp ®Þnh hoÆc c¸c v¨n b¶n ®­îc tho¶ thuËn, v¨n b¶n phª duyÖt hîp ®ång, vËn ®¬n, b¶n kª chi tiÕt, ho¸ ®¬n th­¬ng m¹i vµ giÊy chøng nhËn b¶o._.n tr× vµ kiªn quyÕt ®Êu tranh víi c¸c nhµ tµi trî ®Ó lo¹i bá c¸c rµng buéc vÒ chÝnh trÞ ra khái quan hÖ hç trî ph¸t triÓn. Kinh nghiÖm trong ®µm ph¸n víi EU vµ mét sè nhµ tµi trî kh¸c trong thêi gian võa qua cho thÊy nÕu chóng ta gi÷ v÷ng c¸c nguyªn t¾c chñ ®¹o, biÕt mÒm dÎo th× vÉn tr¸nh ®­îc nh÷ng can thiÖp cña hä. * Quan t©m ®Õn lîi Ých cña c¸c nhµ tµi trî trªn c¸c ph­¬ng diÖn më réng quan hÖ ®Çu t­, th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam. Nh­ vËy chiÕn l­îc huy ®éng vµ sö dông ODA cÇn ®­îc phèi hîp thèng nhÊt víi chiÕn l­îc th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Quan hÖ hîp t¸c ph¸t triÓn víi Mü còng cã thÓ ®­îc khai th«ng thuËn lîi cho c¸c c«ng ty Mü vµo ®Çu t­ vµ ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. * T¹o thÕ chñ ®éng trong viÖc thu hót vµ sö dông ODA trªn c¬ së mét danh môc hîp t¸c ®Çu t­ b»ng nguån vèn nµy ®­îc chuÈn bÞ tèt, phï hîp víi môc tiªu chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. * Cã s¸ch l­îc ®èi tho¹i víi tõng nhµ tµi trî kh¸c nhau, t¹o ra sù quan t©m cao cña céng ®ång c¸c nhµ tµi trî ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ViÖt Nam. §a d¹ng ho¸ vµ ®a ph­¬ng hãa lµ chñ tr­¬ng nhÊt qu¸n trong kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung còng nh­ trong khai th¸c vµ sö dông ODA nãi riªng. II. Nh÷ng t¸c ®éng vµ bµi häc kinh nghiÖm. 1. Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc. Trong thêi gian võa qua, do cã sù chuyÓn ®æi ®èi t¸c, l­¬ng ODA vµo ViÖt Nam kh«ng nhiÒu, kho¶ng 3 tû USD vµ 5- 6 tû RCN. Nh­ng l­îng ODA nµy ®· cã ý nghÜa quan träng va cã t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ViÖt Nam: Mét lµ: ODA ®· thùc sù trë thµnh mét nguån vèn quan träng, ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu cÊp b¸ch vÒ c©n ®èi ng©n s¸ch, c¸n c©n xuÊt nhËp khÈu, ®Çu t­ ph¸t triÓn vµ mét phÇn tiªu dïng th­êng xuyªn. Tr­íc n¨m 1990, khi nÒn kinh tÕ ch­a cã tÝch luü néi bé, vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n nh×n chung chñ yÕu dùa vµo viÖn trî tõ Liªn x« vµ c¸c n­íc XHCN kh¸c. Ngoµi ra, viÖn trî tõ c¸c n­íc SEV cßn ®¸p øng mét phÇn c¸c nhu cÇu tiªu dïng th­êng xuyªn. TÝnh riªng ®èi víi viÖn trî tõ Liªn x«, l­îng ODA dïng ®Ó nhËp siªu hµng n¨m th­êng gÊp 2-3 lÇn l­îng viÖn trî d­íi h×nh thøc thiÕt bÞ toµn bé. §èi víi ODA cña c¸c nhµ tµi trî mìi còng cã t×nh tr¹ng t­¬ng tù. Bªn canh vai trß lµ mét nguån vèn ph¸t triÓn, ODA cßn gióp tr¶ nî cò, c©n ®«is ng©n s¸ch vµ ®¸p øng c¸c nhu cÇu ®ét xuÊt. Mét sè ch­¬ng tr×nh dù ¸n lín ®· ®­îc gi¶i ng©n mét phÇn hoÆc toµn bé trong thêi kú nay lµ: tÝn dông phôc håi n«ng nghiÖp ®· vµ ®ang ®­îc h×nh thµnh b»ng nguån vèn ODA. Tr­íc n¨m 1990, c¸c c«ng tr×nh nh­ Nhµ m¸y Thuû ®iÖn Hoµ B×nh, nhµ m¸y Thuû ®iÖn TrÞ An, nhµ mµy giÊy B·i B»ng, nhµ m¸y xi m¨ng Hoµng Th¹ch, cÇu Th¨ng Long... ®­îc hoµn thµnh ®· kÞp thêi ®¸p øng c¸c nhu cÇu bøc sóc lóc ®ã. Tõ n¨m 1991 trë l¹i ®©y cã sù chuyÓn träng t©m sö dông ODA, tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc ­u tiªn cña ChÝnh phñ vµ nhµ tµi trî, ®ã lµ viÖc c¶i t¹o n©ng cÊp vµ ph¸t triÓn mét b­íc h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi. MÆc dï kh«ng cã c¸c dù ¸n lín ®­îc hoµn thµnh trong giai ®o¹n nµy nh­ng hµng lo¹t c¸c dù ¸n cã quy m« hµng tr¨m triÖu USD ®· lµm song b­íc chuÈn bÞ ®Çu t­ ®Ó ®i vµo thùc hiÖn c¸c n¨m 1996 - 2000, t¹o tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ. Hai lµ: Cïng víi viÖc nguån vèn ODA, mét sè ngµnh kinh tÕ, khoa häc kü thuËt ®· ®­îc t¹o lËp, cã ý nghÜa l©u dµi cho sù ph¸t triÓn ®Êt n­íc (tr­íc ®©y lµ ngµnh c¬ khÝ ho¸ chÊt, hiÖn nay lµ ngµnh th«ng tin liªn l¹c). Sè c¸n bé khoa häc - kü thuËt do c¸c n­íc XHCN ®µo t¹o tr­íc ®©y ®· tá ra lµ mét lùc l­îng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, vÒ c¬ b¶n ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, cã kh¶ n¨ng tiÕp thu c«ng nghÖ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. Ba lµ: ODA cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¸c vïng l·nh thæ. Tr­íc ®©y, râ nÐt nhÊt lµ t¸c ®éng cña nhµ m¸y Thuû ®iÖn Hoµ B×nh ®èi víi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vïng T©y B¾c, cña c¸c dù ¸n trång c©y c«ng nghiÖp (cao su, cµ phª) ®èi víi miÒn §«ng Nam Bé vµ T©y Nguyªn. GÇn ®©y, ODA gióp c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn cung cÊp n­íc, y tÕ vµ vÖ sinh m«i tr­êng ë nhiÒu thµnh phè, thÞ x·. §èi víi c¸c vïng khã kh¨n, c¸c dù ¸n trång rõng, ®¾p ®ª ven biÓn... ®· gãp phÇn t¹o ®iÒu kiÖn sèng cho nh©n d©n trong vïng. C¸c ch­¬ng trinh tÝn dông n«ng th«n, giao th«ng n«ng th«n, n­íc s¹ch n«ng th«n... ®· vµ ®ang gãp phÇn t¹o vèn vµ lµm thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 2. Mét sè mÆt h¹n chÕ. Nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cã ý nghÜa quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ViÖt Nam. ViÖc sö dông ODA trong thêi gian võa qua ®· ®em l¹i mét sè tÝch cùc, tuy nhiªn cßn cã mét sè mÆt yÕu kÐm lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña nguån vèn nµy. Tr­íc ®©y, c¸c yÕu kÐm trong viÖc sö dông ODA th­êng g¾n liÒn víi c¬ chÕ tËp chung quan liªu - bao cÊp mµ nÐt ®Æc tr­ng lµ tr¸ch nhiÖm sö dông vèn kh«ng râ rµng. T©m lý û l¹i lµ phæ biÕn: cÊp d­íi û vµo cÊp trªn, ®Þa ph­¬ng û l¹i Trung ­¬ng vµ nÒn kinh tÕ û l¹i vµo viÖn trî tõ bªn ngoµi c¶ vÒ vèn ®Çu t­ lÉn tiªu dïng. C¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng dïng mäi c¸ch ®Ó sö dông vèn, bÊt kÓ c«ng tr×nh cã hiÖu qu¶ hay kh«ng. ViÖc ph©n bæ mang nÆng tÝnh ban ph¸t nªn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng dµn tr¶i. Khu vùc ­u tiªn lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mÆc dï c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ lóc bÊy giê ch­a cho phÐp tËp trung vµo c¸c khu vùc nµy. Trong 3 n¨m (1993 - 1995) chñ yÕu míi lµ thêi gian t×m hiÓu vÒ c¸c ®èi t¸c tµi trî míi víi c¸c quy chÕ vµ thñ tôc cung cÊp ODA cña hä, còng nh­ thêi gian chuÈn bÞ c¸c ch­¬ng tr×nh vµ dù ¸n lín. §Õn nay ch­a cã ®iÒu kiÖn ®¸nh gi¸ tæng hîp hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cña nguån tµi trî nµy. Tuy nhiªn, ®· n¶y sinh yªu cÇu nhanh chãng kh¾c phôc mét sè mÆt tån t¹i vÒ quy tr×nh thñ tôc ODA trong n­íc, vÒ c¬ chÕ tµi chÝnh, sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý... nh»m ®¶m b¶o sö dông ODA víi hiÖu qu¶ cao: - Trong thêi gian võa qua, thùc hiÖn ý kiÕn Thñ t­íng ChÝnh phñ, Bé kÕ häach vµ ®Çu t­ ®· x©y dùng vµ tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ xem xÐt mét sè v¨n b¶n vÒ ®inh h­íng thu hót vµ sö dông ODA. Song ch­a cã mét quy ho¹ch ODA ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt do vËy lµm gi¶m tÝnh chñ ®éng cña phÝa ViÖt Nam trong viÖc chuÈn bÞ tr­íc c¸c dù ¸n. - Do ch­a qhu ho¹ch ODA, trong mét sè tr­êng hîp viÖc h×nh thµnh c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA thêi gian qua mang tÝnh tù ph¸t, xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhu cÇu riªng cña c¸c bé, ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng theo gîi ý cña nhµ tµi trî, thiÕu sù phèi hîp víi c¸c kÕ häach vµ g¾n víi chñ tr­¬ng cña nhµ n­íc, do ®ã chÊt l­îng cña dù ¸n ch­a cao vµ kh«ng phï hîp víi thùc tÕ ViÖt Nam, chång chÐo gi÷a c¸c nhµ tµi trî. - ViÖc vËn ®éng viÖn trî b­íc ®Çu ®· ®i vµo nÒ nÕp theo tinh thÇn nghÞ ®Þnh 87/ CP, song còng cã tr­êng hîp c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam tù ý ký kÕt víi c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi råi sau ®ã yªu cÇu ChÝnh phñ th«ng qua. §iÒu nµy ®· ®Æt ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý vµo t×nh huèng khã xö ®èi víi c¸c nhµ tµi trî nh­ viÖc nhËp « t«, xe m¸y, b¶o ®¶m nguån vèn trong n­íc ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n, ch­¬ng tr×nh ®· ký kÕt. - Nh×n chung trong thêi gian võa qua, viÖc lËp c¸c tµi liÖu chuÈn bÞ ®Çu t­ (nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi, nghiªn cøu kh¶ thi) c¸c dù ¸n ODA, phÝa ViÖt Nam cßn thiÕu chñ ®éng, ch­a cã sù ph©n phèi gi÷a c¸c chñ dù ¸n vµ bªn tµi trî. Cã nhiÒu tr­êng hîp chñ dù ¸n ®Ó mÆc c«ng viÖc nµy cho bªn tµi trî, kÕt qu¶ lµ néi dung tµi trî kh«ng phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu cña c«ng t¸c thÈm ®Þnh vµ xÐt duyÖt, g©y ra sù chËm trÔ trong qu¸ tr×nh phª duyÖt dù ¸n. H¬n n÷a, phÝa ®èi t¸c ViÖt Nam còng ch­a ®­îc cung cÊp ®Çy ®ñ nh÷ng th«ng tin vµ kh¶ n¨ng ®­îc nhµ tµi trî chÊp nhËn dù ¸n nªn th­êng kh«ng cã kinh phÝ vµ kh«ng chñ ®éng trong viÖc lËp b¸o c¸o tiÒn kh¶ thi vµ kh¶ thi. Trong mét sè tr­êng hîp, b¸o c¸o kh¶ thi mang tÝnh chÊt gi¶ ®Þnh, thiÕu c¬ së v÷ng ch¾c, nhÊt lµ nguån vèn ngoµi n­íc vµ ®iÒu kiÖn sö dông. - Nh÷ng quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ viÖc thÈm ®Þnh dù ¸n ®Çu t­ (nghÞ ®inh 177/ CP) ch­a tÝnh hÕt c¸c tÝnh chÊt ®Æc thï cña c¸c døan ®Çu t­ b»ng nguån ODA cña c¸c nhµ tµi trî kh¸c nhau mµ nguyªn t¾c khi míi chÊp nhËn nguån tµi trî ®ã ta ph¶i tu©n thñ. Do thiÕu phèi hîp trong kh©u chuÈn bÞ dù ¸n nªn cã mét sè tr­êng hîp mét sè thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n ®Çu t­ b»ng ODA tiÕn hµnh sau khi ChÝnh phñ c¸c n­íc tµi trî ®· phª duyÖt dù ¸n. KÕt qu¶ lµ nh÷ng kÕt luËn khuyÕn nghÞ cña ChÝnh phñ ViÖt Nam ®èi víi c¸c dù ¸n kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc. CÇn nãi thªm r»ng c¸c dù ¸n ODA, nhÊt lµ ODA kh«ng hoµn l¹i, møc ®é chñ ®éng phÝa ViÖt Nam còng cã giíi h¹n. Do vËy, chóng ta cÇn chñ ®éng míi cã c¬ héi nhiÒu h¬n trong viÖc sö dông ODA ®óng víi c¸c môc tiªu cña ViÖt Nam. Quy ®Þnh hiÖn hµnh cña nghÞ ®Þnh 177/ CP ®èi víi mäi dù ¸n ODA ®Òu ph¶i qua hai b­íc nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi vµ kh¶ thi, kh«ng tuú thuéc vµo quy m« vµ tÝnh chÊt dù ¸n ®· lµm kÐo dµi qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c døan nµy. - Trong kh©u thùc hiÖn dù ¸n, bøc xóc nhÊt lµ c¸c vÊn ®Ò: c¬ chÕ tµi chÝnh, nguån vèn ®èi øng, ®Òn bï di d©n gi¶i phãng mÆt b»ng. HiÖn nay ch­a cã mét c¬ chÕ tµi chÝnh trong n­íc ®­îc quy ®Þnh tr­íc ®èi víi c¸c lo¹i dù ¸n ODA. Sau khi dù ¸n ®­îc ký kÕt, chñ dù ¸n míi ®Ò suÊt c¬ chÕ tµi chÝnh ®Ó c¸c c¬ quan tæng hîp xem xÐt tr×nh ChÝnh phñ phª duyÖt, c«ng viÖc nµy chiÕm rÊt nhiÒu thêi gian. C¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh còng ch­a thèng nhÊt giao cho c¬ quan tæng hîp nµo tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ c¬ chÕ tµi chÝnh trong n­íc ®èi víi c¸c lo¹i ODA. ViÖc gi¶i ng©n nhiÒu dù ¸n ODA trong thêi gian qua bÞ chËm mét phÇn lµ do thiÕu c¬ chÕ tµi chÝnh trong n­íc, tr­íc hÕt lµ khung l·i suÊt vµ ®iÒu kiÖn cho vay l¹i c¸c dù ¸n ODA. ë ®©y th­êng cã sù bÊt ®ång vÒ quan ®iÓm ®èi víi viÖc x¸c ®Þnh l·i suÊt vµ ®iÒu kiÖn cho vay l¹i. Trõ tr­êng hîp ta ph¶i tu©n thñ c¸c ®iÒu kiÖn cho vay l¹i do c¸c nhµ tµi trî ®Ò xuÊt, cßn l¹i theo quan ®iÓm tµi chÝnh th× ph¶i ®¶m b¶o l·i suÊt ngang b»ng víi l·i suÊt trong n­íc, thêi gian tr¶ nî ph¶i ng¾n h¬n nhiÒu so víi thêi gian tr¶ nî theo hiÖp ®Þnh ODA ®Ó ®¶m b¶o tµon vèn. §©y lµ nh÷ng khã kh¨n trong viÖc sö dông ODA vèn vay, v× hÇu hÕt c¸c vèn nµy ®­îc sö dông cho c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi mµ kh¶ n¨ng hoµn vèn chËm hoÆc c¸c tr­êng hîp kh«ng thÓ hoµn vèn. Võa qua viÖc kÕ häach ho¸ vèn trong n­íc cho c¸c dù ¸n ODA ch­a ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch chÆt chÏ. Th«ng th­êng c¸c dù ¸n ®Èy vÊn ®Ò nµy lªn c¸c c¬ quan cÊp trªn quyÕt ®Þnh, coi viÖc ChÝnh phñ ®· chÊp nhËn dù ¸n lµ ®­¬ng nhiªn ph¶i cung cÊp nguån vèn ®èi øng. §· cã nh÷ng tr­êng hîp c¸c dù ¸n ®· ®­îc triÓn khai, vËt t­, thiÕt bÞ ®­îc tËp chung nh­ng kh«ng cã vèn trong n­íc ®Ó thùc hiÖn. HoÆc cã tr­êng hîp chóng ta nhËn ®¶m b¶o nguïon vèn trong n­íc qu¸ cao, kh«ng phï hîp víi thùc tÕ cã thÓ cung cÊp dÉn tíi t×nh tr¹ng dù ¸n kh«ng thÓ triÓn khai thùc hiÖn. §Òn bï di d©n gi¶i phãng mÆt b»ng lµ nh÷ng khã kh¨n lín cña c¸c dù ¸n ODA, nhÊt lµ giao th«ng, thuû lîi... cÊp ®Êt còng lµ mét khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n ODA. NhiÒu tr­êng hîp, sau khi c¸c dù ¸n ®· ®­îc thÈm ®Þnh, chñ dù ¸n l¹i ph¶i xin cÊp ®Êt tõ ®Çu, nhÊt lµ c¸c dù ¸n ODA ë thµnh phè lín. ViÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch trong lÜnh vùc nµy ch­a nhÊt qu¸n, qua nhiÒu cöa, thiÕu sù thèng nhÊt gi÷a Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng... kÕt qu¶ lµ nhiÒu dù ¸n ký ®· l©u nh­ng kh«ng triÓn khai ®­îc. - ViÖc theo dâi vµ ®¸nh gi¸ c¸c dù ¸n ODA ch­a ®­îc lµm th­êng xuyªn, do vËy ë c¸c c¬ quan Trung ­¬ng lÉn ®Þa ph­¬ng thiÕu th«ng tin cËp nhËt vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n ODA còng nh­ thiÕu c¸c b¸o c¸o ®Þnh kú vµ quyÕt to¸n tµi chÝnh. 3. Bµi häc kinh nghiÖm. Tõ b¶n chÊt vµ t×nh h×nh cung cÊp ODA trªn thÕ giíi còng nh­ tõ thùc tÕ huy ®éng vµ sö dông ODA cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua, ta cã thÓ nªu lªn mét sè bµi häc kinh nghiÖm sau : Mét lµ: ODA g¾n liÒn víi c¸c ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, ngo¹i trõ mét sè kho¶n cã tÝnh chÊt cøu trî khÈn cÊp, viÖn trî cho n­íc ngoµi nh×n chung cã thÓ ®­îc coi lµ"®Çu ra" cña mét chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i vµ viÖc thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu cña chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i. §èi víi c¸c kho¶n viÖn trî song ph­¬ng cña c¸c n­íc thµnh viªn OECD vµ OPEC, mçi n­íc ®Òu cã nh÷ng ­u tiªn riªng thÓ hiÖn trong viÖc lùa chän n­íc ®­îc viÖn trî. Sù ­u tiªn nµy ®èi víi tõng n­íc cô thÓ kh«ng thÓ ph¶n ¸nh râ nÐt nh÷ng quan t©m vÒ chiÕn l­îc hay chÝnh trÞ cña n­íc viÖn trî mµ cßn cho thÊy mét mèi quan hÖ lÞch sö gi÷a n­íc viÖn trî vµ n­íc nhËn viÖn trî. C¸c dßng viÖn trî lín cho khu vùc truyÒn thèng (viÖn trî cña Mü vµo Trung §«ng, cña Ph¸p vµo Ch©u Phi, cña NhËt vµo §«ng Nam ¸...) Gi¶i thÝch râ ®éng c¬ chÝnh trÞ cña n­íc viÖn trî trong viÖc lùa chän n­íc nhËn viÖn trî ( hoÆc ®·, ®ang hay sÏ lµ ®ång minh hoÆc b¹n hµng lín). Tuy nhiªn, b»ng chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i kh«n khÐo c¸c n­íc tiÕp nhËn viÖn trî vÉn cã thÓ ®a ph­¬ng ho¸ quan hÖ hç trî ph¸t triÓn cña m×nh, sö dông cã quan hÖ c¸c nguån vèn ODA phôc vô c¸c môc tiªu ph¸t triÓn trong khi vÉn gi÷ ®­îc ®éc lËp tù chñ cña ®Êt n­íc. Nh­ ë ViÖt Nam, chóng ta ®· tr¸nh ®­îc nh÷ng ®ßi hái, thóc Ðp cña IMF, WB vÒ t­ nh©n ho¸ nÒn kinh tÕ hay c¸c rµng buéc cña EU vÒ nh©n quyÒn, d©n chñ ho¸ ®Ó vËn ®éng ®­îc nh÷ng kho¶n viÖn trî lín. Hai lµ: Ph¶i coi träng hiÖu qu¶ sö dông ODA h¬Nhµ n­íc lµ sè l­îng ODA sö dông. Tæng lîi Ých kinh tÕ - x· héi do vèn ODA mang l¹i lµ tÝch sè cña lîi Ých do mçi ®¬n vÞ vèn ODA vµ tæng sè ODA. Víi l­îng ODA kh«ng ®æi,tæng lîi Ých sÏ cao h¬n nÕu dù ¸n ®­îc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ h¬n. Coi träng hiÖu qu¶ h¬n sè l­îng ODA cßn tr¸nh cho nÒn kinh tÕ nguy c¬ chÞu ®ùng g¸nh nÆng vÒ nî n­íc ngoµi. Coi träng hiÖu qu¶ sö dông ODA cã nghÜa lµ mçi ch­¬ng tr×nh dù ¸n mét khi quyÕt ®Þnh tµi trî b»ng vèn ODA ®Òu ph¶i b¶o ®¶m ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt trong mét ®iÒu kiÖn cho phÐp. §iÕu ®ã ®ßi hái tr­íc hÕt ch­¬ng tr×nh hay dù ¸n ®ã ph¶i lµ ch­¬ng tr×nh hay dù ¸n ­u tiªn. MÆt kh¸c, viÖc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh dù ¸n ODA ph¶i tu©n thñ nghiªm ngÆt c¸c quy ®Þnh vÒ ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n vµ qu¶n lý tµi chÝnh, nh­ng kh«ng l·ng phÝ thêi gian lµm gi¶m ®i tÝnh ­u ®·i cña viÖn trî. Ba lµ: TÝnh chñ ®éng cña bªn nhËn viÖn trî lµ yÕu tè cã tÝnh quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña viÖc sö dông vèn ODA. ë ViÖt Nam còng nh­ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c, nhu cÇu sö dông ODA rÊt lín trong khi nguån ODA lµ h÷u h¹n. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i lùa chän ®óng ®èi t­îng ­u tiªn tµi trî bõng nguån vèn ODA vµ thùc hiÖn nhanh, tr¸ch thÊt tho¸t thêi gian vµ tiÒn vèn. Sù chñ ®éng cña bªn viÖn trî thÓ hiÖn ë chç: - Lùa chän c¸c ch­¬ng tr×nh vµ dù ¸n ­u tiªn. - X©y dùng vµ thÈm ®Þnh l¹i c¸c v¨n kiÖn dù ¸n theo ®óng yªu cÇu. - H×nh thµnh néi dung vµ c¸c ®iÒu kiÖn cã liªn quan ®Õn thùc hiÖn dù ¸n ®Ó ®µm ph¸n víi nhµ tµi trî. - H×nh thµnh c¬ chÕ qu¶n lý ®Çu t­ x©y dùng, qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi dù ¸n. - ChuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt, kÓ c¶ vèn ®ãi øng, c¸n bé qu¶n lý ®Ó thùc hiÖn dù ¸n, ®­a c«ng tr×nh vµo ®óng tiÕt ®é... Nh­ v©y tÝnh chñ ®éng cña bªn nhËn tµi trî cã liªn quan ®Õn ChÝnh phñ (c¸c c¬ quan qu¶n lý ODA ë tÇm vÜ m«), c¬ quan cÊp trªn cña chñ dù ¸n, chñ dù ¸n vµ nh÷ng ng­êi ®­îc h­ëng thô. §i ®«i víi tÝnh chñ ®éng cña tõng ®Çu mèi trªn lµ yªu cÊu phèi hîp c«ng viÖc theo mét quy chÕ chung thèng nhÊt, trong ®ã lµm râ tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n, nghÜa vô vµ quyÒn lîi cña c¸c ®Çu mèi ®ã. Bèn lµ: Vèn ODA lµ quan träng nh­ng vèn trong n­íc lµ quyÕt ®Þnh. Nh­ ®· ®Ò cËp, ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vèn ODA la cùc kú quan träng. Nh­ng vèn ODA chØ lµ chÊt xóc t¸c cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khai th¸c tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn, vèn ODA kh«ng thÓ thay thÕ cho nguån vèn trong n­íc v× c¸c lý do sau: Thø nhÊt: Vèn ODA chØ ®­îc sö dông trong khu vùc h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, tøc lµ gi¸n tiÕp t¸c ®éng ®Õn søc m¹nh cña mçi quèc gia. §iÒu nµy lµ t«n chØ, môc ®Ých cña nhµ tµi trî quy ®Þnh. Thø hai: Vèn ODA dï cã s½n còng chØ ®­îc thùc hiÖn theo møc kh¶ n¨ng hÊp thô ®­îc nÒn kinh tÕ n­íc nhËn viÖn trî, ®iÒu nµy cã nghÜa nã phô thuéc vµo kh¶ n¨ng tÝch luü néi bé cña nÒn kinh tÕ còng nh­ c¸c ®iÒu kiÖn s½n cã vÒ nh©n tµi, vËt lùc kh¸c cña n­íc nhËn tµi trî, trong ®ã cã vÊn ®Ò vèn b¶o ®¶m trong n­¬c cña mçi dù ¸n ODA. Kinh nghiÖm cho thÊy dï cho vèn b¶o ®¶m trong n­íc chiÕm tû lÖ 15-20% tæng gi¸ trÞ dù ¸n vÉn bÞ ¸ch t¾c mét khi trong n­íc kh«ng ®­îc chuÈn bÞ s½n. Thø ba: Vèn ODA g¾n liÒn víi kho¶n viÖn trî n­íc ngoµi cña nÒn kinh tÕ. §èi ViÖt Nam hiÖn nay, trong sè ®· cã hiÖp ®Þnh cã 85% tæng nguån ODA lµ nguån vèn vay ­u ®·i. V× vËy khi tÝnh to¸n nhu cÇu vay vèn ODA, mçi n­íc ®Òu ph¶i tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng tr¶ nî cña m×nh. III. Mét sè gi¶i ph¸p. Trong mÊy n¨m võa qua kÓ tõ khi c¸c nhµ tµi trî nèi l¹iviÖn trî ODA hoµn toµn cho ViÖt Nam, ChÝnh phñ ®· tÝch luü nh÷ng bÝ quyÕt rÊt cã ý nghÜa trong c«ng t¸c qu¶n lý c¸c dù ¸n ODA. Trong mét thêi gian t­¬ng ®èi ng¾n, ChÝnh phñ ®· n¾m b¾t ®­îc c¸c vÊn ®Ò qu¶n lý kh¸c nhau ®èi víi c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA vµ ®· quy ®Þnh h×nh khung khæ thÓ chÕ vµ ph¸p lý ®Ó qu¶n lý ODA tèt h¬n vµ hiÖu qu¶. Khi mµ sè l­îng c¸c dù ¸n ODA t¨ng lªn, c¸c nguån lùc trong vµ ngoµi n­íc trë nªn khan hiÕm, vÒ nguån vèn còng nh­ vÒ nguån nh©n lùc. Do ®ã trong hoµn c¶nh nµy mét trong nh÷ng nhiÖm vô chÝnh cña ChÝnh phñ trong nh÷ng n¨m tíi lµ sö dông c¸c nguån lùc trong n­íc, chñ yÕu lµ nguån vèn vµ con ng­êi, mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. Mäi nç lùc cña ChÝnh phñ cÇn tËp trung vµo khÝa c¹nh huy ®éng nguån lùc, trong giíi h¹n vÒ thêi gian, ng©n s¸ch vµ chuyªn m«n. Nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng qu¶n lý c¸c dù ¸n ODA cßn cã mét sè ý kiÕn nh­ sau: 1. Hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý ®èi víi qu¶n lý ODA vµ ph©n c«ng ph©n cÊp ra quyÕt ®Þnh trong quy tr×nh dù ¸n. C¸c quy ®Þnh cña ChÝnh phñ dù ¸n ®Çu t­ sö dông vèn ODA nhê cã ChÝnh phñ cã nh÷ng nç lùc to lín trong viÖc x©y dùng khung khæ ph¸p lý ®· nªu ë trªn cho c¸c dù ¸n ODA ë ViÖt Nam mµ ®· cã nh÷ng c¶i thiÖn vÒ thÓ chÕ trong c¸c lÜnh vùc nh­ tµi chÝnh, qu¶n lý ng©n s¸ch, ®Çu t­,®Êu thÇu mua s¾m vµ t¸i ®Þnh c­. §ång thêi ®· cã c¸c nç lùc tinh gi¶n vµ ph©n c«ng ph©n cÊp chÝnh quyÒn, cÊp Trung ­¬ng vµ cÊp tØnh. Tuy nhiªn vÉn cßn nhiÒu lÜnh vùc mµ ChÝnh phñ ph¶i c¶i tiÕn v÷ng ch¾c c«ng t¸c qu¶n lý cña c¸c dù ¸n ®Çu t­: 1.1 C¸c khung ph¸p lý hiÖn hµnh. Tr­íc ®©y vµo n¨m 1994 ChÝnh phñ ®· ®Ò ra mét sè nghÞ ®Þnh quy ®Þnh ®iÒu chØnh c¸c dù ¸n ®Çu t­ sö dông vèn ODA nh­ng nh÷ng nghÞ ®Þnh ®ã cßn nhiÒu thiÕu xãt, cã nhiÒu ®iÓm bÊt hîp lý vµ cã vªnh trong néi bé v¨n b¶n vµ cã nhiÒu ®iÓm kh«ng phï hîp víi quy ddÞnh cña bªn tµi trî n­íc ngoµi (nh­ nh÷ng nghÞ ®Þnh 20/ CP ra ngµy 15/3/1994, nghÞ ®Þnh 177 CP ra ngµy 20/10/19940 tr­íc nh÷ng nh­îc ®iÓm ®ã ChÝnh phñ ta ®· ®­a ra c¸c nghÞ ®Þnh míi bæ sung söa ®æi ®Ó ngµy mét hoµn thiÖn h¬n vÒ qu¶n lý vµ sö dông nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA). HiÖn nay khung thÓ chÕ c¸c dù ¸n ODA ë ViÖt Nam nh­ sau: c¸c nghÞ ®Þnh ®iÒu chØnh c¸c dù ¸n ®Çu t­ sö dông vèn ODA nh­ nghÞ ®Þnh 87/ CP vÒ qu¶n lý vµ sö dông c¸c nguån vèn ODA, nghÞ ®Þnh 52/CP vÒ quy chÕ qu¶n lý vµ x©y dùng, nghÞ ®Þnh 88/CP vÒ quy chÕ ®Êu thÇu vµ nghÞ ®Þnh 22/ CP vÒ t¸i ®Þnh c­. Ngoµi nh÷ng nghÞ ®Þnh nµy cßn cã mét sè h­íng dÉn ®i kÌm cña ChÝnh phñ vµ c¸c d¹ng chÕ bæ sung kh¸c. 1.2 Ph¶i tinh gi¶m ho¸ c¸c quy tr×nh ra quyÕt ®Þnh. Quy tr×nh ra quyÕt ®Þnh ®èi víi dù ¸n sö dông vèn ODA vÉn cßn dµi dßng ch¼ng h¹n nh­ phª duyÖt ph¶i tõ cÊp cao nhÊt. Qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh vÉn cßn tËp trung ho¸ vµ ®· tr¶i qua mét qu¸ tr×nh l©u dµi ®Ó ®i ®Õn mét nhÊt trÝ chung tèn kÐm thêi gian vµ lµm chËm trÔ qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu nç lùc h¬n n÷a dùa trªn sù ph©n cÊp, n©ng cao qu¶n lý vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc: - C¸c ban qu¶n lý dù ¸n kh«ng cã ®ñ thÈm quyÒn vµ quyÒn lùc ®Ó qu¶n lý c¸c dù ¸n mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Hä ph¶i tu©n thñ theo c¸c quyÕt ®Þnh cña cÊp trªn vµ tèn nhiÒu thêi gian chê ®îi phª chuÈn tõ cÊp bé trong phÇn lín c¸c vÊn ®Ò. - Quy tr×nh r­êm rµ còng t¹o nªn qu¸ tr×nh thùc hiÖn v× chóng c¶n trë c¸c ban qu¶n lý dù ¸n ®iÒu chØnh dù ¸n trong mét m«i tr­êng thay ®æi. §¬n gi¶n ho¸ quy tr×nh lµ cÇn thiÕt nh­ng cã thÓ lµm ®­îc muèn cã sù kÕt hîp tèt nhÊt gi÷a "sù gi¸m s¸t cña cÊp trªn" vµ "viÖc ®­a ra khuyÕn khÝch vµ quyÒn tù chñ". - C¸c ban qu¶n lý dù ¸n cÇn yªu cÇu cÊp trªn phª duyÖt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ho¹t ®éng thùc hiÖn dù ¸n. §iÒu nµy ph¶n ¸nh sù kÐm n¨ng lùc cña mét sè c¸c ban qu¶n lý dù ¸n vµ ChÝnh phñ ®¶m b¶o bõng c¸ch kiÓm tra tÊt c¶ c¸c b­íc trong quy tr×nh mµ c¸c ban qu¶n lý dù ¸n ph¶i tu©n theo vµ mäi khÝa c¹nh cña viÖc ho¹t ®éng thùc hiÖn dù ¸n ph¶i ®¸p øng c¸c yªu cÇu. §Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng nµy ChÝnh phñ cã thÓ tiÕn mét thªm mét b­íc b»ng c¸ch thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p linh ho¹t h¬n nh­ níi láng viÖc kiÓm tra thñ tôc cña cÊp trªn ®èi víi c¸c ban qu¶n lý dù ¸n cã nhiÒu kinh nghiÖm. 1.3 Ph¶i kÕt hîp hµi hoµ gi÷a chu kú dù ¸n cña nhµ tµi trî vµ cña ChÝnh phñ. Sù cÇn thiÕt ph¶i hµi hoµ chu kú dù ¸n cña ChÝnh phñ vµ nhµ tµi trî, ®é trÔ thêi gian gi÷a chu kú dù ¸n cña ChÝnh phñ vµ cña nhµ tµi trî lµ thùc hiÖn th­êng xuyªn x¶y ra, ch¼ng nh­ trong qu¸ tr×nh phª duyÖt dù ¸n, ®· dÉn ®Õn sù chËm trÔ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n, hoÆc sù thiÕu nguån vèn ®èi øng t¹i chç. * ViÖc ph©n c«ng ph©n cÊp tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n gi÷a c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña ChÝnh phñ trong qu¸ tr×nh dù ¸n ODA ®· vµ ®ang h×nh thµnh t­¬ng ®èi râ. Tuy nhiªn cÇn lµm râ mét sè vÊn ®Ò sau: - Vai trß cña Bé kÕ häach vµ ®Çu t­ vµ Bé Tµi chÝnh ®èi víi c¸c dù ¸n ODA cã hoµn l¹i. - Tr¸ch nhiÖm cña Bé kÕ häach vµ ®Çu t­ víi t­ c¸ch lµ c¬ quan ®Çu mèi ODA ®èi víi qu¶n lý tµi chÝnh ODA ®Õn møc ®é nµo. - BiÖn ph¸p t¨ng c­êng tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan chñ qu¶n ®èi víi viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ ODA. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cô thÓ cña c¸c c¬ quan nãi trªn trong qu¶n lý, ®iÒu phèi vµ sö dông ODA ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh cô thÓ, râ rµng, kh«ng chång chÐo dùa trªn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan ®· ®­îc c¸c cÊp cã thÈm quyÒn quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm quyÒn h¹n cña tõng cÊp, tõng c¬ quan trong qu¶n lý vµ ®iÒu phèi ODA. Ngoµi ra ph¶i quy ®Þnh c¸c mèi quan hÖ vµ c¸ch thøc ho¹t ®éng gi÷a c¸c c¬ quan sao cho b¶o ®¶m nguyªn t¾c "mét cöa" trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®iÒu phèi ODA nh­ng kh«ng ®­îc ®Ó x¶y ra t×nh tr¹ng cöa quyÒn, quan liªu g©y ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA. MÆt kh¸c, nh­ ®· ®Ò cËp c¸ch tiÕp cËn míi lµ ®i tõ dù ¸n ®Õn kim ng¹ch viÖn trî. Do ®ã, kÕ häach vay nî n­íc ngoµi ph¶i tuú kÕ häach ®Çu t­ ph¸t triÓn. Víi chøc n¨ng chuÈn bÞ c¸c kÕ häach quèc gia vµ danh môc c¸c dù ¸n ­u tiªn, c©n ®èi c¸c nguån lùc theo môc tiªu ph¸t triÓn... c¸c c¬ quan gióp ChÝnh phñ qu¶n lý ODA ë tÇm vÜ m« kh¸c còng nh­ c¸c c¬ quan chñ qu¶n cã tr¸ch nhiÖm phèi hîp víi Bé kÕ häach vµ ®Çu t­ trong viÖc lùa chän ®óng dù ¸n, ®óng nguån viÖn trî vµ néi dung ®µm ph¸n theo h­íng ®¹t ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn nhËn viÖn trî kh«ng hoµn l¹i hoÆc vay nî cã lîi nhÊt. TiÕp theo, mét khi nguån viÖn trî ®· vµo ®Õn ViÖt Nam, tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nguån vèn ®ã theo chÕ ®é qu¶n lý ng©n s¸ch Nhµ n­íc tr­íc hÕt thuéc vÒ Bé tµi chÝnh. ViÖc qu¶n lý nî ®èi víi mét kho¶n ODA còng thuéc ng©n hµng Nhµ n­íc (nh÷ng kho¶n nî do ng©n hµng Nhµ n­íc thay mÆt ChÝnh phñ ký hiÖp ®Þnh). Cuèi cïng, khi dù ¸n ®· hoµn thµnh ®­a vµo sö dông, khai th¸c, tr¸ch nhiÖm qu¶n lý l¹i thuéc vÒ c¬ quan chñ qu¶n. §Ó t¨ng c­êng sù phèi hîp cña c¸c c¬ quan chñ qu¶n ngay tõ kh©u x¸c ®Þnh dù ¸n ­u tiªn, ®iÒu quan träng lµ quy ®inh râ tr¸ch nhiÖm nhÊt lµ tr¸ch nhiÖ tµi chÝnh cho c¸c bé, ngµnh vµ c¸c ®Þa ph­¬ng. Trong khu«n khæ h¹n ng¹ch quy ®Þnh cho ph¹m vi qu¶n lý cña m×nh trong kú, c¸c bé ngµnh vµ Uû ban nh©n d©n c¸c tØnh sÏ n©ng cao chÊt l­¬ng dù ¸n ®¸ng ­u tiªn nhÊt ®Ó tr×nh lªn c¬ quan ®Çu mèi viÖn trî. VÒ hoµn thiÖn ph©n cÊp qu¶n lý vèn ODA, thùc chÊt lµ x¸c ®Þnh cÊp ra quyÕt ®Þnh trong quy tr×nh cña dù ¸n. Theo h­íng ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc mµ vÉn b¶o ®¶m sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn nµy, cÇn t¨ng c­êng quyÒn h¹n cña c¸c c¬ quan gióp ChÝnh phñ qu¶n lý vÜ m« ODA. Mét sè h­íng chñ yÕu cã thÓ lµ: - Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt quy ho¹ch ®Þnh h­íng ODA, c¸c kÕ ho¹ch vËn ®éng ODA vµ néi dung hiÖp ®Þnh, nghÞ ®Þnh th­ sÏ ®µm ph¸n vµ ký kÕt víi c¸c nhµ tµi trî còng ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­ c¸c dù ¸n ODA nhãm A vµ phª duyÖt kÕt qu¶ ®Êu thÇu c¸c dù ¸n ODA cã trÞ gi¸ trªn 10 triÖu USD. - Bé kÕ häach vµ ®Çu t­ r© quyÕt ®Þnh ®Çu t­ c¸c dù ¸n ODA nhãm B bao gåm c¶ kÕ häach tµi chÝnh ®Ó thùc thi dù ¸n, phª duyÖt kÕt qu¶ ®Êu thÇu c¸c dù ¸n ODA cã trÞ gi¸ d­íi 10 triÖu USD. - Bé tµi chÝnh qu¶n lý viÖc cÊp ph¸t tµi chÝnh, thu håi vµ tr¶ nî ChÝnh phñ vµ quyÕt ®inh ng©n hµng ®Ó thùc hiÖn thanh to¸n quèc tÕ hoÆc cho vay l¹i trong n­íc, phª duyÖt quyÕt to¸n c¸c dù ¸n ODA nhãm A, B. 2. Hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ häach ho¸. ViÖc chuyÓn c¸ch tiÕp cËn tõ kim ng¹ch viÖn trî - dù ¸n sang dù ¸n - kim ng¹ch viÖn trî lµm thay ®æi vai trß cña ChÝnh phñ vµ chñ dù ¸n so víi tr­íc ®©y: - ChÝnh phñ chuyÓn tõ vai trß chØ huy hoµn toµn sang vai trß hç trî thóc ®Çy. - Chñ dù ¸n tõ chç bÞ ®éng, hµnh ®éng hoµn toµn theo mÖnh lÖnh cÊp trªn th× nay ®· cã quyÒn nhÊt ®Þnh trong viÖc h×nh thµnh vµ thùc hiÖn dù ¸n. Nh­ vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ cÇn cã mét quy ho¹ch tæng thÓ ODA nh»m t¨ng c­êng chÊt l­îng ®Çu vµo cña c«ng t¸c kÕ häach h¸o ®Çu t­ b¨ng vèn ODA. Quy hoach nÕu ®­îc ChÝnh phñ th«ng qua sÏ lµ c¨n cø ph¸p lý quan träng nhÊt ®Ó c¬ quan ®iÒu phèi viÖn trî h×nh thµnh kÕ häach vËn ®éng viÖn trî. Mét kÕ häach vËn ®éng viÖn trî cã chÊt l­îng kh«ng chØ bao gåm nh÷ng dù ¸n ®· ®­îc lùa chän theo tiªu chuÈn ­u tiªn vÒ vèn, thêi gian thùc hiÖn mµ cßn phï hîp víi t«n chØ, môc ®Ých vµ thÕ m¹nh vÒ vèn, c«ng nghÖ cña tõng nhµ tµi trî. Mét néi dung kh¸c cña hoµn thiÖn kÕ ho¹ch ho¸ vèn ODA lµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó liªn tôc ho¸ c¸c bé phËn cña kÕ häach ®Çu t­ x©y dùng : kÕ ho¹ch chuÈn bÞ ®Çu t­, kÕ häach chuÈn bÞ thùc hiÖn dù ¸n. Muèn vËy, ®èi cíi mçi dù ¸n sau khi cã sù cam kÕt cña nhµ tµi trî cÇn ph¶i kÕ häach ho¸ chu tr×nh toµn bé cña dù ¸n. C¸c bé phËn cña kÕ häach ®Çu t­ x©y dùng, kÓ c¶ phÇn kÕ häach dù phßng ®­îc phª duyÖt dùa trªn chu tr×nh dù ¸n sÏ tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng võa thiÕt kÕ võa thi c«ng. KÕ ho¹ch gi¶i ng©n c¸c dù ¸n ODA cã ý nghÜa quan träng trong viÖc ®iÒu hµnh c¸c c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ. Kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu c¨n cø cña kÕ häach nµy hiÖn nay, cÇn t¨ng c­êng mèi quan hÖ gi÷a c¸c chñ dù ¸n vµ c¬ quan ®iÒu phèi viÖn trî. VÒ mÆt tæ chøc, còng cÇn t¨ng c­êng c¬ quan kÕ häach vµ ®Çu t­ ë c¸c cÊp (Së kÕ häach vµ ®Çu t­ ë c¸c tØnh thµnh phè, c¸c vô kÕ häach ®Çu t­ ë c¸c bé...) ®Ó ®¶m ®­¬ng ®­îc vai trß lµ c¬ quan ®Çu mèi qu¶n lý, ®iÒu phèi vµ sö dông ODA. 3. C¶i tiÕn qu¶n lý vèn cña dù ¸n ODA : C¶i tiÕn c«ng t¸c qu¶n lý vèn cña dù ¸n ODA lµ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho dù ¸n ®­îc thùc hiÖn ®óng tiÕn bé, nh­ng vÉn b¶o ®¶m vèn ®­îc sö dông theo ®óng chÕ ®é qu¶n lý tµi chÝnh. Sau ®©y lµ mét sè ®Ò xuÊt : * §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc rót vèn. Mét ® Æc ®iÓm cña vèn ODA lµ chÞu sù qu¶n lý tµi chÝnh kh«ng chØ cña chÝnh phñ mµ cßn cña c¸c nhµ tµi trî, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c dù ¸n viÖn trî cã hoµn l¹i. V× vËy, c¸c thñ tôc rót vèn ODA ë trong n­íc ®Ò nghÞ kh«ng ¸p dông phøc t¹p h¬n so víi thñ tôc rót c¸c nguån vèn Ng©n s¸ch kh¸c. Tr­íc khi vèn dù ¸n ®­îc gi¶i ng©n, ng©n hµng ®­îc chän ®· ký hîp ®ång nhËn vèn víi bé tµi chÝnh (hoÆc víi ng©n hµng Nhµ n­íc) vµ hîp ®ång cho vay l¹i víi chñ dù ¸n. MÆt kh¸c, kÕ häach thùc hiÖn vèn dù ¸n ®· ®­îc c¸c c¬ quan chñ qu¶n tæng hîp trong kÕ häach hµng n¨m tr×nh bé kÕ häach vµ ®Çu t­ vµ ng©n hµng Nhµ n­íc. V× vËy, cã thÓ chØ cÇn ng©n hµng ®­îc chän xem xÐt hä rót vèn tr­íc khi chñ dù ¸n göi hå s¬ xin rót vèn cho nhµ tµi trî lµ ®ñ. Sau khi rótvèn, b¶n kª rót vèn do nhµ tµi trî göi cho chñ dù ¸n sÏ lµ mét c¨n cø (cïng víi c¸c v¨n b¶n kh¸c theo quy ®Þnh hiÖn hµnh) ®Ó chñ dù ¸n lµm giÊy x¸c nhËn viÖn trî, hoµn tÊt c¸c thñ tôc nhËn hµng, rót tiÒn vµ thanh to¸n víi ng©n s¸ch Nhµ n­íc. * ChÊn chØnh c«ng t¸c kiÓn to¸n, quyÕt to¸n vèn. §Ó thùc hiÖn ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc rót vèn, ph©n cÊp c©n ®èi vèn b¶o ®¶m trong n­íc c¸c dù ¸n ODA,®iÒu cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh lµ ph¶i chÊn chØnh, t¨ng c­êng viÖc ®Þnh kú b¸o c¸o t×nh h×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ quyÕt to¸n vèn. b¸o c¸o quyÕt to¸n cÇn ®­îc kiÓm to¸n (do c¬ quan kiÓm to¸n tiÕn hµnh theo hîp ®ång) tr­íc khi göi ®Õn c¸c c¬ quan cã chøc n¨ng thÈm tra vµ phª duyÖt quyÕt to¸n. 4. N©ng cao n¨ng lùc cho c¸c c¬ quan, c¸n bé lµm nhiÖm vô qu¶n lý dù ¸n. §µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i vµ båi d­ìng lùc l­îng c¸n bé qu¶n lý, ®iÒu phãi vµ sö dông ODA lµ mét biÖn ph¸p quan träng nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c ®iÒu phèi, qu¶n lý vµ sö dông ODA hiÖn nay. C¸ch tiÕp cËn viÖn trî míi “dù ¸n - kim ng¹ch viÖn trî ng­îc l¹i hoµn toµn so víi c¸ch tiÕp cËn tr­íc ®©y cho thÊy tÇm quan träng cña kiÕn thøc xung quanh viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc vµ qu¶n lý c¸c dù ¸n ph¸t triÓn phôc vô c¸c môc tiªu ph¸t triÓn ®Êt n­íc. CÇn ph¶i cã mét ch­¬g tr×nh huÊn luyÖn réng r·i ®Ó t¹o ra nh÷ng thay ®æi vÒ nhËn thøc th¸i ®é vµ kü n¨ng ë tÊt c¶ c¸c cÊp, t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ODA. C¸c c¬ quan c¸n bé lµm nhiÖm vô qu¶n lý c¸c dù ¸n ph¶i cã kiÕn thøc ®Çy ®ñ vÒ c¸c mÆt: C¸c lo¹i h×nh viÖn trî cã thÓ vËn ®éng vµ c¸c chi phÝ cã liªn quan ®Ó hÊp thô viÖn trî. ChÝnh s¸ch vµ lîi Ých cña c¸ nhµ tµi trî. Chu kú dù ¸n, sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan còng nh­ tr¸ch nhiÖm quyÒn h¹n cña mçi c¬ quan ë tõng giai ®o¹n cña chu tr×nh dù ¸n. C¸c kiÕn thøc vÒ ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch chÝnh s¸ch kinh tÕ phï hîp víi c¬ chÕ quèc tÕ míi. N©ng cao kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ngo¹i giao, luËt ph¸p quèc tÕ, tr×nh ®é ngo¹i ng÷. T¨ng c­êng n¨ng lùc c¸n bé vµ c¸c c¬ quan lµ c¬ së ®Ó n©ng cao n¨ng lùc cho c¸c c¬ quan qu¶n lý ODA. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, c¸c bé, së KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, cÇn cã kÕ ho¹ch tæ chøc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i c¸n bé. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ cÇn ph¶i ®¶m b¶o träng tr¸ch tæ chøc h­íng dÉn nghiÖp vô cho c¸c ®¬n vÞ ®Çu mèi ODA ë c¸c cÊp. KÕt luËn Nguån vèn ODA lµ mét trong nh÷ng nguån vèn ®ãng mét vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. ChÝnh v× vËy, viÖc n©ng cao c¸c kh¶ n¨ng qu¶n lý vµ thùc hiÖn c¸c dù ¸n ODA lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan trong giai ®o¹n hiÖn nay. Trong giíi h¹n cña luËn v¨n nµy, em chØ xin tr×nh bµy nh÷ng kiÕn nghÞ vµ c¸c quan ®iÓm c¸ nh©n nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng qu¶n lý c¸c dù ¸n ODA. Tuy nhiªn do tr×nh ®é nhËn thøc cßn nhiÒu h¹n chÕ còng nh­ c¸c kiÕn thøc trong lÜnh vùc qu¶n lý dù ¸n ODA cßn ch­a ®­îc s©u s¾c nªn luËn v¨n sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt còng nh­ c¸c quan ®iÓm thiÕu tÝnh kh¸ch quan. V× vËy, em mong cã ®­îc cã ®­îc nh÷ng nhËn xÐt ®¸nh gi¸ cña thÇy, c« ®Ó luËn v¨n cña em ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu cña nghiªn cøu còng nh­ cã tÝnh kh¶ thi trong thùc tÕ. ._.