Các giải pháp chủ yếu để thực hiện kế hoạch lao động việc làm

ức đó là tỷ lệ thất nghiệp cao, nhu cầu về việc làm đang tạo lên sức ép to lớn đối với nền kinh tế. Trong bối cảnh đó việc chăm lo giải quyết việc làm đã trở thành nhiệm vụ cơ bản và cấp bách, đòi hỏi mỗi cấp, mỗi ngành, mỗi gia đình và toàn xã hội phải quan tâm.Chính vì vậy, việc xây dựng kế hoạch giải quyết việc làm là nhiệm vụ hết sức quan trọng và cần thiết. Đây là một bộ phận quan trọng trong kế hoạch phát triển kinh tế xã hội. Nó hỗ trợ, thúc đẩy, xây dựng các kế hoạch bộ phận khác trong tổng thể hệ thống kế hoạch hoá quốc gia nhằm đáp ứng nhu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, góp phần đưa nước ta có được vị thế mới trên trường quốc tế. Qua bài viết này em muốn được tiếp cận sâu hơn về vấn đề này, góp phần nhỏ bé vào việc giải quyết việc làm cho đất nước. Kết cấu của đề tài gồm ba chương: Chương I: Lý luận chung về kế hoạch giải quyết việc làm. Chương II: Đánh giá tình hình thực hiện mục tiêu việc làm trong 3 năm đầu của kế hoạch 5 năm 2001-2005 Chương III: Các giải pháp chủ yếu để thực hiện kế hoạch lao động việc làm thời kỳ 2004-2005 Phần I : Lý luận chung về kế hoạch giải quyết việc làm I . Một số khái niệm 1. Lao động . Lao động là hoạt động có mục đích của con người. Lao động là hành động diễn ra giữa con người và giới tự nhiên. Trong quá trình lao động, con người vận dụng sức tiềm tàng trong thân thể mình, sử dụng công cụ lao động để tác động vào giới tự nhiên, chiếm lấy những vật chất trong tự nhiên, biến đổi những vật chất đó, làm cho chúng trở nên có ích cho đời sống của mình. Lao động chính là việc sử dụng sức lao động. Sức lao động là yếu tố tích cực nhất hoạt động trong quá trình lao động. Nó tác động và đưa các tư liệu lao động vào hoạt động để tạo ra sản phẩm. Nếu coi sản xuất là một hệ thống gồm ba thành phần hợp thành (người lao động, quá trình sản xuất, sản phẩm hàng hoá) thì sức lao động là một trong các nguồn lực khởi đầu của sản xuất. 2. Lực lượng lao động Dân số trong độ tuổi lao động của một nước thường được chia làm hai bộ phận là: dân số hoạt động kinh tế và dân số không hoạt kinh tế. Dân số hoạt động kinh tế còn gọi là dân số nguồn lao động hay lực lượng lao động là những người trong độ tuổi lao động, đang làm việc, hoặc không có việc làm nhưng có nhu cầu làm việc. Như vậy, lực lượng lao động trong độ tuổi lao bao gồm số người có việc làm và số người thất nghiệp là những người không có việc làm nhưng có nhu cầu tìm việc. Dân số không hoạt động kinh tế bao gồm tất cả những người khác trong độ tuổi lao động không thuộc nhóm có việc làm hoặc thất nghiệp. Bộ phận này bao gồm: những người không có khả năng làm việc do tàn tật ốm đau, mất sức kéo dài; những người chỉ làm việc nội trợ của chính gia đình mình và được trả công; học sinh, sinh viên trong độ tuổi lao động; những nguời không hoạt động kinh tế vì những lí do khác. 3. Việc làm. Có ý kiến cho rằng, việc làm là một phạm trù để chỉ trạng thái phù hợp giữa sức lao động và tư liệu sản xuất hoặc những phương tiện để sản xuất ra của cải vật chất và tinh thần của xã hội. Như vậy theo quan điểm này khi và chỉ khi có sự phù hợp về số lượng của hai yếu tố sức lao động và tư liệu sản xuất thì ở đó có việc làm. Với cách hiểu việc làm như khái niệm trên thì chưa thật toàn diện. Bởi vì còn một yếu tố thư ba rất quan trọng đó là điều kiện lao động. Nếu điêù kiện lao động không đảm bảo thì qúa trình lao động cũng không thể diễn ra được . Vì vậy, trong điều 13 Bộ luật Lao động của nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam nêu rõ : “Mọi hoạt động tạo ra nguồn thu nhập không bị pháp luật cấm đều đuợc thừa nhận là việc làm.” Các hoạt động được xác định là việc làm bao gồm: làm các công việc được trả công dưới dạng tiền hặc hiện vật ; công việc tự làm để thu lợi nhuận cho bản thân hoặc tạo thu nhập cho gia đình mình nhưng không được trả công cho công việc đó. Người có việc làm là người đủ 15 tuổi trở lên trong nhóm dân số hoạt động kinh tế mà trong tuần lễ trước điều tra : đang có việc làm để nhận tiền công , tiền lương; đang làm việc nhưng không được hưởng tiền trong các công việc kinh doanh của hộ gia đình mình hoặc đã có công việc trước đó song tuần lễ trước điều tra tạm thời nghỉ việc sau đó sẽ tiếp tục làm việc. 4. Thất nghiệp Thất nghiệp là hiện tượng có sự tách rời , không phù hợp giữa sức lao động với tư liệu sản xuất mà sức lao động lại gắn với từng con người cụ thể vì thế nên người thất nghiệp là người không có phương tiện để sản xuất và đang muốn tìm việc làm. Trong cuộc tổng điều tra thực trạng lao động và việc làm năm 1996, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội đã quy định như sau : “Người thất nghiệp là người từ độ tuổi từ 15 tuổi trở lên trong nhóm dân số hoạt động kinh tế trong thời kì điều tra không có vệc làm nhưng có nhu cầu tìm việc.” 5. Kế hoạch việc làm Kế hoạch việc làm là một bộ phận trong hệ thống kế hoạch hoá phát triển kinh tế xã hội, nó xác định tổng quy mô, cơ cấu và chất lượng của bộ phận dân số hoạt động kinh tế cần có trong thời kì kế hoạch; xác định một số chỉ tiêu xã hội của lao động như : nhu cầu làm việ mới, nhiệm vụ giải quyết việc làm đồng thời đưa ra các chính sách cần thiết nhằm khai thác, huy động và sử dụng một cách có hiệu quả nhất nguồn lao động. Trong hệ thống kế hoạch hoá quốc gia, kế hoạch hoá việc làm có ý nghĩa đặc biệt, nó bao hàm cả ý nghĩa của kế hoạch biện pháp và kế hoạch mục tiêu. Là kế hoạch biện pháp, kế hoạch việc làm nhằm vào mục tiêu tăng trưởng, kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế, kế hoạch phát triển vùng kinh tế, tạo điều kiện về việc làm để thực hiện mục tiêu này. Là kế hoạch mục tiêu vì kế hoạch việc làm bao hàm một số các chỉ tiêu nằm trong hệ thống các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội như: giải quyết việc làm cho người lao động, hạn chế thất nghiệp, nâng cao chất lượng nguồn lao động. II.Vai trò của kế hoạch việc làm trong hệ thống kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 1. Vai trò của kế hoạch Đặc trưng của nền kinh tế thị trường là tính chất đa thành phần sở hữu, nó tác động mạnh mẽ tới mọi hoạt động của đời sống kinh tế xã hội . Trong nền kinh tế này kế hoạch thể hiện ý thức của chính phủ để đạt được tăng trưởng kinh tế nhanh với mức việc làm cao và ổn định giá cả thông qua chính sách tài khoá và tiền tệ. Có kế hoạch sẽ giúp phủ ngăn chặn được sự mất ổn định của nền kinh tế, giúp phân bổ nguồn lực một cách hợp lý. Thông qua kế hoạch trực tiếp, chính phủ sử dụng có cân nhắc nguồn vốn đầu tư trong và ngoài nước để thực hiện dự án đầu tư và để huy động, chuyển các nguồn lực khan hiếm vào các lĩnh vực có thể mong đợi là đóng góp lớn nhất vào việc thực hiện mục tiêu kinh tế lâu dài. Kế hoạch gián tiếp giúp chính phủ đưa ra các chính sách để kích thích và hướng dẫn kiểm soát các hoạt động kinh tế một cách hiệu quả nhất. 2. Vai trò của kế hoạch việc làm trong hệ thống kế hoạch quốc gia 2.1. Kế hoạch việc làm là một bộ phận của kế hoạch phát triển kinh tế xã hội Kế hoạch việc làm là bộ phận rất quan trọng trong kế hoạch tổng thể phát triển nền kinh tế quốc dân. Để thực hiên các mục tiêu phát triển không những cần phải đảm bảo các nguồn lực về tài chính mà còn cả các nguồn lực về con người (lao động). Kế hoạch giải quyết việc làm nhằm xác định nhu cầu về nguồn lao động trong tương lai. Nhu cầu sử dụng lao động có sự khác biệt rất lớn về kỹ năng, kiến thức, giới tính, lứa tuổi và phụ thuộc vào mức trả công lao động. Không giống như nguồn lực về tài chính, nguồn lao động không phải lúc nào cũng sử dụng được ngay. Một trong những nội dung rất quan trọng của kế hoạch việc làm là phải bao gồm kế hoạch về đào tạo và kế hoạch phát triển nguồn nhân lực. Tuỳ theo mỗi giai đoạn phát triển kinh tế, kế hoạch giải quyết việc làm có vai trò khác nhau. Trong thời kỳ những năm 60, kế hoạch giải quyết việc làm chỉ được xem như là một trong những biện pháp để có số lao động cần thiết hoàn thành nhiệm vụ sản xuất trong thời kỳ trước mắt mà không chú trọng đến xu hướng và các biện pháp phát triển nguồn nhân lực trong tương lai. Đa số các nỗ lực của nhà hoạch định chính sách chỉ tập trung xây dựng chiến lược lao động kèm theo. Từ những năm 80 đến nay, kế hoạch giải quyết việc làm được đặc trưng bởi sự lồng ghép của các kế hoạch lao động việc làm với kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của đất nước trên tầm vĩ mô. Trong trường hợp này, kế hoạch giải quyết việc làm của kế hoạch phát triển kinh tế xã hội là điều kiện tiên quyết của các chiến lược phát triển kinh tế. 2.2. Kế hoạch việc làm có mối quan hệ mật thiết với kế hoạch tăng trưởng kinh tế, kế hoạch vốn đầu tư và kế hoạch nguồn lao động. 2.2.1. Kế hoạch việc làm và kế hoạch tăng trưởng kinh tế Trong hệ thống kế hoạch phát triển kinh tế xã hội, kế hoạch tăng trưởng kinh tế là bộ phận quan trọng nhất. Nó xác định các mục tiêu có liên quan quyết định sự phát triển của đất nước. Các chỉ tiêu của kế hoạch tăng trưởng là cơ sở để xác định các kế hoạch mục tiêu quan trọng khác trong đó có cả kế hoạch việc làm. Các chỉ tiêu của kế hoạch tăng trưởng còn sử dụng làm cơ sở cho việc xây dựng các kế hoạch biện pháp cũng như xây dựng các cân dối chủ yếu cho phát triển kinh tế của thời kỳ kế hoạch. Kế hoạch tăng trưởng kinh tế nằm trong mối quan hệ chặt chẽ và tác động qua lại với kế hoạch giải quyết việc làm và mục tiêu chống lạm phát. Về mặt lý luận, nếu nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng nhanh thì sẽ giải quyết được việc làm cho người lao động, nhưng xu thế gia tăng lạm phát sẽ xảy ra. Vì vậy, thông thường việc đặt kế hoạch mục tiêu tăng trưởng kinh tế đất nước thường phải gắn liền với thực trạng của nền kinh tế. Trên cơ sở đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế phải xác định các mục tiêu về việc làm và tìm ra các giải pháp, chính sách thực hiện. 2.2.2. Kế hoạch việc làm và kế hoạch vốn đầu tư Lao động và vốn đầu tư là hai yếu tố nguồn lực chủ yếu của tăng trưởng kinh tế. Vốn đầu tư giúp bù đắp tài sản cố định, đảm bảo yêu cầu mở rộng quy mô, dung lượng của nền kinh tế và yêu cầu cải tiến, hiện đại hoá phù hợp với yêu cầu của sự phát triển. Nó còn giúp cho các nhà đầu tư tăng, giảm mức dự trữ hàng hoá tồn kho theo sự biến động của giá cả. Kế hoạch khối lượng vốn đầu tư là một bộ phận trong hệ thống kế hoạch phát triển, nó xác định quy mô cơ cấu tổng nhu cầu đầu tư xã hội cần có và cân đối các nguồn bảo đảm nhằm thực hiện mục tiêu tăng trưởng và phát triển kinh tế trong thời kỳ kế hoạch. Có việc làm là một trong những điều kiện hình thành quá trình lao động, cũng là một khâu quan trọng của quá trình tái sản xuất xã hội. Có việc làm là điều kiện tiền đề cơ bản khiến người lao động có tư liệu tiêu dùng, từ đó bắt đầu quá trình tiêu dùng, đây là biện pháp mưu sinh của người lao động. Lưu chuyển sức lao động là yêu cầu tất yếu của xã hội hoá nền sản xuất lớn, là điều kiện cơ bản để phát triển kinh tế hàng hoá. Quá trình đầu tư về khoa học công nghệ gia tăng góp phần không ngừng nâng cao trình độ sức sản xuất kết cấu sản phẩm, tất nhiên đòi hỏi phải có sự lưu chuyển tương ứng sức lao động. Ngoài ra, sự diễn biến của kết cấu tự thân sức lao động cũng là một nhân tố không thể bỏ qua. Vì vậy đảm bảo việc làm cho người lao động đồng thời phải không ngừng nâng cao trình độ sản xuất đó là yêu cầu cơ bản của kế hoạch việc làm và kế hoạch vốn đầu tư trong quá trình thực hiện kế hoạch tăng trưởng kinh tế. 2.2.3. Kế hoạch việc làm và kế hoạch nguồn lao động Kế hoạch việc làm chủ động đặt ra yêu cầu cần thiết cho kế hoạch nguồn lao động. Từ nguồn lực lao động sẵn có xác định khả năng hiện tại về việc làm cho người lao động để quyết định xây dựng các kế hoạch biện pháp khác trong tổng thể kế hoạch phát triển kinh tế xã hội cho phù hợp. Kế hoạch việc làm chủ động đưa ra các chính sách, giải pháp để phát triển nguồn lao động đất nước. Căn cứ vào số lao động có việc làm ở kỳ kế hoạch là cơ sở để đảm bảo đời sống vật chất, tinh thần, môi trường xã hội, thu nhập bình quân đầu người... Người lao động có việc làm thì đời sống của họ được nâng cao. Vấn đề quan trọng là việc làm đó có phù hợp với nguyện vọng, khả năng người lao động, có phát huy sáng tạo đem lại thu nhập cho người lao động hay không? Sự lựa chọn từ cả hai phía người lao động và người sử dụng lao động, vì mục tiêu hiệu quả sẽ đưa đến khả năng tăng nhanh hiệu quả toàn bộ nền kinh tế xã hội. Như vậy kế hoạch giải quyết việc làm là bộ phận kế hoạch biện pháp quan trọng của kế hoạch nguồn lao động. Tóm lại, bên cạch việc thực hiện kế hoạch giải quyết việc làm cần kết hợp với kế hoạch tăng trưởng kinh tế, kế hoạch vốn đầu tư, kế hoạch nguồn lao động để có một bức tranh hoàn thiện về phát triển kinh tế xã hội. Phần II : Đánh giá tình hình thực hiện mục tiêu việc làm trong 3 năm đầu của kế hoạch 5 năm 2001-2005 I.Quan điểm của đảng và nhà nước ta về vấn đề giải quyết việc làm Trong thời kỳ kế hoạch 10 năm 2001-2010, quan điểm của Đảng và nhà nước Việt Nam về việc phát triển nguồn nhân lực và xây dựng thế hệ trẻ Việt Nam là đặt con người vào vị trí trung tâm, khơi dậy mọi tiềm năng của mỗi cá nhân và cả cộng đồng dân tộc; kết hợp hài hoà giữa phát triển kinh tế với phát triển văn hoá xã hội; giữa đời sống vật chất và đời sống tinh thần của nhân dân, coi phát triển kinh tế là cơ sở, là phương tiện và tiền đề để thực hiện các chính sách xẫ hội, vừa là động lực, vừa tạo sự ổn định về chính trị xã hội làm cơ sở cho việc tăng trưởng kinh tế bền vững. Từ quan điểm giải quyết việc làm là trách nhiệm của nhà nước và chỉ làm việc trong hai thành phần kinh tế cơ bản: Quốc doanh và Hợp tác xã trong thời kỳ kế hoạch hoá tập trung, thì nay quan điểm của Đảng và Nhà nước ta có nhận thức hoàn toàn mới: Cùng với Nhà nước, mỗi công dân, mỗi gia đình, mỗi tổ chức đều có thể và được phép tạo mở việc làm, được làm việc trong các thành phần kinh tế bao gồm mọi hình thức tổ chức kinh doanh từ các doanh nghiệp lớn đến các loại quy mô vừa và nhỏ, kinh tế hộ gia đình, các hoạt động trong khu vực phi kết cấu. Nhà nước có định hướng rõ ràng chính sách phát triển nguồn nhân lực. Sự phát triển nhanh và bền vững phải bao trùm mọi mặt đời sống xã hội trong đó kinh tế là trung tâm, tăng trưởng kinh tế phải gắn với thực hiện công bằng và tiến bộ xã hội. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp và nông thôn là một trọng điểm trong thập kỷ tới, phát triển nền nông nghiệp hàng hoá khai thác phát triển lợi thế về điều kiện sinh thái phù hợp với nhu cầu thị trường tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động, tăng quỹ sử dụng thời gian lao động và nâng cao chất lượng cuộc sống ở nông thôn. Phát huy trí tuệ con người thông qua phát triển giáo dục đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, đuổi kịp trình độ tiên tiến của cả nước và khu vực, đáp ứng yêu cầu sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và sự nghiệp đổi mới, hội nhập quốc tế. II. Mục tiêu và phương hướng giải quyết việc làm của kế hoạch 5 năm 2001-2005 ở Việt Nam 1/Mục tiêu a.Mục tiêu cơ bản lâu dài :tạo việc làm mới và đảm bảo việc làm cho người lao động có khả năng lao động có yêu cầu việc làm. Thực hiện các biện pháp để trợ giúp người thất nghiệp nhanh chóng có việc làm, người thiếu việc làm có đủ việc làm, đặc biệt có chính sách trợ giúp cụ thể các đối tượng yếu thế trong thị trường lao động. Thông qua đó giải quyết hợp lí mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế với giải quyết việc làm cho người lao động, nhằm từng bước nâng cao năng suất lao động, tăng thu nhập và cải thiện chất lượng cuộc sống của nhân dân. b. Mục tiêu cụ thể : mỗi năm thu hút thêm 1,3-1,4 triệu lao động có chỗ làm việc,giải quyết việc làm mới cho 7,5 triệu lao động , giảm tỉ lệ thất nghiệp ở thành thị xuống 5,4% và nâng tỉ lệ sử dụng thời gian lao động ở nông thôn lên 80% vào năm 2005. Đạt cơ cấu lao động nông nghiệp 56%, công nghệp và xây dựng 21%, dịch vụ 23% vào năm 2005. Tỉ lệ lao động qua đào tạo đạt 30% ( trong đó đào tạo nghề là 18,6% ) vào năm 2005. Tốc độ tăng năng suất lao động xã hội 45%/ năm. 2/Phương hướng 2.1. Thực hiện sự chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng tăng việc làm thu hút lao động với những nét đặc trưng chủ yếu sau: ở khu vực nông thôn: Thúc đẩy nhanh quá trình đô thị hoá nông thôn làm cơ sở cho việc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế và phân công lao động ở nông thôn. Nhà nước kích thích quá trình này bằng cách hỗ trợ xây dựng các công trìmh cấu trúc hạ tầng: cấp điện, giao thông, thông tin liên lạc, các trung tâm thương mại dịch vụ... khuyến khích dân cư nông thôn tự tạo việc làm ngay tại quê hương mình. Ngoài ra, khuyến khích phát triển các ngành nghề đặc biệt là những ngành nghề truyền thống nhằm thu hút lao động nhàn rỗi ở nông thôn. ở khu vực thành thị: Phát triển những ngành công nghiệp có khả năng phát huy lợi thế cạnh tranh để hướng xuất khẩu, những ngành công nghiệp đòi hỏi phải sử dụng lao động có chất lượng chuyên môn cao. Tăng tỉ trọng của các khu vực công nghiệp, xây dựng và dịch vụ, giảm tỉ trọng khu vực nông nghiệp nhằm tạo cơ cấu của một nền kinh tế có khả năng tạo thêm nhiều việc làm mới và thu hút ngày càng nhiều lao động. 2.2. Cải tiến và đổi mới cơ cấu đầu tư Sử dụng nguồn vốn đầu tư của khu vực Nhà nước theo hướng chủ yếu dành để xây dựng cấu trúc hạ tầng nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các thành phần kinh tế khác đầu tư phát triển vào các khu vực, các ngành kinh tế có khả năng tạo thêm được nhiều chỗ làm việc hơn, khả năng sinh lời và quay vòng vốn nhanh hơn. Tăng nguồn vốn trung hạn và dài hạn hỗ trợ cho nhân dân, đặc biệt ở nông thôn trong quá trình tạo việc làm và chuyển đổi cơ cấu kinh tế 2.3. Nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Chuẩn bị tốt các điều kiện hội nhập kinh tế thế giới và khu vực kết hợp với đổi mới quan hệ kinh tế đối ngoại cởi mở, thông thoáng. Tập trung và đổi mới công nghệ, nâng cao kỹ năng lao động, hình thành và phát triển các ngành nghề chế biến nhằm tăng quy mô, tỷ trọng xuất khẩu các sản phẩm đã qua chế biến, giảm xuất khẩu nguyên liệu thô. Đa dạng hoá sản phẩm xuất khẩu nhưng cần tập trung vào các sản phẩm có dung lượng lớn như: dệt may, giày dép, chế biến lương thực thực phẩm, gia công cơ khí điện tử... tìm kiếm và mở rộng thị trường đồng thời làm tốt các công tác đào tạo nghề để đẩy mạnh xuất khẩu lao động và chuyên gia. III. Tình hình giải quyết việc làm giai đoạn 2001-2003 Tổng số lao động có việc làm mới trong 2 năm 2001-2002 là 2,82 triệu người,đạt 101,4% kế hoạch,trong đó các chương trình phát triển kinh tế xã hội thu hút 2,064 triệu người(bằng 22,8%) Xuất khẩu lao động đạt 8,2 vạn người (bằng 3,9%)so với tổng số chỗ làm việc mới . Hệ thống các trung tâm dịch vụ làm hàng năm đã tư vấn nghề và tư vấn đào tạo cho 30 vạn lượt người ,đào tạo ngắn hạn và bổ túc nghề cho 10 vạn người ,giới thiệu việc làm và cung ứng lao động cho 8 vạn người .Vốn vay giải quyết việc làm thông qua hệ thống kho bạc nhà nước đã vào nề nếp ,hàng năm doanh số cho vay từ 700 đến 800 tỷ đồng .Tỷ lệ nợ quá hạn giảm dưới 7% vốn tồn đọng giảm đươi 8%,giảm dư nợ quá hạn từ 25% trong các năm 1999-2000 xuống còn 5% trong năm 2000 .Tỷ lệ các dự án rủi ro phải xoá nợ chỉ chiếm khoảng 0,5 trên tổng số vốn gốc .Nguồn quỹ dự phòng rủi ro sau khi bù đắp số vốn được xoá nợ đã dùng bổ sung vào quỹ cho vay trên 50 tỷ đồng . Theo cơ cấu ngành nông,lâm,ngư nghiệp thu hút được 1,735 triệu lao động,công nghiệp và xây dựng thu hút được 0,595 triệu lao động ,thương mại và dịch vụ thu hút được 25 vạn lao động (17,4%).Tỷ lệ thất nghiệp ở khu vực đô thị đã liên tục giảm từ 6,42%(năm 2000)xuống còn 6,28%(năm 2001)và 6,01%(năm 2002)tỷ lệ thời gian sử dụng lao động ở khu vực nông thôn tăng từ 73,4%năm 2000 lên 74,3% năm 2001 và lên 75% năm 2002 Tính trong quý I năm 2003 việc làm trong nước vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng theo kế hoạch nên số lao động được giải quyết việc làm trong quý I ước đạt 270 ngàn ,bằng 18% kế hoạch năm Bảng 1 Bảng cơ cấu lao động Năm 2001 2002 Nông,lâm ,ng nghiệp 62,76 60.67 Công nghiệp,Xây dựng 15,13 24,20 Thơng mại,Dịch vụ 22,11 15,13 Tổng 100 100 Bảng 2 Năm 2001 2002 Tỷ lệ thất nghiệp TT 6,28% 6,01% Tỷ lệ sử dụng thời gian LĐNT 74,3% 75% Bảng 3: Trình độ chuyên môn kỹ thuật Năm 2001 2002 Số người không có trình độ CMKT 32756792 32695059 Số người trình độ sơ cấp học ngề 6733012 8021670 Số công nhân kỹ thuật có bằng 4643446 5128149 Tổng 39489808 40716856 Nhận xét: Cơ cấu lao động chuyển dịch chậm Tỷ lệ thất nghiệp thành thị giảm nhưng vẫn còn cao Lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật thấp IV.Đánh giá chung tình hình gải quyết việc làm trong 3 năm 2001-2003 1/Nhân tố tác động đến việc làm Để có được những thành tựu trên ,có nhiều nhân tố tác động nhưng nổi bật là những nhân tố sau đây Thứ nhất, trong những năm qua, nhờ có đường lối đổi mới của Đảng và Nhà nước, vấn đề việc làm và giải quyết việc làm của người lao động được thay đổi cơ bản về nhận thức và quá trình thực hiện. Từ chỗ người lao động thụ động trông chờ vào sự sắp xếp việc làm của nhà nước đã chuyển sang người lao động chủ động tích cực tạo việc làm cho mình và thu hút thêm lao động xã hội. Thông qua việc đầu tư phát triển sản xuất và dịch vụ, nhà nước tập trung xây dựng và ban hành pháp luật, cơ chế chính sách về lao động, xây dựng các chương trình giải quyết việc làm... Nhờ vậy toàn xã hội đã huy động được nhiều nguồn vốn đầu tư phát triển nhất là nguồn vốn trong nước, góp phần đắc lực trong việc giải quyết việc làm. Thứ hai: Các bộ,ngành đã có sự phối hợp chặt chẽ trong nghiên cứu ,hòan thiện cơ chế chính sách và tổ chức triển khai thực hiện chương trình vịêc làm giai đoạn 2001-2005 Thứ ba, do đổi mới cơ chế quản lý trong lĩnh vực xuất khẩu lao động, những chính sách, chế độ đối với người lao động sau khi về nước được giải quyết chu đáo, chi trả nợ cấp thôi việc, đồng thời tạo ra được hành lang pháp lý rộng rãi và an toàn cho doanh nghiệp chuyên kinh doanh xuất khẩu lao động. 2/ Những thành tựu giải quyết việc làm đối với tăng trưởng kinh tế và nâng cao đời sống a. Đối với tăng trưởng kinh tế Vai trò của lao động với tăng trưởng kinh tế được xem xét qua các chỉ tiêu về số lao động ,trình độ chuyên môn ,sức khoẻ người lao động và sự kết hợp giữa lao động với các yếu tố khác như đã trình bày ở trên.Trong 3 năm qua mức tiền công tiền lương của người lao động được cải thiện rõ rệt ,khả năng tiêu dùng của người dân tăng một cách đáng kể ,góp phần vào sự gia tăng GDP b.Việc làm và nâng cao đời sống Trong 3 năm qua giải quyết việc làm cho người lao động đã góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân,ổn định xã hội một cách rõ rệt.Đã từng bứoc thực hiện mục tiêu xoá đói giảm ngèo,số hộ khá giả tăng lên đáng kể,đời sống văn hoá tinh thần của nhân dân được chú trọng quan tâm hơn ,các lễ hội truyền thống của nhân dân được khôi phục đáng kể 3/Hạn chế và nguyên nhân a.hạn chế +cơ cấu lao động chuyển dịch chậm :theo nhóm ngành kinh tế ta có: (triệu người) Tỷ trọng Nhóm ngành 2001-2002 2001-2002 nông ,lâm ,ngư nghiệp 1,735 61,5% xây dựng,công nghiệp 0,595 21,2% dịch vụ 0,250 17,4% Tổng 2,82 100% +tỷ lệ thất nghiệp thành thị giảm nhưng vẫn còn cao,nhất là ở các thành phố lớn và các khu công nghiệp. Năm 2000 2001 2002 Tỷ lệ TNTT 6,42% 6,28% 6,01% +Thời gian lao động ở nông thôn ,nông nghiệp tăng rất chậm ,đặc biệt ở những địa bàn chuyển đổi mạnh đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp thì tình trạng thiếu việc làm sẽ diễn ra một cách gay gắt trong các năm tới. +lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật thấp + thể chế chính sách về lao động còn nhiều bất cập,chương trình việc làm theo các dự án triển khai còn chậm từ khâu phân bổ vố vay đến khâu giải ngân. +nhu cầu việc làm vẫn là vấn đề bức xúc đối với toàn xã hội,phần đông người đến tuổi lao động đều mong muốn có việc làm nhưng khả năng thực tế chưa đáp ứng được b. Nguyên nhân +do tốc độ gia tăng nguồn lao động còn cao trong khi khả năng thu hút lao động chưa đáp ứng đủ nên xảy ra tình trạng thất nghiệp thiếu việc làm. + nhà nước chưa có biện pháp quản lý tốt hiện tượng di dân từ nông thôn vào các thành phố lớn nên qui mô và tốc độ di dân ngày càng tăng +xuất khẩu lao động gặp khó khăn do tác động của dịch SARS ,mặt khác chất lượng lao động chưa đáp ứng nhu cầu thị trường,một số doanh nghiệp xuất khẩu không chấp hành đúng các quy định của pháp luật vì vậy các tiêu cực vẫn xảy ra ,dư luận xã hội tiếp tục có ý kiến gay gắt đòi hỏi nhà nước phải xử lý. +Sản xuất chưa phát triển mạnh mẽ và toàn diện , ở nông thôn các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ chậm phát triển ,cơ cấu kinh tế chuyển đổi chậm ...vì vậy số lao động thu hút chưa nhiều.ở thành thị tuy cơ chế chính sách của nhà nước có nhiếu đổi mới song sản xuất công nghiệp thương mại dịch vụ chưa phát triển mạnh mẽ do khó khăn về vốn,mặt bằng sản xuất kinh doanh ,khả năng cạnh tranh và tiêu thụ sản phẩm còn hạn chế ...Vì vậy số lao động được thu hút chưa nhiều . +số người tham gia xuất khẩu lao động chưa nhiều ,tuy số lao động xuất khẩu lao động hàng năm đã tăng song so với nhu cầu của đất nước nói chung ,của người lao động nói riêng vẫn chưa đáp ứng .Điều đó là do chất lượng lao động tham gia chưa đảm bảo ,công tác nghiên cứu khai thác thị trường ,công tác tổ chức quản lý lao động ở nước ngoài còn lúng túng ... +Nhu cầu tìm chỗ làm việc có thu nhập cao đã xuất hiện ,một số nghề lương thấp ,thời gian làm việc căng thẳng đã không hấp dẫn người lao động như ngành may mặc ,chế biến da dày làm cho các ngành này thiếu lao động trầm trọng +Hoạt động của quỹ hỗ trợ việc làm có hiệu quả nhưng do nguồn vốn hạn hẹp nên mới chỉ đáp ứng được một phần nhu cầu vay vốn của dân. +Các hoạt động phát triển thị trường lao động ở Việt Nam mới ra đời ,hỗ trợ từ ngân sách còn hết sức khiêm tốn đã ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả phát triển thị trường lao động . +Kinh phí hỗ trợ đầu tư trang thiết bị phục vụ hoạt động tư vấn ,gới thiệu việc làm được phân bổ theo ngân sách dành cho Quỹ quốc gia hỗ trợ việc làm nhưng không phải tất cả các địa phương đã dành nguồn vốn này cho hoạt động dịch vụ việc làm(Các địa phương chỉ nới phân bổ lại cho các trung tâm dịch vụ việc làm khoảng 60% so với nguồn kế hoạch) Phần III :Các giải pháp chủ yếu để thực hiện kế hoạch lao động việc làm thời kỳ 2004-2005 của kế hoạch 5 năm 2001-2005 I.Cơ hội và thách thức 1/cơ hội 2/ thách thức II Nhiệm vụ và mục tiêu giải quyết việc làm trong thời kỳ 2004-2005 1/ Mục tiêu +giải quyết việc làm cho 3,18 triệu lao động trong đó tạo việc làm thông qua các chương trình phát triển kinh tế xã hội là 2,35 triệu ,qua quỹ quốc gia hỗ trợ việc làm 0,7 triệu và xuất khẩu lao động 13 vạn người. + giảm tỷ lệ thất nghiệp ở thành thị xuống còn 5,4% và nâng tỷ lệ sử dụng thời gian lao động ở nông thôn lên 80% vào năm 2005 + Nâng tỷ lệ qua đào tạo trong lực lượng lao động lên 30% vào năm 2005 2/ Dự báo khả năng thực hiện các mục tiêu giải quyết việc làm từ năm 2004-2005 + lực lượng lao động cần có công ăn việc làm tiếp tục tăng khoảng 2,9% hàng năm + ước tính trong thời gian tới số lao động có thể giải quyết được việc làm khoảng 3,18-4,1 triệu người trong đó số lao động mới được sắp xếp việc làm khoảng 2,4-2,6 triệu người ,giải quyết cho số thất nghiệp khoảng 0,5 triệu người và cho số lao động dôi dư khoảng 0,3 triệu người .Việc nâng tỷ lệ sử dụng thời gian lao động ở nông thôn từ 77% năm 2004 lên 80% năm 2005 tương ứng với yêu cầu phải tạo việc làm mới cho khoảng 0,7 triệu người +tỷ lệ sử dụng thời gian lao động ở nông thôn sẽ tăng lên rất ít trong năm 2003 ,có xu hướng không tăng hoặc giảm trong thời gian tới do tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp trong nước và ngoài nước tăng chậm ,các sản phẩm nông nghiệp của ta chưa đáp ứng được đòi hỏi cao của người tiêu dùng nên dự kiến tỷ lệ sử dụng thời gian lao động ở nông thôn sẽ giao động ở mức 75-76% vào những năm 2004-2005 + tỷ lệ thất nghiệp ở các đô thị năm 2003 vẫn diễn biến phức tạp ,sẽ giao động ở mức không thấp hơn 6%.ở một số đô thị lớn và các khu công nghiệp trung tâm (trừ thành phố Hồ Chí Minh và các khu công nghiệp Vũng Tầu) Tỷ lệ thất nghiệp vẫn khá cao (trên 8%) vào các năm 2004-2005. Từ dự báo trên cho thấy có thể đạt được các mục tiêu đề ra thì phải thực hiện tốt những giải pháp lao động việc làm. III.Các giải pháp chủ yếu để thực hiện kế hoạch lao động việc làm thời kỳ 2004-2005 Để giải quyết việc làm tốt cần quán triệt các quan điểm sau : giải quyết việc làm là nhiệm vụ chung của toàn xã hội giải quyết việc làm có trọng tâm trọng điểm Đa dạng hóa các loại hình việc làm và chú ý việc làm tại chỗ,nhất là trong nông nghiệp,nông thôn Các giải pháp tạo việc làm phải đồng bộ toàn diện song cần có các bước tính đột phá tùy từng địa phương Từ đó có các giải pháp sau: 1/Các giải pháp chung 1.1Phát triển kinh tế xã hội tạo mở việc làm Đây là giải pháp cơ bản quan trọng nhất quyết định việc tăng giảm chỗ làm việc trong thị trường lao động. Do vậy phải thực hiện các hoạt động nhằm giải quyết mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế với giải quyết việc làm, tích cực chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu đầu tư để tạo thêm nhiều việc làm cho người lao động. Khu vực nông thôn a . Thay đổi, chuyển dịch cơ cấu cây trồng ở những vùng đồng bằng nông thôn nơi tập trung phần lớn lao động của cả nước, nơi có tỷ lệ thất nghệp cao thì cây lúa vẫn là chủ đạo trong cơ cấu cây trồng. Vì thế, lao động nông thôn vốn đã dư thừa lại có nguy cơ dư thừa hơn khi việc canh tác lúa và cây trồng hoa màu đòi hỏi ít lao động thủ công do hệ thống cơ sở vật chất-kỹ thuật phục vụ sản xuất, trình độ cơ giới hoá, thuỷ lợi hoá, hoá học hoá và áp dụng các tiến bộ kỹ thuật đã tương đối hoàn chỉnh. Chính vì thế việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng là một giải pháp tốt. Cơ cấu cây trồng cần chuyển đổi theo hướng phục hồi những cây trồng truyền thống phù hợp với điều kiện dất đai, điều kiện tự nhiên từng vùng. Phục hồi, bổ sung những cây trồng đòi hỏi nhiều lao động thủ công là cơ sở nguyên liệu cho việc phục hồi và phát triển ngành nghề truyền thống. Ngoài ra chúng ta cần thực hiện thâm canh, chuyên môn hoá những cây trồng mũi nhọn. Bởi vì trong hoàn cảnh dư thừa lao động, ngành nghề tạm thời chưa phát triển, chuyển đổi cơ cấu cây trồng còn hạn chế...biện pháp này ít nhiều đóng góp cho việc nâng cao tỷ suất._.