Các giải pháp cơ bản để quản lý, khai thác tài nguyên nhằm phát triển du lịch Ninh Bình

- 1 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan ®©y lµ ®Ò tµi nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n lµ trung thùc vµ ch−a tõng ®−îc ai c«ng bè trong bÊt kú ®Ò tµi nµo kh¸c. T«i xin cam ®oan r»ng c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®−îc chØ râ nguån gèc. T¸c gi¶ luËn v¨n Bé gi¸o dôc vµ §µo t¹o Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I ---------------- TrÞnh Xu©n Hång C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó qu¶n lý, khai th¸c tµi nguyªn nh»m ph¸t triÓn du lÞch Ninh B×nh Chuyªn ngµnh: Kinh tÕ n«ng nghiÖp M· sè: 60.31.10 LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ Ng−êi h−íng dÉn: PGS TS Lª H÷u ¶nh Hµ Néi - 2006 - 2 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Lêi c¸m ¬n Sau mét thêi gian tiÕn hµnh nghiªn cøu, ®Ò tµi “C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn nh»m ph¸t triÓn du lÞch Ninh B×nh” ®* ®−îc hoµn thµnh. §ã kh«ng chØ lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu vµ tr¶i nghiÖm thùc tiÔn cña b¶n th©n, mµ cßn lµ kÕt qu¶ cña sù gióp ®ì vµ ®ãng gãp quý b¸u cña c¸c c¬ quan, ban ngµnh, ®¬n vÞ vµ c¸ nh©n trong vµ ngoµi ngµnh ®* t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi nµy. Tr−íc tiªn, t«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi thÇy PGS, TS Lª H÷u ¶nh, c¸c thÇy c« trong tæ Bé m«n KÕ to¸n vµ c¸c thÇy c« trong Khoa Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n – Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I ®* tËn t×nh gióp ®ì vµ h−íng dÉn t«i trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp vµ lµm luËn v¨n tèt nghiÖp. T«i xin ch©n thµnh c¸m ¬n c¸c phßng, ban Së Du lÞch, c¸c ®¬n vÞ qu¶n lý, kinh doanh du lÞch trªn ®Þa bµn toµn tØnh, c¸c c¬ quan, ban ngµnh h÷u quan ®* phèi hîp vµ t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t«i hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. Mét lÇn n÷a t«i xin ch©n thµnh c¸m ¬n! Hµ Néi, ngµy th¸ng n¨m 2006 T¸c gi¶ - 3 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Danh môc c¸c b¶ng B¶ng 3.1. D©n c−, mËt ®é d©n sè Ninh B×nh n¨m 2005 28 B¶ng 3.2. C¬ cÊu kinh tÕ Ninh B×nh ph©n theo lÜnh vùc kinh tÕ 30 B¶ng 4.1. B¶ng tæng kÕt di tÝch lÞch sö – v¨n ho¸ Ninh B×nh 2005 36 B¶ng 4.2. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn lo¹i h×nh du lÞch cña tµi nguyªn 38 B¶ng 4.3. T×nh h×nh ph¸t triÓn kh¸ch du lÞch ®Õn Ninh B×nh 2000 – 2005 40 B¶ng 4.4. HiÖn tr¹ng kh¸ch du lÞch quèc tÕ ®Õn Ninh B×nh giai ®o¹n 2000- 2005 41 B¶ng 4.5. HiÖn tr¹ng kh¸ch du lÞch néi ®Þa ®Õn Ninh B×nh giai ®o¹n 2000-2005 43 B¶ng 4.6. HiÖn tr¹ng doanh thu du lÞch Ninh B×nh giai ®o¹n 2000-2005. 44 B¶ng 4.7. HiÖn tr¹ng ph¸t triÓn c¬ së l−u tró t¹i Ninh B×nh giai ®o¹n 2000 – 2005 46 B¶ng 4.8. T×nh h×nh ph¸t triÓn lùc l−îng lao ®éng ngµnh du lÞch Ninh B×nh 49 B¶ng 4.9. Dù b¸o kh¸ch du lÞch ®Õn Ninh B×nh ®Õn 2010 73 B¶ng 4.10. Dù b¸o doanh thu thuÇn tõ ho¹t ®éng du lÞch Ninh B×nh ®Õn 2010 73 B¶ng 4.11. Dù b¸o nhu cÇu c¬ së l−u tró du lÞch Ninh B×nh ®Õn 2010 74 B¶ng 4.12. Dù b¸o nguån nh©n lùc du lÞch Ninh B×nh ®Õn 2010 75 Danh môc S¬ ®å, ®å thÞ S¬ ®å 2.1. Quy tr×nh qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch 15 S¬ ®å 4.1. Tæ chøc qu¶n lý ngµnh du lÞch tØnh Ninh B×nh 54 §å thÞ 4.1. C¬ cÊu nguån kh¸ch du lÞch ®Õn Ninh B×nh 2000-2005 40 - 4 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Môc lôc Lêi cam ®oan i Lêi c¶m ¬n ii Môc lôc iii Danh môc c¸c b¶ng, ®å thÞ, s¬ ®å iv 1. §Æt vÊn ®Ò 1 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi 1 1.2. Môc ®Ých nghiªn cøu 2 1.3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 2 2. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n VÒ DU LÞCH, TµI NGUYªN Vµ KHAI TH¸C TµI NGUYªN DU LÞCH 3 2.1. Quan niÖm c¬ b¶n vÒ du lÞch 3 2.1.1. Du lÞch vµ ngµnh du lÞch 3 2.1.2. Kh¸ch du lÞch vµ ph©n lo¹i kh¸ch du lÞch 4 2.2. Tµi nguyªn du lÞch 5 2.2.1. Kh¸i niÖm vÒ tµi nguyªn du lÞch 5 2.2.2. §Æc ®iÓm tµi nguyªn du lÞch 6 2.2.3. Ph©n lo¹i tµi nguyªn du lÞch. 9 2.3. Quy tr×nh, néi dung vµ c«ng cô qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch 14 2.3.1. Quan niÖm vÒ qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch. 14 2.3.2. Quy tr×nh vµ néi dung qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch 15 2.3.3. C¸c c«ng cô qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch 16 2.4. Kinh nghiÖm qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch ®Ó ph¸t triÓn du lÞch 17 2.4.1. Kinh nghiÖm qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch ë n−íc ngoµi 17 2.4.2. Mét sè kinh nghiÖm trong n−íc 23 3. §Æc ®iÓm ®Þa bµn vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 28 3.1. §Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ ®Þa bµn nghiªn cøu 28 3.1.1. §Æc ®iÓm kinh tÕ - x] héi cña tØnh 28 3.1.2. §Æc ®iÓm vÒ c¬ së h¹ tÇng 30 - 5 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 3.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 32 3.2.1. Ph−¬ng ph¸p thu thËp vµ xö lý t− liÖu 32 3.2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc ®Þa vµ ®iÒu tra x] héi häc 32 3.2.3. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch 32 4. KÕt qu¶ nghiªn cøu 33 4.1. §¸nh gi¸ tiÒm n¨ng tµi nguyªn du lÞch Ninh B×nh 33 4.1.1. Tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn 33 4.1.2. Tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n 35 4.1.3. §¸nh chung tiÒm n¨ng tµi nguyªn du lÞch 37 4.2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn vµ c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch Ninh B×nh giai ®o¹n 2000-2005 39 4.2.1. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn du lÞch Ninh B×nh 39 4.2.2. Thùc tr¹ng c«ng x©y dùng quy ho¹ch, c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý khai th¸c vµ hÖ thèng c¸c v¨n b¶n qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch 50 4.2.3. Thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lý, khai th¸c tµi nguyªn du lÞch t¹i mét sè khu du lÞch chÝnh cña tØnh Ninh B×nh 57 4.2.4. §¸nh gi¸ chung vÒ thùc tr¹ng c«ng t¸c x©y dùng quy ho¹ch, tæ chøc qu¶n lý khai th¸c vµ hÖ thèng c¸c v¨n b¶n qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch 64 4.3. Gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó qu¶n lý, khai th¸c tµi nguyªn du lÞch Ninh B×nh 68 4.3.1. §Þnh h−íngo, môc tiªu, quan ®iÓm vµ c¸c dù b¸o 68 4.3.2. Gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó qu¶n lý vµ khai th¸c tµi nguyªn du lÞch Ninh B×nh giai ®o¹n 2006-2010 76 5. KÕt luËn 87 Danh môc Tµi liÖu tham kh¶o 89 Phô lôc 92 - 6 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 1. §Æt vÊn ®Ò 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Trong nh÷ng n¨m qua, sù nghiÖp ®æi míi ®Êt n−íc ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu quan träng, hÖ thèng khung ph¸p lý dÇn dÇn ®−îc bæ sung vµ ngµy cµng hoµn thiÖn ®] gióp cho c«ng t¸c qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch cã b−íc ph¸t triÓn râ nÐt h¬n. Cïng víi sù quan t©m ph¸t triÓn kinh tÕ - x] héi cña ®Êt n−íc, ngµnh du lÞch lu«n ®−îc §¶ng vµ Nhµ n−íc quan t©m ®óng møc, ë mçi thêi kú ®Òu x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña du lÞch trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x] héi cña ®Êt n−íc phï hîp víi yªu cÇu c¸ch m¹ng. Trong qu¸ tr×nh ®æi míi ®Êt n−íc, du lÞch n−íc ta ®] ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh qu¶ ban ®Çu quan träng, ngµy cµng t¨ng c¶ quy m« vµ chÊt l−îng, dÇn kh¼ng ®Þnh vai trß, vÞ trÝ cña m×nh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Ninh B×nh lµ tØnh n»m ë vïng Ch©u thæ s«ng Hång, c¸ch thñ ®« Hµ Néi 93 km, cã tµi nguyªn du lÞch phong phó bao gåm c¶ tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn vµ tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n, ®Þa h×nh cña tØnh mang ®Çy ®ñ h×nh th¸i cña mét ViÖt Nam thu nhá. Tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ tµi nguyªn nh©n v¨n ®an quyÖn víi nhau h×nh thµnh nªn hÖ thèng tµi nguyªn du lÞch to lín cña Ninh B×nh, cã thÓ khai th¸c mét c¸ch bÒn v÷ng cho c¶ hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai. Ninh B×nh lµ tØnh cã vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, n»m gÇn ®Þa bµn kinh tÕ träng ®iÓm phÝa B¾c vµ tam gi¸c t¨ng tr−ëng du lÞch Hµ Néi - H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh, lµ cÇu nèi quan träng gi÷a c¸c tØnh phÝa B¾c víi c¸c tØnh phÝa Nam th«ng qua quèc lé 1A vµ tuyÕn ®−êng s¾t xuyªn ViÖt. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ngµnh du lÞch Ninh B×nh ®] cã nhiÒu b−íc chuyÓn míi, khëi s¾c cña mét ngµnh kinh tÕ n¨ng ®éng høa hÑn mang l¹i lîi Ých kinh tÕ – x] héi to lín. Tuy nhiªn c¸c khu, ®iÓm du lÞch trªn ®Þa bµn tØnh hiÖn nay ®ang dõng l¹i ë viÖc khai th¸c tµi nguyªn s½n cã. C«ng t¸c qu¶n lý, khai th¸c vµ b¶o vÖ tµi nguyªn, m«i tr−êng du lÞch cßn nhiÒu bÊt cËp, chång chÐo, ch−a thèng nhÊt. C¸c ®iÓm tµi nguyªn du lÞch ®ang chÞu sù ®iÒu chØnh vÒ qu¶n lý, khai th¸c cña nhiÒu cÊp, nhiÒu ngµnh kh¸c nhau. Mçi khu, ®iÓm du lÞch ®ang thùc hiÖn mét m« h×nh qu¶n lý riªng víi c¸c quy chÕ vµ h×nh thøc ho¹t ®éng biÖt lËp. Tõ nh÷ng bÊt cËp trªn, lµm cho hiÖu - 7 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- qu¶ qu¶n lý khai th¸c tiÒm n¨ng tµi nguyªn cßn thÊp, m«i tr−êng du lÞch ch−a ®¶m b¶o, ph¸t triÓn du lÞch ch−a t−¬ng xøng víi tiÒm n¨ng thÕ m¹nh vÒ tµi nguyªn du lÞch phong phó, ®a d¹ng cña tØnh. §Ó thùc hiÖn nghÞ quyÕt ®¹i héi tØnh §¶ng bé Ninh B×nh lÇn thø XIX lµ thóc ®Èy ph¸t triÓn du lÞch trë thµnh ngµnh kinh tÕ mòi nhän vµ chiÕn l−îc ph¸t triÓn du lÞch ViÖt Nam trong giai ®o¹n míi. CÇn thiÕt ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p ®ång bé vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ m« h×nh tæ chøc phï hîp ®Ó qu¶n lý, khai th¸c tµi nguyªn du lÞch hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng h¬n. Víi mong muèn ®¸nh gi¸ ®óng tiÒm n¨ng, thÕ m¹nh vÒ tµi nguyªn du lÞch Ninh B×nh còng nh− thùc tr¹ng qu¶n lý vµ khai th¸c tµi nguyªn du lÞch Ninh B×nh trong nh÷ng n¨m qua ®Ó t×m ra nh÷ng tån t¹i, nguyªn nh©n chñ yÕu k×m h]m sù ph¸t triÓn du lÞch, tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó qu¶n lý vµ khai th¸c tµi nguyªn du lÞch gãp phÇn ®−a du lÞch Ninh B×nh ph¸t triÓn m¹nh, ®óng h−íng vµ bÒn v÷ng h¬n, chóng t«i ®] chän ®Ò tµi "C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó qu¶n lý, khai th¸c tµi nguyªn nh»m ph¸t triÓn du lÞch Ninh B×nh". 1.2. Môc ®Ých nghiªn cøu - HÖ thèng ho¸ mét sè vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch ®Ó ph¸t triÓn du lÞch trªn ®Þa bµn tØnh. - §¸nh gi¸ tiÒm n¨ng tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn tØnh Ninh B×nh. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng c«ng t¸c khai th¸c tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn. - X©y dùng c¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý, khai th¸c tiÒm n¨ng tµi nguyªn ®Ó ph¸t triÓn du lÞch t¹i Ninh B×nh. 1.3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu - §èi t−îng nghiªn cøu: Kh¸ch du lÞch, tµi nguyªn du lÞch. - Ph¹m vi nghiªn cøu: Nguån tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn tØnh Ninh B×nh. - Ph¹m vi thêi gian: TËp trung ®¸nh gi¸ c¸c néi dung cña ®Ò tµi tõ n¨m 2000 ®Õn 2005, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ®Õn 2010. - 8 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 2. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n VÒ DU LÞCH, TµI NGUYªN Vµ KHAI TH¸C TµI NGUYªN DU LÞCH 2.1. Quan niÖm c¬ b¶n vÒ du lÞch 2.1.1. Du lÞch vµ ngµnh du lÞch Du lÞch lµ hiÖn t−îng x] héi, liªn quan ®Õn ho¹t ®éng nghØ ng¬i cña con ng−êi còng nh− c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ phôc vô môc ®Ých ®ã. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x] héi loµi ng−êi, néi dung cña kh¸i niÖm du lÞch kh«ng ngõng më réng. Thuë ban ®Çu, du lÞch chØ ®−îc hiÓu ®¬n thuÇn lµ c¸c chuyÕn ®i xa ra khái n¬i c− tró ®Ó tho¶ m]n nhu cÇu n©ng cao hiÓu biÕt vÒ thÕ giíi xung quanh. Sau nµy khi c¸c chuyÕn ®i víi c¸c môc ®Ých kh¸c nhau ®−îc kÕt hîp víi nhu cÇu du lÞch th× kh¸i niÖm trªn kh«ng cßn bã hÑp vµ nã ®] g¾n liÒn lu«n víi tªn c¸c ho¹t ®éng nh− du lÞch thÓ thao, du lÞch t«n gi¸o, du lÞch th¨m th©n, du lÞch nghØ d−ìng... Ngµy nay du lÞch ®] trë thµnh mét hiÖn t−îng kinh tÕ x] héi phæ biÕn kh«ng chØ ë nh÷ng n−íc ph¸t triÓn mµ cßn ë c¶ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay nhËn thøc vÒ néi dung du lÞch vÉn ch−a thèng nhÊt trong mét ®Þnh nghÜa. Do hoµn c¶nh thêi gian, khu vùc kh¸c nhau, d−íi mçi gãc ®é nghiªn cøu kh¸c nhau, ng−êi ta ®−a ra kh¸ nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ du lÞch, theo “TiÕn Sü Berner – mét chuyªn gia hµng ®Çu vÒ du lÞch trªn thÕ giíi ®] nhËn ®Þnh: §èi víi du lÞch, cã bao nhiªu t¸c gi¶ nghiªn cøu th× cã bÊy nhiªu ®Þnh nghÜa” [5, tr. 9]. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay, vÉn ch−a cã mét ®Þnh nghÜa vÒ du lÞch ®−îc mäi ng−êi c«ng nhËn. Thùc tÕ cho thÊy c¸c t¸c gi¶ David Weaver vµ Martin Opperman, trong t¸c phÈm “Tourism Managegment”, ®] ®óng khi cho r»ng “tuú thuéc vµo môc ®Ých nghiªn cøu nh÷ng ng−êi nghiªn cøu vµ c¸c tæ chøc ®] ®−a ra mét ®Þnh nghÜa phï hîp vµ cho ®Õn nay vÉn ch−a cã mét ®Þnh nghÜa vÒ du lÞch mµ mäi ng−êi cã thÓ thèng nhÊt” [33, tr. 3]. ë ViÖt Nam, kh¸i niÖm vÒ du lÞch mµ LuËt Du lÞch ®] ®−îc Quèc héi n−íc Céng hßa x] héi chñ nghÜa ViÖt Nam th«ng qua t¹i kú häp thø 7 khãa IX x¸c ®Þnh d−íi ®©y lµ kh¸i niÖm cã tÝnh khoa häc vµ tÝnh ph¸p lý. §ång thêi nã ®−îc x©y dùng xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña ng−êi ®i du lÞch vµ ng−êi qu¶n lý du lÞch, v× vËy nã phï hîp víi yªu cÇu nghiªn cøu cña ®Ò tµi “Du lÞch lµ c¸c ho¹t ®éng cã liªn quan ®Õn - 9 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- chuyÕn ®i cña con ng−êi ngoµi n¬i c− tró th−êng xuyªn cña m×nh nh»m ®¸p øng nhu cÇu tham quan, t×m hiÓu, gi¶i trÝ, nghØ d−ìng trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh” [4, tr. 20]. Khi du lÞch phæ biÕn h¬n, sè l−îng du kh¸ch gia t¨ng, nhiÒu c¬ së l−u tró, vËn chuyÓn, l÷ hµnh… ra ®êi ®¸p øng c¸c nhu cÇu kh¸c nhau cña du kh¸ch. §Õn nay, du lÞch ®] trë thµnh mét hiÖn t−îng quÇn chóng. §¸p øng nhu cÇu to lín vµ ®a d¹ng nµy kh«ng cßn lµ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp riªng lÎ mµ chóng g¾n bã chÆt chÏ t¹o nªn mét hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp, h×nh thµnh ngµnh kinh doanh du lÞch. “Ngµnh du lÞch lµ mét hÖ thèng kü thuËt, kinh tÕ x] héi cã môc tiªu lµ khai th¸c c¸c tµi nguyªn, sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn nh©n lùc, vËt lùc t¹o nªn nh÷ng hµng hãa, dÞch vô ®¸p øng c¸c nhu cÇu kh¸c nhau cña du kh¸ch trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chuyÕn ®i” [12, tr. 6]. 2.1.2. Kh¸ch du lÞch vµ ph©n lo¹i kh¸ch du lÞch • Kh¸ch du lÞch Cã nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ du kh¸ch, nh−ng do hoµn c¶nh thùc tÕ, d−íi l¨ng kÝnh kh¸c nhau cña c¸c häc gi¶, c¸c ®Þnh nghÜa ®−îc ®−a ra kh«ng ph¶i hoµn toµn nh− nhau. Cã nh÷ng ý kiÕn cho r»ng "Du kh¸ch lµ ng−êi ®i khái n¬i c− tró th−êng xuyªn cña m×nh" [23, tr.16] nh−ng cã nhiÒu ng−êi l¹i nhÊn m¹nh thªm viÖc rêi khái n¬i c− tró cña m×nh "kh«ng ph¶i theo ®uæi môc ®Ých kinh tÕ" [23, tr.17]. Nh×n l¹i lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ngµnh du lÞch th× chÝnh c¸c th−¬ng gia, trong qu¸ tr×nh më réng quan hÖ lµm ¨n bu«n b¸n cña hä lµ mét ®èi t−îng phôc vô quan träng cña ngµnh du lÞch. Tõ nh÷ng nhËn ®Þnh trªn, ta nhËn thÊy du kh¸ch lµ nh÷ng ng−êi tõ xa tíi vµ cã môc ®Ých tho¶ m]n nhu cÇu n©ng cao hiÓu biÕt vµ phôc håi søc khoÎ. Kh¸i niÖm vÒ du kh¸ch ®−îc ghi trong LuËt Du lÞch lµ kh¸i niÖm cã tÝnh khoa häc vµ ph¸p lý phï hîp víi môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi. “Kh¸ch du lÞch lµ ng−êi ®i du lÞch hoÆc kÕt hîp ®i du lÞch, trõ tr−êng hîp ®i häc, lµm viÖc hoÆc hµnh nghÒ ®Ó nhËn thu nhËp ë n¬i ®Õn” [4, tr. 20]. • Ph©n lo¹i kh¸ch du lÞch - 10 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Trªn c¬ së kh¸i niÖm kh¸ch du lÞch nªu trªn ta cã thÓ ph©n lo¹i kh¸ch du lÞch nh− sau: - Ph©n lo¹i theo vïng ®Þa lý: kh¸ch du lÞch gåm kh¸ch du lÞch néi ®Þa vµ kh¸ch du lÞch quèc tÕ: + Kh¸ch du lÞch néi ®Þa lµ c«ng d©n ViÖt Nam, ng−êi n−íc ngoµi th−êng tró t¹i ViÖt Nam ®i du lÞch trong ph¹m vi l]nh thæ ViÖt Nam [4, tr. 40] + Kh¸ch du lÞch quèc tÕ lµ ng−êi n−íc ngoµi, ng−êi ViÖt Nam ®Þnh c− ë n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam du lÞch hoÆc ng−êi ViÖt Nam, ng−êi n−íc ngoµi c− tró t¹i ViÖt Nam ra n−íc ngoµi du lÞch [4, tr. 40]. - Ph©n theo h×nh thøc ®i du lÞch: + Kh¸ch du lÞch ®i theo tour (trän gãi, hoÆc tour më) + Kh¸ch du lÞch tù do (kh«ng theo tour) - Ph©n lo¹i theo thêi gian ë: + Kh¸ch l−u tró + Kh¸ch kh«ng l−u tró - Ph©n lo¹i theo môc ®Ých chuyÕn ®i: + Kh¸ch tham quan: lµ lo¹i kh¸ch ®Õn chØ víi môc ®Ých tham quan c¸c danh lam th¾ng c¶nh, di tÝch lÞch sö – v¨n hãa. + Kh¸ch du lÞch kÕt hîp víi môc ®Ých kh¸c nh−: häc tËp, nghiªn cøu, c«ng t¸c, héi häp, thÓ thao, ch÷a bÖnh, nghØ d−ìng... Víi c¸ch ph©n lo¹i theo bèn tiªu chÝ c¬ b¶n trªn ®] thÓ hiÖn ®−îc ®Æc tr−ng cña tõng lo¹i kh¸ch, cã thÓ lµm c¬ së cho c¸c nhµ qu¶n lý, nhµ kinh doanh du lÞch x¸c ®Þnh vµ ph©n khóc thÞ tr−êng kh¸ch, tõ ®ã cã nh÷ng ®Þnh h−íng vµ chiÕn l−îc phï hîp ®Ó sö dông, khai th¸c tµi nguyªn du lÞch mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. 2.2. Tµi nguyªn du lÞch 2.2.1. Kh¸i niÖm vÒ tµi nguyªn du lÞch Tµi nguyªn du lÞch lµ c¸c thµnh phÇn vµ nh÷ng kÕt hîp kh¸c nhau cña c¶nh quan tù nhiªn vµ nh©n v¨n cã thÓ sö dông phôc vô nhu cÇu du lÞch. “Kh¸i niÖm tµi nguyªn du lÞch kh«ng ®ång nhÊt víi c¸c kh¸i niÖm ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tiÒn ®Ò v¨n hãa lÞch sö ®Ó ph¸t triÓn du lÞch [30, tr.31]. Kh«ng thÓ ®ång nhÊt tµi nguyªn du lÞch - 11 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- víi c¸c ®iÒu kiÖn lµm n¶y sinh c¸c nhu cÇu du lÞch cña x] héi. Tµi nguyªn du lÞch lµ c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, c¸c ®èi t−îng v¨n hãa – lÞch sö ®] bÞ biÕn ®æi ë mét møc ®é nµo ®ã d−íi ¶nh h−ëng cña nhu cÇu x] héi vµ kh¶ n¨ng khai th¸c trùc tiÕp phôc vô môc ®Ých du lÞch, tham quan, gi¶i trÝ, nghØ ng¬i, ch÷a bÖnh, v.v… Do ®ã, “Du lÞch lµ mét trong nh÷ng ngµnh cã sù ®Þnh h−íng tµi nguyªn râ rÖt. Tµi nguyªn du lÞch ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi tæ chøc l]nh thæ du lÞch, ®Õn viÖc h×nh thµnh, chuyªn m«n ho¸ c¸c vïng du lÞch” [30, tr.31] vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña du lÞch. Tµi nguyªn du lÞch lµ mét ph¹m trï lÞch sö vµ lµ mét ph¹m trï ®éng. Cho nªn khi ®¸nh gi¸ tµi nguyªn vµ x¸c ®Þnh h−íng qu¶n lý khai th¸c chóng cÇn ph¶i tÝnh ®Õn nh÷ng yÕu tè vÒ x] héi, v¨n hãa b¶n ®Þa, ®Æc tÝnh tµi nguyªn, thÞ hiÕu vµ nhu cÇu cña thÞ tr−êng kh¸ch du lÞch ®Ó tæ chøc, sö dông vµ khai th¸c c¸c lo¹i h×nh, s¶n phÈm du lÞch cho phï hîp ®¶m b¶o tÝnh bÒn v÷ng vµ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng du lÞch. Theo LuËt Du lÞch cña ViÖt Nam, "Tµi nguyªn du lÞch lµ c¶nh quan thiªn nhiªn, yÕu tè tù nhiªn, di tÝch lÞch sö – v¨n ho¸, c«ng tr×nh lao ®éng s¸ng t¹o cña con ng−êi vµ c¸c gi¸ trÞ nh©n v¨n kh¸c cã thÓ sö dông nh»m ®¸p øng nhu cÇu du lÞch, lµ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó h×nh thµnh c¸c khu du lÞch, ®iÓm du lÞch, tuyÕn du lÞch, ®« thÞ du lÞch” [4, tr. 20]. 2.2.2. §Æc ®iÓm tµi nguyªn du lÞch Tµi nguyªn du lÞch mang ®Çy ®ñ ®Æc ®iÓm chung cña tµi nguyªn, nh−ng nã lµ lo¹i tµi nguyªn ®Æc biÖt. Tµi nguyªn du lÞch bao gåm c¶ nh©n v¨n vµ tù nhiªn ®Òu cã c¸c ®Æc ®iÓm chung sau: - Tµi nguyªn du lÞch mang tÝnh “®a d¹ng” [31, tr.8]. §Æc ®iÓm nµy lµ c¬ së ®Ó t¹o s¶n phÈm du lÞch, lo¹i h×nh du lÞch phong phó nh»m tho¶ m]n nhu cÇu ®a d¹ng cña du kh¸ch nh− nghØ d−ìng, lÔ héi, tham quan di tÝch lÞch sö, tËp qu¸n truyÒn thèng d©n téc, lµng nghÒ v.v. Trong tµi nguyªn du lÞch cã nhiÒu lo¹i tµi nguyªn ®Æc s¾c vµ ®éc ®¸o. Chóng cã thÓ lµ h÷u h×nh, còng cã thÓ lµ v« h×nh miÔn lµ chóng cã thÓ ®¸p øng ®iÒu kiÖn phï hîp cã thÓ khai th¸c phôc vô nhu cÇu ®a d¹ng cña du kh¸ch. Trong thùc tÕ, tµi nguyªn du lÞch lµ ph−¬ng tiÖn vËt chÊt trùc tiÕp tham gia vµo viÖc h×nh thµnh c¸c s¶n phÈm du lÞch vµ ®ã chÝnh lµ nh÷ng gi¸ trÞ h÷u h×nh cña tµi nguyªn du lÞch. Tuy nhiªn, nÕu Ýt quan t©m tíi tÝnh v¨n ho¸ cña chóng th× ®iÓm - 12 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- du lÞch ®ã kh«ng thÓ ph¸t triÓn. Th«ng qua du ngo¹n chiªm ng−ìng, con ng−êi cã thÓ tiÕp cËn ®−îc kiÕn thøc khoa häc, tiÕp thu ®−îc sù gi¸o dôc s©u s¾c, ®−îc rÌn luyÖn vÒ t− t−ëng, t×nh c¶m vµ ®−îc h−ëng thô c¸i ®Ñp. Cïng víi nhu cÇu du lÞch ngµy cµng ph¸t triÓn cao h¬n th× néi dung tµi nguyªn du lÞch cµng më réng phong phó thªm. - Tµi nguyªn du lÞch cã tÝnh hÊp dÉn lµ ®Æc tr−ng c¬ b¶n nhÊt cña tµi nguyªn du lÞch. §Æc ®iÓm nµy ®] ph©n biÖt tµi nguyªn nãi chung víi tµi nguyªn du lÞch. NÕu thiÕu tÝnh hÊp dÉn th× chóng kh«ng thÓ ®−îc coi lµ tµi nguyªn du lÞch, ®¸nh mÊt tÝnh hÊp dÉn th× tµi nguyªn du lÞch cã thÓ kh«ng cßn tån t¹i. V× vËy ®ßi hái c¸c nhµ qu¶n lý trong qu¸ tr×nh khai th¸c tµi nguyªn, cÇn chó träng ®Õn viÖc ch¨m sãc, b¶o vÖ, t«n t¹o tµi nguyªn, ®¶m b¶o cho tµi nguyªn gi÷ ®−îc tÝnh hÊp dÉn vèn cã cña nã. - Tµi nguyªn du lÞch cã tÝnh nh¹y c¶m cao. C¸c tµi nguyªn du lÞch th−êng rÊt nh¹y c¶m víi nh÷ng t¸c ®éng bªn ngoµi vµ cã thÓ dÉn ®Õn thay ®æi tÝnh chÊt, kÓ c¶ nhiÒu tr−êng hîp tµi nguyªn bÞ mÊt ®i do c¸c t¸c ®éng kh¸ch quan, ®Æc biÖt lµ tµi nguyªn du lÞch v¨n ho¸. Kh«ng tÝnh ®Õn c¸c lý do bÊt kh¶ kh¸ng nh− thiªn tai, ®Þch ho¹, rñi ro,… th× nh÷ng g× n»m trong kh¶ n¨ng cña con ng−êi cÇn ph¶i ®−îc nhËn thøc râ rµng ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý, khai th¸c tµi nguyªn tèt nhÊt. - PhÇn lín tµi nguyªn du lÞch ®−îc sö dông t¹i chç, kh«ng thÓ di dêi. §Æc tÝnh nµy ph©n biÖt tµi nguyªn du lÞch víi c¸c d¹ng tµi nguyªn kh¸c. Nh÷ng tµi nguyªn tù nhiªn nh− nói, hang ®éng, rõng, s«ng, biÓn, nh÷ng tµi nguyªn v¨n ho¸ nh− c«ng tr×nh kiÕn tróc, c¸c di tÝch, danh th¾ng ®Òu kh«ng thÓ di dêi. Ngay c¶ nh÷ng di s¶n v¨n ho¸ phi vËt thÓ còng chØ cã thÓ mang ®i phôc vô ë nh÷ng n¬i kh¸c nh− ca móa, nh¹c d©n téc, Èm thùc… Nh−ng ngay c¶ nh÷ng lo¹i h×nh nµy còng chØ thùc sù ph¸t huy hÕt gi¸ trÞ cña chóng ë ngay trªn quª h−¬ng, m¶nh ®Êt sinh ra chóng. - Tµi nguyªn du lÞch dÔ khai th¸c, thêi gian khai th¸c kh¸c nhau x¸c ®Þnh tÝnh mïa vô cña du lÞch, nhÞp ®iÖu dßng du lÞch. Trong sè c¸c tµi nguyªn du lÞch, cã nh÷ng tµi nguyªn cã kh¶ n¨ng khai th¸c quanh n¨m phÇn ®a lµ lo¹i h×nh du lÞch v¨n ho¸ nh− ®« thÞ cæ, l©u ®µi, l¨ng tÈm... nh−ng còng cã nh÷ng ®iÓm du lÞch mang tÝnh mïa vô s©u s¾c nh− du lÞch t¾m biÓn mïa hÌ, du lÞch nghØ nói mïa ®«ng. - 13 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- - TÝnh bÊt biÕn vÒ mÆt l]nh thæ: Tµi nguyªn du lÞch bao gåm c¶ du lÞch nh©n v¨n lÉn du lÞch thiªn nhiªn, nÕu du kh¸ch muèn ®Õn chiªm ng−ìng, hay “®−îc thÈm nhËn” [23, tr.8] nã ph¶i bá qua nh÷ng trë ng¹i vÒ mÆt l]nh thæ xa x«i, tøc lµ mang trong m×nh tÝnh bÊt biÕn vÒ mÆt l]nh thæ. Nh−ng ng−îc l¹i ®©y còng chÝnh lµ thÕ m¹nh mang nhiÒu tÝnh ®éc quyÒn vÒ mÆt kinh tÕ, cã nhiÒu lîi thÕ ®Ó cã thÓ triÓn khai c¸c dÞch vô du lÞch n¬i ®©y. - Tµi nguyªn du lÞch cã kh¶ n¨ng sö dông nhiÒu lÇn. C¸c tµi nguyªn du lÞch ®−îc xÕp vµo lo¹i tµi nguyªn cã kh¶ n¨ng t¸i t¹o vµ sö dông l©u dµi “nÕu tu©n theo c¸c quy ®Þnh vÒ sö dông tµi nguyªn mét c¸ch hîp lý, thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt” [30, tr.34] ®Ó qu¶n lý vµ b¶o vÖ tµi nguyªn. Ngoµi c¸c ®Æc ®iÓm chung ®] ®−îc tr×nh bµy ë trªn, tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn vµ tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n cßn cã nh÷ng ®Æc tÝnh riªng sau: - Tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn cã ®Æc tÝnh kh¸c biÖt h¬n so víi tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n lµ gi¸ trÞ phôc vô cho nghØ ng¬i, an d−ìng, gi¶i trÝ, ch÷a bÖnh cao ë c¸c ®iÓm suèi kho¸ng, b]i biÓn, nh÷ng vïng nói, vïng hå cã phong c¶nh thiªn nhiªn, khÝ hËu m¸t mÎ, trong lµnh. Bªn c¹nh ®ã, nhiÒu d¹ng tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn cã gi¸ trÞ lµm ®Ñp m«i tr−êng nh− tµi nguyªn n−íc víi c¸c s«ng hå, biÓn, tµi nguyªn sinh vËt víi th¶m thùc vËt rõng, võa t¹o mÇu xanh m¸t võa gãp phÇn lµm s¹ch, ®iÒu tiÕt kh«ng khÝ, b¶o vÖ c©n b»ng sinh th¸i, c¸c hÖ ®éng thùc vËt lµm sèng ®éng phong c¶nh g©y høng thó cho kh¸ch. - Tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n, do lµ s¶n phÈm nh©n t¹o nªn chóng cã nh÷ng ®Æc tÝnh kh¸c víi tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn nh− tÝnh phæ biÕn v× bÊt cø ®©u cã con ng−êi c− tró ®Òu cã c¸c s¶n phÈm v¨n ho¸ vµ tinh thÇn cña con ng−êi. Chóng th−êng ph©n bè ë nh÷ng n¬i con ng−êi c− tró vµ dÔ tiÕp cËn. Ngoµi ra khi ®i du lÞch tíi nh÷ng ®iÓm tµi nguyªn v¨n ho¸, nh©n v¨n th× th−êng cã ®éng c¬ nhËn thøc, t×m hiÓu. §©y chÝnh lµ ®Æc tÝnh ph©n biÖt gi÷a tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n vµ tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn. Qua nh÷ng tr×nh bµy trªn cã thÓ thÊy, n¬i nµo cã nguån tµi nguyªn du lÞch cµng phong phó ®a d¹ng, th× ë ®ã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn du lÞch cµng lín. Tuy nhiªn trong thùc tÕ, ngoµi yÕu tè phong phó, ®a d¹ng th× tÝnh ®éc ®¸o, ®Æc s¾c cña nguån tµi - 14 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- nguyªn còng ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh cho viÖc thµnh c«ng cña ho¹t ®éng du lÞch. Thùc tÕ cho thÊy kinh doanh du lÞch kh«ng chØ lµ kinh doanh kh¸ch s¹n, nhµ hµng. NÒn mãng v÷ng ch¾c cña ph¸t triÓn du lÞch lµ nh÷ng gi¸ trÞ hÊp dÉn cña tµi nguyªn du lÞch. Nh÷ng gi¸ trÞ ®ã võa lµ môc tiªu võa lµ ®éng c¬ ®Çu tiªn thóc ®Èy kh¸ch du lÞch ®Õn n¬i cã nguån tµi nguyªn ®ã. 2.2.3. Ph©n lo¹i tµi nguyªn du lÞch. 2.2.3.1. Quan ®iÓm ph©n lo¹i tµi nguyªn du lÞch hiÖn nay ViÖc ph©n lo¹i tµi nguyªn du lÞch còng ®] ®−îc nhiÒu nhµ nghiªn cøu thùc hiÖn vµ hÇu nh− kh«ng cã nhiÒu kh¸c biÖt trong quan ®iÓm còng nh− ph−¬ng ph¸p. §Õn nay c¸c nhµ nghiªn cøu khi tiÕn hµnh ph©n lo¹i tµi nguyªn du lÞch ®Òu sö dông chung mét nguyªn t¾c: dùa vµo nguån gèc vµ c¸c ®Æc tÝnh tù nhiªn cña tµi nguyªn ®Ó tiÕn hµnh ph©n lo¹i. Theo nguån gèc cña tµi nguyªn, ng−êi ta ph©n thµnh: tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn vµ tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n. Trªn quan ®iÓm nµy, LuËt Du lÞch cña ViÖt Nam ®] x¸c ®Þnh “Tµi nguyªn du lÞch gåm tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn vµ tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n ®ang ®−îc khai th¸c vµ ch−a ®−îc khai th¸c” [4, tr. 28]. * Tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn lµ c¸c ®èi t−îng vµ hiÖn t−îng trong m«i tr−êng tù nhiªn bao quanh chóng ta. Theo ®Æc tÝnh ®Þa lý cña tµi nguyªn ng−êi ta ph©n thµnh tµi nguyªn: ®Þa h×nh, khÝ hËu, thuû v¨n, sinh vËt, c¸c c¶nh quan tù nhiªn tµi nguyªn. Sù phong phó vµ ®a d¹ng cña m«i tr−êng tù nhiªn lµ yÕu tè ®Çu tiªn t¹o nªn dÊu Ên, søc hÊp dÉn cña ®iÓm du lÞch. Ngoµi ra c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm cña tµi nguyªn phôc vô cho ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh du lÞch, tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn ®−îc ph©n thµnh: du lÞch biÓn, ®¶o, hå, s«ng, nói, v−ên quèc gia, hang ®éng, b]i biÓn, th¸c n−íc, v.v. * Tµi nguyªn nh©n v¨n lµ nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ do con ng−êi t¹o ra bao gåm truyÒn thèng v¨n hãa, c¸c yÕu tè v¨n hãa, v¨n nghÖ d©n gian, di tÝch lÞch sö, c¸ch m¹ng, kh¶o cæ, kiÕn tróc, c¸c c«ng tr×nh lao ®éng s¸ng t¹o cña con ng−êi vµ c¸c di s¶n v¨n hãa vËt thÓ, phi vËt thÓ kh¸c cã thÓ ®−îc sö dông phôc vô môc ®Ých du lÞch. Mçi quèc gia, vïng miÒn v¨n ho¸ ®Òu cã nh÷ng nÐt kh¸c nhau vµ xÐt trong ph−¬ng - 15 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- diÖn tµi nguyªn du lÞch th× v¨n ho¸ lµ sù ®an xen víi lÞch sö, c¸ch sèng cña ngµy h«m nay lµ nÒn v¨n ho¸ mai sau. C¸c tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n ®−îc ph©n thµnh: tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n vËt thÓ vµ tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n phi vËt thÓ. Tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n vËt thÓ lµ s¶n phÈm vËt chÊt cã gi¸ trÞ lÞch sö, v¨n hãa, khoa häc ®−îc chia lµm tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n vËt thÓ lµ ®éng s¶n vµ bÊt ®éng s¶n. Tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n ®éng s¶n nh− trèng ®ång, c¸c lo¹i cæ vËt, c¸c bé s−u tËp, nh÷ng vËt gia b¶o… Tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n bÊt ®éng s¶n: theo c¸c gi¸ trÞ thu hót sù quan t©m cña c¸c ®èi t−îng kh¸ch ®−îc ph©n thµnh: - C¸c di tÝch lÞch sö: nh− thµnh cæ, phè cæ, th¸p cæ, nh÷ng di tÝch vËt chÊt g¾n víi c¸c cuéc ®Êu tranh gi÷ n−íc vµ dùng n−íc cña ®Êt n−íc. - C¸c di tÝch, c«ng tr×nh kiÕn tróc nghÖ thuËt nh− cung ®iÖn, l¨ng tÈm… - C¸c di tÝch cã gi¸ trÞ v¨n ho¸ tÝn ng−ìng nh− c¸c ®×nh, ®Òn chïa, v.v. - C¸c di chØ kh¶o cæ. ViÖc ph©n lo¹i trªn lµ dùa trªn sù quan t©m, hÊp dÉn chñ ®¹o cña di tÝch ®èi víi du kh¸ch. Thùc tÕ nhiÒu di tÝch kh«ng chØ ®¬n thuÇn cã mét gi¸ trÞ vÒ lÞch sö hay v¨n ho¸, nghÖ thuËt, kiÕn tróc mµ c¸c di tÝch th−êng cã nhiÒu gi¸ trÞ, c¶ vÒ lÞch sö, kiÕn tróc nghÖ thuËt vµ t«n gi¸o tÝn ng−ìng... Tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n phi vËt thÓ: lµ s¶n phÈm tinh thÇn cã gi¸ trÞ lÞch sö v¨n hãa, khoa häc ®−îc l−u gi÷ b»ng trÝ nhí, ch÷ viÕt, ®−îc l−u truyÒn b»ng miÖng, truyÒn nghÒ, tr×nh diÔn vµ c¸c h×nh thøc l−u gi÷, l−u truyÒn kh¸c bao gåm: tiÕng nãi, ch÷ viÕt, t¸c phÈm v¨n häc, nghÖ thuËt, khoa häc, ng÷ v¨n, truyÒn miÖng, diÔn x−íng d©n gian, lèi sèng, nÕp sèng, lÔ héi, kiÕn tróc, nghÖ thuËt, nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng, v¨n hãa Èm thùc, ph−¬ng ph¸p vµ bµi thuèc ch÷a bÖnh… C¸c gi¸ trÞ v¨n hãa phi vËt thÓ ®] ®ang vµ lu«n ®−îc coi lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña di s¶n v¨n hãa d©n téc, thÓ hiÖn truyÒn thèng vµ b¶n s¾c v¨n hãa cña céng ®ång d©n téc. Di s¶n v¨n hãa phi vËt thÓ ng−ng ®äng nh÷ng tri thøc, kinh nghiÖm cña c¸c céng ®ång d©n téc, nã thÓ hiÖn sù øng xö gi÷a con ng−êi víi - 16 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- con ng−êi, gi÷a con ng−êi víi tù nhiªn. Víi chñ tr−¬ng ph¸t triÓn nÒn v¨n hãa ViÖt Nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, trªn c¬ së tiÕp thu cã chän läc tinh hoa v¨n hãa cña nh©n lo¹i nªn §¶ng vµ Nhµ n−íc ta rÊt quan t©m ®Õn viÖc nghiªn cøu qu¶n lý b¶o tån vµ ph¸t huy, khai th¸c c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa phi vËt thÓ vµo ph¸t triÓn ®Êt n−íc nãi chung vµ du lÞch nãi riªng. Trong quy ho¹ch ph¸t triÓn du lÞch vïng hay ®Þa ph−¬ng, khi tiÕn hµnh nghiªn cøu x¸c ®Þnh c¸c tuyÕn, ®iÓm du lÞch, ng−êi ta cã thÓ ph©n thµnh c¸c ®iÓm du lÞch cÊp quèc tÕ, cÊp quèc gia vµ cÊp ®Þa ph−¬ng. MÆc dï viÖc ph©n lo¹i trªn ch−a cã c¨n cø cô thÓ mµ míi chñ yÕu dùa vµo ph−¬ng ph¸p chuyªn gia kÕt hîp víi “nghiªn cøu thÞ tr−êng” [24], nh−ng viÖc ph©n lo¹i nµy cã thÓ hiÓu lµ c¸c khu du lÞch dùa trªn ®¸nh gi¸ tÇm quan träng cña nã trong tæng thÓ ph¸t triÓn du lÞch quèc gia. TÊt nhiªn c¸c khu du lÞch cã tÇm quan träng cÊp quèc tÕ hay quèc gia ®Òu ph¶i tháa m]n c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tµi nguyªn. Ph©n lo¹i tµi nguyªn phôc vô cho viÖc x¸c ®Þnh lo¹i h×nh ph¸t triÓn du lÞch nµo ®Ó cã kÕ ho¹ch ®Çu t− ph¸t triÓn cô thÓ, phï hîp nh»m sö dông hîp lý, khai th¸c hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng tµi nguyªn. ViÖc ph©n lo¹i c¸c khu du lÞch theo cÊp quèc gia vµ cÊp ®Þa ph−¬ng chÝnh lµ phôc vô môc ®Ých vµ lùa chän c¸c khu du lÞch, c¸c “®iÓm nhÊn” thu hót cïng víi c¸c ®iÓm vÖ tinh cã tÇm quan träng trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn du lÞch vïng, ®Þa ph−¬ng hoÆc cña c¶ n−íc ®Ó cã c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý, khai th¸c tµi nguyªn võa cã hiÖu qu¶ võa bÒn v÷ng. 2.2.3.2. C¬ së lùa chän tiªu chÝ ph©n lo¹i tµi nguyªn du lÞch • Mét sè tiªu chÝ c¬ b¶n vÒ ph©n lo¹i tµi nguyªn du lÞch C¨n cø vµo yªu cÇu ph¶n ¶nh ®−îc tÇm quan träng cña tµi nguyªn, tÝnh chÊt cña tµi nguyªn vµ t¹o c¬ së cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn, cã thÓ h×nh thµnh hÖ thèng tiªu chÝ cña ph©n lo¹i tµi nguyªn phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý khai th¸c chóng nh− sau: - Tiªu chÝ vÒ gi¸ ._.trÞ hÊp dÉn du lÞch cña tµi nguyªn §èi víi gi¸ trÞ hÊp dÉn du lÞch cña tµi nguyªn, cã thÓ dùa vµo phÇn ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é hÊp dÉn cña tµi nguyªn (chñ yÕu theo 3 cÊp ®é: rÊt hÊp dÉn, hÊp dÉn vµ Ýt hÊp dÉn) [31]. Riªng c¸c tµi nguyªn ®] ®−îc tæ chøc, céng ®ång quèc tÕ c«ng nhËn lµ di s¶n thÕ giíi th× sÏ ®−îc xÕp vµo d¹ng tµi nguyªn ®Æc biÖt hÊp - 17 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- dÉn. Bªn c¹nh viÖc ®¸nh gi¸, ph©n lo¹i tµi nguyªn du lÞch trªn c¬ së kÕ thõa vµ sö dông c¸c kÕt qu¶ cña c¸c ngµnh, c¸c ®Ò tµi khoa häc, cã mét sè nhµ nghiªn cøu ®] ph©n tµi nguyªn ra thµnh c¸c nhãm. “Nhãm tµi nguyªn du lÞch cÊp 1 (bao gåm c¸c tµi nguyªn du lÞch rÊt hÊp dÉn vµ ®Æc biÖt hÊp dÉn) th−êng ®−îc khai th¸c ®Ó ph¸t triÓn thµnh c¸c khu, ®iÓm du lÞch quèc gia, quèc tÕ; Nhãm tµi nguyªn du lÞch cÊp 2 (bao gåm c¸c tµi nguyªn du lÞch hÊp dÉn) lµ c¸c khu, ®iÓm du lÞch cã tÇm ¶nh h−ëng trong ph¹m vi mét hoÆc nhiÒu ®Þa ph−¬ng; Nhãm tµi nguyªn du lÞch cÊp 3 lµ c¸c tµi nguyªn cßn l¹i” [31]. - Tiªu chÝ tÝnh chÊt, yªu cÇu vµ møc ®é b¶o tån c¸c tµi nguyªn Bªn c¹nh c¸c tiªu chÝ cã tÝnh chÊt ph©n biÖt vÒ nguån gèc h×nh thµnh c¸c tµi nguyªn, theo tÝnh chÊt c¸c tµi nguyªn cßn cã thÓ lµ nh÷ng tµi nguyªn bÞ hao hôt, suy tho¸i, mÊt ®i, hoÆc kh«ng bÞ mÊt ®i trong qu¸ tr×nh khai th¸c. Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ tµi nguyªn, trªn c¬ së kh¶ n¨ng khai th¸c vµ yªu cÇu b¶o tån, tµi nguyªn cã thÓ ®−îc ph©n lo¹i thµnh: + Tµi nguyªn hiÖn t¹i hoÆc trong t−¬ng lai gÇn sÏ bÞ søc Ðp qu¸ t¶i. Mét trong nh÷ng nguyªn t¾c trong qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn lµ ph¶i x¸c ®Þnh søc chøa vµ “kh¶ n¨ng t¶i” [7, tr.36] ®èi víi tõng lo¹i tµi nguyªn vµ ®¶m b¶o kh«ng khai th¸c, sö dông qu¸ søc chøa cña tµi nguyªn. + Tµi nguyªn ®−îc khai th¸c sö dông phôc vô du lÞch nh−ng lµ tµi nguyªn cÇn ®−îc b¶o vÖ, b¶o tån vµ cÇn cã ch−¬ng tr×nh vµ c¸c biÖn ph¸p b¶o tån tµi nguyªn (nh− c¸c di s¶n v¨n ho¸, thiªn nhiªn, khu b¶o tån,…). + Nh÷ng tµi nguyªn cã thÓ khai th¸c phôc vô ph¸t triÓn du lÞch, song tµi nguyªn ®ã cÇn ®−îc trïng tu, t«n t¹o míi thu hót vµ hÊp dÉn kh¸ch. ViÖc ph©n lo¹i tµi nguyªn dùa trªn tiªu chÝ vÒ ®Æc tÝnh cña chóng cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng trong viÖc ®Þnh h−íng c¬ chÕ hay chiÕn l−îc qu¶n lý, khai th¸c chóng trªn quan ®iÓm sö dông hîp lý, khai th¸c ®−îc c¸c gi¸ trÞ ®ång thêi vÉn b¶o tån, t«n t¹o vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng tµi nguyªn. • Ph©n lo¹i tµi nguyªn du lÞch
Ph©n lo¹i theo tiªu chÝ vÒ ®Æc tÝnh cña tµi nguyªn - 18 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- §èi víi tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn, c¸c nghiªn cøu gÇn ®©y cho thÊy nã lu«n g¾n liÒn víi c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, khi t×m hiÓu, nghiªn cøu vÒ tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn c¸c t¸c gi¶ th−êng nghiªn cøu tõng thµnh phÇn cña tù nhiªn, c¸c thÓ tæng hîp tù nhiªn vµ c¸c hiÖn t−îng ®éc ®¸o cña tù nhiªn, tõ ®ã chia thµnh; - Tµi nguyªn du lÞch ®Þa h×nh víi c¸c vïng nói cã phong c¶nh ®Ñp, c¸c hang ®éng, c¸c b]i biÓn, c¸c di tÝch danh th¾ng. Víi h×nh th¸i chÝnh cña ®Þa h×nh lµ d¹ng ®ång b»ng, vïng nói vµ vïng ven biÓn trong ®ã cã mét d¹ng ®Þa h×nh ®−îc kh¸ch du lÞch quèc tÕ yªu thÝch ®ã lµ d¹ng ®Þa h×nh karst (®¸ v«i) vµ ®Þa h×nh b]i biÓn; - Tµi nguyªn du lÞch khÝ hËu cã c¸c yÕu tè quan träng cña m«i tr−êng tù nhiªn cã thÓ ®−a vµo khai th¸c trong ho¹t ®éng du lÞch, phôc vô c¸c môc ®Ých nh− t¨ng c−êng søc khoÎ, phôc vô ch÷a bÖnh, ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh thÓ thao, gi¶i trÝ, v.v. §ã th−êng lµ h×nh ¶nh ®Æc tr−ng cho quèc gia, khu, ®iÓm du lÞch, v.v.; - Tµi nguyªn n−íc víi c¸c nguån n−íc kho¸ng, suèi n−íc nãng, n−íc ngÇm, diÖn tÝch mÆt n−íc, s«ng hå, v.v. Nã sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc h×nh thµnh c¸c lo¹i h×nh du lÞch nh− t¾m ng©m, nghØ d−ìng... Vµ chÝnh nã cã tÝnh ®éc quyÒn trong viÖc t¹o søc hÊp dÉn cña khu du lÞch, ®iÓm du lÞch; - Tµi nguyªn sinh vËt c¶nh víi c¸c khu b¶o tån, v−ên quèc gia, khu dù tr÷ sinh quyÓn… phôc vô cho nhu cÇu ngµy mét ®a d¹ng cña kh¸ch du lÞch t×m hiÓu, kh¸m ph¸ vµ gãp phÇn g×n gi÷ m«i tr−êng, sù ®a d¹ng sinh häc vµ t«n träng m«i tr−êng tù nhiªn. HiÖn nay trªn thÕ giíi còng nh− t¹i ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn ph¸t triÓn ngµnh du lÞch trªn tiªu chÝ bÒn v÷ng, sinh th¸i. Còng dùa trªn tiªu chÝ nµy, tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n cã thÓ ®−îc ph©n thµnh: - Nhãm tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n vËt thÓ lµ c¸c tµi nguyªn tån t¹i ë d¹ng vËt chÊt cã h×nh khèi x¸c ®Þnh trong kh«ng gian. Bao gåm c¸c di tÝch kh¶o cæ, di tÝch lÞch sö, v¨n ho¸, kiÕn tróc nghÖ thuËt, nh÷ng s¶n phÈm thñ c«ng truyÒn thèng. - Nhãm tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n phi vËt thÓ lµ nh÷ng tµi nguyªn kh«ng cã h×nh d¹ng cô thÓ x¸c ®Þnh trong kh«ng gian nh− lÔ héi, ©m nh¹c, t«n gi¸o, phong tôc, lèi sèng, ph−¬ng thøc, tËp qu¸n canh t¸c… ViÖc ph©n lo¹i tµi nguyªn theo ®Æc tÝnh gióp cho viÖc qu¶n lý vµ khai th¸c tµi nguyªn mét c¸ch ®óng ®¾n. Th«ng qua ph©n lo¹i c¸c lo¹i h×nh tµi nguyªn du lÞch ®Ó ®Þnh h−íng ®−îc c¸c ph−¬ng thøc khai th¸c vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh - 19 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- s¶n phÈm t−¬ng øng. Mçi lo¹i tµi nguyªn cÇn cã c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau do nh÷ng ®Æc ®iÓm tù nhiªn cña chóng. NÕu nhËn thøc kh«ng ®óng vµ khai th¸c mét c¸ch chñ quan vµ bõa b]i cã thÓ dÉn tíi ph¸ huû tµi nguyªn. VÝ dô nh÷ng khu b¶o tån, khu dù tr÷ sinh quyÓn, v−ên quèc gia cÇn ph¶i tr¸nh tæ chøc du lÞch ®¹i trµ, hoÆc víi tµi nguyªn du lÞch ®Þa h×nh lµ c¸c hang ®éng, th× cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó ng¨n ngõa hµnh ®éng kh¾c tªn, th¾p h−¬ng, bÎ nhò… cña kh¸ch du lÞch.
Ph©n lo¹i theo tiªu chÝ c¬ quan qu¶n lý tµi nguyªn. Theo tiªu chÝ nµy tµi nguyªn ®−îc ph©n thµnh: - Tµi nguyªn lµ c¸c khu rõng, khu b¶o tån, v−ên quèc gia… thuéc sù qu¶n lý nhµ n−íc chuyªn ngµnh cña ngµnh n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp. - Tµi nguyªn lµ c¸c di s¶n v¨n ho¸ thuéc sù qu¶n lý nhµ n−íc cña ngµnh v¨n ho¸, quèc phßng. - Tµi nguyªn n−íc nh− vïng s«ng, hå, biÓn, khu b¶o tån biÓn cã thuéc sù qu¶n lý nhµ n−íc cña c¬ quan qu¶n lý tµi nguyªn – m«i tr−êng, hoÆc bé n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp. Sù ph©n lo¹i nµy lµ rÊt phï hîp vµ cã thÓ ¸p dông trong c¸c ®Ò ¸n quy ho¹ch ph¸t triÓn du lÞch cÊp vïng vµ ®Þa ph−¬ng ®Ó ph©n cÊp, ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm vµ x©y dùng c¬ chÕ phèi hîp liªn ngµnh, liªn vïng trong qu¶n lý khai th¸c c¸c nguån tµi nguyªn du lÞch ®¶m b¶o sù thèng nhÊt, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. 2.3. Quy tr×nh, néi dung vµ c«ng cô qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch 2.3.1. Quan niÖm vÒ qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch. LuËt Du lÞch n¨m 2005 cña ViÖt Nam x¸c ®Þnh: “Tµi nguyªn du lÞch gåm tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn vµ tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n ®ang ®−îc khai th¸c vµ ch−a ®−îc khai th¸c” [4, tr. 28]. Do ®ã ®èi t−îng qu¶n lý khai th¸c ë ®©y kh¸ réng, kh«ng chØ lµ tµi nguyªn du lÞch ®] ®−îc khai th¸c mµ cßn c¶ tµi nguyªn du lÞch ch−a ®−îc khai th¸c hay lµ nh÷ng tµi nguyªn ®ang ë d¹ng tiÒm n¨ng. Tµi nguyªn du lÞch mang ®Çy ®ñ ®Æc ®iÓm chung cña tµi nguyªn, nh−ng nã lµ lo¹i tµi nguyªn ®Æc biÖt nªn viÖc qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch lµ mét qu¸ tr×nh tæng hîp bao gåm viÖc ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ tµi nguyªn (x¸c ®Þnh ®iÓm du lÞch), ph©n lo¹i tµi nguyªn du lÞch ®Ó lµm c¨n cø x©y dùng quy ho¹ch ph¸t triÓn du lÞch, x¸c ®Þnh vµ c«ng bè c¸c khu du lÞch, ®iÓm du lÞch, tuyÕn du lÞch, ®« thÞ du lÞch cïng víi viÖc ban hµnh c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch, ph¸p luËt lµm c¬ së, hµnh - 20 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- lang ph¸p lý cho viÖc tæ chøc, qu¶n lý, sö dông vµ khai th¸c tµi nguyªn t¹i c¸c khu, ®iÓm, tuyÕn, ®« thÞ du lÞch phôc vô cho c¸c nhu cÇu tham quan, vui ch¬i gi¶i trÝ, nghØ d−ìng… cña kh¸ch du lÞch trªn nguyªn t¾c b¶o vÖ, t«n t¹o vµ khai th¸c hîp lý ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ ®¶m b¶o ph¸t triÓn du lÞch bÒn v÷ng. Tµi nguyªn du lÞch lµ lo¹i tµi nguyªn ®Æc biÖt cÇn x¸c ®Þnh râ c¸c ®Æc tÝnh còng nh− gi¸ trÞ cña tµi nguyªn ®Ó ph©n lo¹i cho phï hîp lµm c¬ së cho viÖc ®Þnh h−íng qu¶n lý, sö dông vµ khai th¸c tµi nguyªn mét c¸ch hîp lý vµ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ nh−ng kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn tµi nguyªn. ViÖc qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c bÒn v÷ng vµ kh¶ n¨ng phôc håi cña tµi nguyªn. T¹i c¸c n−íc cã ngµnh du lÞch ph¸t triÓn, viÖc qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch nµy th−êng do c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc cña trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng thùc hiÖn, th«ng qua quy ho¹ch ph©n h¹ng, ®¸nh gi¸, xÕp lo¹i tµi nguyªn du lÞch vµ th«ng qua kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp du lÞch. C¸c doanh nghiÖp nµy cã thÓ thuéc c¸c c¬ quan bé, ngµnh trung −¬ng (bé l©m nghiÖp, du lÞch, v¨n ho¸…) hoÆc ®Þa ph−¬ng (së, côc du lÞch, v¨n ho¸, l©m nghiÖp…). C¸c doanh nghiÖp du lÞch ®−îc giao trùc tiÕp qu¶n lý vµ khai th¸c tµi nguyªn du lÞch t¹i mét khu, ®iÓm du lÞch cô thÓ. 2.3.2. Quy tr×nh vµ néi dung qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch S¬ ®å 2.1. Quy tr×nh qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch [31] - X©y dùng lËp quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn du lÞch; Quy ho¹ch c¸c vïng, ®Þa ph−¬ng; §¸nh gi¸, xÕp h¹ng, ph©n lo¹i tµi nguyªn du lÞch. - ChØ ®Þnh hoÆc thµnh lËp ®¬n vÞ qu¶n lý tµi nguyªn; §¶m b¶o ng©n s¸ch qu¶n lý khai th¸c; X©y dùng quy chÕ qu¶n lý khai th¸c. TriÓn khai cô thÓ qu¶n lý tµi nguyªn - Ban hµnh luËt; c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng - Ra quy ®Þnh, quy chÕ, khung; X©y dùng hÖ thèng tiªu chuÈn. Ban hµnh luËt ph¸p - 21 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn lµ mét quy tr×nh bao gåm nhiÒu c«ng viÖc kh¸c nhau. Quy tr×nh qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch thÓ hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch, cã thÓ kh¸i qu¸ nh− s¬ ®å 2.1. ViÖc x¸c ®Þnh râ c¸c khu du lÞch, ®iÓm du lÞch, tuyÕn du lÞch vµ ®« thÞ du lÞch cña LuËt Du lÞch n¨m 2005 lµ c¬ së ph¸p lý cao nhÊt cho qu¸ tr×nh qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch cña ngµnh du lÞch vµ cña c¸c ®Þa ph−¬ng n−íc ta. Trong LuËt Du lÞch còng ®] x¸c ®Þnh râ c¸c néi dung qu¶n lý theo khu du lÞch, ®iÓm du lÞch, tuyÕn du lÞch vµ ®« thÞ du lÞch. Tuú theo gi¸ trÞ hÊp dÉn vÒ tµi nguyªn du lÞch cña c¸c khu, ®iÓm, tuyÕn vµ ®« thÞ du lÞch mµ ®−îc ph©n theo cÊp quèc gia hay cÊp ®Þa ph−¬ng cïng víi thÈm quyÒn c«ng nhËn. Theo ®ã c¸c néi dung qu¶n lý cho c¸c khu, ®iÓm, tuyÕn du lÞch, ®« thÞ du lÞch còng ®−îc quy ®Þnh râ. §©y chÝnh lµ c¬ së quan träng cho ngµnh du lÞch tæ chøc, qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch, më ra c¸c h−íng kinh doanh du lÞch phôc vô môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x] héi cña ®Êt n−íc trong thêi gian tíi. 2.3.3. C¸c c«ng cô qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch • C¸c c«ng cô qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch cÊp nhµ n−íc Tµi nguyªn du lÞch dï lµ tù nhiªn hay nh©n v¨n ®Òu ®−îc coi lµ di s¶n v¨n ho¸ hoÆc tù nhiªn quý b¸u cña nh©n lo¹i, sö dông phÇn tµi nguyªn nµy ph¶i x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt t−¬ng øng, thùc hiÖn qu¶n lý ph¸p chÕ cã hiÖu qu¶. Tµi nguyªn du lÞch phÇn lín c¸c tr−êng hîp thuéc vÒ tµi s¶n quèc gia, nªn qu¶n lý tµi nguyªn du lÞch ®ång thêi lµ vÊn ®Ò qu¶n lý nhµ n−íc th«ng qua hÖ thèng c¸c c¬ chÕ, chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch vµ v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ ph¸t triÓn du lÞch, ®ã lµ: - LuËt Du lÞch. - KÕ ho¹ch, ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng vÒ du lÞch, chiÕn l−îc ph¸t triÓn du lÞch quèc gia, vïng, miÒn. - C¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn du lÞch bÒn v÷ng: chÝnh s¸ch du lÞch sinh th¸i, du lÞch céng ®ång, du lÞch v× ng−êi nghÌo, v.v… • C¸c c«ng cô qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch cÊp ®Þa ph−¬ng Ngoµi hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch cña nhµ n−íc th× c¸c ®Þa ph−¬ng c¨n cø vµo t×nh h×nh cô thÓ, ®Æc - 22 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- ®iÓm tµi nguyªn ban hµnh c¸c quy ®Þnh, quy chÕ qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch phï hîp thùc tÕ cña tõng khu, ®iÓm du lÞch trªn ®Þa bµn ®Þa ph−¬ng: - Quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn du lÞch cña tØnh, quy ho¹ch chi tiÕt c¸c khu du lÞch lµm cë së cho viÖc qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. - C¸c chiÕn l−îc vµ ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn du lÞch cña tØnh qua c¸c giai ®o¹n. - C¸c quy ®Þnh vÒ ph©n cÊp qu¶n lý, quy ®Þnh râ chøc n¨ng nhiÖm, quyÒn h¹n vµ giíi h¹n qu¶n lý cho c¸c ®¬n vÞ qu¶n lý tµi nguyªn trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. - Quy chÕ b¶o vÖ, t«n t¹o vµ qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch t¹i c¸c khu, ®iÓm du lÞch vµ tuyÕn du lÞch. - C¸c quy ®Þnh vÒ c¬ chÕ thu, trÝch nép vµ ph©n chia lîi Ých tõ c¸c nguån thu tõ b¸n vÐ tham quan khu, ®iÓm du lÞch. - C¸c v¨n b¶n phèi hîp thùc hiÖn liªn ngµnh trong qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn gi÷a c¸c c¬ quan ®¬n vÞ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp qu¶n lý tµi nguyªn. - C¸c chÝnh s¸ch −u ®]i khuyÕn khÝch ®Çu t− khai th¸c tµi nguyªn du lÞch ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm du lÞch. - C¸c chÝnh s¸ch −u tiªn ph¸t triÓn du lÞch bÒn v÷ng: du lÞch céng ®ång, du lÞch sinh th¸i, du lÞch v¨n ho¸, du lÞch v× ng−êi nghÌo, du lÞch n«ng th«n, v.v… 2.4. Kinh nghiÖm qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn ®Ó ph¸t triÓn du lÞch 2.4.1. Kinh nghiÖm qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch ë n−íc ngoµi Nghiªn cøu häc hái kinh nghiÖm qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch ë mét sè n−íc cã ngµnh du lÞch ph¸t triÓn t−¬ng ®èi thµnh c«ng vµ cã nh÷ng ®iÒu kiÖn t−¬ng ®èi t−¬ng ®ång nh− ViÖt Nam ®Ó cã thÓ ¸p dông vµo thùc tiÔn qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch t¹i c¸c ®Þa ph−¬ng nãi riªng vµ cña c¶ n−íc nãi chung lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa rÊt quan träng, phï hîp víi chñ tr−¬ng “®i t¾t ®ãn ®Çu” cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta. §Ò tµi nghiªn cøu hai quèc gia trong khu vùc lµ Trung Quèc vµ Th¸i Lan. 2.4.1.1. Kinh nghiÖm vÒ qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch cña Trung Quèc N»m ë §«ng ¸, bªn bê T©y Th¸i B×nh D−¬ng, “Trung Quèc lµ mét quèc gia réng lín víi diÖn tÝch 9.596.960 km2, lín thø ba trªn thÕ giíi. Tõ B¾c ®Õn Nam, l]nh thæ Trung Quèc tr¶i dµi 5.500km, n»m ë c¸c mói giê vµ ®iÒu kiÖn khÝ hËu, ®Þa lý kh¸c nhau, tËp hîp cña nhiÒu d¹ng tµi nguyªn tù nhiªn vµ nh©n v¨n phong phó” - 23 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- [31]. Lµ mét quèc gia réng lín vµ giµu cã vÒ tiÒm n¨ng vµ tµi nguyªn ph¸t triÓn du lÞch, Trung Quèc næi tiÕng trªn thÕ giíi víi c¸c ®iÓm du lÞch c¶nh quan, c¸c phong tôc tËp qu¸n d©n téc phong phó ®a d¹ng vµ nhiÒu mÇu s¾c. Víi viÖc thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi trong vµi thËp kû qua, ngµnh Du lÞch Trung Quèc còng cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn nh¶y vät vµ ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh tùu to lín ®ã lµ do c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch cña Trung Quèc, kinh nghiÖm vµ bµi häc cã nhiÒu, tr−íc tiªn ph¶i kÓ ®Õn kinh nghiÖm vÒ m« h×nh vµ c¸c biÖn ph¸p tæ chøc kinh doanh du lÞch t¹i c¸c ®iÓm tµi nguyªn. * M« h×nh tæ chøc kinh doanh du lÞch t¹i c¸c khu, ®iÓm du lÞch: ViÖc kinh doanh t¹i c¸c khu, ®iÓm du lÞch do c¸c C«ng ty kinh doanh du lÞch thùc hiÖn. C¸c ban ngµnh chñ qu¶n du lÞch thµnh phè, khu, huyÖn kh«ng can thiÖp vµo viÖc kinh doanh cña c¸c c«ng ty kinh doanh du lÞch, hä chØ thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc ®¶m b¶o chÊt l−îng, ®µo t¹o nh©n viªn, v.v. C¸c c¬ quan du lÞch chñ qu¶n cña tØnh, thµnh phè trùc thuéc, khu, huyÖn x©y dùng tiªu chuÈn cÇn thiÕt vµ quy ®Þnh cho c¸c c«ng ty kinh doanh du lÞch, hoµn thiÖn hÖ thèng qu¶n lý ®éng bao gåm c¸c néi dung nh− “n¨m xÐt duyÖt, n¨m kiÓm tra, n¨m phª chuÈn, n¨m ®¸nh gi¸…” [31, tr. 150]. C¸c c«ng ty kinh doanh du lÞch ph¶i nghiªm chØnh chÊp hµnh “§iÒu lÖ qu¶n lý c«ng ty du lÞch’’ [31] vµ “khai th¸c c¸c h¹ng môc du lÞch phï hîp víi quy ho¹ch ph¸t triÓn cña ngµnh Du lÞch…” [8]. C¸c c«ng ty du lÞch cña c¸c tØnh thµnh kh¸c ph¶i nghiªm chØnh chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh cña chÝnh quyÒn së t¹i, vÝ dô c¸c c«ng ty du lÞch t¹i B¾c Kinh ph¶i tu©n theo “Quy ®Þnh t¹m thêi cña UBND thµnh phè B¾c Kinh vÒ viÖc t¨ng c−êng qu¶n lý c¸c c«ng ty du lÞch thuéc c¸c tØnh thµnh kh¸c cã chi nh¸nh ë B¾c Kinh’’ [31, tr. 150]. “Ng−êi kinh doanh du lÞch ph¶i tu©n thñ Ph¸p luËt, quy ®Þnh cña Nhµ n−íc, tu©n thñ nguyªn t¾c tù nguyÖn, b×nh ®¼ng, c«ng b»ng, tin cËy vµ ®¹o ®øc kinh doanh’’ (§iÒu 21, §iÒu lÖ qu¶n lý du lÞch B¾c Kinh) [31], chÞu sù gi¸m s¸t kiÓm tra cña c¬ quan chñ qu¶n du lÞch trong viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña ngµnh du lÞch, c¸c c¬ quan h÷u quan. C¸c doanh nghiÖp du lÞch nµy cã thÓ trùc thuéc c¸c c¬ quan qu¶n lý kh¸c nhau, ch¼ng h¹n cã thÓ trùc thuéc ngµnh Du lÞch, ngµnh v¨n ho¸, ngµnh l©m nghiÖp, song - 24 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- c¸c c¬ quan chñ qu¶n nµy kh«ng can thiÖp vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong kinh doanh vµ ph¶i thùc hiÖn ®óng nh÷ng quy ®Þnh cña ngµnh vµ cña c¬ quan h÷u quan nh− ®¶m b¶o vÖ sinh m«i tr−êng, ®¶m b¶o quyÒn lîi cña kh¸ch du lÞch. T¹i mçi khu, ®iÓm du lÞch ®Òu h×nh thµnh “C«ng ty kinh doanh du lÞch”. C¸c c«ng ty ph¶i cã “GiÊy phÐp kinh doanh dÞch vô du lÞch” [31]. C¸c c«ng ty ®−îc trao quyÒn qu¶n lý khu, ®iÓm du lÞch mét c¸ch toµn diÖn. * QuyÒn h¹n tr¸ch nhiÖm qu¶n lý cña c¸c c«ng ty, bao gåm: - Qu¶n lý vµ tæ chøc tham quan cho kh¸ch du lÞch. Qu¶n lý viÖc kinh doanh t¹i khu, ®iÓm du lÞch (¨n uèng, l−u niÖm, dÞch vô vµ hµng ho¸ kh¸c); - Qu¶n lý viÖc thùc hiÖn b¸n vÐ, qu¶n lý ®¶m b¶o trËt tù trÞ an; - Qu¶n lý vµ thùc hiÖn viÖc b¶o tån, t«n t¹o tµi nguyªn, b¶o vÖ m«i tr−êng, b¶o ®¶m vÖ sinh; - §µo t¹o nh©n lùc t¹i chç cho doanh nghiÖp bao gåm ®µo t¹o cho nh©n viªn cña c«ng ty, con em, c− d©n t¹i vïng du lÞch ®Ó hä cã thÓ tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng du lÞch; - Nép thuÕ kinh doanh vµ nép cÊp trªn theo quy ®Þnh, phÇn cßn l¹i bï ®¾p chi phÝ, ph¸t triÓn kinh doanh. Cô thÓ, c«ng t¸c qu¶n lý vµ khai th¸c tµi nguyªn du lÞch t¹i c¸c khu, ®iÓm du lÞch ®−îc c¸c c«ng ty thùc hiÖn nh− sau: - Qu¶n lý vµ tæ chøc kinh doanh: Dùa trªn c¬ së tµi nguyªn du lÞch cña khu, ®iÓm du lÞch, c¸c quy ®Þnh cña ngµnh Du lÞch, c¸c c«ng ty du lÞch ph¶i x©y dùng dÞch vô ®ång bé phôc vô cho kh¸ch du lÞch nh− b]i ®Ó xe, nhµ vÖ sinh, thïng r¸c, m¹ng th«ng tin. Tr¸ch nhiÖm ®¶m b¶o an ninh trËt tù, vÖ sinh m«i tr−êng, v¨n minh du lÞch lµ cña c¸c c«ng ty du lÞch. Ph¸t triÓn hÖ thèng th«ng tin du lÞch vµ dÞch vô th«ng tin du lÞch ®Ó ph¸t triÓn du lÞch vµ ®¶m b¶o quyÒn lîi cho kh¸ch du lÞch. C¸c c«ng ty kinh doanh du lÞch cã tr¸ch nhiÖm n©ng cao chÊt l−îng dÞch vô, thuyÕt minh, h−íng dÉn ë c¸c khu, ®iÓm du lÞch. Ph¶i cã c¸c b¶ng chØ dÉn toµn bé c¶nh quan, b¶ng chØ ®−êng, biÓn c¶nh b¸o, biÓn dÞch vô. T¹i c¸c khu, ®iÓm du lÞch lín, c¸c c«ng ty ph¶i cã hÖ thèng thuyÕt - 25 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- minh b»ng b¶ng ®iÖn, thuyÕt minh theo giê, sö dông h×nh thøc cho thuª ®µi b¨ng bá tói ®Ó thuyÕt minh cho kh¸ch. C¸c c«ng ty kinh doanh du lÞch ph¶i hoµn thiÖn chÕ ®é qu¶n lý néi bé, t¨ng c−êng c«ng t¸c ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i cho nh©n viªn cña c«ng ty vÒ ph¸p luËt, kü n¨ng chuyªn m«n, nghiÖp vô, ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã c«ng ty còng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®µo t¹o cho ng−êi lao ®éng së t¹i vµ thu nhËn hä vµo lµm viÖc t¹i c«ng ty. Trong kinh doanh, c¸c c«ng ty ph¶i c«ng khai c¸c dÞch vô vµ gi¸ chuÈn, kh«ng ®−îc tù ý thiÕt lËp hoÆc n©ng, h¹ gi¸. C¸c c«ng ty nµy cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý mäi viÖc b¸n hµng trong khu, ®iÓm du lÞch vµ ®¶m b¶o chÊt l−îng hµng ho¸ dÞch vô cung cÊp cho kh¸ch du lÞch. NÕu mét ®iÓm nµo ®ã kh«ng lµm ®óng theo quy ®Þnh cña c«ng ty sÏ bÞ ph¹t hoÆc bÞ cÊm kinh doanh. Mét sè ®iÓm du lÞch ë Trung Quèc ®] dïng b¶ng hiÖu ®Ó ®¸nh dÊu c¸c c¬ së b¸n hµng vi ph¹m quy ®Þnh nh− b¸n hµng kÐm chÊt l−îng sÏ bÞ treo biÓn “mµu vµng” tr−íc cöa hiÖu. Nh÷ng ng−êi kinh doanh t¹i c¸c khu, ®iÓm du lÞch kh«ng ®−îc phÐp chÌo kÐo, nµi Ðp kh¸ch mua hµng. C¸c c«ng ty kinh doanh du lÞch qu¶n lý viÖc b¸n vÐ cña khu hoÆc ®iÓm du lÞch. NÕu trong khu, ®iÓm du lÞch cã ®iÓm thu phÝ cÇn ph¶i lËp cöa thu phÝ riªng, kh«ng ®−îc phÐp Ðp kh¸ch du lÞch mua c¶ bé phiÕu. VÐ cña c¸c ®iÓm du lÞch lµ do Bé Tµi chÝnh ph¸t hµnh. “TiÒn thu ®−îc tõ b¸n vÐ nép 70% cho c¬ quan chñ qu¶n, 30% ®−îc dïng lµm kinh phÝ ®Ó t«n t¹o, b¶o tån th−êng xuyªn c¸c h¹ng môc träng ®iÓm du lÞch” [31]. NÕu kinh phÝ cÇn thiÕt lín h¬n sè ®ã th× c«ng ty kinh doanh du lÞch cÇn lËp dù ¸n, c¬ quan du lÞch vµ c¬ quan h÷u quan sÏ duyÖt vµ cÊp thªm kinh phÝ. Bªn c¹nh ®ã viÖc kiÓm tra gi¸m s¸t qu¸ tr×nh thùc hiÖn lµ biÖn ph¸p qu¶n lý cña c¸c c¬ quan qu¶n lý du lÞch tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng: “C¸c c¬ quan chñ qu¶n khu, huyÖn vµ thµnh phè tiÕn hµnh duyÖt vµ thÈm tra th−êng niªn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp du lÞch…” (§iÒu 48, §iÒu lÖ qu¶n lý Du lÞch B¾c Kinh) [8]. 3.4.1.2. Kinh nghiÖm qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch cña Th¸i Lan Th¸i Lan lµ n−íc cã ngµnh du lÞch kh¸ ph¸t triÓn trong khu vùc. Trong thêi gian qua ngµnh du lÞch Th¸i Lan ®] ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ to lín, gi÷ vai trß quan - 26 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- träng trong nÒn kinh tÕ, nã ®−îc ®¸nh gi¸ lµ ngµnh ®¶m b¶o cuéc sèng vµ sù phån vinh cña ®Êt n−íc. §¹t ®−îc kÕt qu¶ ®ã lµ do c«ng t¸c qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch cña Th¸i Lan kh¸ thµnh c«ng th«ng qua kinh nghiÖm x©y dùng m« h×nh vµ c¸c biÖn ph¸p tæ chøc kinh doanh du lÞch t¹i c¸c ®iÓm tµi nguyªn phï hîp. §èi víi d¹ng tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn: C¸c ®iÓm du lÞch ®Òu cã mét tæ chøc hoÆc c«ng ty ®øng ra qu¶n lý vµ khai th¸c ®iÓm du lÞch ®ã. - T¹i v−ên quèc gia Khao Yai n¬i cã nhiÒu tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ ®éng vËt hoang d] quý hiÕm, c¸ch thñ ®« Bangkok 160km vÒ phÝa T©y B¾c, cã Ban qu¶n lý v−ên quèc gia. - T¹i Khu du lÞch Laguna Phuket n»m ë phÝa T©y B¾c cña ®¶o Phuket, mét hßn ®¶o lín nhÊt cña Th¸i Lan thÞnh v−îng nhê ph¸t triÓn du lÞch, ®¬n vÞ qu¶n lý kinh doanh lµ C«ng ty dÞch vô Laguna (LSC) – mét c«ng ty liªn doanh. T¹i khu du lÞch Laguna nµy cßn cã Ban tæng qu¶n lý. Thµnh viªn cña ban nµy lµ tæng gi¸m ®èc c¸c kh¸ch s¹n trong khu nghØ. Hä th−êng xuyªn häp víi c«ng ty dÞch vô Laguna ®Ó t×m vµ xö lý c¸c vÊn ®Ò. C¸c tæ chøc hoÆc c«ng ty ®Òu phèi hîp víi C¬ quan Du lÞch Th¸i Lan (TAT) ®Ó qu¶n lý c¸c ®iÓm du lÞch. §èi víi tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®Ó b¶o vÖ nguån tµi nguyªn vµ m«i tr−êng, diÖn tÝch ®Êt sö dông x©y dùng c¸c tiÖn nghi dÞch vô phôc vô cho kh¸ch du lÞch th−êng lµ rÊt h¹n chÕ. Nh÷ng n¬i nµo cÇn giíi h¹n kh¸ch du lÞch tham quan th× chi phÝ tham quan sÏ ®−îc n©ng cao, ®ång thêi hä còng giíi h¹n tham quan cho kh¸ch du lÞch trªn c¸c tuyÕn ®−êng ®] ®Þnh s½n d−íi sù gi¸m s¸t cña nh©n viªn khu du lÞch. VÝ dô nh− ë khu du lÞch Umphang hay ë khu du lÞch Laguna Phuket, ®Ó b¶o vÖ vµ b¶o tån hÖ sinh th¸i, nh÷ng chÊt th¶i kh«ng thÓ t¸i sinh, ®−îc ®em thiªu hoÆc ph©n huû thµnh ph©n h÷u c¬, c¸c nhµ ®Çu t− x©y dùng khu nghØ ph¶i thu thËp r¸c th¶i vµ ph©n huû chóng gióp cho c¸c céng ®ång d©n c− ë l©n cËn. §Ó tiÕt kiÖm n¨ng l−îng, nh÷ng n¬i c«ng céng ph¶i sö dông tèi thiÓu ®iÒu hoµ. §Ó tr¸nh g©y « nhiÔm nguån n−íc, ng−êi ta x©y dùng c¸c hå nh©n t¹o, bÓ chøa, sö dông c©y cèi, cá b¶n ®Þa, nh÷ng gièng c©y cã søc ®Ò kh¸ng cao, Ýt cÇn thuèc trõ s©u. - 27 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- ViÖc ph©n chia lîi Ých kinh tÕ tuú thuéc vµo tõng ®iÓm du lÞch. T¹i v−ên quèc gia Khao Yai, Ban qu¶n lý v−ên vµ C¬ quan du lÞch Th¸i Lan ®Òu kinh doanh c¸c c¬ së l−u tró vµ cã thu nhËp tõ dÞch vô l−u tró, ¨n uèng, b¸n hµng l−u niÖm, dÞch vô tham quan ®éng thùc vËt hoang d]. Ban qu¶n lý v−ên quèc gia cßn cã thªm thu nhËp tõ lÖ phÝ vµo cöa, tuy nhiªn lÖ phÝ vµo cöa chiÕm tû lÖ rÊt nhá trong tæng chi tiªu cña kh¸ch du lÞch (th−êng b»ng 1% cña tæng chi tiªu). ë khu nghØ Laguna Phuket, c¸c kh¸ch s¹n ®ãng gãp phÇn tr¨m thu nhËp cña hä ®Ó sö dông chung cho viÖc tiÕp thÞ toµn bé khu du lÞch. Bªn c¹nh ®ã Th¸i Lan ®Æc biÖt chó träng ®Õn b¶o vÖ quyÒn lîi cña kh¸ch du lÞch. C¬ quan du lÞch Th¸i Lan ®] thµnh lËp Trung t©m th«ng tin du lÞch vµ Trung t©m trî gióp du lÞch. Trung t©m trî gióp du lÞch ph¸t hµnh nh÷ng tµi liÖu h−íng dÉn cho kh¸ch du lÞch c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, r¾c rèi gÆp ph¶i, c¸ch liªn hÖ víi c¸c tæ chøc liªn quan, sè ®iÖn tho¹i dµnh cho kh¸ch du lÞch sö dông khi cÇn thiÕt. Trung t©m còng lu«n kiÓm so¸t sù an toµn vµ trang thiÕt bÞ t¹i c¸c ®iÓm du lÞch. Th¸i Lan khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn céng ®ång t¹i c¸c ®iÓm du lÞch. Ngµnh du lÞch Th¸i Lan tæ chøc ®µo t¹o vÒ qu¶n lý du lÞch cho c¸c tæ chøc hµnh chÝnh ë ®Þa ph−¬ng (tæ chøc hµnh chÝnh, quËn, huyÖn, tØnh) vµ c¸c tæ chøc céng ®ång kh¸c. §èi víi d¹ng tµi nguyªn du lÞch v¨n ho¸ - B¶o tån vµ qu¶n lý khu v¨n ho¸ vµ khu ®« thÞ cæ C¸c ®« thÞ cæ lµ mét trong nh÷ng tµi nguyªn du lÞch v¨n ho¸ quan träng vµ ®éc ®¸o cña mçi vïng, quèc gia. Kh¸c víi d¹ng tµi nguyªn tù nhiªn, ®©y lµ ®« thÞ ®i kÌm víi l−îng d©n c− sinh sèng trong ®ã, víi c¸c tËp tôc sinh ho¹t vµ nhiÒu di tÝch cßn l−u gi÷ l¹i. ViÖc ph¸t triÓn du lÞch mµ vÉn duy tr× vµ b¶o tån lµ vÊn ®Ò lín, ®ã chÝnh lµ viÖc qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch di s¶n. Th¸i Lan ®] tiÕn hµnh c«ng t¸c b¶o tån vµ ph¸t triÓn nµy t−¬ng ®èi tèt trªn c¬ së tu©n thñ chÆt chÏ “nguyªn t¾c b¶o tån vµ ph¸t triÓn”[31]: - X¸c ®Þnh mËt ®é vµ sè l−îng d©n c− phï hîp víi quy m« cña khu ®« thÞ cæ. LËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn viÖc di d©n tíi c¸c ®Þa ®iÓm míi trong t−¬ng lai. Khu vùc d©n c− míi ph¶i ®ñ xa ®Ó phßng ngõa viÖc liªn kÕt víi khu ®« thÞ cæ. Ph¸t triÓn khu - 28 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- ®« thÞ cæ cÇn ®−îc thùc hiÖn song song víi b¶o tån, chØ ®−îc phÐp x©y dùng t¹i c¸c khu vùc thÝch hîp. - Ph©n vïng b¶o tån: Mét khu ®« thÞ cæ cÇn ph¶i cã sù ph©n vïng râ rµng ®Ó x¸c ®Þnh khu vùc b¶o tån tuyÖt ®èi, khu b¶o tån vµ khu du lÞch. Trong tr−êng hîp khu ®« thÞ cæ qu¸ lín th× mét sè ho¹t ®éng cung cÊp dÞch vô cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh trong khu vùc b¶o tån, tuy nhiªn cÇn ph¶i ®Æt d−íi sù kiÓm so¸t nghiªm ngÆt ®Ó h¹n chÕ tíi møc tèi ®a vÒ sè l−îng vµ quy m«t cña c¸c ho¹t ®éng ®ã. - X©y dùng ph¶i hµi hoµ víi c¸c yÕu tè nguyªn b¶n nh− viÖc sö dông ®Êt, ®Æc ®iÓm vµ kÝch th−íc cña c¸c tuyÕn ®−êng giao th«ng (®−êng s¸, kªnh r¹ch, s«ng ngßi), quy m«, kiÓu c¸ch, chiÒu cao, ®Æc ®iÓm vµ vËt liÖu cña c¸c c«ng tr×nh x©y dùng kh«ng ®−îc kh¸c biÖt nhiÒu víi nguyªn b¶n, c¸c kho¶ng kh«ng vµ kho¶ng trèng cña c¸c c«ng tr×nh ph¶i ®ñ réng ®Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng tËp trung mËt ®é cao vµ phßng ngõa ho¶ ho¹n. - CÇn ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p phï hîp ®Ó ph©n c¸ch c¸c c«ng tr×nh nµy víi c¸c khu vùc ®−êng s¸, kªnh r¹ch vµ s«ng ngßi… Ngoµi ra, cÇn ph¶i t¨ng c−êng diÖn tÝch c©y xanh nh− c¸c th¶m cá, v−ên t−îc vµ c©y cèi. - X¸c ®Þnh c¸c tuyÕn ®−êng giao th«ng song song víi viÖc b¶o tån c¸c ®−êng nguyªn b¶n trong khu ®« thÞ cæ. TiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô du lÞch t¹i c¸c vïng ®−îc giµnh cho ph¸t triÓn dÞch vô còng ®−îc giao cho c¸c c«ng ty trùc tiÕp tæ chøc nh− t¹i c¸c ®iÓm du lÞch kh¸c. C¸c c«ng ty nµy ph¶i cã tr¸ch nhiÖm khai th¸c, kinh doanh du lÞch vµ b¶o vÖ tµi nguyªn, tu©n thñ theo c¸c quy ®Þnh cña ®Þa ph−¬ng. 2.4.2. Mét sè kinh nghiÖm trong n−íc T×m hiÓu vÒ thùc tr¹ng còng nh− bµi häc kinh nghiÖm trong qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch t¹i mét sè khu, ®iÓm du lÞch ®iÓn h×nh ë trong n−íc cã mét sè nÐt t−¬ng ®ång víi Ninh B×nh lµ rÊt cÇn thiÕt. Nã cã thÓ lµm c¬ së gióp cho viÖc nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn t¹i c¸c khu, ®iÓm du lÞch cña Ninh B×nh s¸t thùc vµ hiÖu qu¶ h¬n. 2.4.2.1. Qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch t¹i Héi An. - 29 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Khu du lÞch phè cæ Héi An thuéc thÞ x] Héi An, tØnh Qu¶ng Nam lµ di s¶n v¨n ho¸ thÕ giíi víi h¬n 1000 di tÝch ®−îc b¶o tån hÇu nh− nguyªn vÑn víi gi¸ trÞ v¨n ho¸, lÞch sö, kiÕn tróc nghÖ thuËt ®éc ®¸o bao gåm nhµ cæ truyÒn thèng, c¶nh quan ®« thÞ cæ, bÕn c¶ng, chïa chiÒn, c¶nh quan thiªn nhiªn… ®] trë thµnh ®iÓm du lÞch hÊp dÉn ®èi víi kh¸ch du lÞch trong vµ ngoµi n−íc. HiÖn khu phè cæ Héi An ®ang ®−îc giao cho Trung t©m qu¶n lý b¶o tån di tÝch Héi An trùc thuéc UBND thÞ x] Héi An. Trung t©m qu¶n lý b¶o tån di tÝch cã Phßng H−íng dÉn tham quan lµ ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu x©y dùng ch−¬ng tr×nh tham quan, néi dung thuyÕt minh, ®éi ngò h−íng dÉn viªn, tæ chøc h−íng dÉn tham quan vµ thu tiÒn b¸n vÐ tham quan. Qu¶ng Nam ®] cã quy ho¹ch chung cho Héi An vµ hiÖn ®ang ®−îc ®iÒu chØnh do UBND thÞ x] Héi An thùc hiÖn, song cßn thiÕu quy ho¹ch chi tiÕt. C¬ së vËt chÊt kü thuËt nh− nhµ hµng, kh¸ch s¹n vµ c¸c dÞch vô vui ch¬i gi¶i trÝ ph¸t triÓn tù ph¸t vµ kh«ng tËp trung. C¸c ®¬n vÞ trùc tiÕp khai th¸c kinh doanh du lÞch lµ trung t©m v¨n ho¸ thÓ thao, c¸c doanh nghiÖp du lÞch, kh¸ch s¹n, nhµ hµng, c¸c hé c¸ thÓ kinh doanh dÞch vô du lÞch, b¸n hµng ho¸, ®å l−u niÖm trong vµ ngoµi khu phè cæ. UBND thÞ x] Héi An ®] ban hµnh c¸c quy ®Þnh rÊt cô thÓ, chi tiÕt vÒ tæ chøc vµ qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng tham quan, kinh doanh du lÞch, dÞch vô: - “QuyÕt ®Þnh 487/2001/Q§-UB ngµy 12/07/2001 cña UBND thÞ x] Héi An vÒ Quy chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô th−¬ng m¹i trong khu vùc I – Khu phè cæ Héi An” [31]. C¸c ®¬n vÞ kinh doanh ph¶i ®¶m b¶o vÖ sinh m«i tr−êng xung quanh, trËt tù vµ an ninh, an toµn khu vùc. Nh− vËy, c«ng t¸c an ninh trËt tù vµ vÖ sinh m«i tr−êng lµ nhiÖm vô cña mäi thµnh phÇn tham gia vµo ho¹t ®éng du lÞch. VÒ qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô cña c¸c d._. triÓn cña du lÞch Ninh B×nh ngµnh cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p sau: - X©y dùng vµ thùc hiÖn chiÕn l−îc ®µo t¹o båi d−ìng, sö dông nguån nh©n lùc ®Õn n¨m 2015. Tõ chiÕn l−îc ®ã ta cã thÓ lªn ®−îc nh÷ng kÕ ho¹ch ng¾n h¹n, dµi h¹n ®Ó thùc hiÖn. + KÕ ho¹ch ng¾n h¹n lµ nh÷ng h×nh thøc ®µo t¹o båi d−ìng c¸n bé ®ang trùc tiÕp tham gia lµm du lÞch trªn ®Þa bµn tØnh. Phèi kÕt hîp gi÷a c¸c ®¬n vÞ kinh doanh trªn ®Þa bµn ®Ó cã con sè chÝnh x¸c vÒ ®èi t−îng, sè l−îng thùc sù cÇn ®−îc båi d−ìng trong thêi gian ng¾n. Th−êng xuyªn më c¸c líp gi¸o dôc céng ®ång ®Ó cung cÊp cho ng−êi d©n cã ®−îc nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ du lÞch vµ ®Þnh h−íng c«ng viÖc cña hä ®ang trùc tiÕp tham gia lµm du lÞch. Cã c¸c h×nh thøc −u ®]i khuyÕn khÝch ®Ó kªu gäi nh÷ng ng−êi cã tr×nh ®é cao lµ ng−êi ®Þa ph−¬ng ®ang trùc tiÕp lµm du lÞch t¹i c¸c ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc vÒ víi du lÞch Ninh B×nh. T¹o c¬ héi tèt cho nh÷ng ng−êi cã tr×nh ®é ®] tèt nghiÖp chuyªn ngµnh du lÞch t¹i c¸c tr−êng ®¹i häc vÒ lµm t¹i Ninh B×nh. Ngoµi ra cã liªn doanh liªn kÕt víi nh÷ng nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi muèn ®Çu t− vµo du lÞch Ninh B×nh ®Ó hä gióp ®ì hç trî trong c«ng t¸c ®µo t¹o, qu¶n lý du lÞch. Nh− thÕ trong thêi gian ng¾n tõ 3-5 n¨m cã thÓ bæ sung ®−îc nguån nh©n lùc kh¸ phong phó vµ cã chÊt l−îng cao, gi¶i quyÕt c«ng viÖc ph¸t triÓn tiÒm n¨ng tµi nguyªn ®−îc kÕt qu¶ cao theo ®Þnh h−íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng. + KÕ ho¹ch dµi h¹n lµ tiÕn tíi Ninh B×nh cÇn kÕt hîp víi c¸c tr−êng ®¹i häc më riªng ®−îc c¸c líp häc chuyªn ngµnh du lÞch t¹i Ninh B×nh ®Ó con em Ninh B×nh ®−îc tham gia häc vµ trùc tiÕp lµm du lÞch. HiÖn t¹i ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é cao - 88 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- ë Ninh B×nh cßn thiÕu vµ yÕu, bªn c¹nh ®ã ®éi ngò lao ®éng phæ th«ng l¹i chiÕm tû lÖ rÊt cao. V× vËy ®©y lµ chiÕn l−îc mang tÝnh bÒn v÷ng vµ l©u dµi nh»m cung cÊp nguån nh©n lùc tr×nh ®é cao cho t−¬ng lai. Ngoµi ra, hµng n¨m ngµnh du lÞch nªn th−êng xuyªn tæ chøc c¸c cuéc thi chuyªn m«n nghiÖp vô ®Ó khuyÕn khÝch viÖc rÌn luyÖn n©ng cao tay nghÒ cña c¸n bé nh©n viªn ®ang c«ng t¸c trong ngµnh. Tæ chøc thi tuyÓn, n©ng ng¹ch ®èi víi c¸c c¸n bé trÎ ®Ó bæ nhiÖm lªn c¸c vÞ trÝ cao h¬n. §èi víi nh÷ng ng−êi ®ang trùc tiÕp tham gia lµm qu¶n lý nhµ n−íc vÒ du lÞch ph¶i nªn ra so¸t l¹i vµ cã ®¸nh gi¸ s¸t thùc. Ph©n c«ng c«ng viÖc ®óng ng−êi ®óng viÖc, nÕu cÇn ph¶i bæ sung, ®µo t¹o th× ph¶i cã kÕ ho¹ch ®Ö tr×nh UBND tØnh vµ Së Néi vô ®Ó cã h−íng gi¶i quyÕt kÞp thêi. 4.3.2.6. Gi¶i ph¸p xóc tiÕn, tuyªn truyÒn qu¶ng b¸ du lÞch HiÖn nay ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng quèc gia vÒ du lÞch vµ c¸c sù kiÖn du lÞch ViÖt Nam 2010 ®] ®−îc Tæng côc Du lÞch ban hµnh nh»m chØ ®¹o c¸c Së Du lÞch, Së Th−¬ng m¹i – Du lÞch triÓn khai ®ång bé trªn c¶ n−íc. §©y lµ ®Þnh h−íng v« cïng quan träng cho c«ng t¸c xóc tiÕn ph¸t triÓn du lÞch Ninh B×nh trong thêi gian tíi. Ch−¬ng tr×nh xóc tiÕn ph¶i ®−îc tiÕn hµnh ®ång bé trªn nhiÒu h×nh thøc vµ theo c¸c néi dung chÝnh nh− sau tuyªn truyÒn qu¶ng b¸ du lÞch; xóc tiÕn ph¸t triÓn du lÞch, xóc tiÕn ®Çu t−. * C«ng t¸c tuyªn truyÒn qu¶ng b¸ - Tr−íc tiªn ngµnh du lÞch Ninh B×nh nªn x©y dùng cho m×nh mét h×nh ¶nh ®Ó ph¸t triÓn th«ng qua biÓu t−îng vµ tiªu ®Ò vÒ du lÞch cã thÓ th«ng qua cuéc thi s¸ng t¸c tiªu ®Ò, biÓu t−îng. BiÓu t−îng ph¶i thÓ hiÖn ®−îc nÐt ®éc ®¸o, tiªu biÓu cña tµi nguyªn du lÞch Ninh B×nh. Tiªu ®Ò ph¶i thÓ hiÖn ®−îc môc tiªu, ®Þnh h−íng ph¸t triÓn cña ngµnh du lÞch Ninh B×nh. Bªn c¹nh ®ã biÓu t−îng vµ tiªu ®Ò riªng cña ®iÓm ®Õn Ninh B×nh ph¶i phï hîp vµ cã t¸c dông hç trî cho tiªu ®Ò vµ biÓu t−îng du lÞch ViÖt Nam giai ®o¹n 2006-2010. §©y chÝnh lµ c¬ së cho viÖc triÓn khai c¸c chiÕn dÞch qu¶ng c¸o vµ thiÕt kÕ c¸c Ên phÈm qu¶ng c¸o mét c¸ch chuyªn nghiÖp. - X©y dùng s¶n phÈm tuyªn truyÒn vµ giíi thiÖu vÒ du lÞch Ninh B×nh. Nghiªn cøu, ph¸t hµnh c¸c Ên phÈm giíi thiÖu vÒ v¨n ho¸, lÞch sö, m«i tr−êng phôc vô du lÞch ®Ó tuyªn truyÒn réng r]i trong nh©n d©n nh»m giíi thiÖu vÒ tiÒm n¨ng tµi - 89 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- nguyªn nh©n v¨n vµ tù nhiªn tíi nhiÒu ®èi t−îng kh¸ch t¹i c¸c khu, ®iÓm du lÞch vµ t¹i c¸c c¬ së l−u tró du lÞch. - Chó ý tíi néi dung, quy c¸ch tr×nh bµy c¸c s¶n phÈm Ên phÈm giíi thiÖu c¸c ch−¬ng tr×nh du lÞch phï hîp víi tõng thÞ tr−êng kh¸ch quèc tÕ vµ néi ®Þa ®¶m b¶o kü, mü thuËt vµ tÝnh x¸c thùc, h÷u dông cña th«ng tin cung cÊp. C¸c s¶n phÈm ®ã bao gåm nh− s¸ch giíi thiÖu vÒ danh lam th¾ng c¶nh Ninh B×nh; tËp s¸ch máng h−íng dÉn du lÞch dµnh cho kh¸ch trong n−íc vµ n−íc ngoµi khi ®Õn Ninh B×nh, c¸c tranh ¶nh, tê gÊp, b−u phÈm giíi thiÖu vÒ c¸c ®iÓm du lÞch… - Cã kÕ ho¹ch thùc hiÖn tuyªn truyÒn qu¶ng b¸ th−êng xuyªn trªn ®µi ph¸t thanh, truyÒn h×nh, B¸o Ninh B×nh, c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng giíi thiÖu tíi ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n d©n nh÷ng chñ ch−¬ng, chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ du lÞch, vÒ tiÒm n¨ng tµi nguyªn du lÞch cña ®Þa ph−¬ng. Tõ ®ã ng−êi d©n cã thÓ nhËn thøc ®−îc lîi Ých tr−íc m¾t vµ lîi Ých l©u dµi nh»m t¨ng c−êng ý thøc gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸, v¨n minh du lÞch vµ b¶o vÖ m«i tr−êng c¶nh quan du lÞch, tµi nguyªn du lÞch t¹i c¸c khu, ®iÓm du lÞch trªn ®Þa bµn tØnh. - Phèi kÕt hîp víi chÝnh quyÒn c¸c cÊp, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x] héi tuyªn truyÒn s©u réng tíi mäi tÇng líp nh©n d©n vÒ luËt du lÞch vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p quy h−íng dÉn thùc hiÖn luËt Du lÞch. - T¨ng c−êng c«ng t¸c th«ng tin tíi c¸c ®èi t−îng kh¸ch th«ng qua c¸c phßng th«ng tin du lÞch t¹i nh÷ng khu, ®iÓm du lÞch, x©y dùng biÓn qu¶ng c¸o tÊm lín; c¸c biÓn qu¶ng c¸o ®iÖn tö; c¸c biÓn chØ dÉn vµo khu, ®iÓm du lÞch t¹i c¸c nót giao th«ng, nhµ ga bÕn xe trong tØnh. - Tranh thñ c¸c sù kiÖn cña quèc gia, quèc tÕ tæ chøc trong n−íc ®Ó giíi thiÖu qu¶ng b¸ cho du lÞch Ninh B×nh. Cã kÕ ho¹ch triÓn khai tæ chøc Liªn hoan du lÞch Ninh B×nh n¨m 2010 ®Ó lång ghÐp vµo c¸c ch−¬ng tr×nh lín cña ngµnh du lÞch ViÖt Nam. - Th«ng qua c¸c lÔ héi truyÒn thèng trong tØnh nh−: lÔ héi Tr−êng Yªn, lÔ héi ®Òn Th¸i Vi, lÔ héi chïa B¸i §Ýnh… ®Ó qu¶ng b¸ cho du lÞch cña tØnh. Trong ®ã chän ra lÔ héi lín cã tÝnh chÊt quèc gia nh− lÔ héi Tr−êng Yªn n¨m 2010 ®Ó hç trî tæ chøc vµ khuyÕch ch−¬ng h×nh ¶nh du lÞch. - 90 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- - Xóc tiÕn c¸c ch−¬ng tr×nh qu¶ng b¸ trªn thÞ tr−êng quèc tÕ, ®¨ng ký víi Côc xóc tiÕn Du lÞch ®Ó cö c¸c c¸n bé cã chuyªn m«n tham gia nh÷ng héi chî du lÞch quèc tÕ ®Ó khai th¸c, cËp nhËt th«ng tin vÒ marketing, xóc tiÕn qu¶ng b¸, ®Þnh h−íng thÞ tr−êng kh¸ch quèc tÕ. TiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng më réng vµ cñng cè thÞ tr−êng kh¸ch quèc tÕ truyÒn thèng (Ph¸p, Hµn Quèc, Anh, Hµ Lan, §øc) còng nh− khai th¸c c¸c thÞ tr−êng kh¸ch tiÒm n¨ng (NhËt B¶n, Nga, Trung Quèc) - X©y dùng vµ ph¸t triÓn th−¬ng m¹i ®iÖn tö cho toµn ngµnh du lÞch. Hoµn thiÖn vµ n©ng cÊp trang th«ng tin ®iÖn tö hiÖn nay cña ngµnh du lÞch. Cã thÓ nghiªn cøu ®¨ng ký thªm tªn miÒn míi chuyªn vÒ du lÞch nh− ninhbinhtourism.travel (www.travel.travel) cña HiÖp héi c¸c C«ng ty L÷ hµnh Canada. X©y dùng th− viÖn l−u tr÷ th«ng tin xóc tiÕn du lÞch ®Ó l−u tr÷ b¶o qu¶n c¸c phim video, tranh ¶nh, phim slide gèc, ®Üa CD-ROM, sa bµn ®iÖn tö (b¶n ®å sè) víi nhiÒu líp giao diÖn cã thÓ truy xuÊt lªn m¹ng, nh©n b¶n vµ in Ên ®Ó giíi thiÖu vµ ph¸t t¹i c¸c héi chî, triÓn l]m quèc tÕ vÒ du lÞch. * Xóc tiÕn ®Çu t− ph¸t triÓn du lÞch - Së Du lÞch chñ tr× x©y dùng kÕ ho¹ch xóc tiÕn du lÞch cho tõng giai ®o¹n cô thÓ phï hîp víi chiÕn l−îc chung cña toµn ngµnh. Th−êng xuyªn thùc hiÖn c¸c nghiªn cøu, t×m hiÓu thÞ tr−êng kh¸ch ®Õn Ninh B×nh ph©n lo¹i ®¸nh gi¸ ®Æc ®iÓm nguån kh¸ch, xu h−íng, thÞ hiÕu cña kh¸ch ®Ó x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch sö dông khai th¸c tµi nguyªn du lÞch ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh, s¶n phÈm vµ dÞch vô du lÞch míi, ®éc ®¸o cã chÊt l−îng cao ®¸p øng c¸c nhu cÇu ®a d¹ng vÒ tham quan, nghØ ng¬i, vui ch¬i gi¶i trÝ, kh¸m ph¸ cña kh¸ch du lÞch. - X©y dùng kÕ ho¹ch cô thÓ, chi tiÕt phèi hîp víi së KÕ ho¹ch vµ §Çu t− ®Ó triÓn khai c¸c ch−¬ng tr×nh xóc tiÕn ®Çu t− x©y dùng t¹i c¸c khu, ®iÓm du lÞch, ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm, dÞch vô du lÞch cña Ninh B×nh. C¸c th«ng tin kªu gäi ®Çu t− kh¸ch s¹n cao cÊp tõ 3-5 sao, c¬ së vui ch¬i gi¶i trÝ,.. ph¶i ®−îc tæ chøc giíi thiÖu quy m« t¹i c¸c héi nghÞ, héi chî vµ ®¨ng t¶i liªn tôc trªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®Ó mäi ®èi t−îng trong vµ ngoµi n−íc dÔ truy cËp vµ n¾m b¾t. Thu hót ®−îc nguån vèn ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n ®Çu t− vµo thÞ tr−êng du lÞch Ninh B×nh. Cã - 91 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- chÝnh s¸ch cô thÓ khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn tham gia ®Çu t− khai th¸c tµi nguyªn du lÞch ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh kinh doanh du lÞch. - Phèi hîp víi Së V¨n ho¸- Th«ng tin vµ c¸c cÊp tæ chøc xóc tiÕn kªu gäi ®Çu t− t«n t¹o, b¶o vÖ tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n, nhÊt lµ c¸c di tÝch ®] ®−îc xÕp h¹ng. HiÖn nay chóng ta ®ang tõng b−íc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ th× vÊn ®Ò xóc tiÕn du lÞch cµng ®−îc ®Æt lªn hµng ®Çu. C«ng t¸c xóc tiÕn ®Çu t− ph¸t triÓn du lÞch lµ mét trong nh÷ng c«ng viÖc hÕt søc quan träng mµ ngµnh du lÞch còng nh− c¸c ngµnh c¸c cÊp trªn ®Þa bµn tØnh cÇn phèi hîp ®Ó ®−a du lÞch Ninh B×nh ngµy mét ph¸t triÓn, khai th¸c hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng c¸c nguån tµi nguyªn du lÞch theo kÞp víi ®Þnh h−íng cña TØnh §¶ng bé lÇn thø XIX lµ ph¸t triÓn ngµnh du lÞch thµnh ngµnh kinh tÕ quan träng. Ngoµi s¸u gi¶i ph¸p c¬ b¶n trªn th× gi¶i ph¸p vÒ viÖc phèi kÕt hîp víi c¸c ngµnh, c¸c cÊp trong qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch còng cÇn ®Æc biÖt chó träng ®Ó t¹o ra sù phèi kÕt hîp nhÞp nhµng vµ thèng nhÊt trong ho¹t ®éng tæ chøc qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng cho c¶ hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai. Thùc hiÖn tèt gi¶i ph¸p nµy sÏ gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò phèi hîp liªn ngµnh, liªn vïng phøc t¹p vµ chång chÐo trong qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch hiÖn nay. D−íi sù chØ ®¹o tËp trung, ®ång bé cña nhµ n−íc mµ cô thÓ lµ cña UBND tØnh Ninh B×nh th«ng qua hÖ thèng c¬ së ph¸p lý, cô thÓ lµ c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ phèi hîp liªn ngµnh sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ- x] héi nhanh vµ mang tÝnh bÒn v÷ng cao. C¸c ngµnh chuyªn m«n sÏ tham gia ý kiÕn, nhËn ®Þnh x¸c ®¸ng trong ph¹m vi cña m×nh lµ yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu, tr¸nh ®−îc nh÷ng bÊt cËp trong qu¸ tr×nh triÓn khai c«ng viÖc. Víi t− c¸ch lµ c¬ quan qu¶n lý chÝnh c¸c nguån tµi nguyªn t¹i c¸c khu, ®iÓm du lÞch, ngµnh Du lÞch cÇn chñ ®éng phèi hîp víi c¸c ngµnh c¸c cÊp cã liªn quan trong qu¸ tr×nh qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn trªn ®Þa bµn toµn tØnh. - 92 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 5. KÕt luËn 1. Ninh B×nh lµ tØnh së h÷u nguån tµi nguyªn du lÞch phong phó vµ ®a d¹ng cã thÓ khai th¸c ph¸t triÓn ®−îc nhiÒu lo¹i h×nh du lÞch, s¶n phÈm du lÞch ®éc ®¸o hÊp dÉn kh¸ch du lÞch. Tuy nhiªn viÖc khai th¸c tµi nguyªn du lÞch míi chØ dõng l¹i ë d¹ng tµi nguyªn s½n cã, c¸c lo¹i h×nh, s¶n phÈm du lÞch ®¬n ®iÖu thiÕu sù g¾n kÕt, cßn thiÕu c¸c s¶n phÈm du lÞch ®éc ®¸o, riªng cã víi chÊt l−îng cao. C¸c lo¹i h×nh, s¶n phÈm du lÞch truyÒn thèng ®] trë nªn “b]o hoµ” trªn thÞ tr−êng du lÞch. 2. C«ng t¸c quy ho¹ch, tæ chøc qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch ®] ®−îc ®Þnh h×nh vµ ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh gãp phÇn lµm cho du lÞch cã b−íc ph¸t triÓn míi nh−ng hiÖu qu¶ qu¶n lý ch−a cao, chñ yÕu lµ do c¸c nguyªn nh©n c¬ b¶n sau: - C«ng t¸c x©y dùng quy ho¹ch, ®iÒu chØnh vµ thùc hiÖn qu¶n lý quy ho¹ch cßn nhiÒu bÊt cËp. - Ph©n cÊp qu¶n lý tµi nguyªn ch−a râ rµng, cô thÓ lµm cho viÖc ®Þnh h−íng, chØ ®¹o, qu¶n lý vµ sö dông khai th¸c tµi nguyªn du lÞch cßn nhiÒu chång chÐo lµm cho mét khu, ®iÓm du lÞch cã nhiÒu chñ thÓ qu¶n lý. - Bé m¸y tæ chøc qu¶n lý sö dông, khai th¸c tµi nguyªn du lÞch t¹i c¸c khu du lÞch ch−a phï hîp vµ ®ång bé. HiÖn t¹i mçi khu, ®iÓm du lÞch ¸p dông mét m« h×nh qu¶n lý riªng: n¬i tØnh giao cho ngµnh du lÞch qu¶n lý; n¬i do ngµnh v¨n ho¸ qu¶n lý; n¬i giao cho chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng qu¶n lý, v.v… - HÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch, v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn ph¸t triÓn du lÞch cßn thiÕu ®ång bé, thiÕu c¸c chiÕn l−îc phï hîp vµ v¨n b¶n quy ®Þnh cô thÓ vÒ ho¹t ®éng qu¶n lý, khai th¸c tµi nguyªn du lÞch t¹i c¸c khu, ®iÓm tµi nguyªn du lÞch. H¬n n÷a do kh«ng cã c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn vµ bé quy chuÈn vÒ ®¸nh gi¸, “®Þnh ®iÓm tµi nguyªn” phôc vô cho c«ng t¸c quy ho¹ch du lÞch, qu¶n lý b¶o vÖ m«i tr−êng, v¨n minh du lÞch. Gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ: Mét lµ, n©ng cao chÊt l−îng quy ho¹ch, kiÖn toµn bé m¸y qu¶n lý vµ hoµn thiÖn hÖ thèng b¶n qu¶n lý khai th¸c vµ b¶o vÖ tµi nguyªn du lÞch. - 93 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- - Ph¶i thËt sù coi träng c«ng t¸c x©y dùng quy ho¹ch, ®iÒu chØnh vµ bæ sung quy ho¹ch, thùc hiÖn qu¶n lý quy ho¹ch vµ ®−a c«ng t¸c qu¶n lý quy ho¹ch vµo nÒ nÕp. - Uû ban nh©n d©n tØnh thèng nhÊt qu¶n lý c¸c nguån tµi nguyªn, ph©n râ tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n cña mçi cÊp, mçi ngµnh trong qu¶n lý khai th¸c c¸c khu, ®iÓm du lÞch hiÖn nay. Thµnh lËp c¸c ban qu¶n lý khu du lÞch trùc thuéc Së Du lÞch víi c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô cô thÓ nh− qu¶n lý, sö dông vµ b¶o vÖ tµi nguyªn du lÞch theo quy ho¹ch ®] ®−îc duyÖt. - X©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch, cô thÓ ho¸ c¸c v¨n b¶n luËt thµnh c¸c v¨n b¶n qu¶n lý sö dông, khai th¸c vµ b¶o vÖ tµi nguyªn du lÞch víi sù tham gia cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh vµ céng ®ång ®Þa ph−¬ng trong tØnh t¹o nªn hµnh lang ph¸p lý thèng nhÊt, sù ®ång thuËn cho ho¹t ®éng khai th¸c tµi nguyªn du lÞch trong thêi gian tíi. Hai lµ, t¨ng c−êng c«ng t¸c xóc tiÕn, tuyªn truyÒn qu¶ng b¸ du lÞch, coi c«ng t¸c xóc tiÕn nh− lµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn du lÞch vµ lµ cÇu nèi tíi c¸c thÞ tr−êng kh¸ch du lÞch. - Xóc tiÕn x©y dùng c¸c lo¹i h×nh, s¶n phÈm du lÞch míi, ®éc ®¸o, riªng cã cña Ninh B×nh cã kh¶ n¨ng thu hót kh¸ch du lÞch. Xóc tiÕn ®Çu t− ph¸t triÓn c¸c c¬ së l−u tró (3-4 sao), ¨n uèng, vui ch¬i gi¶i trÝ chÊt l−îng cao thu hót thÞ tr−êng kh¸ch cã kh¶ n¨ng chi tr¶. - Khai th¸c c¸c kªnh tuyªn truyÒn qu¶ng b¸ míi, víi h×nh thøc phong phó, ®a d¹ng phï hîp víi c¸c thÞ tr−êng kh¸ch truyÒn thèng còng nh− thÞ tr−êng kh¸ch môc tiªu cña Ninh B×nh. Chó träng vµo c¸c lo¹i h×nh qu¶ng b¸ c«ng nghÖ cao (nh− trang web, sa bµn du lÞch ®iÖn tö, ®Üa CD Rom.)./. - 94 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Tõ tiÕng ViÖt 1. Ban Th−êng vô TØnh uû Ninh B×nh (2001), NghÞ QuyÕt vÒ ph¸t triÓn du lÞch tõ nay ®Õn 2010, Ninh B×nh. 2. NguyÔn V¨n B×nh (2004), “C¬ së khoa häc vµ gi¶i ph¸p thùc hiÖn x] héi ho¸ du lÞch ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Du lÞch ViÖt Nam, 5/2004), tr. 22-23. 3. Côc Thèng kª tØnh Ninh B×nh (2005), Niªn gi¸m thèng kª Ninh B×nh 2005. 4. NguyÔn Ngäc Dòng (2005), T×m hiÓu LuËt Du lÞch n¨m 2005. Nhµ XuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. 5. NguyÔn V¨n §Ýnh, TrÇn ThÞ Minh Hoµ (2004), Kinh tÕ du lÞch. Nhµ xuÊt b¶n Lao §éng – X] héi, Hµ Néi. 6. NguyÔn Thanh §Þnh (2005), Thùc tr¹ng gi¸ c¶ s¶n phÈm, dÞch vô du lÞch t¹i c¸c ®iÓm du lÞch chÝnh ë Ninh B×nh, LuËn v¨n tèt nghiÖp ®¹i häc, §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 7. NguyÔn §×nh HoÌ, Vò V¨n HiÕu (2001), Du lÞch bÒn v÷ng. Nhµ xuÊt b¶n ®¹i häc quèc gia Hµ Néi. 8. Lª ThÞ Lan H−¬ng (2004), “Kinh nghiÖm qu¶n lý ch−¬ng tr×nh du lÞch ë B¾c Kinh”, T¹p chÝ Du lÞch ViÖt Nam, 4/2004), tr. 22-23. 9. TrÞnh ThÞ H−¬ng (2005), Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm chi tiªu cña du kh¸ch t¹i c¸c ®iÓm du lÞch chÝnh ë Ninh B×nh, LuËn v¨n tèt nghiÖp ®¹i häc, §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 10. NguyÔn ThÞ Len (2005), Khai th¸c tiÒm n¨ng ph¸t triÓn du lÞch v¨n ho¸ t¹i Ninh B×nh, LuËn v¨n tèt nghiÖp ®¹i häc, §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 11. LuËt Di s¶n V¨n ho¸ vµ v¨n b¶n h−íng dÉn thi hµnh (2004), NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. 12. Tr−¬ng SÜ Quý (2002), Ph−¬ng h−íng vµ mét sè gi¶i ph¸p ®Ó ®a d¹ng ho¸ lo¹i h×nh vµ s¶n phÈm du lÞch ë Qu¶ng Nam §µ N½ng, LuËn ¸n TiÕn sÜ kinh tÕ, §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n, Hµ Néi. - 95 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 13. Robert L.Q., Robert H.L., (1993), Marketing du lÞch (Ban TiÕng Ph¸p, §ç Ngäc H¶i), NXB ThÕ giíi, Hµ Néi. 14. Robert Lanquar (1993), Kinh tÕ du lÞch (Ph¹m Ngäc UyÓn, Bïi Ngäc Ch−ëng), NXB ThÕ giíi, Hµ Néi. 15. Së Du lÞch Ninh B×nh (1995). B¸o c¸o tæng hîp dù ¸n Quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn du lÞch tØnh Ninh B×nh giai ®o¹n 1995 – 2010. 16. Së Du lÞch Ninh B×nh (2002), Kû yÕu héi th¶o ph¸t triÓn du lÞch Ninh B×nh trong t−¬ng quan hç trî cña c¸c tØnh b¹n. 17. Së Du lÞch Ninh B×nh (2004), TËp hîp chÝnh s¸ch vµ ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn du lÞch Ninh B×nh giai ®o¹n 2001 – 2005. 18. Së Du lÞch Ninh B×nh (2005), B¸o c¸o kÕt qu¶ giai ®o¹n 1 ®Ò tµi “nghiªn cøu c¬ së khoa häc vµ gi¶i ph¸p khai th¸c tiÒm n¨ng hang ®éng karst phôc vô ph¸t triÓn du lÞch tØnh Ninh B×nh 2005-2006”. 19. Së Du lÞch Ninh B×nh (2005), B¸o c¸o t×nh h×nh ph¸t triÓn du lÞch, thùc tr¹ng vµ nhu cÇu ph¸t triÓn nguån nh©n lùc du lÞch ®Õn n¨m 2015. 20. Së Du lÞch Ninh B×nh (2005), B¸o c¸o ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn du lÞch 5 n¨m (2001-2005) ph−¬ng h−íng nhiÖm vô ph¸t triÓn du lÞch 5 n¨m (2006-2010). 21. Së Du lÞch Ninh B×nh (2005), B¸o c¸o tæng kÕt ho¹t ®éng du lÞch Ninh B×nh n¨m 2004 – nhiÖm vô n¨m 2005. Ho¹t ®éng 10 n¨m du lÞch Ninh B×nh vµ Ph−¬ng h−íng, môc tiªu, nhiÖm vô ph¸t triÓn du lÞch 2005 – 2010. 22. Së Du lÞch Ninh B×nh (2006), Dù ¸n bæ sung quy ho¹ch khu du lÞch Tam Cèc – BÝch §éng giai ®o¹n 2006-2010. 23. TrÇn §øc Thanh (2000), NhËp m«n Khoa häc du lÞch, Nxb §¹i häc quèc gia Hµ Néi. 24. §ç CÈm Th¬ (2003), “C«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr−êng trong quy ho¹ch ph¸t triÓn du lÞch”, T¹p chÝ Du lÞch ViÖt Nam, 4/2003), tr.18-19. 25. TØnh uû Ninh B×nh (2006), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu §¶ng bé tØnh Ninh B×nh lÇn thø XIX. - 96 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 26. TØnh uû Ninh B×nh (2006), Th«ng b¸o kÕt luËn cña Ban Th−êng vô TØnh uû tiÕp tôc triÓn khai thùc hiÖn NghÞ quyÕt 03-NQ/TU ngµy 18/12/2001 cña Ban Th−êng vô (kho¸ XIV) vÒ ph¸t triÓn du lÞch ®Õn n¨m 2010. 27. Tæng Côc du lÞch ViÖt Nam (2002), C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ du lÞch vµ thanh tra du lÞch. Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ Néi. 28. Tæng côc Du lÞch (2005), CÈm nang vÒ ph¸t triÓn du lÞch bÒn v÷ng (B¶n tin du lÞch sè 11), Hµ Néi. 29. Tæng côc Du lÞch (2006), C¸c sè liÖu thèng kª phôc vô c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr−êng (B¶n tin quý I-II/2006), Hµ Néi. 30. NguyÔn Minh TuÖ, Vò TuÊn C¶nh, Lª Th«ng, Ph¹m Xu©n HËu, NguyÔn Kim Hång (1997), §Þa lý Du lÞch, Nxb Thµnh phè Hå ChÝ Minh. 31. ViÖn Nghiªn cøu ph¸t triÓn du lÞch (2004), Cë khoa häc cho c¸c chÝnh s¸ch gi¶i ph¸p qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch ViÖt Nam. Tµi liÖu tõ tiÕng Anh 32. Rich Mayo – Smith (2005), Development of the Vietnamese Economy throuth Tourism, Vietnam Business Forum. 33. Weaver, D.B., Oppermann, M. (2000), Tourism Management, John Wiley & Sons, Melbourne. - 97 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Phô lôc 1 §Æc ®iÓm cña ngµnh du lÞch Ninh B×nh B¸o c¸o vµ dù b¸o theo n¨m sTT ChØ tiªu 2001 2002 2003 2004 2005 2010 2015 1 Sè kh¸ch, trong ®ã: 510.700 647.072 739.671 877.343 1.021.236 3.000.0000 6.000.000 - Kh¸ch quèc tÕ 159.850 254.375 218.805 287.900 329.847 1.000.000 2.000.000 - Kh¸ch néi ®Þa 350.850 392.697 520.866 589.443 691.389 2.000.000 4.000.000 2 Sè l−îng kh¸ch s¹n 18 19 20 28 31 50 70 3 Sè l−îng phßng kh¸ch s¹n, trong ®ã 324 356 440 468 526 811 1.121 - Phßng kS 3-5 sao 0 0 0 0 0 150 250 - Phßng KS tõ 2 trë xuèng 324 356 440 468 526 761 871 4 Sè l−îng ®¬n vÞ kinh doanh l÷ hµnh 1 1 1 1 2 5 10 5 Sè l−îng khu, ®iÓm hÊp dÉn thu hót kh¸ch du lÞch 3 khu 5 ®iÓm 3 khu 5 ®iÓm 3 khu 7 ®iÓm 4 khu 7 ®iÓm 4 khu 8 ®iÓm 5khu 10 ®iÓm 7 khu 15 ®iÓm 6 Thu nhËp du lÞch (®¬n vÞ triÖu ®ång) 0,426 0,45 0,52 0,56 0,627 2,0 3,0 7 Sè lao ®éng trùc tiÕp trong ngµnh(ng−êi) 353 409 470 621 685 1.027 1.540 8 Sè lao ®éng gi¸n tiÕp trong ngµnh (ng−êi) 5157 5121 5150 5079 5215 7.822 9.777 - 98 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Phô lôc 2 Thùc tr¹ng nguån nh©n lùc du lÞch Ninh B×nh (2000 – 2005) §¬n vÞ: ng−êi b¸o c¸o theo n¨m stt ChØ tiªu 2000 2001 2002 2003 2004 2005 1 Tæng sè lao ®éng du lÞch 5500 5510 5530 5620 5700 5900 Ph©n lo¹i tr×nh ®é ®µo t¹o 280 285 371 441 444 532 2 Tr×nh ®é trªn ®¹i häc 1 1 1 1 1 2 3 Tr×nh ®é ®¹i häc, cao ®¼ng 28 30 45 50 70 85 4 Tr×nh ®é trung cÊp 70 70 90 115 93 115 5 Tr×nh ®é s¬ cÊp 63 65 75 80 65 75 6 Tr×nh ®é kh¸c (qua ®µo t¹o t¹i chç hoÆc huÊn luyÖn nghiÖp vô ng¾n h¹n) 120 120 160 195 215 255 Ph©n theo lo¹i lao ®éng 7 §éi ngò qu¶n lý cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc 19 19 19 19 21 35 8 Lao ®éng qu¶n lý t¹i c¸c doanh nghiÖp (cÊp tr−ëng, phã phßng trë lªn) 29 29 31 33 45 79 Lao ®éng nghiÖp vô 1. LÔ t©n 20 20 21 37 60 66 2. Phôc vô buång 60 60 63 75 135 145 3. Phôc vô bµn, bar 125 125 130 155 200 215 9 4. Nh©n viªn nÊu ¨n 30 30 35 45 80 87 5. H−íng dÉn viªn - §] ®−îc cÊp thÎ 5 11 15 24 - Ch−a ®−îc cÊp thÎ 60 60 108 99 95 181 6. Nh©n viªn l÷ hµnh 10 10 10 10 10 15 7. Nh©n viªn kh¸c Ph©n theo nghµnh nghÒ kinh doanh 10 Kh¸ch s¹n, nhµ hµng 20 20 21 37 60 66 11 L÷ hµnh vËn chuyÓn du lÞch 1 1 1 1 1 1 12 DÞch vô kh¸c 3 3 5 6 8 9 - 99 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Phô lôc 3 §¸nh gi¸ chÊt l−îng vµ nhu cÇu ®µo t¹o du lÞch trªn ®Þa bµn tØnh (§èi t−îng: c¸n bé qu¶n lý nhµ n−íc vÒ du lÞch ®ang lµm viÖc t¹i së, phßng qu¶n lý du lÞch, Ban qu¶n lý du lÞch vµ liªn quan) Chó ý ®¸nh dÊu (x) vµo « thÝch hîp: - Møc ®é ®¸p øng yªu cÇu hiÖn t¹i:1 = yÕu; 3 = Trung b×nh; 4 = Kh¸; 5 =Tèt. - Møc ®é quan träng: 1 = Kh«ng cÇn; 2 = Kh«ng quan träng; 3 = B×nh th−êng; 4 = Quan träng; 5 = RÊt quan träng. Møc ®é ®¸p øng yªu cÇu hiÖn t¹i Møc ®é quan träng (−u tiªn) Nhu cÇu ®µo t¹o vÒ c¸c lÜnh vùc chuyªn s©u Sè l−îng cÇn ®µo t¹o, båi d−ìng (ng−êi) 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 N¨ng lùc c¬ b¶n 315 x x Kü n¨ng giao tiÕp, chñ to¹, ®µm ph¸n 15 x x KiÕn thøc qu¶n lý, l]nh ®¹o 80 x x Ngo¹i ng÷ 100 1. TiÕng Anh 70 x x 2. TiÕng Ph¸p 10 x x 3. TiÕng Trung 10 x x 4. TiÕng NhËt 5 x x 5. Kh¸c 5 x x Tin häc 120 x x N¨ng lùc chuyªn s©u 227 x x Ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch 20 x x Quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn du lÞch 30 x x Thèng kª du lÞch 77 x x Qu¶n tri th«ng tin du lÞch 30 x x Qu¶n lý ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh du lÞch sinh th¸i, v¨n ho¸, sù kiÖn… 10 x x Qu¶n lý nguån nh©n lùc 10 x x Qu¶n lý khu du lÞch, ®iÓm du lÞch, ®« thÞ du lÞch 7 x x Khai th¸c, ph¸t triÓn s¶n phÈm du lÞch 10 x x Qu¶n lý b¶o vÖ m«i tr−êng du lÞch vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng 5 x x Qu¶n lý kinh doanh du lÞch 20 x x … 8 Tæng sè 542 3 10 7 1 15 4 - 100 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Phụ lục 4 Ph©n ®o¹n thÞ tr−êng kh¸ch Toµn tØnh Ninh B×nh §VT N¨m 2000 N¨m 2001 N¨m 2002 N¨m 2003 N¨m 2004 N¨m 2005 L−îng kh¸ch l−ît 451.000 510.700 647.072 739.671 877.343 1021.236 - Quèc tÕ l−ît 111.000 159.850 254.375 218.805 287.900 329.847 - Néi ®Þa l−ît 340.000 350.850 392.697 521.866 589.443 691.389 Ph©n theo c¸c khu, ®iÓm Tam Cèc BÝch §éng §VT N¨m 2000 N¨m 2001 N¨m 2002 N¨m 2003 N¨m 2004 N¨m 2005 Tæng l−îng kh¸ch l−ît 122.910 90.457 186.279 160.123 226.022 258.620 - Quèc tÕ l−ît 29. 996 37.870 81.198 78.807 126.509 141.690 - Néi ®Þa l−ît 92.414 53.587 105.099 81.316 99.513 114.930 V−ên quèc gia Cóc Ph−¬ng §VT N¨m 2000 N¨m 2001 N¨m 2002 N¨m 2003 N¨m 2004 N¨m 2005 Tæng l−îng kh¸ch l−ît 32.325 59.800 74.000 59.000 70.100 69.179 - Quèc tÕ l−ît 1.325 3.300 4.000 4000 5.100 4.119 - Néi ®Þa l−ît 31.000 56.500 70.000 55.000 65.000 65.060 Khu du lich V©n Long §VT N¨m 2000 N¨m 2001 N¨m 2002 N¨m 2003 N¨m 2004 N¨m 2005 Tæng l−îng kh¸ch l−ît Ch−a thèng kª Ch−a thèng kª Ch−a thèng kª Ch−a thèng kª 353 66.250 - Quèc tÕ l−ît - - - - 24.163 64.644 - Néi ®Þa l−ît - - - - 24.516 1.606 (Nguån Sở Du lÞch Ninh B×nh) - 101 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Phô lôc 5 C¬ cÊu chi tiªu cña kh¸ch ®i trong ngµy t¹i Ninh B×nh §èi t−îng §vt VÐ th¨m quan ¡n uèng Quµ l−u niÖm Chôp ¶nh Gi¶i trÝ Kh¸c Tæng 1000 ® 65,0 33,3 133,6 62,5 27,6 15,7 337,7 Quèc tÕ (n = 10) (%) 19,2 9,9 39,9 18,5 8,2 4,6 100,0 1000® 23 19,4 43,2 19,5 3,5 7,6 116,2 Néi ®Þa (n = 70) (%) 19,8 16,7 37,2 16,8 3,0 6,5 100,0 C¬ cÊu chi tiªu cña kh¸ch l−u tró t¹i Ninh B×nh §èi t−îng §vt VÐ th¨m quan ¡n uèng NghØ ng¬i Quµ l−u niÖm Chôp ¶nh Gi¶i trÝ Kh¸c Tæng 1000 ® 94,6 113,6 145,5 172,5 73 49,6 42,3 691,1 Quèc tÕ (n = 10) (%) 13,7 16,4 21,0 25,0 10,6 7,2 6,1 100,0 1000® 46,2 72,4 59,5 67,3 35,5 19,4 17,3 317,6 Néi ®Þa (n = 70) (%) 14,6 22,8 18,7 21,2 11,2 6,1 5,4 100,0 Møc chi tiªu b×nh qu©n cña kh¸ch l−u tró vµ kh¸ch ®i trong ngµy t¹i Ninh B×nh §èi t−îng kh¸ch Kh«ng l−u tró (1) L−u tró (2) (2)/(1) Quèc tÕ 337,7 691,1 2,05 Néi ®Þa 116,2 317,6 2,73 (Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu ®iÒu tra n¨m 2005) [9j] - 102 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Phô lôc 6 HiÖn tr¹ng c¬ së l−u tró ph©n bè theo khu vùc 2005 Kh¸ch s¹n Nhµ nghØ ChØ tiªu XÕp sao §¹t tiªu chuÈn Ch−a ®¹t tiªu chuÈn §¹t tiªu chuÈn Ch−a ®¹t tiªu chuÈn Tæng 1. ThÞ X] Ninh B×nh 4 9 3 5 9 30 2. ThÞ x] Tam §iÖp 6 2 3 11 3. HuyÖn Hoa L− 1 1 3 4 9 4. HuyÖn Gia ViÔn 2 3 5 5. HuyÖn Kim S¬n 3 3 6. HuyÖn Yªn M« 1 2 3 7. HuyÖn Nho Quan 1 1 2 4 Tæng 7 18 5 9 26 65 (Nguån: Së Du lÞch Ninh B×nh) - 103 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Phô lôc 7 Bảng phân loại các dạng ñịa hình karst chính của Ninh Bình. Nguồn gốc Loại nguồn gốc Kiểu nguồn gốc Các dạng ñịa hình karst chính Ăn mòn cua nước mưa tại chỗ Mucrokarren, karren, phễu, lũng, tháp - Ăn mòn xâm thực của nước mưa tại chỗ kết hợp với nước ngoại lai Karen trên các sườn, vách, thung lũng xuyên thủng, thung lũng hình túi, thung lũng mù, giếng ñứng, ngấn hốc trên sườn mái ñá, cánh ñồng karst, ñồng bằng gặm mòn - Ăn mòn của nước biển - ðảo sót, hốc, ngấn nước biển cổ - Ăn mòn sập lở, sụt - Phễu lũng, hố do sập trần các khoang ngầm, vách ñứng, ñống ñá lở - Tích tụ kết tủa Thềm, bậc, travertine Do hoạt ñộng của nước mặt - Ăn mòn Ngách, hốc trên tường và trần hang ñộng, scallop - Ăn mòn xâm thực Giếng ñứng hố sâu vực thẳm, hang ñộng, siphon - Ăn mòn trọng lực Phòng hang sập lở trần, ñá ñổ lở, trong hang Do hoạt ñộng của nước ngầm - Tích tụ Chuông ñá, măng ñá, nhũ ñá, rèm ñá, các dạng tích tụ hang ñộng Nguồn: Sở Du lịch Ninh Bình - 104 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Phụ lục 8 Bảng câu hỏi phỏng vấn các nhà quản lý, nhân viên, doanh nghiệp và nhân dân ñịa phương về công tác tổ chức quản lý khai thác tài nguyên du lịch tại các khu, ñiểm du lịch trên ñịa bàn toàn tỉnh 1. Anh/ chị ñánh giá như thế nào công tác tổ chức khai thác tài nguyên du lịch của khu du lịch? 2. Anh/ chị ñánh như thế nào về mô hình tổ chức quản lý khai thác tài nguyên du lịch hiện nay của khu du lịch như thế nào, có cho rằng công tác quản lý khai thác tài nguyên du lịch của các công ty trong khu du lịch có hiệu quả không? 3. Theo anh/chị những bất cập và tồn tại trong công tác tổ chức quản lý khai thác tài nguyên hiện nay của khu du lịch là do những nguyên nhân cơ bản nào? Do bộ máy tổ chức, do cơ chế phối hợp hay do nguồn nhân lực…? 4. Hệ thống văn bản quản lý khai thác tài nguyên du lịch hiện nay ñã ñáp ứng yêu cầu phát triển của khu du lịch chưa? 5. Theo Anh/chị việc thành lập ban quản lý khu du lịch với chức năng quản lý quy hoạch, quản lý hoạt ñộng du lịch, ñầu tư du lịch, bán vé danh lam và ñảm bảo trật tự vệ sinh môi trường, văn minh du lịch trong toàn khu du lịch…có phù hợp không, có nên tăng thêm chức năng, nhiệm vụ cho Ban quản lý khu du lịch nữa không? - 105 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Phô lôc 9 - 106 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Phô lôc 10 S¬ ®å ph©n bè hang ®éng tuyÕn Yªn M« - Tam §iÖp, Ninh B×nh (Nguån: ViÖn §Þa chÊt) - 107 - Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- Phô lôc 11 MÔ HÌNH MIÊU TẢ CÁC KHU, ðIỂM DU LỊCH ðANG CHỊU SỰ ðIỀU CHỈNH QUẢN LÝ CỦA NHIỀU NHIỀU NGÀNH, NHIỀU CẤP - Ngành nông nghiệp phát triển nông thôn Uỷ Ban nhân dân huyện Chính quyền xã Tôn giáo Ngành văn hoá Ngành tài nguyên môi trường Ngành du lịch KHU, ðIỂM DU LỊCH ._.