Các biện pháp phi thuế quan và lộ trình cắt giảm của Việt Nam trong quá trình gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) tới năm 2010

Lêi nãi ®Çu TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi: KÓ tõ khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi, më cöa nÒn kinh tÕ, ViÖt Nam ®· vµ ®ang tham gia ngµy cµng s©u vµ réng h¬n vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Th¸ng 7-1995, ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn cña ASEAN vµ nhanh chãng tham gia Khu vùc MËu dÞch Tù do ASEAN (AFTA). Th¸ng 11-1998, ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn cña DiÔn ®µn Hîp t¸c Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC). Ngµy 13-7-2000, ViÖt Nam ®· ký HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi Hoa Kú. vµ hiÖn nay ®ang tÝch cùc chuÈn bÞ ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO). MÆc dï qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ tù do hãa th­¬ng m¹i mang l¹i nhiÒu c¬ héi vµ lîi Ých râ rÖt nh­ng bªn c¹nh ®ã còng cã kh«ng Ýt nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi mçi quèc gia. C¸c n­íc khi tham gia vµo qu¸ tr×nh nµy ®Òu cam kÕt thùc hiÖn tù do hãa th­¬ng m¹i nh­ng trªn thùc tÕ kh«ng mét n­íc nµo, dï lµ n­íc cã nÒn kinh tÕ m¹nh, l¹i kh«ng cã nhu cÇu b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. Vµ mét trong nh÷ng c«ng cô b¶o hé h÷u hiÖu nhÊt ®ã lµ sö dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan. ViÖc x©y dùng chiÕn l­îc vÒ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®ãng mét vai trß rÊt quan träng ®èi víi ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO. Víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cßn thÊp, thùc lùc cßn rÊt yÕu, chóng ta cÇn ph¶i ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ quan cÇn thiÕt ®Ó b¶o hé mét sè ngµnh s¶n suÊt non yÕu trong n­íc, ®ång thêi nh÷ng biÖn ph¸p ®ã l¹i ph¶i phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña WTO. Bªn c¹nh ®ã chóng ta còng cÇn ph¶i c¾t gi¶m mét sè hµng rµo phi thuÕ tr¸i víi quy ®Þnh cña WTO ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. VËy, vÊn ®Ò nµy sÏ ®­îc gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµo? Lé tr×nh c¾t gi¶m vµ c¾t gi¶m nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ nµo ®Ó võa ®¸p øng yªu cÇu cña WTO, võa b¶o vÖ quyÒn lêi cña ViÖt Nam víi ý nghÜa lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi? §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã sù ph©n tÝch cô thÓ. §ã lµ lý do em chän vÊn ®Ò “C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan vµ lé tr×nh c¾t gi¶m cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) tíi n¨m 2010” lµm ®Ò bµi khãa luËn tèt nghiÖp cña m×nh. Môc ®Ých nghiªn cøu: - T×m hiÓu nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña WTO vµ ph©n tÝch nh÷ng t¸c ®éng cña chóng ®èi víi Th­¬ng m¹i quèc tÕ nãi chung vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi riªng, trong ®ã cã ViÖt Nam. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ë ViÖt Nam trong thêi gian qua vµ ®­a ra dù kiÕn lé tr×nh c¾t gi¶m mét sè hµng rµo phi thuÕ quan ®ång thêi ®Þnh h­íng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan sÏ sö dông ë ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu: - §èi t­îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ nh÷ng quy ®Þnh cña WTO vµ cña ViÖt Nam vÒ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan. - Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi: Sè l­îng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan rÊt ®a d¹ng vµ ®«i khi cßn ch­a ®­îc ®Þnh h×nh mét c¸ch râ rµng v× vËy ®Ò tµi kh«ng cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu tÊt c¶. Khãa luËn giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu ë viÖc chØ tËp trung vµo mét sè nhãm biÖn ph¸p phi thuÕ c¬ b¶n cña WTO vµ cña ViÖt Nam. Khãa luËn còng kh«ng ph©n tÝch c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ ®èi víi c¸c lÜnh vùc th­¬ng m¹i dÞch vô, ®Çu t­, së h÷u trÝ tuÖ v.v... chØ ph©n tÝch th­¬ng m¹i hµng hãa h÷u h×nh. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu sö dông cho ®Ò tµi nµy lµ nghiªn cøu vµ ph©n tÝch theo tµi liÖu, s¸ch, b¸o vµ kÕ thõa c¸c nghiªn cøu khoa häc kh¸c cã liªn quan ®Õn ®èi t­îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi, trªn c¬ së ®ã ®Ó ph©n tÝch, so s¸nh vµ tæng hîp l¹i. Bè côc cña khãa luËn: Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, néi dung cña khãa luËn bao gåm ba ch­¬ng: Ch­¬ng I: C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan chñ yÕu cña WTO vµ ¶nh h­ëng cña nã ®èi víi ViÖt Nam. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ë ViÖt Nam giai ®o¹n 1996-2000. Ch­¬ng III: Dù kiÕn lé tr×nh c¾t gi¶m c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña ViÖt Nam nh»m ®Èy nhanh tiÕn tr×nh gia nhËp WTO giai ®o¹n tõ 2001-2005 vµ ®Õn 2010. Em xin göi lêi c¶m ¬n tr©n träng tíi PGS.TS NguyÔn ThÞ M¬, ng­êi ®· h­íng dÉn em thùc hiÖn khãa luËn nµy, vµ tíi tÊt c¶ c¸c thÇy c« gi¸o ®· d¹y em t¹i tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng trong thêi gian qua. MÆc dï víi sù cè g¾ng cña b¶n th©n, nh­ng do kiÕn thøc cßn h¹n chÕ vµ do tÝnh phøc t¹p cña ®Ò tµi nªn khãa luËn cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®­îc ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« ®Ó khãa luËn cña em ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Hµ néi, ngµy 10 - 5 - 2003. Sinh viªn thùc hiÖn TrÇn ThÞ H»ng Ph­¬ng Ch­¬ng I C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan chñ yÕu cña WTO vµ ¶nh h­ëng cña nã ®èi víi ViÖt Nam wto vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan: Vµi nÐt vÒ WTO: 1.1: Sù thµnh lËp: Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së kÕ thõa vµ ph¸t triÓn HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ MËu dÞch (GATT), chÝnh thøc b¾t ®Çu ho¹t ®éng tõ 1-1-1995. Sù ra ®êi cña WTO nh»m t¹o ®iÒu kiÖn h¬n n÷a cho sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a biªn ®¶m b¶o sù c¹nh tranh c«ng b»ng, lµnh m¹nh, xãa bá dÇn c¸c rµo c¶n trong th­¬ng m¹i quèc tÕ, thóc ®Èy qu¸ tr×nh tù do hãa th­¬ng m¹i trªn ph¹m vi toµn cÇu. Trong sè hµng chôc tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay, WTO lµ tæ chøc th­¬ng m¹i toµn cÇu lín nhÊt vµ quan träng nhÊt, thu hót tíi 145 n­íc (trong sè kho¶ng 200 n­íc lµ thµnh viªn Liªn Hîp Quèc) vµ chi phèi tíi 95% tæng kim ng¹ch th­¬ng m¹i toµn ThÕ giíi. (nguån: T¹p chÝ Kinh tÕ 2002-2003 ViÖt Nam vµ ThÕ giíi, sè ra th¸ng 3/2003 - Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam). Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) lµ c¬ quan quèc tÕ duy nhÊt gi¶i quyÕt c¸c qui ®Þnh vÒ th­¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia víi nhau. Néi dung chÝnh cña WTO lµ c¸c hiÖp ®Þnh ®­îc hÇu hÕt c¸c n­íc cã nÒn th­¬ng m¹i cïng nhau tham gia ®µm ph¸n vµ ký kÕt. C¸c v¨n b¶n nµy qui ®Þnh c¸c c¬ së ph¸p lý lµm nÒn t¶ng cho th­¬ng m¹i quèc tÕ. C¸c tµi liÖu ®ã vÒ c¬ b¶n mang tÝnh rµng buéc c¸c chÝnh phñ ph¶i duy tr× mét chÕ ®é th­¬ng m¹i trong mét khu«n khæ ®· ®­îc c¸c bªn thèng nhÊt. MÆc dï c¸c tho¶ thuËn ®¹t ®­îc lµ do c¸c chÝnh phñ ®µm ph¸n vµ ký kÕt nh­ng môc ®Ých l¹i nh»m gióp c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ vµ dÞch vô trong n­íc; c¸c nhµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cã thÓ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh dÔ dµng h¬n. 1.2 Môc tiªu cña WTO: Môc tiªu chÝnh cña hÖ thèng th­¬ng m¹i thÕ giíi lµ nh»m gióp th­¬ng m¹i ®­îc l­u chuyÓn tù do ë møc tèi ®a, chõng nµo nã cßn n»m trong giíi h¹n kh«ng g©y ra c¸c ¶nh h­ëng xÊu kh«ng muèn cã. Ngoµi ra, WTO cßn cã nh÷ng môc tiªu sau: N©ng cao møc sèng cña con ng­êi. B¶o ®¶m t¹o ®Çy ®ñ c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng tr­ëng v÷ng ch¾c thu nhËp vµ nhu cÇu thùc tÕ cña ng­êi lao ®éng. Sö dông hîp lý c¸c nguån lùc cña thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ nguån nh©n lùc. Më réng viÖc s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng hãa dÞch vô trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. 1.3 Chøc n¨ng cña WTO: WTO cã nh÷ng chøc n¨ng sau ®©y: Chøc n¨ng thø nhÊt cña WTO: Tæ chøc c¸c cuéc ®µm ph¸n mËu dÞch ®a biªn mµ néi dung cña nã rÊt ®a d¹ng ®Ò cËp lín tíi nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau. Th«ng qua c¸c cuéc ®µm ph¸n nh­ vËy, viÖc tù do ho¸ mËu dÞch cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®­îc ph¸t triÓn, ®ång thêi nh÷ng qui t¾c quèc tÕ míi còng ®­îc x©y dùng vµ söa ®æi theo yªu cÇu cña thêi ®¹i. Chøc n¨ng thø hai cña WTO: WTO ®Ò ra nh÷ng qui t¾c quèc tÕ vÒ th­¬ng m¹i vµ ®¶m b¶o c¸c n­íc thµnh viªn cña WTO ph¶i thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c ®ã. §Æc tr­ng cña c¸c quyÕt ®Þnh vµ qui t¾c cña WTO lµ nã cã hiÖu lùc b¾t buéc tÊt c¶ c¸c thµnh viªn vµ cã kh¶ n¨ng lµm cho mäi thµnh viªn cã nghÜa vô b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn. BÊt cø mét n­íc thµnh viªn nµo mét khi ®· thõa nhËn "hiÖp ®Þnh WTO" vµ nh÷ng hiÖp ®Þnh phô kh¸c cña WTO th× n­íc ®ã cÇn ph¶i ®iÒu chØnh hay chuyÓn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vµ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh cña m×nh theo c¸c quy ®Þnh cña WTO. Chøc n¨ng thø ba cña WTO: Gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn vµ tranh chÊp mËu dÞch quèc tÕ. WTO cã chøc n¨ng nh­ lµ mét toµ ¸n gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp n¶y sinh gi÷a c¸c thµnh viªn trong c¸c lÜnh vùc liªn quan. BÊt cø mét thµnh viªn nµo cña WTO khi thÊy lîi Ých cña n­íc m×nh ®ang bÞ x©m h¹i trong ho¹t ®éng kinh tÕ ë mét thÞ tr­êng nµo ®ã v× cã thµnh viªn kh¸c ®ang thùc hiÖn chÝnh s¸ch tr¸i víi c¸c qui t¾c cña WTO th× cã quyÒn khëi tè lªn c¬ quan gi¶i quyÕt m©u thuÉn mËu dÞch cña WTO vµ yªu cÇu n­íc ®ã ngõng c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x©m h¹i ®Õn lîi Ých cña m×nh. BÊt cø thµnh viªn nµo còng ph¶i chÊp nhËn khi bÞ c¸c thµnh viªn kh¸c khëi tè lªn WTO v× ®©y lµ mét trong nh÷ng nghÜa vô cña mäi thµnh viªn, kh«ng n­íc nµo cã thÓ tr¸nh khái. Chøc n¨ng thø t­ cña WTO: Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §Ó nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ho¹t ®éng vµ n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶, WTO xóc tiÕn viÖc gi¶m nhÑ quy chÕ. PhÇn lín c¸c n­íc tr­íc kia theo c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung hiÖn nay ®Òu ®ang chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· vµ ®ang lµm thñ tôc ®Ó xin gia nhËp WTO. Qua c¸c cuéc ®µm ph¸n cÇn thiÕt ®Ó gia nhËp WTO, c¸c n­íc nµy cã thÓ t×m hiÓu ®­îc vÒ hÖ thèng kinh tÕ thÞ tr­êng vµ ®ång thêi x¾p xÕp l¹i nh÷ng chÕ ®é vµ qui t¾c ®Ó cã thÓ qu¶n lý nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. C¸c nguyªn t¾c cña WTO: C¸c hiÖp ®Þnh cña WTO lµ nh÷ng v¨n b¶n ph¸p lý bao trïm nhiÒu lÜnh vùc ho¹t ®éng réng lín nh­ n«ng nghiÖp, hµng dÖt may, mua s¾m chÝnh phñ, c¸c quy ®Þnh vÒ vÖ sinh dÞch tÔ, së h÷u trÝ tuÖ v.v... Tuy nhiªn cã mét sè c¸c nguyªn t¾c hÕt søc c¬ b¶n xuyªn suèt tÊt c¶ c¸c hiÖp ®Þnh, c¸c nguyªn t¾c ®ã chÝnh lµ nÒn t¶ng cña hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a biªn. Bao gåm nh÷ng nguyªn t¾c sau: Nguyªn t¾c thø nhÊt: Th­¬ng m¹i kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. Nguyªn t¾c nµy ®­îc ¸p dông b»ng hai lo¹i ®·i ngé song song, ®ã lµ ®·i ngé tèi huÖ quèc vµ ®èi xö quèc gia. Nguyªn t¾c ®·i ngé tèi huÖ quèc (MFN): §èi xö mäi ng­êi b×nh ®¼ng nh­ nhau. Mçi thµnh viªn ®èi xö víi mäi thµnh viªn kh¸c b×nh ®¼ng víi nhau nh­ c¸c b¹n hµng ®­îc ­u ®·i nhÊt. NÕu nh­ mét n­íc cho mét n­íc kh¸c ®­îc h­ëng lîi nhiÒu h¬n th× ®èi xö tèt nhÊt ®ã ph¶i ®­îc giµnh cho tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn WTO kh¸c. Nguyªn t¾c MFN ®¶m b¶o r»ng mçi thµnh viªn WTO ®èi xö víi tÊt c¶ c¸c thµnh viªn kh¸c t­¬ng tù nhau. §èi xö quèc gia (NT): §èi xö víi ng­êi n­íc ngoµi vµ ng­êi trong n­íc t­¬ng tù nhau. Hµng nhËp khÈu vµ hµng s¶n xuÊt trong n­íc ph¶i ®­îc ®èi xö nh­ nhau, Ýt nhÊt lµ sau khi hµng hãa nhËp khÈu ®· ®i vµo ®Õn thÞ tr­êng néi ®Þa. Theo nguyªn t¾c nµy, khi ¸p dông nh÷ng qui chÕ trong n­íc vµ thuÕ néi ®Þa ®èi víi hµng nhËp khÈu th× ph¶i cung cÊp c¸c ®iÒu kiÖn t­¬ng tù nh­ ®èi víi s¶n phÈm trong n­íc. V× thÕ c¸c thµnh viªn cña WTO kh«ng ®­îc ¸p dông thuÕ néi ®Þa ®Ó b¶o vÖ s¶n xuÊt trong n­íc vµ kh«ng ®­îc ph©n biÖt ®èi xö víi hµng nhËp khÈu tõ c¸c n­íc thµnh viªn WTO kh¸c. Nguyªn t¾c thø hai: Tù do th­¬ng m¹i h¬n th«ng qua ®µm ph¸n. WTO ®¶m b¶o th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc ngµy cµng tù do h¬n th«ng qua qu¸ tr×nh ®µm ph¸n h¹ thÊp hµng rµo thuÕ quan ®Ó thóc ®Èy bu«n b¸n. Hµng rµo th­¬ng m¹i bao gåm thuÕ quan, vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ kh¸c nh­ cÊm nhËp khÈu, quota cã t¸c dông h¹n chÕ nhËp khÈu cã chän läc, chÝnh s¸ch ngo¹i hèi... còng ®­îc ®­a ra ®µm ph¸n. Nguyªn t¾c thø ba: WTO t¹o ra m«i tr­êng c¹nh tranh ngµy cµng b×nh ®¼ng. WTO lµ mét hÖ thèng c¸c nguyªn t¾c nh»m thóc ®Èy c¹nh tranh tù do, c«ng b»ng vµ kh«ng bÞ bãp mÐo. C¸c quy ®Þnh vÒ ph©n biÖt ®èi xö ®­îc x©y dùng nh»m ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn c«ng b»ng trong th­¬ng m¹i. C¸c ®iÒu kho¶n vÒ chèng ph¸ gi¸, trî cÊp còng nh»m môc ®Ých t­¬ng tù. TÊt c¶ c¸c hiÖp ®Þnh cña WTO ®Òu nh»m môc ®Ých t¹o ra ®­îc mét m«i tr­êng c¹nh tranh ngµy cµng b×nh ®¼ng h¬n gi÷a c¸c n­íc. Nguyªn t¾c thø t­: TÝnh tiªn liÖu ®­îc th«ng qua rµng buéc thuÕ. C¸c cam kÕt kh«ng t¨ng thuÕ còng quan träng nh­ viÖc c¾t gi¶m thuÕ v× cam kÕt nh­ vËy t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp cã thÓ dù ®o¸n tèt h¬n c¸c c¬ héi trong t­¬ng lai. Nguyªn t¾c thø n¨m: C¸c tháa thuËn th­¬ng m¹i khu vùc. WTO thõa nhËn c¸c tháa thuËn th­¬ng m¹i khu vùc nh»m môc tiªu ®Èy m¹nh tù do hãa th­¬ng m¹i. C¸c liªn kÕt nh­ vËy lµ mét ngo¹i lÖ cña nguyªn t¾c ®·i ngé tèi huÖ quèc theo nh÷ng tiªu chuÈn nghiªm ngÆt, nh»m b¶o ®¶m c¸c tho¶ thuËn nµy t¹o thuËn lîi cho th­¬ng m¹i c¸c n­íc liªn quan, song kh«ng lµm t¨ng hµng rµo c¶n trë th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc ngoµi liªn kÕt. Nguyªn t¾c thø s¸u: C¸c ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt dµnh cho c¸c n­íc ®µng ph¸t triÓn. WTO lµ mét tæ chøc quèc tÕ víi h¬n 2/3 tæng sè n­íc thµnh viªn lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi, v× thÕ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña WTO lµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn, dµnh nh÷ng ®iÒu kiÖn ®èi xö ®Æc biÖt vµ kh¸c biÖt cho c¸c n­íc nµy, víi môc tiªu ®¶m b¶o sù tham gia s©u réng h¬n cña hä vµo hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a biªn. §Ó thùc hiÖn ®­îc nguyªn t¾c nµy, WTO dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c nÒn kinh tÕ ®µng chuyÓn ®æi nh÷ng linh ho¹t vµ c¸c ­u ®·i nhÊt ®Þnh trong viÖc thùc thi c¸c hiÖp ®Þnh, ®ång thêi chó ý ®Õn viÖc trî gióp kü thuËt cho c¸c n­íc nµy. WTO lµ tæ chøc kinh tÕ th­¬ng m¹i ®­a ra c¸c yªu cÇu rÊt cao vÒ minh b¹ch hãa c¸c quy ®Þnh th­¬ng m¹i, vÒ c¾t gi¶m thuÕ quan nhËp khÈu, tiÕn tíi xãa bá thuÕ quan, tù do hãa th­¬ng m¹i hµng hãa, dÞch vô, ®Çu t­, së h÷u trÝ tuÖ, vÒ thùc hiÖn quy chÕ tèi huÖ quèc-hay th­¬ng m¹i b×nh th­êng, vÒ xãa bá biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh­ h¹n chÕ ®Þnh l­îng, giÊy phÐp xuÊt-nhËp khÈu, trî cÊp xuÊt khÈu; vÒ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i nh­ng kh«ng vi ph¹m nguyªn t¾c ®·i ngé quèc gia nh»m thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, t¨ng c­êng xuÊt khÈu hµng hãa vµ n©ng cao kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ. Tãm l¹i, khi héi nhËp WTO c¸c thµnh viªn ph¶i tu©n thñ mét hÖ thèng c¸c luËt lÖ, quy t¾c nh»m ®iÒu chØnh hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc th­¬ng m¹i quèc tÕ víi tæng céng kho¶ng 60 hiÖp ®Þnh, phô lôc vµ c¸c v¨n b¶n gi¶i thÝch. Tham gia vµo WTO lµ ®Ých héi tô vµ mÉu sè chung cña c¸c n­íc trong xu h­íng më cöa héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Chøng nhËn thµnh viªn WTO còng lµ chøng chØ quèc tÕ ®Çy uy tÝn cho “®¼ng cÊp” vÒ sù ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng më cöa cña c¸c n­íc hiÖn nay; ®ång thêi ®Æt quèc gia thµnh viªn tr­íc nhiÒu c¬ héi lín vµ c¶ nh÷ng th¸ch thøc míi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña m×nh. 2. C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan trong WTO: Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan: Kh¸i niÖm: Ngoµi thuÕ quan ra, tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p kh¸c, dï lµ theo quy ®Þnh ph¸p lý hay tån t¹i trªn thùc tÕ, ¶nh h­ëng ®Õn møc ®é vµ ph­¬ng h­íng nhËp khÈu ®­îc gäi lµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan (TiÕng Anh: Non Tariff Measures - NTM). C¸c biÖn ph¸p nµy ®­îc biÓu hiÖn d­íi h×nh thøc nh­ trî cÊp, giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu, hµng rµo kü thuËt v.v... Mçi biÖn ph¸p phi thuÕ quan cã thÓ cã mét hoÆc nhiÒu thuéc tÝnh nh­ ¸p dông t¹i biªn giíi hay néi ®Þa, ®­îc duy tr× mét c¸ch chñ ®éng hay bÞ ®éng, phï hîp hoÆc kh«ng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, nh»m b¶o hé s¶n xuÊt hay kh«ng cã môc ®Ých b¶o hé... Sau 7 vßng ®µm ph¸n th­¬ng m¹i nhiÒu bªn tr­íc vßng ®µm ph¸n Tokyo cña GATT, tõ vßng thø nhÊt ®Õn vßng thø b¶y, møc thuÕ b×nh qu©n cña 9 s¶n phÈm c«ng nghiÖp chñ yÕu trªn thÕ giíi gi¶m tõ 40% cßn 4,7%. Hµng rµo thuÕ quan gi¶m ®i th× hµng rµo phi thuÕ quan t¨ng lªn. H¬n n÷a v× b¶n th©n c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cã tÝnh chÊt kÝn ®¸o vµ kh«ng râ rµng, nªn so víi hµng rµo thuÕ quan, c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cã t¸c dông h¹n chÕ nhËp khÈu nhiÒu h¬n. Cã thÓ nãi, c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®· dÇn dÇn thay thÕ hµng rµo thuÕ quan, trë thµnh biÖn ph¸p chñ yÕu ®­îc c¸c n­íc dïng ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu. VÒ c¸c biÖn ph¸p thuÕ quan, ng­êi ta chuyÓn tõ chç chó träng thuÕ suÊt cao tíi chç chó träng ®iÒu chØnh kÕt cÊu thuÕ. V× vËy, ë vßng ®µm ph¸n Tokyo cña GATT c¸c n­íc thµnh viªn quyÕt ®Þnh ®Æt c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan d­íi sù rµng buéc cña c¸c quy t¾c cña tæ chøc nµy nh»m môc ®Ých gi¶m bít vµ tiÕn tíi lo¹i bá hoµn toµn c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan. Th¸ng 4-1979, GATT ®· ®¹t ®­îc 5 tho¶ thuËn vÒ trî cÊp, thuÕ, hµng rµo kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i, trÞ gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan, mua s¾m chÝnh phñ vµ thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu, h¬n n÷a cßn lËp ra mét héi ®ång gi¸m s¸t vµ ®«n ®èc viÖc thùc hiÖn c¸c tho¶ thuËn trªn. §Ó chuÈn mùc hãa hµnh vi hµnh chÝnh cña c¸c n­íc thµnh viªn, Ban th­ ký GATT ®· liÖt kª danh s¸ch c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cã ¶nh h­ëng tíi s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp, ®ång thêi quy ®Þnh sÏ bæ sung vµ söa ®æi theo ®Þnh kú tuú theo t×nh h×nh thay ®æi. Danh s¸ch nµy bao gåm hµng tr¨m biÖn ph¸p phi thuÕ quan, nh­ng cã thÓ chia thµnh 5 nhãm: Nh÷ng viÖc chÝnh phñ th­êng tham gia ®Ó h¹n chÕ th­¬ng m¹i. C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu cã tÝnh chÊt hµnh chÝnh vµ do h¶i quan thùc hiÖn Hµng rµo cã tÝnh chÊt kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i H¹n chÕ ®Æc thï, nh­ h¹n chÕ cÊp phÐp nhËp khÈu, h¹n chÕ xuÊt khÈu, quy chÕ vÒ gi¸ trong n­íc LÖ phÝ thuÕ nhËp khÈu, nh­ tiÒn ký quü, thuÕ ®iÒu tiÕt nhËp khÈu, h¹n chÕ cho vay cã tÝnh chÊt ph©n biÖt ®èi xö. §Ó qu¶n lý, gi¸m s¸t viÖc “tu©n thñ quy t¾c vÒ trî cÊp vµ vÒ thuÕ”, hµng n¨m GATT c«ng bè b¸o c¸o th­êng niªn, trong ®ã cã danh s¸ch c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan. Song, tho¶ thuËn vÒ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan nãi trªn ®¹t ®­îc t¹i vßng ®µm ph¸n Tokyo cña GATT kh«ng ®­îc c¸c n­íc ký kÕt tho¶ thuËn tu©n thñ, v× tháa thuËn nµy vèn ®­îc tuyªn bè lµ c¸c bªn ký kÕt cã thÓ thùc hiÖn trªn c¬ së lùa chän. Do vËy, vßng ®µm ph¸n Urugoay cña GATT l¹i mét lÇn n÷a ®µm ph¸n vÒ hµng rµo phi thuÕ quan, c¸c quy ®Þnh vÒ ®iÒu nµy ®Òu cã ghi tû mû trong v¨n kiÖn cuèi cïng cña vßng ®µm ph¸n nµy. HiÖn nay WTO ®ang b¾t tay xö lý c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cã ¶nh h­ëng tíi s¶n xuÊt n«ng phÈm, b»ng c¸ch chñ yÕu th«ng qua ph­¬ng thøc thu thuÕ ®èi víi hµng nhËp khÈu ®Ó t¸c ®éng vµo gi¸ thÞ tr­êng cña nh÷ng hµng hãa Êy, råi tõ ®ã th«ng qua quan hÖ cung cÇu ®èi víi hµng hãa Êy ®Ó t¸c ®éng vµo sè l­îng nhËp khÈu hµng hãa nµy. §Æc ®iÓm: §Æc ®iÓm vÒ vai trß cña chóng ®èi víi c¸c n­íc: BiÖn ph¸p phi thuÕ quan gi÷ vai trß ngµy cµng quan träng trong chÝnh s¸ch b¶o hé th­¬ng m¹i, ngµy cµng cã nhiÒu n­íc sö dông, h×nh thøc vµ lo¹i h×nh còng t¨ng lªn kh«ng ngõng. Víi sù phong phó vÒ h×nh thøc nªn viÖc kÕt hîp nhiÒu NTM kh¸c nhau cã thÓ ®¸p øng cïng mét môc tiªu, ¸p dông cho cïng mét mÆt hµng mµ kh«ng bÞ gß bã chËt hÑp trong khu«n khæ mét c«ng cô duy nhÊt nh­ thuÕ quan. - §Æc ®iÓm vÒ môc tiªu cña c¸c NTM mµ c¸c n­íc ®ang h­íng tíi: Mét NTM cã thÓ ®ång thêi ®¸p øng nhiÒu môc tiªu víi hiÖu qu¶ cao. Mçi quèc gia th­êng theo ®uæi nhiÒu môc tiªu trong chÝnh s¸ch kinh tÕ, th­¬ng m¹i cña m×nh. C¸c môc tiªu ®ã cã thÓ lµ: (i) b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn mét sè ngµnh nghÒ; (ii) b¶o vÖ an toµn søc kháe con ng­êi, ®éng thùc vËt, m«i tr­êng; (iii) h¹n chÕ tiªu dïng; (iv) ®¶m b¶o c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n; (v) b¶o ®¶m an ninh quèc gia, trËt tù an toµn x· héi, v.v... C¸c NTM cã thÓ ®ång thêi phôc vô hiÖu qu¶ nhiÒu môc tiªu kh¸c nhau mµ khi sö dông c«ng cô thuÕ quan kh«ng kh¶ thi hoÆc kh«ng h÷u hiÖu b»ng. VÝ dô: quy ®Þnh vÒ vÖ sinh kiÓm dÞch ®èi víi n«ng s¶n nhËp khÈu võa ®¶m b¶o an toµn søc kháe con ng­êi, ®éng thùc vËt l¹i võa gi¸n tiÕp b¶o hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong n­íc mét c¸ch hîp ph¸p. - §Æc ®iÓm vÒ nh÷ng t¸c ®éng ngÇm do c¸c NTM g©y ra: Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm ®ã, c¸c NTM còng cã kh«ng Ýt nh­îc ®iÓm. NÕu nh­ thuÕ quan lµ biÖn ph¸p kinh tÕ, cã ®Æc ®iÓm lµ tÝnh chuÈn mùc cao, ®é trong s¸ng lín, dÔ ®Þnh l­îng, ®­îc WTO thõa nhËn lµ biÖn ph¸p b¶o vÖ hîp ph¸p duy nhÊt. Th× biÖn ph¸p thuÕ quan lµ nh÷ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh ph¸p lý, cã ®Æc ®iÓm hay thay ®æi, ®é kÝn ®¸o vµ m¬ hå ®Òu lín. Do th­êng mang tÝnh mËp mê, møc ®é ¶nh h­ëng kh«ng râ rµng nh­ nh÷ng thay ®æi ®Þnh l­îng cña thuÕ quan, nªn t¸c ®éng cña chóng cã thÓ lín nh­ng l¹i lµ t¸c ®éng ngÇm, cã thÓ che ®Ëy hoÆc biÖn hé b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c. HiÖn nay c¸c hiÖp ®Þnh cña WTO chØ míi ®iÒu chØnh sö dông mét sè NTM nhÊt ®Þnh. Trong ®ã, tÊt c¶ c¸c NTM h¹n chÕ ®Þnh l­îng C¸c NTMs h¹n chÕ ®Þnh l­îng nh­ cÊm nhËp khÈu, h¹n ng¹ch, giÊy phÐp nhËp khÈu kh«ng tù ®éng v.v... g©y c¶n trë, bãp mÐo th­¬ng m¹i vµ th­êng bÞ coi lµ hµng rµo phi thuÕ quan (NTBs). ®Òu kh«ng ®­îc phÐp ¸p dông, trõ tr­êng hîp ngo¹i lÖ. BiÖn ph¸p thuÕ quan chØ lµm thay ®æi c¬ chÕ thÞ tr­êng cßn biÖn ph¸p phi thuÕ quan hoµn toµn thay thÕ c¬ chÕ thÞ tr­êng. VÝ dô trong tr­êng hîp sö dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch nhËp khÈu, khi h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®· x¸c ®Þnh nÕu nhu cÇu nhËp khÈu t¨ng th× l­îng hµng nhËp khÈu theo h¹n ng¹ch kh«ng thÓ tháa m·n ®­îc nhu cÇu, tõ ®ã gi¸ c¶ thÞ tr­êng trong n­íc cña hµng hãa Êy sÏ t¨ng. V× vËy, cã thÓ nãi r»ng trong tr­êng hîp lµ biÖn ph¸p thuÕ quan th× ®iÒu x¶y ra lµ ®iÒu chØnh sè l­îng nhËp khÈu, cßn tr­êng hîp phi thuÕ quan th× ®iÒu x¶y ra lµ ®iÒu chØnh gi¸, c¬ chÕ thÞ tr­êng hoµn toµn mÊt t¸c dông. - §Æc ®iÓm vÒ tÝnh h¹n chÕ gi¸n tiÕp cña c¸c NTM: TÝnh chÊt kÝn ®¸o cña hµng rµo nµy ngµy cµng biÓu hiÖn nhiÒu ë sù h¹n chÕ gi¸n tiÕp. Tr­íc ®©y, phÇn nhiÒu lµ c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l­îng cã tÝnh chÊt hµnh chÝnh trùc tiÕp (nh­ chÕ ®é h¹n ng¹ch nhËp khÈu, cÊp phÐp nhËp khÈu, tù nguyÖn h¹n chÕ xuÊt khÈu), hiÖn nay phÇn nhiÒu lµ h¹n chÕ gi¸n tiÕp nh­ hµng rµo kü thuËt, biÖn ph¸p b¶o hé mµu xanh, quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, tiªu chuÈn lao ®éng v.v.., ®­îc quy ®Þnh cô thÓ trong c¸c hiÖp ®Þnh chi tiÕt cña WTO. C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan chñ yÕu cña WTO: 2.2.1: C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l­îng: Ngoµi thuÕ quan, thuÕ néi ®Þa vµ c¸c lo¹i phÝ kh¸c, c¸c thµnh viªn kh«ng ®­îc t¹o ra hay duy tr× nh÷ng biÖn ph¸p nh­ h¹n ng¹ch, giÊy phÐp hay c¸c biÖn ph¸p kh¸c nh»m h¹n chÕ sè l­îng nhËp khÈu tõ c¸c thµnh viªn kh¸c, hay h¹n chÕ sè l­îng xuÊt khÈu hoÆc b¸n ®Ó xuÊt khÈu tíi c¸c thµnh viªn kh¸c. 2.2.1.1 CÊm xuÊt khÈu, nhËp khÈu (Prohibitions): CÊm xuÊt khÈu, nhËp khÈu lµ biÖn ph¸p b¶o hé cao nhÊt, g©y ra h¹n chÕ lín nhÊt ®èi víi th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ nãi chung kh«ng ®­îc phÐp sö dông trong WTO. Tuy nhiªn, c¸c thµnh viªn cã thÓ thi hµnh c¸c biÖn ph¸p cÊm xuÊt khÈu, nhËp khÈu trªn c¬ së kh«ng ph©n biÖt ®èi xö trong mét sè tr­êng hîp sau: CÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o an ninh quèc gia (GATT 1994, ®iÒu XXI) CÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ ®¹o ®øc x· héi CÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ con ng­êi, ®éng vËt vµ thùc vËt Liªn quan tíi nhËp khÈu hay xuÊt khÈu vµng vµ b¹c CÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ c¸c tµi s¶n quèc gia vÒ nghÖ thuËt, lÞch sö hay kh¶o cæ CÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn khan hiÕm, víi ®iÒu kiÖn lµ c¸c biÖn ph¸p nµy cÇn ph¶i thùc hiÖn kÌm theo viÖc h¹n chÕ s¶n xuÊt hay tiªu dïng néi ®Þa liªn quan tíi chóng. (GATT 1994, ®iÒu XX) §­îc ¸p dông mét c¸ch t¹m thêi ®Ó ng¨n c¶n hay gi¶m bít sù khan hiÕm l­¬ng thùc, thùc phÈm hay c¸c s¶n phÈm thiÕt yÕu kh¸c CÇn thiÕt ®Ó ¸p dông c¸c tiªu chuÈn hay quy ®Þnh ®Ó ph©n lo¹i, xÕp h¹ng hay tiÕp thÞ c¸c s¶n phÈm trong th­¬ng m¹i quèc tÕ (GATT 1994,®iÒu XI) 2.2.1.2 H¹n ng¹ch (quotas): WTO kh«ng cho phÐp c¸c thµnh viªn ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch. Trong mét sè tr­êng hîp ®Æc biÖt, biÖn ph¸p h¹n ng¹ch cã thÓ ®­îc sö dông trªn c¬ së kh«ng ph©n biÖt ®èi xö: §­îc ¸p dông mét c¸ch t¹m thêi ®Ó ng¨n c¶n hay gi¶m bít sù khan hiÕm l­¬ng thùc, thùc phÈm hay c¸c s¶n phÈm thiÕt yÕu kh¸c CÇn thiÕt ®Ó ¸p dông c¸c tiÓu chuÈn hay quy ®Þnh ®Ó ph©n lo¹i, xÕp h¹ng hay tiÕp thÞ c¸c s¶n phÈm trong th­¬ng m¹i quèc tÕ C¸c n«ng s¶n vµ thñy s¶n (GATT 1994, §iÒu XI, 2(c)) Cã thÓ h¹n chÕ sè l­îng hay gi¸ trÞ hµng nhËp khÈu ®Ó b¶o vÖ sù c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n. ViÖc t¹o ra, duy tr× hay më réng h¹n chÕ sè l­îng v× môc ®Ých nµy kh«ng ®­îc v­ît qu¸ møc cÇn thiÕt: §Ó ng¨n ngõa sù ®e do¹ s¾p x¶y ra hay ®Ó ng¨n chÆn l¹i sù thiÕu hôt nghiªm träng dù tr÷ tiÒn tÖ, hay Trong tr­êng hîp mét thµnh viªn cã dù tr÷ tiÒn tÖ rÊt thÊp, ®Ó ®¹t ®­îc mét møc t¨ng hîp lý dù tr÷ tiÒn tÖ (GATT 1994, ®iÒu XII) 2.2.1.3 H¹n ng¹ch thuÕ quan (Tariff Rate Quota): §èi víi c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp (quy ®Þnh t¹i Phô lôc I, HiÖp ®Þnh N«ng NghiÖp) cã thÓ ¸p dông mét h×nh thøc h¹n ng¹ch ®Æc biÖt gäi lµ h¹n ng¹ch thuÕ quan. Theo HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp, c¸c thµnh viªn kh«ng ®­îc ¸p dôngc¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi n«ng s¶n. TÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cÇn ph¶i ®­îc thuÕ hãa (Phô lôc V, HiÖp ®Þnh N«ng NghiÖp). Th«ng th­êng víi møc thuÕ hãa t¹i vßng Urugoay th× møc nhËp khÈu n«ng s¶n hÇu nh­ kh«ng ®¸ng kÓ. §Ó ®¶m b¶o mét møc ®é më cöa thÞ tr­êng nhÊt ®Þnh, WTO cho phÐp ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch thuÕ quan. H¹n ng¹ch thuÕ quan cho phÐp sö dông hai møc thuÕ suÊt, mét møc thÊp cho khèi l­îng trong h¹n ng¹ch, møc thø hai cã thÓ cao h¬n cho nhËp khÈu ngoµi h¹n ng¹ch. H¹n ng¹ch cã thÓ ®­îc tÝnh b»ng møc chªnh lÖch gi÷a tiªu dïng vµ s¶n xuÊt trong n­íc. ViÖc qu¶n lý h¹n ng¹ch thuÕ quan tuy khã kh¨n nh­ng sÏ ®¸p øng ®­îc ng­êi tiªu dïng muèn sö dông hµng nhËp khÈu gi¸ rÎ, ®ång thêi b¶o vÖ ®­îc ng­êi s¶n xuÊt trong n­íc. T¹i vßng Urugoay, biÖn ph¸p h¹n ng¹ch thuÕ quan ®­îc th«ng qua ®Ó ®¶m b¶o tiÕp cËn thÞ tr­êng hiÖn t¹i (hay tèi thiÓu) khi c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®· ®­îc thuÕ hãa (®iÒu IV, HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp). Còng t¹i vßng nµy, h¹n ng¹ch ®­îc tÝnh ®Ó ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu vÒ tiÕp cËn thÞ tr­êng hiÖn t¹i vµ tèi thiÓu. 2.2.1.4 GiÊy phÐp nhËp khÈu (import licences): §Þnh nghÜa: CÊp phÐp nhËp khÈu ®­îc x¸c ®Þnh nh­ lµ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh ®­îc sö dông ®Ó thùc hiÖn chÕ ®é cÊp phÐp nhËp khÈu, ®ßi hái ®Ö tr×nh ®¬n hay c¸c tµi liÖu kh¸c (kh«ng liªn quan tíi môc ®Ých h¶i quan) tíi c¸c c¬ quan hµnh chÝnh thÝch hîp lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ®­îc phÐp nhËp khÈu. Yªu cÇu chung: thñ tôc hµnh chÝnh ®Ó thùc hiÖn chÕ ®é cÊp phÐp kh«ng ®­îc bãp mÐo th­¬ng m¹i do sö dông kh«ng thÝch hîp c¸c thñ tôc ®ã. C¸c quy t¾c ®èi víi thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu ph¶i ®­îc ¸p dông trung lËp vµ ®­îc qu¶n lý theo mét c¸ch thøc c«ng b»ng vµ hîp lý. CÇn ph¶i c«ng khai c¸c th«ng tin liªn quan tíi thñ tôc nép ®¬n, tiªu chuÈn cña nhµ nhËp khÈu, c¬ quan tiÕp nhËn, danh s¸ch c¸c s¶n phÈm ®ßi hái giÊy phÐp trong thêi h¹n 21 ngµy tr­íc khi chóng cã hiÖu lùc. Ng­êi nép ®¬n chØ cÇn tiÕp cËn tíi mét c¬ quan hµnh chÝnh. Tr­êng hîp ®Æc biÖt kh«ng ®­îc qu¸ ba c¬ quan. Nhµ nhËp khÈu hµng cÇn giÊy phÐp cã thÓ tiÕp cËn ngo¹i tÖ cÇn thiÕt trªn cïng mét c¬ së víi hµng nhËp khÈu kh«ng cÇn giÊy phÐp. (®iÒu 1, HiÖp ®Þnh vÒ thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu) CÊp phÐp nhËp khÈu tù ®éng: khi tÊt c¶ ®¬n ®Òu ®­îc chÊp thuËn, kh«ng h¹n chÕ khèi l­îng nhËp khÈu trong ph¹m vi ®iÒu chØnh, kh«ng ®Æt ra h¹n chÕ víi nhµ nhËp khÈu, ®­îc chÊp thuËn trong vßng 10 ngµy. (®iÒu 2, HiÖp ®Þnh vÒ thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu) CÊp phÐp nhËp khÈu kh«ng tù ®éng: Lµ thñ tôc cÊp phÐp kh«ng ph¶i lµ cÊp phÐp tù ®éng. CÊp phÐp kh«ng tù ®éng kh«ng ®­îc g©y ra h¹n chÕ hay bãp mÐo th­¬ng m¹i h¬n møc c¸c ®iÒu kiÖn do yªu cÇu cÊp phÐp ®Æt ra. C¸c thñ tôc cÊp phÐp kh«ng tù ®éng cÇn ph¶i t­¬ng øng vÒ ph¹m vi vµ thêi h¹n víi biÖn ph¸p mµ chóng ®­îc sö dông ®Ó thùc hiÖn, vµ sÏ kh«ng ®Æt ra nh÷ng g¸nh nÆng hµnh chÝnh h¬n møc cÇn thiÕt ®Ó qu¶n lý biÖn ph¸p ®ã. Trong tr­êng hîp ®ßi hái cÊp phÐp kh«ng v× môc ®Ých qu¶n lý sè l­îng, c¸c thµnh viªn ph¶i c«ng bè ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ c¬ së ®Ó cÊp phÐp. (§iÒu 3, HiÖp ®Þnh vÒ thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu) 2.2.1.5 C¸c biÖn ph¸p kh¸c: H¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn vµ tho¶ thuËn vÒ thÞ tr­êng: Tr­íc 1995 do GATT cÊm sö dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu, nªn mét sè n­íc ®· sö dông biÖn ph¸p h¹n chÕ xuÊt khÈu “t×nh nguyÖn”. H¹n chÕ xuÊt khÈu t×nh nguyÖn lµ mét tháa thuËn song ph­¬ng gi÷a hai chÝnh phñ. N­íc xuÊt khÈu giíi h¹n xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm nhÊt ®Þnh tíi n­íc nhËp khÈu. Nãi chung, ngµnh c«ng nghiÖp ®ang ph¶i c¹nh tranh gay g¾t víi hµng nhËp khÈu t­¬ng tù g©y ¸p lùc víi chÝnh phñ ®µm ph¸n vÒ h¹n chÕ xuÊt khÈu víi n­íc xuÊt khÈu ®Ó gi¶m bít ¸p lùc canh tr¹nh. C¸c nhµ xuÊt khÈu bÞ “b¾t buéc” chÊp nhËn sè l­îng ®ã vµ bÞ ®e do¹ nhËn ®­îc c¸c hµnh ®éng kh¾c nghiÖt h¬n nÕu kh«ng chÊp nhËn tháa thuËn tù nguyÖn h¹n chÕ sè l­îng xuÊt khÈu. ChÝnh phñ xuÊt khÈu hoÆc chÝnh c¸c nhµ s¶n xuÊt qu¶n lý tháa thuËn nµy. H¹n chÕ xuÊt khÈu t×nh nguyÖn tõng lµ mét c«ng cô quan träng h¹n chÕ th­¬ng m¹i vµ ®· ®­îc sö dông kh¸ réng r·i. Trong khi h¹n ng¹ch ®­îc ¸p dông chung th× h¹n chÕ xuÊt khÈu t×nh nguyÖn chØ ¸p dông víi mét sè n­íc xuÊt khÈu chñ yÕu, so ®ã t¹o ra sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c thµnh viªn vµ râ rµng vi ph¹m nguyªn t¾c tèi huÖ quèc (MFN). Mçi thµnh viªn kh«ng ®­îc t×m kiÕm, thùc hiÖn hay duy tr× bÊt cø tháa thuËn h¹n chÕ xuÊt khÈu, tháa thuËn vÒ thÞ tr­êng nµo hay bÊt cø biÖn ph¸p t­¬ng tù kh¸c lªn phÝa xuÊt khÈu hay nhËp khÈu. §iÒu nµy bao gåm c¸c hµnh ®éng do mét thµnh viªn thùc hiÖn riªng rÏ còng nh­ c¸c hµnh ®éng do hai thµnh viªn trë lªn thùc hiÖn. Nãi chung c¸c thµnh viªn ph¶i lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ xuÊt khÈu t×nh nguyÖn vµ c¸c biÖn ph¸p t­¬ng tù tr­íc n¨m 2000. (§iÒu 11, HiÖp ®Þnh tù vÖ) 2.2.2. C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý gi¸: C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý gi¸ nhËp khÈu hay gi¸ b¸n trong n­íc cã thÓ cã t¸c ®éng trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp tíi xuÊt khÈu hµng hãa. 2.2.2.1 TrÞ gi¸ h¶i quan: ViÖc ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan tuú tiÖn cã thÓ bãp mÐo kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng hãa. WTO quy ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ hµng nhËp khÈu lµ gi¸ giao dÞch, tøc lµ gi¸ ®· tr¶ hay ph¶i tr¶ cho hµng hãa khi ®­îc b¸n ®Ó xuÊt khÈu ®Õn n­íc nhËp khÈu cã tÝnh ®Õn nh÷ng ®iÒu chØnh nhÊt ®Þnh nh­ phÝ hoa hång, m«i giíi, ®ãng gãi. (§iÒu 1- 6 vµ §iÒu 8, HiÖp ®Þnh x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan) WTO kh«ng cho phÐp x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ quan theo c¸c c¸ch sau: gi¸ nhËp khÈu tèi thiÓu gi¸ b¸n trong n­íc cña hµng hãa t­¬ng tù ®­îc s¶n xuÊt t¹i n­íc mµ hµng hãa cÇn x¸c ®Þnh trÞ gi¸ h¶i quan ®­îc nhËp khÈu mét hÖ thèng cho phÐp chÊp nhËn gi¸ cao h¬n trong hai lo¹i gi¸ sö dông ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ quan cña hµng hãa gi¸ b¸n cña hµng hãa t¹i thÞ tr­êng n­íc xuÊt khÈu ®Þnh gi¸ trªn c¬ së gi¶ ®Þnh hay tuú tiÖn (§iÒu 7, HiÖp ®Þnh x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan) 2.2.2.2 Gi¸ b¸n tèi ®a: Gi¸ b¸n tèi ®a trong n­íc ®èi víi mét hµng hãa nµo ®ã cã thÓ h¹n chÕ nhËp khÈu, ®Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng nhµ xuÊt khÈu kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao. C¸c thµnh viªn thõa nhËn lµ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý gi¸ tèi ®a dï cho cã phï hîp víi nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö quèc gia (NT) còng cã thÓ cã t¸c ®éng xÊu tíi lîi Ých cña c¸c thµnh viªn ®ang cung cÊp hµng nhËp khÈu. Do ®ã c¸c thµnh viªn ®ang ¸p dông c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý gi¸ tèi ®a cÇn ph¶i tÝnh ®Õn lîi Ých cña c¸c thµnh viªn xuÊt khÈu nh»m tr¸nh më réng c¸c t¸c ®éng xÊu ®ã. (GATT 1994, §iÒu 3) MÆc dï c¸c quy ®Þnh vÒ gi¸ b¸n tèi ®a trong n­íc nµy thiÕu tÝnh rµng buéc nh­ng vÊn ®Ò nµy th­êng ®­îc c¸c thµnh viªn ®Æt ra víi c¸c n­íc ®ang gia nhËp. 2.2.2.3 PhÝ thay ®æi: Nh÷ng lo¹i phÝ thay ®æi c¶n trë ®¸ng kÓ th­¬ng m¹i do tÝnh kh«ng minh b¹ch cña chóng. HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp quy ®Þnh ph¶i thuÕ hãa cac lo¹i phÝ thay ®æi (§iÒu 4, HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp). 2.2.2.4 Phô thu: TÊt c¶ c¸c lo¹i phÝ vµ phô thu (kh«ng ph¶i lµ thuÕ xuÊt nhËp khÈu vµ c¸c lo¹i thuÕ néi ®Þa kh¸c) ®¸nh vµo hµng xuÊt nhËp khÈu chØ ®­îc giíi h¹n ë møc t­¬ng øng chi phÝ dÞch vô thùc sù bá ra vµ kh«ng ®­îc sö dông nh­ sù b¶o hé gi¸n tiÕp c¸c s¶n phÈm trong n­íc, hay nh­ thu._.Õ xuÊt nhËp khÈu, hay cho môc ®Ých thu ng©n s¸ch. (GATT 1994, §iÒu VIII) 2.2.3. C¸c biÖn ph¸p liªn quan tíi doanh nghiÖp: 2.2.3.1 Doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc (DNTMNN): C¸c doanh nghiÖp kh«ng ph©n biÖt h×nh thøc së h÷u ®­îc nhµ n­íc ban cho nh÷ng ®Æc quyÒn nhÊt ®Þnh cã thÓ g©y ra nh÷ng trë ng¹i lín tíi th­¬ng m¹i quèc tÕ. C¸c thµnh viªn ph¶i cam kÕt c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña c¸c DNTMNN phï hîp víi c¸c nguyªn t¸c chung vÒ ®èi xö kh«ng ph©n biÖt víi c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n vµ ph¶i tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng mua b¸n hµng hãa chØ dùa trªn tiªu chÝ th­¬ng m¹i, ch¼ng h¹n nh­ gi¸ c¶, chÊt l­îng, tiÕp thÞ, vËn t¶i. §ång thêi ph¶i dµnh cho c¸c doanh nghiÖp cña c¸ thµnh viªn kh¸c nh÷ng c¬ héi thÝch hîp tham gia c¹nh tranh trong viÖc mua b¸n hµng hãa phï hîp víi th«ng lÖ kinh doanh chung. C¸c thµnh viªn cã nghÜa vô th«ng b¸o cho WTO vÒ c¸c DNTMNN cña hä. (GATT 1994, §iÒu XVII) §Þnh nghÜa triÓn khai: Trªn thùc tÕ ®Þnh nghÜa vÒ DNTMNN t¹i ®iÒu XVII GATT 1994 rÊt m¬ hå g©y khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn. Vßng Urugoay ®· ®­a ra “®Þnh nghÜa triÓn khai” cña DNTMNN t¹i B¶n gi¶i nghÜa §iÒu XVII GATT 1994 nh­ sau: “C¸c doanh nghiÖp chÝnh phñ hoÆc phi chÝnh phñ, kÓ c¶ c¸c ban qu¶n lý thÞ tr­êng (marketing board), ®­îc ban ®Æc quyÒn dï cho theo ph¸p luËt hay trªn thùc tÕ, khi thùc hiÖn c¸c ®Æc quyÒn ®ã cã t¸c ®éng tíi møc ®é hay ph­¬ng h­íng xuÊt nhËp khÈu th«ng qua viÖc mua b¸n cña m×nh”. Nh­ vËy ®ã lµ nh÷ng doanh nghiÖp th­¬ng m¹i Nhµ n­íc cã mèi quan hÖ víi ChÝnh phñ th«ng qua viÖc ban quyÒn hay ®Æc ©n cña ChÝnh phñ vµ tiÕn hµnh mét ho¹t ®éng ¶nh h­ëng ®Õn møc ®é hay ph­¬ng h­íng xuÊt nhËp khÈu. Cã mét ®iÒu cÇn l­u ý ë ®©y lµ c¸c ho¹t ®éng cña mét doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc cã thÓ kh«ng chØ giíi h¹n ë c¸c ho¹t ®éng ph¸t sinh tõ c¸c ®Æc quyÒn ®­îc ban mµ cã thÓ bao gåm c¶ nh÷ng ho¹t ®éng kh¸c n÷a. Mét DNTMNN cã thÓ tham gia mét hay nhiÒu c¸c ho¹t ®éng sau. C¸c ho¹t ®éng nµy cã thÓ liªn quan trùc tiÕp tíi xuÊt nhËp khÈu hay chÕ ®é th­¬ng m¹i, chóng còng cã thÓ liªn quan tíi s¶n xuÊt trong n­íc hay th­¬ng m¹I theo mét c¸ch thøc cã trî cÊp: KiÓm so¸t hay tiÕn hµnh xuÊt nhËp khÈu Qu¶n lý c¸c h¹n ng¹ch ®a biªn hoÆc song biªn, h¹n ng¹ch thuÕ quan hay c¸c th¶o luËn h¹n chÕ kh¸c, ho¹ch lµ c¸c quy ®Þnh vÒ xuÊt nhËp khÈu CÊp giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu X¸c ®Þnh gi¸ b¸n néi ®Þa ®èi víi hµng nhËp khÈu Thùc thi c¸c yªu cÇu ®­îc giao trong mét ch­¬ng tr×nh tiÕp thÞ hµng n«ng nghiÖp vµ/hoÆc c¸c ch­¬ng tr×nh b×nh æn Ngoµi ra cã thÓ kÓ ®Õn c¸c ho¹t ®éng sau: qu¶n lý s¶n xuÊt trong n­íc qu¶n lý viÖc ph©n phèi trong n­íc cña s¶n phÈm néi ®Þa hay nhËp khÈu thùc hiÖn viÖc mua/b¸n s¶n phÈm néi ®Þa dùa trªn gi¸ trÇn hoÆc gi¸ sµn ®· ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc (can thiÖp ®Õn mua/b¸n) cÊp b¶o l·nh tÝn dông cho c¸c nhµ s¶n xuÊt, chÕ biÕn, xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu kiÓm so¸t hoÆc tiÕn hµnh tiÕp thÞ hay ph©n phèi c¸c s¶n phÈm ®· chÕ biÕn qua c¸c chi nh¸nh hay liªn doanh t¹i c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu ®µm ph¸n hoÆc qu¶n lý c¸c hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu song ph­¬ng dµi h¹n (kÓ c¶ hîp ®ång gi÷a c¸c chÝnh phñ), v.v... 2.2.3.2 QuyÒn kinh doanh: WTO kh«ng cã ®Þnh nghÜa cô thÓ vÒ quyÒn kinh doanh. QuyÒn kinh doanh hay cßn gäi lµ quyÒn th­¬ng m¹i trong lÜnh vùc hµng hãa lµ quyÒn dµnh cho mét sè c«ng ty nhÊt ®Þnh ®­îc tiÕn hµnh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung hoÆc nh÷ng n­íc ®ang chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th­êng sö dông quyÒn kinh doanh nh­ mét c«ng cô th­¬ng m¹i ®Ó h¹n chÕ xuÊt, nhËp khÈu. QuyÒn kinh doanh cã thÓ chØ giíi h¹n ë viÖc xuÊt khÈu mét mÆt hµng nhÊt ®Þnh hoÆc kinh doanh mét lo¹i mÆt hµng nµo ®ã. C¸c c«ng ty kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ c«ng ty nhµ n­íc míi ®­îc h­ëng quyÒn kinh doanh. Hµng rµo kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i: C¸c quy ®Þnh kü thuËt, tiªu chuÈn vµ thñ tôc x¸c ®Þnh sù phï hîp: - Quy ®Þnh kü thuËt vµ tiªu chuÈn: Tiªu chuÈn vµ quy ®Þnh kü thuËt ®Òu ®Æt ra c¸c yªu cÇu cô thÓ vÒ physical ®èi víi s¶n phÈm. Theo phô lôc 1 cña HiÖp ®Þnh vÒ c¸c hµng rµo kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i, c¸c yªu cÇu nµy cã thÓ liªn quan tíi kÝch th­íc, h×nh d¸ng, thiÕt kÕ, ®é dµi vµ c¸c chøc n¨ng cña s¶n phÈm. C¸c yªu cÇu nµy còng cã thÓ quy ®Þnh vÒ nh·n m¸c, ®ãng gãi, ký hiÖu s¶n phÈm vµ më réng tíi c¸c quy tr×nh vµ ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt liªn quan tíi s¶n phÈm. Tuy nhiªn, ®IÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n gi÷a tiªu chuÈn vµ quy ®Þnh kü thuËt lµ ë chç sù tu©n thñ c¸c tiªu chuÈn lµ mang tÝnh tù nguyÖn trong khi sù tu©n thñ víi c¸c quy ®Þnh kü thuËt lµ b¾t buéc. Trªn thùc tÕ, nÕu mét s¶n phÈm nhËp khÈu kh«ng ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña quy ®Þnh kü thuËt th× nã sÏ kh«ng ®­îc phÐp b¸n ra thÞ tr­êng. Cßn ®èi víi tiªu chuÈn, nÕu hµng nhËp khÈu kh«ng tu©n thñ c¸c yªu cÇu cña tiªu chuÈn ®Æt ra th× vÉn ®­îc phÐp b¸n ra thÞ tr­êng, mùc dï cã thÓ bÞ ng­êi tiªu dïng tÈy chay. Môc ®Ých cña c¸c quy ®Þnh kü thuËt vµ tiªu chuÈn lµ b¶o vÖ an toµn, søc kháe cña con ng­êi, b¶o vÖ søc kháe, ®êi sèng ®éng thùc vËt, b¶o vÖ m«I tr­êng, ng¨n chÆn c¸c hµnh vi lõa dèi. C¸c thñ tôc ®¸nh gi¸ sù phï hîp: ch¼ng h¹n nh­ xÐt nghiÖm, thÈm tra x¸c thùc, kiÓm ®Þnh, chøng nhËn - ®­îc sö dông ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c s¶n phÈm ®¸p øng c¸c yªu cÇu kü thuËt do c¸c quy ®Þnh kü thuËt vµ tiªu chuÈn ®Æt ra. WTO yªu cÇu c¸c quy ®Þnh kü thuËt, tiªu chuÈn còng nh­ thñ tôc ®Ó ®¸nh gi¸ sù phï hîp víi c¸c quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn nµy kh«ng ®­îc t¹o ra c¸c trë ng¹I kh«ng cÇn thiÕt ®èi víi th­¬ng m¹i quèc tÕ, ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö vµ ®·I ngé quèc gia, ph¶i minh b¹ch vµ tiÕn tíi hµi hßa hãa. Nh­ng c¸c thµnh viªn cã thÓ ®­a ra c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng, søc kháe con ng­êi vµ ®éng thùc vËt, ng¨n ngõa c¸c hµnh ®éng xÊu... mµ nã cho lµ thÝch hîp, víi ®iÒu kiÖn lµ c¸c biÖn ph¸p ®ã kh«ng ®­îc ¸p dông theo c¸ch thøc t¹o ra sù ph©n biÖt ®èi xö tïy tiÖn, hay h¹n chÕ v« lý ®èi víi th­¬ng m¹i quèc tÕ. (HiÖp ®Þnh vÒ C¸c hµng rµo kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i). KiÓm dÞch ®éng vËt vµ thùc vËt (SPS): §Þnh nghÜa: BiÖn ph¸p kiÓm dÞch ®éng vËt vµ thùc vËt bao gåm tÊt c¶ c¸c luËt, nghÞ ®Þnh, quy ®Þnh, yªu cÇu vµ thñ tôc liªn quan nh­ c¸c tiªu chuÈn ®èi víi s¶n phÈm cuèi cïng; c¸c ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn; c¸c thñ tôc xÐt nghiÖm, gi¸m ®Þnh, chøng nhËn vµ chÊp nhËn; nh÷ng xö lý c¸ch ly bao gåm c¸c yªu cÇu liªn quan g¾n víi vËn chuyÓn c©y trång vµ vËt nu«i, hay c¸c chÊt nu«i d­ìng chóng trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn; nh÷ng quy ®Þnh vÒ c¸c ph­¬ng ph¸p th«ng kª, thñ tôc chän mÉu vµ c¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ rñi ro liªn quan; c¸c yªu cÇu vÒ ®ãng gãi vµ nh·n m¸c liªn quan trùc tiÕp tíi an toµn thùc phÈm. (Phô lôc A.1, HiÖp ®Þnh SPS) C¸c thµnh viªn kh«ng bÞ ng¨n c¶n viÖc ban hµnh hay thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ søc kháe con ng­êi, ®éng vËt vµ thùc vËt víi ®iÒu kiÖn c¸c biÖn ph¸p nµy kh«ng ®­îc ¸p dông theo c¸ch thøc t¹o ra sù ph©n biÖt ®èi xö kh«ng hîp lý vµ tïy tiÖn, hay h¹n chÕ mét c¸ch v« lý tíi th­¬ng m¹i quèc tÕ. C¸c thµnh viªn còng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i thay ®æi møc ®é b¶o vÖ thÝch hîp cña hä ®èi víi søc kháe con ng­êi, ®éng vËt vµ thùc vËt, miÔn lµ c¸c biÖn ph¸p hä ®­a ra tu©n theo c¸c quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh SPS. C¸c thµnh viªn ph¶i ®¶m b¶o lµ viÖc ¸p dông cña bÊt kú biÖn ph¸p nµo còng chØ ë trong ph¹m vi cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ søc kháe con ng­êi, ®éng vËt vµ thùc vËt, còng nh­ ph¶i dùa trªn c¬ së khoa häc vµ kh«ng ®­îc phÐp duy tr× khi kh«ng cã chøng cí khoa häc ®Çy ®ñ. (§iÒu 2, HiÖp ®Þnh SPS) Trong tr­êng hîp chøng cí khoa häc liªn quan kh«ng ®Çy ®ñ, mét thµnh viªn cã thÓ ¸p dông mét c¸ch t¹m thêi c¸c biÖn ph¸p kiÓm dÞch ®éng vËt vµ thùc vËt trªn c¬ së th«ng tin x¸c ®¸ng s½n cã, kÓ c¶ c¸c th«ng tin tõ c¸c tæ chøc quèc tÕ cã liªn quan còng nh­ c¸c biÖn ph¸p kiÓm dÞch cña c¸c thµnh viªn kh¸c. Trong tr­êng hîp nh­ vËy, c¸c thµnh viªn sÏ t×m kiÕm c¸c th«ng tin bæ sung cÇn thiÕt cho sù ®¸nh gi¸ rñi ro kh¸ch quan h¬n. §ång thêi tiÐn hµnh xem xÐt ®¸nh gi¸ c¸ biÖn ph¸p t¹m thêi nµy trong mét thêi h¹n hîp lý. (§iÒu 5.7, HiÖp ®Þnh SPS) C¸c thµnh viªn ®¶m b¶o r»ng c¸c biÖn ph¸p SPS ®­îc dùa trªn ®¸nh gi¸ rñi ro ®èi víi søc kháe con ng­êi, ®éng vËt vµ thùc vËt, tïy theo hoµn c¶nh, cã c©n nh¾c tíi nh÷ng kü thuËt ®¸nh gi¸ rñi ro cña c¸c tæ chøc quèc tÕ liªn quan. (§iÒu 5.1, HiÖp ®Þnh SPS) C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ th­¬ng m¹i t¹m thêi: 2.2.5.1 Chèng b¸n ph¸ gi¸ (Anti-dumping): ViÖc b¸n ph¸ gi¸ mét s¶n phÈm, tøc lµ khi nã ®­îc ®­a vµo ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña mét n­íc kh¸c víi møc gi¸ trÞ thÊp h¬n th«ng th­êng, x¶y ra nÕu gi¸ xuÊt khÈu cña s¶n phÈm ®­îc xuÊt khÈu tõ mét n­íc ®Õn mét n­íc thÊp h¬n gi¸ so s¸nh cña s¶n phÈm t­¬ng tù dïng ®Ó tiªu thô t¹i n­íc xuÊt khÈu trong nh÷ng ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i th«ng th­êng. (§iÒu 2, HiÖp ®Þnh vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸) Hµnh ®éng ph¸ gi¸ sÏ bÞ coi lµ kh«ng hîp ph¸p nÕu nã g©y ra hay ®e däa g©y ra thiÖt h¹i vËt chÊt ®èi víi mét ngµnh kinh tÕ néi ®Þa ®· ®­îc kiÕn lËp v÷ng ch¾c, hay ng¨n c¶n mét c¸ch ®¸ng kÓ viÖc thµnh lËp mét ngµnh kinh tÕ néi ®Þa. (§iÒu VI.1, GATT 1994) §Ó bï ®¾p thiÖt h¹i, c¸c thµnh viªn cã quyÒn ®Æt ra thuÕ chèng ph¸ gi¸ ®èi víi bÊt kú s¶n phÈm bÞ b¸n ph¸ gi¸ nµo. Møc thuÕ nµy kh«ng ®­îc lín h¬n biªn ®é ph¸ gi¸ cña s¶n phÈm t­¬ng øng. (§iÒu VI.2, GATT 1994) Tuy nhiªn tr­íc khi ¸p dông thuÕ chèng ph¸ gi¸, thµnh viªn muèn sö dông biÖn ph¸p nµy ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra thiÖt h¹i do hµnh ®éng b¸n ph¸ gi¸ g©y ra ®èi víi ngµnh kinh tÕ trong n­íc theo nh÷ng quy ®Þnh vµ thñ tôc rÊt chÆt chÏ. (§iÒu 3, 5 vµ 6, HiÖp ®Þnh vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸) Trong nh÷ng t×nh huèng ®Æc biÖt, c¸c thµnh viªn cã thÓ sö dông c¸c biÖn ph¸p t¹m thêi nh»m tr¸nh nh÷ng thiÖt h¹i lín ngay trong qóa tr×nh ®iÒu tra, ch¼ng h¹n ¸p dông thuÕ t¹m thêi hay thu tiÒn ®Æt cäc. C¸c biÖn ph¸p t¹m thêi chØ ®­îc ¸p dông trong thêi gian ng¾n, th«ng th­êng kh«ng qu¸ 4 th¸ng. (§iÒu 7, HiÖp ®Þnh vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸) BiÖn ph¸p Tù vÖ (Safeguard): C¸c thµnh viªn cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®èi víi mét s¶n phÈm kh«ng ph©n biÖt xuÊt xø khi thµnh viªn nµy ®· x¸c ®Þnh theo nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ r»ng sè l­îng nhËp khÈu ®ang t¨ng lªn mét c¸ch tuyÖt ®èi hoÆc t­¬ng ®èi cña s¶n phÈm nµy ®ang g©y ra hoÆc ®e däa g©y ra thiÖt h¹i nghiªm träng cho ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm t­¬ng tù hoÆc c¹nh tranh trùc tiÕp víi s¶n phÈm nhËp khÈu ®ã. (§iÒu 2, HiÖp ®Þnh vÒ Tù vÖ) C¸c thµnh viªn cÇn chän c¸c biÖn ph¸p tù vÖ thÝch hîp nhÊt vµ chØ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p tù vÖ ë møc ®é cÇn thiÕt ®Ó ng¨n ngõa hay kh¾c phôc thiÖt h¹i vµ gióp viÖc ®iÒu chØnh ngµnh. NÕu ¸p dông biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l­îng th× biÖn ph¸p nµy kh«ng ®­îc gi¶m sè l­îng nhËp khÈu xuèng d­íi møc nhËp khÈu trung b×nh cña 3 n¨m gÇn nhÊt. Trong tr­êng hîp ®Æc biÖt cã thÓ nhËp khÈu Ýt h¬n møc trung b×nh ®ã nÕu chøng minh ®­îc r»ng ®iÒu ®ã lµ thùc sù cÇn thiÕt ®Ó ng¨n c¶n hay kh¾c phôc thiÖt h¹i. (§iÒu 5, HiÖp ®Þnh vÒ Tù vÖ) Thêi gian ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ th«ng th­êng kh«ng ®­îc kÐo dµi qu¸ 4 n¨m vµ sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh (Ýt nhÊt lµ 2 n¨m) míi ®­îc phÐp ¸p dông l¹i biÖn ph¸p tù vÖ cho cïng mét s¶n phÈm. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã sù ­u ®·i h¬n vÒ thêi gian tù vÖ vµ thêi gian ¸p dông l¹i biÖn ph¸p tù vÖ cho dïng mét s¶n phÈm. (§iÒu 7, HiÖp ®Þnh vÒ Tù vÖ) Trong nh÷ng t×nh huèng cùc kú khÈn cÊp khi mµ sù chËm chÔ sÏ g©y ra khã kh¨n ®Æc biÖt ®Ó kh¾c phôc, mét thµnh viªn cã thÓ thùc hiÖn mét biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi sau khi ®· x¸c ®Þnh s¬ bé r»ng nhËp khÈu t¨ng lªn râ rµng ®· g©y ra hay ®e däa g©y ra thiÖt h¹i nghiªm träng. Thêi h¹n ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi kh«ng ®­î dµi qu¸ 200 ngµy. (§iÒu 6, HiÖp ®Þnh vÒ Tù vÖ) Trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng: Trî cÊp x¶y ra khi mét lîi Ých ®­îc chuyÓn giao nhê cã sù hç trî cña chÝnh phñ vÒ gi¸ hay thu nhËp, hay cã sù ®ãng gãp tµi chÝnh cña chÝnh phñ hay c¸c tæ chøc nhµ n­íc, ch¼ng h¹n nh­ chuyÓn giao trùc tiÕp c¸c kho¶n tiÒn hay b¶o l·nh tÝn dông; hoÆc bá qua c¸c kho¶n tiÒn lÏ ra ph¶i thu cho ng©n s¸ch nhµ n­íc nh­ c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ (trõ thuÕ gi¸n thu); hoÆc chÝnh phñ cung cÊp hµng hãa vµ dÞch vô kh«ng thuéc nhãm c¬ së h¹ tÇng, hay th«ng qua viÖc mua hµng hãa. (§iÒu 1, HiÖp ®Þnh vÒ trî cÊp vµ C¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng) WTO cÊp ¸p dông c¸c trî cÊp riªng, tøc lµ c¸c trî cÊp mµ chØ cã mét sè ngµnh hay doanh nghiÖp nhÊt ®Þnh míi cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn tíi nã, vµ c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn hay c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn trî cÊp kh«ng chØ ra mét c¸ch râ rµng, c«ng khai c¸c tiªu chuÈn kh¸ch quan ®Ó ®¹t ®­îc trî cÊp. NÕu c¬ quan cã thÈm quyÒn ban trî cÊp tíi nh÷ng doanh nghiÖp cô thÓ t¹i mét vïng ®Þa lý nhÊt ®Þnh th× trî cÊp kiÓu nµy còng lµ trî cÊp riªng. (§iÒu 2, HiÖp ®Þnh vÒ trî cÊp vµ C¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng) WTO ®Æc biÖt cÊm c¸c thµnh viªn kh«ng ®­îc sö dông c¸c biÖn ph¸p trî cÊp g¾n víi thµnh tÝch xuÊt khÈu còng nh­ c¸c trî cÊp g¾n víi viÖc ­u tiªn sö dông hµng néi ®Þa h¬n hµng nhËp khÈu. (§iÒu 3, HiÖp ®Þnh vÒ trî cÊp vµ C¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng) WTO còng cã quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ: i) c¸c lo¹i trî cÊp cã thÓ dÉn tíi hµnh ®éng vµ bÞ ®¸nh thuÕ ®èi kh¸ng; vµ ii) c¸c lo¹i trî cÊp kh«ng dÉn tíi hµnh ®éng. Lo¹i trî cÊp thø nhÊt lµ nh÷ng trî cÊp cô thÓ mµ khi ¸p dông chóng cã thÓ ¶nh h­ëng xÊu ®Õn lîi Ých cña c¸c thµnh viªn kh¸c. (§iÒu 5, HiÖp ®Þnh vÒ trî cÊp vµ C¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng) Nh÷ng trî cÊp kh«ng cô thÓ, hoÆc tuy cô thÓ nh­ng ®¸p øng nh÷ng tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh, sÏ lµ trî cÊp kh«ng dÉn tíi hµnh ®éng vµ kh«ng bÞ ®¸nh thuÕ ®èi kh¸ng. Nh÷ng trî cÊp nµy lµ nh÷ng trî cÊp ®Ó trî gióp c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, hç trî c¸c vïng khã kh¨n hay hç trî c¸c doanh nghiÖp hiÖn thêi ®Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu vÒ m«i tr­êng... (§iÒu 8, HiÖp ®Þnh vÒ trî cÊp vµ C¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng) Khi mét thµnh viªn thÊy r»ng viÖc trî cÊp cña mét thµnh viªn kh¸c cho mét s¶n phÈm cô thÓ nµo ®ã g©y ra thiÖt h¹i nghiªm träng tíi ngµnh s¶n xuÊt cña m×nh, th× cã thÓ ®Æt ra thuÕ ®èi kh¸ng. Tuy nhiªn, thuÕ ®èi kh¸ng chØ ®­îc ®Æt ra sau khi tiÕn hµnh ®iÒu tra theo nh÷ng thñ tôc chÆt chÏ. (§iÒu 10, HiÖp ®Þnh vÒ trî cÊp vµ C¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng) Sau khi ®µm ph¸n, c¸c n­íc cã thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi 1000 USD/1n¨m cã thÓ duy tr× trî cÊp xuÊt khÈu cho s¶n phÈm c«ng nghiÖp, Hç trî trong n­íc ®èi víi n«ng nghiÖp vµ trî cÊp xuÊt khÈu n«ng s¶n: Th­¬ng m¹i thÕ giíi ®èi víi s¶n phÈm n«ng nghiÖp ®· bÞ bãp mÐo nÆng nÒ trong mét thêi gian dµi do mét sè n­íc ®· sö dông th¸i qu¸ c¸c biÖn ph¸p hç trî trong n­íc ®èi víi n«ng nghiÖp vµ trî cÊp xuÊt khÈu ®èi víi n«ng s¶n. §iÒu nµy lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña nhiÒu nhµ s¶n xuÊt trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c n«ng s¶n nhiÖt ®íi víi chi phÝ thÊp. VÊn ®Ò liªn quan tíi n«ng nghiÖp lµ mét vÊn ®Ò kh«ng chØ g©y tranh c·i nhiÒu nhÊt trong vßng Urugoay, mµ nã cßn lµ vÊn ®Ò nãng báng trong vßng ®µm ph¸n s¾p tíi. C¸c thµnh viªn cã møc hç trî trong n­íc cao ®èi víi n«ng nghiÖp ph¶i cam kÕt c¾t gi¶m víi lÞch tr×nh cô thÓ. C¸c thµnh viªn cã møc hç trî trong n­íc thÊp vµ kh«ng cã cam kÕt c¾t gi¶m sÏ kh«ng ®­îc hç trî cho c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc cao h¬n mét møc tèi thiÓu nhÊt ®Þnh (de minimis). C¸c thµnh viªn ch­a cã trî cÊp nãi cung kh«ng ®­îc sö dông chóng. (§iÒu 7, HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp) Qui t¾c xuÊt xø: Qui t¾c xuÊt xø bao gåm tÊt c¶ c¸c luËt, quy ®Þnh vµ quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh ®­îc ¸p dông ®Ó x¸c ®Þnh n­íc xuÊt xø cña hµng hãa. C¸c qui t¾c xuÊt xø nµy kh«ng ®­îc liªn quan tíi c¸c chÕ ®é th­¬ng m¹i liªn minh hay tù trÞ dÉn ®Õn viÖc cho h­ëng c¸c ­u ®·i thuÕ quan v­ît qu¸ ®·i ngé tèi huÖ quèc MFN. Qui t¾c xuÊt xø nªu trªn sÏ bao gåm tÊt c¶ c¸c qui t¾c xuÊt xø ®­îc sö dông trong c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i kh«ng ­u ®·i, ch¼ng h¹n nh­ trong ®èi xö tèi huÖ quèc vÒ thuÕ suÊt; thuÕ chèng ph¸ gi¸ vµ thuÕ ®èi kh¸ng hay c¸c biÖn ph¸p tù vÖ; yªu cÇu vÒ nh·n xuÊt xø hµng hãa; bÊt kú c¸c h¹n chÕ sè l­îng hay h¹n ng¹ch thuÕ quan kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. Chóng còng bao gåm c¸c qui t¾c xuÊt xø ®­îc sö dông trong mua s¾m chÝnh phñ vµ thèng kª th­¬ng m¹i. (§iÒu 1, HiÖp ®Þnh vÒ nguyªn t¾c xuÊt xø) HiÖp ®Þnh vÒ qui t¾c xuÊt xø ®Æt ra c¸c ®iÒu kiÖn chÆt chÏ ®èi víi qui t¾c xuÊt xø cña c¸c thµnh viªn trong giai ®o¹n qu¸ ®é tr­íc khi WTO x©y dùng xong Qui t¾c xuÊt xø hµi hßa. Qui t¾c xuÊt xø hµi hßa ®­îc x©y dùng trªn c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: Qui t¾c xuÊt xø ®­îc ¸p dông b×nh ®¼ng cho tÊt c¶ c¸c môc ®Ých Qui t¾c xuÊt xø nªn quy ®Þnh n­íc ®­îc x¸c ®Þnh nh­ n­íc xuÊt xø cña mét hµng hãa cô thÓ lµ n­íc mµ ë ®ã x¶y ra sù biÕn ®æi c¬ b¶n cuèi cïng khi cã nhiÒu h¬n mét n­íc liªn quan tíi viÖc s¶n xuÊt ra hµng hãa ®ã Qui t¾c xuÊt xø cÇn kh¸ch quan, dÔ hiÓu vµ dÔ sù ®o¸n Dï cho ®­îc g¾n víi c¸c biÖn ph¸p vµ c«ng cô nµo, kh«ng nªn sö dông qui t¾c xuÊt xø nh­ mét c«ng cô ®Ó theo ®uæi c¸c môc tiªu th­¬ng m¹i mét c¸ch trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp. Chóng còng kh«ng ®­îc t¹o ra c¸c ¶nh h­ëng h¹n chÕ hay bãp mÐo ®èi víi th­¬ng m¹i quèc tÕ. Chóng còng kh«ng ®­îc ®Æt ra c¸c ®ßi hái v« lý hay yªu cÇu ph¶i ®¸p øng mét ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh kh«ng liªn quan tíi s¶n xuÊt hay gia c«ng nh­ mét tiÒn ®Ò tiªn quyÕt cho viÖc x¸c ®Þnh n­íc xuÊt xø. Qui t¾c xuÊt xø nªn ®­îc ¸p dông theo c¸ch thøc nhÊt qu¸n, kh«ng thiªn vÞ vµ hîp lý. (§iÒu 9, HiÖp ®Þnh vÒ nguyªn t¾c xuÊt xø) C¸c biÖn ph¸p liªn quan tíi ®Çu t­ (TRIMs): Cã nh÷ng mèi quan hÖ kh¸ chÆt chÏ gi÷a th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. C¸c thµnh viªn cã xu h­íng muèn sö dông c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ hay khuyÕn khÝch ®Çu t­ ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh. Nh÷ng biÖn ph¸p nµy nhiÒu khi cã t¸c ®éng h¹n chÕ hay bãp mÐo nhËp khÈu hµng hãa vµ dÉn ®Õn sù ph©n bæ kh«ng tèi ­u c¸c nguån tµi nguyªn khan hiÕm. HiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i (TRIMs) chØ ¸p dông ®èi víi th­¬ng m¹i hµng hãa. (§iÒu 1, HiÖp ®Þnh TRIMs) C¸c thµnh viªn kh«ng ®­îc phÐp ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ kh«ng phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh vÒ ®èi xö quèc gia vµ h¹n chÕ ®Þnh l­îng theo c¸c ®iÒu III vµ XI cña GATT 1994. (§iÒu 1, HiÖp ®Þnh TRIMs) Nh÷ng biÖn ph¸p nµo vi ph¹m HiÖp ®Þnh TRIMs ®«i khi g©y ra nhiÒu tranh c·i. Nh­ng nãi chung c¸c thµnh viªn ®Òu nhÊt trÝ cho r»ng yªu cÇu vÒ tû lÖ néi ®Þa hãa vµ h¹n chÕ ngo¹i tÖ lµ vi ph¹m hiÖp ®Þnh nµy. (Danh s¸ch minh häa, HiÖp ®Þnh TRIMs) C¸c biÖn ph¸p kh¸c: Thñ tôc hµnh chÝnh: MÆc dï c¸c thµnh viªn cã môc tiªu chung lµ tù do hãa vµ thuËn lîi hãa th­¬ng m¹i quèc tÕ, nh­ng thùc tÕ do nh÷ng lý do kinh tÕ vµ chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh mµ mçi thµnh viªn cã thÓ ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p rÊt tinh vi c¶n trë th­¬ng m¹i quèc tÕ. NÕu chØ dùa trªn c¸c quy ®Þnh cña WTO th× rÊt khã b¾t ph¶i lo¹i bá chóng. Ch¼ng h¹n, c¸c quy ®Þnh cña chÝnh phñ cã thÓ t¹o ra sù ng¨n c¶n th­¬ng m¹i. Nh­ng nhiÒu khi khã ph©n biÖt ®­îc c¸c quy ®Þnh nµy lµ c¸c quy ®Þnh kü thuËt víi môc tiªu kh«ng cho phÐp nhËp khÈu nh÷ng hµng hãa kh«ng ®ñ chÊt l­îng hay chóng ®­îc ®Æt ra ®Ó ng¨n c¶n nhËp khÈu. VÝ dô: Quy ®Þnh vÒ thanh to¸n: c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu hµng tiªu dïng ph¶i thanh to¸n ngay thuÕ nhËp khÈu. Quy ®Þnh vÒ ®Æt cäc: nhµ nhËp khÈu ph¶i ®Æt cäc mét kho¶n tiÒn b»ng nöa gi¸ trÞ nhËp khÈu tíi kho b¹c nhµ n­íc trong mét kho¶n thêi gian nµo ®ã nh­ng kh«ng ®­îc h­ëng l·i Quy ®Þnh vÒ kÝch cì: ch¼ng h¹n nh­ h¹n chÕ vÒ kÝch th­íc tèi thiÓu ®èi víi khoai t©y lµ biÖn ph¸p cña Mü chèng l¹i nhËp khÈu tõ Mexico. Quy ®Þnh vÒ qu¶ng c¸o: vÝ dô cÊm qu¶ng c¸o r­îu ngo¹i VÞ trÝ th«ng quan: kh«ng thuËn lîi cho hµng kh«ng muèn nhËp khÈu Quy ®Þnh vÒ nh·n hiÖu: nh÷ng ®ßi hái vÒ nh·n hiÖu ®èi víi c¸c s¶n phÈm Thñ tôc h¶i quan: C¸c thµnh viªn cÇn h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt ph¹m vi vµ sù phøc t¹p ®èi víi c¸c thñ tôc xuÊt nhËp khÈu, gi¶m bít vµ ®¬n gi¶n hãa nh÷ng yªu cÇu vÒ hãa ®¬n, chøng tõ. (GATT 1994, §iÒu 1(c)) Mua s¾m chÝnh phñ: Mua s¾m chÝnh phñ cßn gäi lµ mua s¾m c«ng céng, lµ viÖc mua s¾m hµng hãa vµ dÞch vô cña chÝnh phñ hoÆc c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn phôc vô cho môc ®Ých sö dông. ViÖc mua s¾m chÝnh phñ ®­îc ­íc tÝnh kho¶ng b»ng 10% tæng s¶n phÈm quèc néi cña nhiÒu n­íc, nh­ng c¸c ­íc tÝnh kh¸c nhau rÊt xa. C¸c quy ®Þnh trong GATT vµ GATS (HiÖp ®Þnh chung vÒ Th­¬ng m¹i dÞch vô) kh«ng ¸p dông cho mua s¾m chÝnh phñ. C¸c biÖn ph¸p ®¬n ph­¬ng: Mét sè chÝnh phñ (®Æc biÖt lµ chÝnh phñ Hoa kú) ®«i khi sö dông c¸c biÖn ph¸p ®¬n ph­¬ng ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu cña thµnh viªn kh¸c khi cã nh÷ng bÊt ®ång vÒ chÝnh trÞ hoÆc th­¬ng m¹i. Nh÷ng biÖn ph¸p ®¬n ph­¬ng nh­ vËy lµ tr¸i víi tinh thÇn cña WTO. Trªn nguyªn t¾c n­íc bÞ thiÖt h¹i cã thÓ kiÖn ra ban gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO vµ tiÕn hµnh c¸c hµnh ®éng tr¶ ®òa. Nh­ng trªn thùc tÕ th× nh÷ng thµnh viªn bÞ thiÖt h¹i kh«ng cã ®ñ kh¶ n¨ng hµnh ®éng nh­ vËy. T¸c ®éng cña c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®Õn th­¬ng m¹I quèc tÕ vµ ®Õn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong ®ã cã viÖt nam 1. Nh÷ng t¸c ®éng ®Õn Th­¬ng m¹i Quèc tÕ tõ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña WTO: C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®­îc sö dông nh»m môc ®Ých b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, v× thÕ khi ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p nµy th­êng g©y ra mét sè t¸c ®éng ®èi víi th­¬ng m¹i quèc tÕ. Cô thÓ lµ nã g©y c¶n trë ®èi víi qu¸ tr×nh tù do hãa th­¬ng m¹i, hoÆc bãp mÐo th­¬ng m¹i. NhiÒu biÖn ph¸p cã thÓ g©y mÊt æn ®Þnh vµ g©y ra nh÷ng bÊt hîp lý trªn thÞ tr­êng thÕ giíi nh­ biÖn ph¸p hç trî n«ng nghiÖp (hç trî qua gi¸ vµ c¸c kho¶n trî gióp trùc tiÕp), do kÝch thÝch s¶n xuÊt qu¸ møc, thóc ®Èy xu h­íng b¸n d­íi gi¸ thµnh. Bªn c¹nh ®ã, còng cã nh÷ng biÖn ph¸p nh­ ®iÒu kho¶n tù vÖ cho phÐp c¸c nhµ s¶n xuÊt tr¸nh ®­îc nh÷ng t¸c ®éng cña t×nh h×nh biÕn ®éng gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ trong tr­êng hîp gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi xuèng ë møc qu¸ thÊp. C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ th× rÊt nhiÒu nªn sù t¸c ®éng cña chóng còng ®a d¹ng, c¶ tÝch cùc vµ tiªu cùc. D­íi ®©y xin ®­îc ®­a ra cô thÓ sù t¸c ®éng cña hai biÖn ph¸p: BiÖn ph¸p trî cÊp vµ ThuÕ ®èi kh¸ng . BiÖn ph¸p trî cÊp: A. T¸c ®éng tÝch cùc *) Trî cÊp gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi tæng thÓ. a. Trî cÊp gãp phÇn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp néi ®Þa vµ thóc ®Èy xuÊt khÈu: Mäi quèc gia ®Òu mong muèn x©y dùng vµ ph¸t triÓn mét sè ngµnh kinh tÕ mòi nhän hoÆc ngµnh cã tÇm quan träng chiÕn l­îc ®èi víi lîi Ých quèc gia, an ninh quèc phßng, v.v... §Ó ®¹t môc tiªu nµy, chÝnh phñ c¸c n­íc cã thÓ trî cÊp trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp cho ngµnh ®ã. Nhê vËy, lîi thÕ c¹nh tranh cña nh÷ng ngµnh ®­îc trî cÊp sÏ t¨ng lªn, do ®ã më réng tiÒm n¨ng xuÊt khÈu vµ tham gia m¹nh mÏ h¬n vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. Trî cÊp cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc cã t¸c dông h¹n chÕ nhËp khÈu s¶n phÈm c¹nh tranh vµo trong n­íc, ®ång thêi cã thÓ lµm gi¶m t¸c dông cña cam kÕt rµng buéc hoÆc c¾t gi¶m thuÕ quan trong khu«n khæ WTO. Trî cÊp xuÊt khÈu cã thÓ lµm v« hiÖu hãa thuÕ nhËp khÈu mµ n­íc kh¸c ®¸nh lªn s¶n phÈm xuÊt khÈu cña n­íc trî cÊp, lµm t¨ng lîi thÕ c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu cña n­íc trî cÊp so víi hµng xuÊt khÈu cña c¸c n­íc kh¸c vµo thÞ tr­êng thø ba. §èi víi nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ, b­íc ®Çu cßn nhá bÐ vÒ quy m«, yÕu kÐm vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh th× trî cÊp tõng b­íc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, më réng quy m«, gãp phÇn khëi ®éng vµ ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn cña ngµnh. §èi víi nh÷ng c«ng ty míi gia nhËp thÞ tr­êng, thiÕu vèn ®Ó trang tr¶i chi phÝ rÊt cao trong thêi gian ®Çu, khã c¹nh tranh næi víi nh÷ng c«ng ty “®µn anh” ®· trô v÷ng trªn thÞ tr­êng th× hç trî cña chÝnh phñ cã thÓ bï ®¾p cho nh÷ng kho¶n thua lç ph¸t sinh trong nh÷ng n¨m ®Çu, ®­a c«ng ty vµo quü ®¹o ph¸t triÓn æn ®Þnh. b. Trî cÊp gãp phÇn ph¸t triÓn vïng . ChÝnh s¸ch hç trî vïng khã kh¨n gióp thu hÑp kho¶ng c¸ch giµu nghÌo, chªnh lÖch thu nhËp còng nh­ tr×nh ®é vµ quy m« ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng trong cïng mét n­íc. Nhê trî cÊp cña chÝnh phñ, c¸c nhµ ®Çu t­ ®­îc bï ®¾p phÇn nµo chi phÝ ®Çu t­ cao h¬n møc b×nh th­êng khi quyÕt ®Þnh lËp c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh t¹i mét ®Þa bµn khã kh¨n hoÆc ®ang cÇn ®­îc ph¸t triÓn. c. Trî cÊp gãp phÇn ®iÒu chØnh c¬ cÊu. Trî cÊp gãp phÇn duy tr× æn ®Þnh c«ng ¨n viÖc lµm, h¹n chÕ thÊt nghiÖp, b¶o ®¶m trËt tù vµ æn ®Þnh x· héi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng kho¶n trî cÊp dµnh cho c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç, ®øng tr­íc nguy c¬ bÞ ®ãng cöa, ph¸ s¶n. Sù hç trî cña chÝnh phñ cã thÓ gióp c¸c doanh nghiÖp nµy khái bÞ sôp ®æ nhanh chãng, thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp c¬ cÊu l¹i s¶n xuÊt, tù ®iÒu chØnh kh¶ n¨ng thÝch nghi vµ c¹nh tranh trong thêi kú qu¸ ®é do nh÷ng khã kh¨n mµ m«i tr­êng th­¬ng m¹i quèc tÕ t¹o ra. Trî cÊp còng cã thÓ ®­îc sö dông nh»m khuyÕn khÝch nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt kÐm søc c¹nh tranh gi¶m c«ng suÊt d­ thõa hoÆc rót khái nh÷ng lÜnh vùc ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶ hoÆc kh«ng sinh lîi. Nhê ®ã, qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng ®­îc diÔn ra su«n sÎ h¬n, gãp phÇn thóc ®Èy ph©n bæ nguån lùc thÝch hîp, hiÖu qu¶ vµ khuyÕn khÝch nhËp khÈu s¶n phÈm c¹nh tranh tõ bªn ngoµi thay v× tù cè g¾ng s¶n xuÊt vµ cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm kÐm c¹nh tranh víi chi phÝ ®Çu t­ tèn kÐm. d. Trî cÊp ®em l¹i lîi Ých cho ng­êi tiªu dïng. Trî cÊp gióp nhµ s¶n xuÊt trong n­íc cung cÊp nhiÒu hµng hãa h¬n trong ®iÒu kiÖn chi phÝ s¶n xuÊt kh«ng thay ®æi. Do ®ã ng­êi tiªu dïng sÏ ®­îc lîi do mua ®­îc nhiÒu hµng hãa víi gi¸ rÎ h¬n. MÆc dï mang tÝnh chÊt b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc nh­ng trong tr­êng hîp nµy trî cÊp l¹i ®em l¹i lîi Ých cho ng­êi tiªu dïng v× gi¸ s¶n phÈm liªn quan ®­îc gi¶m xuèng. e. Trî cÊp kÝch thÝch sù lan truyÒn cña hiÖu øng tÝch cùc vµ kh¾c phôc hiÖu øng tiªu cùc. Theo nguyªn lý sù lan truyÒn cña hiÖu øng tÝch cùc (external benefit), trî cÊp cßn cã kh¶ n¨ng t¹o ra hiÖu øng tÝch cùc theo d©y chuyÒn. VÝ dô, viÖc chÝnh phñ hç trî ngµnh viÔn th«ng sÏ gãp phÇn ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng th«ng tin cña nÒn kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh kh¸c h¹ gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. Nh­ vËy, lîi Ých cña trî cÊp cã thÓ lan réng sang c¸c ngµnh kh¸c ngoµi chÝnh b¶n th©n ngµnh ®­îc trî cÊp trùc tiÕp. Bªn c¹nh t¸c dông kÝch thÝch sù lan truyÒn cña hiÖu øng tÝch cùc, trî cÊp cßn cã thÓ kh¾c phôc c¸c thÊt b¹i cña thÞ tr­êng mét c¸ch cã hiÖu qu¶. VÝ dô, mét c«ng ty bá c«ng søc ®µo t¹o nh©n c«ng, ®Çu t­ vµo nghiªn cøu c«ng nghÖ míi nh­ng råi c«ng nghÖ míi bÞ sao chÐp hoÆc nh©n c«ng ®· ®­îc ®µo t¹o l¹i bÞ l«i kÐo vµ sö dông bëi ®èi thñ c¹nh tranh kh«ng ph¶i tèn c«ng søc vµ chi phÝ ban ®Çu ®Ó ®Çu t­ cho ®µo t¹o hoÆc nghiªn cøu. Chi phÝ ®èi thñ ph¶i bá ra rÊt nhá (tr¶ l­¬ng cao h¬n mét chót cho ng­êi lao ®éng ®· ®­îc ®µo t¹o so víi møc l­¬ng cò cña hä, ...) trong khi lîi Ých thu vÒ l¹i rÊt lín. Cßn c«ng ty ban ®Çu khã duy tr× ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh nh­ tr­íc trªn th­¬ng tr­êng v× chi phÝ s¶n phÈm bao hµm c¶ chi phÝ ®µo t¹o kiÕn thøc cho c«ng nh©n, v.v... Do t¸c ®éng ngo¹i øng nµy, nÕu kh«ng cã sù hç trî tõ phÝa chÝnh phñ, kh«ng c«ng ty nµo muèn ®Çu t­ vµo ®µo t¹o nghÒ nghiÖp chuyªn m«n cho nh©n viªn hoÆc ®Çu t­ cho c«ng t¸c nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, c¶i tiÕn c«ng nghÖ trong khi nh÷ng ho¹t ®éng nµy l¹i rÊt cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn ngµnh vµ x· héi trªn tæng thÓ. *) Trî cÊp cã thÓ ®­îc sö dông nh­ mét c«ng cô ®Ó mÆc c¶. NÕu mét n­íc kh«ng duy tr× trî cÊp th× vÞ thÕ mÆc c¶ cña n­íc ®ã trong ®µm ph¸n th­¬ng m¹i cã thÓ kÐm h¬n mét n­íc duy tr× trî cÊp. Ch¼ng h¹n, n­íc duy tr× trî cÊp cã thÓ chÊp nhËn lo¹i bá mét sè biÖn ph¸p trî cÊp hoÆc c¾t gi¶m møc trî cÊp nhÊt ®Þnh ®Ó ®¸nh ®æi lÊy nh©n nh­îng gi¶m thuÕ cña n­íc kh¸c. B. T¸c ®éng tiªu cùc: *) Trî cÊp bãp mÐo quan hÖ c¹nh tranh tù nhiªn néi bé ngµnh mét c¸ch thiÕu lµnh m¹nh . Trî cÊp can thiÖp vµo qu¸ tr×nh ®Þnh gi¸ cña thÞ tr­êng tù do vµ lµm sai lÖch c¸c lîi thÕ so s¸nh cña c¸c ®èi t­îng tham gia thÞ tr­êng. Trî cÊp t¹o ra sù chªnh lÖch gi÷a chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt hµng hãa víi chi phÝ mµ ng­êi s¶n xuÊt ph¶i bá ra trªn thùc tÕ. S¶n phÈm ®­îc trî cÊp trë nªn rÎ h¬n trong khi c¸c s¶n phÈm c¹nh tranh sÏ ®¾t h¬n mét c¸ch gi¶ t¹o. Trî cÊp cã thÓ t¹o ra sù b¶o hé qu¸ møc cÇn thiÕt cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa bÊt kÓ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c ngµnh ®ã vµ do ®ã, trë thµnh hµng rµo c¶n trë th­¬ng m¹i b»ng c¸ch bãp mÐo quan hÖ c¹nh tranh tù nhiªn trong m«i tr­êng th­¬ng m¹i tù do. M« h×nh cung - cÇu vµ trî cÊp cña chÝnh phñ P P* PW 0 Q1 Qs Q* Q S ' S D Trî cÊp trong n­íc (b¶ng 1): Gi¶ thiÕt: Trî cÊp s ®ång cho 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm trong n­íc s¶n xuÊt ra ¸p dông nhËp khÈu tù do P*, Q* lµ gi¸ vµ l­îng c©n b»ng cña thÞ tr­êng Pw lµ gi¸ thÕ giíi S, S' lµ ®­êng cung t­¬ng øng khi ch­a cã trî cÊp vµ khi cã trî cÊp Qs lµ s¶n l­îng khi ®­îc trî cÊp Chi phÝ trî cÊp Tæn thÊt cña x· héi do trî cÊp Trî cÊp xuÊt khÈu (B¶ng 2): P Pex P* Pw 0 Qd Q* Qs Q D S Gi¶ thiÕt: Trî cÊp s ®ång cho 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm xuÊt khÈu ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu P*, Q* lµ gi¸ vµ l­îng c©n b»ng cña thÞ tr­êng Pw lµ gi¸ thÕ giíi Pex lµ gi¸ xuÊt khÈu Qs-Qd lµ l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu ®­îc trî cÊp *) XÐt vÒ dµi h¹n trî cÊp cã thÓ dÉn ®Õn ph¶n t¸c dông. Trong ng¾n h¹n, trî cÊp cã thÓ t¹o ra vÞ thÕ c¹nh tranh cao h¬n cho s¶n phÈm néi ®Þa vµ duy tr× æn ®Þnh lùc l­îng lao ®éng trong ngµnh ®­îc trî cÊp. Tuy nhiªn, trong dµi h¹n, trî cÊp ng¨n c¶n hoÆc lµm suy gi¶m nç lùc c¶i tiÕn n¨ng suÊt, hîp lý hãa s¶n xuÊt, tù v­¬n lªn ®Ó tån t¹i cña c¸c doanh nghiÖp. Trî cÊp thËm chÝ cã thÓ lµ nguyªn nh©n ph¸t sinh thãi quen û l¹i, dùa dÉm. C¸c nç lùc thay v× cè g¾ng tËp trung vµo tù n©ng cao søc c¹nh tranh cña b¶n th©n trong s¶n xuÊt th× l¹i ®­îc h­íng vµo viÖc cè g¾ng dµnh ®­îc sù hç trî, ­u ®·i cña chÝnh phñ. Do ®ã, trî cÊp cã thÓ c¶n trë sù ph¸t triÓn cña chÝnh ngµnh ®­îc trî cÊp. *) Chi phÝ c¬ héi cña trî cÊp rÊt lín . NÕu trî cÊp cho mét ngµnh th× c¸c ngµnh kh¸c sÏ mÊt c¬ héi ®­îc trî cÊp, hoÆc suy gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh do chi phÝ s¶n xuÊt bÞ lµm t¨ng lªn. Do ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ nguån lùc x· héi cã giíi h¹n, mét n­íc kh«ng thÓ b¶o hé còng nh­ trî cÊp cho tÊt c¶ c¸c ngµnh nghÒ. ViÖc tËp trung ®Çu t­ vµo mét ngµnh hoÆc mét ®èi t­îng hiÓn nhiªn sÏ h¹n chÕ kh¶ n¨ng ®­îc nhµ n­íc hç trî cña c¸c ngµnh, ®èi t­îng kh¸c. Trî cÊp cho s¶n xuÊt trong n­íc, ch¼ng h¹n cho c¸c ngµnh thuéc diÖn “thay thÕ nhËp khÈu”, cã thÓ khiÕn mét sè ngµnh kh¸c trong nÒn kinh tÕ, nh­ c¸c ngµnh xuÊt khÈu, bÞ ph©n biÖt ®èi xö, nguån lùc bÞ thu hót chuyÓn sang phôc vô ngµnh s¶n xuÊt tiªu thô trong n­íc. Ng­îc l¹i, ng­êi tiªu dïng trong n­íc còng sÏ ph¶i chÞu thiÖt h¹i nÕu trî cÊp xuÊt khÈu cña chÝnh phñ khiÕn c¸c nhµ ®Çu t­ lao vµo c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu thay v× phôc vô thÞ tr­êng néi ®Þa. Duy tr× c«ng ¨n viÖc lµm cho c«ng nh©n t¹i c¸c doanh nghiÖp thua lç lµ mét gi¶i ph¸p cÇm chõn._.: - CÊm nhËp khÈu: N¨m 1996 vµ 1997: víi « t« tay l¸i nghÞch; N¨m 1998 vµ 1999: víi « t« tõ 12 chç ngåi trë xuèng; « t« vµ c¸c lo¹i ph­¬ng tiÖn tù hµnh cã tay l¸i nghÞch; N¨m 2000: víi « t« cã tay l¸i nghÞch trõ c¸c lo¹i ph­¬ng tiÖn tù hµnh chuyªn dïng cã tay l¸i nghÞch ho¹t ®éng ë ph¹m vi hÑp; « t« ®· qua sö dông gåm: c¸c lo¹i thiÕt kÕ ®Ó dïng chë ng­êi, cøu th­¬ng, võa chë ng­êi võa chë hµng, « t« t¶i d­íi 5 tÊn cã n¨m s¶n xuÊt tõ 1995 trë vÒ tr­íc. - H¹n ng¹ch nhËp khÈu: N¨m 1996: víi c¸c lo¹i « t«; N¨m 1997: víi c¸c lo¹i « t« kh¸ch, « t« t¶i. - CÊp giÊy phÐp nhËp khÈu: N¨m 1996: víi c¸c lo¹i « t«; N¨m 1997: víi c¸c lo¹i « t« kh¸ch, « t« t¶i; N¨m 1998: víi c¸c « t« du lÞch tõ 12 chç ngåi trë xuèng; « t« võa chë hµng võa chë ng­êi, « t« cøu th­¬ng ®· qua sö dông; N¨m 1999 vµ 2000: víi c¸c lo¹i « t« tõ 16 chç ngåi trë xuèng. - CÊp giÊy phÐp nhËp khÈu linh kiÖn l¾p r¸p ®ång bé cho c¸c nhµ s¶n xuÊt; - Yªu cÇu tû lÖ néi ®Þa hãa; - Gi¸ tèi thiÓu ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ nhËp khÈu; - Hµng ®æi hµng; - Mua s¾m chÝnh phñ. *) T¸c ®éng b¶o hé cña c¸c NTM trong giai ®o¹n 1996-2000 ®Õn ngµnh s¶n xuÊt, l¾p r¸p «t«: - §Çu t­ vµo ngµnh «t« t¨ng m¹nh: ChÝnh phñ ViÖt Nam cã tham väng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp «t« trong n­íc nªn yªu cÇu c¸c nhµ ®Çu t­ ph¶i cam kÕt thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh néi ®Þa hãa. Môc tiªu cña ch­¬ng tr×nh lµ chËm nhÊt tõ n¨m thø 5 kÓ tõ khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt ph¶i sö dông linh kiÖn vµ phô tïng s¶n xuÊt t¹i ViÖt nam víi tû lÖ Ýt nhÊt lµ 5% gi¸ trÞ xe vµ t¨ng dÇn theo tõng n¨m ®Ó ®Õn n¨m th­ 10 ®¹t tû lÖ Ýt nhÊt 30% gi¸ trÞ xe. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ s¶n xuÊt, tû lÖ trªn so víi c¸c n­íc ASEAN kh¸c th× vÉn cßn thÊp, song kh«ng dÔ thùc hiÖn ®­îc do c«ng nghiÖp phô trî cña ViÖt nam cßn rÊt nhá bÐ, thÞ tr­êng míi ch­a æn ®Þnh l¹i ph¶i chia ®Òu cho nhiÒu nhµ s¶n xuÊt. MÆt kh¸c trong khi thÞ tr­êng «t« cña ViÖt nam cßn nhá, vèn cña c¸c dù ¸n kh«ng lín nh­ng l¹i dµn tr¶i víi nhiÒu chñng lo¹i xe vµ tËp trung nhiÒu vµo vèn l­u ®éng. V× thÕ qu¸ tr×nh néi ®Þa hãa nh×n chung kh«ng tiÕn triÓn. Trong vßng 8 n¨m (1991-1998) ®· cã 14 dù ¸n s¶n xuÊt, l¾p r¸p «t« ë ViÖt Nam víi tæng vèn ®Çu t­ trªn 700 triÖu USD, vèn cè ®Þnh 400 triÖu USD, trong ®ã 11 liªn doanh ®· ®i vµo ho¹t ®éng. Tuy nhiªn cã sù chªnh lÖch lín vÒ cung cÇu, ­íc tÝnh nhu cÇu vÒ «t« c¸c lo¹i trªn c¶ n­íc chØ kho¶ng 25.000 xe/n¨m, trong khi ®ã nÕu ho¹t ®éng hÕt c«ng suÊt th× c¸c liªn doanh sÏ cho ra ®êi 200.000 xe/n¨m víi tæng sè 28 kiÓu xe, cao gÊp 8 lÇn so víi nhu cÇu. N¨m 1996, h¹n ng¹ch nhËp khÈu lµ 7.500 bé linh kiÖn xe du lÞch chia cho 8 c«ng ty liªn doanh. T¸m th¸ng ®Çu n¨m 1998, gÇn 12.000 xe «t« nguyªn chiÕc c¸c lo¹i víi tæng trÞ gi¸ xÊp xØ 90 triÖu USD ®­îc nhËp khÈu vµo ViÖt nam. §©y lµ mét tû lÖ kh«ng nhá nÕu so s¸nh víi c¶ n¨m 1997 cã xÊp xØ 14.000 xe nguyªn chiÕc ®­îc nhËp khÈu. ViÖc nhËp khÈu xe cò vµo ViÖt nam víi gi¸ thÊp (chØ b»ng 1/3 so víi gi¸ xe s¶n xuÊt trong n­íc) lµm suy gi¶m s¶n xuÊt cña c¸c nhµ l¾p r¸p «t« trong n­íc. - NhiÒu NTM ®­îc ¸p dông ®Ó b¶o hé ngµnh nµy nh­ng vÉn kh«ng thay ®æi ®­îc t×nh thÕ: Do nhu cÇu « t« cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi t¨ng chËm, c¸c nhµ m¸y l¾p r¸p « t« kh«ng thÓ khai th¸c hÕt c«ng suÊt nªn gi¸ thµnh « t« s¶n xuÊt trong n­íc kh«ng thÓ c¹nh tranh ®­îc víi « t« nhËp khÈu. Nh­ng ngay c¶ khi c¸c nhµ m¸y ph¸t huy hÕt c«ng suÊt th× ®iÒu ®ã còng kh«ng thÓ ®¶o ng­îc do hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña c«ng nghiÖp « t« phô thuéc vµo qui m« kinh tÕ. Mong muèn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp «t« cña chÝnh phñ vµ sù ñng hé tÝch cùc cña nhiÒu nhµ s¶n xuÊt «t« trªn thÕ giíi th«ng qua viÖc ®Çu t­ cña hä ®· lµm cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i ®øng tr­íc t×nh thÕ tiÕn tho¸i l­ìng nan. NhiÒu biÖn ph¸p phi thuÕ thuéc nhãm NTBs (hµng rµo phi thuÕ quan) ®­îc ¸p dông ®Ó b¶o hé ngµnh nµy nh­ng vÉn kh«ng thay ®æi ®­îc t×nh thÕ. - V× thÕ ViÖt nam ph¶i chñ tr­¬ng x©y dùng chÝnh s¸ch b¶o hé phï hîp ®Ó ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam cã thÓ ph¸t triÓn rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc khu vùc vµ thÕ giíi. Xe m¸y: C¸c NTM ¸p dông ®Ó b¶o hé ngµnh c«ng nghiÖp xe m¸y: - CÊm nhËp khÈu: c¸c n¨m 1998, 1999 vµ 2000 ®èi víi c¸c lo¹i xe m¸y nguyªn chiÕc. - H¹n ng¹ch nhËp khÈu: c¸c n¨m 1996 vµ 1997; - CÊp giÊy phÐp nhËp khÈu: N¨m 1996 vµ 1997: víi xe nguyªn chiÕc, linh kiÖn l¾p r¸p ®ång bé; N¨m 1998: víi linh kiÖn d¹ng IKD, CKD; N¨m 1999 vµ 2000: víi xe hai b¸nh, ba b¸nh g¾n m¸y nguyªn chiÕc vµ linh kiÖn l¸p r¸p ®ång bé SKD vµ CKD. - NhËp khÈu theo ph­¬ng thøc ®æi hµng; - TrÞ gi¸ tÝnh thuÕ quan tèi thiÓu ®Ó tÝnh thuÕ nhËp khÈu; Yªu cÇu néi ®Þa hãa; T¸c ®éng b¶o hé cña c¸c NTM trong giai ®o¹n 1996-2000: - Víi tiÒm n¨ng to lín vÒ thÞ tr­êng tiªu thô vµ møc b¶o hé thùc tÕ cao, mét sè nhµ s¶n xuÊt xe m¸y ®· ®Çu t­ ®¸ng kÓ vµo ngµnh nµy. §Çu n¨m 1999 t¹i ViÖt Nam cã 6 liªn doanh l¾p r¸p xe m¸y víi vèn ®Çu t­ 320 triÖu USD vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt thiÕt kÕ lµ 900.000 xe/n¨m. Riªng hai h·ng Honda vµ Suzuki ®· cã c¸c nhµ m¸y liªn doanh trÞ gi¸ kho¶ng 110 triÖu USD víi c«ng suÊt 150.000 xe/n¨m. Ngoµi ra cã 79 d©y chuyÒn l¾p r¸p d­íi d¹ng CKD 15 lo¹i xe m¸y kh¸c nhau víi tæng sè vèn kho¶ng 45 tû ®ång. - KhuyÕn khÝch s¶n xuÊt l¾p r¸p trong n­íc: Nhê quyÕt ®Þnh cÊm nhËp khÈu xe m¸y nguyªn chiÕc vµ chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu linh kiÖn l¾p r¸p ­u ®·i g¾n víi tû lÖ néi ®Þa hãa, nªn ®· thu hót ®­îc nhiÒu nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ m¹nh vµo lÜnh vùc nµy. Theo mét nghiªn cøu th× hÇu hÕt c¸c nhµ s¶n xuÊt xe m¸y l¬n nhÊt t¹i ViÖt nam ®· hoµn thµnh viÖc néi ®Þa hãa cao h¬n quy ®Þnh trong giÊy phÐp ®Çu t­. ch­¬ng iii Lé tr×nh c¾t gi¶m c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña viÖt nam nh»m ®Èy nhanh tiÕn tr×nh gia nhËp WTO giai ®o¹n tõ 2001 - 2005 vµ ®Õn 2010. §Þnh h­íng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan sÏ sö dông ë viÖt nam ®Õn n¨m 2010 Lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp, trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi ViÖt nam thùc sù cÇn mét chiÕn l­îc b¶o hé hîp lý ®Ó mét mÆt tháa m·n ®­îc c¸c yªu cÇu cña héi nhËp quèc tÕ, mÆt kh¸c b¶o hé vµ ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc cã søc c¹nh tranh kÐm hoÆc cßn non trÎ. Trong thêi gian tíi khi ®µm ph¸n gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO), ViÖt nam sÏ khã duy tr× vµ biÖn minh cho c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l­îng nh­ cÊm nhËp khÈu, h¹n ng¹ch nhËp khÈu, giÊy phÐp nhËp khÈu... ChÝnh v× vËy, song song víi qu¸ tr×nh c¾t gi¶m c¸c hµng rµo phi thuÕ quan, ViÖt nam cÇn cã ®Þnh h­íng ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ quan kh¸c nh»m tr¸nh nh÷ng ®ét biÕn xÊu cã thÓ x¶y ra ®èi víi kinh tÕ, x· héi; ®ång thêi c¸c biÖn ph¸p míi ph¶i ®¶m b¶o tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña WTO. C¸c biÖn ph¸p míi cÇn tháa m·n mét sè ®iÒu kiÖn sau: Phï hîp víi c¸c thÓ chÕ quèc tÕ mµ ViÖt nam ®· hoÆc sÏ tham gia §­îc sö dông mét c¸ch chän läc, tr¸nh viÖc l¹m dông mét c¸ch th¸i qu¸ §­îc x©y dùng dùa trªn nh÷ng tiªu chÝ râ rµng vµ mang tÝnh kh¸ch quan ®Ó tiÖn cho viÖc thùc thi §­îc ¸p dông trªn c¬ së kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c n­íc kh¸c nhau hay c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. TËn dông mét c¸ch tèi ®a nh÷ng ­u ®·i, ­u tiªn dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, c¸c n­íc ®ang chuyÓn ®æi. Sau ®©y lµ ®Þnh h­íng ban ®Çu vÒ viÖc x©y dùng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan míi: 1. C¸c biÖn ph¸p kü thuËt, kiÓm dÞch ®éng thùc vËt: HiÖp ®Þnh vÒ C¸c hµng rµo kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i (HiÖp ®Þnh TBT), HiÖp ®Þnh vÒ VÖ sinh kiÓm dÞch ®éng thùc vËt (HiÖp ®Þnh SPS) cña WTO cho phÐp c¸c n­íc ®­îc sö dông c¸c quy ®Þnh, tiªu chuÈn kü thuËt, c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh kiÓm dÞch mµ n­íc ®ã cho lµ thÝch hîp hoÆc cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ søc kháe, ®êi sèng cña con ng­êi, ®éng thùc vËt, b¶o vÖ m«i tr­êng vµ quyÒn lîi cña ng­êi tiªu dïng, víi ®iÒu kiÖn lµ c¸c biÖn ph¸p ®ã kh«ng ®­îc ¸p dông theo c¸ch thøc t¹o ra sù ph©n biÖt ®èi xö tïy tiÖn hay h¹n chÕ v« lý ®èi víi th­¬ng m¹i quèc tÕ. Xu h­íng sö dông hµng rµo kü thuËt lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt nhËp khÈu ®ang ngµy cµng t¨ng lªn trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Kh«ng chØ cã c¸c n­íc ph¸t triÓn mµ mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn còng ®· quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn biÖn ph¸p nµy. ViÖt Nam cÇn cã chÝnh s¸ch ®ång bé vÒ vÊn ®Ò tiªu chuÈn kü thuËt vµ thñ tôc x¸c ®Þnh sù phï hîp vµ vËn dông mét c¸ch chÆt chÏ c¸c qui ®Þnh cña HiÖp ®Þnh TBT trong WTO nh»m phôc vô c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nãi chung vµ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i nãi riªng. NÕu khÐo lÐo vËn dông dùa trªn c¨n cø tÝnh thÝch hîp vµ cÇn thiÕt th× ViÖt Nam cã thÓ lîi dông c¸c biÖn ph¸p nµy ®Ó g©y c¶n trë cho nhµ xuÊt khÈu n­íc ngoµi, h¹n chÕ nhËp khÈu trong khi vÉn biÖn minh ®­îc lµ kh«ng tr¸i víi quy ®Þnh cña WTO. Song song víi viÖc sö dông TBT, cÇn ¸p dông triÖt ®Ó c¸c biÖn ph¸p SPS trong th­¬ng m¹i. X©y dùng danh môc c¸c mÆt hµng ph¶i kiÓm tra SPS b¾t buéc. Thùc thi tèt biÖn ph¸p nµy kh«ng chØ t¹o thªm mét rµo c¶n hîp ph¸p ®èi víi nhËp khÈu n«ng s¶n mµ cßn b¶o vÖ hiÖu qu¶ h¬n s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi riªng còng nh­ søc kháe con ng­êi, ®éng thùc vËt vµ m«i tr­êng nãi chung. 2.C¸c biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸: ViÖt Nam ch­a ¸p dông c¸c biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸ nh»m ®èi phã víi hµng nhËp khÈu bÞ b¸n ph¸ gi¸ vµo thÞ tr­êng trong n­íc, t¹o ra sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. ViÖc ®Æt ra thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi hµng nhËp khÈu ®­îc b¸n ph¸ gi¸ lµ cÇn thiÕt nh­ng kh«ng ®¬n gi¶n mµ ph¶i tu©n theo nh÷ng qui ®Þnh hÕt søc chÆt chÏ cña HiÖp ®Þnh vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸ cña WTO. H¬n n÷a nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ nhá bÐ th­êng còng kh«ng thu ®­îc lîi Ých g× khi ¸p dông biÖn ph¸p nµy. Tuy vËy, ViÖt nam cÇn nghiªn cøu kü l­ìng vÊn ®Ò nµy vµ ban hµnh mét Ph¸p lÖnh vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®Ó cã c¬ së ph¸p lý thùc thi khi cÇn thiÕt. Ngoµi ra s½n sµng b¶o vÖ lîi Ých cña hµng ViÖt nam khi bÞ mét ®èi t¸c th­¬ng m¹i ¸p dông biÖn ph¸p nµy víi hµng cña m×nh. 3. Tù vÖ: ViÖt nam ch­a cã luËt vÒ vÊn ®Ò tù vÖ nh»m b¶o vÖ c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc khi hµng nhËp khÈu t¨ng lªn nhanh chãng g©y thiÖt h¹i hoÆc ®e do¹ g©y ra thiªt h¹i nghiªm träng cho c¸c ngµnh nµy. Vµ trªn thùc tÕ ViÖt nam còng ch­a bao giê ¸p dông biÖn ph¸p nµy. Trong khi ®ã, biÖn ph¸p tù vÖ lµ mét c«ng cô ®­îc WTO thõa nhËn ®Ó h¹n chÕ ®Þnh l­îng hµng nhËp khÈu trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh nh»m b¶o vÖ ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc bÞ thiÖt h¹i hay cã nguy c¬ bÞ thiÖt h¹i nghiªm träng. ViÖt Nam cÇn ban hµnh v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ tù vÖ phï hîp víi nh÷ng nguyªn t¾c, quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh vÒ Tù vÖ cña WTO ®Ó b¶o vÖ c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc mét c¸ch hiÖu qu¶, kÞp thêi. 4. Trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng: Trî cÊp: WTO cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn duy tr× c¸c h×nh thøc trî cÊp kh«ng g©y bãp mÐo th­¬ng m¹i hoÆc g©y tæn h¹i tíi lîi Ých cña c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c. WTO còng thõa nhËn trî cÊp lµ mét c«ng cô ph¸t triÓn hîp ph¸p vµ quan träng cña c¸c thµnh viªn ®ang ph¸t triÓn. Do ®ã, xÐt vÒ khÝa c¹nh ph¸p lý, nÕu ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn WTO th× cã thÓ ®­îc h­ëng nh÷ng ®·i ngé ®Æc biÖt vµ kh¸c biÖt liªn quan ®Õn vÊn ®Ò trî cÊp dµnh cho n­íc ®ang ph¸t triÓn. Trî cÊp trùc tiÕp cho ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa hoÆc gi¸n tiÕp th«ng qua hç trî c¸c ngµnh cung cÊp ®Çu vµo cho ngµnh ®ã cã thÓ n©ng cao lîi thÕ c¹nh tranh cho s¶n phÈm néi ®Þa so víi s¶n phÈm nhËp khÈu. T­¬ng quan c¹nh tranh nghiªng theo h­íng cã lîi cho hµng trong n­íc, nhê vËy, h¹n chÕ nhËp khÈu s¶n phÈm t­¬ng tù. MÆc dï c¸c quy ®Þnh vÒ trî cÊp t¹i HiÖp ®Þnh vÒ Trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng vµ HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp cña WTO kh¸ chi tiÕt nh­ng mét sè h×nh thøc trî cÊp liªn quan tíi tÝn dông xuÊt khÈu, b¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu, b¶o hiÓm xuÊt khÈu cho ®Õn nay vÉn ch­a ®­îc ®iÒu chØnh cô thÓ bëi bÊt kú quy t¾c quèc tÕ thèng nhÊt nµo, do ®ã vÉn ®ang ®­îc nhiÒu n­íc vËn dông nh»m tr¸nh nÐ c¸c cam kÕt vÒ c¾t gi¶m trî cÊp xuÊt khÈu. Nh­ vËy, xÐt tõ khÝa c¹nh thùc tÕ, ViÖt Nam cã thÓ nghiªn cøu kinh nghiÖm cña c¸c n­íc kh¸c ®Ó sö dông hiÖu qu¶ c¸c biÖn ph¸p trî cÊp nµy nh»m hç trî c¸c doanh nghiÖp trong n­íc c¶i thiÖn hoÆc gia t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Ngoµi ra, c¸c biÖn ph¸p trî cÊp mang tÝnh phæ biÕn vµ Ýt bãp mÐo th­¬ng m¹i nh­ hç trî nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, n©ng cÊp m¸y mãc thiÕt bÞ ®¸p øng tiªu chuÈn m«i tr­êng, hç trî vÒ h¹ tÇng n«ng nghiÖp, v.v... ®­îc WTO cho phÐp ¸p dông mµ kh«ng bÞ hµnh ®éng ®èi kh¸ng cÇn ®­îc tÝch cùc vËn dông v× cã thÓ cã t¸c dông gi¸n tiÕp hç trî s¶n xuÊt néi ®Þa n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ c¹nh tranh. ThuÕ ®èi kh¸ng: ViÖt nam ch­a cã luËt vÒ vÊn ®Ò ¸p dông thuÕ ®èi kh¸ng nh»m bï ®¾p nh÷ng thiÖt h¹i do nhËp khÈu hµng ®­îc trî cÊp g©y ra vµ ViÖt nam còng ch­a bao giê ¸p dông biÖn ph¸p nµy trong thùc tÕ. ViÖc ®Æt ra thuÕ ®èi kh¸ng ®èi víi hµng nhËp khÈu ®­îc trî cÊp lµ cÇn thiÕt nh­ng ®ßi hái n¨ng lùc vÒ thÓ chÕ cao, tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh hÕt søc chÆt chÏ cña HiÖp ®Þnh vÒ Trî cÊp vµ C¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng cña WTO. H¬n n÷a nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ nhá bÐ th­êng còng kh«ng thu ®­îc lîi Ých g× khi ¸p dông biÖn ph¸p nµy. Tuy vËy, ViÖt Nam vÉn cÇn ph¶i nghiªn cøu kü l­ìng vÊn ®Ò nµy vµ ban hµnh mét ph¸p lÖnh liªn quan tíi ¸p dông biÖn ph¸p ®Æt ra thuÕ ®èi kh¸ng ®Ó cã thÓ thùc thi khi cÇn thiÕt. Vµ s½n sµng b¶o vÖ lîi Ých cña hµng ViÖt nam khi bÞ mét ®èi t¸c th­¬ng m¹i ¸p dông biÖn ph¸p thuÕ ®èi kh¸ng víi hµng ®­îc trî cÊp cña m×nh. 5. ThuÕ thêi vô: ThuÕ thêi vô lµ h×nh thøc ¸p dông c¸c møc thuÕ nhËp khÈu kh¸c nhau cho cïng mét dßng thuÕ tuú thuéc vµo thêi gian chÞu thuÕ cña s¶n phÈm. VÝ dô ë ViÖt Nam, vô mïa cña cam b¾t ®Çu tõ ®Çu th¸ng 8 ®Õn cuèi th¸ng 11. Vµo chÝnh mïa cam (tõ th¸ng 8 ®Õn th¸ng 11), cam s¶n xuÊt trong n­íc nhiÒu, ViÖt Nam ¸p dông møc thuÕ suÊt nhËp khÈu cho cam lµ 20%. Ngoµi thêi gian nµy, nhu cÇu tiªu thô trong n­íc vÉn lín trong khi ®ã l¹i kh«ng cã s¶n xuÊt hoÆc s¶n xuÊt kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu, ViÖt Nam quy ®Þnh thuÕ suÊt nhËp khÈu víi cam lµ 0%. §èi víi c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp, theo HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp th× ph¶i thuÕ hãa tÊt c¶ c¸c NTM. Do ®ã, ¸p dông thuÕ thêi vô võa ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña HiÖp ®Þnh võa t¨ng tÝnh linh ho¹t cña thuÕ cho mÆt hµng cô thÓ chÞu thuÕ thêi vô. 6. H¹n ng¹ch thuÕ quan: H¹n ng¹ch thuÕ quan lµ c¬ chÕ cho phÐp duy tr× møc thuÕ suÊt thÊp ®èi víi hµng nhËp khÈu n»m trong ph¹m vi h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ møc thuÕ suÊt cao h¬n ®èi víi hµng nhËp khÈu n»m ngoµi h¹n ng¹ch. Cã thÓ nãi h¹n ng¹ch thuÕ quan lµ mét ®Æc tr­ng cña th­¬ng m¹i n«ng s¶n. H¹n ng¹ch thuÕ quan liªn quan trùc tiÕp ®Õn tiÕp cËn hiÖn t¹i vµ tiÕp cËn tèi thiÓu. §èi víi c¸c s¶n phÈm ®· ®­îc thuÕ hãa, c¸c n­íc thµnh viªn WTO cam kÕt ph¶i ®­a ra møc tiÕp cËn thÞ tr­êng hiÖn t¹i. NghÜa lµ møc tiÕp cËn thÞ tr­êng Ýt nhÊt ph¶i t­¬ng ®­¬ng víi l­îng nhËp khÈu trung b×nh cña giai ®o¹n 1986-1989 t¹i møc thuÕ tr­íc khi thuÕ hãa. §èi víi c¸c n­íc gia nhËp sau th× giai ®o¹n c¬ së cã thÓ lµ ba n¨m gÇn nhÊt. §èi víi c¸c s¶n phÈm ®· ®­îc thuÕ hãa nh­ng tr­íc ®ã v× mét lý do nµo ®ã mµ ch­a cã nhËp khÈu th× ¸p dông tiÕp cËn tèi thiÓu. NghÜa lµ møc tiÕp cËn cho hµng nhËp khÈu Ýt nhÊt lµ 3% l­îng tiªu dïng néi ®Þa vµ møc tiÕp cËn nµy ®­îc më réng lªn 5% trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (5 n¨m). 7. Tù vÖ ®Æc biÖt: Theo ®iÒu 19 - GATT 1994, HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn sö dông biÖn ph¸p tù vÖ ®Æc biÖt nÕu mét s¶n phÈm cña mét n­íc ®· ®­îc thuÕ hãa vµ b¶o l­u ®­îc ®iÒu kho¶n tù vÖ ®Æc biÖt (SSG) trong biÓu thuÕ cam kÕt quèc gia th× khi l­îng nhËp khÈu v­ît qu¸ møc sè l­îng giíi h¹n hoÆc gi¸ nhËp khÈu gi¶m xuèng d­íi møc gi¸ giíi h¹n, n­íc nhËp khÈu cã thÓ sö dông quyÒn tù vÖ ®Æc biÖt. Khi ®iÒu kiÖn cho phÐp mét n­íc thµnh viªn WTO ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®Æc biÖt th× n­íc nµy kh«ng cÇn tiÕn hµnh bÊt kú ®iÒu tra nµo chøng tá ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa bÞ tæn th­¬ng hoÆc ®e do¹ bÞ tæn th­¬ng. 8. C¸c biÖn ph¸p liªn quan tíi m«i tr­êng: VÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng ®ang vµ sÏ lµ mét chñ ®Ò næi bËt liªn quan tíi nhiÒu lÜnh vùc cña quan hÖ quèc tÕ, trong ®ã cã th­¬ng m¹i. Mçi mét quèc gia ®Òu cã chÝnh s¸ch riªng liªn quan tíi b¶o vÖ m«i tr­êng phï hîp víi ®Æc thï riªng. §¸ng l­u ý lµ viÖc sö dông c¸c biÖn ph¸p liªn quan tíi m«i tr­êng nh­ mét hµng rµo phi thuÕ sÏ lµ mét xu h­íng míi trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. ViÖt Nam nªn nghiªn cøu ®Ó cã thÓ khai th¸c tèt biÖn ph¸p nµy khi cÇn b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, ®ång thêi cã thÓ cã c¨n cø x¸c ®¸ng ®Ó buéc c¸c ®èi t¸c lo¹i bá nh÷ng biÖn ph¸p nhÊt ®Þnh viÖn lý do b¶o vÖ m«i tr­êng ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu hµng cña ViÖt Nam. ii. dù kiÕn lé tr×nh c¾t gi¶m c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO. Cã thÓ nãi, sau khi göi ®¬n gia nhËp WTO (th¸ng 1/1995), víi HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt nam - Hoa Kú ®­îc ký kÕt, chóng ta ®· b­íc ®Çu thuËn lîi trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO. §iÒu nµy b¾t nguån tõ hai lý do: i) HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i VN - HK lµ hiÖp ®Þnh ®Çu tiªn ta ký víi n­íc ngoµi dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña WTO; ii) do vÞ thÕ ®Æc biÖt cña Mü trªn tr­êng quèc tÕ, nªn cã sù ¶nh h­ëng ®¸ng kÓ ®Õn lËp tr­êng, th¸i ®é cña c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña ViÖt nam. Sau mÊy phiªn ®µm ph¸n song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng, cho ®Õn nay vÒ c¬ b¶n qu¸ tr×nh th­¬ng l­îng gia nhËp WTO cña ViÖt nam lµ thuËn lîi, thËm chÝ kh¸ su«n sÎ. §Ých nh¾m cña chóng ta lµ ®Õn n¨m 2005 sÏ trë thµnh thµnh viªn ®Çy ®ñ cña WTO (dù kiÕn tr­íc thêi ®iÓm kÕt thóc vßng ®µm ph¸n Doha, v× nÕu chóng ta gia nhËp sau khi Vßng Doha kÕt thóc sÏ ph¶i chÊp nhËn kÕt qu¶ cña Vßng Doha, tøc lµ chÊp nhËn nh÷ng yªu cÇu tù do hãa cao h¬n n÷a). VÒ nguyªn t¾c th× ViÖt nam ph¶i lo¹i bá tÊt c¶ c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan (NTB) t¹i thêi ®iÓm gia nhËp WTO. Tuy nhiªn do tæ chøc nµy ®Æt ra nhiÒu ngo¹i lÖ ­u ®·i cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nªn trªn thùc tÕ th× viÖc lo¹i bá thËt sù sÏ diÔn ra chËm h¬n vµ phô thuéc vµo kh¶ n¨ng ®µm ph¸n cña ViÖt Nam víi c¸c thµnh viªn chñ chèt. Trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n, ViÖt Nam cã thÓ b¶o l­u ®­îc b¶o hé mét sè ngµnh träng ®iÓm, tuy nhiªn, ch¾c ch¾n sÏ kh«ng thÓ duy tr× ®­îc b¶o hé mét c¸ch dµn tr¶i ®èi víi nhiÒu ngµnh cïng mét lóc vµ søc Ðp buéc ViÖt Nam ph¶i nhanh chãng lo¹i bá NTB lµ rÊt lín. ViÖc x©y dùng lé tr×nh c¾t gi¶m c¸c hµng rµo phi thuÕ quan mét c¸ch chi tiÕt cho tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc hµng hãa lµ mét c«ng viÖc v­ît qu¸ khu«n khæ cña ®Ò tµi. Tuy nhiªn, trong ®Ò tµi nµy xin ®­îc ®­a ra kiÕn nghÞ ph­¬ng ¸n c¾t gi¶m mét sè biÖn ph¸p phi thuÕ quan cßn ch­a phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO nh­ sau: C¸c biÖn ph¸p chung: C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l­îng: Mét sè NTM cã t¸c ®énglín tíi h¹n chÕ ®Þnh l­îng nh­ cÊm (trõ mét sè ngo¹i lÖ), h¹n ng¹ch nhËp khÈu (trõ mét sè ngo¹i lÖ), giÊy phÐp kh«ng tù ®éng..., kh«ng phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO vµ kh«ng biÖn minh ®­îc theo tinh thÇn vµ nguyªn t¾c cña WTO ph¶i cam kÕt b·i bá t¹i thêi ®iÓm gia nhËp hoÆc lo¹i bá theo lé tr×nh mét sè n¨m nhÊt ®Þnh, hoÆc chuyÓn sang biÖn ph¸p kh¸c phï hîp tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng ®µm ph¸n. VÝ dô ¸p dông cho mét sè mÆt hµng sau: cÊm nhËp khÈu thuèc l¸ ®iÕu, hµng tiªu dïng ®· qua sö dông, phô tïng ®· qua sö dông cña c¸c lo¹i «t«, xe m¸y; nhËp khÈu theo ph­¬ng thøc hµng ®æi hµng «t« nguyªn chiÕc tõ 15 chç ngåi chá xuèng, xe m¸y nguyªn chiÕc... 1.2. X¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan: Khi ®µm ph¸n gia nhËp WTO, ViÖt nam ®· tuyªn bè thùc hiÖn HiÖp ®Þnh X¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan vµo thêi ®iÓm gia nhËp WTO hoÆc sím h¬n. ViÖc vÉn cßn ¸p dông trÞ gi¸ tÝnh thuÕ tèi thiÓu ®èi víi nhiÒu nhãm mÆt hµng nh»m môc tiªu tr¸nh gian lËn th­¬ng m¹i vµ gi¸n tiÕp b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc cÇn ph¶i lo¹i bá t¹i thêi ®iÓm gia nhËp hoÆc xin h­ëng thêi kú qu¸ ®é (kh«ng qu¸ 5 n¨m sau khi gia nhËp). Tuy vËy, cã hai khã kh¨n chÝnh ®èi víi viÖc lo¹i bá biÖn ph¸p nµy, ®ã lµ: i) tr×nh ®é chuyªn m«n cña h¶i quan cßn rÊt thÊp; ii) c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng t­¬ng tù nh­ trong b¶ng gi¸ nhËp khÈu tèi thiÓu hÇu hÕt cã søc c¹nh tranh thÊp. 1.3. C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý gi¸: Gi¶m dÇn viÖc qu¶n lý gi¸ theo h­íng kh«ng më réng diÖn kiÓm so¸t gi¸ vµ gi¸ c¶ sÏ dÇn dÇn do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh. ViÖt Nam sÏ lo¹i bá c¬ chÕ 2 gi¸ vµ viÖc kiÓm so¸t gi¸ tr¸i víi qui ®Þnh cña WTO vµo n¨m 2005. 1.4. C¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i (TRIMs): Lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p tr¸i víi HiÖp ®Þnh vÒ C¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i (TRIMs) t¹i thêi ®iÓm ViÖt Nam gia nhËp WTO hoÆc xin h­ëng thêi kú qu¸ ®é (kh«ng qu¸ 5 n¨m sau khi gia nhËp, cô thÓ lµ: (i) Quy ®Þnh vÒ hµm l­îng néi ®Þa hãa; (ii) Yªu cÇu tù c©n ®èi ngo¹i tÖ. (iii) Quy ®Þnh mét sè dù ¸n trong n«ng-l©m nghiÖp ph¶i g¾n víi ph¸t triÓn nguån nguyªn liÖu trong n­íc. Trî cÊp xuÊt khÈu: ViÖt nam ®· cã mét sè biÖn ph¸p trî cÊp xuÊt khÈu n«ng s¶n nh­ng gi¸ trÞ trî cÊp rÊt thÊp. Theo quy ®Þnh cña vßng ®µm ph¸n Urugoay, c¸c n­íc ph¸t triÓn ph¶i gi¶m 36%, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn gi¶m 24%. Dù kiÕn cam kÕt gia nhËp WTO cña ViÖt nam ë møc cao lµ kh«ng trî cÊp xuÊt khÈu cho n«ng s¶n; hoÆc cam kÕt ë møc thÊp lµ duy tr× trî cÊp ë møc nhá, hoÆc ®­a ra lé tr×nh lo¹i bá (cã thÓ lµ 10 n¨m). Hµng rµo kü thuËt vµ kiÓm dÞch ®éng, thùc vËt: Tu©n thñ hoµn toµn HiÖp ®Þnh cña WTO vÒ C¸c hµng rµo kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i vµ HiÖp ®Þnh vÒ vÖ sinh kiÓm dÞch ®éng thùc vËt trªn c¬ së khoa häc vµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. Tuy nhiªn, trong nh÷ng hoµn c¶nh cô thÓ cè g¾ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó t¹o ra hµng rµo b¶o hé s¶n xuÊt. 2. C¸c mÆt hµng cÊm nhËp khÈu vµ nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn: Ngoµi nh÷ng mÆt hµng tr­íc ®©y ¸p dông biÖn ph¸p cÊm nhËp khÈu nay ph¶i lo¹i bá ¸p dông do kh«ng phï hîp víi WTO, cßn cã mét sè tr­êng hîp ngo¹i lÖ vÉn cÇn duy tr× ¸p dông biÖn ph¸p nµy ®Ó b¶o ®¶m an ninh, quèc phßng, b¶o vÖ søc kháe con ng­êi vµ ®¹o ®øc x· héi, m«i tr­êng. Nh÷ng mÆt hµng cÊm nhËp khÈu vµ nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn nh­ sau: 2.1. C¸c mÆt hµng cÊm nhËp khÈu: TT MÆt hµng 1 Vò khÝ, ®¹n d­îc, vËt liÖu næ, trang thiÕt bÞ kü thuËt qu©n sù 2 C¸c lo¹i ma tóy 3 Hãa chÊt ®éc 4 C¸c lo¹i v¨n hãa phÈm ®åi trôy, ph¶n ®éng 5 §å ch¬i trÎ em cã ¶nh h­ëng xÊu ®Õn gi¸o dôc nh©n c¸ch, ®Õn trËt tù an toµn x· héi 6 Ph¸o c¸c lo¹i 2.2. C¸c mÆt hµng nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn: TT MÆt hµng 1 Hµng ®· qua sö dông 2 ¤ t« vµ ph­¬ng tiÖn tù hµnh c¸c lo¹i cã tay l¸i nghÞch (kÓ c¶ d¹ng th¸o rêi vµ d¹ng ®· qua chuyÓn ®æi tay l¸i tr­íc khi nhËp vµo ViÖt Nam) 3 Xe 2 b¸nh vµ 3 b¸nh g¾n m¸y cã dung tÝch xi lanh tõ 175cc trë lªn. 3. Lé tr×nh cô thÓ vÒ c¾t gi¶m c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan. 3.1. Hµng n«ng nghiÖp: Lé tr×nh thêi gian ®Ò cËp ë cét HN/HNTQ ®­îc hiÓu lµ n¨m bá h¹n chÕ sè l­îng hiÖn t¹i vµ thay b»ng h¹n ng¹ch thuÕ quan. H¹n ng¹ch thuÕ quan cã thÓ më réng hµng n¨m. HS MÆt hµng GP HN/ HNTQ TV TTV SPS QNK 0102-0103 0105-0106 Tr©u, bß, lîn sèng Gia cÇm sèng (<=185g) §éng vÊt sèng kh¸c K 0201 ThÞt tr©u, bß t­¬i, ­íp l¹nh 4 5 0202-0203 ThÞt tr©u, bß, lîn ­íp ®«ng 5 0206 Bé phËn néi t¹ng cña tr©u, bß..., ­íp l¹nh ­íp ®«ng 5 0207 ThÞt vµ c¸c bé phËn néi t¹ng cña gia cÇm ... 4 5 0209 Mì lîn..., mì gia cÇm...t­¬i, ­íp l¹nh, ­íp ®«ng 3 0210 ThÞt vµ néi t¹ng muèi, sÊy, hun khãi K 3 0401-0403 S¶n phÈm s÷a K 4 K 5 0805 Qu¶ cã mói K 4 K K 5 1005 Ng« K 4 K 6 1006 G¹o K K K 1101 Bét mú, bét meslin 5 11031300 Ng« d¹ng vì, m¶nh K 4 K 11042900 Ngò cèc xay, x¸t K 4 K 1508-16 DÇu thùc vËt c¸c lo¹i kh¸c 4 4 6 1601-02 Xóc xÝch, thÞt chÕ biÕn K 2 K 6 1701 §­êng th« vµ ®­êng tinh luyÖn 7 7 K 6 2006, 2009 Rau qu¶ ®­îc b¶o qu¶n b»ng ®­êng, n­íc qu¶ Ðp K 4 K K 5 2007 Møt, n­íc qu¶ ®«ng, møt qu¶ nghiÒn 2 K 3 2101 Cµ phª tan, chÕ phÈm cã cµ phª K 4 3 2203 Bia 6 2204 R­îu vang 2 2 6 2205-08 C¸c lo¹i r­îu kh¸c K 4 6 2302 C¸m... vµ phÕ liÖu kh¸c ë d¹ng viªn... K 2303 PhÕ liÖu tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tinh bét..., b· Ðp... K 2309 Thøc ¨n cho t«m K 6 K 6 2401-2403 Thuèc l¸ l¸ vµ phÕ liÖu thuèc l¸ l¸; x× gµ K Ghi chó: (1) C¸c mÆt hµng kh«ng thuéc danh môc trªn sÏ kh«ng ¸p dông c¸c hµng rµo b¶o hé phi thuÕ quan. (2) K: kh«ng cam kÕt lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan (3) GP: giÊy phÐp; HN/HNTQ: h¹n ng¹ch/h¹n ng¹ch thuÕ quan; TV: tù vÖ; TTV: thuÕ thêi vô; SPS: c¸c biÖn ph¸p kiÓm dÞch ®éng vËt vµ thùc vËt; QNK: quyÒn nhËp khÈu; M· HS: HÖ thèng m· hµi hßa. (4) Ch÷ sè: sè n¨m sÏ cßn duy tr× biÖn ph¸p kÓ tõ n¨m gia nhËp WTO (vÝ dô: 3 - 3 n¨m sau khi gia nhËp WTO sÏ lo¹i bá biÖn ph¸p t­¬ng øng) 3.2.Hµng c«ng nghiÖp: HS MÆt hµng GP HN PT QNK TMNN 2523 Xi m¨ng (Clinker) 3 3 8 2709 DÇu má vµ dÇu th« 8 2711 KhÝ hãa láng K 6 8 2802 L­u huúnh 6 2805 Kim lo¹i hiÕm hoÆc kim lo¹i kiÒm thæ; kim lo¹i ®Êt hiÕm, scandi vµ ytri, ®· hoÆc ch­a pha trén hoÆc hçn hîp víi nhau; thuû ng©n 4 2806-2808 Axit v« c¬ (axit clohydric, axit closunfuaric, axit sunfuaric, axit nitric, axit sunfuanitric) 6 2809-2810 2813-2815 2817-2821 2823-2824 2829-2830 2833-2836 2840 2843 2847 Hãa chÊt v« c¬ 6 2844 2845 Nguyªn tè phãng x¹ vµ chÊt ®ång vÞ K 2907 Phenol; r­îu phenol 6 2909-2910 2912 Hãa chÊt h÷u c¬ 6 3003-3004 3006 D­îc phÈm 6 3102-3104 Ph©n kho¸ng hoÆc ph©n hãa häc, cã chøa nit¬, hoÆc chøa phèt ph¸t, hoÆc chøa kali 8 4 3706 Phim dïng trong ®iÖn ¶nh K K 3808 Thuèc trõ s©u 8 3901-3913 Polyme, silicon, xenlulo K 4011 Lèp 7 5 4013 S¨m 7 5 4801 4804-4823 GiÊy c¸c lo¹i 6 6 4901-4903 4907 4909-4911 S¸ch, b¸o, Ên phÈm K K 5007 V¶i dÖt tõ sîi t¬ 4 6 6810 G¹ch èp, l¸t b»ng xi m¨ng, b»ng bª t«ng hoÆc ®¸ nh©n t¹o, ®· hoÆc ch­a ®­îc gia cè 2 2 8 6904 6905 G¹ch l¸t nÒn, ngãi lãt, ngãi ®Öm, c¸c lo¹i t­¬ng tù, hµng trang trÝ kiÕn tróc vµ hµng x©y dùng b»ng gèm, sø kh¸c 2 2 7003 Thñy tinh ®óc vµ thñy tinh c¸n, ë d¹ng tÊm hoÆc d¹ng h×nh, ®· hoÆc ch­a tr¸ng líp hÊp thô 2 2 7004-7005 7016 KÝnh x©y dùng 6 6 8 7209-7217 7303-7306 S¾t thÐp vµ s¶n phÈm s¾t thÐp c¸c lo¹i 8 7604 7614 Nh«m ë d¹ng thái, thanh, h×nh; d©y, c¸p, b¨ng tÕt vµ c¸c lo¹i t­¬ng tù (ch­a c¸ch ®iÖn) 6 8407 8408 §éng c¬ pÝt t«ng, diesel c«ng suÊt d­íi 100CV 6 6 8421 M¸y ly t©m, m¸y vµ thiÕt bÞ läc hay tinh chÕ chÊt láng hoÆc chÊt khÝ K 8426-8428 M¸y n©ng, h¹, xÕp dì hµng, cÇn cÈu K 8444-8448 8451-8453 M¸y dÖt, kÐo sîi 6 8455 8458-8462 8466 M¸y c¸n, tiÖn, bµo kim lo¹i, c«ng cô ®Ó hoµn thiÖn kim lo¹i 6 8468-8470 8472 8476 M¸y ch÷, m¸y tÝnh, m¸y v¨n phßng kh¸c, m¸y b¸n hµng tù ®éng 6 8501 8502 §éng c¬ ®iÖn, m¸y ph¸t ®iÖn, tæ m¸y ph¸t ®iÖn 6 8517 ThiÕt bÞ ®iÖn dïng cho ®iÖn tho¹i, ®iÖn b¸o K 8519-8521 8528 M¸y h¸t, m¸y ch¹y b¨ng c¸t xÐt, ghi b¨ng tõ, thu vµ ph¸t video, m¸y thu h×nh, m¸y chiÕu projector 8 8524 §Üa h¸t, b¨ng vµ c¸c lo¹i ®Üa, b¨ng kh¸c K K 8525-8526 ThiÕt bÞ ph¸t thanh v« tuyÕn, truyÒn h×nh, thiÕt bÞ ra ®a K K 8527 M¸y thu dïng cho ®iÖn tho¹i v« tuyÕn, ®iÖn b¸o K 8542 M¹ch ®iÖn tö tÝch hîp vµ vi linh kiÖn ®iÖn tö K 8544 D©y, c¸p c¸ch ®iÖn vµ d©y dÉn ®iÖn ®­îc c¸ch ®iÖn, c¸p sîi quang 6 8702-8704 ¤ t« chë ng­êi vµ chë hµng, xe chuyªn dïng 2 8 8711 M« t«, xe ®¹p cã g¾n m¸y 4 8 8901-8902 Tµu thuyÒn 4 9001 Sîi quang häc vµ c¸p sîi quang 6 9704 Tem b­u ®iÖn, tem thuÕ K K Ghi chó: (1) C¸c mÆt hµng kh«ng thuéc danh môc trªn sÏ kh«ng ¸p dông c¸c hµng rµo b¶o hé phi thuÕ quan. (2) K: kh«ng cam kÕt lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan (3) GP: giÊy phÐp; HN: h¹n ng¹ch; PT: phô thu; QNK: quyÒn nhËp khÈu; TMNN: th­¬ng m¹i Nhµ n­íc. (4) Ch÷ sè: sè n¨m sÏ cßn duy tr× biÖn ph¸p kÓ tõ n¨m gia nhËp WTO (vÝ dô: 3 lµ 3 n¨m sau khi gia nhËp WTO sÏ lo¹i bá biÖn ph¸p t­¬ng øng). KÕt luËn VÊn ®Ò quyÕt ®Þnh tèc ®é gia nhËp WTO cña ViÖt nam ®ang tïy thuéc rÊt lín vµo quyÕt t©m vµ sù chuÈn bÞ néi lùc cña chóng ta nh»m v­ît qua chÝnh m×nh, t¹o ra nh÷ng c¶i thiÖn c¨n b¶n vÒ tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ thÓ chÕ cña ®Êt n­íc. ViÖc tham gia vµo tæ chøc nµy mét mÆt sÏ mang l¹i cho quèc gia thµnh viªn nhiÒu c¬ héi míi, lín lao vÒ më réng thÞ tr­êng xuÊt - nhËp khÈu, tiÕp nhËn nh÷ng hµng hãa, dÞch vô, c«ng nghÖ vµ qu¶n lý, ®­îc ®èi xö c«ng b»ng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, c¶i thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng cña nh©n d©n trong n­íc. MÆt kh¸c, nÕu kh«ng chuÈn bÞ tèt, ®Æc biÖt lµ ®¶m b¶o søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp vµ nÒn kinh tÕ, th× quèc gia ®ã còng chÞu nhiÒu tæn th­¬ng nÆng nÒ vÒ kinh tÕ do nhËp siªu, thu hÑp thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm trong n­íc, nh÷ng chÊn ®éng thÞ tr­êng do gia t¨ng t×nh tr¹ng ph¸ s¶n, thÊt nghiÖp, vµ c¸c vÊn ®Ò x· héi kh¸c kÌm theo. Gia nhËp WTO ViÖt nam sÏ mÊt ®i ®¸ng kÓ sù linh ho¹t trong viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®Ó b¶o hé nÒn s¶n xuÊt trong n­íc, v× vËy chóng ta cÇn chñ ®éng, tÝch cùc chuÈn bÞ ®i ®«i víi thËn träng, cã c©n nh¾c lé tr×nh thÝch hîp vµ khai th¸c tèi ®a c¸c ­u ®·i giµnh cho c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn khi tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nãi chung vµ WTO nãi riªng. Tµi liÖu tham kh¶o Tµi liÖu cña Héi th¶o vÒ Tù do hãa th­¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn t¹i ViÖt nam. Bé NN vµ PTNT, Oxfam BØ vµ Focus on the Global South tæ chøc. Hµ néi, th¸ng 1/2002. GS. B¹ch Thô C­êng (TQ) - Bµn vÒ c¹nh tranh toµn cÇu, NXB Th«ng tÊn. Hµ néi, 2002. N«ng nghiÖp vµ ®µm ph¸n th­¬ng m¹i (DiÔn ®µn kinh tÕ - tµi chÝnh ViÖt - Ph¸p). B¸o c¸o cña Dominique Bureau vµ Jean Christophe Bureau. NXB ChÝnh trÞ quèc gia - Hµ néi, 2001. GS.PTS T« Xu©n D©n, PTS Vò ChÝ Léc, Gi¸o tr×nh Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ - §HNT NguyÔn Minh Phong- Hµnh tr×nh gia nhËp WTO. T¹p chÝ Kinh tÕ 2002-2003 ViÖt Nam vµ ThÕ gi¬Ý , sè ra th¸ng 3-2003/Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam NguyÔn Duy Khiªn- Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi vµ nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ sè 276/2001 §Ò tµi nghiªn cøu tæng quan c¸c biÖn ph¸p phi quan thuÕ cña ViÖt Nam. Vô chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®a biªn, Bé Th­¬ng m¹i. Adam McCarty- §iÒu tra vÒ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan t¸c ®éng ®Õn th­¬ng m¹i. B¸o c¸o chuÈn bÞ cho V¨n phßng chÝnh phñ, 1999. WTO - Future organization. Bé Th­¬ng m¹i. ViÖt nam vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ. NXB chÝnh trÞ quèc gia, 2000 M­êi lîi Ých cña hÖ thèng th­¬ng m¹i WTO. NXB ThÕ giíi, Hµ Néi 2001. TS. Phan H÷u Th­- HiÖp ®Þnh gi÷a CHXHCN ViÖt Nam vµ Hîp chñng quèc Hoa Kú vÒ quan hÖ th­¬ng m¹i - Thêi c¬ vµ th¸ch thøc. NXB c«ng an nh©n d©n, 2002. Tham kh¶o trªn website cña Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi: Tham kh¶o trªn website cña Bé Th­¬ng m¹i: ._.