Các giải pháp kiểm soát hoạt động chuyển giá tại các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài

1 MUC LUC PHAÀN MÔÛ ÑAÀU ............................................................................................4 Chöông 1: TOÅNG QUAN VEÀ ÑÒNH GIAÙ CHUYEÅN GIAO VAØ CHUYEÅN GIAÙ ÔÛ CAÙC COÂNG TY ÑA QUOÁC GIA. ............................................................7 1. Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi & hoaït ñoäng cuûa coâng ty ña quoác gia ....7 1.1 Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) ................................................................7 1.2 Caùc coâng ty ña quoác gia (Multinational Corporations – MNC)....................9 2. Ñònh giaù chuyeån giao. ..............................................................................10 2.1 Chuyeån giao noäi boä trong caùc MNC. ..........................................................10 2.2 Ñònh giaù chuyeån giao trong caùc MNC (Price Transfering).........................13 2.3 Nguyeân taéc caên baûn giaù thò tröøông (Arm’s Length Principle) ....................15 2.4 Caùc phöông phaùp quy ñònh veà ñònh giaù chuyeån giao ôû caùc nöôùc treân theá giôùi ñeàu döïa treân nhöõng höôùng daãn cuûa toå chöùc hôïp taùc vaø phaùt trieån kinh teá (OECD) vaø töø nhöõng quy ñònh trong cuoán Saùch traéng (White paper) cuûa Myõ. 18 3. Vaán ñeà chuyeån giaù ôû caùc coâng ty ña quoác gia.......................................28 3.1 Khaùi nieäm veà chuyeån giaù ...........................................................................28 3.2 Caùc yeáu toá thuùc ñaåy caùc MNC söû duïng haønh vi chuyeån giaù ......................29 3.3 Nhöõng aûnh höôûng cuûa hoaït ñoäng chuyeån giaù .............................................32 3.3.1 Nhöõng aûnh höôûng tieâu cöïc cuûa hoïat ñoäng chuyeån giaù ñeán caùc nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö.............................................................................................32 3.3.2 Nhöõng aûnh höôûng tieâu cöïc cuûa hoïat ñoäng chuyeån giaù ñeán caùc nöôùc xuaát khaåu ñaàu tö............................................................................................33 3.4 Caùc loaïi hình chuyeån giaù vaø caùc phöông phaùp choáng chuyeån giaù ñaõ ñöôïc caùc quoác gia treân theá giôùi aùp duïng ...................................................................33 3.4.1 Khaùt quaùt ôû moät soá nöôùc ......................................................................33 2 3.4.1 Cuï theå ôû 2 quoác gia Myõ vaø uùc..............................................................39 Chöông 2: THÖÏC TEÁ CUÛA HOAÏT ÑOÄNG CHUYEÅN GIAÙ TAÏI CAÙC MNC ÔÛ VIEÄT NAM TRONG THÔØI GIAN QUA.....................................44 1. Ñaëc thuø cuûa hoaït ñoäng chuyeån giaù taïi MNC’s ôû Vieät Nam vaø nhöõng aûnh höôûng chuùng..........................................................................................44 1.1 Moâi tröôøng taøi chính ñoái vôùi hoaït ñoäng ñaàu tö taïi caùc MNC .....................44 1.2 Tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc MNC taïi TP.HCM ........................................51 1.2.1 Ñaùnh giaù keát quaû kinh doanh vaø nghóa vuï thueá cuûa caùc MNC ............51 1.2.2 Tình hình keâ khai loã cuûa caùc doanh nghieäp FDI taïi TP. Hoà Chí Minh 52 1.2.3 Moät soá nhaän xeùt ruùt ra veà vaán ñeà chuyeån giaù taïi Vieät Nam................56 1.3 Caùc tröôøng hôïp chuyeån giaù tieâu bieåu ôû TP.HCM.......................................60 1.3.1 Chuyeån giaù nhaèm muïc ñích chieám lónh thò tröôøng ...............................60 1.3.1.1 ÔÛ Coâng ty Coca Cola Chöông Döông. ..............................................60 1.3.1.2 Chuyeån giaù ôû P & G Vieât Nam .........................................................65 1.3.2 Chuyeån giaù thoâng qua vieäc chuyeån giao coâng ngheä ............................67 2. Nhöõng nguyeân nhaân taïo neân nhöõng ñaëc tröng cuûa hoaït ñoäng chuyeån giaù ôû Vieät Nam. ............................................................................................69 2.1 Moâi tröôøng phaùp lyù cuûa Vieät Nam lieân quan ñeán vaán ñeà chuyeån giaù........69 2.2 Trình ñoä quaûn lyù cuûa caùc cô quan höõu quan veà thöïc traïng chuyeån giaù taïi Vieät Nam...........................................................................................................72 3. Caùc chính saùch choáng hoaït ñoäng chuyeån giaù ñaõ vaø ñang aùp duïng taïi Vieät Nam.......................................................................................................75 3.1 Phöông phaùp so saùnh giaù thò tröôøng töï do (CUP)........................................76 3.2 Phöông phaùp söû duïng giaù baùn ra ñeå xaùc ñònh giaù mua vaøo. .......................77 3 3.3 Phöông phaùp söû duïng giaù thaønh söû duïng giaù thaønh toaøn boä ñeå xaùc ñònh lôïi töùc chòu thueá......................................................................................................78 Chöông 3: MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP KIEÅM SOAÙT HOAÏT ÑOÄNG CHUYEÅN GIAÙ VIEÄT NAM ............................................................................................................80 1. Moät soá giaûi phaùp hoå trôï vieäc thöïc hieän caùc phöông phaùp choáng chuyeån giaù taïi Vieät Nam .............................................................................80 1.1 Hoaøn thieän moâi tröôøng ñaàu tö vaø phaùp lyù...................................................80 1.2 Caàn xaây döïng heä thoáng phaùp luaät vaø trình ñoä quaûn lyù veà ñònh giaù chuyeån giao ...................................................................................................................80 1.2.1 Caàn xaây döïng heä thoáng phaùp luaät veà ñònh giaù chuyeån giao ................80 1.2.2 Caàn xaây döïng ñoäi nguõ quaûn lyù veà ñònh giaù chuyeån giao .....................83 1.3 Hoaøn thieän caùc phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao....................................84 1.3.1 Phöông phaùp so saùnh giaù thò tröôøng töï do ............................................86 1.3.2 Phöông phaùp söû duïng giaù baùn ra ñeå xaùc ñònh giaù mua vaøo .................89 1.3.3 Phöông phaùp söû duïng giaù thaønh toaøn boä ñeå xaùc ñònh thu nhaäp chòu thueá .......................................................................................................................90 1.3.4 Moät soá phöông phaùp khaùc: ...................................................................91 1.3.4.1 Phöông phaùp tyû suaát lôïi nhuaän (Rate of return method)...................91 1.3.4.2 Phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän (Profit Split Method)...................91 2. Caùc nhoùm giaûi phaùp hoå trôï khaùc lieân quan ñeán hoaït ñoäng chuyeån giaù taïi Vieät Nam.................................................................................................92 Phaàn keát luaän Taøi lieäu tham khaûo 4 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU Ñeå phaùt trieån neàn kinh teá ñaát nöôùc theo ñöôøng loái ñoåi môùi, chuùng ta caøng ngaøy caøng thaáy roõ hôn söï caàn thieát phaûi tham gia vaøo quaù trình toaøn caàu hoùa kinh teá vaø caïnh tranh quoác teá. Chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi 2001-2010 neâu roõ, phaûi “Chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, tranh thuû moïi thôøi cô ñeå phaùt trieån… Trong quaù trình chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, chuù troïng phaùt huy lôïi theá, naâng cao chaát löôïng, hieäu quaû, khoâng ngöøng taêng naêng löïc caïnh tranh vaø giaûm daàn haøng raøo baûo hoä “. Trieån khai Chöông trình haønh ñoäng cuûa Chính Phuû veà hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ñaõ thuùc ñaåy chuyeån dòch cô caáu cuûa neàn kinh teá theo höôùng taêng tyû troïng giaù trò coâng nghieäp vaø dòch vuï, giaûm tyû troïng nghaønh noâng nghieäp. Cô caáu cuûa nghaønh vaø vuøng ñang chuyeån bieán theo höôùng taêng lôïi theá naêng löïc caïnh tranh. Hình thaønh caùc vuøng kinh teá troïng ñieåm. Vôùi quan ñieåm oån ñònh chính trò, taêng cöôøng hôïp taùc, hoøa nhaäp vôùi kinh teá quoác teá, thôøi gian qua, baèng nhöõng cô cheá, chính saùch öu ñaõi, môøi goïi ñaàu tö, Vieät Nam ñaõ thu huùt treân 44,8 tyû USD voán tö töø 64 quoác gia, vuøng laõnh thoå vôùi treân 4.370 döï aùn, trong ñoù ñaõ thöïc hieän treân 24,6 tyû USD. Nguoàn ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi chieám tôùi gaàn 30% voán ñaàu tö xaõ hoäi, 35% giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp, 20% xuaát khaåu vaø ñaõ thu huùt 400 ngaøn lao ñoäng. Caùc nhaø taøi trôï cuõng ñaõ cam keát daønh treân 20 tyû USD cho Vieät Nam vay öu ñaõi vôùi laõi suaát töø 0,75% ñeán 2,5%. Trong xu höôùng hoäi nhaäp vaø töø khi coù söï gia taêng nguoàn voán ñaàu tö xuyeân quoác gia, noãi leân moät vaán ñeà maø Chính phuû caùc nöôùc thu huùt ñaàu tö raát quan taâm, ñoù laø:”chuyeån giaù”. Töø vaøi naêm trôû laïi ñaây, caùc nhaø nghieân cöùu khoa hoïc taøi chính ôû Vieät Nam ñaõ neâu ra vaán ñeà chuyeån giaù, hoï coi ñaây laø moät keõ hôû cuûa chính 5 saùch quaûn lyù taøi chính ñoái vôùi caùc doanh nghieäp nöôùc ôû Vieät Nam, nhaát laø caùc coâng ty ña quoác gia voán coù coâng ty meï vaø caùc coâng ty con treân khaép theá giôùi. Caùc chuyeân gia lo ngaïi raèng neáu khoâng quaûn lyù chaët thì seõ taïo ra söï thieáu coâng baèng trong noäp thueá giöõa caùc doanh nghieäp vaø nhaát laø laøm thaát thu moät nguoàn lôùn cho ngaân saùch. Chuyeån giaù laø moät khaùi nieäm coøn töông ñoái môùi ñoái vôùi Vieät Nam, neân caùc bieän phaùp ñeå chuùng ta thöïc hieän choáng laïi thuû thuaät gian laän naøy laø coøn haïn cheá neáu khoâng muoán noùi laø chöa coù. Trong moâi tröôøng coâng taùc thöïc teá cuûa mình, gaëp moät soá vaán ñeà lieân quan ñeán chuyeån giaù ñaõ laøm toâi quan taâm ñeán thöïc traïng naøy, vaø vì vaäy toâi choïn ñeà taøi “caùc giaûi phaùp kieåm soaùt hoaït ñoäng chuyeån giaù taïi caùc doanh nghieäp ñaàu tö nöôùc ngoaøi“ cho luaän vaên toát nghieäp cao hoïc cuûa mình. Maëc duø ñaõ coù moät soá baùo caùo khoa hoïc ñeà caäp ñeán vieäc kieåm soaùt hoaït ñoäng chuyeån giaù taïi caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, nhöng trong luaän vaên cuûa mình toâi muoán trình baøy hieän töôïng chuyeån giaù döôùi moät goác ñoä môùi, treân cô sôû ñoù ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp cho vieäc kieåm soaùt thöïc traïng naøy ôû caùc coâng ty ña quoác gia. Ñeà taøi naøy ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû aùp duïng nghieân cöùu theo phöông phaùp duy vaät bieän chöùng vaø chuû nghóa duy vaät lòch söû, ñoàng thôøi keát hôïp phöông phaùp toång hôïp, quy naïp, suy dieãn, cuøng vôùi caùc phöông phaùp thoáng keâ, phaân tích caùc nguoàn döõ lieäu trong vaø ngoaøi nöôùc … töï do döï baùo vaø laøm roõ nhöõng vaán ñeà lyù luaän veà ñònh giaù chuyeån giao trong chính saùch thueá vaø chæ ra ñöôïc nhöõng öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp xaùc ñònh giaù thò tröôøng. Caùc nghieân cöùu veà chuyeån giaù trong luaän vaên naøy seõ ñöôïc xem xeùt tröôùc heát treân cô sôû lyù thuyeát veà choáng chuyeån giaù phoå bieán hieän nay, sau ñoù seõ ñöôïc ñoái chieáu, kieåm nghieäm qua caùc thí vuï thöïc teá tröôùc khi khaùi quaùt thaønh caùc nhaän ñònh laøm cô sôû cho vieäc ñöa ra caùc keát luaän vaø caùc giaûi phaùp xöû lyù cuï theå. 6 Trong khi thöïc hieän nghieân cöùu ñeå vieát ñeà taøi naøy, toâi nhaän thaáy tuy vieäc choáng chuyeån giaù ñaõ ñöôïc thöïc hieän hieän ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi töø raát laâu nhöng ngaøy caøng khoù khaên hôn do tính chaát cuûa caùc giao dòch ngaøy caøng ña daïng vaø phöùc taïp hôn. Nhaát laø trong ñieàu kieän Vieät Nam coøn ôû giai ñoaïn laøm quen vôùi lónh vöïc naøy naøy thì tính chaát phöùc taïp vaø khoù khaên seõ taêng gaáp boäi. Thöïc traïng ñaàu tö nöôùc ngoaøi ôû nöôùc ta, khoâng chæ xuaát hieän daáu hieäu hoaït ñoäng chuyeån giaù ôû caùc coâng ty ña quoác gia coù quy moâ kinh doanh nhoû vaø trung bình. Do ñoù trong ñeà taøi naøy seõ daønh moät phaàn ñi saâu vaøo phaân tích tình hình Vieät Nam daãn ñeán vieäc caùc doanh nghieäp FDI chuyeån giaù ñaàu tö xaây döïng cô baûn vaø treân cô sôû ñoù tìm caùch giaûi phaùp khaéc phuïc. Noäi dung ñöôïc theå hieän qua 3 chöông: Chöông 1: Lyù thuyeát chung veà ñònh giaù chuyeån giao vaø chuyeån giaù ôû caùc coâng ty ña quoác gia ñang ñöôïc caùc nöôùc aùp duïng phoå bieán hieän nay. Chöông 2: Phaân tích thöïc teá cuûa hoaït ñoäng chuyeån giaù taïi caùc MNC ôû Vieät Nam trong thôøi gian qua. Chöông 3 : Caùc giaûi phaùp ñeà nghò cho vieäc thöïc hieän choáng chuyeån giaù ôû Vieät Nam. Caùc giaûi phaùp ñöôïc giôùi thieäu vôùi hai xu höôùng: moät laø caùc giaûi phaùp ñònh löôïng vaø ñònh tính caàn aùp duïng; hai laø caûi thieän moâi tröôøng kinh doanh, luaät phaùp, caûi caùch quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc ñeå phaàn naøo laøm trieät tieâu caùc ñoäng cô chuyeån giaù xuaát phaùt töø nhöõng baát lôïi khi ñaàu tö ôû Vieät Nam. 7 Chöông 1: TOÅNG QUAN VEÀ ÑÒNH GIAÙ CHUYEÅN GIAO VAØ CHUYEÅN GIAÙ ÔÛ CAÙC COÂNG TY ÑA QUOÁC GIA. 1. Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi & hoaït ñoäng cuûa coâng ty ña quoác gia 1.1 Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) laø hình thöùc ñaàu tö quoác teá maø ngöôøi chuû voán sôõ höõu seõ ñöùng ra tröïc tieáp quaûn lyù ñieàu haønh söû duïng nguoàn voán ñaàu tö naøy. Trong caùc chuû theå cuûa ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi thì caùc coâng ty ña quoác gia chieám tyû troïng cao nhaát, sau ñoù môùi tôùi ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi thuoäc veà caùc chính phuû vaø toå chöùc quoác teá khaùc. Hieän nay FDI ñöôïc xem laø moät giaûi phaùp hoã trôï voán cho caùc nöôùc ngheøo, vaø laø thaønh phaàn khoâng theå thieáu trong neàn kinh teá kinh teá hieän ñaïi. FDI khoâng nhöõng ñöôïc söû duïng nhö moät hình thöùc hôïp taùc kinh teá maø coøn ñöôïc xem nhö laø phöông tieän quyeát ñònh cho söï phaùt trieån cuûa kinh teá theá giôùi. Khaùc vôùi caùc loaïi hình ñaàu tö khaùc, FDI coù caùc ñaëc tröng: FDI khoâng chæ ñöa voán vaøo nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö maø beân caïnh ñoù coøn coù caû kyõ thuaät, coâng ngheä, bí quyeát coâng ngheä, naêng löïc Marketing, kinh nghieäm quaûn lyù… thoâng qua hôïp ñoàng chuyeån giao coâng ngheä. Vieäc tieáp nhaän FDI taïo ñieàu kieän ñeå phaùt huy tieàm naêng kinh teá cuûa nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö. Caùc coâng ty ña quoác gia thöôøng ñaït tôùi moät giai ñoaïn maø söï phaùt trieån haïn cheá taïi nöôùc cuûa hoï, saûn phaåm baùn ra giaûm moät caùch ñaùng keå. Nguyeân nhaân cuûa vaán ñeà naøy coù theå laø do söï caïnh maïnh meõ töø caùc nhaø saûn xuaát khaùc hay do söï thay ñoåi thò hieáu cuûa con ngöôøi. Nhö vaäy vieäc ñaàu tö saûn xuaát ra nöôùc ngoaøi laø giaûi phaùp khaû thi. 8 Söû duïng nguyeân lieäu nöôùc ngoaøi reû tieàn thay vì nhaäp khaåu nguoàn nguyeân lieäu vôùi chi phí cao hôn raát nhieàu laàn, nhöõng nöôùc chuû nhaø coù löïc löôïng lao ñoäng doài daøo, nguoàn la ñoäng reû, lao ñoäng coù tay ngheà. FDI goùp phaàn giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm, ñaåy luøi naïn thaát nghieäp vaø naâng cao ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân. FDI goùp phaàn caûi thieän cô sôû haï taàng cuûa neàn kinh teá maø nguoàn voán trong nöôùc cuûa caùc quoác gia ñang phaùp trieån khoâng ñuû khaû naêng cung öùng.  FDI bieåu hieän qua caùc hình thöùc: 100% voán thaønh laäp doanh nghieäp môùi: ñaây laø hình thöùc caùc coâng ty hay xí nghieäp toaøn hoaøn thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa toå chöùc caù nhaân vaø do beân nöôùc ngoaøi töï thaønh laäp, töï quaûn lyù vaø hoaøn toaøn chòu traùch nhieäm veà keát quaû kinh doanh. Tham gia caùc hôïp ñoàng kinh doanh: ñaây laø hôïp ñoàng kyù keát giöõa moät chuû ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø moät chuû ñaàu tö trong nöôùc (nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö) ñeå tieán haønh moät hay nhieàu hoaït ñoäng kinh doanh ôû nöôùc chuû nhaø treân cô sôû quy ñònh veà traùch nghieäm vaø phaân phoái keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh maø khoâng thaønh laäp moät coâng ty, xí nghieäp hay khoâng ra ñôøi moät tö caùch phaùp nhaân naøo môùi. Mua laïi moät phaàn hay toaøn boä doanh nghieäp cuûa nöôùc chuû nhaø ñang hoaït ñoäng. Goùp voán lieân doanh lieân keát vôùi nöôùc chuû nhaø: caùc beân tham gia lieân doanh phaûi coù traùch nhieäm goùp voán lieân doanh, ñoàng thôøi phaân chia lôïi nhuaän vaø ruûi ro theo tyû leä goùp voán. Xaây döïng – vaän haønh – chuyeån giao (BOT) vaø caùc hinh thöùc töông töï khaùc BTO, BT… laø moät loaïi hình ñaàu tö ñöôïc nhaø nöôùc söû duïng ñeå khuyeán khích xaây döïng caùc coâng trình haï taàng nhö: caàu, ñöôøng, beán caûng, coâng trình cung caáp naêng löôïng… trong khi nhaø nöôùc coù khoù khaên veà nguoàn taøi chính. Trong hình thöùc BOT nhaø ñaàu tö töï boû voán, kyõ thuaät ñeå xaây döïng coâng trình, töï khai thaùc kinh doanh 9 coâng trình trong moät thôøi gian nhaát ñònh ñeå thu hoài vaø coù lôïi nhuaän hôïp lyù, sau ñoù chuyeån cho nhaø nöôùc. 1.2 Caùc coâng ty ña quoác gia (Multinational Corporations – MNC). Chuû theå cuûa FDI laø caùc coâng ty ña quoác gia. Caùc coâng ty ña quoác gia laø caùc coâng ty FDIø lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa noù ñaõ vöôït ra ngoaøi bieân giôùi ñòa lyù cuûa moät quoác gia naøo ñoù ñeå baønh tröôùng hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh sang caùc quoác gia khaùc treân theá giôùi vaø chính söï quoác teá hoaù hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc coâng ty ña quoác gia laø nguyeân nhaân tröïc tieáp taùc ñoäng ñeán söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa nguoàn voán FDI. Caùc MNC laø saûn phaåm cuûa söï lieân minh giöõa caùc nhaø tö baûn coù theá löïc nhaát treân theá giôùi. Caùc MNC’s laø nhöõng coâng ty coù taàm côõ quoác teá, coù chi nhaùnh hoaëc heä thoáng chi nhaùnh ôû nöôùc ngoaøi vôùi muïc ñích naâng cao tyû suaát lôïi nhuaän thoâng qua vieäc baønh tröôùng theá löïc quoác teá. Caùc MNC’s phaûi hình thaønh töø coâng ty quoác gia, mang quoác tòch cuûa moät nöôùc vaø voán chuû sôû höõu cuûa coâng ty meï thuoäc caùc nhaø tö baûn nöôùc ñoù. Moät MNC thöôøng coù cô caáu toå chöùc goàm hai boä phaän cô baûn laø coâng ty meï vaø moät hay nhieàu coâng ty con (subsidiary) hoaëc chi nhaùnh (afficiate) ôû nöôùc ngoaøi. —Aûnh höôûng cuûa MNC thoâng qua FDI taïi caùc nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö: - Soá lieäu thoáng keâ cho thaáy hôn 90% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi treân theá giôùi laø do caùc coâng ty ña quoác gia – MNC’s (multinational Copration) cung caáp, vôùi Vieät Nam cuõng khoâng phaûi laø ngoaïi leä khi chuùng ta thaáy coù söï hieån dieän cuûa caùc MNC nhö Coca Cola, Pespi, Nestle, Unilever, Ford, Mercedes Benz,… Cuøng vôùi söï baønh tröôùng ra khoûi phaïm vi cuûa chính quoác (home Country) baèng nguoàn voán FDI, caùc MNC’s seõ taïo ra moät maïng löôùi caùc coâng ty con (Subsidaries) treân 10 phaïm vi toaøn theá giôùi maø leõ ñöông nhieân laø giöõa caùc coâng ty coøn naøy vôùi nhau vaø vôùi chính baûn thaân coâng ty meï ôû chính quoác seõ coù caùc moái raøng buoäc veà nhieàu maët maø trong ñoù söï raøng buoäc veà maët kinh teá laø quan trong vaø roõ raøng nhaát nhaèm phuïc vuï cho muïc tieâu toái ña hoaù lôïi nhuaän cuûa toaøn boä caùc MNC. - Caùc lyù thuyeát quan troïng veà caùc MNC ñeàu chæ ra raèng söï phaùt trieån cuûa caùc MNC ñeàu döïa treân lôïi theá rieâng bieät, ñoäc quyeàn maø coù. Roõ raøng khi caùc MNC ñaõ baønh tröôùng hoaït ñoäng ra ngoaøi bieân giôùi ñòa lyù cuûa caùc quoác gia thì caùc giao dòch trong noäi boä cuûa moät MNC seõ toán keùm ít chi phí hôn laø khi giao dòch treân thò tröôøng töï do. Ñieàu naøy ñaït ñöôïc laø do caùc giao dòch noäi boä coù tính chuyeân moân cao, ít ruûi ro trong khi taïi thò tröôøng töï do toàn taïi söï khaùc bieät giöõa caùc quoác gia veà caùc lónh vöïc nhö thueá, kieåm soaùt ngoaïi teä, thueá TNDN, haøng raøo thueá quan vaø raát nhieàu caùc quy ñònh raøng buoäc khaùc, taát yeáu daãn ñeán söï thieáu hoaøn haûo cuûa thò tröôøng laøm cho caùc giao dòch trôû neân toán keùm vaø ruûi ro cao. 2. Ñònh giaù chuyeån giao. Ñònh giaù chuyeån giao (Price transfering) laø bieän phaùp ñöôïc söû duïng ñeå xaùc laäp caùc giaù caû chuyeån giao noäi boä phöùc taïp trong caùc MNC. Ñònh giaù chuyeån giao ñöôïc xem laø moät cô cheá quan troïng ñeå moät MNC vaän ñoäng voán giöõa caùc quoác gia vaø choïn caùc quoác gia maø hoï mong muoán baùo caùo lôïi nhuaän. Ñònh giaù chuyeån giao ôû caùc coâng ty ña quoác gia caàn giaûi quyeát caùc vaán ñeà cô baûn sau: 2.1 Chuyeån giao noäi boä trong caùc MNC. Moät soá nhaø kinh teá cho raèng baèng aùp duïng chính saùch ñaùnh thueá doanh nghieäp thaáp, caùc nöôùc ñang phaùt trieån thöïc söï coù theå taêng soá thu thueá cuûa mình. Theo laäp luaän naøy, thueá suaát seõ thu huùt MNC’s thaønh chi nhaùnh daøn traõi ôû caùc quoác gia vaø ñöa lôïi nhuaän toaøn caàu cuûa coâng ty veà caùc chi nhaùnh naøy baèng hoïat ñoäng 11 chuyeån giaù noäi boä. Coâng hoøa Dominic, Panama vaø Bahamas ñaõ töï bieán quoác gia mình thaønh nôi traùnh thueá vaø thaäm chí laøm cho caùc MNC chuyeån caû truï sôû chính cuûa hoï ñeán ñaây. Tuy nhieân, caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc trôû thaønh naïn nhaân trong cuoäc chôi chuyeån giao giaù noäi boä khi caùc MNC naâng giaù ñaàu vaø haï giaù ñaàu ra töø nhöõng coâng ty con (chi nhaùnh) cuûa hoï. Do quy moâ hoaït ñoäng daøn traûi roäng lôùn treân phaïm vi ñòa lyù cuûa nhieàu quoác gia vôùi nhieàu chính saùch vaø phong tuïc taäp quaùn kinh doanh khaùc nhau maø caùc doanh nghieäp chuyeån giao noäi boä trong caùc MNC laø raát phöùc taïp, ña daïng vaø khoù kieåm soaùt, ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc cô quan thueá ôû töøng quoác gia. Tuy nhieân chuùng ta cuõng coù theå nhaän daïng moät soá nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä qua caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä qua caùc dòch chuyeån veà taøi saûn höõu hình vaø voâ hình, qua söï dòch chuyeån nguoàn voán baèng caùch thöùc ñi vay hay cho vay, qua söï cung caáp caùc dòch vuï tö vaán quaûn lyù hay caùc nghieäp vuï, dòch vuï taøi chính khaùc. Beân caïnh ñoù coù moät yeáu toá giao phöùc taïp ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån xaûy ra döôùi hình thöùc phí lisence, tieàn traû cho caùc dòch vuï tö vaán vaø quaûn lyù hoaëc phí söû duïng baèng phaùt minh. Vieäc xaùc ñònh möùc giaù hôïp lyù cho giao dòch naøy raát khoù cho caùn boä quaûn lyù thueá Vieät Nam. Vaø thöïc teá khu vöïc dòch vuï laø nôi tình traïng ñoäi giaù phoå bieán nhaát. Moät phöông phaùp troán thueá khaùc maø caùc MNC söû duïng ôû nôi coù thueá quan cao laø keâ hoùa ñôn giaù haøng nhaäp khaåu thaáp. Sau cuøng, MNC coù theå lôïi duïng giaù chuyeån giao noäi boä ñeå neù traùnh nhöõng quy ñònh kieåm soaùt hoái hay vieäc chuyeån voán veà nöôùc. Vì tính chaát quan troïng lieân quan ñeán chieán löôïc hoaït ñoäng cuûa caùc MNC, caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä naøy coù tính chaát baûo maät vaø taäp trung cao maø chöa chaéc caùc nhaø quaûn lyù trung caáp trong caùc MNC hay caùc nhaø quaûn lyù caùc coâng ty con taïi nöôùc ngoaøi ñaõ ñöôïc tieáp caän. Vì leõ ñoù nhieàu nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä coù theå ñaõ phaùt sinh trong thöïc teá theo chæ thò cuûa caùc nhaø quaûn lyù cao caáp naøo 12 ñoù nhöng chuùng ta laïi chöa bao giôø ñöôïc theå hieän baèng soå saùch, chöùng töø hay noùi moät caùch khaùc seõ toàn taïi nhöõng giao dòch vôùi quy moâ cöïc lôùn nhöng laïi khoâng theå hieän baèng soå saùch, chöùng töø hay noùi caùch khaùc seõ toàn taïi nhöõng giao dòch vôùi vi moâ cöïc lôùn nhöng laïi khoâng theå hieän döôùi hình thöùc giaù trò vaø do ñoù khoâng cô quan thueá naøo coù theå ñöa ra baèng chöùng veà haønh vi chuyeån giaù cuûa caùc MNC. Caùc nghieäp vuï chuyeån giaù mang tính chaát noäi boä cuûa caùc MNC thöôøng lieân quan ñeán caùc vaán ñeà sau: - Söï dòch chuyeån ñaùng keå khoái löôïng maùy moùc thieát bò, vaø nôi tieáp nhaän laø caùc nöôùc ñang phaùt trieån. - Söï dòch chuyeån caùc taøi saûn coá ñònh höõu hình coù giaù trò lôùn. - Söï dòch chuyeån caùc taøi saûn coá ñònh voâ hình nhö thöông hieäu, baûn quyeàn…. - Cung caáp dòch vuï tö vaán taøi chính vaø tö vaán quaûn lyù. - Söï dòch chuyeån caùc nguyeân, nhieân vaät lieäu, haøng toàn kho coù tính ñaëc thuø cao. Caàn löu yù laø caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä naøy khoâng ñöôïc phaûn aùnh treân baát kyø chöùng töø naøo vaø caùc nghieäp vuï naøy phaùt sinh vôùi muïc ñích ñònh giaù chuyeån giao nhöng khoâng ñöôïc theå hieän döôùi hình thöùc giaù trò. Chính vì theá, caùc cô quan quaûn lyù thueá khoâng theå kieåm tra ñöôïc caùc nghieäp vuï keå treân. Ñeå haïn cheá caùc thieät haïi phaùt sinh do caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä gaây ra, ngöôøi ta thöôøng duøng nguyeân taéc xaùc ñònh giaù trò cuûa caùc nghieäp chuyeån giao noäi boä laø döïa treân caên baûn giaù thò tröôøng ALP (the Arm’s – length principle). Nguyeân taéc caên baûn giaù thò tröôøng ñoøi hoûi moïi nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä trong caùc boä phaän hoaøn toaøn khoâng lieân keát, ñaùp öùng ñöôïc taát caû tính khaùch quan cuûa caùc quan heä thò tröôøng nhö cung caàu, giaù trò… 13 2.2 Ñònh giaù chuyeån giao trong caùc MNC (Price Transfering) Trong xu theá toaøn caàu hoaù hieän nay, caùc MNC ngaøy caøng taêng cöôøng môû roäng ñaàu tö vaø kinh doanh ra nhieàu nöôùc khaùc nhau treân theá giôùi. Vieäc môû roäng hoaït ñoäng kinh doanh xuyeân quoác gia naøy, taát yeáu seõ daãn ñeán caùc hoaït ñoäng mua baùn trao ñoåi haøng hoaù xuyeân bieân giôùi giöõa caùc thaønh vieân noäi boä trong MNC. Vieäc xaùc laäp giaù caû cho caùc giao dòch naøy ñöôïc goïi laø ñònh giaù chuyeån giao hoaøn toaøn do noäi boä coâng ty quyeát ñònh, nhöng vôùi möùc giaù xaùc ñònh cao hay thaáp trong töøng giao dòch laïi taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán nghóa vuï noäp thueá cho caùc quoác gia vaø söï di chuyeån ngoaïi teä giöõa caùc nöôùc. Chuùng ta laáy Foster’s Vieät Nam laøm ví duï trong vieäc chuyeån giaù: baèng caùch ñaàu tö taïi hai nhaø maùy bia Foster’s ôû Vieät Nam ñoàng thôøi thaønh laäp coâng ty TNHH Foster’s Vieät Nam ñeå thöïc hieän nhieäm vuï tieâu thuï saûn phaåm ñöôïc caùc chuyeân gia taøi chính cho laø laùch luaät ñeå thöïc hieän “chuyeån giaù” noäi boä nhaèm traùnh noäp moät phaàn thueá tieâu thuï ñaëc bieät ñaùnh vaøo maët haøng bia chai ôû khaâu saûn xuaát. Theo bình thöôøng, giaù tieâu thuï cuûa caùc ñaïi lyù bia lyù toaøn quoác seõ laø giaù baùn cuûa nhaø maùy bia cho caùc ñaïi lyù coäng vôùi 65% möùc thueá tieâu thuï ñaëc bieät, Tuy nhieân, vieäc thaønh laäp coâng ty tieâu thuï rieâng maëc duø cuøng moät chuû ñaàu tö seõ taïo ñieàu kieän cho nhaø maùy saûn xuaát bia baùn cho coâng ty tieâu thuï (noäi boä) vôùi giaù thaáp hôn so vôùi caùc ñaïi lyù beân ngoaøi nhaèm giaûm möùc thueá tieâu thuï ñaëc bieät ñaùnh vaøo saûn phaåm naøy. Khoâng chæ theá, chính quy moâ mang tính toaøn caàu cuûa caùc coâng ty ña quoác gia ñaõ laøm hình thaønh neân moät maïng löôùi caùc coâng ty con taïi raát nhieàu quoác gia treân theá giôùi vaø taïo neân voâ vaøn nhöõng giao dòch phöùc taïp qua laïi trong baûn thaân noäi boä cuûa töøng MNC. Do ñònh höôùng saûn xuaát kinh doanh cuõng nhö ñaëc ñieåm thò 14 tröôøng hoaït ñoäng cuûa töøng MNC maø chuùng ta thaáy raèng ngaøy nay moät saûn phaåm cuûa caùc MNC coù theå ñöôïc thöïc hieän taïi nhieàu quoác gia khaùc nhau cuõng töø ñaây hình thaønh caùc haønh vi chuyeån giaù taïi caùc coâng ty naøy. Ví duï nhö saûn phaåm ñieän töû cuûa Philip (Haø Lan), sau khi nghieân cöùu thò tröôøng Vieät Nam, quyeát ñònh saûn xuaát Tivi Philip hieäu Smart ñöôïc ñöa ra taïi ñaïi baûn doanh coâng ty ôû Haø Lan, boùng ñeøn hình do coâng ty con cuûa Philip taïi Haø Lan saûn xuaát theo ñôn ñaët haøng töø Haø Lan, caùc linh kieän ñieän töû khaùc thöïc hieän theo ñôn ñaët haøng taïi Singapore vaø vieäc laép raùp hoaøn chænh Tivi Smart ñöôïc thöïc hieän ôû Vieät Nam taïi coâng ty ñieän töû Vietronic Bieân Hoaø. Tivi Smart naøy coù theå tieâu thuï taïi Vieät Nam hay xuaát khaåu sang thò tröôøng EU phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo hôïp ñoàng ñaõ kyù keát cuûa Philip Haø Lan hoaëc do nhu caàu Tivi Smart ñoät nhieân taêng cao taïi thò tröôøng EU. Chính vì caùc coâng ñoaïn saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm ñöôïc taùch rôøi vaø chuyeân moân hoaù cao ñoä nhö vaäy maø giöõa caùc coâng ty con vaø baûn thaân coâng ty meï cuûa moät MNC baét buoäc phaûi toàn taïi caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä. Ñaây chính laø nguyeân nhaân hình thaønh caùc hoaït ñoäng ñònh giaù chuyeån giao (Price Transfering) vaø chuyeån giaù (transfer Pricing). Ñònh giaù chuyeån giao laø moät lónh vöïc phöùc taïp vaø khoâng phaûi laø saân chôi cho baát kyø toå chöùc hay caù nhaân naøo, ñaëc bieät laø khi caùc hoaït ñoäng naøy lieân quan ñeán caùc MNC danh tieáng nhö Coca-Cola, Pepsi, Unilever… nhöõng toå chöùc taøi chính uy tín treân theá giôùi haønh ngheà tö vaán ñònh giaù chuyeån giao nhö Ernst & Young, Deloit – Tomastu, Grant-Thorton, Pricewaterhousecoper. Theo cuïc thueá TP.HCM, Coâng ty Coca-Cola Vieät Nam bò loã lieân tuïc keå töø khi böôùc chaân vaøo thò tröôøng Vieät Nam tö naêm 1994 maëc duø ngaønh kinh doanh nöôùc giaûi khaùt ñöôïc ñaùnh giaù laø coù khaû naêng sinh lôïi. Tröôùc tình hình naøy ngaønh thueá ñaõ baét tay vaøo tìm hieåu thöïc hö. Keát quaû phaân tích cho thaáy trong cô caáu chi phí cuûa Coca-Cola Vieät Nam, chi phí nguyeân vaät lieäu (höông lieäu ñoäc quyeàn cho 15 coâng ty meï cung caáp) chieám tæ leä cao nhaát. Do coù 40% chi phí nguyeân vaät lieäu thuoäc giao dòch noäi boä cuûa taäp ñoaøn naøy neân ngaønh thueá nghi ngôø Coca-Cola Vieät Nam ñaõ ñònh giaù chuyeån giao chi phí nguyeân vaät lieâu ñaàu vaøo ñeå giaûm thieåu gaùnh naëng veà thueá. Trong tröôøng hôïp naøy ñònh giaù chuyeån giao laø hình thöùc coâng ty meï baùn nguyeân vaät lieäu cho moät soá coâng ty ñeå traùnh thueá ôû nhöõng quoác gia coù maët baèng thueá thu nhaäp doanh nghieäp cao, vaø ngöôïc laïi baùn giaù thaáp ôû caùc quoác gia khaùc coù thueá suaát thaáp. Nhö vaäy, moät soá coâng ty con seõ loã nhöng toång theå hoaït ñoäng cuûa caû taäp ñoaøn thì vaãn coù lôøi. Moät tröôøng hôïp töông töï laø caùc beân ñoái taùc nöôùc ngoaøi thöôøng coá yù khai baùo caùo giaù trò thaät ñeå naâng chi phí, goùp phaàn laøm cho caùc khoaûn loã taêng cao. 2.3 Nguyeân taéc caên baûn giaù thò tröøông (Arm’s Length Principle) Caên baûn giaù thò tröôøng (ALP) laø moät chuaån möïc quoác teá do Toå chöùc Hôïp taùc kinh teá vaø phaùt trieån (Organisation for Economic Co – Operation and Depveloment – OECD) ñöa ra, laøm cô sôû ñeå so saùnh giaù caû cuûa haøng hoaù, dòch vuï trong moät hoaït ñoäng thöông maïi dieãn ra giöõa caùc beân hoaøn toaøn ñoäc laäp – khoâng coù söï lieân keát. Nguyeân taéc caên baûn giaù trò tröôøng la._.ø nguyeân taéc quan troïng, coát loãi cuûa taát caû moïi vaán ñeà trong nghieäp vuï ñònh giaù chuyeån giao vaø chuyeån giaù cuûa caùc MNC vì xuaát phaùt töø nguyeân taéc naøy, keát hôïp vôùi phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao phuø hôïp maø nhöõng nhaø quaûn lyù doanh nghieäp, nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch taøi chính cuûa caùc chính phuû, cuõng nhö cô quan thueá vaø caùc boä phaän coù lieân quan khaùc coù theå keát luaän MNC ñang ñöôïc xem xeùt laø coù thöïc hieän haønh vi chuyeån giaù hay khoâng. 16 Khi caùc coâng ty hoaøn toaøn ñoäc laäp (khoâng coù söï lieân keát) coù quan heä trao ñoåi, mua baùn vôùi nhau, thì caùc ñieàu kieän veà thöông maïi vaø taøi chính trong hôïp ñoàng kinh teá (giaù caû haøng hoaù, dòch vuï, ñieàu khoaûn veà tín duïng …) ñieàu ñöôïc ñònh höôùng vaø chi phoái bôûi caùc taùc ñoäng khaùch quan cuûa thò tröôøng. Ngöôïc laïi khi caùc coâng ty coù lieân keát thöïc hieän quan heä mua baùn, trao ñoåi haøng hoaù vaø dòch vuï, caùc taùc ñoäng thò tröôøng khoâng nhaát thieát coù aûnh höôûng ñaùng keå ñeán caùc ñieàu khoaûn thöông maïi vaø taøi chính cuûa hôïp ñoàng vaø do ñoù seõ chaéc chaén coù söï sai leäch, thieáu khaùch quan trong quan heä chuyeån giao naøy. Caùc coâng ty ñöôïc xem laø coù moái quan heä lieân keát khi chuùng laø thaønh vieân trong cuøng moät MNC. Do ñaëc tính cuûa caên baûn giaù thò tröôøng phaûn aùnh ñuùng baûn chaát cuûa thò tröôøng vaø caùc quy luaät giaù trò, quy luaät cung caàu haøng hoaù dòch vuï, quy luaät caïnh tranh, neân taát caû caùc nöôùc thaønh vieân cuûa OECD ñeàu nhaát trí söû duïng caên baûn giaù thò tröôøng laøm cô sôû ñeå tính toaùn trong khi xaùc ñònh giaù cuûa caùc nghieäp vuï chuyeån giao vaø caùc vaán ñeà lieân quan ñeán caùc loaïi thueá. Vieäc aùp duïng ALP seõ taïo neân söï coâng baèng veà nghóa vuï noäp thueá giöõa caùc MNC vaø caùc coâng ty ñoäc laäp khaùc, khaéc phuïc ñöôïc söï coá tình taïo ra caùc lôïi theá hay baát lôïi veà thueá vaø do ñoù taêng cöôøng ñöôïc khaû naêng caïnh tranh cuûa toaøn boä neàn kinh teá. Cuõng vì loaïi boû ñöôïc caùc taùc ñoäng xaáu cuûa söï chuyeån dòch lôïi nhuaän treân quy moâ toaøn caàu thoâng qua vieäc toái thieåu hoaù nghóa vuï noäp thueá vaø troán thueá, taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh maø nguyeân taéc ALP seõ goùp phaàn ñöa tôùi söï lôùn maïnh cuûa thöông maïi quoác teá vaø gia taêng ñaàu tö – nhöõng vaán ñeà thieát yeáu ñoái vôùi baát kyø neàn kinh teá naøo trong giai ñoaïn hieän nay. Tuy vaäy trong thöïc teá caùc hoaït ñoäng mua baùn dieãn ra raát phöùc taïp vaø coù raát nhieàu caùc yeáu toá kinh teá vaø chi phí kinh teá khaùc cuøng tham gia vaøo caùc quaù trình naøy laøm cho raát khoù xaùc ñònh ñöôïc caùc nghieäp vuï chuyeån giao töông ñöông coù theå so saùnh ñöôïc trong caùc ñieàu kieän xaùc ñònh töông öùng. Chuùng ta haõy laáy ví duï, 17 ALP thöïc söï khoù coù theå aùp duïng cho söï chuyeån giao dieãn ra trong moät MNC goàm nhieàu coâng ty lieân keát thöïc hieän moät coâng ngheä daây chuyeàn saûn xuaát kheùp kín vaø saûn phaåm cuûa noù laïi coù ñaëc tính ñaëc thuø raát cao, lieân quan tôùi giaù trò taøi saûn voâ hình ñaëc bieät naøo ñoù hay lieân quan ñeán nhöõng raøng buoäc cung caáp nhöõng dòch vuï ñaëc bieät (ví duï cho quaân ñoäi, an ninh …) Chính vì theá moät trong soá tröôøng hôïp nhaát ñònh, ALP coù theå trôû thaønh gaùnh naëng veà quaûn lyù cho caû phía caùc MNC vaø cho caû caùc cô quan thueá khi phaûi ñoái dieän vôùi caùc dòch vuï trao ñoåi, mua baùn xuyeân quoác gia. Maëc duø coâng ngheä thoâng tin vaø maïng Internet ñaõ ñöa caùc quoác gia laïi xích gaàn nhau, nhöng phaûi maát raát laâu thì caùc MNC vaø caùc cô quan thueá môùi tìm ñöôïc ñaày ñuû caùc thoâng tin phuïc vuï cho vieäc aùp duïng nguyeân taéc caên baûn giaù thò tröôøng. Tuy coù nhöõng haïn cheá treân nhöng cho ñeán nay OECD vaø caùc thaønh vieân vaãn tieáp tuïc coâng nhaän söï ñuùng ñaén cuûa nguyeân taéc ALP trong vieäc xaùc ñònh giaù chuyeån giao giöõa caùc coâng ty lieân keát vaø caùc cô quan thueá vaãn tieáp tuïc thöøa nhaän söï caàn thieát phaûi aùp duïng nguyeân taéc ALP trong caùc hoaït ñoäng mua baùn trao ñoåi haøng hoaù vaø dòch vuï ñaëc bieät laø khi caùc giao dòch vöôït quaù ranh giôùi ñòa lyù cuûa moät quoác gia. Moät söï cheäch höôùng nguyeân taéc ALP trong ñònh giaù chuyeån giao caùc saûn phaåm, haøng hoaù vaø dòch vuï coù theå taïo neân ruûi ro cho MNC laø phaûi chòu ñaùnh thueá truøng nhieàu laàn cho cuøng moät khoaûn thu nhaäp. Caùch tröïc tieáp toát nhaát ñeå kieåm tra xem caùc quan heä lieân keát coù taùc ñoäng thöïc söï leân chuyeån giao giöõa caùc coâng ty trong cuøng MNC hay khoâng laø so saùnh giaù chuyeån giao giöõa caùc coâng ty trong cuøng MNC vôùi giaù caû trong caùc chuyeån giao coù theå so saùnh ñöôïc giöõa caùc coâng ty ñoäc laäp trong cuøng nhöõng ñieàu kieän töông öùng. Tuy vaäy trong thöïc teá haàu nhö chuùng ta khoâng tìm ra ñöôïc caùc chuyeån giao töông öùng coù theå so saùnh ñöôïc ñeå tröïc tieáp aùp duïng nguyeân taéc ALP, do ñoù chuùng ta phaûi tìm nhöõng caùch tieáp caän khaùc mang tính chaát giaùn tieáp ñeå vaãn coù 18 theå söû duïng nguyeân taéc ALP vaøo vieäc kieåm tra söï chuyeån giaù trong noäi boä MNC. Baèng caùch phaân tích moät caùch hôïp lyù laõi goäp trong nhieàu tröôøng hôïp chuùng ta coù theå xaùc ñònh caùc chuyeån giao ñang ñeà caäp coù tuaân thuû nguyeân taéc ALP hay khoâng? 2.4 Caùc phöông phaùp quy ñònh veà ñònh giaù chuyeån giao ôû caùc nöôùc treân theá giôùi ñeàu döïa treân nhöõng höôùng daãn cuûa toå chöùc hôïp taùc vaø phaùt trieån kinh teá (OECD) vaø töø nhöõng quy ñònh trong cuoán Saùch traéng (White paper) cuûa Myõ. Treân nguyeân taéc traùnh ñaùnh thueá truøng, OECD ñaõ ñöa ra “Maãu hieäp ñònh” veà thueá thu nhaäp doanh nghieäp vaø voán coù tính chaát nguyeân taéc ñeå xaùc laäp caùc quy ñònh mang tính chaát höôùng daãn veà ñònh giaù chuyeån giao cho caùc MNC vaø cô quan thueá, ñöôïc ban haønh vaøo naêm 1995 sau ñoù coù söûa chöõa boå sung naêm 1997. Maãu hieäp ñònh nay quy ñònh cho moãi thaønh vieân phaûi söû duïng caùc thuû tuïc thoáng nhaát trong quaù trình phaân boå chính xaùc lôïi nhuaän chòu thueá giöõa caùc thaønh vieân coù lieân keát vaø coù tính chính xaùc trong quaù trình naøy phaûi ñöôïc thöïc hieän caên baûn döïa treân nguyeân taéc giaù thò tröôøng (ALP). Nguyeân taéc giaù thò tröôøng vaãn ñöôïc xem laø tieâu chuaån quoác teá vaø laø cô sôû tham chieáu chính khi aùp duïng caùc phöông phaùp truyeàn thoáng döïa treân cô sôû nghieäp vuï chuyeån giao. Caùc phöông phaùp xaùc ñònh giaù chuyeån giao truyeàn thoáng döïa treân cô sôû giaù caû cuûa caùc chuyeån giao coù theå so saùnh tuaân theo nguyeân taéc ALP trong cuøng ñieàu kieän töông töï, trong khoâng khí caùc phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän laïi döïa treân cô sôû lôïi nhuaän cuûa caùc ñôn vò tham gia vaøo quaù trình chuyeån giao theo nguyeân 19 taéc ALP hoaëc treân cô sôû toång lôïi nhuaän ñöôïc phaân chia töông öùng cho caùc thaønh vieân lieân keát tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng chuyeån giao. OECD noùi chung nghieâng veà vieäc söû duïng caùc phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao truyeàn thoáng maø ñaëc ñieåm laø phöông phaùp giaù töï do coù theå so saùnh ñöôïc – CUP. Tuy vaäy OECD cuõng thöøa nhaän raèng söï phöùc taïp trong thöïc teá cuûa hoaït ñoäng kinh doanh coù theå laøm moät soá phöông phaùp trôû neân khoâng aùp duïng ñöôïc. a) Ñònh giaù chuyeån giao treân cô sôû giaù töï do coù theå so saùnh ñöôïc. (Comparable Uncontrolled Price – CUP) Phöông phaùp giaù töï do coù theå so saùnh ñöôïc (CUP) laø phöông phaùp so saùnh giaù chuyeån giao giöõa caùc ñôn vò coù lieân keát vôùi giaù thò tröôøng (ALP). Phöông phaùp CUP so saùnh vôùi giaù caû cuûa caùc saûn phaåm, haøng hoaù dòch vuï höõu hình vaø voâ hình trong caùc chuyeån giao lieân keát vaø ñoäc laäp. Tuyø vaøo giaù caû duøng ñeå so saùnh maø CUP coù theå chia ra hai loaïi: # Phöông phaùp CUP noäi boä: Trong phöông phaùp naøy giaù cuûa saûn phaåm haøng hoaù vaø dòch vuï trong chuyeån giao giöõa caùc thaønh vieân trong cuøng MNC ñöôïc so saùnh vôùi giaù cuûa saûn phaåm haøng hoaù dòch vuï töông töï maø moät coâng ty thuoäc MNC baùn cho moät coâng ty ñoäc laäp trong moät chuyeån giao coù theå so saùnh ñöôïc. # Phöông phaùp CUP ngoaøi: Laø phöông phaùp maø giaù caû haøng hoaù, dòch vuï trong chuyeån giao giöõa thaønh vieân thuoäc MNC’s ñöôïc so saùnh vôùi giaù caû cuûa saûn phaåm haøng hoaù dòch vuï töông töï trong moät chuyeån giao coù theå so saùnh ñöôïc vôùi moät beân thöù ba. Phöông phaùp naøy khoâng coù söï khaùc bieät trong caùc chuyeån giao ñöôïc ñem ra so saùnh vaø caùc aûnh höôûng leân giaù caû cuûa baát kyø sai bieät naøo cuõng ñeàu coù theå tính 20 toaùn ñöôïc vaø coù theå ñieàu chænh ñöôïc. Phöông phaùp CUP ñöôïc xem laø phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao tröïc tieáp vaø coù ñoä chính xaùc cao so vôùi caùc phöông phaùp khaùc. Ñeå tuaân thuû nguyeân taéc caên baûn giaù thò tröôøng (ALP), trong phöông phaùp CUP caàn phaûi thöïc hieän so saùnh giöõa giaù chuyeån giao noäi boä beân trong caùc MNC vôùi caùc giaù coù theå so saùnh sau ñaây: - Giaù baùn cuûa moät coâng ty thaønh vieân cuûa caùc MNC cho moät cho coâng ty khoâng lieân keát. - Giaù baùn giöõa hai coâng ty khoâng laø thaønh vieân cuûa MNC vaø hoaøn toaøn ñoäc laäp vôùi nhau. - Giaù baùn cuûa moät coâng ty khoâng lieân keát cho moät coâng ty thaønh vieân cuûa caùc MNC. Vieäc so saùnh naøy seõ chæ ra giaù baùn noäi boä giöõa caùc thaønh vieân cuûa caùc MNC coù theo nguyeân taéc giaù caû thò tröôøng (ALP) hay khoâng? Vaø neáu coù söï khaùc giöõa giaù chuyeån giao noäi boä vôùi caùc giaù baùn ALP thì chuùng ta coù theå noùi caùc MNC ñaõ khoâng tuaân thuû nguyeân taéc giaù thò tröôøng vaø luùc naøy cô quan thueá coù quyeàn aùp ñaët moät trong ba giaù treân ñeå thay theá giaù chuyeån giao noäi boä coù daáu hieäu chuyeån giaù. Theo thoâng leä quoác teá moät nghieäp vuï baùn haøng ñoäc laäp ñöôïc coi laø coù theå so saùnh vôùi moät nghieäp vuï chuyeån giao coù lieân keát trong tröôøng hôïp caùc loaïi haøng hoùa ñoù vaø trong ñieàu kieän chuyeån giao khoâng coù söï khaùc bieät naøo taïo neân aûnh höôûng treân giaù caû hoaëc coù theå ñöôïc phaûn aùnh baèng moät soá ñieàu chænh hôïp lyù. Phöông phaùp CUP trong thöïc teá laø phöông phaùp thích hôïp nhaát ñoái vôùi caû beân mua vaø beân baùn vì giaù caû do beân thöù ba tham gia vaøo quaù trình chuyeån giao phaûn aùnh ñöôïc lôïi nhuaän maø caû hai beân mua vaø baùn chaáp nhaän ñöôïc. 21 b) Phöông phaùp giaù baùn laïi (resales price method) Phöông phaùp giaù baùn laïi (RPM) coù hieäu quaû nhaát khi coâng ty thöông maïi chæ laøm taêng theâm giaù trò nhoû khoâng ñaùng keå giaù trò haøng hoùa vaø dòch vuï mua töø moät coâng ty thaønh vieân cuûa caùc MNC, maø hoï seõ baùn laïi vaø thôøi ñieåm dieån ra mua vaø baùn haøng hoùa caøng ngaén caøng toát vì chính ñieàu naøy seõ laøm haïn cheá nhöõng thay ñoåi coù theå coù laøm aûnh höôûng ñeán giaù baùn laïi haøng hoùa. Tuy nhieân, khi coâng ty thöông maïi laøm taêng theâm giaù trò haøng hoùa baèng caùc gia coâng, cheá bieán laïi saûn phaåm hay gaùn theâm cho saûn phaåm naøy nhöõng giaù trò voâ hình khaùc nhö thay ñoåi thöông hieäu teân goïi … thì phöông phaùp giaù baùn laïi naøy khoâng coøn hieäu quaû nöõa. Chuùng ta thöû ñi xem xeùt “giaù baùn laïi”, giaù naøy laø giaù mua haøng hoùa cuûa moät coâng ty thöông maïi hoaøn toaøn ñoäc laäp vôùi moät coâng ty con cuûa caùc MNC vaø giaù naøy sau khi tröø ñi moät phaàn chieát khaáu ñöôïc coi laø giaù thò tröôøng (ALP) trong giao dòch mua saûn phaåm cuûa hai coâng ty con coù quan heä lieân keát cuûa MNC. Phaàn chieát khaáu naøy seõ bao goàm chi phí baùn haøng, caùc chi phí hoaït ñoäng lieân quan ñeán vieäc baùn haøng cuøng vôùi khoaûn lôïi nhuaän töông öùng hôïp lyù daønh cho coâng ty thöông maïi naøy. Coâng ty con thöù 1 coù quan heä lieân keát Coâng ty con thöù 2 coù quan heä lieân keát Coâng ty khaùch haøng ñoäc laäp Nghieäp vuï Nghieäp vuï baùn Giaù baùn (giaù baùn laïi) Giaù mua (giaù ALP) Phöông phaùp naøy thích hôïp vôùi caùc ngaønh thöông maïi, nôi toàn taïi caùc nghieäp vuï mua ñi baùn laïi caùc saûn phaåm haøng hoùa. Tuy vaäy khi söû duïng giaù baùn laïi chuùng ta khoâng theå laáy tyû leä laõi goäp bình quaân cuûa toaøn ngaønh thöông nghieäp ñeå xaùc ñònh khoaûn khaáu tröø naøy vì moãi nghieäp vuï chuyeån giao coù tyû suaát lôïi nhuaän 22 khaùc nhau. Khi söû duïng phöông phaùp giaù baùn laïi phaûi tuaân thuû caùc nguyeân taéc sau: Caùc khaùch haøng cuûa coâng ty thöông maïi phaûi ñoäc laäp khoâng coù quan heä vôùi lieân keát vôùi coâng ty thöông maïi naøy, vì neáu coùù toàn taïi caùc raøng buoäc, lieân keát naøo ñoù thì giaù baùn cuûa coâng ty thöông maïi seõ khoâng coøn tính khaùch quan. Nghieäp vuï mua haøng cuûa coâng ty thöông maïi, phaûi coù lieân quan vôùi nghieäp vuï chuyeån giao maø ta caàn xaùc ñònh giaù thò tröôøng (ALP) (giaù chuyeån giao noäi boä cuûa caùc MNC). Trong tröôøng hôïp khoâng toàn taïi nghieäp vuï naøy thì coù theå tính toaùn giaù caû theo nguyeân taéc thò tröôøng baèng caùch döïa treân khoaûn chieát khaáu töø chính coâng ty thöông maïi trong moät thò tröôøng töông töï. Caàn phaûi hieåu laø giöõa nghieäp vuï chuyeån giao ñang ñöôïc xem xeùt trong noäi boä MNC vaø nghieäp vuï chuyeån giao coù theå so saùnh ñöôïc treân thò tröôøng töï do luoân luoân coù raát nhieàu sai bieät do söï vaän ñoäng khoâng ngöøng cuûa neàn kinh teá nhö: tình hình cuûa neàn kinh teá, söï bieán ñoåi laõi suaát, caùc raøng buoäc thöông maïi… maø chuùng ta caàn coù moät soá ñieàu chænh. Tuy vaäy trong thöïc teá coù nhöõng thay ñoåi laøm cho vieäc ñieàu chænh khoaûn chieát khaáu maø chuùng ta ñaõ ñeà caäp ôû treân laø khoâng thöïc hieän ñöôïc: Haøng hoùa maø coâng ty thöông maïi mua veà ñaõ ñöôïc tieán haønh gia coâng cheá bieán laïi laøm phaùt sinh trò giaù gia taêng. Laøm cho vieäc xaùc ñònh khoaûn chieát khaáu hôïp lyù raát khoù khaên. Haøng hoùa maø coâng ty thöông maïi mua veà ñöôïc thay ñoåi nhaõn hieäu thöông maïi coù uy tín hôn, laøm cho giaù baùn thay ñoåi hoaøn toaøn, cuõng daãn ñeán vieäc khoâng theå xaùc ñònh khoaûn chieát khaáu hôïp lyù. Khoaûng caùch veà ñòa lyù vaø thôøi gian mua baùn haøng hoùa quaù daøi keùo theo nhieàu bieán ñoäng veà tyû giaù, cuõng nhö gia taêng ruûi ro laøm cho khoù khaên trong vieäc xaùc ñònh khoaûn chieát khaáu hôïp lyù. 23 Do ñieåm maáu choát cuûa phöông phaùp naøy laø xaùc ñònh khoaûn chieát khaáu hôïp lyù neân cuõng nhö ôû phöông phaùp CUP treân maø chuùng ta khoâng theå söû duïng moät khoaûn chieát khaáu coá ñònh cho moãi loaïi haøng hoùa maø phaûi caên cöù vaøo tính ñaëc thuø cuûa nhoùm haøng hoùa vaø tieán haønh caùc hieäu chænh phuø hôïp thöïc teá. Khi so saùnh vôùi phöông phaùp CUP ta thaáy ôû phöông phaùp RPM khoâng caàn thieát bôûi vì ñieàu chænh do söï khaùc bieät veà saûn phaåm ñaõ ñöôïc phaûn aùnh trong giaù baùn laïi. c) Phöông phaùp chi phí voán coäng theâm (Cost plus method) Khi maø phöông phaùp CUP vaø phöông phaùp chi phí laïi khoâng theå aùp duïng ñöôïc thì phöông phaùp giaù voán coäng theâm laø (CPM) laø phöông phaùp tieáp theo thöôøng ñöôïc söû duïng ñeán. Hoaøn toaøn khoâng gioáng vôùi caùc phöông phaùp tröôùc, phöông phaùp chi phí voán coäng theâm xaùc ñònh caên baûn giaù thò tröôøng cuûa caùc chuyeån giao lieân keát caên cöù vaøo toång giaù voán cuûa chuyeån giao goác trong hoaït ñoäng thöông maïi ñöôïc ñieàu chænh boå sung moät khoaûn naâng giaù lôïi nhuaän thöông maïi, coù tính söï taùc ñoäng cuûa caùc loaïi taøi saûn vaø caùc ruûi ro coù lieân quan. Khoaûn naâng giaù naøy ñöôïc tính sao cho caên baûn giaù thò tröôøng trong chuyeån giao lieân keát naøy cuõng töông ñöông vôùi giaù thò tröôøng trong caùc chuyeån giao moät coâng ty trong MNC’s vôùi moät coâng ty thöù ba hay giöõa caùc coâng ty hoaøn toaøn ñoäc laäp khoâng coù söï lieân keát. Giaù caû haøng hoùa dòch vuï sau khi ñaõ coäng theâm phaàn naâng giaù naøy coù theå xem laø caên baûn giaù thò tröôøng (ALP) cho hoaït ñoäng chuyeån giao trong noäi boä MNC’s. Nhö vaäy ñeå so saùnh ñaït hieäu quaû, caùc ñieåm khaùc bieät nhau trong lieân keát vaø chuyeån giao khoâng lieân keát maø coù theå taïo aûnh höôûng leân khoaûn naâng giaù ñieàu chænh caàn phaûi xaùc ñònh roõ raøng. Vì lyù do ñoù ñieàu ñaëc bieät quan troïng laø caàn phaân bieät söï khaùc nhau trong möùc ñoä vaø loaïi cuûa caùc chi phí nhö chi phí hoaït ñoäng vaø chi phí khoâng mang tính hoaït ñoäng bao goàm caû caùc chi phí taøi chính lieân quan lieân quan tôùi 24 hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh vaø caùc chi phí lieân quan ñeán ruûi ro cuûa caùc beân lieân quan ñeán caùc chuyeån giao ñöôïc so saùnh. Chaúng haïn khi moät coâng ty thaønh vieân cuûa MNC’s saûn xuaát moät saûn phaåm vaø baùn noù cho moät coâng ty thaønh vieân khaùc cuûa MNC, neáu khoaûn taêng giaù töông öùng cho moät saûn phaåm töông töï trong moät chuyeån giao khoâng lieân keát laø 25% vaø giaù thaønh cuûa saûn xuaát saûn phaåm laø USD 200 thì luùc ñoù caên baûn giaù thò tröôøng (ALP) cho saûn phaåm noùi treân seõ laø USD 200 x 125% = USD 250 (100% cuûa giaù thaønh coäng vôùi phaàn ñieàu chænh taêng theâm 25%). Theo phöông phaùp giaù voán coäng theâm thì caên baûn giaù thò tröôøng ñònh xaùc ñònh thoâng qua caùc yeáu toá sau: chænhñieàu khoaûncaùc öùngtöônggoäpnhuaänLôïixuaát saûnthaønh giaù theâm coäng voán phíChi ±+= Phöông phaùp (CPM) naøy seõ phuø hôïp neáu ñöôïc aùp duïng cho caùc cô sôû gia coâng haøng hoùa hay saûn xuaát baùn thaønh phaåm trong noäi boä MNC khi maø caùc beân lieân quan trong MNC raøng buoäc, lieân keát bôûi caùc thoûa thuaän mua baùn daøi haïn. Nhö vaäy ñieàu quan cuûa phöông phaùp giaù voán coäng theâm laø laøm sao xaùc ñònh cho ñöôïc khoaûn naâng giaù phuø hôïp. Trong töøng tröôøng hôïp cuï theå sau ñaây ta seõ coù caùc caùch xaùc ñònh caùc khoaûn naâng giaù khaùc nhau: Neáu coâng ty con chæ thöïc hieän vieäc gia coâng hay saûn xuaát baùn thaønh phaåm cho coâng ty meï maø khoâng thöïc hieän cho baát kyø moät coâng ty khoâng lieân keát naøo treân thò tröôøng töï do thì khoaûn naâng giaù phuø hôïp seõ döïa treân cô sôû loaïi hoaït ñoäng cuûa moät coâng ty khoâng lieân keát khaùc treân thò tröôøng. Trong tröôøng hôïp coâng ty con vöøa thöïc hieän hôïp ñoàng gia coâng vôùi coâng ty meï laïi vöøa thöïc hieän hôïp ñoàng cho moät coâng ty khoâng lieân keát treân thò tröôøng thì caùc chi phí quaûn lyù vaø caùc chi phí chung khaùc phaûi phaân boå theo giaù trò cuûa nhöõng hôïp ñoàng gia coâng. 25 Caû ba phöông phaùp treân ñöôïc xem laø caùc phöông phaùp truyeàn thoáng vaø laø phöông phaùp xaùc ñònh giaù chuyeån giao giöõa caùc doanh nghieäp coù lieân keát coù töông öùng vôùi giaù thò tröôøng hay khoâng. Caùc phöông phaùp naøy ñöôïc söû duïng phoå bieán ôû caùc nöôùc treân theá giôùi, nhöng do ngaøy caøng gia taêng tính ña daïng vaø tính chaát phöùc taïp cuûa caùc doanh nghieäp lieân keát neân trong moät vaøi tröôøng hôïp khoâng theå aùp duïng caùc phöông phaùp naøy ñöôïc. Nhö vaây phaûi coù caùc phöông phaùp khaùc: d) Phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän (Profit Split method) Khi maø giöõa caùc chuyeån giao trong noäi boä MNC’s coù moái raøng buoäc, lieân keát quaù chaët cheõ khoâng theå taùch rôøi ra ñöôïc töøng giao dòch ñeå phaân tích thì phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän (PSM) ñöôïc xem laø thích hôïp ñeå söû duïng. Theo phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän ñöôïc söû duïng ñeå loaïi tröø caùc taùc ñoäng leân lôïi nhuaän bôûi nhöõng ñieàu kieän ñaëc bieät taïo neân hoaëc taùc ñoäng leân nhöõng giao dòch coù theå kieåm soaùt ñöôïc. Phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän tröôùc tieân phaûi xaùc ñònh lôïi nhuaän seõ chieát taùch töø caùc chuyeån giao maø doanh nghieäp lieân keát coù lieân quan ñeán. Sau ñoù seõ phaân tích caùc lôïi nhuaän cho caùc coâng ty lieân keát moät caùch hôïp lyù treân cô sôû kinh teá töông töï nhö caùch maø lôïi nhuaän ñöôïc phaân chia phaûn aùnh giaù caên baûn treân thò tröôøng. Phaàn ñoùng goùp cuûa töøng beân coù lieân quan ñeán seõ xaùc ñònh treân cô sôû cuûa hoaït ñoäng kinh doanh vaø giaù trò cuûa moãi beân, trong tröôøng hôïp toát nhaát laø ñoái chieáu ñöôïc vôùi döõ lieäu khaùch quan cuûa thò tröôøng beân ngoaøi. Lôïi nhuaän toång hôïp coù theå laø toång lôïi nhuaän taïo neân töø caùc chuyeån giao vaø phaàn ñoùng goùp cuûa caùc coâng ty lieân keát thaønh vieân ñöôïc taïo neân cuûa caùc cô sôû phaân tích hoaït ñoäng coù tính tôùi quy moâ cuûa caùc thaønh vieân tham gia vao hoaït ñoäng chuyeån giao vaø caùc ruûi ro maø caùc thaønh vieân phaûi gaùnh chòu. 26 Phöông phaùp PSM bao goàm ba böôùc sau ñaây: - Xaùc dònh lôïi nhuaän toång coäng töø caùc giao dòch lieân keát coù lieân quan ñeán hai beân. - Chia lôïi nhuaän toång coäng naøy thaønh caùc phaàn töông öùng döïa treân moät soá coâng thöùc. - Xaùc ñònh giaù chuyeån giao cho töøng nghieäp vuï phaùt sinh giöõa hai beân phuø hôïp vôùi caùc coâng thöùc phaân chia lôïi nhuaän. Caùc giaù trò phaân chia caùc beân lieân quan phaûi döïa treân keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh coù tính ñeán ñaëc thuø kinh teá cuûa moãi beân cuõng nhö caùc ruûi ro vaø caùc nguoàn löïc huy ñoäng töø caùc beân coù lieân quan ñoù. Vieäc chieát taùch lôïi nhuaän cho caùc beân khoâng giôùi haïn vaøo toång soá lôïi nhuaän ñaõ ñaït ñöôïc cuûa toaøn boä MNC, chaúng haïn nhö moät naêm taøi chính naøo ñoù moät trong caùc beân lieân keát naøo ñoù coù theå coù laõi lôùn coøn beân kia thì chòu loã. Ñieàu naøy phuï thuoäc vaøo chính baûn thaân hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa moãi beân vaø phaàn maø hoï ñöôïc höôûng töông öùng. Lôïi nhuaän ñöôïc phaân chia tröïc tieáp döïa treân töøng nghieäp vuï chuyeån giao coù söï lieân quan tôùi chuyeån giaù tôùi töøng beân nhaèm xaùc ñònh chính xaùc nghóa vuï thueá maø caùc beân phaûi noäp. Phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän maø coù so saùnh döïa treân söï phaân chia lôïi nhuaän trong caùc nghieäp vuï chuyeån giao coù lieân keát vaø trong caùc nghieäp vuï chuyeån giao ñoäc laäp coù theå so saùnh ñöôïc döôùi nhöõng ñieàu kieän töông töï. Möùc ñoä phaân chia lôïi nhuaän seõ döïa treân caùc cô sôû gioáng nhö trong phöông phaùp CPM. Trong töông quan so vôùi caùc phöông phaùp khaùc, roõ raøng phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän coù theå khoâng ñöôïc chaët cheõ trong caùc so saùnh nhö laø caùc phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao truyeàn thoáng maëc duø cuøng döïa treân cô sôû hoaït ñoäng kinh doanh, chi phí caùc nguoàn löïc, caùc ruûi ro coù lieân quan. Phöông phaùp chieát 27 taùch lôïi nhuaän coøn ít ñaùng tin caäy hôn so vôùi caùc chuyeån giao truyeàn thoáng ôû choã hoaït ñoäng chuyeån giao thöôøng coù khuynh höôùng baét nguoàn töø caùc phöông phaùp ñònh giaù giaùn tieáp. Maëc duø phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän khoâng thaät chaët cheõ trong caùch so saùnh cuï theå nhö caùc phöông phaùp truyeàn thoáng nhöng trong phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän vaãn ñöôïc söû duïng trong nhöõng tröôøng hôïp maø caùc phöông phaùp truyeàn thoáng toû ra khoâng phuø hôïp. e) Phöông phaùp lôïi nhuaän roøng cuûa nghieäp vuï chuyeån giao (Transactional Net Margin Method – TNMM). Trong phöông phaùp lôïi nhuaän roøng cuûa nghieäp vuï chuyeån giao (TNMM) naøy, lôïi nhuaän thu ñöôïc töø caùc chuyeån giao lieân keát, sau khi ñaõ tröø ñi caùc ñònh phí vaø caùc bieán phí lieân quan, ñöôïc xem xeùt theo phaàn traêm cuûa moät khoaûn muïc cô sôû naøo ñoù, ví duï nhö laø doanh soá baùn haøng, toång giaù voán haøng baùn ra hay toång giaù trò taøi saûn... Thích hôïp nhaát khi lôïi nhuaän naøy ñöôïc so saùnh vôùi lôïi nhuaän cuûa caùc hoïat ñoäng chuyeån giao ñoäc laäp khaùc coù theå so saùnh ñöôïc cuûa cuøng coâng ty maø chuùng ta ñang ñeà caäp ñeán. Trong tröôøng hôïp khoâng toàn taïi caùc chuyeån giao chuyeån giao ñoäc laäp coù theå so saùnh vôùi lôïi nhuaän thu ñöôïc trong caùc chuyeån giao coù theå so saùnh ñöôïc cuûa hai coâng ty khoâng lieân keát coù theå trôû neân roõ raøng hôn khi ta tieán haønh phaân tích cô cheá cuûa caùc chuyeån giao ñoù. Caùc ñieàu chænh mang tính ñònh löôïng caàn phaûi aùp duïng cho caùc khaùc bieät veà maët vaät chaát giöõa caùc chuyeån giao lieân keát vaø caùc chuyeån giao ñoäc laäp vaø roõ raøng vieäc aùp duïng caùc ñieàu chænh döïa treân nguyeân taéc caên baûn giaù trò thò tröôøng seõ laøm giaûm söï khaùc bieät giöõa hai loaïi chuyeån giao ñang ñeà caäp ñeán. Do phöông phaùp TNMM döôøng nhö chæ taäp trung phaân tích lôïi nhuaän phaùt sinh trong töøng chuyeån giao ñöôïc ñeà caëp moät caùch rieâng leõ neân phöông phaùp naøy seõ khoù coù theå aùp duïng trong caùc tröôøng hôïp giöõa caùc chuyeån giao coù moái lieân heä 28 raøng buoäc chaët cheõ vaø ña daïng khieán cho khoâng theå tìm ra ñöôïc caùc chuyeån giao ñoäc laäp töông töï coù theå duøng ñeå so saùnh. Hieän nay caùc nöôùc phaùt trieån thöôøng chaáp nhaän quan ñieåm dung hoøa giöõa caùc phöông phaùp choáng chuyeån giaù truyeàn thoáng cuûa OECD döïa treân neàn taûn nguyeân taéc caên baûn giaù thò tröôøng ALP vaø Myõ döïa treân nguyeân taéc phaân tích lôïi nhuaän. Söï maâu thuaãn naøy baét nguoàn töø vieäc Chính phuû Myõ quyeát ñònh xieát chaët caùc bieân phaùp choáng chuyeån giaù vaøo cuoái nhöõng naêm 1990 ñeå choáng laïi tình traïng thaát thoaùt thueá do caùc haønh vi chuyeån giaù gaây ra. 3. Vaán ñeà chuyeån giaù ôû caùc coâng ty ña quoác gia 3.1 Khaùi nieäm veà chuyeån giaù Trong khi ñònh giaù chuyeån giao laø moät moân khoa hoïc öùng duïng cô sôû vaø phöông phaùp ñöôïc nhieàu quoác gia thöøa nhaän coøn chuyeån giaù laø moät hoaït ñoäng mang tính chuû quan cuûa MNC nhaèm laøm toái thieåu hoùa soá thueá phaûi noäp thoâng qua vieäc xaùc ñònh giaù trò caùc nghieäp vuï chuyeån giao trong noäi boä MNC khoâng ñuùng vôùi giaù thò tröôøng, ñeå laøm ñöôïc muïc ñích cuûa mình, caùc MNC coù theå ñònh giaù caùc nghieäp vuï chuyeån giao giöõa coâng ty meï vôùi coâng ty con, hay giöõa caùc coâng ty coù moái lieân heä lieân keát vôùi nhau thaáp hôn giaù thò tröôøng. Nhö vaäy, giöõa hai khaùi nieäm “ñònh giaù chuyeån giao” vaø “chuyeån giaù” laø hai maët cuûa moät vaán ñeà. Chuùng coù cuøng noäi dung neáu xeùt veà moät khía caïnh naøo ñoù, nhöng “khaùi nieäm ñònh giaù chuyeån giao” mang haøm yù tích cöïc cuûa moät chính saùch cuûa MNC thöïc hieän ñoái caùc nöôùc chuû nhaø tieáp nhaän ñaàu tö vaø vôùi nöôùc ñi ñaàu tö, vaø “khaùi nieäm chuyeån giaù” laø vieäc coâng ty meï aùp ñaët giaù caû leân coâng ty con hay caùc coâng ty coù moái lieân keát vôùi muïc ñích chuû yeáu troán traùnh nghóa vuï noäp thueá. Ngaøy nay sôû dó vaán ñeà chuyeån giaù ñöôïc haàu heát caùc quoác gia quan taâm vì khoâng nhöõng vieäc chuyeån giaù mang laïi haäu quaû tieâu cöïc cho nöôùc tieáp nhaän 29 FDI cuûa MNC maø coøn gaây ra nhöõng aûnh höôûng khoâng thuaän lôïi ñoái vôùi chính quoác. Do tính chaát ñaëc bieät cuûa keát luaän veà hoaït ñoäng “ chuyeån giaù “ laø raát quan troïng ñoái vôùi khoâng chæ baûn thaân MNC maø coøn ñoái vôùi cô quan thueá cuûa caùc quoác gia höõu quan vaø haäu quaû cuûa noù laø doanh nghieäp coù theå phaûi chòu nhöõng hình phaït nghieâm khaéc veà thueá, toàn taïi ñeán uy tín treân thöông tröôøng ñoù laø chöa keå ñeán vieäc ñieàu tra keùo daøi seõ raát phieàn phöùc vaø toán keùm cho caùc beân vaø chaéc chaén aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Do ñoù veà vieäc nghieân cöùu caên baûn giaù thò tröôøng vaø caùc phöông phaùp xaùc ñònh giaù chuyeån giao thöïc söï xöùng ñaùng daønh ñöôïc söï quan taâm ñaëc bieät cuûa khoâng chæ caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch cuûa caùc chính phuû, caùc chuyeân gia taøi chính, caùc cô quan thueá, baûn thaân MNC maø coøn cuûa raát nhieàu ñoái töôïng khaùc. 3.2 Caùc yeáu toá thuùc ñaåy caùc MNC söû duïng haønh vi chuyeån giaù Laø do coù söï khaùc bieät veà thueá suaát (chuû yeáu laø thueá thu nhaäp coâng ty vaø thueá suaát nhaäp khaåu) giöõa chính quoác vaø nöôùc chuû nhaø, caùc raøo caûn phi thueá quan, caùc kieåm soaùt veà ngoaïi hoái, caùc haïn cheá veà chuyeån lôïi nhuaän veà chính quoác, söï coù maët cuûa caùc ñoái taùc baûn xöù trong lieân doanh, söï haïn cheá trong kyõ naêng vaø khaû naêng cuûa caùc cô quan coù thaåm quyeàn (ñaëc bieät laø cô quan thueá) trong vieäc phaùt hieän vaø phoøng choáng caùc nghieäp vuï chuyeån giaù noäi boä. Moät soá yeáu toá chính ñöôïc ñeà caäp ñeán döôùi ñaây: Cheânh leäch veà thueá suaát thueá thu nhaäp coâng ty Söï khaùc bieät veà thueá suaát thueá thu nhaäp coâng ty thöôøng ñöôïc xem laø moät trong nhöõng ñoäng löïc chính daãn ñeán vieäc söû duïng cô cheá ñònh giaù chuyeån giao. Thueá suaát caøng khaùc bieät giöõa caùc quoác gia, caùc MNC caøng coù ñoäng löïc trong vieäc 30 dòch chuyeån lôïi nhuaän ñöôïc baùo caùo tôùi quoác gia coù tyû suaát thueá hôn ñeå giaûm thieåu toång soá thueá phaûi noäp treân toaøn caàu. Cheânh leäch veà thueá suaát, nhaäp khaåu söï khaùc khaùc bieät veà thueá suaát, nhaäp khaåu cuõng taùc ñoäng ñeán quyeát ñònh, ñònh giaù haøng suaát khaåu vaø nhaäp khaåu bôûi MNC’s nhaèm toái thieåu hoaù toång soá thueá phaûi traû. Caùc haïn cheá trong vieäc chuyeån lôïi nhuaän veà chính quoác Caùc bieän phaùp ngaên caûn vieäc chuyeån lôïi nhuaän hoaëc tieàn baûn quyeàn veà chính quoác vieäc aùp ñaët thueá chuyeån lôïi nhuaän, vieäc quy ñònh chuyeån lôïi nhuaän ra nöôùc ngoaøi phaûi phuï thuoäc vaøo nguoàn ngoaïi teä saün coù…ñaõ taïo neân moät ñoäng löïc to lôùn cho caùc MNC trong vieäc vaän duïng caùc cô cheá ñònh giaù chuyeån giao nhaèm traùnh neù caùc haïn cheá ñoù. Kieåm soaùt ngoaïi hoái vaø caùc ruûi ro. Söï khoâng chuyeån ñoåi ñöôïc cuûa ñoàng tieàn,._.ùch kaùhc laø giaù cuûa caùc giao dòch lieân keát giöõa caùc thaønh vieân cuûa moät taäp ñoaøn quoác teá hoaït ñoäng treân laõnh thoå Vieät Nam vôùi caùc thaønh vieân hoaït ñoäng ôû nöôùc ngoaøi hay khoâng? Ñieàu naøy coù yù nghóa heát söùc quan troïng trong vieäc baûo veä quyeàn lôïi veà thueá cuûa Vieät Nam sao cho soá thu thueá cuûa Vieät Nam khoâng bò aûnh höôûng bôûi söï gian laän thoâng qua giaù giao dòch noäi boä trong caùc taäp ñoaøn kinh teá ñang laøm aên taïi Vieät Nam khoâng bò chaûy maùu chaát xaùm sang laãn thoå khaùc. 1.3 Hoaøn thieän caùc phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao Neáu moät quoác gia hoaøn toaøn coi nguyeân taéc vaø caùc phöông phaùp xaùc ñònh giaù chuyeån nhöôïng do OECD ñöa ra nhö moät cô sôû phaùp lyù thì vaán ñeà caàn xem xeùt tieáp theo laø tính khaû thi vaø hieäu quaû cuûa nguyeân taéc naøy vaø caùc bieän phaùp xaùc ñònh giaù giao dòch cuûa OECD. Tröôùc heát, nôùi ñeán tính khaû thi cuûa vieäc thöïc hieän xaùc ñònh giaù giao dòch theo nguyeân taéc vaø caùc bieän phaùp do OECD ñöa ra, thaáy raèng nguyeân taéc duøng giaù thò tröôøng khaùch quan ñeå laøm chuaån khi xem xeùt xaùc ñònh giaù giao dòch giöõa caùc beân lieân keát laø moät nguyeân taéc ñuùng vì moät chaân lyù ñôn giaõn”trong neàn kinh teá thò tröôøng phaûn aùnh khaùch quan quan heä cung caàu”, töùc laø nguyeân taéc naøy laáy tính “khaùch quan” laøm chuaån ñeå so saùnh vôùi caùc yeáu toá hay giaù giao dòch ñang ñöôïc kieåm tra. Tuy nhieân, caàn löu yù raèng ñieàu kieän thò tröôøng ôû ñaây laø thò tröôøng hoaøn haûo. Moãi bieän phaùp xaùc ñònh giaù chuyeån giao do OECD ñöa ra ñeàu coù ñieåm maïnh vaø ñieåm yeáu rieâng. Vì vaäy, khi aùp duïng moät caùch naøo ñoù ñeå xaùc ñònh giaù giao 85 dòch caàn löu yù nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp ñang söû duïng ñeå loaïi boû nhöõng sai soùt trong keát quaû tính toaùn. Ñeå ñoái phoù vôùi caùc vaán ñeà naøy, toát nhaát laø phaûi kieåm tra keát quaû thu ñöôïc cuûa moät hay nhieàu phöông phaùp khaùc nhau. Keát quaû giao dòch cuûa ñoái töôïng ñang thanh tra ñöôïc so saùnh vôùi keát quaû giao dòch cuûa nhieàu ñoái töôïng ñoäc laäp khaùc. Hôn nöõa, caùc ñoái töôïng ñöôïc söû duïng ñeå so saùnh phaûi coù tính so saùnh vaø ñoä tinh caäy cao ñoái vôùi loaïi giao dòch ñang xem xeùt, hay noùi caùch khaùc caùc giao dòch ñöôïc söû duïng ñeå so saùnh phaûi coù tính so saùnh phaûi ñöôïc coi laø “xöùng ñaùng” ñeå laøm chuaån cho vieäc so saùnh. Thöïc teá kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc cho thaáy khoâng neân so saùnh moät giao dòch cuï theå naøy vôùi moät giao dòch cuï theå khaùc maø phaûi so saùnh keát quaû cuûa moät thôøi kyø giao dòch. Hôn nöõa, keát quaû giao dòch cuûa moät thôøi kyø laø chæ soá trung bình cuûa keát quaû caùc naêm coù lieân quan ñöôïc ñem so vôùi bieân ñoä giao ñoäng cho pheùp cuûa keát quaû caùc giao dòch laøm chuaån trong cuøng thôøi kyø ñoù. Thôøi gian ñeå thanh tra ñoái vôùi vieäc xaùc ñònh giaù giao dòch phaûi ñuû daøi (khoaûng 5-6 naêm theo kinh nghieäm cuûa OECD) ñeå loaïi boû hay giaûm thieåu aûnh höôûng cuûa nhöõng yeáu toá baát thöôøng trong moâi tröôøng kinh doanh ñeán keát quaû tính toaùn. Kinh nghieäm nhieàu nöôùc treân theá giôùi cho thaáy vieäc xaây döïng toång theå caùc quy taéc veà ñònh giaù chuyeån giao dieãn ra theo moät quaù trình laâu daøi. Quaù trình naøy coøn coù theå daøi hôn nöõa neáu coøn chôø ñôïi ñeå ñaït ñöôïc vieäc ban haønh caùc Luaät hoã trôï: Luaät choáng ñoäc quyeàn, Luaät choáng baùn phaù giaù, chuaån möïc keá toaùn, chuaån möïc kieåm toaùn, …Vì vaäy, bieän phaùp tình theá tröôùc maét laø taïo nhöõng ñieàu kieän caàn thieát ñeå aùp duïng coù hieäu quaû caùc phöông phaùp xaùc ñònh giaù thò tröôøng hieän haønh. Hieän nay, quy ñònh veà ñònh giaù chuyeån giao trong caùc doanh nghieäp FDI taïi Vieät Nam ñaõ ñöôïc ban haønh coù ñeà caäp ñeán ba phöông phaùp laø: (i) Phöông phaùp so saùnh thò tröôøng töï do; (ii) Phöông phaùp söû duïng giaù baùn ra ñeå xaùc ñònh mua 86 vaøo; (iii) Phöông phaùp söû duïng giaù thaønh toaøn boä ñeå xaùc ñònh lôïi töùc chòu thueá. Vôùi yeâu caàu caáp baùch nhö hieän nay, tröôùc maét caàn hoaøn thieän caùc phöông phaùp ñaõ quy ñònh. Cuï theå: 1.3.1 Phöông phaùp so saùnh giaù thò tröôøng töï do Phöông phaùp naøy ñaët cô sôû treân söï so saùnh caû trong moät nghieäp vuï chuyeån giao chòu söï kieåm soaùt vôùi giaù caû ñöôïc chaáp nhaän trong moät giao dòch töï do coù theå so saùnh ñöôïc (giaù thò tröôøng). Neáu coù söï khaùc bieät giöõa hai giaù thì giaù ñeå laøm cô sôû cho giaù chuyeån giao seõ laø giaù thò tröôøng aùp ñaët cho giao dòch bò kieåm soaùt ñoù. Veà nguyeân taéc, ñaây laø phöông phaùp ñôn giaûn vaø thoâng duïng nhaát nhaèm xaùc ñònh giaù thò tröôøng trong caùc nghieäp vuï chuyeån giao giöõa caùc doanh nghieäp coù quan heä lieân keát, nhö OECD nhaän ñònh: Neáu nhö coù theå tìm thaáy moät giao dòch töï do coù theå so saùnh ñöôïc thì ñaây laø phöông phaùp tröïc tieáp nhaèm aùp duïng nguyeân taéc thò tröôøng ñaùng tin caäy nhaát vaø neáu nhö toàn taïi ñöôïc moät giao dòch nhö theá thì ñaây laø moät phöông phaùp ñöôïc öa chuoäng nhaát trong taát caû caùc phöông phaùp. Tuy nhieân, treân thöïc teá raát khoù tìm ra moät giao dòch naøo khaû dó coù theå so saùnh ñöôïc, bôûi vì tính chaát coù theå so saùnh ñöôïc baûn thaân noù ñaõ laø moät ñoøi hoûi gaét gao:”Phaûi khoâng toàn taïi söï khaùc bieät giöõa hai giao dòch ñöôïc so saùnh maø nhöõng khaùc bieät naøy coù theå aûnh höôûng ñeán giaù giao dòch“, neân trong ña phaàn caùc tröôøng hôïp, tröôùc khi so saùnh phaûi aùp duïng moät soá bieän phaùp ñieàu chænh. Keát quaû laø söû duïng phöông phaùp so saùnh giaù thò tröôøng töï do thöôøng khoâng daãn ñeán söï chính xaùc tuyeät ñoái vaø theo khuyeán caùo chung cuûa raát nhieàu coâng trình nghieân cöùu thì:”Phöông phaùp naøy khoâng neân aùp duïng ñôn thuaàn maø phaûi ñöôïc söû duïng keøm vôùi phöông phaùp”. 87 Phaïm vi aùp duïng: Phöông phaùp naøy coù theå aùp duïng ñoái vôùi taát caû caùc nghieäp vuï chuyeån giao veà haøng hoùa vaø dòch vuï giöõa caùc doanh nghieäp coù quan heä lieân keát, mieãn laø coù theå tìm ñöôïc moät giao dòch töï do naøo ñoù coù theå so saùnh ñöôïc vôùi nghieäp vuï chuyeån giao naøy sau khi ñaõ tieán haønh ñieàu chænh. Giao dòch töï do ñöôïc löïa choïn: Giao dòch töï do khi ñöôïc löïa choïn ñeå laøm chuaån so saùnh vôùi moät giao dòch bò kieåm soaùt phaûi coù söï töông ñoàng veà baûn chaát (mua hay baùn), veà chaát löôïng saûn phaåm, veà vò trí thò tröôøng, veà caáp ñoä thò tröôøng vaø khoâng coù söï khaùc bieät veà chuûng loaïi cuõng nhö soá löôïng taøi saûn voâ hình coù lieân quan ñeán doanh soá giao dòch. Bôûi vì nhöõng khaùc bieät naøy raát khoù ñieàu chænh vaø keát quaû sau khi ñieàu chænh (neáu coù) thöôøng daãn ñeán nhöõng khaùc bieät ñaùng keå vaø khoâng theå tin caäy ñöôïc. Do ñoù, khi löïa choïn giao dòch ban ñaàu ñeå laøm cô sôû so saùnh vôùi moät nghieäp vuï chuyeån giao, MNC laãn cô quan thueá seõ öu tieân choïn löïa caùc giao dòch thuoäc caùc loaïi sau: Giao dòch giöõa doanh nghieäp FDI vaø moät coâng ty khaùc khoâng lieân keát. Giao dòch giöõa coâng ty coù quan heä lieân keát vôùi doanh nghieäp FDI vaø moät coâng ty khaùc khoâng coù quan heä lieân keát. Giao dòch giöõa hai coâng ty khaùc khoâng coù quan heä lieân keát vôùi nhau. Caùc kieán nghò veà vieäc ñieàu chænh: trong tröôøng hôïp ñaõ löïa choïn moät giao dòch coù khaû naêng coù theå so saùnh ñöôïc vôùi nghieäp vuï chuyeån giao, neáu hai giao dòch vaãn coøn nhöõng khaùc bieät thì buoäc phaûi tieán haønh ñieàu chænh veà chung moät cô sôû. Moät soá kinh nghieäm ñieàu chænh ñöôïc tieán haønh treân theá giôùi khaû dó coù theå aùp duïng taïi Vieät Nam bao goàm: So saùnh giaù baùn saûn phaåm taïi Vieät Nam vôùi giaù baùn saûn phaåm cuøng loaïi treân thò tröôøng chính quoác. Trong tröôøng hôïp khoâng tìm thaáy moät saûn phaåm cuøng loaïi treân thò tröôøng chính quoác thì caû cô quan thueá laãn MNC caàn coá gaéng ñeå tìm ra 88 saûn phaåm noäi ñòa nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö ñöôïc baùn coù ñaët ñieåm gaàn gioáng nhaát ñoái vôùi saûn phaåm naøy. Giaù cuûa saûn phaåm töông töï naøy, sau moät ñieàu chænh nhaát ñònh, ñöôïc goïi laø “ giaù chuaån” vaø seõ ñöôïc duøng ñeå xaùc ñònh giaù chuyeån giao trong caùc giao dòch noäi boä. Khi saûn phaåm xuaát khaåu khoâng coù saûn phaåm ñoàng nhaát ñöôïc baùn treân thò tröôøng chính quoác thì aùp duïng caùc phöông thöùc tìm ra saûn phaåm töông töï nhaát theo caùc böôùc sau ñaây: Nhaän daïng caùc ñaëc tröng quan troïng nhaát cuûa saûn phaåm xuaát khaåu ñöôïc baùn ôû thò tröôøng trong nöôùc vaø thò tröôøng chính quoác (ví duï nhö kích côõ vaø caùc neùt ñaëc tröng khaùc). Xaùc ñònh thöù töï öu tieân cuûa caùc ñaët tröng naøy moät caùch nghieâm ngaët caên cöù vaøo taàm quan troïng cuûa chuùng. Choïn löïa caùc giôùi haïn hoaëc phaân loaïi thích hôïp ñoái vôùi moãi thuoäc tính phaûn aùnh caùc phaân nhoùm thích hôïp nhöõng thuoäc tính ñöôïc ño löôøng. Phaân loaïi saûn phaåm xuaát khaåu naøy vaø chuoåi saûn phaåm treân thò tröôøng chính quoác caên cöù vaøo taát caû caùc ñaët tröng chæ ra tính chaát xöùng hôïp theo thöù baäc Caên cöù vaøo phöông thöùc naøy maø nhaän daïng vaø nhaän daïng vaø choïn loïc saûn phaåm treân thò tröôøng chính quoác coù tính chaát xöùng hôïp gaàn nhaát vaø loaïi ra taát caû caùc saûn phaåm treân thò tröôøng chính quoác khaùc. Moät phöông phaùp khaùc ñeå löïa choïn saûn phaåm coù theå so saùnh ñöôïc laø”phöông phaùp khoaûng caùch veà troïng soá”. Phöông phaùp naøy seõ ñònh roõ möùc ñoä töông ñöông (relative level) veà taàm quan troïng baèng caùch aán ñònh caùc troïng soá töông öùng cho moät ñaëc tröng. Theo kinh nghieäm quoác teá, phöông phaùp naøy ñöôïc ñeà nghò nhö laø moät phöông thöùc keát hôïp ñöôïc nhieàu thoâng tin hôn trong vieäc tính toaùn caùc tính chaát phuø hôïp so vôùi caùc phöông phaùp hieän ñang ñöôïc söû duïng trong vieäc phaân tích chuyeån giaù. Phöông phaùp khoaûng caùc troïng soá laø moät coâng cuï raát 89 coù hieäu quaû khi so saùnh caùc saûn phaåm trong öùng duïng veà phaân tích ñònh giaù noäi boä coâng ty. 1.3.2 Phöông phaùp söû duïng giaù baùn ra ñeå xaùc ñònh giaù mua vaøo Phöông phaùp naøy veà nguyeân taéc cuõng töông ñöông phöông phaùp giaù baùn laïi theo höôùng daãn cuûa OECD. Vôùi muïc tieâu cuoái cuøng laø xaùc ñònh giaù thò tröôøng ñoái vôùi caùc giao dòch mua vaøo cuûa doanh nghieäp FDI, phöông phaùp naøy baét ñaàu töø giaù baùn laïi cuûa doanh nghieäp naøy cho caùc coâng ty khaùc khoâng coù quan heä lieân keát. Giaù baùn laïi naøy, sau khi tröø ra moät khoûan tính goïi laø lôïi nhuaän hôïp lyù daønh cho doanh nghieäp FDI thì thaønh phaàn coøn laïi seõ laø giaù thò tröôøng cuûa caùc nghieäp vuï chuyeån giao (nghieäp vuï mua vaøo) cuûa caùc doanh nhieäp vaø ñaây laø cô sôû ñeå so saùnh vôùi giaù chuyeån giao ñöôïc xaùc ñònh trong caùc nghieäp vuï chuyeån giao nguoàn haøng hoùa mua vaøo doanh nghieäp ñang xeùt vaø caùc doanh nghieäp ñang xeùt vaø caùc doanh nghieäp coù quan heä lieân keát khaùc. Veà phaïm vi aùp duïng: phöông phaùp söû duïng giaù baùn ra ñeå xaùc ñònh giaù mua vaøo, vôùi nguyeân taéc naøy chæ phuø hôïp khi ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi caùc doanh nghieäp laøm chöùc naêng thöông maïi thuaàn tuùy. Bôûi vì ñoái vôùi caùc doanh nghieäp coù chöùc naêng saûn xuaát – thì giaù baùn saûn phaåm laø bao goàm phaàn thueá GTGT ñaõ coâng vaøo saûn phaåm – thì seõ raát khoù maø loaïi tröø ñöôïc phaàn chi phí saûn xuaát thöïc teá ñaõ phaùt sinh taïi Vieät Nam hoaëc giaû söû coù loaïi tröø ñöôïc thì ñoä chính xaùc cuûa vieäc phaûn aùnh nguyeân taéc thò tröôøng ñoái vôùi caùc giao dòch noäi boä nhaèm chuyeån giao nguoàn haøng hoùa mua vaøo giöõa doanh nghieäp FDI vaø caùc doanh nghieäp lieân keát cuõng giaûm ñi do phaûi qua nhieàu böôùc ñieàu chænh vôùi kyõ thuaät tính toaùn phöùc taïp. Caùc kieán nghò ñieàu chænh: vaán ñeà coát loõi cuûa phöông phaùp naøy laø phaûi xaùc ñònh moät khoûan chieát khaáu hôïp lyù ñöôïc coi laø lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp FDI ñang xeùt (tính baèng % treân doanh thu ñöôïc töø caùc giao dòch baùn laïi). Theo höôùng 90 daãn cuûa OECD, moät yeâu caàu coù nguyeân taéc laø: “moät tyû leä chieát khaáu thích hôïp laø moät tyû leä maø nhöõng ngöôøi baùn haøng töï do nhaän ñöôïc trong caùc ñieàu kieän gioáng nhau hay töông töï veà thò tröôøng: Do hoaït ñoäng kinh doanh bao goàm raát nhieàu loaïi hình phong phuù vaø ña daïng, ngay caû ñoái vôùi moät loaïi saûn phaåm cuõng coù theå coù nhöõng quy caùch vaø saûn phaåm chaát khaùc nhau, neân khi xaùc ñònh tyû suaát lôïi nhuaän treân doanh thu, chuùng ta caàn löu yù: + Xaây döïng moät tyû suaát sinh lôïi bình quaân cho töøng maët haøng hoaëc töøng ngaønh saûn xuaát kinh doanh. + Ñieàu chænh tyû suaát sinh lôïi bình quaân cho phuø hôïp vôùi töøng tröôøng hôïp cuï theå. 1.3.3 Phöông phaùp söû duïng giaù thaønh toaøn boä ñeå xaùc ñònh thu nhaäp chòu thueá Phöông phaùp naøy cuõng gioáng nhö phöông phaùp chi phí coäng theâm theo höôùng daãn cuûa OECD. Theo phöông phaùp naøy thu nhaäp chòu theá ñöôïc xaùc ñònh baèng toång chi phí saûn xuaát coäng vôùi moät khoaûn tính theâm hôïp lyù, khoaûn naøy ñöôïc tính baèng tyû leä phaàn traêm treân toång chi phí vaø ñöôïc coi laø tyû leä lôïi nhuaän maø coâng ty seõ nhaän ñöôïc. Tính hôïp lyù cuûa khoaûn tính theâm naøy, veà nguyeân taéc phaûi phaûn aùnh ñöôïc tyû suaát lôïi nhuaän tieâu thuï cuûa caùc nhaø saûn xuaát saûn phaåm coù quy moâ gioáng heät hay töông töï doanh nghieäp ñang xeùt. Treân thöïc teá, khi söû duïng phöông phaùp naøy caàn löu yù nhöõng vaán ñeà: + Neáu coâng ty con chæ thöïc hieän hôïp ñoàng cho coâng ty meï ôû chính quoác maø khoâng gia coâng cho moät coâng ty khaùc khoâng lieân keát, thì khoaûn tính theâm naøy seõ döïa treân cô sôû loaïi hình hoïat doäng gia coâng töông töï cuûa moät coâng ty khaùc treân thò tröôøng; + Neáu coâng ty con vöøa thöïc hieän hôïp ñoàng cuûa coâng ty meï, vöøa gia coâng vôùi nhöõng coâng ty khaùc khoâng lieân keát thì chi phí quaûn lyù vaø nhöõng chi phí chung khaùc seõ phaûi ñöôïc phaân boå theo giaù trò cuûa nhöõng hôïp ñoàng gia coâng. 91 + Khi xaùc ñònh khoaûn taêng theâm cuõng phaûi quan taâm ñeán naêng löïc saûn xuaát, coâng ngheä, khoái löôïng saûn xuaát. 1.3.4 Moät soá phöông phaùp khaùc: 1.3.4.1 Phöông phaùp tyû suaát lôïi nhuaän (Rate of return method) Phöông phaùp naøy söû duïng tyû suaát lôïi nhuaän treân taøi saûn coù ñeå laøm chæ tieâu ño löôøng, khi söû duïng phöông phaùp naøy caàn chuù yù: + Tyû suaát lôïi nhuaän cuûa caùc coâng ty ñoäc laäp nhau thì coù söï khaùc bieät vì noù ñöôïc tính toaùn döïa treân caùc tích taøi chính cuûa tieàn maët, nguoàn taøi chính ngaén haïn… cuûa caùc coâng ty con trong moät taäp ñoaøn hoaøn toaøn khaùc vôùi coâng ty khaùc ñoäc laäp, do ñoù khi xem xeùt tyû suaát lôïi nhuaän cuûa caùc coâng ty naøy caàn coù söï ñieàu chænh thích hôïp. + Xem xeùt tình traïng kyõ thuaät cuûa maùy moùc thieát bò khi so saùnh tyû suaát lôïi nhuaän giöõa moät beân coù quan heä lieân keát vôùi caùc doanh nghieäp ñoäc laäp. 1.3.4.2 Phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän (Profit Split Method) Phöông phaùp naøy theo OECD, ñeå tính toaùn giaù thò tröôøng caafn phaåi xem xeùt söï phaân chia lôïi nhuaän giöõa caùc beân coù quan heä lieân keå caø beân khoâng coù quan heä lieân keát. Phaûi xaùc ñònh doanh thu vaø chi phí cuûa nhöõng coâng ty coù lieân quan ñeán hoaït ñoäng chuyeån giao, cô quan thueá coù theå yeâu caàu coâng ty con cung caáp nhöõng taøi lieäu lieân quan cuûa coâng ty meï ñeå chöùng minh tính hôïp lyù cuûa giaù nghieäp vuï chuyeån giao. Do ñoù, noäi dung vaø phöông phaùp aùp duïng phöông phaùp chieát taùch lôò nhuaän ñöôïc theå hieän: + Phaûi xaùc ñònh lôïi nhuaän ñeå phaân chia cho caùc coâng ty coù lieân keát töø caùc nghieäp vuï chòu söï kieåm soaùt maø coâng ty coù lieân keát ñaõ cam keát vôùi nhau. 92 + Sau ñoù chia taùch khoaûn lôïi nhuaän cho caùc doanh nghieäp coù lieân keát döïa treân caên baûn giaù trò veà maët kinh teá töông ñöông vôùi söï phaân chia lôïi nhuaän maø doanh nghieäp tham gia vaø phaûn aùnh trong thoûa thuaän thöïc hieä theo nguyeân taéc khaùch quan. + Toång lôïi nhuaän coù theå laø toång lôïi nhuaän töø caùc nghieäp vuï hay moät khoaûn lôïi nhuaän ñeå laïi laø khoûan lôïi nhuaän chöa theå saün saøng phaân boå cho moät beân naøo ñoù, nhö laø khoaûn lôïi nhuaän gia taêng do baùn ñöôïc giaù cao, saûn phaåm ñoäc nhaát, hay caùc saûn phaåm do taøi saûn voâ hình taïo ra. + Söï ñoùng goùp cuûa moãi doanh nghieäp ñöôïc ñaët caên baûn treân moät söï phaân tích chöùc naêng hoïat ñoäng, vaø ñöôïc ñaùnh giaù khaû naêng coù theå môû roäng cuûa baát kyø döõ lieäu beân ngoaøi ñaùng tin caäy coù saún. + Phaân tích chöùc naêng ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû tính toaùn ñeán vieäc söû duïng caùc taøi saûn vaø caùc ruûi ro giaû ñònh do moõi coâng ty tieán haønh thöïc hieän. 2. Caùc nhoùm giaûi phaùp hoå trôï khaùc lieân quan ñeán hoaït ñoäng chuyeån giaù taïi Vieät Nam # Kieåm soaùt caùc chính saùch vaø ñònh giaù chuyeån giao trong noäi boä coâng ty theo tieâu chuaån giaù thò tröôøng. Maëc duø caùc phöông phaùp choáng chuyeån giaù vaø coù khoa hoïc vöõng chaéc nhöng vaãn coù theå boïc loä nhieàu sô hôû vaø coù moät soá phöông phaùp coù theå raát khoù aùp duïng trong thöïc teá vì thieáu thoâng tin, thieáu kinh nghieäm hoaëc thieáu caùc cô sôû phaùp lyù. Do vaäy, beân caïnh vieäc söû duïng caùc phöông phaùp choáng chuyeån giaù ñaõ neâu treân cô quan thueá phaûi ñaët ra nhieàu noå löïc hôn nöõa trong vieäc kieåm soaùt caùc chính saùch vaø ñònh giaù chuyeån giao trong noäi boä MNC. a) Ñeå coù theå xaùc ñònh ñuùng giaù chuyeån giao trong noäi boä coâng ty theo tieâu chuaån giaù thò tröôøng, cô quan thueá phaûi xem xeùt caùc ñaët ñieåm cuûa töøng nghieäp vuï 93 chuyeån giao ñaët thuø vaø caùc ñieàu kieän cuûa thò tröôøng xung quanh caû ñoái vôùi loaïi lieân keát. Ñieàu ñoù cho thaáy raèng giaù thò tröôøng ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc yeáu toá vaø ñieàu kieän toàn taïi trong moät tình huoáng nhaát ñònh. Vieäc phaân tích caùc yeáu toá naøy seõ giuùp cô quan thueá nhaän daïng ñöôïc moät caùch thích hôïp coâng ty naøo thuoäc loaïi coâng ty saûn xuaát, coâng ty naøo thuoäc loaïi baùn haøng hoaëc phaân phoái, coâng ty hôïp ñoàng nghieân cöùu vaø chuyeån khai, nhaø cung caáp dòch vuï… ñeå treân cô sôû caùc ñaëc ñieåm ñoù nhaän ra caùc coâng ty coù theå so saùnh vôùi nhau. Neáu caùc yeáu toá thay ñoåi vieäc xaùc ñònh caùc ñaët ñieåm cuûa coâng ty coù lieân quan ñeán nghieäp vuï chuyeån giao trong noäi boä cuûa coâng ty seõ thay ñoåi cho phuø hôïp vaø giaù chuyeån giao cuõng phaûi ñieàu chænh. Vì vaäy böôùc ñaàu tieân trong vieäc thieát laäp giaù chuyeån giao phaûi chuù troïng caùc yeáu toá ñieàu kieän phuø hôïp xoay quanh nghieäp vuï chuyeån giao trong noäi boä coâng ty. b) Ñeå thöïc hieän moät caùch phaân tích ñaày ñuû, caàn thieát phaûi taäp hôïp nhöõng thoâng tin xaùc thöïc töø caùc nguoàn khaùc nhau. Muoán vaäy, cô quan thueá phaûi thöïc hieän cuoäc phoûng vaán ñoái vôùi caùc nhaân vieân ñang laøm vieäc taïi caùc coâng ty ñeå coù ñöôïc nhöõng thoâng tin veà caùc chöùc naêng, caùc ruûi ro, vaø TSVH cuûa caùc coâng ty coù lieân quan trong nghieäp vuï chuyeån giao. Phoûng vaán ngay taïi choå coù öu ñieåm hôn, nhöõng hình thöùc caùc phieáu caàu hoûi hay hoäi yù baèng ñieän thoaïi. Ñeå cuoäc phoûng vaán taïi choã ñaït keát quaû toát nhaát, cô quan thueá phaûi thaûo ra moät doanh saùch caùc nhaân vieân chuû choát coù lieân quan trong nghieäp vuï chuyeån giao caàn xem xeùt. Ñieàu quan troïng laø phaûi chòu khoù laéng nghe taát caû caùc khía caïnh cuûa söï kieän ñöôïc keå laïi. Ñieàu naøy seõ giuùp cho cô quan thueá coù ñöôïc caùc cô hoäi toái ña ñeå xaùc ñònh söï thaät, töø ñoù xaùc ñònh giaù chuyeån giao toát nhaát. Trong quaù trình phoûng vaán coù theå seõ coù moät soá ngöôøi boå sung hoaëc bôùt ñi trong danh saùch nhöõng ngöôøi ñöôïc döï 94 phoûng vaán. Caùc cuoäc phoûng vaán thoâng thöôøng phaûi bao quaùt taát caû caùc vaán ñeà coù lieân quan ñeán hoaït ñoäng saûn xuaát vaø phaân phoái saûn phaåm nhö : Caùc chöùc naêng saûn xuaát: keá hoaïch saûn xuaát, qui trình saûn xuaát, mua saém nguyeân, vaät lieäu, thoaû thuaän cuûa ngöôøi cung caáp, giaùo duïc vaø ñaøo taïo nhaân söï, kieåm tra chaát löôïng… Caùc chöùc naêng Marketing: hoaïch ñònh chieán löôïc Marketing, quaûng caùo, tröng baøy saûn phaåm, chaát löôïng baùn haøng, söï thaâm nhaäp thò tröôøng môùi,… Caùc chöùc naêng phaûn ñoái: löu kho vaø phaân phoái, toàn kho, theo doõi vieäc baûo haønh, caùc moái quan heä vôùi ngöôøi phaân phoái thuoäc beân khoâng lieân keát. Dòch vuï sau baùn haøng (haäu maõi): caùc dòch vuï ñöôïc thöïc hieän, ai hoaøn thaønh dòch vuï, taàm quan troïng nhö theá naøo ñoái vôùi khaùch haøng, kinh nghieäm baûo haønh… Ñoàng thôøi vôùi vieäc thöïc hieän caùc cuoäc phoûng vaán, cô quan thueá caàn phaûi kieåm tra caùc taøi lieäu vaø thoâng tin khaùc nhö :sô ñoà toå chöùc, caùc baùo caùo veà chính saùch ñònh giaù trong noäi boä coâng ty hieän coù, caùc thoaû thuaän trong noäi boä coâng ty veà lónh vöïc phaân phoái, nghieân cöùu vaø trieån khai, phaân boå chi phí… vaø caùc thoâng tin veà saûn phaåm vaø coâng taùc Marketing, chaúng haïn nhö danh muïc saûn phaåm, baùo caùo veà phaân tích toàn kho, caùc baøi ñaêng treân baùo, caùc baùo caùo veà ñoái thuû caïnh tranh, saùch vaø thoâng tin veà quaûn caùo coù lieân quan ñeán caùc khaùch haøng. Caùc thoâng tin naøy coù ích ñoái vôùi vieäc thaáu hieåu thoâng tin taäp hôïp töø quaù trình phoûng vaán vaø caùc vaán ñeà kinh teá thò tröôøng ñang xem xeùt. Ñieàu quan troïng caàn nhaán maïnh laø moät coâng ty töï noù khoâng phaûi laø moät nguoàn thoâng tin duy nhaát ñoái vôùi cô quan thueá maø caàn phaûi taäp hôïp, trao ñoåi töø nhieàu thoâng tin khaùc, (caùc hieäp hoäi maäu dòch, caùc ñoái thuû caïnh tranh, caùc chuyeân gia kinh teá…) ñeå coù theå hieåu roû hôn tình hình cuûa coâng ty, nghaønh chuû quaûn, caùc thò tröôøng maø noù ñang hoaït ñoäng. Vaø ngaøy nay, nhôø coù maïng Internet, caùc khaû naêng cung öùng coâng ty thích öùng, cuûa coâng ty chaén chaéc seõ ngaøy caøng ñöôïc coâng khai hoaù. 95 c) Ñeå kieåm tra chính saùch ñònh gia chuyeån giao trong noäi boä MNC, cô quan thueá nhaát thieát phaûi yeâu caàu caùc coâng ty coù lieân quan ñöa ra caùc taøi lieäu chöùng minh ñeå giaûi trình veà tính thích hôïp cuûa vieäc ñònh giaù vöôït bieân giôùi naøy. Do ñoù, caùc MNC caàn phaûi bieát ñöôïc caùc yeâu caàu hieän ñang ñöôïc aùp duïng taïi caùc quoác gia veà vieäc löu tröõ vaø trình baøy veà caùc taøi lieäu chöùng minh ñeå giaûi trình veà caùc hoaït ñoäng chuyeån giao cuûa hoï. Nhöõng yeâu caàu chính thöùc veà taøi lieäu chöùng minh thì khaùc nhau raát lôùn giöõa caùc quoác gia. Ôû moät soá quoác gia, nhöõng yeâu caàu taøi lieäu chöùng minh rieâng bieät ñöôïc qui ñònh taïi nhöõng ñieàu khoaûn cuï theå trong luaät hay trong caùc qui ñònh rieâng bieät veà vaán ñeà chuyeån giaù. Nhöõng yeâu caàu naøy cuõng coù theå phaùt sinh töø nhöõng ñieàu khoaûn chung cuûa luaät thueá lôïi töùc. Taïi caùc quoác gia khaùc, cô quan thueá coù theå ban haønh nhöõng thoâng tin thoâng baùo rieâng ñeå yeâu caàu veà nhöõng gì maø hoï cho raèng coù lieân quan ñeán caùc taøi lieäu cung caáp veà hoaït ñoäng giao dòch trong noäi boä caùc MNC vaø veà vieäc ñònh giaù chuyeån giao nhö theá naøo cuûa caùc hoaït ñoäng ñoù? Thöôøng thì caùc chöùng töø chöùng minh cho hoaït ñoäng chuyeån giao giöõa caùc beân coù quan heä lieân keát seõ ñöôïc yeâu caàu ñöôïc thieát laäp cho caùc moái quan heä vôùi coâng ty khoâng lieân keát trong caùc giao dòch cuøng loaïi. Caùc loaïi giaù ñöôïc thöông löôïng trong caùc quan heä giao dòch vôùi beân thöù ba (beân khoâng coù quan heä lieân keát) ñöôïc coi laø hôïp phaùp. Tuy nhieân, trong giao dòch giöõa caùc coâng ty coù quan heä lieân keát vôùi nhau thì nhaát thieát phaûi ñöa ra caùc ataøi lieäu ñöôïc chöùng minh giaù caû laø hôïp lyù trong caùc quan heä giao dòch naøy? Ñeå thöïc hieän ñieàu naøy, coâng ty ñang xem xeùt phaûi: Chöùng minh ñöôïc raèng taïi thôøi ñieåm laäp tôø khai thueá, caùc chöùng töø cuï theå ñaõ ñöôïc chuaån bò vaø coù saün ñeå chöùng minh cho vieäc ñònh giaù. Cung caáp caùc chöùng töø neâu treân cho cô quan thueá trong voøng 30 ngaøy theo yeâu caàu cuûa quan thueá. 96 Chöùng minh ñöôïc phöông phaùp ñònh giaù vaø khaû naêng xaùc ñònh haøng hoaù, dòch vuï laø hôïp lyù. Khi nhaän tôø khai thueá, cô quan thueá coù yeâu caàu kieåm tra laïi theo nhöõng thoâng tin môùi nhaát maø cô quan thueá coù ñöôïc, vaø thöïc hieän caùc ñieàu chænh caàn thieát vaø vieäc xaùc ñònh giaù sau khi keát thuùc naêm. Ôû Vieät Nam, maëc duø Thoâng tö 89 TC/TCT cuûa Boä Taøi chính ban haønh ngaøy 20/10/1997 ñaõ ñöa ra nhöõng bieän phaùp choáng chuyeån giaù taïi caùc doanh nghieäp FDI, nhöng cho ñeán nay chöa coù vaên baûn cuï theå naøo yeâu caàu vieäc löu tröõ vaø trinh ra caùc taøi lieäu giaûi trình cho caùc hoaït ñoäng chuyeån giao trong noäi boä caùc coâng ty naøy. Vì vaäy, vieäc ñaáu tranh choáng chuyeån giaù ñaït keát quaû cao, nhaát thieát Vieät Nam caàn phaûi nghieân cöùu ban haønh thaønh luaät ñeå yeâu caàu caùc doanh nghieäp FDI tuaân thuû chaët cheõ vieäc löu tröõ vaø trình ra caùc taøi lieäu coù lieân quan ñeán hoaït ñoäng chuyeån giao cuûa hoï. Ñaây laø nghóa vuï vaø quyeàn lôïi cuûa doanh nghieäp vì neáu nhöõng doanh nghieäp ñöa ra nhöõng taøi lieäu chöùng minh chính saùch ñònh giaù chuyeån giao cuûa mình laø hôïp lyù vaø thoaû maõn caùc tieâu chuaån giaù thò tröôøng, thì cô quan thueá seõ chaáp nhaän chính saùch ñònh giaù chuyeån giao cuûa hoï. Ngöôïc laïi, neáu coâng ty khoâng trình ra ñöôïc nhöõng taøi lieäu chöùng minh moät caùch ñaày ñuû thì chaéc chaén laø coâng ty seõ gaëp nhieàu khoù khaên hôn ñeå thieát phuïc cô quan thueá raèng hoï ñaõ thöïc hieän giao dòch theo ñuùng hình thöùc vaø baûn chaát ñaõ keâ khai, hoaëc caùc quan heä giao dòch naøy so saùnh hoaøn toaøn gioáng vôùi nhöõng quan heä giao dòch giöõa caùc beân khoâng lieân quan khaùc. d) Beân caïnh vieäc yeâu caàu caùc doanh nghieäp FDI löu tröõ vaø trình ra caùc taøi lieäu chöùng minh cho caùc hoaït ñoäng chuyeån giao cuûa hoï, cô quan thueá coøn caàn phaûi quan taâm ñeán nhöõng vaán ñeà sau ñaây: 9 Thu nhaäp thoâng tin lieân quan ñeán caùc coâng ty hoäi vieân nöôùc ngoaøi. 97 Trong quaù trình dieàu tra ñeå xaùc ñònh giaù chuyeån giao, cô quan thueá coù theå yeâu caàu doanh nghieäp ñang xem xeùt phaûi cung caáp theâm nhöõng thoâng tin veà caùc coâng ty hoäi vieân nöôùc ngoaøi maø doanh nghieäp ñoù coù quan heä giao dòch. Tuy nhieân, vaán ñeà naøy lieân quan ñeán luaät phaùp quoác teá vì nhöõng coâng ty hoäi vieân thuoäc söï kieåm soaùt cuûa moät cô quan phaùp cheá nöôùc ngoaøi neân nhöõng thoâng tin veà caùc coâng ty hoäi vieân nöôùc ngoaøi seõ bò giôùi haïn trong moät phaïm vi hôïp phaùp nhaát ñònh Cuõng nhö caùc quyeàn haïn cuï theå theo moät luaät thueá thu thaäp nhöõng thoâng tin veà coâng ty nhöõng hoäi vieân nöôùc ngoaøi cuûa moät coâng ty ñòa phöông, haàu heàt caùc hieäp ñònh traùnh ñaùnh thueá ñeàu coù khoaûn muïc veà trao ñoåi thoâng tin, maø noù bao goàm caùc ñieàu khoaûn theo ñoù cô quan thueá cuûa moät quoác gia kyù hieäp ñònh coù theå yeâu caàu cô quan thueá cuûa moät quoác gia kyù hieäp ñònh kia cung caáp nhöõng thoâng tin ñeå söû duïng trong vieäc ñieàu tra chuyeån giaù lieân quan ñeán heä giao dòch giöõa caùc coâng ty taïi caùc quoác gia naøy. Trong moät vaøi tröôøng hôïp, nhöõng quyeàn haïn trao ñoåi thoâng tin nhö vaäy coù theå söû duïng ñeå thöïc hieän ñoàng thôøi trong caùc cuoäc ñieàu tra thueá ôû hai quoác gia ñoái vôùi caùc boä phaän khaùc nhau cuûa moät taäp ñoaøn MNC. Vieät Nam hieän nay ñaõ kyù hieäp ñònh traùnh ñaùnh thueá hai laàn vôùi 35 quoác gia, ñeâìu naøy goùp phaàn thuaän lôïi cho cô quan thueá Vieät Nam trao ñoåi vaø thu thaäp thoâng tin töø caùc cô quan thueá ôû nöôùc ngoaøi ñeå phuïc vuï cho vieät ñaáu tranh choáng chuyeån giaù taïi Vieät Nam. 9 Thu thaäp thoâng tin töø caùc ñoái thuû caïnh tranh Caùc thoâng tin veà vieäc ñònh giaù vaø khaû naêng sinh lôïi cuûa caùc ñoái thuû caïnh tranh coù theå quyeát ñònh vieäc nhaän bieát caùc yeáu toá so saùnh lieân quan ñeán vieäc chuyeån giaù. Chính vì vaäy, cô quan thueá caàn yeâu caàu doanh nghieäp FDI ñang xem xeùt xuaát trình theâm caùc taøi lieäu veà caùc ñoái thuû caïnh tranh ñeå coù theâm nhöõng thoâng tin hoã trôï trong vieäc kieåm soaùt chính saùch ñònh giaù maø doanh nghieäp ñang aùp duïng. 98 9 Caàn phaûi ñaûm baûo luaät thoâng tin ñeå baûo veä quyeàn lôïi cuûa doanh nghieäp FDI. Moái quan taâm chính cuûa nhieàu MNC ñoái vôùi caùc yeâu caàu veà vieäc xuaát trình taøi lieäu vaø cung caáp thoâng tin cho cô quan thueá laø vieäc baûo maät thoâng tin. Vì vaäy, ñeå caùc coâng ty coù theå tin caäy khi ñöa ra caùc taøi lieäu chöùng minh thì cô quan thueá Vieät Nam phaûi coù nhöõng quy ñònh ñaûm baûo veà vieäc baûo maät thoâng tin do ngöôøi chòu thueá cung caáp. Coù theå qui ñònh cuï theå nhöõng khoaûn phaït khi cô quan thueá coâng boá traùi pheùp nhöõng thoâng tin caàn ñöôïc baûo maät. 9 Kieân quyeát aùp duïng caùc khoaûn phaït do khoâng cung caáp ñuû chöùng töø chöùng minh. Neáu caùc coâng ty khoâng tuaân thuû chaët cheõ caùc yeâu caàu veà löu tröõ vaø cung caáp caùc taøi lieäu chöùng minh thích hôïp cho töøng nghieäp vuï chuyeån giao cuûa mình thì cô quan thueá phaûi kieân quyeát aùp duïng caùc hình thöùc phaït töông xöùng cho töøng tröôøng hôïp vi phaïm nhö: khoaûn phaït phaùt sinh do khoâng ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuûa cô quan thueá, do khoâng cung caáp ñuû taøi lieäu chöùng minh … ._.