Các giải pháp cơ bản nhằm đảm bảo tính định hướng XHCN của nền kinh tế thị trường ở Việt Nam

A.lêi nãi ®Çu Kinh tÕ chÝnh trÞ häc lµ m«n häc cã nhiÖm vô nghiªn cøu gi¶i thÝch b¶n chÊt .hiÖn t­îng cña c¸c hiÖn t­îng kinh tÕ kh¸ch quan, x¸c ®Þnh c¸c quy luËt kinh tÕ , chi phèi mäi ho¹t ®éng cña ®êi sèng x· héi.M«n kinh tÕ chÝnh trÞ häc nghiªn cøu c¸c quan hÖ kinh tÕ gi÷a ng­êi víi ng­êi diÔn ra trong tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi , ®ã lµ quan hÖ s¶n xuÊt , nã nghiªn cøu kh«ng c« lËp mµ nghiªn cøu trong mèi quan hÖ th­êng xuyªn , lµ lùc l­îng s¶n xuÊt vµ cÊu tróc th­îng tÇng.Khi nghiªn cøu vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ häc chóng ta lu«n thÊy “ sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam còng nh­ nh÷ng nh©n tè ®¶m b¶o cho tÝnh ®Þnh h­íng ®ã “ lµ mét ®Ò tµi rÊt phong phó vµ thó vÞ , nã ®· vµ ®ang lµ chñ ®Ò nghiªn cøu cña rÊt nhiÒu nhµ kinh tÕ vµ ®ång thêi lµ mét lÜnh vùc kinh tÕ chÝnh trÞ mµ trong ®ã tån t¹i nhiÒu tr­êng ph¸i kh¸c nhau ®Êu tranh víi nhau gay g¾t.Nh­ vËy lµ mét sinh viªn khèi kinh tÕ em thÊy m«n häc nµy rÊt quan träng nªn em rÊt muèn t×m hiÓu lÜnh vùc nµy ®Ó t¨ng thªm hiÓu biÕt cña m×nh còng nh­ nhËn thøc vÒ vÊn ®Ò ®ang x¶y ra trong nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc vµ muèn gãp mét phÇn nhá bÐ cña m×nh ®Ó x©y dùng ®Êt n­íc v÷ng m¹nh. §Êt n­íc ta tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n cña nhiÒu nÒn kinh tÕ kh¸c nhau cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸ va hiÖn giê lµ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ nÒn kinh tÕ phï hîp nhÊt víi t×nh h×nh ®Êt n­íc ta hiÖn nay.§¶ng vµ Nhµ n­íc ta còng ®· cã nh÷ng chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch râ rµng.Theo v¨n kin §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam chØ râ :”§¶ng vµ Nhµ n­íc ta chñ tr­¬ng thùc hiÖn nhÊt qu¸n vµ l©u dµi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­ãng x· héi chñ nghÜa”.Do ®ã chóng ta cÇn ph¶i ph©n tÝch c¸c nh©n tè ®¶m b¶o cho tÝnh ®Þnh h­¬ng XHCN còng nh­ xem xÐt thùc tr¹ng hiÖn nay vÒ c¸c c«ng cô qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ qua ®ã x©y dùng ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p. B.Néi dung I Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ nÒn kinh tÕ thÞ tr­ßng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa 1.C¸c kh¸i niÖm Tr­íc khi xem xÐt t×m hiÓu vÒ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ta cÇn ph¶i n¾m râ ®­îc c¸c kh¸i niÖm - Kinh tÕ tù nhiªn : lµ mét m« h×nh kinh tÕ x· héi mµ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ®Ó tù ®¸p øng nhu cÇu cña ng­êi s¶n xuÊt.§©y lµ m« h×nh kinh tÕ x· héi g¾n víi nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn. - Kinh tÕ hµng ho¸ : lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ x· héi mµ trong ®ã s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ®Ó trao ®æi ®Ó b¸n trªn thÞ tr­ßng. Môc ®Ých cña s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ kh«ng ph¶i ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu trùc tiÕp cña ng­êi s¶n xuÊt mµ nh»m ®Ó b¸n , tøc lµ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña ng­êi mua ®¸p øng nhu cÇu x· héi - Kinh tÕ thÞ tr­êng : lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng ho¸ trong ®ã toµn bé yÕu tè “ ®Çu vµo “ vµ “ ®Çu ra “ cña s¶n xuÊt ®Òu th«ng qua thÞ tr­êng.Kinh tÕ hµng ho¸ vµ kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng ®ång nhÊt víi nhau , chóng kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn.VÒ c¬ b¶n chóng cã cïng nguån gèc vµ cïng b¶n chÊt. - Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa thùc chÊt lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ , nhiÒu thµnh phÇn , vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa . - Kinh tÕ thÞ tr­êng cßn lµ mét hÖ thèng tù ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ , b¶o ®¶m cã n¨ng suÊt , chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cao , d­ thõa vµ phong phó hµng ho¸ , dÞch vô ®­îc më réng vµ coi nh­ hµng ho¸ thÞ tr­êng. - C¬ chÕ thÞ tr­êng : lµ c¬ chÕ tù ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ th«ng qua sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan nh»m môc ®Ých gi¶i quyÕt 3 vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ : S¶n xuÊt ra c¸i g× , S¶n xuÊt nh­ thÕ nµo , S¶n xuÊt cho ai. C¬ chÕ thÞ tr­êng bao giê còng lÊy lîi nhuËn lµm ®éng lùc môc ®Ých cña c¸c doanh nghiÖp , gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng lµ ph¹m trï trung t©m , nã thùc hiÖn chøc n¨ng ph¸t tÝn hiÖu ®Ó thùc hiÖn viÖc ®iÒu chØnh c¸c nguån lùc vµo c¸c môc tiªu kinh tÕ cô thÓ ®ång thêi ®iÒu chØnh quan hÖ cung cÇu trong nÒn kinh tÕ.C¬ chÕ thÞ tr­êng chÞu sù t¸c ®éng cña mét hÖ thèng c¸c quy luËt kinh tÕ ®Æc thï. . 2.B¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam Nãi kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cã nghÜa lµ nÒn kinh tÕ cña chóng ta kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ bao cÊp , qu¶n lý theo kiÓu tËp trung quan liªu bao cÊp nh­ tr­íc ®©y nh­ng ®ã còng kh«ng ph¶i lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tù do theo c¸ch cña c¸c n­íc t­ b¶n tøc lµ kh«ng ph¶i kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa ,vµ còng ch­a hoµn toµn la kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa.Bëi v× chóng ta cßn ®ang trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi cßn cã sù ®an xen ®Êu tranh gi÷a c¸i cò vµ c¸i míi ,võa cã võa ch­a cã ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè x· héi chñ nghÜa.NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam mét mÆt võa cã tÝnh chÊt chung cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng : Mét lµ c¸c chñ thÓ kinh doanh , chñ thÓ kinh tÕ cã tÝnh ®éc lËp cã quyÒn tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh. Hai lµ gi¸ c¶ do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh , hÖ thèng thÞ tr­êng ®­îc ph¸t triÓn ®Çy ®ñ vµ nã cã t¸c dông lµm c¬ së cho viÖc ph©n phèi thu nhËp kinh tÕ vµo trong c¸c ngµnh c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ . Ba lµ nÒn kinh tÕ vËn ®éng theo nh÷ng quy luËt vèn cã cña kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ quy luËt gi¸ trÞ , quy luËt c¹nh tranh…Sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt ®ã h×nh thµnh c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt cña nÒn kinh tÕ . Bèn lµ nÕu lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i th× cßn cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n­íc th«ng qua ph¸p luËt kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ , c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ. MÆt kh¸c kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam dùa trªn c¬ së vµ ®­îc dÉn d¾t chi phèi bëi nguyªn t¾c va b¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi.Do ®ã kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cã nh÷ng ®Æc tr­ng b¶n ch©t sau: 2.1. Về mục tiêu phát triển kinh tế thị trường Trong nhiều đặc tính có thể dùng làm tiêu thức để phân biệt nền kinh tế thị trường ở nước ta so với nền kinh tế thị tường khác, phải nói đến mục đích chính trị, mục tiêu kinh tế xã hội mà Nhà nướcvà nhân dân ta đã lựa chọnlàm định hướng chi phối sự vận đông và phát triển nền kinh tế. Mục tiêu hàng đầu của phát triển kinh tế thị trường ở nước ta là giải phóng sức sản xuất, động viên mọi nguồn lực trong và ngoài nước để thực hiện công nghiệp hoá-hiện đại hoá, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội, nâng cao hiệu quả kinh tế xã hội, cải thiện từng bước đời sông nhân dân. Có những nước đặt vấn đề tăng trưởng kinh tế trước, giải quyết công bằng xã hội sau. Có những nước lại muốn dựa vào viện trợ và vay nợ nước ngoài để cải thiện đời sống nhân dân rồi sau đó mới thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Ở nước ta thực hiên tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối mới của Đảng, lấy sản xuất gắn liền với cải thiện đời sống nhân dân, tăng trưởng kinh tế đi đôi với công bằng xã hội, khuyến khích làm giàu hợp pháp, gắn liền với xoá đói giảm nghèo. 2.2. Nền kinh tế thị truờng gồm nhiều thành phần, trong đó nền kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo Trong nền kinh tế nước ta tồn tại 3 loại hình sở hữu cơ bản là sở hữu toàn dân, sở hữu tập thể và sở hữu tư nhân(gồm sở hữu cá thể, sở hữu tiểu chủ, sở hữu tư nhân tư bản). Từ ba loại hinh sở hữu cơ bản đó hình thành nhiều thành phần kinh tế, nhiều tổ chức sản xuất kinh doanh. Các thành phần kinh tế đó là kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế cá thể, tiểu chủ, kinh tế tư bản tư nhân, kinh tế tư bản nhà nước, kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Các thành phần kinh tế nói trên tồn tại một cách khách quan và là những bộ phận cần thiết của nền kinh tế trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Vì vậy phát triển nền kinh tế thị trường nhiều thành phần là một tất yếu đối với nước ta. Chỉ có như vậy chúng ta mới khai thác được mọi nguồn lực kinh tế, nâng cao được hiệu quả kinh tế, phát huy được tiềm năng của các thành phần kinh tế vào phát triển chung của nền kinh tế cuả đất nước nhằm thoả mãn nhu cầu ngày càng cao của nhân dân. Trong nền kinh tế thị trường nhièu thành phần ở nước ta, kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Việc xác lập vai trò chủ đạo của nên kinh tế nha nước là vấn đề có tính nguyên tắc và là sự khác biệt có tính bản chấtgiữa kinh tế thị trưòng định hướng xã hội chủ nghĩa với kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa. Tính định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế thị trường ở nước ta đã quyệt định kinh tế thị trường phải giữ vai trì chủ đaọ trong cơ cấu kinh tế nhiều thành phần. Bởi lẽ mỗi một chế độ xã hội đều có một cơ sở kinh tế tương ứng với nó, kinh tế nhà nước cùng với kinh tế tập thể tạo nền tảng cho chế độ xã hội mới-xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Vì vậy nền kinh tế Nhà nước phải được xây dựng và phát triển có hiệu quả để thục hiện tốt vai trò chủ đạo của mình; đồng thời Nhà nước phải thực hiên tốt vai trò quản lí vĩ mô kinh tế-xã hội để đảm bảo cho nền kinh tế phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa. 2.3. Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, thực hiện nhiều hình thức phân phối thu nhập, trong đó lấy phân phối theo lao động là chủ yếu. Phù hợp với sự phát triển của tư liệu sản xuất trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội, nhiều chế độ sở hữu cùng tồn tại: Sở hữu toàn dân, sở hữu tập thể, sở hữu cá nhân và các hình thức sở hữu do kết quả của sự xâm nhập giũa chúng. Mỗi chế đọ sở hữu có nguyên tắc (hình thức) phân phối tương ứng với nó, vì thế trong thời kì quá độ tồn tại cơ cấu đa dạng về hình thức phân phối thu nhập. Trong nền kinh tế thị trường ở nước ta, tồn tại các hình thức phân phối thu nhập sau đây: phân phối theo vốn hay tài sản đóng góp, phân phối theo tài sản sức lao động, phân phối theo giá trị sức lao động (nó được thực hiện trong các doanh nghiệp tư bản tư nhân và các doanh nghiệp mà vốn đầu tư là của nước ngoài, phân phối thông các quỹ tập thể và xã hội. Sự khác biệt cơ bản giữa kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa với kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa là ở chỗ xác lập chế độ công hữu và thực hiện phân phối theo lao động. Phân phối theo lao động là đặc trưng bản chấtcủa kinh tế thị trường xã hội định hướng xã hội chủ nghĩa, nó là hình thức thực hiện về mặt kinh tế của chế độ công hữu, Vì thế phân phối theo lao động được xác định là hình thức phân phối chủ yếu trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Nước ta xây dựng và phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa chứ không phải là kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa. Chúng ta lấy phát triển kinh tế thị trường làm phương tiện để đạt được mục tiêu cơ bản xây dựng xã hội chủ nghĩa, thực hiện dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh; con người được giải phóng khỏi áp bức bóc lột, có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện. Vì vậy, mỗi bước tăng trưởng kinh tế ở nước ta phải gắn liền với cải thiện đời sống nhân dân, với tiến bộ và công bằng xã hội. Việc phân phối thông qua các quỹ phúc lợi xã hội và tập thể có ỹ nghĩa quan trọng để thực hiện mục tiêu đó. 2.4.Cơ chế vận hành nền kinh tế là cơ chế thị trường có sự quản lí của nhà nước xã hội chủ nghĩa. Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cũng vận động theo yêu cầu của những quy luật vốn có của kinh tế thị trường, như quy luật giá trị, quy luật cung-cầu, cạnh tranh…; giá cả do thị trường quyết địnhđối với việc phân phối các nguồn lực kinh tế, vào các ngành, các lĩnh vực kinh tế. Trong điều kiện ngày nay, hầu như tất cả các nền kinh tế của các nước trên thế giới đèu có sự quản lí của nhà nước để sửa chữa một mức độ nào đó” những thất bại của thị trường”. Tức là cơ chế vận hành nền kinh tế của tất cả các nước đều là cơ chế thị trường cs sự quản lí của nhà nước. Nhưng điều khác biệt trong cơ chế vận hành nền kinh tế của nước ta là ở chỗ Nhà nước quản lí nền kinh tế không phải là nhà nước tư sản, mà là nhà nước xã hội chủ nghĩa, nhà nước của dân do dân và vì dân đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Sự quản lí của nhà nước xã hội chủ nghĩa nhằm sửa chữa những” that bại của thị trường”, thực hiện các mục tiêu xã hội, nhân đạo, mà bản than cơ chế thị trường không thẻ làm được, đảm bảo cho nền kinh tế thị trường phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Vai trò quản lí của Nhà nước xã hội chủ nghĩa là hết sức quan trọng. Nó đảm bảo cho nền kinh tế phát triển ổn định, đạt hiệu quả cao, đặc biệt là đảm bảo công bằng xã hội. Nhà nước quản lí nền kinh tế thị truờng định hướng xã hội chủ nghĩa theo nguyên tắc kết hợp kế hoạch với thị trường. Thị trường là một bộ phận cấu thành của nền kinh tế, nó tồn tại khách quan, tự vận động theo những quy luật vốn có của nó. Còn kế hoạch hoá là là hình thức thực hiện của tính kế hoạch, nó là sản phẩm chủ quan của chủ thể quản lí. Kế hoạch và cơ chế thị trường là hai phương tiện khác nhau để điều hành và phát triển nền kinh tế. Kế hoạch là sự điều chỉnh có ý thức của chủ thể quản lí đối với nền kinh tế, còn cơ chế thị trường là sự tự điều tiết của bản thân nền kinh tế. Sự kết hợp kkế hoạch với thị trường ở cả tầm vi mô hay vĩ mô. Ở tầm vi mô, thị trường là căn cứ xây dựng kế hoạch sản xuất kinh doanh. Thông qua sự biến động của quan hệ cung cầu và giá cả thị trường, các doanh nghiệp lựa chọnđược phương án sản xuất: sản xuất ra sản phẩm nào, sản xuất như thế nào, sản xuất cho ai. Cũng nhờ đó ma doanh nghiệp chọ được cơ cấu sản xuất và cơ cấu đầu tư cho mình. Thoát li yêu cầu của thị trường, các mục tiêu sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp sẽ không thực hiện được. 2.5.Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cũng là nền kinh tế mở, hội nhập Đặc điểm này phản ánh sự khác biệt giữa nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa mà chúng ta đang xây dựngvới nền kinh tế đóng, khép kín trước đổi mới, đồng thời phản ánh xu hướng hội nhập của nền kinh tế nước ta trong điều kiện toan cầu hoá kinh tế. Do sự tác động của cuộc Cách mạng khoa học-công nghệ, đang diễn ra quá trình quốc tế hoá đời sống kinh tế, sự phat triển của mỗi quốc gia trong sự phụ thuộc lẫn nhau. Vì vậy, mở cửa kinh tế, hội nhập vao kinh tế khu vực và thế giới là tất yếu đối với nước ta. Chỉ có như vậy mới thu hút được vốn, kĩ thuật công nghệ hiện đại, kinh nghiệm quản lí tiên tiến của các nước để khai thác tiềm năng thế mạnh của nước ta, thực hiện phát huy nội lực, tranh thủ ngoại lực để xây dựng và phát triển kinh tế thị trường hiện đại theo kiểu rút ngắn. Trong thời gian tới, cần tiếp tục mở rộng đa phương hoá, đa dạng hoá quan hệ kinh tế đối ngoại, chủ động và tích cực thâm nhập thị trường, chú trọng thị trường các trung tâm kinh tế thế giới, mở rộng thị phần trên các thị trường quen thuộc, tranh thủ mọi cơ hội để mở ra thị trường mới; cải thiện môi trường đầu tư và bằng nhiều hìng thức thu hút vốn đầu tư nước ngoài. 3. Sù kh¸c nhau gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa vµ kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa Thø nhÊt ,vÒ chÕ dé së h÷u.C¬ chÕ thÞ tr­êng trong nÒn kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa lu«n ho¹t ®éng trªn nÒn t¶ng cña chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt,trong ®ã c¸c c«ng ty t­ b¶n ®éc quyÒn gi÷ vai trß chi phèi sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ.C¬ chÕ thÞ tr­êng trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa l¹i ho¹t ®éng trong m«i tr­êng cña sù ®a d¹ng c¸c quan hÖ së h÷u ,trong ®ã chÕ ®é c«ng h÷­ gi÷ vai trß lµ nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ quãc d©n,víi vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nha n­íc.TÝnh ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®ßi hái trong khi ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ph¶i cñng cè vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ hîp t¸c trë thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ cã kh¶ n¨ng ®×ªu tiÕt, h­íng dÉn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhá va t­ b¶n chñ nghÜa.Kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i ®­îc cñng cè vµ ph¸t triÓn ë c¸c vÞ trÝ then chèt cña nÒn kinh tÕ ,ë lÜnh vùc an ninh quèc phßng,ë c¸c lÜnh vùc dÞch vô x· héi cÇn thiÕt…mµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c kh«ng c㠮תu kiÑn hoÆc kh«ng muèn ®Çu t­ v× kh«ng cã hoÆc Ýt l·i. Thø hai, vÒ tÝnh chÊt giai cÊp cña nhµ n­íc vµ môc ®Ých qu¶n lý cña nhµ n­íc.Trong c¬ chÕ thÞ tr­ßng t­ b¶n chñ nghÜa,sù can thiÖp cña nhµ n­íc lu«n mang tinh chÊt t­ s¶n vµ trong khu«n khæ cña chÕ ®é t­ s¶n víi môc ®Ých nh»m b¶o ®¶m m«i tr­êng kinh tÕ-x· héi thuËn lîi víi sù thèng trÞ cña giai cÊp t­ s¶n ,cho sù bÒn v÷ng cña chÕ ®é bãc lét t­ b¶n chñ nghÜa.Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ,th× sù can thiÖp cña nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa vµo nÒn kinh tÕ l¹i nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña toµn thÓ nh©n d©n lao ®éng,thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh. Thø ba,vÒ c¬ chÕ vËn hµnh.C¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸,kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam.C¬ chÕ ®ã ®¶m b¶o tinh h­íng dÉn,®iÌu khiÓn nÒn kinh tÕ h­íng tíi ®Ých x· héi chñ nghÜa theo ph­ong ch©m nhµ n­íc ®×ªu tiÕt vÜ m« ,thÞ tr­êng h­íng dÉn doanh nghiÖp.C¬ chÕ ®ã biÓu hiÖn ë mét sè mÆt c¬ b¶n lµ:Mét lµ,nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa lµ nh©n tè ®ãng vai trß”nh©n vËt trung t©m”vµ ®×ªu tiÕt nÒn kinh tÕ vÜ m«.Hai lµ,c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ nh©n tè trung t©m cña nÒn kinh tÕ ,®ãng vai trß “trung gian”gi÷a nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp. Thø t­,vÒ mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng ,ph¸t triÓn kinh tÕ v¬Ý c«ng b»ng x· héi.Trong sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸ t­ b¶n chñ nghÜa,vÊn ®Ò c«ng b»ng chØ ®­îc ®Æt ra khi mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· lµm gay g¾t c¸c vÊn ®Ò x· héi ,t¹o ra nguy c¬ bïng næ x· héi,®e do¹ sù tån t¹i cña chñ nghÜa t­ b¶n.Song,vÊn ®Ò ®ã kh«ng bao giê vµ kh«ng thÓ nµo gi¶i quyÕt ®­îc trong chÕ ®é t­ b¶n.Môc ®Ých gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi cña c¸c chÝnh phñ t­ s¶n chØ giíi h¹n trong khu«n khæ t­ b¶n chñ nghÜa,chØ ®­îc xem lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó duy tr× chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa.Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa nhµ n­íc chñ ®éng gi¶i quyÕt ngay tõ ®Çu mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi c«ng b»ng x· héi.VÊn ®Ò c«ng b»ng x· héi kh«ng chØ lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ mµ cßn lµ môc tiªu cña chÕ ®é x· héi míi.. Thø n¨m,vÒ ph©n phèi thu nh©p.Sù thµnh c«ng cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ,kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa kh«ng chØ dõng l¹i ë tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ mµ cßn ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n,®¶m b¶o tèt c¸c vÊn ®Ò x· héi vµ c«ng b»ng b×nh ®¼ng trong x· héi.§Æc tr­ng x· héi trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ,kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa thÓ hiÖn: Mét mÆt,x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ cÇn ®¹t ®­îc nh­:tèc ®é t¨ng GDP/ng­êi,c¸c chØ tiªu vÒ ph¸t triÓn gi¸o dôc ,y tÕ ,vÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo,vÒ v¨n ho¸ x· héi,®¶m b¶o m«i tr­êng m«i sinh…MÆt kh¸c n©ng cao chøc n¨ng x· héi cña nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa trong chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ,trong chÝnh s¸ch ph©n phèi thu nhËp ,®ång thêi cã chÝnh s¸ch ®¶m b¶o x· héi ®èi víi nh÷ng ®èi t­îng ®Æc biÖt(gia ®×nh cã c«ng víi c¸ch m¹ng, th­¬ng binh , ng­êi tµn tËt…) 4.Nh÷ng nh©n tè ®¶m b¶o tÝnh ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë viÖt nam. 4.1.Vai trß ®×ªu tiÕt cña nhµ n­íc 4.1.1Chøc n¨ng cña nhµ n­íc Viªt Nam Nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng S¶n qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh»m môc tiªu d©n giµu , n­íc m¹nh , x· héi c«ng b»ng, d©n chñ v¨n minh ; ®¶m b¶o cho mäi ng­êi cã cuéc sèng Êm no tù do h¹nh phóc. Mét lµ , Nhµ n­íc ®¶m b¶o sù æn ®Þnh chÝnh trÞ,kinh tÕ,x· héi,thiÕt lËp khu«n khæ ph¸p luËt ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng kinh tÕ ,v× æn ®Þnh chÝnh trÞ ,x· héi lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ.Nhµ n­íc cßn ph¶i t¹o ra hµnh lang luËt ph¸p cho ho¹t ®éng kinh tÕ b»ng c¸ch ®Æt ra nh÷ng ®iÌu luËt c¬ b¶n vÒ quyÒn së h÷u tµi s¶n vµ ho¹t ®éng thÞ tr­êng ,®Æt ra nh÷ng qui ®Þnh chi tiÕt cho ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Hai lµ, Nhµ n­íc ®Þnh h­íng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ va thùc hiÖn ®×ªu tiÕt c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®Ó ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t¨ng tr­ëng æn ®Þnh.Nhµ n­íc x©y dùng c¸c chiÕn l­îc vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn , trùc tiÕp ®Çu t­ vµo mét sè lÜnh vùc ,Nhµ n­íc ph¶i sö dông chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó t¹o æn ®Þnh m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m«. Ba lµ, Nhµ n­íc ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶.Nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p nh»m ng¨n chÆn nh÷ng tac ®éng bªn ngoµi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ –x· héi.Sù xuÊt hiÖn ®éc quyÒn còng lµm gi¶m tÝnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng thÞ tr­êng,v× vËy Nhµ n­íc cã nhiÖm vô rÊt c¬ b¶n lµ b¶o vÖ c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn ®Ó n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng thÞ tr­êng. Bèn lµ ,Nhµ n­íc cÇn h¹n chÕ kh¾c phôc c¸c mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi.Sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng cã thÓ ®­a l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nh­ng nã kh«ng tù ®éng mang l¹i nh÷ng gi¸ trÞ mµ x· héi cè g¾ng v­¬n tíi,kh«ng tù ®éng ®­a ®Õn sù ph©n phèi thu nhËp c«ng b»ng.Nhµ n­íc thùc hiÖn ph©n phèi thu nhËp quèc d©n mét c¸ch c«ng b»ng, thùc hiÖn t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n víi c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n.§iÒu nµy thÓ hiÖn râ rÖt nhÊt tÝnh ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta.Nhµ n­íc h×nh thµnh ra mét c¬ chÕ ph©n phèi bao gåm c¶ ph©n phèi nguån lùc cho c¸c môc tiªu ph¸t triÓn KT-XH ®ång thêi ®Þnh h­íng cho c¸c h×nh thøc ph©n phèi vËt phÈm tiªu dïng cho ng­êi lao ®éng. 4.1.2.Néi dung qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. - QuyÕt ®Þnh chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ –x· héi.Toµn bé s­ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ phô thuéc tr­íc hÕt vµo ®­êng lèi vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ.§Ó x©y dùng chiÕn l­îc ®óng , cã c¨n cø khoa häc ,cÇn ph©n tÝch ®óng thùc tr¹ng kinh tÕ –x· héi,x¸c ®Þnh râ môc tiªu ph¸t triÓn ,lùa chän ph­¬ng ¸n tèi ­u.Muèn vËy,cÇn th­c hiÖn d©n chñ ho¸ ,khoa häc ho¸ thÓ chÕ ho¸ quyÕt s¸ch. - KÕ ho¹ch.KÕ ho¹ch nãi ë ®©y lµ kÕ ho¹ch thùc hiÖn môc tiªu cña quyÕt ®Þnh chiÕn l­îc ,nã la sù triÓn khai vµ cô thÓ ho¸ quyÕt ®Þnh chiÕn l­îc.KÕ ho¹ch x¸c ®Þnh môc tiªu dµi h¹n trung h¹n vµ ng¾n h¹n ,nªu ra c¸c biÖn ph¸p vµ ph­¬ng thøc thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®ã. - Tæ chøc.Tæ chøc lµ mét néi dung cña qu¶n lý nh»m ®¶m b¶o thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®· ®Þnh.Nã bao gåm viÖc bè trÝ hîp lý c¬ cÊu ,x¸c ®Þnh râ chøc n¨ng ,quyÒn h¹n tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc vµ dùa vµo yªu cÇu cô thÓ cña c¸c c¬ cÊu ®Ó lùa chän vµ bè trÝ c¸n bé thÝch hîp. - ChØ huy vµ phèi hîp.NÒn kinh tÕ lµ mét hÖ thèng phøc t¹p bao gåm nhiÒu chñ thÓ kh¸c nhau , vi thÕ ®Ó cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng b×nh th­êng cã hiÖu qu¶ cÇn cã sù chØ huy thèng nhÊt.§Ó cã thÓ chØ huy nÒn kinh tÕ ,ph¶i cã c¬ quan qu¶n lý thèng nhÊt ,c¬ quan ®ã cã quyÒn lùc ,cã ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ c¸c mÆt ®Ó ®iÌu hoµ ,phèi hîp c¸c mÆt ho¹t ®éng cña nÒn s¶n xuÊt x· h«i gi¶i quyÕt kÞp thêi c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh ®Ó ®¶m b¶o c©n b»ng tæng thÓ cña nÒn kinh tÕ. - KhuyÕn khÝch vµ trõng ph¹t.B»ng c¸c chÝnh s¸ch ®ßn bÈy kinh tÕ vµ ®éng viªn vÒ tinh thÇn khuyÕn khÝch mäi tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng theo ®Þnh h­íng cña kÕ ho¹ch cè g¾ng thùc hiÖn nhiÖm vô cña kÕ ho¹ch.Muèn vËy ph¶i cã chÕ ®é th­ëng ph¹t râ rµng ho¹t ®éng theo ®Þnh h­íng kÕ ho¹ch lµm lîi cho nÒn kinh tÕ th× ®­îc khuyÕn khÝch ; ng­îc l¹i kh«ng lµm theo ®Þnh h­íng cña kÕ ho¹ch ,lµm h¹i th× ph¶i ng¨n chÆn vµ trõng ph¹t. 4.1.3.C¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. *HÖ thèng ph¸p luËt.HÖ thèng ph¸p luËt lµ mét c«ng cô qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc ,nã t¹o ra khu«n khæ ph¸p luËt cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ ho¹t ®éng , ph¸t huy mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ,®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa.HÖ thèng ph¸p luËt bao trïm mäi ho¹t ®éng kinh tÕ-x· héi ,bao gåm nh÷ng ®iÌu luËt c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp (LuËt doanh nghiÖp ), vÒ hîp ®ång kinh tÕ , vÒ b¶o hé lao ®éng , b¶o hiÓm x· héi,b¶o vÖ m«i tr­êng…C¸c luËt ®ã ®iÒu chØnh hµnh vi cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i chÊp nhËn sù ®iªu tiÕt cña Nhµ n­íc *KÕ ho¹ch ho¸.C¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ kÕ ho¹ch kÕt hîp víi thÞ tr­êng.KÕ ho¹ch vµ thÞ tr­êng lµ hai c«ng cô qu¶n lý cña Nhµ n­íc ,chóng ®­îc kÕt hîp chÆt chÏ víi nhau.Sù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr­êng lµ c¬ së ph©n phèi c¸c nguån lùc , cßn kÕ ho¹ch kh¾c phôc tÝnh tù ph¸t cña thÞ tr­êng ,lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng cña kÕ ho¹ch.KÕ ho¹ch nãi ë ®©y ®­îc ho¹ch ®Þnh trªn c¬ së thÞ tr­êng ,bao qu¸t tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ , tÊt c¶ c¸c quan hÖ kinh tÕ kÓ c¶ quan hÖ thÞ tr­êng. *Lùc l­îng kinh tÕ cña Nhµ n­íc.Nhµ n­íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ kh«ng chØ b»ng c¸c c«ng cô ph¸o luËt, kÕ ho¹ch ho¸ , mµ cßn b»ng lùc l­îng kinh tÕ cña tËp thÓ ®Ó chóng dÇn dÇn trë thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ , hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ,thuc ®Èy sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng.Nhê ®ã Nhµ n­íc cã søc m¹nh vËt chÊt ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ theo môc tiªu kinh tÕ-x· héi do kÕ ho¹ch ®Æt ra. *ChÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ.Nh÷ng biÖn ph¸p kinh tÕ ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n­íc chñ yÕu lµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh , ®Æc biÖt lµ ng©n s¸ch nhµ n­íc cã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ x· héi.Th«ng qua viÖc hinh thµnh vµ sö dông ng©n s¸ch nhµ n­íc , Nhµ n­íc ®×ªu chØnh ph©n bè c¸c nguån lùc kinh tÕ ,x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng ®¶m b¶o c«ng b»ng trong ph©n phèi ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ.Lµ mét c«ng cô qu¶n lý vÜ m« träng yÕu ,vai trß cña nã trong ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« ngµy cµng t¨ng cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa.ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i khèng chÕ ®­îc l­îng tiÒn ph¸t hµnh vµ tæng quy m« cho tÝn dông.Trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ,l·i suÊt lµ c«ng cô quan träng ,lµ ph­¬ng tiÖn ®iÒu tiÕt cung , cÇu tiÒn tÖ.ViÖc th¾t chÆt hay níi láng cung øng tiÒn tÖ k×m chÕ l¹m ph¸t th«ng qua ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng sÏ t¸c ®éng tr­c tiÕp ®Õn nÒn kinh tÕ. *C¸c c«ng cô ®iÌu tiÕt kinh tÕ ®èi ngo¹i. §Ó më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i,Nhµ n­íc ph¶i sö dông nhiÒu c«ng cô , trong ®ã chñ yÕu lµ thuÕ xuÊt-nhËp khÈu , trî cÊp xuÊt khÈu,b¶o ®¶m tÝn dông xuÊt khÈu.Th«ng qua c¸c c«ng cô ®ã Nhµ n­íc cã thÓ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ,b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt trong n­íc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng ho¸ cña n­íc ta ; gi÷ v÷ng ®éc lËp , chñ quyÒn ,b¶o vÖ ®­îc lîi Ých quèc gia trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. 4.2.Vai trß chñ ®¹o cña thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam ViÖc ®Ò ra quan ®iÓm ”thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ cïng víi thµnh phÇn kinh tÕ hîp t¸c dÇn dÇn trë thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n”lµ mét trong nh÷ng thµnh tù­ to lín cña §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam ,nã ®¸nh dÊu mét sù chuyÓn biÕn c¨n b¶n trong nhËn thøc cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta vÒ con ®­êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi còng nh­ vÒ c¸c yÕu tè c¬ b¶n cÊu thµnh nÒn kinh tÕ ®ã. 4.2.1.Néi dung cña thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc dùa trªn c¬ së quan träng lµ së h÷u cña nhµ n­íc vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt .Ph¶i ph©n biÖt nhµ n­íc víi t­ c¸ch mét lùc l­îng kinh tÕ , kiÓm so¸t nÒn kinh tÕ theo c¸c nguyªn t¾c cña thÞ tr­êng víi nhµ n­íc lµ mét lùc l­îng chÝnh trÞ víi c¸c ph­¬ng tiÖn vËt chÊt ®¶m b¶o cho sù thèng trÞ chÝnh trÞ ®ã.ChØ cã së h÷­ nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ mét lùc l­îng kinh tÕ , mét chñ thÓ kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng míi lµ së h÷u thuéc thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc.Víi quan niÖm nh­ thÕ thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc bao gåm c¸c yÕu tè cÊu thµnh sau: YÕu tè thø nhÊt lµ hÖ thèng c¸c doanh ngiÖp nhµ n­íc .§©y lµ c¸c tæ chøc kinh tÕ mµ së h÷u cña nhµ n­íc cã thÓ lµ 100% hay chØ lµ cæ phÇn kh«ng chÕ, cæ phÇn ®Æc biÖt cã quyÒn phñ quyÕt.C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã thÓ ho¹t ®éng theo luËt riªng nh­ hiÖn nay còng cã thÓ ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp chung nh­ nhiÒu ý kiÕn ®Ò nghÞ nh­ng ®iÎm cèt lâi cña nã lµ nhµ n­íc th«ng qua c¸c ®¹i diÖn së h÷u cña m×nh tiÕn hµnh kiÓm so¸t chi phèi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh»m lÊy ®ã lµm c«ng cô can thiÖp tÝch cùc vµo nÒn kinh tÕ ®Þnh h­íng nh÷ng c©n ®èi lín vµ hiÖu qu¶ chung. YÕu tè thø hai lµ hÖ thèng tµi chÝnh cña nhµ n­íc.Ngµy nay khi mµ xu h­íng më réng ph©n phèi qua ng©n s¸ch nhµ n­íc ®· trë thµnh phæ biÕn ë c¸c quèc gia th× ë n­íc ta do nhµ n­íc cã vai trß lín trong ®am b¶o c«ng b»ng nªn tµi chÝnh nhµ n­íc trë thµnh l­c l­îng kinh tÕ ®¸ng kÓ.Tõ ng©n s¸ch nhµ n­¬c cã thÓ h×nh thµnh c¸c luång tµi chÝnh kh¸c nhau nh­ ®Çu t­ vµo c¸c doanh nghiÖp kh«ng ph¶i doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó sinh l·i trî cÊp cho c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch x· héi cho vay tÝn dông v.v YÕu tè thø ba lµ hÖ thèng dù tr÷ , tµi nguyªn ®Êt ®ai vïng biÓn thuéc së h÷u nhµ n­íc.Do ®Æc thï x· héi chñ nghÜa nªn ë n­íc ta toµn bé ®¸t ®ai ,mÆt biÓn kh«ng phËn ®Òu thuéc së h÷u nhµ n­íc.Cã bé phËn ®Êt ®ai nhµ n­íc giao cho d©n sö dông l©u dai.Còng cã bé phËn ®Êt ®ai mÆt biÓn tµi nguyªn kh«ng phËn v.v... nhµ n­íc cho thuª vµ cã thu nhËp.Thu nhËp ®ã cã thÓ t¸i ®Çu t­ ,còng cã thÓ cho vay hoÆc chuyÓn giao cho c«ng d©n d­íi h×nh thøc nµo ®ã. kiÓm so¸t c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ ®ã. YÕu tè thø t­ lµ hÖ thèng dÞch vô nhµ n­íc kÓ c¶ dÞch vô thu phÝ vµ c¶ dÞch vô kh«ng thu phÝ.Kh¸c víi quan niÖm sai lÇm tr­íc kia cho r»ng cña c¶i tån t¹i d­íi d¹ng vËt chÊt h÷u h×nh , ngµy nay kinh tÕ hiÖn ®¹i cho r»ng cña c¶i cßn lµ nh÷ng dÞch vô víi t­ c¸ch hµng ho¸ v« h×nh nh­ng cã vai trß tho¶ m·n nhu cÇu nµo ®ã cña con ng­êi vµ lµm t¨ng chÊt l­îng cuéc sèng vµ còng ®­îc tÝnh vµo GDP.Nh÷ng dÞch vô nhµ n­íc cã thÓ kÓ ra nh­ dÞch vô cña ng©n hµng nhµ n­íc , dÞch vô h¶i quan , dÞch vô thñ tôc hµnh chÝnh cho ho¹t ®éng kinh tÕ nh­ kiÓm so¸t thÞ tr­êng tiÒn thÞ tr­ßng chøng kho¸n thÞ tr­êng vèn… 4.2.2.B¶n chÊt x· héi chñ nghÜa cña thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc. Trong c¸c kú ®¹i héi §¶ng tõ n¨m 1986 ®Õn nay thay cho côm tõ “ x©y dùng nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa “ , §¶ng ta ®· sö dông côm tõ “ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa “ víi hµm ý r»ng n­íc ta cßn ®ang ë giai ®o¹n ®Çu cña thêi kú qu¸ ®é lªn x· héi chñ nghÜa.§­¬ng nhiªn ®Æc tr­ng cña thêi kú qu¸ ®é , nh­ Lªnin ®· chØ ra lµ thêi k× mµ nhiÒu thµnh phÇn cïng tån t¹i trong ®ã cã c¶ thµnh phÇn ®¹i diÖn cho ph­¬ng thøc s¶n xuÊt cò ch­a thÓ bÞ thay thÕ , c¶ c¸c thµnh phÇn ®¹i diÖn cho ph­¬ng thøc s¶n xuÊt míi ch­a ®ñ søc kh¼ng ®Þnh vai trß th«ng trÞ cña m×nh.ChÝnh ë giai ®o¹n nµy nhµ n­íc víi t­ c¸ch “ Bµ ®ì “ cho sù ra ®êi cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt míi sÏ cã vai trß ®Æc biÖt quan träng thÓ hiÖn ë c¸c chÝnh s¸ch t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho thµnh phÇn kinh tÕ míi n¶y sinh , ph¸t triÓn vµ tiÕn ®Õn th¾ng lîi.LÞch sö ®· chøng minh mäi ph­¬ng thøc s¶n xu©t míi ®Òu h×nh thµnh nh­ thÕ.VÊn ®Ò kh¸c biªt ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc ë n­íc ta lµ ë chç : NÕu nh­ c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt kh¸c thùc hiÖn sù bãc lét víi qu¶ng ®¹i quÇn chóng nh©n d©n th× ph­¬ng thøc s¶n._.