Bước đầu tính toán tải lượng khí methane thoát ra từ các bãi chôn lấp ở TPHCM, xác định giải pháp thu hồi

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KYÕ THUAÄT COÂNG NGHEÄ TP. HOÀ CHÍ MINH KHOA MOÂI TRÖÔØNG VAØ COÂNG NGHEÄ SINH HOÏC ÑOÀ AÙN TOÁT NGHIEÄP BÖÔÙC ÑAÀU TÍNH TOAÙN TAÛI LÖÔÏNG KHÍ METHANE THOAÙT RA TÖØ CAÙC BAÕI CHOÂN LAÁP ÔÛ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH- XAÙC ÑÒNH GIAÛI PHAÙP THU HOÀI Chuyeân ngaønh : kyõ thuaät Moâi tröôøng Maõ soá ngaønh : 108 GVHD:Th.S. Voõ Ñình Long SVTH: Toâ Thò Haèng MSSV: 02DHMT063 LÔÙP: 02MT06 THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH, THAÙNG 12 NAÊM 2006 ÑAËT VAÁN ÑEÀ Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, söï phaùt trieån kinh teá, ñoâ thò hoùa cao vaø söï gia taêng daân soá, cuøng vôùi möùc soáng cuûa ngöôøi daân ngaøy caøng ñöôïc caûi thieän ñaõ laøm cho nguoàn raùc thaûi sinh hoaït cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh khoâng ngöøng gia taêng caû veà khoái löôïng vaø ña daïng veà thaønh phaàn. Theo ghi nhaän sô boä cuûa rieâng baûn thaân toâi, raùc thaûi cuûa thaønh phoá ñaõ böôùc ñaàu xaâm phaïm nghieâm troïng ñeán caûnh quan thieân nhieân, moâi tröôøng ñoâ thò vaø söùc khoeû cuûa coäng ñoàng. Maëc duø, löôïng raùc thaûi phaùt sinh ngaøy caøng nhieàu vaø ña daïng veà thaønh phaàn nhöng chính quyeàn thaønh phoá vaãn chöa coù nhöõng giaûi phaùp thích ñaùng ñeå quaûn lyù vaø xöû lyù raùc thaûi ngoaïi tröø vieäc thu gom vaø vaän chuyeån ñeán caùc baõi choân laáp vaø roài ñoå boû; töø ñoù ñaõ hình thaønh neân nhöõng baõi choân laáp chaát thaûi khoång loà vaø thieáu kieåm soaùt. Beân caïnh vieäc tìm kieám nhöõng giaûi phaùp ñeå xöû lyù raùc thích hôïp (bôûi vì vôùi löôïng raùc thaûi ngaøy caøng gia taêng nhö hieän nay thì quyõ ñaát cuûa thaønh phoá khoâng theå ñaùp öùng ñuû cho nhu caàu chöùa raùc sinh hoaït cuûa thaønh phoá), vieäc giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà coøn toàn ñoäng laïi taïi caùc baõi raùc (vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí xung quanh baõi raùc, vaán ñeà coân truøng gaây beänh, oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët, nöôùc ngaàm…) ñang gaây ñau ñaàu nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi vaø nhöõng chuyeân gia quaûn lyù moâi tröôøng cuûa thaønh phoá. Xöû lyù raùc ñeå cheá bieán raùc thaønh phaân boùn cho noâng nghieäp, ñoát raùc ñeå taùi söû duïng nguoàn naêng löôïng töø raùc thaûi, taän duïng nguoàn khí methane phaùt sinh töø caùc baõi choân laáp… laø nhöõng vieäc laøm raát coù yù nghóa. Vôùi nhöõng vaán ñeà phaùt sinh töø caùc baõi choân laáp nhö hieän nay, vieäc löïa choïn ñeà taøi “Böôùc ñaàu tính toaùn taûi löôïng khí methane thoaùt ra töø caùc baõi choân laáp ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh, xaùc ñònh giaûi phaùp thu hoài” cho luaän vaên toát nghieäp coù moät yù nghóa nhaát ñònh. CHÖÔNG 1: MUÏC TIEÂU, NOÄI DUNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 1.1. MUÏC TIEÂU CUÛA ÑEÀ TAØI Xaùc ñònh veà taûi löôïng raùc thaûi sinh hoaït ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø tính toaùn taûi löôïng khí methane phaùt sinh töø caùc baõi choân laáp. Döï baùo taûi löôïng khí methane phaùt thaûi töø raùc thaûi sinh hoaït ñeán naêm 2020 Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp nhaèm taän thu löôïng khí methane, ñoàng thôøi xaùc ñònh caùc phöông aùn nhaèm giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng do khí methane thoaùt ra töø caùc baõi choân laáp. 1.2. GIÔÙI HAÏN CUÛA ÑEÀ TAØI Nghieân cöùu veà thaønh phaàn raùc thaûi, taûi löôïng raùc thaûi sinh hoaït phaùt sinh haøng naêm. Tính toaùn löôïng khí methane thoaùt ra töø caùc baõi choân laáp raùc ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh döïa vaøo löôïng raùc sinh hoaït phaùt sinh vaø löôïng raùc thu gom ñöôïc. Nghieân cöùu xaùc ñònh moät soá giaûi phaùp thu hoài vaø ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà lieân quan ñeán khí methane töø raùc thaûi sinh hoaït ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh. 1.3. NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI Ñieàu tra caùc soá lieäu “neàn” veà moâi tröôøng vaø caùc soá lieäu lieân quan ñeán ñeà taøi nghieân cöùu. Nghieân cöùu veà hieän traïng vaø dieãn bieán veà chaát thaûi raén sinh hoaït treân ñòa baøn TP.HCM. Ñeå ñaït ñöôïc noäi dung nghieân cöùu naøy, caùc chi tieát sau ñöôïc tieán haønh: (1) Ñieàu tra caùc soá lieäu veà toång löôïng raùc thaûi; (2) Ñieàu tra vaø xaùc ñònh caùc nguoàn phaùt sinh raùc thaûi; (3) Ñieàu tra veà khoái löôïng thu gom, vaän chuyeån vaø trung chuyeån raùc thaûi; (4) Keát hôïp ñieàu tra vaø phaân tích veà thaønh phaàn vaø tính chaát cuûa raùc thaûi sinh hoaït (chuû yeáu laø tính chaát vaät lyù); Tính toaùn veà toång taûi löôïng khí methane thoaùt ra töø caùc baõi choân laáp raùc thaûi ôû TP. Hoà Chí Minh vaø tieán haønh döï baùo veà taûi löôïng khí methane theo caùc phöông aùn khaùc nhau. Ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp ñeå quaûn lyù chaát thaûi raén ôû TP.HCM. 1.4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI 1.5.1. Phöông phaùp luaän Trong moâi tröôøng sinh thaùi luoân coù nhöõng moái lieân keát nhieàu chieàu vaø chaët cheõ giöõa caùc thaønh phaàn moâi tröôøng vôùi nhau. Moät khi, moät moâi tröôøng thaønh phaàn bò ñe doïa hoaëc bò oâ nhieãm thì caùc moâi tröôøng thaønh phaàn khaùc cuõng khoâng theå traùnh ñöôïc söï ñe doïa hoaëc söï aûnh höôûng; chæ khaùc chaêng ñoù laø möùc ñoä bò ñe doïa hoaëc möùc ñoä bò aûnh höôûng nhieàu hay ít coù khaùc nhau maø thoâi. Raùc sinh hoïat vaø caùc ñieåm toàn tröõ raùc sinh hoaït (ñieåm trung chuyeån, baõi choân laáp…) Moâi tröôøng töï nhieân (ñaát, nöôùc, khoâng khí…) Taøi nguyeân thieân nhieân Moâi tröôøng kinh teá, xaõ hoäi… Coäng ñoàng daân cö soáng xung quanh caùc vuøng toàn tröõ Sô ñoà 1: söï lieân heä giöõa raùc thaûi vaø moâi tröôøng xung quanh Chaúng haïn, chaát thaûi raén coù theå bò phaân huûy, khí raùc coù theå gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí (gaây ra muøi hoâi khoù chòu, gia taêng noàng ñoä khí ñoäc trong moâi tröôøng khoâng khí…); nöôùc roø ræ trong caùc baõi choân laáp coù theå gaây oâ nhieãm ñeán maïch nöôùc ngaàm, theo chuoãi thöïc phaåm ñi vaøo cô theå con ngöôøi vaø sinh vaät… Moät loaït caùc moái töông taùc nhö theá luoân dieãn ra trong moâi tröôøng sinh thaùi. Vì theá, vieäc nghieân cöùu veà raùc thaûi phaûi ñaët trong caùc moái töông taùc nhieàu chieàu. 1.5.2. Phöông phaùp nghieân cöùu cuï theå Tieán haønh thu thaäp soá lieäu veà raùc thaûi nhaèm: Ñaùnh giaù ñeå tìm moái töông taùc thoâng qua caùc quan heä nhaân quaû cuûa raùc thaûi vôùi moâi tröôøng sinh thaùi; Toång hôïp vaø xöû lyù soá lieäu ñeå phuïc vuï cho vieäc tính toaùn veà taûi löôïng khí methane (chi tieát seõ ñöôïc trình baøy keøm theo phaàn keát quaû nghieân cöùu); Duøng haøm Euler ñeå döï baùo veà taûi löôïng khí methane vaø caùc thoâng soá coù lieân quan (chi tieát seõ ñöôïc trình baøy keøm theo phaàn keát quaû nghieân cöùu). Söû duïng phöông phaùp lieät keâ: Lieät keâ veà soá löôïng chaát thaûi raén, thaûi ra haøng naêm. Qua ñoù, ñöa ra caùc phöông aùn döï ñoaùn. Söû duïng phöông phaùp so saùnh (ñeå ñöa ra caùc phöông aùn hoaëc caùc giaûi phaùp cho vaán ñeà quaûn lyù raùc thaûi): So saùnh taûi löôïng raùc thaûi phaùt sinh trong töøng naêm. Qua ñoù tìm ra caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán quaù trình phaùt sinh raùc thaûi. Ñeå döï ñoaùn chính xaùc löôïng raùc thaûi cho nhöng naêm tieáp theo. Söû duïng phöông phaùp phaân tích chi phí lôïi ích (ñeå löïa choïn caùc giaûi phaùp): Phaân tích thieät haïi cuõng nhö lôïi ích thu ñöôïc töø quaù trình thu gom vaø söû duïng khí methane laøm nhieân lieäu trong saûn xuaát cuõng nhö sinh hoaït haøng ngaøy. Vieäc vaän duïng vaø moâ taû chi tieát töøng phöông phaùp cuï theå seõ ñöôïc giaûi trình ngay trong phaàn keát nghieân cöùu cuûa ñeà taøi. CHÖÔNG 2: KHAÙI QUAÙT VEÀ CHAÁT THAÛI SINH HOAÏT VAØ QUAÙ TRÌNH PHAÙT SINH KHÍ METHANE 2.1. CHAÁT THAÛI RAÉN SINH HOAÏT Chaát thaûi raén sinh hoaït laø taát caû caùc chaát thaûi thoâng thöôøng coù daïng raén (khoâng phaûi ôû daïng loûng hay khí) ñöôïc phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi vaø ñöôïc con ngöôøi thaûi boû, loaïi ra khoûi nôi sinh soáng vaø laøm vieäc cuûa hoï do chuùng khoâng coøn caàn thieát cho con ngöôøi hoaëc do con ngöôøi khoâng muoán coù chuùng nöõa. Nhö vaäy, chaát thaûi raén bao goàm nhöõng chaát thaûi khoâng ñoàng nhaát töø caùc khu daân cö vaø caùc chaát thaûi ñoàng nhaát töø caùc khu vöïc coâng nghieäp, noâng nghieäp, ñöôïc thaûi boû töø taát caû caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, dòch vuï thöông maïi, coâng sôû, vaên phoøng vaø sinh hoaït cuûa con ngöôøi. Chaát thaûi raén sinh hoaït hay raùc thaûi sinh hoaït laø moät boä phaän caáu thaønh cuûa chaát thaûi raén, ñöôïc hieåu laø chaát thaûi raén phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng sinh hoaït thöôøng ngaøy cuûa con ngöôøi. Haàu heát caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi ñeàu taïo ra chaát thaûi ôû caùc daïng khaùc nhau. Trong ñieàu kieän Vieät Nam, haàu heát caùc loaïi chaát thaûi naøy ñöôïc thu gom roài sau ñoù ñöôïc vaän chuyeån ñeán caùc baõi choân laáp. Chính vì vaäy, oâ nhieãm moâi tröôøng do söï taäp trung moät löôïng lôùn chaát thaûi raén trong moät thôøi gian ngaén treân moät dieän tích nhoû laø khoâng theå traùnh khoûi. Hieän nay, baõi ñoå hôû vaø baõi choân laáp hôïp veä sinh laø caùc phöông phaùp ñöôïc aùp duïng raát phoå bieán treân theá giôùi, choân laáp hôïp veä sinh laø coâng ñoaïn cuoái cuøng vaø laø thaønh phaàn khoâng theå thieáu cuûa baát kyø moät heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén naøo. Ngay caû khi caùc nhaø maùy ñöôïc xaây döïng ñeå xöû lyù vaø taùi söû duïng caùc loaïi chaát thaûi raén thì vaãn phaûi caàn ñeán caùc baõi choân laáp ñeå chöùa tro vaø caùc chaát thaûi khoâng theå taùi sinh ñöôïc hoaëc khoâng coøn giaù trò ñeå taùi söû duïng. Moät soá nghieân cöùu chæ ra raèng caùc baõi choân laáp thöôøng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ngay töø khi baét ñaàu vaän haønh vaø coù theå keùo daøi cho tôùi 15-20 naêm sau khi ñoùng baõi. 2.1.1. Nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén sinh hoaït Vieäc xaùc ñònh caùc nguoàn thaûi (hay nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén) ñoùng vai troø raát quan troïng trong coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén. Maëc duø, coù nhieàu caùch ñeå phaân ñònh veà nguoàn goác phaùt sinh, song haàu heát caùc taøi lieäu ñaõ ñöôïc coâng boá ñeàu coù caùch phaân loaïi veà nguoàn goác khoâng khaùc nhau nhieàu. Töïu trung chaát thaûi raén sinh hoaït coù theå ñöôïc phaùt sinh töø caùc nguoàn chuû yeáu sau: Töø caùc khu daân cö (chaát thaûi sinh hoaït); Töø caùc trung taâm thöông maïi; Töø caùc coâng sôû, tröôøng hoïc, coâng trình coâng coäng; Töø caùc dòch vuï ñoâ thò, saân bay; Töø caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp; Töø caùc hoaït ñoäng xaây döïng ñoâ thò; Töø caùc traïm xöû lyù nöôùc thaûi vaø töø caùc ñöôøng oáng thoaùt nöôùc cuûa thaønh phoá… Caùc loaïi chaát thaûi raén ñöôïc thaûi ra töø caùc hoaït ñoäng khaùc nhau thì vieäc xaùc ñònh veà nguoàn goác phaùt sinh cuõng khaùc nhau. Baûng 1: Nguoàn phaùt sinh vaø caùc daïng chaát thaûi raén cuûa ñoâ thò STT Nguoàn thaûi Hoaït ñoäng hoaëc nôi phaùt sinh chaát thaûi Daïng chaát thaûi 1 Chaát thaûi sinh hoaït Töø caùc caên hoä gia ñình, khu chung cö vaø nhaø cao taàng… Thöïc phaåm, raùc röôûi, tro vaø caùc daïng chaát thaûi khaùc 2 Chaát thaûi khu thöông maïi Töø caùc nhaø haøng, chôï, khaùch saïn, caùc dòch vuï aên uoáng… Thöïc phaåm, raùc röôûi, tro, caùc daïng chaát thaûi khaùc, ñoâi khi coù caû chaát thaûi nguy haïi 3 Chaát thaûi khu coâng sôû Töø caùc vaên phoøng, tröôøng hoïc, beänh vieän, cöûa haøng taïp hoùa Thöïc phaåm, raùc röôûi, tro, chaát thaûi xaây döïng vaø caùc daïng chaát thaûi khaùc 4 Chaát thaûi queùt ñöôøng Ñöôøng phoá Thöïc phaåm, raùc röôûi, tro, chaát thaûi xaây döïng, caùc daïng chaát thaûi ñaëc tröng khaùc, ñoâi khi coù chaát thaûi nguy haïi 5 Chaát thaûi laøm vöôøn Coâng vieân, khu giaûi trí Thöïc phaåm, caønh caây, coû… 6 Chaát thaûi xaây döïng Töø caùc khu ñoâ thò, khu daân cö, taùi ñònh cö… Gaïch, ñaù, caùt, xaø baàn, goã, bao bì, giaáy vaø plastics, hoùa chaát, saét… 7 Chaát thaûi töø caùc heä thoáng xöû lyù nöôùc vaø thoaùt nöôùc ñoâ thò Nhaø maùy xöû lyù nöôùc vaø nöôùc thaûi, heä thoáng coáng raõnh thoaùt nöôùc ñoâ thò Buøn coáng, buøn dö töø heä thoáng xöû lyù nöôùc vaø nöôùc thaûi 8 Chaát thaûi töø caùc khu vöïc giaûi trí Caùc bôø bieån, coâng vieân, hoà bôi, ñöôøng cao toác Thöïc phaåm, raùc röôûi, tro, chaát thaûi xaây döïng, caùc daïng chaát thaûi khaùc 9 Chaát thaûi coâng nghieäp Töø caùc nhaø maùy, caùc khu vöïc coù hoaït ñoäng coâng nghieäp Chaát thaûi nguy haïi, chaát thaûi ñaëc bieät, hoùa chaát, tro, kim loaïi… 10 Chaát thaûi noâng nghieäp Töø caùc khu vöïc canh taùc noâng nghieäp, chaên nuoâi… Thöïc phaåm hö, caùc chaát thaûi noâng nghieäp, raùc röôûi, chaát thaûi nguy haïi Nguoàn: Solid wastes, Engineering Principles and Management Issues, Tokyo 1997 2.1.1.1. Phaân loaïi theo vò trí hình thaønh Theo caùch phaân loaïi naøy, raùc thaûi coù theå ñöôïc phaân theo caùc nguoàn phaùt sinh nhö: phaùt sinh töø caùc khu daân cö, phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng ñöôøng phoá, phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng thöông maïi… 2.1.1.2. Phaân loaïi theo thaønh phaàn hoùa hoïc Theo caùch phaân loaïi naøy, raùc thaûi coù theå ñöôïc phaân loaïi theo caùc daïng höõu cô - voâ cô, chaùy ñöôïc - khoâng chaùy ñöôïc, deã phaân huûy sinh hoïc - khoù phaân huûy sinh hoïc, kim loaïi - phi kim loaïi, da, gieû vuïn, cao su, chaát deûo… 2.1.1.4. Theo phöông dieän khoa hoïc Chaát thaûi raén sinh hoaït laø nhöõng chaát thaûi raén coù lieân quan ñeán caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, nguoàn goác phaùt sinh chuû yeáu töø caùc khu daân cö, caùc cô quan, tröôøng hoïc, caùc trung taâm dòch vuï, caùc khu thöông maïi… Chaát thaûi raén sinh hoaït coù caùc thaønh phaàn chính bao goàm: kim loaïi, saønh söù, thuûy tinh, gaïch ngoùi vôõ, ñaát, ñaù, cao su, chaát deûo, thöïc phaåm dö thöøa hoaëc quaù haïn söû duïng, xöông ñoäng vaät, tre, goã, loâng gaø, loâng vòt, vaûi, giaáy, rôm, raï, xaùc ñoäng vaät, voû rau quaû… Chaát thaûi thöïc phaåm: bao goàm thöùc aên thöøa, rau, quaû,… loaïi chaát thaûi naøy coù tính chaát laø deã bò phaân huûy sinh hoïc. Quaù trình phaân huûy taïo ra muøi hoâi raát khoù chòu, ñaëc bieät laø trong ñieàu kieän thôøi tieát noùng, aåm, nhieät ñoä cao nhö ôû nöôùc ta. Trong thaønh phaàn cuûa chaát thaûi thöïc phaåm ngoaøi caùc loaïi thöùc aên dö thöøa töø gia ñình coøn coù caû thöùc aên dö thöøa töø caùc beáp aên taäp theå, caùc nhaø haøng, khaùch saïn, kyù tuùc xaù, chôï… Chaát thaûi tröïc tieáp töø ñoäng vaät: chuû yeáu laø phaân, bao goàm phaân ngöôøi vaø phaân cuûa caùc loaïi ñoäng vaät khaùc. Tro vaø caùc chaát dö thöøa thaûi boû khaùc: bao goàm caùc loaïi vaät lieäu sau khi ñoát, caùc saûn phaåm sau khi ñun naáu baèng than, cuûi vaø caùc chaát thaûi deã chaùy khaùc trong gia ñình, trong kho cuûa caùc coâng sôû, cô quan, xí nghieäp, caùc loaïi xæ than… Caùc chaát thaûi raén ñoâ thò: coù thaønh phaàn chuû yeáu laø laù caây, que cuûi, nilon, voû bao goùi… Chaát thaûi raén coâng nghieäp: laø caùc daïng chaát thaûi ñöôïc phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp. Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi coâng nghieäp goàm: Caùc pheá thaûi töø vaät lieäu trong quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp, tro, xæ trong caùc nhaø maùy nhieät ñieän; Caùc pheá thaûi töø nhieân lieäu phuïc vuï cho saûn xuaát; Caùc saûn phaåm khuyeát taät töø caùc quaù trình coâng ngheä; Bao bì ñoùng goùi saûn phaåm… Chaát thaûi xaây döïng: laø caùc pheá thaûi nhö ñaát, ñaù, gaïch, ngoùi, beâ toâng vôõ… do caùc hoaït ñoäng phaù dôõ, xaây döïng coâng trình… Chaát thaûi xaây döïng bao goàm: Vaät lieäu xaây döïng trong quaù trình dôõ boû coâng trình xaây döïng; Ñaát ñaù do vieäc ñaøo moùng trong xaây döïng; Caùc vaät lieäu nhö kim loaïi, chaát deûo… Chaát thaûi töø caùc cô sôû haï taàng kyõ thuaät nhö traïm xöû lyù nöôùc thieân nhieân, nöôùc thaûi sinh hoaït, buøn caën töø caùc coáng thoaùt nöôùc thaønh phoá. Chaát thaûi noâng nghieäp: laø nhöõng chaát thaûi vaø maãu thöøa thaûi ra töø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp, ví duï nhö troàng troït, thu hoaïch caùc loaïi caây troàng, caùc saûn phaåm thaûi ra töø vieäc cheá bieán söõa, caùc loø gieát moå gia suùc gia caàm… Hieän taïi vieäc quaûn lyù vaø xaû caùc loaïi chaát thaûi noâng nghieäp khoâng thuoäc veà traùch nhieäm cuûa caùc coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò cuûa caùc ñòa phöông trong thaønh phoá. 2.1.1.5. Phaân loaïi theo möùc ñoä nguy haïi Nguoàn phaùt sinh chaát thaûi nguy haïi chuû yeáu töø caùc hoaït ñoäng y teá, coâng nghieäp vaø noâng nghieäp. Chaát thaûi nguy haïi bao goàm caùc loaïi hoùa chaát deã gaây phaûn öùng, ñoäc haïi, chaát thaûi sinh hoïc deã thoái röõa, caùc chaát deã chaùy, noå hoaëc caùc chaát thaûi phoùng xaï, caùc chaát thaûi nhieãm khuaån, laây lan… coù nguy cô ñe doïa nghieâm troïng tôùi moâi tröôøng soáng vaø söùc khoûe cuûa con ngöôøi, ñoäng vaø thöïc vaät. Chaát thaûi y teá nguy haïi laø chaát thaûi coù chöùa caùc chaát hoaëc caùc hôïp chaát coù caùc ñaëc tính nguy haïi tröïc tieáp hoaëc töông taùc vôùi caùc chaát khaùc gaây nguy haïi tôùi moâi tröôøng vaø söùc khoûe coäng ñoàng. Theo qui cheá quaûn lyù chaát thaûi y teá, caùc loaïi chaát thaûi y teá nguy haïi ñöôïc phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng chuyeân moân trong caùc beänh vieän, traïm xaù vaø traïm y teá. Trong chaát thaûi y teá, ngoaïi tröø chaát thaûi sinh hoaït töø caùc hoaït ñoäng y teá coù tính nguy haïi thaáp neân coù theå ñöôïc thu gom vaø quaûn lyù chung vôùi caùc loaïi chaát thaûi sinh hoaït khaùc. Coøn laïi, caùc daïng chaát thaûi sau ñaây phaûi ñöôïc thu gom vaø quaûn lyù theo quy cheá rieâng, raát nghieâm ngaët: Caùc loaïi boâng baêng, gaïc, neïp duøng trong khaùm vaø ñieàu trò beänh, phaãu thuaät; Caùc loaïi kim tieâm, oáng tieâm; Caùc chi theå caét boû, toå chöùc moâ caét boû; Caùc chaát thaûi coù chöùa caùc chaát coù noàng ñoä cao nhö: ñoàng, chì, thuûy ngaân, Cadimi, Arsen, Xianua… Caùc chaát thaûi phoùng xaï töø caùc quaù trình xaï trò trong beänh vieän. Caùc chaát thaûi nguy haïi do caùc cô sôû coâng nghieäp hoùa chaát thaûi ra coù tính ñoäc haïi cao, coù taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng vaø söùc khoûe coäng ñoàng; do ñoù, vieäc quaûn lyù vaø xöû lyù chuùng phaûi tuaân theo nhöõng quy ñònh nghieâm ngaët nhaèm haïn cheá caùc taùc ñoäng coù haïi ñoù. Caùc chaát thaûi nguy haïi töø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp chuû yeáu laø caùc loaïi phaân boùn hoùa hoïc, caùc loaïi thuoác tröø saâu vaø thuoác baûo veä thöïc vaät (goïi chung laø caùc hoùa chaát noâng nghieäp) cuõng coù tính ñoäc haïi raát cao, coù taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng vaø söùc khoûe cuûa coäng ñoàng. Ñaëc bieät laø caùc loaïi thuoác tröø saâu vaø thuoác baûo veä thöïc vaät coù tính ñoäc haïi raát cao neân vieäc quaûn lyù veà lieàu duøng, caùch duøng, phöông aùn baûo quaûn… phaûi ñöôïc thöïc hieän raát nghieâm ngaët. Chaát thaûi Caùc hoaït ñoäng kinh teá - xaõ hoäi cuûa con ngöôøi Caùc quaù trình saûn xuaát Hoaït ñoäng soáng vaø taùi saûn sinh con ngöôøi Caùc hoaït ñoäng quaûn lyù Caùc hoaït ñoäng giao tieáp vaø ñoái ngoaïi Caùc quaù trình phi saûn xuaát Daïng raén Daïng loûng Buøn ga coáng Daàu môõ Daïng khí Khí ñoäc haïi Chaát thaûi sinh hoaït Chaát thaûi coâng nghieäp Caùc loaïi khaùc Sô ñoà 2: Caùc hoaït ñoäng phaùt sinh chaát thaûi raén vaø phaân loaïi chaát thaûi raén Chaát thaûi khoâng nguy haïi laø nhöõng loaïi chaát khoâng chöùa caùc chaát vaø caùc haït chaát coù moät trong caùc ñaëc tính nguy haïi tröïc tieáp hoaëc töông taùc thaønh phaàn. Trong soá caùc chaát thaûi cuûa ñoâ thò, chæ coù moät tyû leä raát nhoû coù theå sô cheá ñeå duøng ngay trong saûn xuaát vaø tieâu duøng, phaàn lôùn phaûi ñöôïc huûy boû hoaëc phaûi qua moät quaù trình cheá bieán phöùc taïp môùi coù theå taùi söû duïng nhaèm ñaùp öùng cho caùc nhu caàu khaùc nhau cuûa con ngöôøi. Trong nhöõng naêm qua, löôïng chaát thaûi trong caùc ñoâ thò ôû Vieät Nam khoâng ngöøng taêng leân do taùc ñoäng cuûa nhieàu yeáu toá nhö: söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån cuûa saûn xuaát, söï gia taêng daân soá, söï phaùt trieån veà trình ñoä vaø tính chaát cuûa tieâu duøng trong caùc ñoâ thò… Thaønh phaàn vaø tính chaát cuûa chaát thaûi sinh hoaït ñöôïc trình baøy ôû phaàn döôùi ñaây. 2.1.2. Thaønh phaàn vaø tính chaát cuûa chaát thaûi raén sinh hoaït Baûng 2: Thaønh phaàn phaân loaïi thöôøng thaáy cuûa raùc thaûi sinh hoaït Thaønh phaàn Tính chaát % troïng löôïng Ñoä aåm (%) Troïng löôïng rieâng (kg/m3) KGT TB KGT TB KGT TB Chaát thaûi T/phaåm Giaáy Catton Chaát deûo Vaûi vuïn Cao su Da vuïn Saûn phaåm vöôøn Goã Thuûy tinh Ñoà hoäp Kim loaïi maøu Kim loaïi ñen Buïi, tro, gaïch 6 - 25 25 - 45 3 - 15 2 - 8 0 - 4 0 - 2 0 - 2 0 - 20 1 - 4 4 - 16 2 - 8 0 - 1 1 - 4 0 - 10 15 40 4 3 2 0,5 0,5 12 2 8 6 1 2 4 50 - 80 4 - 10 4 - 8 1 - 4 6 - 15 1 - 4 8 - 12 30 - 80 15 - 40 1 - 4 2 - 4 2 - 4 2 - 6 6 - 12 70 6 5 2 10 2 10 60 20 2 3 2 3 8 128 - 80 32 -128 38 - 80 32 - 128 32 - 96 96 - 192 96 - 256 84 - 224 128 - 20 160 - 480 48 - 160 64 - 240 128 - 1120 320 - 960 228 81,6 49,6 64 64 128 160 104 240 193,6 88 160 320 480 Toång hôïp 100 15 - 40 20 180 - 420 300 Nguoàn: Solid wastes, Engineering Principles and Management Issues, Tokyo 1997 Trong ñoù: KGT : khoaûng giaù trò TB : trung bình Thaønh phaàn vaät lyù vaø thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò raát khaùc nhau, tuøy thuoäc vaøo töøng ñòa phöông, vaøo caùc muøa khí haäu, vaøo caùc ñieàu kieän kinh teá - xaõ hoäi, vaøo söï taäp trung daân soá vaø nhieàu yeáu toá khaùc maø thaønh phaàn vaø tính chaát cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò coù theå thay ñoåi. 2.1.2.1. Ñoä aåm Ñoä aåm cuûa chaát thaûi raén thöôøng ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch tính tyû leä giöõa troïng löôïng cuûa nöôùc treân troïng löôïng töôi hoaëc khoâ cuûa chaát thaûi. Ñoä aåm töôi cuûa raùc ñöôïc bieåu dieãn baèng phaàn traêm troïng löôïng öôùt cuûa maãu, coøn ñoä aåm khoâ ñöôïc bieåu dieãn baèng phaàn traêm troïng löôïng khoâ cuûa maãu. Ñoä aåm = 100 (%) Trong ñoù: a: troïng löôïng ban ñaàu cuûa maãu, (kg) b: troïng löôïng cuûa maãu sau khi saáy khoâ ôû 1050C, (kg). Baûng 3: Soá lieäu thöôøng thaáy veà ñoä aåm cuûa raùc thaûi sinh hoaït ñoâ thò Thaønh phaàn Ñoä aåm (%) Thaønh phaàn Ñoä aåm (%) Dao ñoäng Trung bình Dao ñoäng Trung bình Thöïc phaåm Giaáy Carton Plastic Vaûi Cao su Da Raùc laøm vöôøn 50-80 4-10 4-8 1-4 6-15 1-4 8-12 30-80 70 6 5 2 10 2 10 60 Goã Thuûy tinh Ñoà hoäp Kim loaïi maøu Kim loaïi ñen Buïi, tro, gaïch Raùc sinh hoaït 15-40 1-4 2-4 2-4 2-6 6-12 15-40 20 2 3 2 3 8 20 Nguoàn: Solid wastes, Engineering Principles and Management Issues, Tokyo 1997 2.1.2.2. Tyû troïng Soá lieäu veà tyû troïng (hay maät ñoä) cuûa raùc raát caàn thieát cho vieäc ñaùnh giaù toång löôïng vaø theå tích cuûa chaát thaûi phaûi ñöôïc quaûn lyù. Tyû troïng cuûa raùc phuï thuoäc vaøo vò trí ñòa lyù, muøa trong naêm, thôøi gian löu tröõ… Tyû troïng cuûa raùc ñöôïc xaùc ñònh baèng tyû leä giöõa troïng löôïng cuûa maãu vôùi theå tích cuûa maãu ñoù vaø ñôn vò tính laø kg/m3 hoaëc lb/yd3 (lb/yd3*0.5933= kg/m3). Tyû troïng = Trong ñoù: M: troïng löôïng cuûa maãu raùc thu ñöôïc, (kg) V:theå tích cuûa maãu raùc xaùc ñònh ñöôïc, (m3) Tyû troïng cuûa nhieàu loaïi chaát thaûi theo caùc nguoàn khaùc nhau vaø theo thaønh phaàn ñöôïc theå hieän trong baûng 1.4 vaø baûng 1.5. Baûng 4: Tyû troïng thöôøng thaáy cuûa raùc sinh hoaït theo nguoàn Nguoàn Tyû troïng (lb/yd3) Dao ñoäng Trung bình Khu daân cö (khoâng eùp) Raùc röôûi Raùc laøm vöôøn Tro Khu daân cö (eùp) Trong xe eùp Trong baõi choân laáp (neùn thöôøng) Trong baõi choân laáp (neùn toát) Khu daân cö (sau xöû lyù) Ñoùng kieän Baêm,khoâng eùp Baêm, eùp Khu thöông maïi-coâng nghieäp (khoâng eùp) Chaát thaûi thöïc phaåm (öôùt) Raùc röôûi ñoát ñöôïc Raùc röôûi khoâng ñoát ñöôïc 150-300 100-250 1.100-1.400 300 600-850 1.100-1.250 1.000-1.800 200-450 1.100-1.800 800-1.600 80-300 300-600 220 175 1.250 500 750 1.000 1.200 360 1.300 900 200 500 Nguoàn: Solid wastes, Engineering Principles and Management Issues, Tokyo 1997 Baûng 5: Soá lieäu thöôøng thaáy veà tyû troïng cuûa caùc thaønh phaàn raùc sinh hoaït Thaønh phaàn Tyû troïng (lb/yd3) Thaønh phaàn Tyû troïng (lb/yd3) Dao ñoäng Trung bình Dao ñoäng Trung bình Thöïc phaåm Giaáy Carton Plastic Vaûi Cao su Da 8-30 2-8 2-5 2-8 2-6 6-12 6-12 18 5,1 3,1 4 4 8 10 Raùc laøm vöôøn Goã Thuûy tinh Ñoà hoäp Kim loaïi maøu Kim loaïi ñen Buïi, tro, gaïch 4-14 8-20 10-30 3-10 4-15 8-70 20-60 6,5 15 12,1 5,5 10 20 30 Nguoàn: Solid wastes, Engineering Principles and Management Issues, Tokyo 1997 2.1.3. Taùc ñoäng cuûa chaát thaûi sinh hoaït ñoái vôùi moâi tröôøng vaø con ngöôøi 2.1.3.1. Taùc ñoäng cuûa chaát thaûi sinh hoaït leân moâi tröôøng khoâng khí Thaønh phaàn cuûa raùc thaûi sinh hoaït taïi caùc baõi choân laáp vaø phöông phaùp xöû lyù quyeát ñònh raát nhieàu ñeán noàng ñoä oâ nhieãm moâi tröôøng noùi chung vaø moâi tröôøng khoâng khí noùi rieâng. Caùc soá lieäu thoáng keâ veà thaønh phaàn cuûa raùc thaûi sinh hoaït ñoâ thò ñem choân laáp cho thaáy: thaønh phaàn höõu cô chieám tyû troïng nhieàu nhaát (khoaûng 83%). Trong moâi tröôøng, ñoä aåm cuûa raùc thöôøng cao (>50%), neáu khoâng vaän chuyeån kòp thôøi trong ngaøy, laïi ôû ñieàu kieän nhieät ñoä thích hôïp nhö ôû nöôùc ta (30-37 0C) thì ruoài nhaëng vaø caùc vi khuaån deã daøng sinh ra vaø hoaït ñoäng maïnh. Ngoaøi ra, söï phaân huûy cuûa raùc thaûi coøn taïo ra muøi hoâi raát khoù chòu, khi xaûy ra quaù trình phaân huûy kî khí, caùc chaát höõu cô trong caùc baõi choân laáp ñaõ taïo ra moät löôïng lôùn khí sinh vaät nhö cacbonic (CO2), methane (CH4), ammonia (NH3), hydrogen sulfide (H2S), chaát höõu cô bay hôi… ñaây laø nhöõng saûn phaåm mang tính ñoäc haïi raát cao vaø laø nhöõng taùc nhaân gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí. Neáu caùc khí treân khoâng ñöôïc thu gom ñeå xöû lyù vaø taùi söû duïng vaøo caùc muïc ñích khaùc, chuùng seõ gaây oâ nhieãm naëng neà cho moâi tröôøng khoâng khí, ñaëc bieät laø caùc khí CO2 vaø CH4 laø nhöõng “khí nhaø kính” gaây ra söï noùng leân toaøn caàu. 2.1.3.2. Taùc ñoäng cuûa raùc leân moâi tröôøng nöôùc Tröôøng hôïp chaát thaûi raén laø nhöõng hôïp chaát höõu cô, trong moâi tröôøng nöôùc noù seõ bò phaân huûy moät caùch nhanh choùng. Phaàn noåi leân maët nöôùc seõ bò khoaùng hoùa ñeå taïo ra caùc saûn phaåm trung gian. Caùc saûn phaåm cuoái cuøng nhö CH4, H2S, CO2, H2O vaø caùc chaát trung gian ñeàu gaây muøi hoâi thoái vaø laø ñoäc chaát. Neáu raùc thaûi laø nhöõng chaát coù chöùa kim loaïi thì noù seõ gaây ra hieän töôïng bò aên moøn kim loaïi trong moâi tröôøng nöôùc. Sau ñoù, phaân huûy trong moâi tröôøng coù vaø khoâng coù oxy, gaây oâ nhieãm cho moâi tröôøng sinh thaùi vaø nguoàn nöôùc. Nhöõng chaát thaûi nguy haïi nhö chì, thuûy ngaân, Cadimi, Asen hoaëc nhöõng chaát thaûi phoùng xaï thì coù tính nguy hieåm raát cao. 2.1.3.3. Taùc ñoäng cuûa raùc leân moâi tröôøng ñaát Quaù trình bò giöõ laïi trong ñaát vaø ngaám qua nhöõng lôùp ñaát beà maët cuûa nöôùc roø ræ töø caùc baõi choân laáp laøm cho söï taêng tröôûng vaø hoaït ñoäng cuûa vi khuaån trong ñaát keùm ñi, töùc laø laøm giaûm quaù trình phaân huûy caùc chaát höõu cô thaønh dinh döôõng cho caây troàng, tröïc tieáp laøm giaûm naêng suaát canh taùc vaø giaùn tieáp laøm cho ñaát bò thoaùi hoùa vaø baïc maøu. AÛnh höôûng cuûa nöôùc roø ræ töø caùc baõi choân laáp ñeán ñaát ñai laø raát nghieâm troïng, mang tính chaát laâu daøi vaø raát khoù khaéc phuïc neáu noù ñöôïc thaám theo maïch ngang vaø maïch saâu. Chính vì vaäy, ñeå haïn cheá vaø ngaên ngöøa khaû naêng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát, chuùng ta phaûi aùp duïng caùc bieän phaùp an toaøn trong coâng taùc choân laáp raùc, chuû yeáu laø loùt neàn, xaây döïng ñeâ chaén baèng beâ toâng ñeå ngaên chaën khaû naêng thaám theo chieàu ngang cuûa nöôùc roø ræ; ñoàng thôøi phaûi laép ñaët caùc heä thoáng thu gom vaø xöû lyù nöôùc roø ræ. 2.1.3.4. Taùc haïi cuûa tieáng oàn töø caùc baõi choân laáp Tieáng oàn laø moät trong nhöõng yeáu toá gaây taùc ñoäng ñeán söùc khoûe con ngöôøi maø tröôùc heát laø coâng nhaân laøm vieäc tröïc tieáp taïi khu vöïc baõi choân laáp. Tieáng oàn coù theå gaây aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán cô quan thính giaùc cuûa con ngöôøi, laøm giaûm hieäu suaát lao ñoäng, laøm giaûm khaû naêng phaûn xaï vaø haäu quaû laø laøm taêng nguy cô tai naïn lao ñoäng cho ngöôøi tieáp xuùc vôùi tieáng oàn. Taùc haïi cuûa tieáng oàn ñöôïc theå hieän thoâng qua phaûn xaï cuûa heä thaàn kinh hoaëc ngaên caûn hoaït ñoäng cuûa heä thaàn kinh thöïc vaät, laøm giaûm khaû naêng ñònh höôùng vaø giöõ thaêng baèng cuûa cô theå. Tieáng oàn vôùi cöôøng ñoä quaù lôùn coøn coù theå gaây toån thöông vónh vieãn ñeán cô quan thính giaùc. 2.2. KHÍ METHANE (CH4) Hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi ñaõ taïo ra nhieàu nguoàn raùc thaûi khaùc nhau. Ña phaàn raùc thaûi coù theå taùi cheá ñöôïc nhöng moät phaàn ñöôïc thaûi tröïc tieáp vaøo moâi tröôøng ñaát, vaøo moâi tröôøng bieån hoaëc ñem thieâu huûy. Vieäc ñöa chaát thaûi vaøo moâi tröôøng ñaát ñang laø giaûi phaùp ñöôïc phoå bieán nhaát, thaûi vaøo moâi tröôøng bieån hoaëc thieâu ñoát laø giaûi phaùp keùm phoå bieán hôn. Hieän taïi, löôïng raùc thaûi cuûa theá giôùi thaûi raùc vaøo ñaát vaø phaùt sinh khí methane öôùc tính laø 32 trieäu taán/naêm. Trong caùc baõi choân laáp, quaù trình phaân huûy hieáu khí dieãn ra (do coù löôïng khí oxy coù saün trong raùc) seõ cho ra khí CO2 vaø nöôùc. Khi löôïng cung caáp oxy bò thieáu, caùc vi sinh kî khí seõ tham gia vaøo söï phaân huûy raùc vaø khí methane vaø CO2 ñöôïc taïo thaønh. Khí methane ñöôïc phoùng thích ra khoâng ngöøng taêng leân ôû caùc nöôùc phaùt trieån vaø öôùc tính ñeán naêm 2025 toång löôïng khí methane phaùt sinh laø 62 trieäu taán/naêm. Söï phaân boá phaùt sinh khí methane ñöôïc minh hoïa ôû ñoà thò 1.1. Baûng .6. Keát quaû söï phaùt sinh khí methane cuûa töøng vuøng treân theá giôùi Nôi Phaùt sinh khí methane Haøm löôïng khí methane phaùt sinh (%) Baéc Myõ 33 Chaâu AÙ 13 Taây Aáu 30 Ñoâng Aáu 13 Phaàn coøn laïi cuûa theá giôùi 11 Nguoàn: Solid wastes, Engineering Principles and Managemen Issuent Issues, Tokyo 1997 Ñoà thò 1: phaân boá söï phaùt sinh cuûa khí methane 2.2.1. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt sinh khí methane töø caùc baõi choân laáp Khí sinh hoïc ñöôïc phaùt sinh töø caùc baõi choân laáp chaát thaûi sinh hoaït laø saûn phaåm cuûa quaù trình phaân huûy sinh hoïc cuûa caùc chaát höõu cô trong thaønh phaàn cuûa chaát thaûi. Quaù trình phaân huûy kî khí (thieáu oxy) caùc chaát höõu cô trong baõi choân laáp raùc taïo ra moät löôïng lôùn khí nhö methane (CH4), carbonic (CO2), ammonia (NH3)… trong ñoù, noàng ñoä khí methane chieám khoaûng 40-50%, löôïn._.g khí naøy seõ ñöôïc taïo thaønh lieân tuïc trong thôøi gian ñaàu vaø seõ giaûm daàn. Baõi choân laáp coù theå ñöôïc xem nhö laø moät “thieát bò phaûn öùng sinh hoùa” vaø nöôùc laø dung moâi chính cho caùc quaù trình dieãn ra trong baõi choân laáp. Quaù trình hình thaønh khí methane trong baõi choân laáp ñöôïc dieãn giaûi nhö sau: Giai ñoaïn ñieàu chænh: trong giai ñoaïn naøy, quaù trình phaân huyû raùc xaûy ra trong ñieàu kieän hieáu khí do coù moät löôïng khí oxy ñaùng keå coøn ñöôïc löu giöõ laïi trong caùc baõi choân laáp. Nguoàn vi sinh vaät tham gia vaøo phaân huûy raùc thaûi trong giai ñoaïn naøy chuû yeáu coù nguoàn goác töø lôùp ñaát phuû haøng ngaøy, töø raùc thaûi… vaø thaäm chí laø töø lôùp ñaát phuû khi ñoùng baõi choân laáp. Giai ñoaïn chuyeån tieáp: löôïng khí oxy trong baõi choân laáp bò caïn kieät nhanh choùng vaø quaù trình phaân huûy kî khí baét ñaàu dieãn ra. Khi ñoù, nitrate vaø sulfate ñoùng vai troø laø nhöõng chaát nhaän ñieän töû seõ bò khöû ñeå cho ra khí nitro vaø hydro sulfite. Quaù trình khöû nitrate vaø sulfate xaûy ra ôû ñieän theá oxy hoùa khöû khoaûng töø 50-100 mV; söï taïo thaønh khí methane xaûy ra khi theá oxy hoùa khöû trong khoaûng 150-300 mV. Khi theá oxy hoùa khöû giaûm, caùc vi sinh vaät tham gia vaøo chuyeån hoùa caùc chaát höõu cô thaønh methane vaø carbonic baét ñaàu chuyeån qua giai ñoaïn 3 vôùi söï chuyeån hoùa caùc nguyeân lieäu höõu cô phöùc taïp thaønh caùc saûn phaåm trung gian vaø caùc axit höõu cô. Trong giai ñoaïn naøy, pH cuûa nöôùc roø ræ baét ñaàu giaûm daàn do söï coù maët cuûa caùc axit höõu cô vaø do aûnh höôûng cuûa khí CO2 sinh ra trong baõi choân laáp. Giai ñoaïn axit hoùa: Trong giai ñoaïn naøy, hoaït ñoäng cuûa caùc vi sinh vaät thuùc ñaåy vieäc saûn xuaát ra moät löôïng lôùn caùc axit höõu cô. Böôùc thöù nhaát cuûa quaù trình naøy laø söï thuyû phaân caùc hôïp chaát cao phaân töû nhö: lipid, polysaccharide, protein, acids nucleic,… thaønh hôïp chaát thích hôïp cho vi sinh vaät. Böôùc thöù hai laø quaù trình chuyeån hoùa sinh hoïc caùc hôïp chaát sinh ra töø böôùc thöù 1 thaønh caùc hôïp chaát trung gian coù phaân töû löôïng thaáp hôn nhö :acid acetic, moät phaàn nhoû acid fulvic vaø moät soá chaát höõu cô khaùc. Khí CO2 laø khí chuû yeáu ñöôïc sinh ra trong giai ñoaïn naøy, ngoaøi ra moät phaàn nhoû khí H2 cuõng ñöôïc hình thaønh trong giai ñoaïn naøy. Vi sinh vaät tham gia vaøo vieäc chuyeån hoùa laø nhöõng vi sinh vaät kî khí tuøy nghi hoaëc kî khí baét buoäc. Giaù trò pH cuûa nöôùc roø ræ seõ giaûm xuoáng khoaûng 5 hay thaáp hôn nhôø söï hieän dieän cuûa caùc acid höõu cô vaø khí CO2, nhu caàu oxy sinh hoùa (BOD), nhu caàu oxy hoùa hoïc (COD) taêng leân ñaùng keå trong giai ñoaïn naøy do coù söï hoøa tan cuûa caùc acid höõu cô. Cuõng do pH thaáp nhö vaäy, moät soá thaønh phaàn voâ cô vaø kim loaïi naëng trong raùc thaûi ñöôïc hoaø tan vaøo trong nöôùc roø ræ. Giai ñoaïn leân men methane: Giai ñoaïn naøy taïo ra khí CH4, CO2 vaø caùc acid höõu cô. Caùc vi sinh vaät tham gia vaøo vieäc chuyeån hoùa naøy laø nhöõng vi sinh vaät kî khí baét buoäc, ñöôïc goïi laø Methaneogens hay Methane formers. Trong giai ñoaïn naøy söï taïo thaønh caùc acid vaø methane dieãn ra ñoàng thôøi maëc duø toác ñoä taïo thaønh acid coù chaäm hôn so vôùi methane. Do caùc acid vaø hydro bò chuyeån hoùa thaønh CH4 vaø CO2 neân pH trong baõi choân laáp seõ taêng leân ñeán giaù trò trung bình, dao ñoäng töø 6.8-8.0. Do vaäy, pH cuûa nöôùc roø ræ cuõng seõ taêng theo vaø noàng ñoä BOD vaø COD cuûa nöôùc roø ræ seõ giaûm xuoáng, noàng ñoä caùc chaát voâ cô vaø kim loaïi naëng cuõng giaûm theo. Giai ñoaïn phaân huûy hoaøn toaøn: Giai ñoaïn naøy xaûy ra khi caùc chaát höõu cô coù khaû naêng phaân huûy sinh hoïc ñaõ ñöôïc chuyeån hoùa hoaøn toaøn thaønh CH4 vaø CO2 ôû giai ñoaïn tröôùc. Khi löôïng aåm cuûa chaát thaûi taêng leân thì caùc chaát höõu cô chöa ñöôïc phaân huûy tröôùc ñoù seõ ñöôïc chuyeån hoùa. Toác ñoä phaùt sinh caùc khí giaûm xuoáng ñaùng keå trong giai ñoaïn naøy do caùc chaát dinh döôõng ñaõ bò tieâu hao heát trong caùc giai ñoaïn tröôùc ñoù vaø caùc chaát coøn laïi ña soá laø nhöõng chaát coù khaû naêng phaân huyû chaäm. Ñoà thò 2: Söï hình thaønh khí methane trong caùc giai ñoaïn (phase) khaùc nhau Söï phaân huyû kî khí chaát thaûi coù theå bieåu dieãn theo phöông trình sau: Chaát höõu cô + H2O (Raùc) chaát höõu cô ñaõ bò phaân huûy sinh hoïc Vi Sinh Vaät + CH4 + CO2 + caùc khí khaùc 8CaHbOcDd + 2[(4a-b-2c-3d)/4]H2O [(4a-b-2c-3d)/8]CH4 + [(4a-b+2c+3d)/8]CO2 + 8dNH3 2.2.2. Taùc haïi cuûa khí methane Methane laø moät trong nhöõng khí nhaø kính. Tieàm naêng gaây ra söï noùng leân toaøn caàu - GWP (Global Warming Potential) cuûa methane laø 24,5 (Mintzer, 1992). Noù laø chaát khí ñöùng thöù 2, chæ sau CO2, ñoùng goùp 27% gaây hieäu öùng nhaø kính; trong ñoù, 11% do baõi raùc ;16% töø ruoäng luùa, 72%töø coáng raõnh nhaø caàu. Trong CH4 töï nhieân ñaát öôùt ñoùng goùp 72%.Ngoaøi ra, methane cuõng coøn ñöôïc goïi laø khí töø caùc vuõng laày (swamp gas). Vì vaäy, neáu khoâng ñöôïc thu gom ñeå xöû lyù vaø taùi söû duïng vaøo muïc ñích naêng löôïng thì löôïng khí methane seõ ñöôïc phoùng thích tröïc tieáp ra moâi tröôøng vaø gaây oâ nhieãm naëng neà ñeán moâi tröôøng khoâng khí. Khoâng chæ coù theá khí methane phaùt taùn vaøo khoâng khí trong tình traïng khoâng ñöôïc khoáng cheá, noù coù theå tích tuï laïi döôùi daïng caùc coâng trình xaây döïng hay taïi caùc baõi choân laáp raùc. Khi haøm löôïng CH4 hieän dieän trong khoâng khí töø 5-15%, noù raát deã chaùy noå. Trong tröôøng hôïp khí methane vaøo ñöôïc caùc nhaø daân, tích tuï daàn ñeán haøm löôïng quaù cao seõ gaây nguy hieåm ñeán tính maïng cuûa daân cö trong vuøng. CHÖÔNG 3: KHAÙI QUAÙT VEÀ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH VAØ SÖÏ PHAÙT SINH RAÙC THAÛI Theo soá lieäu thoáng keâ vaøo naêm 2006, TP.HCM coù daân soá laø hôn 6 trieäu ngöôøi(soá lieäu naøy ñöôïc ghi nhaän töø thoáng keâ naêm 2005), cö truù treân 24 quaän, huyeän (soá quaän, huyeän naøy ñöôïc ghi nhaän töø soá lieäu thoáng keâ naêm 2005) vôùi toång dieän tích laø 2.094km2. Cuõng theo soá lieäu thoáng keâ naêm 2005 TP.HCM coù hôn 800 nhaø maùy rieâng reõ, hôn 35.000 cô sôû saûn xuaát lôùn vöøa vaø nhoû naèm phaân taùn khaép thaønh phoá, hôn 500 nhaø maùy naèm trong 12 khu coâng nghieäp taäp trung, 3 khu cheá xuaát vaø 1 khu coâng ngheä cao; cuøng vôùi hôn 60 beänh vieän, hôn 400 trung taâm chuyeân khoa, trung taâm y teá, phoøng khaùm ña khoa vaø traïm y teá vaø gaàn 6.000 phoøng khaùm tö nhaân. Vôùi nhöõng con soá ñöôïc thoáng keâ nhö treân, TP.HCM moãi ngaøy ñang phaûi gaùnh chòu khoâng döôùi 7000 taán chaát thaûi raén sinh hoaït, khoaûng 1.400 taán -1.600 taán chaát thaûi raén xaây döïng (xaø baàn, gaïch, ñaù, caùt…), khoaûng 1000-1500 taán chaát thaûi raén coâng nghieäp, khoaûng 120-150 taán chaát thaûi nguy haïi vaø 7 taán -9 taán chaát thaûi raén y teá. 3.1. VÒ TRÍ ÑÒA LYÙ VAØ ÑÒA HÌNH CUÛA THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH TP.HCM ñònh vò ôû toïa ñoä ñòa lyù laø 10022’13’’-11022’17’’ vó ñoä Baéc vaø 106001’25’’-1070 01’10’’ kinh ñoä Ñoâng. Phía Taây giaùp vôùi tænh Long An; Phía Ñoâng giaùp vôùi tænh Ñoàng Nai vaø Bình Döông; Phía Nam giaùp vôùi Bieån Ñoâng; Phía Baéc giaùp vôùi Taây Ninh. TP.HCM coù 15 km bôø bieån, trung taâm thaønh phoá caùch thuû ñoâ Haø Noäi 1.730 km (ñöôøng boä) veà phía Baéc vaø caùch bôø bieån Ñoâng 50 km ñöôøng chim bay veà phía Ñoâng. Caùch ñaây vaøi thaäp kyû, ñoâ thò naøy ñaõ töøng noåi tieáng vôùi myõ danh laø “Hoøn Ngoïc cuûa Vieãn Ñoâng” bôûi veû ñeïp vaø söï saàm uaát cuûa moät trung taâm thöông maïi, moät haûi caûng lôùn vaø quan troïng nhaát cuûa khu vöïc. Hình1: Baûn ñoà veà vò trí thaønh phoá Hoà Chí Minh TP.HCM coù ñoä cao trung bình so vôùi möïc nöôùc bieån laø 6m, ñòa hình thaáp daàn theo höôùng Baéc – Ñoâng Baéc vaø Taây – Taây Nam. Vôùi nhöõng thuaän lôïi veà maët vò trí ñòa lyù, ñòa hình, caùc yeáu toá cô sôû haï taàng vaø lòch söû nhö theá, söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa ñoâ thò thaønh phoá Hoà Chí Minh gaëp raát nhieàu thuaän lôïi; cuøng vôùi caùc ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá vaø xaõ hoäi hieän coù ñaõ laøm cho thaønh phoá Hoà Chí Minh trôû thaønh moät trung taâm vaên hoùa, chính trò vaø kinh teá voâ cuøng quan troïng cuûa Vieät Nam vaø khu vöïc Ñoâng Nam AÙ. Cuõng chính töø nhöõng thuaän lôïi trong phaùt trieån ñoâ thò keå treân ñaõ laøm cho löôïng raùc thaûi cuûa thaønh phoá khoâng ngöøng gia taêng caû veà khoái löôïng vaø ña daïng veà thaønh phaàn. 3.2. TOÙM LÖÔÏC VEÀ ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN, KHÍ HAÄU Thaønh phoá Hoà Chí Minh naèm trong vuøng nhieät ñôùi gioù muøa caän xích ñaïo. Cuõng nhö caùc tænh Nam Boä khaùc, ñaëc ñieåm chung cuûa khí haäu ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh laø nhieät ñoä cao ñeàu trong naêm, coù hai muøa möa, khoâ roõ reät, gaây taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng caûnh quan saâu saéc. Muøa möa baét ñaàu töø thaùng 5 ñeán thaùng 11 vaø muøa khoâ töø thaùng 12 ñeán thaùng 4 naêm sau. Theo taøi lieäu quan traéc nhieàu naêm cuûa traïm quan traéc Taân Sôn Nhaát veà caùc yeáu toá khí töôïng cho thaáy, nhöõng ñaëc tröng veà khí haäu chuû yeáu cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh nhö sau: Böùc xaï: löôïng böùc xaï doài daøo (trung bình khoaûng 140 kcal/cm2/naêm): Soá giôø naéng trung bình/thaùng laø 160 giôø -270 giôø; Toång tích oân/naêm laø 9870 0 C; Thaùng coù nhieät ñoä trung bình cao nhaát laø thaùng 4 (28,80C); Thaùng coù nhieät ñoä trung bình thaáp nhaát laø khoaûng giöõa thaùng 12 vaø thaùng 1 naêm sau (25,70C); Haøng naêm coù tôùi treân 330 ngaøy coù nhieät ñoä trung bình 250C -280C. Löôïng möa: löôïng möa trung bình cao (löôïng möa bình quaân/naêm laø 1.949 mm), Naêm coù löôïng möa cao nhaát laø 2.718 mm (1908) vaø naêm coù löôïng möa thaáp nhaát laø 1.392 mm (1958); Soá ngaøy möa trung bình/naêm laø 159 ngaøy; Khoaûng 90% löôïng möa haøng naêm taäp trung vaøo caùc thaùng muøa möa (töø thaùng 5 ñeán thaùng 11); trong ñoù thaùng 6 vaø thaùng 9 thöôøng coù löôïng möa cao nhaát; Möa raát ít vaøo caùc thaùng 1, 2, 3 vaø 4; Treân phaïm vi khoâng gian thaønh phoá, löôïng möa phaân boá khoâng ñeàu, coù khuynh höôùng taêng daàn theo truïc Taây Nam. Ñoä aåm: ñoä aåm töông ñoái cuûa khoâng khí trung bình khaù cao (79,5%), bình quaân vaøo muøa möa, trò soá ñoä aåm töông ñoái cuûa khoâng khí laø 80% vaø trò soá cao tuyeät ñoái coù luùc ñaït tôùi 100%; bình quaân vaøo muøa khoâ trò soá veà ñoä aåm töông ñoái cuûa khoâng khí laø 74,5% vaø möùc ñoä aåm thaáp tuyeät ñoái coù luùc xuoáng döôùi 20%. Hoaøn löu khí quyeån: Thaønh phoá Hoà Chí Minh chòu aûnh höôûng bôûi hai höôùng gioù thònh haønh laø gioù muøa Taây - Taây Nam vaø gioù muøa Baéc - Ñoâng Baéc. Gioù muøa Taây - Taây Nam töø AÁn Ñoä Döông thoåi vaøo trong muøa möa (khoaûng töø thaùng 6 ñeán thaùng 10) vôùi toác ñoä gioù trung bình laø 3,6 m/s vaø thoåi maïnh nhaát vaøo thaùng 8 (toác ñoä trung bình 4,5 m/s); Gioù muøa Baéc - Ñoâng Baéc töø bieån Ñoâng thoåi vaøo trong muøa khoâ (khoaûng töø thaùng 11 ñeán thaùng 2 naêm sau) vôùi toác ñoä trung bình laø 2,4 m/s. Ngoaøi söï aûnh höôûng bôûi hai höôùng gioù thònh haønh treân, thaønh phoá Hoà Chí Minh coøn chòu aûnh höôûng bôûi gioù Maäu Dòch (gioù Tín Phong) theo höôùng Nam - Ñoâng Nam vaøo khoaûng töø thaùng 3 ñeán thaùng 5 haøng naêm vôùi toác ñoä trung bình 3,7 m/s. Veà cô baûn thaønh phoá Hoà Chí Minh thuoäc vuøng khoâng coù gioù baõo. Maëc duø vaäy, vaøo naêm 1997 vaø naêm 2006, do söï xuaát hieän cuûa hieän töôïng Elnhino ñaõ gaây neân côn baõo soá 5, tuy nhieân chæ moät phaàn cuûa huyeän Caàn Giôø bò aûnh höôûng ôû möùc ñoä nheï maø thoâi. Ñieàu kieän thoå nhöôõng: Ñaát ñai cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh chuû yeáu ñöôïc hình thaønh treân neàn phuø sa coå vaø phuø sa môùi. Ñieàu kieän thuûy cheá: coù nhieàu soâng ngoøi vaø keânh raïch treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh nhöng soá löôïng soâng lôùn khoâng nhieàu, lôùn nhaát laø soâng Saøi Goøn daøi 106 km, coù ñoaïn chaûy qua thaønh phoá Hoà Chí Minh. Heä thoáng ñöôøng soâng töø thaønh phoá Hoà Chí Mình coù theå giao thöông ñöôïc vôùi caùc tænh mieàn Ñoâng, mieàn Taây Nam Boä vaø sang caû Campuchia cuõng raát thuaän lôïi. Vôùi nhöõng ñieàu kieän veà khí haäu, thôøi tieát, thoå nhöôõng, thuûy cheá… nhö ñöôïc ñeà caäp treân, neáu xeùt veà khía caïnh phaùt trieån thì noù taïo thuaän lôïi cho söï taêng tröôûng kinh teá, gia taêng caùc hoaït ñoäng giao thöông vaø phaùt trieån ñoâ thò. Tuy nhieân, xeùt veà khía caïnh moâi tröôøng thì noù cuõng laø moät trong nhöõng yeáu toá laøm gia taêng söï phaùt sinh raùc thaûi vôùi quy moâ khoù kieåm soaùt ñöôïc. Ngoaøi ra, caùc yeáu toá töï nhieân keå treân cuõng goùp phaàn ñaåy nhanh toác ñoä phaân huûy caùc chaát höõu cô, maët khaùc laøm cho toác ñoä hình thaønh caùc saûn phaåm khí oâ nhieãm vaø nöôùc roø ræ trong caùc baõi choân laáp taêng theo vaø taïo ra moâi tröôøng thuaän lôïi cho caùc loaïi vi khuaån laây beänh phaùt trieån. 3.3. CAÙC ÑIEÀU KIEÄN KINH TEÁ XAÕ HOÄI CUÛA THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH TRONG MOÁI QUAN HEÄ VÔÙI SÖÏ SINH RAÙC 3.3.1. Veà giao thoâng vaän taûi vaø cô sôû haï taàng 3.3.1.1. Giao thoâng vaän taûi Thaønh phoá Hoà Chí Minh laø trung taâm thöông maïi vaø laø ñaàu moái giao thoâng quan troïng cuûa Nam boä vaø cuûa caû nöôùc. Töø thaønh phoá Hoà Chí Minh, maïng löôùi giao thoâng lan toûa ñi khaép nôi, moái quan heä vôùi caùc vuøng phuï caän ñöôïc noái baèng heä thoáng ñöôøng quoác loä, ñöôøng lieân tænh loä ñeán caùc nôi töø mieàn Taây ra mieàn Trung vaø mieàn Baéc nöôùc ta. Caùc truïc giao thoâng chính trong noäi thaønh cuûa thaønh phoá coù chieàu daøi khoaûng 1.500 km. Maïng löôùi giao thoâng ñöôøng boä nhìn chung ñaõ vaø ñang xuoáng caáp traàm troïng moät phaàn laø do söï quaù taûi veà löôïng xe coä vaø moät phaàn laø do caùc truïc giao thoâng naøy khoâng ñöôïc chænh trang vaø naâng caáp kòp thôøi. Trong thôøi gian saép tôùi, thaønh phoá hoà chí minh ñaët troïng taâm vaøo vieäc phaùt trieån maïng löôùi giao thoâng, theo ñeà aùn ñieàu chænh quy hoaïch chung ñeán naêm 2020 ñöôïc chính phuû pheâ duyeät nhaèm giaûi quyeát caùc vaán ñeà taéc ngheõn giao thoâng ñoâ thò. Veà giao thoâng ñöôøng boä, phaán ñaáu töø nay ñeán naêm 2010 maät ñoä ñöôøng ñaït 22-24% quyõ ñaát ñoâ thò. Trong ño khu vöïc noäi thaønh ñaït 16-20% quyõ ñaát. Tích cöïc xaây döïng vaø hoaøn thaønh caùc tuyeán ñöôøng vaønh ñai 1, vaønh ñai 2, xaây döïng ñöôøng cao toác cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh – Trung Löông – Caàn Thô. Tieáp tuïc naâng caáp môû roäng vaø xaây döïng môùi moät soá truïc ñöôøng chính ñoâ thò nhö ñöôøng song haønh Haø Noäi, Ñaïi Loä Ñoâng Taây, ñöôøng Tröôøng Chinh,… xaây döïng vaø hoaøn chænh moät soá caàu, ñoàng thôøi xaây döïng ñöôøng haøm vöôït soâng Saøi Goøn, keát noái trung taâm hieän höõu vaø trung taâm môùi Thuû Thieâm. Ñöôøng saét, ngoaøi heä thoáng ñöôøng saét quoác gia, quy hoaïch hoaøn chænh heä thoáng ñöôøng saét ñoâ thò bao goàm taàu ñieän ngaàm (Metro) vaø xe ñieän treân maët ñaát hoaëc ñöôøng saét treân cao(Monorail). Ñöôøng soâng, ñaàu tö naâng caáp caùc caûng soâng, phaán ñaáu ñeán naêm 2010 ñaït khoái löôïng haøng hoaù töø 3,2 trieäu taán ñeán 3,9 trieäu taán. Ñöôøng bieån, phaán ñaáu töø nay ñeán naêm 2010 heä thoáng caûng treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh seõ coù toång coâng suaát töø 49 trieäu taán ñeán 55 trieäu taán. Xaây döïng keá hoaïch di dôøi caùc caûng: Taân Caûng, Saøi Goøn, Khaùnh Hoäi ñoàng thôøi tieán haønh cuï theå hoaù quy hoaïch xaây döïng cuïm caûng bieån taïi Caùt Laùi, Hieäp Phöôùc. Haøng khoâng, theo ñònh höôùng phaùt trieån, thaønh phoá seõ thöïc hieän vieäc naâng caáp, môû roäng vaø hoaøn thieän saân bay taân sôn nhaát ñeå ñaït coâng suaát noun tieáp 8 trieäu haønh khaùch/naêm. 3.3.1.2. Nguoàn ñieän Nguoàn ñieän thaép saùng cho thaønh phoá ñöôïc caáp töø caùc nhaø maùy nhieät ñieän, thuûy ñieän, theo coâng suaát thieát keá khoaûng 1.098,7 MW chöa keå nguoàn ñieän töø ñöôøng daây 500 KV ñöa ñieän veà thaønh phoá haøng naêm töø 1,5 tyû KWh ñeán 2 tyû KWh. Theo nhu caàu, ñieän nhaän töø löôùi öôùc tính khoaûng 12,3 tyû kwh vaøo naêm 2005 vaø 20,6tyû kwh vaøo naêm 2010. Töø ñaây ñeán naêm 2025 nghieân cöùu xaây döïng vaø ñieàu chænh caùc löôùi ñieän sau: Löôùi 500KV: phuïc vuï phuï taûi phía taây baéc thaønh phoá, ngoaøi vieäc trieån khai xaây döïng traïm Nhaø Beø vaø ñöôøng daây 500KV Phuù Myõ – Nhaø Beø – Phuù Laâm, ñöôøng daây 500KV Plaiku-taân ñònh –phuù laâm caàn ñieàu chænh boå sung thay theá caùc traïm Caùt Laùi vaø Bình Chieåu. Löôùi 220KV: Quy hoaïch boå sung vaø ñieàu chænh moät soá traïm 220KV nhö Baéc Thu Ûñöùc, Nam Saøi Goøn, Nam Saøi Goøn 2, Thuû Thieâm, Bình Phöôùc, Caàu Boâng; xem xeùt caùc Traïm Hoaû Xa, Bình Chieåu vaø Vónh Loäc. Löôùi 110KV: Xem xeùt vieäc thöïc hieän theo quy hoaïch vaø nghieân cöùu ñieàu chænh nhöõng traïm khoù thöïc hieän nhö Taân Höng, Saøi Goøn, Coâng vieân 23/9. Theo toång sô ñoà phaùt trieån ñieän löïc Mieàn Nam do nguoàn voán ñaàu tö phaùt trieån nguoàn naêng löôïng coøn haïn cheá, giai ñoaïn 2001-2005 taêng 11% naêm. Tuy toác ñoä taêng cao hôn so vôùi quy hoaïch ôû caùc giai ñoaïn töông öùng laø 12,2% vaø 10,6% nhöng nguoàn ñieän nhaän ñöôïc ôû naêm 2010 môùi ñaït 86% so vôùi quy hoaïch ñeà ra. Phaán ñaáu naâng coâng suaát cöïc ñaïi cuûa löôùi leân 2400MW vaøo naêm 2005 vaø 4200MW vaøo naêm 2010. giaûm toån thaát ñieän löôùi xuoáng coøn 10% vaøo naêm 2005vaø 8% vaøo naêm 2010. 3.3.1.3. Caáp thoaùt nöôùc Nöôùc caáp söû duïng cho sinh hoaït cuûa thaønh phoá chuû yeáu töø hai nguoàn: töø nhaø maùy nöôùc Thuû Ñöùc vaø nöôùc ngaàm cuûa nhaø maùy nöôùc ngaàm Hoùc Moân. Ngoaøi ra, moät soá hoä daân vaø nhaø maùy coøn söû duïng nöôùc gieáng khoan. Ñieàu khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc laø ña phaàn caùc hoä daân vaø caùc nhaø maùy ñeàu xaû nöôùc thaûi chöa heà qua xöû lyù (cho duø laø xöû lyù sô boä) ra keânh raïch. Chính vì vaäy, haàu heát caùc keânh raïch ôû thaønh phoá ñeàu ñang bò oâ nhieãm höõu cô raát naëng. 3.3.1.4. Thoâng tin lieân laïc Heä thoáng ñöôøng daây ñieän thoaïi, heä thoáng truyeàn vaø nhaän tín hieäu kyõ thuaät soá, caùc phöông tieän truyeàn daãn Internet, thoâng tin ñaïi chuùng… nhaèm phuïc vuï cho nhu caàu giao tieáp thoâng tin trong nöôùc vaø quoác teá phaùt trieån raát toát. Töø nay ñeán naêm 2010 xaây döïng hoaøn chænh maïng löôùi böu chính 3 caáp, phaùt trieån caùc dòch vuï böu chính vieãn thoâng. Phaán ñaáu ñeán naêm 2005 ñaït bình quaân ñaàu 28,4 maùy /100 daân, naêm 2010 ñaït 35,9 maùy/100 daân. Phaùt trieån maïnh dòch vuï Internet, öôùc tính ñeán naêm 2005 coù khoaûng 160 ngaøn soá thueâ bao vaø naêm 2010 seõ coù 300 ngaøn soá thueâ bao. 3.3.2. Kinh teá Vó moâ Ñieåm laïi tình hình naêm 2005 treân lónh vöïc kinh teá (chöa coù soá lieäu naêm 2006), thaønh phoá ñaõ ñaït vaø hoaøn thaønh vöôït keá hoaïch ñeà ra. Toång saûn phaåm noäi ñòa treân ñòa baøn thaønh phoá taêng 12,2%. Phaùt trieån kinh teá vôùi toác ñoä taêng tröôûng cao ñaõ taïo ra möùc ñoùng goùp GDP lôùn cho caû nöôùc. Tyû troïng GDP cuûa thaønh phoá chieám 1/3 GDP cuûa caû nöôùc. Coù theå noùi thaønh phoá laø haït nhaân trong vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Nam vaø trung taâm ñoái vôùi vuøng Nam Boä. Vôùi möùc ñoùng goùp GDP laø 66,1% trong vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Nam va ñaït möùc 30% trong toång GDP cuûa vuøng Nam Boä. Kinh teá thaønh phoá coù söï chuyeån dòch maïnh meõ vôùi möùc taêng tröôûng cuûa caùc thaønh phaàn nhö sau: Naêng suaát lao ñoäng bình quaân toaøn neàn kinh teá thaønh phoá ñaït 63,63 trieäu ñoàng/ ngöôøi /naêm Naêng suaát lao ñoäng coâng nghieäp xaây döïng ñaït 67,05 trieäu ñoàng/ ngöôøi /naêm (baèng 105,4% naêng suaát lao ñoäng bình quaân toaøn neàn kinh teá) Naêng suaát lao ñoäng dòch vuï ñaït 66,12 trieäu ñoàng/ngöôøi/naêm (baèng 103,12%) Naêng suaát lao ñoäng noâng nghieäp ñaït 13,66 trieäu ñoàng/ngöôøi/naêm(baèng 21,5%) Thaønh phoá laø nôi thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi maïnh meõ nhaát caû nöôùc, keå caû khi luaät ñaàu tö ñöôïc ban haønh. Soá döï aùn ñaàu tö cuûa thaønh phoá chieám 1/3 toång soá döï aùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi treân caû nöôùc. Naêm 2005, toång döï aùn ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taêng khaù cao so vôùi naêm 2004. Coù 258 döï aùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc caáp pheùp vôùi toång soá voán laø 577 trieäu USD, taêng 4,5% veà soá döï aùn vaø 43,7% veà voán ñaàu tö. Coù 145 döï aùn taêng voán vôùi soá ñieàu chænh taêng 330 trieäu USD. Tính chung toång soá voán ñaàu tö keå caû taêng voán laø 970 trieäu USD, taêng 7,7%. beân caïnh ñoù, coù 5 döï aùn ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi coù toång soá voán laø 29,1 trieäu USD. Thaønh phoá luoân chieám tyû troïng cao nhaát trong toång thu ngaân saùch cuûa nhaø nöôùc, maëc duø gaëp nhieàu khoù khaên. Song toång thu ngaân saùch cuûa thaønh phoá vaãn khoâng ngöøng taêng. Naêm 2005, toång ngaân saùch treân ñòa baøn 58.850,32 tyû ñoàng, taêng 22,21% so vôùi naêm 2004 ñaït 108,27% döï aùn caû naêm. Coù theå noùi veà kinh teá thaønh phoá ñang phaùt trieån ñoàng ñeàu vaø khaù nhanh nhaát laø hieän taïi khi Vieät Nam gia nhaäp WTO. Kinh teá thaønh phoá coøn phaùt trieån maïnh hôn nöõa. 3.3.3. Vaán ñeà y teá, giaùo duïc Thaønh Phoá Hoà Chí Minh ngaøy caøng khaûng ñònh vai troø trung taâm giaùo duïc- ñaøo taïo chaát löôïng cao cuûa mình. Veà coâng taùc giaùo duïc, ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc ñaõ phaùt trieån theo chieàu höôùng ngaøy caøng gia taêng, soá löôïng ñaõ ñaøo taïo thöôøng naêm sau cao hôn naêm tröôùc; loaïi hình ñaõ taïo cuõng ña daïng, cô sôû vaät chaát ñöôïc quan taâm ñaàu tö. Soá löôïng tröôøng ñaïi hoïc cao ñaêûng taêng nhanh theo ñaø phaùt trieån kinh teá. Töø naêm 1995, thaønh phoá ñaõ ñaït tieâu chuaån xoaù muø chöõ vaø phoå caäp tieåu hoïc; 100% soá xaõ coù tröôøng tieåu hoïc vaø 80% soá xaõ coù tröôøng trung hoïc cô sôû. Trình ñoä daân trí ngaøy caøng ñöôïc naâng cao. Naêm 2002, Sôû Giaùo Duïc vaø Ñaïo Taïo Thaønh Phoá Hoà Chí Minh ñaõ ñoùn nhaän côø löu nieäm vaø quyeát ñònh coâng nhaän hoaøn thaønh phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû do boä giaùo duïc ñaøo taïo trao taëng vaø trôû thaønh ñòa phöông ñaàu tieân trong caû nöôùc ñaït ñöôïc chuaån naøy. Trong naêm 2005, ngaønh giaùo duïc vaø ñaøo taïo tieáp tuïc cuûng coá thaønh quaû phoå caäp tieåu hoïc vaø trung hoïc ( quaän 1, quaän 3, quaän Bình Thaïnh), naâng soá caùc quaän ñaït phoå caäp trung hoïc laø 5 quaän. Kyø thi toát nghieäp caùc caáp ñöôïc toå chöùc an toaøn vaø ñaït keát quaû toát( trong ñoù, tyû leä hoïc sinh toát nghieäp trung hoïc cô sôû ñaït 99,3%; trung hoïc phoå thoâng 90,3%). Ngaønh giaùo duïc taêng cöôøng ñaàu tö xaây döïng tröôøng lôùp toång soá voán ñaàu tö laø 1.021 tyû cho naêm hoïc môùi. Coù 928 phoøng hoïc môùi ñöôïc ñöa vaøo söû duïng. Chöông trình ñaøo taïo tieán só, thaïc só ñaõ tuyeån choïn ñöôïc 264 öùng vieân; ñaõ ñöa ñi hoïc ñöôïc 194 öùng vieân, caùc öùng vieân coøn laïi ñang hoaøn taát thuû tuïc vaø boài döôõng ngoaïi ngöõ. Ñaõ coù 20 thaïc só, tieán só toát nghieäp veà coâng taùc ôû thaønh phoá. Theo thoáng keâ, soá giaùo vieân vaø hoïc sinh phoå thoâng cuûa thaønh phoá chæ chieám moät tyû leä vöøa phaûi cuûa caû nöôùc thì soá giaùo vieân vaø sinh vieân ñaïi hoïc, cao ñaúng, trung hoïc chuyeân nghieäp, coâng nhaân kyõ thuaät cuûa thaønh phoá ngaøy caøng chieám moät tyû leä raát cao, ñieàu naøy chöùng toû thaønh phoá laø moät trung taâm giaùo duïc – ñaøo taïo chaát löôïng cao cuûa caû nöôùc vaø ñaõ thu huùt ñöôïc moät soá löôïng lôùn sinh vieân töø moïi mieàn ñaát nöôùc veà moãi naêm. Thaønh phoá Hoà Chí Minh coù ñoäi nguõ caùn boä khoa hoïc kyõ thuaät vöøa ñoâng veà soá löôïng (haøng chuïc ngaøn ngöôøi), vöøa ñöôïc ñaøo taïo raát ña daïng töø caùc nguoàn khaùc nhau, coù ñuû trình ñoä ñeå tieáp thu khoa hoïc kyõ thuaät tieân tieán cuûa theá giôùi. Thaønh Phoá Hoà Chí Minh cuõng laø trung taâm y teá lôùn nhaát nöôùc ta vôùi soá löôïng côû sôû y teá ñöôïc trang bò ngaøy caøng hieän ñaïi cuõng nhö ñoäi nguõ caùn boä y teá coù trình ñoä cao nhieàu nhaát nöôùc. Naêm 2005, ngaønh y teá tieáp tuïc ñaàu tö cô sôû vaät chaát, trang thieát bò y teá hieän ñaïi ñeå taêng naêng löïc khaùm chöõa beänh (Khu xaï trò gia toác beänh vieän Ung Bieáu, khu kyõ thuaät cao cuûa beänh vieän bình daân, v.v…). ñaõ taêng 770 giöôøng beänh noäi truù cho caùc cô sôû khaùm chöõa beänh (trong ñoù: 515giöôøng do nhaø nöôùc ñaàu tö, 265 giöôøng do caùc cô sôû ngoaøi coâng laäp ñaàu tö). Nhieàu thieát bò y teá kyõ thuaät cao ñöôïc ñöa vaøo ñieàu trò ñeå naâng cao chaát löôïng khaùm chöõa beänh. Ñaõ thöïc hieän ñöôïc kyõ thuaät gheùp taïng (gheùp gan). Phaùt trieån chöông trình chuaån ñoaùn ñieàu trò töø xa vôùi caùc tænh baïn. Cuøng vôùi söï gia taêng cuûa soá beänh vieän cuõng nhö soá giöôøng beänh, ñoäi nguõ caùn boä y teá cung taêng leân nhanh choùng caû veà chaát laãn veà löôïng. Caùc chöông trình chaêm soùc söùc khoeû coäng ñoàng ñöôïc tieáp tuïc thöïc hieän; coâng taùc khaùm chöõa beänh ñöôïc trieån khai maïnh meõ, beänh soát xuaát huyeát giaûm 50%; beänh thöông haøn giaûm 59%; beänh Rubella coù 1.191 ngöôøi maéc taäp trung taïi huyeän Cuû Chi, ñaõ ñöôïc khoáng cheá. Nhö vaäy qua hôn 31 naêm xaây döïng vaø phaùt trieån thaønh phoá ñaõ khoâng ngöøng noã löïc phaán ñaáu hieän ñaïi hoaù cô sôû vaät chaát kyõ thuaät cuõng nhö ñaøo taïo vaø naâng cao trình ñoä cuûa ñoäi nguõ caùn boä y teá vaø ñaõ gaët haùi ñöôïc nhöõng thaønh quaû trong coâng tac khaùm chöõa beänh, phoøng beänh vaø chaêm lo söùc khoeû nhaân daân, noåi baät nhaát laø ñieàu trò voâ sinh vaø gheùp maùu cuoáng roán ñieàu trò ung thö. Caùc thaønh quaû treân ñaõ khaûng ñònh vai troø ngaøy caøng quan troïng cuûa trung taâm y teá lôùn baäc nhaát nöôùc cuûa thaønh phoá. Ngoaøi ra, vieäc caûi taïo, naâng caáp vaø hoaøn chænh caùc beänh vieän vaø caùc trung taâm y teá hieän coù theo höôùng ñoåi môùi, hieän ñaïi hoùa caùc cô sôû vaät chaát vaø trang thieát bò, di dôøi hoaëc chuyeån ñoåi caùc cô sôû y teá gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ñoâ thò cuõng ñang ñöôïc chính quyeàn thaønh phoá quan taâm. Hieän taïi, thaønh phoá ñang coù chuû tröông xaây döïng môùi moät soá beänh vieän vôùi caùc trang thieát bò hieän ñaïi, beänh vieän quoác teá, beänh vieän cho moät soá beänh laây lan taïi caùc quaän môùi vaø caùc huyeän ngoaïi thaønh vôùi quy moâ treân 500 giöôøng beänh ñeå phuïc vuï cho nhaân daân thaønh phoá, caùc tænh laân caän vaø caû nöôùc. Baûng 7: keát quaû ñieàu tra veà giaùo duïc , y teá Naêm 2001 2002 2003 2004 2005 Hoïc sinh maãu giaùo (1000ngöôøi) 128,9 127,1 128,6 147,8 159,7 Hoïc sinh phoå thoâng (1000 ngöôøi) 870,8 877,7 882,7 882,0 890,2 Sinh vieân cao ñaúng vaø ñaïi hoïc (1000 ngöôøi) 267,5 292,8 295,4 297,1 299,2 Hoïc sinh toá nghieäp (1000 ngöôøi) Ñaïi hoïc vaø cao ñaûêng 44,2 49,3 54,7 56,3 57,011 Soá giöôøng beänh (giöôøng) 17.342 17.418 17.418 19,290 19,442 Caùn boä y teá Soá baùc só, nha só (ngöôøi) 4.577 4.581 4.600 5.710 5,762 Soá döôïc só cao caáp (ngöôøi) 775 781 785 803 808 Nguoàn: Cuïc thoáng keâ thaønh phoá Hoà Chi Minh 2005 3.3.4.Vaán ñeà moâi tröôøng ñoâ thò Vôùi toác ñoä phaùt trieån kinh teá lieân tuïc taêng tröôûng töø 8-11% trong nhöõng naêm gaàn ñaây, kinh teá Thaønh Phoá Hoà Chí Minh luoân daãn ñaàu vaø xöùng daùng laø “ñaàu taàu” khu vöïc kinh teá troïng ñieåm phía nam. Nhöng Thaønh Phoá Hoà Chí Minh cuõng ñang phaûi gaùnh vaùc naëng neà moät löôïng chaát thaûi coâng nghieäp, chaát thaûi sinh hoaït sinh ra töø söï taêng tröôûng kinh teá ñoù. Vôùi hôn 800 nhaø maùy naèm trong 15 khu coâng nghieäp, khu cheá xuaát ñang hoaït ñoäng (theo thoáng keâ thaùng 6/2005 cuûa phoøng quaûn lyù chaát thaûi raén); gaàn 35000 cô sôû saûn xuaát lôùn, vöøa vaø nhoû naèm phaân taùn khaép thaønh phoá (cuïc thoáng keâ thaønh phoá naêm 2004), moãi ngaøy thaønh phoá tieáp nhaän khoaûng 1.000-1.500 taán chaát thaûi raén coâng nghieäp, trong ñoù coù khoaûng töø 120-150 taán chaát thaûi nguy haïi. Thaønh phoá coøn phaûi tieáp nhaän vaø xöû lyù moãi ngaøy töø 7-9taán chaát thaûi y teá. Ñoù laø chöa keå chaát thaûi töø caùc tænh laân caän nhö Ñoàng Nai, Bình Döông, Baø Ròa-Vuõng Taàu … ñöa veà thaønh phoá ñeå xöû lyù do caùc ñòa phöông naøy chöa ñuû naêng löïc ñeå giaûi quyeát; chöa keå tôùi löôïng chaáùt thaûi nguy haïi phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng thöông maïi dòch vuï cho tôùi nay vaãn chöa xaùc ñònh ñöôïc. Neáu khoâng quaûn lyù chaët cheõ, löôïng chaát thaûi nguy haïi treân seõ laø nguy cô tieàm taøn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nghieâm troïng. Nhöng cho ñeán thôøi ñieåm naøy thaønh phoá vaãn chöa coù moät heä nhaø maùy ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp, chaát thaûi nguy haïi ñang ñoå xuoáng töøng ngaøy, töøng giôø. Trong soá khoaûng 20 doanh nghieäp tö nhaân hoaït ñoäng trong lónh vöïc naøy, chæ coù 5 doanh nghieäp coù nhaø maùy xöû lyù chaát thaûi laø Coâng Ty cp Moâi tröôøng Vieät – UÙc, Coâng Ty TTHH Moâi Tröôøng Xanh, coâng ty TNHH Thaønh Laäp, Coâng Ty TNHH Thaûo Thuaän, Coâng Ty TNHH Taân Ñöùc Thaûo) vôùi coâng ngheä chuû yeáu laø “ñaát thieâu huyû” vaø xöû lyù nöôùc thaûi. Moät soá doanh nghieäp coù nhaø maùy chöng caát dung moâi, taùi sinh daàu nhôùt. Coøn laïi laø caùc doanh nghieäp thu gom chaát thaûi töø nôi saûn xuaát chuyeån tôùi nhaø maùy xöû lyù hoaëc cô sôû taùi cheá. Yù thöùc roõ moái nguy cô naøy, ñaàu naêm 2004, Thaønh Phoá Hoà Chí Minh ñaõ giao cho Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng laäp “quy hoaïch toång theå heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi coâng nghieäp – chaát thaûi nguy haïi toaøn thaønh phoá ñeán naêm 2020”, nhöng cho ñeán nay moïi vieäc vaãn chöa ñöôïc trieån khai, do naêng löïc coøn haïn cheá, thuû tuïc veà voán ñaàu tö vaø nguoàn voán vaãn chöa ñöôïc duyeät. Giaûi quyeát baøi toaùn khoù khaên naøy, ñöôïc söï chæ ñaïo cuûa sôû, phoøng Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng ñaõ chuû ñoäng keâu goïi caùc chuyeân gia veà lónh vöïc moâi tröôøng töø caùc sôû, ban, ngaønh, caùc tröôøng ñaïi hoïc caùc trung taâm, Vieän nghieân cöùu toaøn thaønh phoá goùp coâng, goùp söùc. Môùi ñaây hôn 20 chuyeân gia ñaõ coù maët trong cuoäc hoäi thaûo (7/10/2005) do phoøng quaûn lyù chaát thaûi raén chuû trì ñeå baøn veà vieäc xaây döïng döï aùn quy hoaïch toång theå. Muïc tieâu cuûa döï aùn laø thu gom 90% chaát thaûi coâng nghieäp vaøo naêm 2010; taêng c._.