Bước đầu nghiên cứu tình hình ô nhiễm nước mặt tại 1 số sồng chính trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp - Đề xuất giải pháp kiểm soát môi trường
Tài liệu Bước đầu nghiên cứu tình hình ô nhiễm nước mặt tại 1 số sồng chính trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp - Đề xuất giải pháp kiểm soát môi trường: ... Ebook Bước đầu nghiên cứu tình hình ô nhiễm nước mặt tại 1 số sồng chính trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp - Đề xuất giải pháp kiểm soát môi trường
Tóm tắt tài liệu Bước đầu nghiên cứu tình hình ô nhiễm nước mặt tại 1 số sồng chính trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp - Đề xuất giải pháp kiểm soát môi trường, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Chöông 1: TOÅNG QUAN
TÍNH CAÁP THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI
Hieän nay oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc laø moät vaán ñeà thu huùt ñöôïc söï quan taâm cuûa raát nhieàu nhaø khoa hoïc, caùc toå chöùc moâi tröôøng treân theá giôùi cuõng nhö töøng quoác gia. Trong ñoù,oâ nhieãm nöôùc maët trong caùc thuûy vöïc nhö: soâng ngoøi, hoà töï nhieân, hoà chöùa (hoà nhaân taïo), ñaàm laày, ñoàng ruoäng laø vaán ñeà thu huùt quan taâm nhieàu nhaát. Trong caùc daïng nöôùc maët, thì nöôùc soâng laø nguoàn nöôùc ñöôïc söû duïng roäng raõi trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát.
Nöôùc ta coù heä thoáng soâng ngoøi daøy ñaëc, trong ñoù coù 2.360 soâng coù chieàu daøi lôùn hôn 10 km; 8 trong soá caùc con soâng naøy coù löu vöïc soâng lôùn vôùi dieän tích lôùn hôn 10.000 km2. Toång doøng chaûy soâng ngoøi trung bình haøng naêm cuûa nöôùc ta baèng khoaûng 847 km3; trong ñoù, toång löôïng ngoaøi vuøng chaûy vaøo laø 507 km3 (chieám 60%) vaø doøng chaûy noäi ñòa laø 340 km3 (chieám 40%).
Ñoàng Thaùp laø moät tænh noâng nghieäp thuoäc Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long, moâi tröôøng khoâng nhöõng chòu aûnh höôûng do quaù trình phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa tænh maø coøn chòu taùc ñoäng töø caùc khu vöïc laân caän. Haøng naêm Ñoàng Thaùp chòu aûnh höôûng cuûa luõ töø thöôïng nguoàn soâng Meâ Koâng ñoå veà. Kinh teá cuûa vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long noùi chung vaø cuûa Ñoàng Thaùp noùi rieâng chöa phaùt trieån ñuùng vôùi tieàm naêng saün coù, ñôøi soáng cuûa ña soá ngöôøi daân noâng thoân vaãn coøn gaëp khoù khaên.
Hôn 60% hoä gia ñình ôû Tænh Ñoàng Thaùp soáng doïc theo caùc keânh, soâng ñaõ phaùt sinh nhieàu vaán ñeà veà oâ nhieãm moâi tröôøng, phaù vôõ caân baèng sinh thaùi. Trong ñoù, vaán ñeà oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët ñang ngaøy caøng traàm troïng, do vieäc gia taêng daân soá cô hoïc, vaán ñeà veä sinh moâi tröôøng nhö raùc thaûi, chaát thaûi chaên nuoâi, nöôùc thaûi sinh hoaït, nhaø veä sinh,… ñaõ vaø ñang gaây oâ nhieãm traàm troïng laøm aûnh höôûng ñeán cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân.
Maët khaùc, do thoùi quen sinh hoaït khoâng hôïp veä sinh nhö söû duïng nöôùc maët chöa qua xöû lyù ñeå taém, röûa, giaët giuõ vaø veä sinh chuoàng traïi laø phoå bieán ôû vuøng soâng nöôùc (hieän töôïng caùc nhaø ôû ñaàu soâng ñang giaët giuõ, doäi chuoàng traïi thì caùch ñoù khoâng xa khoaûng vaøi m caùc nhaø phía döôùi nguoàn söû duïng laïi chính nguoàn nöôùc ñang hoøa laàn caùc chaát oâ nhieãm ôû thöôïng nguoàn ñeå vo gaïo, aên uoáng,… laø phoå bieán) ñaõ gaây ra nhöõng beänh taät nguy hieåm cho con ngöôøi.
Beân caïnh ñoù, do ñaëc ñieåm töï nhieân cuûa tænh thöôøng xuyeân bò ngaäp luït, cho neân vaøo muøa luõ, ngoaøi nöôùc thaûi thöôøng xuyeân thaûi vaøo nguoàn nöôùc, nöôùc möa coøn cuoán caùc chaát thaûi treân beà maët xuoáng caùc thuûy vöïc, ñoàng thôøi coøn boå sung nguoàn thaûi töø phía thöôïng nguoàn traøn veà. Theâm vaøo ñoù nöôùc thaûi töø caùc hoaït ñoäng sinh hoaït cuûa daân cö, hoaït ñoäng kinh teá, saûn xuaát cuûa caùc cô sôû coâng nghieäp vaø tieåu thuû coâng nghieäp khoâng qua xöû lyù thaûi tröïc tieáp vaøo nguoàn nöôùc.
Do ñoù, nguoàn nöôùc maët taïi nôi ñaây ñaõ vaø ñang coù nguy cô bò oâ nhieãm ngaøy theâm traàm troïng, laøm cho chaát löôïng nöôùc ngaøy caøng giaûm neân chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu saûn xuaát vaø ñôøi soáng daân sinh.
Cuøng vôùi vaán ñeà cô sôû haï taàng yeáu keùm, vaán ñeà veà giaùo duïc noùi chung vaø giaùo duïc veà veä sinh moâi tröôøng cho ngöôøi daân noâng thoân noùi rieâng coøn gaëp nhieàu khoù khaên. Ñeå goùp phaàn caûi thieän ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân nôi ñaây phaûi höôùng tôùi giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng, caûi thieän ñieàu kieän veä sinh moâi tröôøng cuûa Tænh Ñoàng Thaùp. Ñaây laø moät vaán ñeà böùc xuùc, goùp phaàn baûo veä söùc khoûe cuûa ngöôøi daân, laø nguoàn löïc quan troïng ñeå goùp phaàn phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi Tænh Ñoàng Thaùp vaø caùc vuøng laân caän höôùng tôùi phaùt trieån beà vöõng.
Chính vì leõ ñoù, vôùi söï chaáp thuaän cuûa khoa Moâi tröôøng vaø coâng ngheä Sinh hoïc - tröôøng Ñaïi hoïc Kyõ thuaät Coâng ngheä TP.HCM nay em xin maïnh daïn tieán haønh ñeà taøi“Böôùc ñaàu nghieân cöùu tình hình oâ nhieãm nöôùc maët taïi moät soá soâng chính treân ñòa baøn Tænh Ñoàng Thaùp - ñeà xuaát giaûi phaùp kieåm soaùt oâ nhieãm”
MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU
Nghieân cöùu, ñaùnh giaù thöïc traïng oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët cuûa moät soá soâng chính treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp.
Ñeà xuaát caùc bieän phaùp ñeå kieåm soaùt tình hình oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët taïi moät soá soâng chính treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp, goùp phaàn xaây döïng moâi tröôøng xanh - saïch - ñeïp vaø phuïc vuï ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân trong tænh.
YÙ NGHÓA CUÛA ÑEÀ TAØI
Ñeà taøi nghieân cöùu veà chaát löôïng nöôùc maët döïa theo caùc tieâu chuaån moâi tröôøng ñang ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi nöôùc maët TCVN 5942 - 1995. Ñaây laø moät ñeà taøi mang tính thieát thöïc vaø coù theå aùp duïng ñeå xem xeùt tình hình oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc maët treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp noùi rieâng, caùc ñòa phöông khaùc noùi chung. Beân caïnh ñoù, trong tình hình nöôùc ta hieän nay bôûi khoâng coù caùc cô quan quaûn lyù haønh chaùnh phoái hôïp keá hoaïch moät caùch chaët cheõ, hoï khoâng ñònh höôùng roõ coâng vieäc mình caàn phaûi laøm vaø laøm nhö theá naøo ñeå mang laïi hieäu quaû kinh teá maø vaãn ñaûm baûo ñeán söùc khoeû cuûa ngöôøi daân vaø heä sinh thaùi töï nhieân trong khu vöïc. Nhö vaäy, ñeà taøi coøn chuù troïng ñeán coâng taùc giaùo duïc cho caùn boä, nhaân daân trong khu vöïc coù nhaän thöùc cô baûn veà moâi tröôøng ñoàng thôøi môû ra ñònh höôùng phaùt trieån kinh teá cuûa vuøng.
NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU
Ñeå ñaït ñöôïc muïc tieân ñeà ra, ñeà taøi caàn ñöôïc tieán haønh vôùi caùc noäi dung chính sau ñaây:
Toång quan veà ñieàu kieän töï nhieân vaø hieän traïng kinh teá xaõ hoäi tænh Ñoàng Thaùp.
Tìm hieåu veà chaát löôïng nöôùc maët taïi moät soá soâng chính treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp vôùi caùc vaán ñeà nhö sau:
Ñaëc ñieåm moâi tröôøng nguoàn nöôùc maët tænh Ñoàng Thaùp
Thu thaäp soá lieäu veà caùc thoâng soá oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët treân moät soá con soâng chính chaûy qua ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp
Ñaùnh giaù, nhaän xeùt caùc thoâng soá gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët
Ñeà xuaát caùc vaán ñeà moâi tröôøng öu tieân giaûi quyeát vaø caùc chöông trình quaûn lyù moâi tröôøng
PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Phöông phaùp luaän
ÖÙng duïng phöông phaùp luaän nghieân cöùu sinh thaùi moâi tröôøng. Trong moâi tröôøng luoân coù nhöõng taùc ñoäng ñoàng thôøi vaøo moät thaønh phaàn moâi tröôøng. Vì vaäy, khi xem xeùt ñaùnh giaù caàn ñaùnh giaù ñaày ñuû caùc yeáu toá coù lieân quan nhö sô ñoà sau:
Nöôùc trong khí quyeån
Chaát löôïng nöôùc maët
Nöôùc chaûy traøn qua khu vöïc laân caän
Nöôùc maët oâ nhieãm töø phía thöôïng nguoàn
Nöôùc thaûi sinh hoaït, coâng nghieäp, caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp taïi ñòa phöông
Sô ñoà 1.1: Toång quan veà phöông phaùp luaän ñaùnh giaù khaû naêng gaây oâ nhieãm nöôùc maët
Nhìn chung, nöôùc tham gia vaøo taát caû caùc hoaït ñoäng soáng treân haønh tinh chuùng ta; ôû ñaâu coù nöôùc thì ôû ñoù coù söï soáng. Hieän nay, chaát löôïng nöôùc maët ñang bò aûnh höôûng bôûi caùc yeáu toá töï nhieân nhö nöôùc trong khí quyeån; nöôùc chaûy traøn töø caùc khu vöïc laân caän; nöôùc maët oâ nhieãm töø phía thöôïng nguoàn ñaõ laøm aûnh höôûng ñeán chaát löôïng nguoàn nöôùc. Beân caïnh ñoù, döôùi taùc ñoäng cuûa con ngöôøi nhö nöôùc thaûi sinh hoaït, coâng nghieäp, noâng nghieäp do caùc nhu caàu aên uoáng, sinh hoaït, coâng nghieäp, noâng nghieäp moät maët ngoán löôïng nöôùc ñaùng keå, maët khaùc coøn gaây suy thoaùi vaø oâ nhieãm nguoàn nöôùc, moät khi chaát löôïng nguoàn nöôùc bò suy thoaùi vaø oâ nhieãm seõ gaây aûnh höôûng ngöôïc trôû laïi ñoái vôùi söï soáng cuûa sinh vaät vaø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi cuõng nhö vaán ñeà khí haäu toaøn caàu.
Moâi tröôøng nöôùc ñöôïc xem laø moâi tröôøng soáng, söï vaän ñoäng vaø phaûn öùng cuûa chuùng ñoái vôùi caùc chaát oâ nhieãm coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng. Moâi tröôøng nöôùc raát nhaïy caûm, chaát baån ñöôïc chuyeån taûi töø nôi naøy ñeán nôi khaùc döôùi daïng hoøa tan vaø phaàn lôùn nhôø caùc haït keo trong nöôùc. Do ñoù, caàn coù nhöõng phöông phaùp nghieân cöùu thích hôïp.
Phöông phaùp trieån khai ñeà taøi
Caùc phöông phaùp ñöôïc söû duïng trong ñeà taøi naøy bao goàm phöông phaùp toång hôïp thoâng tin, ñieàu tra khaûo saùt, thu thaäp taøi lieäu, soá lieäu, so saùnh vaø ñaùnh giaù soá lieäu
Tieàn saùt taïi caùc cô quan quaûn lyù moâi tröôøng: vieäc tieàn saùt ñöôïc tieán haønh trong suoát thaùng 9/2006 nhaèm khaúng ñònh khaû naêng thu thaäp ñöôïc caùc taøi lieäu, caùc soá lieäu caàn thieát ñeå phuïc vuï cho ñeà taøi, khaûo saùt caùc soá lieäu taïi caùc cô quan sau: Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng tænh Ñoàng Thaùp, Phoøng Quaûn lyù Moâi tröôøng tænh Ñoàng Thaùp vaø Chi Cuïc Thoáng Keâ tænh Ñoàng Thaùp.
Thu thaäp taøi lieäu vaø toång hôïp thoâng tin veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá - xaõ hoäi cuûa ñòa baøn nghieân cöùu: ñoái töôïng thu thaäp goàm: ñieàu kieän töï nhieân (vò trí ñòa lyù, dieän tích töï nhieân vaø phaân vuøng ñòa giôùi haønh chính, ñòa hình, khí haäu, thuûy cheá, taøi nguyeân nöôùc, taøi nguyeân röøng, thoã nhöôõng, ñòa chaát - khoaùng saûn), ñaëc ñieåm kinh teá (taêng tröôøng kinh teá, cô caáu kinh teá), veà vaán ñeà xaõ hoäi, daân soá, giaùo duïc - ñaøo taïo… caùc soá lieäu, caùc tö lieäu chuû yeáu ñöôïc thu thaäp taïi caùc cô quan sau: Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng tænh Ñoàng Thaùp, Phoøng Quaûn lyù Moâi tröôøng thò xaõ Cao Laõnh.
Thu thaäp caùc soá lieäu lieân quan ñeán ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi: thu thaäp caùc soá lieäu veà chaát löôïng nöôùc maët taïi moät soá soâng chính treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp bao goàm caùc thoâng soá lyù, hoùa, sinh hoïc cuûa nöôùc nhö: pH, SS, BOD5, COD, DO, Coliform.
Phöông phaùp thoáng keâ vaø xöû lyù soá lieäu: caùc keát quaû thu ñöôïc thoáng keâ thaønh caùc baûng vaø hieäu chænh hôïp lyù.
Toång hôïp soá lieäu, so saùnh vaø ñaùnh giaù: töø keát quaû phaân tích caùc chæ tieâu so saùnh vôùi tieâu chuaån Vieät Nam TCVN 5942 - 1995 thoâng qua ñoà thò vaø tieán haønh ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc maët. Trong quaù trình so saùnh, ñaùnh giaù, seõ xaùc ñònh ñöôïc caùc thoâng soá gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët chaûy qua ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp.
Toång hôïp caùc keát quaû thu thaäp ñöôïc, so saùnh, ñaùnh giaù ñöa vaøo baùo caùo luaän vaên toát nghieäp laø chuû yeáu söû duïng 2 phaàn meàm Microsoft Word ñeå soaïn thaûo baùo caùo vaø Mcirosoft Excel ñeå xöû lyù soá lieäu vaø veõ ñoà thò phuïc vuï cho luaän vaên.
Treân cô sôû caùc keát quaû nghieân cöùu ñöôïc seõ tieán haønh ñeà xuaát caùc giaûi phaùp ñeå caûi thieän chaát löôïng nöôùc maët taïi moät soá soâng chính chaûy qua ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp.
GIÔÙI HAÏN ÑEÀ TAØI
Giôùi haïn veà ñoái töôïng nghieân cöùu: Ñeà taøi chæ taäp trung nghieân cöùu veà caùc thoâng soá gaây oâ nhieãm nöôùc maët taïi moät soá soâng chính ôû Ñoàng Thaùp goàm caùc thoâng soá vaät lyù, hoùa hoïc, sinh hoïc,…
Giôùi haïn veà phaïm vi nghieân cöùu: Nguoàn nöôùc maët treân moät soá soâng chính treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp.
Chöông 2: ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN VAØ HIEÄN TRAÏNG KINH TEÁ XAÕ HOÄI TÆNH ÑOÀNG THAÙP
KHAÙI QUAÙT VEÀ ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN
Vò trí ñòa lyù
Ñoàng Thaùp laø moät trong ba Tænh naèm treân ñòa baøn Ñoàng Thaùp Möôøi thuoäc vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long, naèm ôû phía thöôïng nguoàn soâng Tieàn. Veà ñôn vò haønh chính, Ñoàng Thaùp coù 2 thò xaõ (Thò xaõ Cao Laõnh vaø Thò xaõ Sa Ñeùc) vaø 9 huyeän (Taân Hoàng, Hoàng Ngöï, Tam Noâng, Thanh Bình, Thaùp Möôøi, Cao Laõnh, Laáp Voø, Lai Vung, Chaâu Thaønh).
Toång dieän tích töï nhieân cuûa toaøn Tænh laø 3.374 km2, trong ñoù coù 2/3 dieän tích töï nhieân thuoäc khu vöïc Ñoàng Thaùp Möôøi.
Ñoàng Thaùp coù ñöôøng bieân giôùi Quoác gia vôùi Campuchia daøi khoaûng 50 km töø Hoàng Ngöï ñeán Taân Hoàng, vôùi 4 cöûa khaåu (Thoâng Bình, Dinh Baø, Myõ Caân vaø Thöôøng Phöôùc). Heä thoáng ñöôøng quoác loâ loä 0, 80, 45 cuøng vôùi quoác loä N1, N2 gaén keát Ñoàng Thaùp vôùi thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø caùc tænh trong khu vöïc, ñöôïc ñònh vò nhö sau:
Phía Ñoâng giaùp tænh Long An vaø Tieàn Giang.
Phía Taây Baéc giaùp tænh Preyveng - Campuchia.
Phía Nam giaùp tænh An Giang vaø Caàn Thô
Phía Baéc giaùp tænh Long An.
Ñaëc ñieåm ñòa hình - thoå nhöôõng
2.1.2.1 Ñòa hình
Ñoàng Thaùp coù ñòa hình baèng phaúng, coù xu höôùng thaáp daàn töø Baéc xuoáng Nam vaø töø Taây sang Ñoâng, ñaát ñai thöôøng xuyeân ñöôïc phuø sa boài ñaép, quanh naêm coù nöôùc ngoït vaø nguoàn nöôùc raát phong phuù vôùi heä thoáng keânh raïch chaèng chòt. Vì vaäy, raát phuø hôïp phaùt trieån cho neàn noâng nghieäp toaøn dieän.
Veà giao thoâng, Ñoàng Thaùp coù caûng ôû bôø Baéc soâng Tieàn vaø caûng Sa Ñeùc, treân tuyeán ñöôøng thuûy quoác teá Campuchia - bieån Ñoâng. Vò trí naøy ñaõ taïo cho tænh cô hoäi thuaän lôïi ñeå phaùt trieån neàn kinh teá môû höôùng tôùi xuaát khaåu. Nhìn chung ñòa hình Ñoàng Thaùp ñöôïc chia thaønh 2 vuøng lôùn.
Vuøng phía Baéc soâng Tieàn: coù dieän tích töï nhieân 250.731 ha, roäng 2.482 km2, thuoäc khu vöïc Ñoàng Thaùp Möôøi, ñòa hình töông ñoái baèng phaúng höôùng doác töø Taây Baéc xuoáng Ñoâng Nam cao ñoä phoå bieán töø + 1,0 m - + 2,0 m cao nhaát laø + 4,0 vaø thaáp nhaát laø + 0,7 m goàm caùc Huyeän Tam Noâng, Thanh Bình, Thaùp Möôøi, Cao Laõnh vaø Thò xaõ Cao laõnh, TX Sa Ñeùc, Laáp voø, Lai Vung, Chaâu Thaønh, Khu di tích Goø Thaùp vaø Boä chæ huy Boä ñoäi Bieân phoøng. Ñaây laø vuøng kinh teá coù nhieàu tieàm naêng phaùt trieån, ñaëc bieät laø veà noâng - laâm - thuûy saûn..
Vuøng phía Nam soâng Tieàn: coù dieän tích töï nhieân 73.074 ha, roäng 756 km2, naèm keïp giöõa soâng Tieàn vaø soâng Haäu, ñòa hình coù daïng hình loøng maùng, höôùng doác töø hai beân soâng vaøo giöõa, vôùi ñoä cao phoå bieán 0,8 - 1,0 m, goàm caùc Huyeän Lai Vung, Laáp voø, Chaâu Thaønh vaø TX Sa Ñeùc. Do ñòa hình thaáp neân muøa luõ (thaùng 9 vaø thaùng 10 haøng naêm) thöôøng bò ngaäp nöôùc khoaûng 1m. Ngoaøi soâng Tieàn vaø soâng Haäu, Ñoàng Thaùp coøn coù soâng Sôû Thöôïng vaø soâng Sôû Haï baét nguoàn töø Campuchia ñoå vaøo soâng Tieàn ôû phía Baéc Tænh. Phía Nam Tænh cuõng coù moät soá soâng nhö soâng Caùi Taøu Thöôïng, soâng Caùi Taøu Haï vaø soâng Sa Ñeùc. Caùc soâng naøy cuøng vôùi 20 keânh raïch töï nhieân,110 keânh ñaøo caáp I, 2400 km keânh ñaøo caáp II vaø caáp III ñaõ hình thaønh heä thuûy noâng hoaøn chænh phuïc vuï cho vieäc thoaùt luõ, tieâu nöôùc vaø ñöa nöôùc ngoït vaøo ñoàng. Vuøng naøy coù ñòa hình cao hôn, gaàn vôùi trung taâm kinh teá khu vöïc, giao thoâng thuûy boä thuaän lôïi, ñaát ñai maøu môõ, daân cö ñoâng ñuùc neân neàn kinh teá phaùt trieån khaù oån ñònh, tieàm naêng phaùt trieån coâng nghieäp, thöông maïi, du lòch coøn lôùn.
2.1.2.2 Thoå nhöôõng
Nhoùm ñaát phuø sa.
Nhoùm ñaát naøy coù dieän tích 191.769 ha, chieám 59,06% dieän tích töï nhieân. Đaây laø nhoùm ñaát phaân boá khaép 10 huyeän thò (tröø huyeän Taân Hoàng). Loaïi ñaát naøy bao goàm:
Loaïi ñaát
Dieän tích (ha)
Ñaát phuø sa ñöôïc boài
26.579
Ñaát phuø sa chöa ñònh vò
19.118
Ñaát phuø sa coù taàng loang loã ñoû vaøng
124.055
Dieän tích Glay
8.398
Ñaát phuø sa treân neàn pheøn
13.619
Nhoùm ñaát pheøn:
Dieän tích laø 84.382ha, chieám 25,9% dieän tích töï nhieân, phaân boá khaép 10 huyeän thò tröø huyeän Cao Laõnh. Bao goàm:
Loaïi ñaát
Dieän tích (ha)
Ñaát pheøn tieàm taøng noâng
3.183
Ñaát pheøn tieàm taøng saâu
8.912
Ñaát pheøn hoaït ñoäng noâng
15.391
Ñaát pheøn hoaït ñoäng saâu
44.015
Ñaát pheøn coù söôøn tích luõy treân maët
12.881
Nhoùm ñaát xaùm
Dieän tích 28.155ha, chieám 8,67% dieän tích töï nhieân, phaân boá chuû yeáu treân ñòa hình cao ôû huyeän Taân Hoàng vaø Hoàng Ngöï. Loaïi ñaát naøy bao goàm
Loaïi ñaát
Dieän tích (ha)
Ñaát xaùm phuø sa coå
15.787
Ñaát xaùm baïc maøu treân neàn phuø sa coå
2.851
Ñaát xaùm coù taàng loang loã ñoû vaøng
9.517
Nhoùm ñaát caùt: Dieän tích 120 ha, chieám 0,004% dieän tích töï nhieân thuoäc loaïi ñaát caùt gioøng, phaân boå ôû Ñoäng Caùt vaø Goø Thaùp huîeân Thaùp Möôøi.
Ñieàu kieän khí töôïng thuûy vaên
2.1.3.1Khí haäu
Ñoàng Thaùp naèm trong vuøng nhieät ñôùi ñöôïc chia ra laøm 2 muøa roõ reät: muøa möa baét ñaàu töø thaùng 5 ñeán thaùng 11 vaø muøa khoâ thöø thaùng 12 ñeán thaùng 4 naêm sau. Gioù theo hai höôùng: Ñoâng Baéc töø thaùng 12 - 5, Taây Nam töø thaùng 5 - 11, vaän toác gioù trung bình 2 -3 m/s. Rieâng khu vöïc Ñoàng Thaùp Möôøi vaøo muøa möa thöôûng xaûy ra gioù loác xoaùy.
Söï thay ñoåi nhieät ñoä trung bình giöõa caùc thaùng trong naêm trong moät soá naêm gaàn ñaây nhö sau :
Baûng 2.1: Nhieät ñoä trung bình giöõa caùc thaùng trong moät soá naêm gaàn ñaây
Naêm
Nhieät ñoä trung bình thaùng (0C)
TB
T1
T2
T3
T4
T5
T6
T7
T8
T9
T10
T11
T12
2001
26,30
26,30
27,60
28,80
28,20
27,30
27,80
27,20
28,20
27,60
26,20
26,20
27,31
2002
25,20
25,50
25,50
29,10
29,0
27,90
27,80
27,10
27,70
27,90
27,50
27,40
27,46
2003
25,4
26,60
28,10
29,50
28,0
28,50
27,3
27,10
27,20
26,90
27,30
25,20
27,31
2004
25,70
25,70
27,70
29,30
28,40
27,50
27,30
27,30
27,60
27,20
27,20
25,40
27,19
2005
24,90
26,60
27,50
29,00
28,90
28,10
26,80
27,60
27,40
27,60
27,20
25,60
27,26
Nguoàn : Nieân giaùm thoáng keâ tænh Ñoàng Thaùp, 2005
Keát quaû quan traéc ôû treân cho thaáy söï cheânh leäch nhieät ñoä giöõa caùc thaùng trong naêm khoâng lôùn, nhieät ñoä trung bình haèng naêm khoaûng 27,3oC. Nhieät ñoä trung bình naêm 2005 laø 27,250C cao nhaát laø 290C (thaùng 4) vaø thaáp nhaát laø 24,90C (thaùng 1). Nhöõng ñaëc ñieåm khí haäu naøy töông ñoái thuaän lôïi cho noâng nghieäp phaùt trieån toaøn dieän vôùi cô caáu caây troàng, vaät nuoâi ña daïng, phong phuù vaø sinh tröôûng nhanh.
Cheá ñoä möa:
Cheá ñoä möa ôû tænh Ñoàng Thaùp cuõng nhö caùc tænh Ñoàng Baèng soâng Cöûu Long phaân laøm hai muøa roõ reät, muøa möa thöôøng baét ñaàu töø thaùng 4 vaø keát thuùc vaøo cuoái thaùng 11. Löôïng möa trung bình ôû möùc 124,766 mm/naêm, trong ñoù löôïng möa töø thaùng 5 ñeán thaùng 11 chieám khoaûng 90% toång löôïng möa caû naêm.
Löôïng möa trung bình caùc thaùng trong moät soá naêm gaàn ñaây ñöôïc theå hieän ôû baûng sau:
Baûng 2.2: Löôïng möa trung bình caùc thaùng trong moät soá naêm gaàn ñaây
Naêm
Löôïng möa trung bình thaùng (mm)
TB
T1
T2
T3
T4
T5
T6
T7
T8
T9
T10
T11
T12
2001
11,0
0
47,90
146
167,3
230,9
164,1
167,4
207,3
185,0
27,3
15,6
1370,0
2002
0
0
0
14,0
23,4
181,7
147,3
160,9
154,3
317,2
136,7
98,3
1233,8
2003
1,6
0
0
10,4
330,1
114,2
311,2
208,9
260,7
396,1
104,2
1,6
1739,0
2004
0
0
0
1,0
134,9
291,7
66,0
99,0
148,5
379,0
107,1
26,7
1253,9
2005
0
0
0,2
1,6
66,3
142,1
255,9
173,2
224,0
383,9
151,2
98,8
1497,2
Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ tænh Ñoàng Thaùp, 2005
Nhìn chung, tænh Ñoàng Thaùp coù löôïng möa lôùn, mang laïi nguoàn nöôùc cho ngöôøi daân nôi ñaây söû duïng. Tuy nhieân, löôïng möa taäp trung vaøo moät soá thaùng cuõng gaây nhieàu aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng xung quanh, löôïng möa chaûy traøn treân maët ñaát seõ cuoán troâi caùc chaát baån ra soâng, raïch, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc. Ñoä aåm
Baûng 2.3: Ñoä aåm trung bình caùc thaùng trong naêm 2005
Thaùng
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Ñoä aåm (%)
81
78
75
75
80
84
86
85
86
86
86
83
Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ tænh Ñoàng Thaùp, 2005
Ñoä aåm trung bình laø 81%, cao nhaát laø 86% (thaùng 7) vaø thaáp nhaát laø 75% (thaùng 3).
Thuûy vaên
Baûng 2.4: Möïc nöôùc 2004 (cm)
Naêm 2004
Thaùng
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Hmax
148
127
119
104
115
121
142
179
232
227
170
163
Hmin
-42
-76
-98
-97
-100
-61
-42
24
85
109
38
-21
Nguoàn: Traïm khí töôïng thuûy vaøên Cao Laõnh- Ñoàng Thaùp, 2005
Baûng 2.5: Möïc nöôùc 2005 (cm)
Naêm 2005
Thaùng
1
2
3
4
Hmax
151
128
120
105
Hmin
-55
-79
-79
-80
Nguoàn: Traïm khí töôïng thuûy vaøên Cao Laõnh- Ñoàng Thaùp, 2005
Cheá ñoä thuûy vaên cuûa tænh chòu taùc ñoäng bôûi 3 yeáu toá: Luõ, möa noäi ñoàng vaø thuûy trieàu Bieån Ñoâng hình thaønh 2 muøa roõ reät: Muøa luõ truøng vôùi muøa möa vaø muøa kieät truøng vôùi muøa khoâ
Muøa kieät: Thöôøng töø thaùng 12 ñeán thaùng 4 naêm sau. Möïc nöôùc soâng, keânh, raïch chòu taùc ñoäng cuûa thuûy trieàu vôùi bieân ñoä raát lôùn. Phía Baéc tænh coù bieân ñoä töø 0,4 - 0,7m, phía Nam töø 0,7 - 1,8m. Ñænh trieàu vaøo muøa kieät vuøng phía Baéc thöôøng thaáp hôn maët ruoäng töø 0,8 - 1,5m, phía Nam ñænh trieàu dao ñoäng cao thaáp so vôùi maët ruoäng nhöng thôøi gian dao ñoäng ñænh trieàu ngaén neân möùc ñoä khai thaùc nguoàn nöôùc töï chaûy coù giôùi haïn.
Veà soâng raïch: Heä thoáng soâng raïch laø moät trong nhöõng ñaëc thuø cuûa tænh Ñoàng Thaùp. Heä thoáng keânh raïch daøy ñaëc cuøng vôùi taäp quaùn soáng ven soâng, caùc keânh raïch cuûa ngöôøi daân coù lieân quan ñeán vieäc thaûi boû chaát thaûi raén treân soâng. Treân keânh raïch khoâng theå thu gom ñöôïc laø moät thöïc teá ñang dieãn ra taïi Ñoàng Thaùp.
Muøa luõ: thöôøng baét ñaâuø töø thaùng 5 ñeán thaùng 11, thaùng 7 - 8 nöôùc luõ vaøo ñoàng ruoäng töø caùc cöûa keânh raïch. Khi ñaõ vöôït bôø keânh, bôø ao töông öùng vôùi möïc nöôùc luõ taïi Hoàng Ngöï (+ 3,5m), luõ baét ñaàu traøn ñoàng qua bieân giôùi vaø baét ñaàu ngaäp luït toaøn boä khu vöïc. Ñaàu thaùng 7 nöôùc luõ vaøo ñoàng ruoäng theo 2 höôùng: töø soâng Cöûu Long theo caùc truïc keânh chính vôùi toång löôïng khoaûng 7 tyû m3 vaø luõ traøn qua bieân giôùi Campuchia vôùi löu löôïng töø 3.500 - 4000 m3/giaây, toång löôïng luõ traøn khoaûng 26 tyû m3, cöôøng suaát luõ leân töø 3 - 5cm/ngaøy, coù khi lôùn hôn 10 cm/ngaøy. Ñænh luõ cao nhaát töø thaùng 9 - 10, ñoä ngaäp saâu trung bình lôùn hôn 1m so vôùi khu vöïc phía Baéc keânh Nguyeãn Vaên Tieáp A vaø nhoû hôn 1m so vôùi khu vöïc phía Nam keânh Nguyeãn Vaên Tieáp A.
Aûnh höôûng cuûa trieàu vaøo muøa luõ khoâng lôùn, nhaát laø ñoái vôùi khu vöïc phía Baéc cuûa tænh. Theo quy luaät cuûa luõ tröôùc ñaây, thöôøng thì cöù 5 - 6 naêm thì xuaát hieän moät traän luõ lôùn nhöng töø naêm 1991 ñeán nay luõ ñaõ khoâng coøn tuaân theo quy luaät treân maø noù ñaõ lieân tieáp xuaát hieän trong nhieàu naêm lieàn. Trong ñoù, traän luõ naêm 2000 laø traän luõ dieãn bieán khaù phöùc taïp vaø laø traän luõ lòch söû cuûa 40 naêm qua.
Taøi nguyeân thieân nhieân
Taøi nguyeân ñaát
Ñaát ñai Ñoàng Thaùp coù ñoä maøu môõ cao, thích hôïp cho söï phaùt trieån cuûa caây luùa nöôùc, caây coâng nghieäp ngaén ngaøy nhö ñaäu phoïng (laïc), ñaäu naønh, vaø caùc caây aên traùi nhö cam, quít, nhaõn,… Hieän taïi, ñaát söû duïng cho noâng nghieäp chieám 72,71%, ñaát laâm nghieäp chieám 6,88%, ñaát chuyeân duøng vaø ñaát khaùc chieám 20,41%.
Ñoàng Thaùp coù 4 nhoùm ñaát chính:
Nhoùm ñaát phuø sa: coù dieän tích 191.769 ha, chieám 59,06% dieän tích ñaát töï nhieân. Ñaây laø nhoùm ñaát thuoäc ñaõ traõi qua lòch söû canh taùc laâu daøi, phaân boá khaép 10 huyeän thò (tröø huyeän Taân Hoàng).
Ñaát phuø sa phaân boá theo soâng raïch vaø caùc cuø lao cuûa soâng Tieàn, soâng Haäu, haøng naêm ñöôïc buø ñaép phuø sa môùi.
Ñaát phuø sa khoâng phaân hoùa coù nguoàn goác traàm tích soâng bieån vaø traàm tích soâng, ñaàm laày.
Ñaát phuø sa treân neàn pheøn ít, taäp trung chuû yeáu ôû huyeän Hoàng Ngöï.
Ñaát phuø sa treân neàn pheøn trung bình, phaân boá ôû vuøng saâu Ñoàng Thaùp Möôøi.
Nhoùm ñaát pheøn: coù dieän tích 84.382 ha, chieám 25,99% dieän tích töï nhieân, phaân boá khaép 10 huyeän, thò xaõ (tröø thò xaõ Cao Laõnh).
Ñaát pheøn nhieàu, phaùt trieån treân ñôn vò traàm tích ñaàm laày - bieån, phaân boá chuû yeáu khu vöïc Ñoàng Thaùp Möôøi.
Ñaát pheøn trung bình, phaùt trieån treân traàm tích soâng - ñaàm laày, phaân boá haàu heát treân ñòa baøn Tænh, naèm giöõa ñaát pheøn nhieàu vôùi ñaát phuø sa hoaëc ñaát xaùm.
Ñaát pheøn ít, phaân boá treân vuøng ñeäm giöõa hai nhoùm ñaát pheøn trung bình vaø ñaát phuø sa.
Nhoùm ñaát xaùm: coù dieän tích 28.150 ha, chieám 8,67% dieän tích töï nhieân phaân boá chuû yeáu treân ñòa hình cao ôû huyeän Taân Hoàng vaø huyeän Hoàng Ngöï
Nhoùm ñaát caùt: coù dieän tích 120 ha, chieám 0,04% dieän tích töï nhieân, phaân boá chuû yeáu ôû Ñoäng Caùt vaø Goø Thaùp, huyeän Thaùp Möôøi.
Ñaát ñai cuûa Ñoàng Thaùp coù keát caáu maët baèng keùm beàn vöõng laïi töông ñoái thaáp, neân laøm maët baèng xaây döïng ñoøi hoûi kinh phí cao, nhöng raát phuø hôïp cho saûn xuaát löông thöïc.
Taøi nguyeân röøng
Tröôùc ñaây, ña soá caùc dieän tích aåm, laày thaáp ôû Ñoàng Thaùp Möôøi ñöôïc bao phuû bôûi röøng raäm raát phong phuù vaø caây traøm ñöôïc coi laø ñaëc thuø cuûa Ñoàng Thaùp Möôøi. Do khai thaùc khoâng hôïp lyù ñaõ laøm dieän tích traøm giaûm ñeán möùc baùo ñoäng, gaây neân maát caân baèng sinh thaùi. Ngaøy nay, nguoàn röøng chæ coøn quy moâ nhoû, dieän tích röøng traøm coøn döôùi 10.000 ha, ñoäng vaät, thöïc vaät röøng raát ña daïng coù raén, ruøa, caù, toâm, traên, coø, coàng coäc, ñaëc bieät laø seáu coå truïi nhöng cuõng keùm raát nhieàu so vôùi tröôùc ñaây.
Theo soá lieäu thoáng keâ naêm 2005, dieän tích röøng cuûa toaøn tænh coù 16.602,579 ha, trong ñoù coù: röøng traøm 11.131,474 ha (phaân boá chuû yeáu ôû huyeän Tam Noâng, Thaùp Möôøi, Cao Laõnh); röøng baïch ñaøn 58,199 ha (ôû huyeän Taân Hoàng. Phaân theo coâng duïng coù: röøng ñaëc duïng 3.086,650 ha (phaân boá ôû Vöôøn Quoác Gia Traøm Chim, Khu di tích Xeûo Quyùt, Goø Thaùp), röøng phoøng hoä 2.623,540 ha, röøng saûn xuaát 5.479,483 ha.
Taøi nguyeân khoaùng saûn
Ñoàng Thaùp laø moät tænh raát ngheøo veà taøi nguyeân khoaùng saûn, chuû yeáu coù:
Caùt soâng: Coù tröõ löôïng vaø chaát löôïng ñöôïc coi laø lôùn nhaát vaø toát nhaát so vôùi caùc Tænh thuoäc khu vöïc ñoàng baèng soâng Cöûu Long vaø mieàn Ñoâng Nam Boä. Ñöôïc phaân boá doïc theo ven soâng (soâng Tieàn, soâng Haäu), coàn hoaëc cuø lao daïng traàm tích theo doøng chaûy, coùtröõ löôïng treân 700 trieäu khoái ñöôïc khai thaùc söû duïng trong coâng nghieäp xaây döïng goàm caùt san laáp maët baèng vaø caùt xaây döïng ñaõ vaø ñang khai thaùc coù hieäu quaû, khoái löôïng khai thaùc haøng naêm khoaûng 5 - 6 trieäu m3. Ñaëc bieät, vôùi moû caùt vaøng coù tröõ löôïng lôùn, raát coù giaù trò trong vieäc xaây toâ, saûn xuaát caùc saûn phaåm ñuùc saün trong ngaønh xaây döïng. Ñaây laø nguoàn taøi nguyeân quí chæ rieâng coù taïi khu vöïc ñaàu nguoàn soâng Tieàn vaø haàu heát naèm treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp vaø ñaây cuõng laø moät trong nhöõng maët haøng chieán löôïc cuûa tænh trong xaây döïng.
Seùt gaïch ngoùi: Coù trong phuø sa coå, traàm tích bieån, traàm tích soâng, traàm tích ñaàm laày, phaân boá roäng khaép treân ñòa baøn tænh vôøi tröõ löôïng lôùn, ñaõ vaø ñang ñöôïc khai thaùc söû duïng trong saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng (gaïch ngoùi).
Seùt Kaolin: Coù nguoàn traàm tích soâng, ñöôïc phaân boá roäng khaép ôû caùc huyeän phía Baéc soâng Tieàn. Kaolin Ñoàng Thaùp coù nhöõng ñaëc ñieåm sau:
Beà daøy trung bình moû: 1 - 2,5 m
Vóa moû naèm döôùi lôùp ñaát töø:0,6 - 1,3 m
Thaønh phaàn chuû yeáu goàm:
Kaolimit: 45%
Hidromica: 40%
Mont morillinit:10%
thaønh phaàn khaùc: 5%
Ñaây laø nguoàn nguyeân lieäu ñeå phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp saønh söù, goám söù myõ ngheä. Tröø löôïng seùt Kaolin raát lôùn vaø hieän nay nhu caàu khai thaùc chöa ñaùng keå.
Than buøn: Coù nguoàn goác traàm tích töø theá kyû thöù IV, phaân boá ôû huyeän Tam Noâng, Thaùp Möôøi ôû hai daïng: daïng vóa vaø daïng doøng soâng coå thuoäc böng bieàn, ñaàm laày. Vóa naèm döôùi lôùp ñaày maët töø 0,5 - 1,2 m, tröõ löôïng tính toaùn sô boä khoaûng 2 trieäu m3. Than buøn ôû Ñoàng Thaùp coù nhieät löôïng chaùy töø 4.100 - 5.700 kcal/kg, ñaây laø nguoàn nguyeân lieäu quan troïng trong saûn xuaát phaân boùn phuïc vuï saûn xuaát noâng nghieäp, trích ly chaát kích thích taêng tröôûng, taêng naêng suaát caây troàng. Ñeán nay, nguoàn nguyeân lieäu naøy chöa ñuû ñieàu kieän ñeå khai thaùc söû duïng.
Taøi nguyeân nöôùc
Taøi nguyeân nöôùc laø yeáu toá quyeát ñònh cho söï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa Tænh. Coù 3 nguoàn nöôùc chính.
Nöôùc möa laø nguoàn nöôùc coù chaát löôïng toát caàn cho aên uoáng vaø sinh hoaït ôû cuûa ngöôøi daân maø nhaát laø vuøng noâng thoân cuûa tænh, nhaát laø nhöõng vuøng thieáu nöôùc maët vaø nöôùc ngaàm. Tuy nhieân, vì löôïng möa chæ taäp trung trong 6 thaùng muøa möa neân vieäc löu tröõ vaø söû duïng nöôùc trong muøa khoâ laø vaán ñeà heát söùc khoù khaên ñoái vôùi caùc vuøng noâng thoân ngheøo.
Nöôùc maët: Ñoàng Thaùp Möôøi ôû ñaàu nguoàn soâng Cöûu Long, coù nguoàn nöôùc maët khaù doài daøo, nguoàn nöôùc ngoït quanh naêm khoâng bò nhieãm maën, tuy nhieân cuïc boä theo thôøi gian vuøng truõng saâu thuoäc trung taâm Ñoàng Thaùp Möôøi vaøo cuoái muøa khoâ, ñaàu muøa möa coøn bò aûnh höôûng nöôùc pheøn. Soâng Tieàn coù löu löôïng bình quaân 11.500 m3/s, lôùn nhaát 41.504 m3/s; nhoû nhaát 2.000 m3/s. Ngoaøi ra, coøn coù 2 nhaùnh soâng nhoû aûnh höôûng ñeán nguoàn nöôùc maët vuøng phía Baéc Tænh laø soâng Sôû Thöôïng vaø soâng Sôû Haï baét nguoàn töø Campuchia ñoå ra soâng Tieàn ôû Hoàng Ngöï, ñöa nöôùc ra vaø ruùt nöôùc cho ñoàng ruoäng töø soâng Tieàn vaø soâng Haäu. Phía Baéc tænh coù raïch Ba Raêng, Ñoác Vaøng Thöôïng, Ñoác Vaøng Haï, soâng Cao Laõnh, Caàn Loá,… phía Nam tænh coù soâng Caùi Taøu Haï vaø soâng Caùi Taøu Thöôïng, soâng Sa Ñeùc, raïch Laáp Voø, Lai Vung,… Trong tænh coøn coù heä thoáng soâng raïch töï nhieân laøm nhieäm vuï heä thoáng keânh, raïch phaùt trieån khaù hoaøn chænh, phuïc vuï cho giao thoâng ñöôøng thuûy, ñöa nöôùc vaø ruùt nöôùc cho ñoàng ruoäng. Thôøi gian töø 1976 ñeán nay, do heä thoáng thuûy lôïi ñaõ vöôn saâu vaøo Ñoàng Thaùp Möôøi laøm cho pheøn bò pha loaõng, nöôùc luõ röõa troâi pheøn, neân phaïm vi pheøn hieän nay bò thu heïp ñaùng keå, chæ coøn nhieàu ôû khu vöïc Traøm Chim, Caø Daâm thuoäc huyeän Tam Noâng vaø Höng Thaïch thuoäc huuyeän Thaùp Möôøi.
Nöôùc ngaàm: Ñoàng Thaùp coù nhieàu vóa nöôùc ngaàm ôû caùc ñoä saâu khaùc nhau, nguoàn naøy heát söùc doài daøo, trong ñoù coù nhieàu taàng bò nhieãm maën hoaëc pheøn töø luùc môùi taïo thaønh neân khu vöïc phía Baéc keânh Nguyeãn Vaên Tieáp A, nöôùc ngaàm ôû taàng saâu 100 - 3000 m. Rieâng ñòa baøn huyeän Taân Hoàng, nöôùc ngaàm ôû taàng noâng 50 - 100 m coù theå söû duïng ñöôïc cho sinh hoaït. Khu vöïc phía Nam keânh Ngyeãn Vaên Tieáp A vaø phía Nam soâng Tieàn, nguoàn nöôùc ngaàm raát doài daøo. Nhìn chung, nguoàn nöôùc ngaàm ôû ñaây môùi chæ khai thaùc, söû duïng ._.phuïc vuï cho sinh hoaït ñoâ thò vaø noâng thoân, chöa ñöa vaøo duøng cho coâng nghieäp
Nöôùc ngaàm thaät söï ñoùng vai troø quan troïng ñeå phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi trong löu vöïc, ñaëc bieät laø duøng ñeå caáp nöôùc sinh hoaït noâng thoân, duøng trong noâng nghieäp vaø trong saûn xuaát coâng nghieäp.
Vieäc khai thaùc nöôùc ngaàm duøng cho sinh hoaït ôû caùc vuøng noâng thoân hoaëc ôû caùc cuïm daân cö cuûa xaõ ñeàu ôû quy moâ nhoû. Ñoái vôùi moät soá vuøng như đvuøng Ñoàng Thaùp Möôøi thì nguoàn nöôùc ngaàm bò haïn cheá vaø bò nhieãm Asen raát cao. Vì theá, ngöôøi daân ôû khu vöïc naøy raát caàn nguoàn nöôùc maët vaø neáu chaát löôïng nguoàn nöôùc maët bò oâ nhieãm thì seõ coù taùc ñoäng xaáu ñeán cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân.
Do nhu caàu söû duïng nöôùc raát cao trong sinh hoaït vaø saûn xuaát, nhaát laø saûn xuaát coâng nghieäp, vaø ñaëc bieät laø khoâng coù quy ñònh vaø chính saùch hôïp lyù trong vieäc quaûn lyù söû duïng taøi nguyeân nöôùc neân vieäc gaây ra tình traïng laõng phí nguoàn nöôùc ngaàm. Hieän töôïng suït aùp ñaõ xaûy ra, ñoä cheânh leäch giöõa möïc nöôùc ngaàm trong muøa möa vaøo khoaûng 20 m ñaõ chöùng minh cho thaáy tröõ löôïng nguoàn nöôùc ngaàm ngaøy caøng suït giaûm ñaùng keå.
Vieäc khai thaùc nöôùc ngaàm hieän nay vaãn coøn moät soá vaán ñeà caàn phaûi quan taâm trong coâng taùc quaûn lyù: a) Vieäc xöû lyù vaùch ñöôøng oáng khoan ñeå haïn cheá oâ nhieãm taàng nöôùc; b) OÂ nhieãm nguoàn nöôùc ngaàm töø nöôùc thaûi coâng nghieäp hoaëc ræ töø baõi raùc; c) Quaûn lyù vaø ñaùnh thueá hôïp lyù trong vieäc söû duïng taøi nguyeân nöôùc ñeå haïn cheá vieäc söû duïng laõng phí nguoàn nöôùc ngaàm voán ñaõ hieám.
ÑAËC ÑIEÅM KINH TEÁ - XAÕ HOÄI
Tình hình phaùt trieån kinh teá
Maëc duø, coù nhieàu thaùch thöùc nhöng taêng tröôûng kinh teá cuûa tænh trong naêm 2005 taêng 13,48%. Tuy vaäy, cô caáu kinh teá naêm 2005 vaãn chöa thay ñoåi theo höôùng tích cöïc, noâng nghieäp vaãn coøn chieám tyû troïng cao bao goàm:
Giaù trò saûn xuaát toaøn ngaønh noâng - laâm - thuûy saûn tính theo giaù so saùnh 1994 taêng bình quaân 5 naêm 9,38%/naêm, trong ñoù ngaønh noâng nghieäp taêng 9,05%/naêm; ngaønh laâm nghieäp taêng 4,7%/naêm; ngaønh thuûy saûn taêng bình quaân 5 naêm 7,49%/naêm.
Giaù trò saûn xuaát ngaønh coâng nghieäp tính theo giaù so saùnh 1994 taêng bình quaân 5 naêm 21%/naêm. Giaù trò taêng theâm (GDP) ngaønh coâng nghieäp - xaây döïng taêng bình quaân 5 naêm 17,71%/naêm.
Giaù trò thöông nghieäp dòch vuï: 1658 tyû ñoàng, xuaát khaåu thu 81,56% trieäu USD, chuû yeáu laø gaïo, haøng may maëc vaø thuûy saûn. Nhaäp khaåu 85,13 trieäu USD chuû yeáu laø xaêng daàu vaø phaân.
Ñoàng Thaùp laø moät tænh coù nhieàu lôïi theá veà ñieàu kieän phaùt trieån, do ñòa hình vaø vò trí thuaän lôïi, heä thoáng haï taàng phaùt trieån töông ñoái khaù toát, toác ñoä ñoâ thò hoùa nhanh laø nôi taäp trung nhieàu cô quan haønh chính vaø caùc ñôn vò kinh teá chuû löïc cuûa tænh, laø ñaàu moái luaân chuyeån haøng hoùa trong vaø ngoaøi tænh. Nguoàn voán ñaàu tö cho caùc cô sôû kinh teá töông ñoái khaù lôùn, ngaønh thöông maïi - dòch vuï phaùt trieån maïnh, toác ñoä taêng tröôûng GDP bình quaân ñaàu ngöôøi laø 6,49 trieäu ñoàng; trong ñoù thöông maïi - dòch vuï chieám 26,67%, coâng nghieäp - xaây döïng chieám 15,21%, noâng - laâm - ngö nghieäp chieám 58,12%. Toaøn tænh coù hôn 50% daân soá soáng baèng ngheà noâng, caây troàng chuû yeáu laø luùa, ngoaøi ra coøn coù caùc loaïi hoa maøu, caây aên quaû vaø chaên nuoâi gia suùc, gia caàm, nuoâi troàng thuûy saûn.
Veà thöông maïi - dòch vuï: toaøn tænh coù 3847 ñôn vò kinh doanh thöông maïi - khaùch saïn - nhaø haøng - dòch vuï. Trong ñoù, coù 54 coâng ty, doanh nghieäp tö nhaân vaø 3797 hoä kinh doanh caù theå taïo ra lôïi theá tröïc tieáp cuõng nhö giaùn tieáp trong khaâu löu thoâng phaân phoái haøng hoùa, dòch vuï, ñoàng thôøi chôï ñaàu moái trung taâm cung caáp vaät tö haøng hoùa cho saûn xuaát vaø tieâu duøng vôùi toång möùc löu chuyeån haøng hoùa vaø dòch vuï tieâu duøng naêm 2000 ñaït treân 3 tyû ñoàng.
Veà coâng nghieäp: tuy coù phaùt trieån nhöng coøn chaäm, coøn chieám tyû troïng thaáp, coâng nghieäp phaàn lôùn laø nhoû, cô sôû kyõ thuaät keùm, thieát bò coâng ngheä laïc haäu,saûn phaåm coøn ôû daïng thoâ, chaát löôïng keùm, thieáu söùc caïnh tranh. Hieän treân toaøn tænh coù treân 856 ñôn vò saûn xuaát coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp, trong ñoù coù 86 coâng ty vaø doanh nghieäp tö nhaân vaø 770 hoä saûn xuaát caù theå vôùi ngaønh ngheà chuû yeáu: cheá bieán löông thöïc, cheá bieán thöïc phaåm, may maëc, saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng, thuoác taân döôïc, cô khí söûa chöõa. Ngoaøi ra, coøn coù moät soá ngaønh ngheà truyeàn thoáng nhö: ñan laùt, reøn, ñoùng xuoàng ghe, laøm buùn,…
Cô caáu vaø toå chöùc haønh chính
Ñoàng Thaùp coù 2 thò xaõ vaø 9 huyeän bao goàm:
Thò xaõ Cao Laõnh (thò xaõ Tænh lî)
Thò xaõ Sa Ñeùc.
Huyeän Taân Hoàng.
Huyeän Hoàng Nguï
Huyeän Tam Noâng
Huyeän Thanh Bình
Huyeän Thaùp Möôøi
Huyeän Cao Laõnh
Huyeän Laáp Voø
Huyeän Lai Vung
Huyeän Chaâu Thaønh.
Ñaëc ñieåm daân cö
Daân soá
Daân soá cuûa Ñoàng Thaùp coù 1.654.680 ngöôøi, trong ñoù ngöôøi Kinh chieám 99,4%, coøn laïi laø ngöôøi Hoa (6.936 ngöôøi), Khômer (218 ngöôøi), Taøy (33 ngöôøi), Möôøng (33 ngöôøi),… coù 20,14% daân soá laø tín ñoà caùc toân giaùo, trong ñoù Hoøa Haûo chieám 11,46%, Cao Ñaøi: 3,35%, Thieân Chuùa Giaùo: 2,25%. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, toác ñoä ñoâ thò hoùa dieãn ra khaù nhanh, chöông trình quoác gia veà daân soá thöïc hieän ñaït hieäu quaû cao ñaõ goùp phaàn giaõm ñaùng keå tyû leä sinh, qui moâ daân soá daàn daàn coù xu höôùng ñi vaøo oån ñònh. Ñaëc ñieåm phaân boá daân cö trong caùc tænh khoâng ñoàng ñeàu, chuû yeáu taäp trung hai thò xaõ,ven soâng Tieàn vaø caùc Cuø Lao, phaân boá doïc theo caùc tuyeán giao thoâng, tuyeán keânh raïch vôùi maät ñoä cao. Gaàn ñaây caùc tuyeán giao thoâng môû ra, taïo nhieàu khu daân cö môùi neân vieäc phaân boá daân cö töông ñoái lôùn.
Khu coù maät ñoä daân cö cao nhö: thò xaõ Sa Ñeùc laø 1.707 ngöôøi/km2, thò xaõ Cao Laõnh laø 1.400 ngöôøi/km2 vaø Laáp Voø laø 732 ngöôøi/km2.
Khu vöïc coù maät ñoä daân soá thaáp nhaát laø caùc huyeâïn Taân Hoàng laø 260 ngöôøi/km2, Tam Noâng laø 207 ngöôøi/km2 vaø Thaùp Möôøi laø 241 ngöôøi/km2.
Maät ñoä daân soá laø 490 ngöôøi/km2 ñaõ vöôït qua 447 ngöôøi/km2, vöôït xa möùc phaùt trieån beàn vöõng. Ñieàu kieän vaø möùc ñoä khai thaùc taøi nguyeân chöa cao cuøng vôùi vieäc gia taêng daân soá ñang laø moät aùp löïc ñoái vôùi tænh Ñoàng Thaùp.
2.2.3.2 Lao ñoäng
Nguoàn lao ñoäng doài daøo, chieám 52% daân soá cuûa tænh, haøng naêm ñöôïc boå sung theâm khoaûng 27.000 - 28.000 ngöôøi töø nguoàn cheânh leäch giöõa lao ñoäng ñeán tuoåi vaø heát tuoåi lao ñoäng. Lao ñoäng ñöôïc ñaøo taïo chieám 9,5% daân soá, cô caáu lao ñoäng ñang laøm vieäc trong caùc ngaønh kinh teá: noâng nghieäp chieám 82,71%; coâng nghieäp - xaây döïng chieám 6,05%; dòch vuï chieám 11,24%.
Ñaëc ñieåm cuûa ngöôøi lao ñoäng noâng thoân tænh Ñoàng Thaùp vôùi vieäc laøm chính laø coâng vieäc ñoàng aùng ruoäng vöôøn, toå chöùc theâm chaên nuoâi heo gaø, vòt, troàng troït hoa maøu vaø saûn phaåm laøm ra giaù caû thöôøng baáp beân, hieäu quaû kinh teá khoâng cao. Moät soá hoä coù ñaàu tö voán vaøo caùc lónh vöïc nhö nuoâi troàng thuûy saûn, toå chöùc cheá bieán löông thöïc, thöïc phaåm, ñaàu tö maùy moùc, thieát bò saûn xuaát noâng nghieäp mang lai hieäu quaû kinh teá cao vaø laøm giaøu leân nhöng tyû leä hoä naøy khoâng cao, coøn laïi nguoàn lao ñoäng lôùn ôû noâng thoân vôùi trình ñoä coøn thaáp vaø thieáu vieäc laøm, cuoäc soáng coøn thieáu thoán vaø chöa oån ñònh.
Toùm laïi, trình ñoä vaø chaát löôïng lao ñoäng cuûa tænh chöa cao, chuyeån dòch cô caáu lao ñoäng chaäm, tình traïng lao ñoäng khoâng coù hoaëc thieáu vieäc laøm, nhaát laø thanh nieân ñeán tuoåi lao ñoäng ñang laø vaán ñeà ñaùng quan taâm; tyû leä hoä ngheøo giaûm nhöng chöa vöõng chaéc, soá hoä ngheøo coøn cao, ñôøi soáng cuûa moät boä phaän nhaân daân, nhaát laø ôû vuøng saâu, bieân giôùi coøn nhieàu khoù khaên.
2.2.3.3 Döï baùo daân soá lao ñoäng
Döï baùo tyû leä taêng daân soá töï nhieân ñaït 1,35% thôøi kyø 2001-2005 vaøø ñaït 1,15% thôøi kyø 2006-2010. daân soá vaøø lao ñoäng cuûa tænh ñöôïc xaùc dinh nhö sau:
Baûng 2.6: Döï baùo tæ leä taêng daân soá tænh thôøi kyø 1999-2010.
Chæ tieâu
Naêm 1999
Naêm 2000
Naêm 2005
Naêm 2010
Daân soá trung bình
Tyû leä taêng daân soá töï nhieân
Lao ñoäng trong ñoä tuoåi
1. 570
1. 51
900
1. 589
1. 43
925
1. 680
1. 22
1. 058
1. 770
1. 07
1. 150
Nguoàn: Sôû Noâng nghieäp vaøø Phaùt trieån Noâng thoân Tænh Ñoàng Thaùp, 2005
Ngaønh Daân soá - Gia ñình vaøø Treû em ñaõ coù nhieàu coá gaéng trong vieäc trieån khai thöïc hieän caùc chöông trình truyeàn thoâng daân soá, keá hoaïch hoùa gia ñình vaøø caùc chöông trình quoác gia khaùc, ñaëc bieät laø keá hoaïch giaûm sinh, giaûm tyû leä sinh con thöù ba trôû leân ôû caùc ñoái töôïng vaøø ñòa baøn coù nguy cô sinh cao. Öôùc tính 6 thaùng ñaàu naêm, tyû leä sinh con thöù ba trôû leân giaûm 1,02%, soá ngöôøi thöïc hieän bieän phaùp traùnh thai ñaït khoaûng 70,68% keá hoaïch, taêng 5,16% so vôùi cuøng kyø naêm 2004.
Toùm laïi, trong 6 thaùng ñaàu naêm 2005, caùc ngaønh, caùc caáp ñaõ coù nhieàu noã löïc phaán ñaáu vöôït khoù khaên, goùp phaàn cuøng vôùi Tænh thöïc hieän ñaït keát quaû nhieäm vuï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi: kinh teá tieáp tuïc ñaø taêng tröôûng cao; caùc hoaït ñoäng vaøên hoùa, xaõ hoäi coù böôùc phaùt trieån môùi; quoác phoøng, an ninh ñöôïc taêng cöôøng vaøø giöõ vöõng, traät töï an toaøn xaõ hoäi oån ñònh; caûi caùch haønh chính ñaït keát quaû tích cöïc, daân chuû phaùt huy ngaøy caøng saâu roäng, coâng taùc tieáp daân, giaûi quyeát ñôn thö khieáu naïi, toá caùo cuûa coâng daân ñöôïc quan taâm thöïc hieän. .
Vaên hoùa - giaùo duïc - y teá
Vaên hoùa
Ñoàng Thaùp laø vuøng ñaát treû, môùi khai phaù trong theá kyû XVII, XVIII döôùi thôøi caùc vua trieàu Nguyeãn, ngöôøi Vieät ôû mieàn ngoaøi di cö vaøo môû mang bôø coõi. Lòch söû ñaáu tranh oai huøng choáng choïi vôùi thieân nhieân, thuù döõ vaø giaëc ngoaïi xaâm ñaõ boài ñaép, hình thaønh neân nhöõng giaù trò nhaân vaên, vaên hoaù truyeàn thoáng mang saéc thaùi rieâng.
Cuoäc soáng, sinh hoaït cuûa ngöôøi daân Ñoàng Thaùp ñôn giaûn, deã cô ñoäng; vaên hoùa aên, ôû mang ñaëc thuø rieâng, phuø hôïp vôùi mieàn ñoàng baèng soâng nöôùc vaø moâi tröôøng, sinh thaùi töï nhieân.
Ngöôøi Ñoàng Thaùp, tính caùch chuoäng söï phoùng khoaùng, thaúng thaén, boäc tröïc, coi troïng saùng kieán caù nhaân; sinh hoaït ñôn giaûn, khoâng caàu kyø, caàn cuø lao ñoäng; baûn chaát giaøu loøng nhaân aùi, thöông ngöôøi, meán khaùch, deã gaëp gôõ vaø deã thaân thieän.
Hoaït ñoäng vaên hoaù daân gian phaùt trieån khaù phong phuù, ña daïng vôùi nhieàu loaïi hình nhö leã hoäi cuùng ñình, leã hoäi Goø Thaùp; haøng traêm ñieäu lyù, caâu hoø, thô ca ca ngôïi tình yeâu cuoäc soáng, con ngöôøi, ñaäm ñaø tính moäc maïc, boäc tröïc, duõng maõnh.
Di saûn vaên hoaù truyeàn thoáng coù di tích vaên hoaù oùc eo ôû Goø Thaùp, nhieàu di tích lòch söû, danh lam coù giaù trò, ñöôïc gìn giöõ, baûo toàn, töøng böôùc khai thaùc phuïc vuï cho phaùt trieån kink teá-xaõ hoäi.
Tuy vaên hoùa coù nhieàu thaønh töïu nhöng vaãn coøn nhieàu ñieàu ñaùng lo ngaïi, nhuõng huû tuïc, meâ tín dò ñoan coù chieàu höôùng taêng, teä naïn xaõ hoäi coù giaûm, nhöng chöa vöõng chaéc, laây nhieãm HIV/AIDS coù nguy cô lan roäng. Nhaän thöùc cuûa moät boä phaän caùn boä, coâng chöùc veà nhieäm vuï an ninh, quoác phoøng coøn haïn cheá
2.2.4.2 Giaùo duïc
Giaùo duïc, ñaøo taïo tieáp tuïc phaùt trieån theo höôùng ña daïng veà quy moâ, ngaønh ngheà, ñeán taän vuøng saâu, bieân giôùi, goùp phaàn ñaùp öùng ngaøy caøng toát hôn nhu caàu hoïc taäp ña daïng cuûa caùc taàng lôùp nhaân daân.
Chaát löôïng chaêm soùc, nuoâi döôõng treû em taïi caùc cô sôû giaùo duïc maàm non töøng böôùc ñöôïc naâng leân. Keát quaû xoùa muø chöõ ñöôïc cuõng coá, ñaõ hoaøn thaønh phoå caäp giaùo duïc tieåu hoïc ñuùng ñoä tuoåi, ñang ñeà nghò TW coâng nhaän. Trieån khai phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû ñaït keát quaû tích cöïc, ñeán nay coù 100% thò xaõ, thò traán vaø 47,7% soá xaõ ñaït chuaån phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû (keá hoaïch ñeà ra laø 100% vaø 40%) - töông ñöông vôùi 102/142 xaõ, phöôøng, thò traán ñaït chuaån phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû, ñaït tyû leä 71,8%.
Quy moâ caùc caáp hoïc, baäc hoïc tieáp tuïc phaùt trieån. Naêm 2004 - 2005, soá hoïc sinh maãu giaùo gaáp 1,31 laàn; soá hoïc sinh trung hoïc cô sôû gaáp 1,39 laàn; soá hoïc sinh trung hoïc phoå thoâng gaáp 1,5 laàn; rieâng soá hoïc sinh tieåu hoïc giaûm 22,7% so vôùi naêm hoïc 2000 - 2001.
Tuy nhieân, tình hình giaùo duïc tieáp tuïc ñöôïc chaán chænh, chaát löôïng giaùo duïc nhìn chung coù tieán boä, nhöng coù maët coøn baát caäp, nhaát laø caáp tieåu hoïc, coâng taùc phoå caäp coøn nhieàu khoù khaên, vieäc chuaån hoùa ñoäi nguõ giaùo vieân chöa ñaùp öùng nhu caàu; cô sôû vaät chaát, trang thieát bò daïy hoïc nhieàu nôi chöa baûo ñaûm cho coâng taùc naâng cao chaát löôïng giaùo duïc, ñaøo taïo.
2.2.4.3 Y teá
Coâng taùc chaêm soùc vaø baûo veä söùc khoûe nhaân daân ngaøy caøng tieán boä. Maïng löôùi y teá cô sôû ñeán nay ñaõ xaây döïng ñeàu khaép, 139 xaõ, phöôøng ñeàu coù traïm y teá kieân coá, baùn kieân coá. Bình quaân cöù 100.000 daân coù 32 baùc só, 10.000 daân coù 12,2 giöøông beänh.
Chöông trình y teá quoác gia cuøng vôùi heä thoáng phoøng dòch, y teá tö nhaân vaø maïng löôùi heä thoáng caùc cöûa haøng döôïc phaåm baùn thuoác chöõa beänh phaùt trieån roäng khaép, ñaõ goùp phaàn laøm toát chöùc naêng chaêm soùc söùc khoeû, chöõa beänh kòp thôøi vaø haïn cheá coù hieäu quaû caùc loaïi dòch beänh, ñaëc bieät laø caùc loaïi dòch beänh truyeàn nhieãm nguy hieåm.
Cô sôû haï taàng
Heä thoáng ñieän löôùi (ñöôïc tieáp nhaän töø nguoàn ñieän Quoác gia) ñaõ ñöôïc ñöa veà 11/11 huyeän, thò vaø 127/137 xaõ, phöôøng. Coù khaû naêng cung caáp ñuû ñieän cho sinh hoaït vaø saûn xuaát.
Heä thoáng thoâng tin böu ñieän cuûa tænh hieän coù 20 tuyeán vi ba soá AWA (taàn soá cao) vaø 5 tuyeán vi ba soá (taàn soá thaáp). Taát caû caùc böu ñieän trung taâm huyeän, thò xaõ, tænh ñaõ ñöôïc trang bò maùy Fax. Heä thoáng thoâng tin baèng ñieän thoaïi voâ tuyeán, höõu tuyeán ñaõ thoâng suoát töø trung taâm tænh ñeán caùc huyeän xaõ trong tænh, ñeán caùc ñòa phöông trong nöôùc vaø Quoác teá.
Heä thoáng giao thoâng thuaän lôïi caû giao thoâng thuûy vaø giao thoâng boä. Maïng löôùi keânh raïch daøy ñaëc taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho phaùt trieån giao thoâng ñöôøng thuûy. Soâng Tieàn laø huyeát maïch chính veà giao thoâng ñöôøng thuûy, noái lieàn Ñoàng Thaùp vôùi caùc tænh mieàn Ñoâng Nam Boä, bieån Ñoâng vaø Campuchia. Giao thoâng ñöôøng boä thuaän tieän vaø thoâng suoát tôùi taát caû caùc huyeän, thò trong tænh baèng caùc ñöôøng lieân huyeän, tænh loä vaø quoác loä.
Tænh ñöôïc noái lieàn vôùi Quoác loä 1 baèng 2 Quoác loä 80 vaø 30. Quoác loä 80 töø Quoác loä 1 chaïy qua caùc huyeän phía Baéc tôùi Hoàng Ngöï, vaø töø ñaây coù theå ñi huîeân Taân Hoàng, qua cöûa khaåu bieân giôùi vaø ñeán taän tænh Preyveng cuûa Campuchia.
Vôùi daân soá 1,5 trieäu ngöôøi, ñoàng thôøi laø moät trong nhöõng cöûa ngoõ cuûa mieàn Taây, thöông maïi vaø dòch vuï cuûa tænh phaùt trieån maïnh vaø coù tieàm naêng raát lôùn, coù theå trôû thaønh ñieåm trung chuyueån haøng hoùa giöõa khu tam giaùc kinh teá TP. Hoà Chí Minh vôùi caùc Tænh Taây Nam Boä, nhôø heä thoáng giao thoâng thuûy boä thuaän lôïi.
Heä thoáng cô sôû haï taàng kinh teá - xaõ hoäi cuûa tænh vaãn coøn thaáp keùm so vôùi nhieàu vuøng khaùc. Caàu ñöôøng boä quaù taûi, moät phaàn khoâng nhoû bò ngaäp luït trong muøa luõ. Giao thoâng thuûy tuy giaøu tieàm naêng soâng nöôùc nhöng khoâng ñöôïc ñaàu tö naïo veùt khai thoâng luoàng raïch, thieáu beán caûng, thieáu phöông tieän taøu thuyeàn neân chöa phaùt trieån maïnh. Caùc coâng trình kieåm soaùt luõ chöa ñuû söùc haïn cheá ñöôïc luõ lôùn, thaäm chí coøn eùp luõ, caûn luõ laøm traàm troïng theâm vaán ñeà thoaùt luõ.
Veà thöông maïi tænh coù tieàm naêng raát lôùn, ñoù laø nguoàn noâng thuûy saûn doài daøo phong phuù ñoàng thôøi coù cöûa khaåu vôùi bieân giôùi Campuchia baèng caû ñöôøng thuûy vaø ñöôøng boä nhöng tieàm naêng veà ngoaïi thöông haàu nhö coøn boû ngoõ, chöa ñöôïc khai thaùc.
Chöông 3: ÑAÙNH GIAÙ SÔ BOÄ VEÀ HIEÄN TRAÏNG MOÂI TRÖÔØNG & CAÙC VAÁN ÑEÀ MOÂI TRÖÔØNG BÖÙC XUÙC TREÂN ÑÒA BAØN
TÆNH ÑOÀNG THAÙP
ÑAÙNH GIAÙ SÔ BOÄ VEÀ HIEÄN TRAÏNG MOÂI TRÖÔØNG NEÀN LIEÂN QUAN ÑEÁN ÑÒA BAØN NGHIEÂN CÖÙU
Moâi tröôøng khoâng khí
Theo keát quaû toàng hôïp töø caùc taøi lieäu moâi tröôøng khoâng khí ôû ñoâ thò vaøø caùc cô sôû saûn xuaát vaøãn tieáp tuïc bò oâ nhieãm, chöa coù daáu hieäu caûi thieän so vôùi caùc naêm tröôùc, noåi baät nhaát laø thoâng soá buïi vaøø oàn. Thoâng soá buïi ôû haàu heát caùc ñoâ thò ñeàu vöôït tieâu chuaån cho pheùp nhieàu laàn (tieâu chuaån cho pheùp < 0. 3mg/m3). Ôû caùc laøng ngheà truyeàn thoáng (saûn xuaát boät loïc vaøø chaên nuoâ) coøn coù nhieàu muøi vaøø oâ nhieãm khoùi loø gaïch. Ngoaïi tröø caùc khu coâng nghieäp hieän ñang ñöôïc xaây döïng vaøø phaïm vi caùc cô sôû taäp trung coâng nghieäp, moâi tröôøng khoâng khí ôû noâng thoân noùi chung vaøãn coøn trong laønh. Keát quaû xöû lyù soá lieäu moâi tröôøng khoâng khí ñöôïc trình baøy trang baûng döôùi ñaây:
Baûng3. 1: Chaát löôïng khoâng khí ôû ñòa baøn nghieân cöùu
Vò trí
Chæ tieâu
Ñoä oàn (dBA)
Buïi (mg/m3)
CO (mg/m3)
SO2 (mg/m3)
NO2 (mg/m3)
1
70-75
0,94
0,3
0,1
0,05
2
55-60
0,6
0,02
0,08
0,002
3
75-80
1,5
0,09
0,15
0,02
4
55-60
0,1
0,04
0,6
0,02
5
50-65
0,4
0,06
0,00
0,04
6
65-70
0,2
0,06
0,00
0,06
7
60-70
0,5
0,05
0,2
0,07
TCVN 5937-1995
0,3
40
0,5
0,4
Nguoàn: Sôû Taøi nguyeân vaøø Moâi tröôøng Tænh Ñoàng Thaùp, 2005
1: Ngaõ tö Vaøên Ngheä, Thò xaõ Cao Laõnh (Ngaân haøng Phaùt Trieån nhaø ÑB Soâng Cöõu Long, Phöôøng 2, Thò xaõ Cao Laõnh).
2: KCN Traàn Quoác Toaûn.
3: Böu ñieän Thò xaõ Sa Ñeùc.
4: KCN Sa Ñeùc.
5: KCN Sa Ñeùc môû roäng.
6: KCN Taân Quy Taây- Khu vöïc loø gaïch.
7: KCN Taân Quy Taây (caùch loø gaïch Löu Thò Thanh Thuûy 50m).
Ñoà thò 3. 1: Ñoà thò veà chaát löôïng khoâng khí taïi ñòa baøn nghieân cöùu
Chæ tieâu ñoä oàn khoâng cheânh leäch nhau laém, cao nhaát laø 80dB vaøøo thaùng 3 taïi Böu Ñieän Sa Ñeùc, veà buïi thì vaøøo thôøi ñieåm thaùng 3 cao gaáp 5 laàn so vôùi tieâu chuaån, taäp trung ôø Böu Ñieän Sa Ñeùc, Khu coâng nghieäp Sa Ñeùc, khu coâng nghieäp Taân Quy Taây.
Coøn CO, NO2 vaøø SO2 khoâng coù cheânh leäch nhau giöõa caùc muøa vaøø khoâng vöôït tieâu chuaån cho pheùp.
Qua caùc chæ tieâu veà chaát löôïng khoâng khí vaøøo muøa khoâ taïi Cao Laõnh vaøø Sa Ñeùc, ta thaáy, haøm löôïng buïi taïi caùc khu coâng nghieäp vaøø taïi Thò xaõ ñeàu vöôït tieâu chuaån cho pheùp, coøn caùc chæ tieâu coøn laïi ñeàu naèm trong tieâu chuaån cho pheùp. Veà chaát löôïng khoâng khí taïi hai Thò xaõ bò aûnh höôûng raát cao do caùc hoaït coâng nghieäp vaøø sinh hoaït cuûa con ngöôøi, caàn phaûi ñöa ra caùc bieän phaùp nhaèm laøm giaûm möùc ñoä oâ nhieãm treân.
Moâi tröôøng nöôùc
Nöôùc thaûi
Haàu heát caùc xí nghieäp cheá bieán thöïc phaåm, ñoâng laïnh, xí nghieäp saûn xuaát, beänh vieän ña khoa ôû Ñoàng Thaùp ñaõ coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi. Tuy nhieân, moät soá doanh nghieäp nhö Thanh Huøng, Vónh Hoaøn haøng ngaøy vaøãn ñang thaûi ra moâi tröôøng moät löôïng nöôùc lôùn khoâng ñaït tieäu chuaån quy ñònh.
Taïi caùc ñoâ thò, thò traán chæ coù duy nhaát moät heä thoáng thaûi nöôùc chung giöõa nöôùc möa vaøø nöôùc thaûi sinh hoaït, ñoå thaúng ra nguoàn tieáp nhaän khoâng qua heä thoáng xöû lyù. Ñaëc bieät laø ôû caùc laøng ngheà saûn xuaát boät loïc keát hôïp vôùi chaên nuoâi ôû Sa Ñeùc, Chaâu Thaønh, chaên nuoâi vòt ñaøn ngoaøi vieäc gaây oâ nhieãm khoâng khí coøn xaû tröïc tieáp nöôùc thaûi ra soâng, ñaõ goùp phaàn gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc.
1: Coâng ty coå phaàn TP Bích Chi
2: Coâng ty TNHH-TM Toaøn Saùng
3: Coâng ty CP döôïc phaåm Imexpharm
4: Beänh vieän ña khoa tænh Ñoàng Thaùp
5: Coâng ty CP xuaát nhaäp khaåu Y teá Domesco
6: Coâng ty CP xuaát nhaäp khaåu Sa Giang
7: Xí nghieäp xuaát nhaäp khaåu thuûy saûn Sa Ñeùc (Docifish)
Baûng 3. 2: Keát quaû thu thaäp vaøø xöû lyù soá lieäu veà nöôùc thaûi tænh Ñoàng Thaùp
Ñòa ñieåm
Chæ tieâu
pH
SS (mg/l)
BOD5
(mg/l)
COD
(mg/l)
P toång
(mg/l)
N toång
(mg/l)
Coliform
(MPN/100ml)
1
7,4
13
38
49
14,6
17
24. 000
2
7,7
19
66
88
6,7
6,1
930
3
7,9
6
23
38
2,8
2,8
1500
4
8,3
4
30
46
5,5
7,0
230
5
8,5
10
39
59
3,05
3,08
1500
6
8,4
200
39
57
0,9
2,8
400
7
9,4
9
31
48
12
6
1500
TCVN 5945-1995
6-9
50
20
50
4
30
5000
Nguoàn: Sôû Taøi nguyeân vaøø Moâi tröôøng Tænh Ñoàng Thaùp, 2005
Ñoà thò 3. 2: Ñoà thò veà nöôùc thaûi taïi Ñoàng Thaùp
Phaàn lôùn chaát löôïng nöôùc cuûa caùc coâng ty ñöôïc kieåm tra coù chæ tieâu pH ôû möùc cho pheùp, caùc thoâng soá BOD5, COD khaù cao so vôùi tieâu chuaån cho pheùp TCVN 5945-1995 nhö beänh vieän ña Khoa, nöôùc thaûi taïi coâng ty xuaát nhaäp Sa Giang, coâng tö TNHH Toaøn Saùng, Imexpharm vaøø coâng ty xuaát nhaäp khaåu Sa Giang. Ñoái vôùi chæ tieâu vi sinh, coâng ty CP thöïc phaåm Bích Chi coù coliform raát cao so vôùi tieâu chuaån.
Phaàn lôùn caùc coâng ty, nhaø maùy, xí nghieäp ñeàu coù xaây döïng heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi. Tuy nhieân, do ñieàu kieän kinh teá vôùi caùc lyù do khaùc nhau, caùc coâng ty treân khoâng vaøän haønh thöôøng xuyeân, hoaëc vaøän haønh khoâng ñuùng caùch neân nöôùc thaûi ñaàu ra khoâng ñaït tieâu chuaån quy ñònh, goùp phaàn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng.
3.1.2.2 Nöôùc maët
Ñoàng Thaùp naèm ôû ñaàu nguoàn Soâng Cöûu Long treân ñòa phaän Vieät Nam, coù nguoàn nöôùc maët khaù doài daøo, nguoàn nöôùc ngoït quanh naêm khoâng bò oâ nhieãm maën, tuy nhieân cuïc boä theo thôøi gian vuøng truõng saâu thuoäc trung taâm Ñoàng Thaùp vaøøo cuoái muøa khoâ, ñaàu muøa möa bò pheøn xaâm nhaäp. Soâng Tieàn coù löu löôïng bình quaân 11. 500 m3/s, nhoû nhaát 2. 000 m3/s. Ngoaøi ra, coøn coù hai nhaùnh soâng nhoû aûnh höôûng ñeán nguoàn nöôùc maët phía Baéc tænh laø Soâng Sôû Haï vaøø Soâng Sôû Thöôïng baét nguoàn töø Campuchia ñoå ra soâng Tieàn vaøø Soâng Haäu. Phía Baéc tænh coù raïch Ba Raêng, ñoác Vaøøng Thöôïng, ñoác Vaøøng Haï, soâng Cao Laõnh, soâng Caàn Thoã…, phía Nam tænh coù heä thoáng soâng raïch töï nhieân, phuïc vuï cho giao thoâng ñöôøng thuûy vaøø laøm nhieäm vuï ñöa nöôùc vaøø ruùt nöôùc cho ñoàng ruoäng. Thôøi gian töø naêm 1976 ñeán nay, do heä thoáng thuûy lôïi ñaõ vöôn saâu vaøøo Ñoàng Thaùp laøm cho pheøn bò pha loaõng, nöôùc luõ röûa troâi pheøn, neân phaïm vi pheøn hieän nay bò thu heïp ñang keå, chæ coøn moät khu vöïc Traøm Chim, Caø Daâm thuoäc huyeän Tam Noâng vaøø Höng Thaïnh bò nhieãm pheøn.
Nhìn chung, nöôùc maët cuûa tænh khaù doài daøo, ngay caû vaøøo muøa khoâ kieät löôïng nöôùc maët vaøãn ñaùp öùng ñuû nhu caàu thieát yeáu cuûa nhaân daân. Tuy nhieân, chaát löôïng nöôùc maët duøng ñeå caáp nöôùc cho daân hieän nay laø vaøán ñeà buùc xuùc vì tuyeät ñaïi ña soá coäng ñoàng daân cö treân ñòa baøn tænh duøng nöôùc maët coù chaát löôïng keùm.
Phaàn lôùn daân cö ñoâ thò ñöôïc caáp nöôùc maùy hôïp veä sinh, soá coøn laïi soáng ôû ngoaïi oâ vaøø noâng thoân ñeàu duøng nöôùc maët laéng pheøn. Ña phaàn caùc ñoâ thò ñöôïc xaây döïng doïc theo caùc bôø soâng, trao ñoåi nöôùc vôùi soâng Tieàn thuaän lôïi cho neân coù nöôùc ngoït quanh naêm. Ôû caùc thò traán vuøng saâu Ñoàng Thaùp chòu aûnh höôûng cuûa nöôùc pheøn vaøøo nhöõng thaùng ñaàu muøa möa.
Trong nhöõng naêm qua do thaâm canh taêng vuï, noâng daân söû duïng phoå bieán caùc loaïi phaân boùn vaøø hoùa chaát BVTV trong noâng nghieäp cho neân vaøán ñeà oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët do phaân boùn vaøø thuoác tröø saâu vaøøo muøa khoâ laø khoâng theå xem nheï.
Theo keát quaû khaûo saùt ñöôïc töø caùc soá lieäu ñöôïc coâng boá thì moãi vuï canh taùc noâng daân ñaõ söû duïng khoaûng 3kg thuoác BVTV, 500kg phaân boùn hoùa hoïc caùc loaïi cho 1 ha ñaát canh taùc. Cho neân keát quaû phaân tích nöôùc maët ôû xaõ Myõ Hoøa ghi nhaän coù söï hieän dieän cuûa thuoác tröø saâu laø taát yeáu. Maëc du,ø ñaõ ñöôïc nöôùc luõ röõa troâi nhöng neáu söû duïng nguoàn nöôùc naøy cho sinh hoaït vaøøo muøa khoâ thì raát nguy hieåm vì tieàm aån nguy cô gaây beänh raát cao.
Baûng 3. 3: Keát quaû nghieân cöùu veà chaát löôïng nöôùc maët taïi ñòa baøn nghieân cöùu vaøøo muøa khoâ
Ñòa ñieåm
Chæ tieâu
pH
SS
(mg/l)
BOD5
(mg/l)
COD
(mg/l)
DO
(mg/l)
P toång
(mg/l)
N toång
(mg/l)
Coliform
(MPN/100ml)
1
7,7
83
34
45
0,5
0,5
0,7
4600
2
8,5
36
22
38
6,2
0,14
0,7
11. 000
3
7,8
58
27
35
4,8
0,16
1,1
24. 000
4
8
54
30
38
4,4
0,2
1,1
24. 000
5
7,6
75
31
42
4,2
0,19
0,4
24. 000
TCVN
5942-1995
6,5-8,5
20
<4
<10
>6
5. 000
Nguoàn: Sôû Taøi nguyeân vaøø Moâi tröôøng Tænh Ñoàng Thaùp, 2005
Nöôùc soâng Cao Laõnh, ngay ñaàu Thò xaõ
Nöôùc soâng Tieàn Thò xaõ Sa Ñeùc
Nöôùc soâng taïi xaõ Taân Phuù Ñoâng
Nöôùc soâng taïi Sa Ñeùc caùch caàu Naøng Hai 100m
Nöôùc raïch Thoâng Taây- xaõ Taân Khaùnh Ñoâng
Ñoà thò 3. 3: Ñoà thò veà nöôùc maët taïi ñòa baøn nghieân cöùu
Ñoà thò 3.4: Ñoà thò veà chæ tieâu Coliform trong nöôùc maët cuûa ñòa baøn nghieân cöùu
Töø hai ñoà thò treân ta thaáy chæ tieâu pH töông ñoái oån ñònh, naèm trong tieâu chuaån cho pheùp, chæ tieâu BOD5 vöôït hôn tieâu chuaån cho pheùp 5-6 laàn, COD cuõng vöôït so vôùi tieâu chuaån cho pheùp töø 3-4 laàn, chæ soá vi sinh coliform cao hôn tieâu chuaån cho pheùp raát nhieàu. Vaøäy, vôùi caùc chæ tieâu treân ta nhaän thaáy nguoàn nöôùc ôû ñaây bò oâ nhieãm raát cao, caàn phaûi xöû lyù tröôùc khi söû duïng.
3.1.2.3 Nöôùc ngaàm
Ñoàng Thaùp coù nhieàu vóa nöôùc ngaàm ôû caùc ñoä saâu khaùc nhau, nguoàn naøy heát söùc doài daøo, trong ñoù coù nhieàu taàng bò nhieãm maën hoaëc nhieãm pheøn töø luùc môùi taïo thaønh neân khu vöïc phía Baéc Keânh Nguyeãn Vaøên Tieáp A, nöôùc ngaàm ôû taàng saâu 100-300m, coøn rieâng ñòa baøn huyeän Taân Hoàng, nöôùc ngaàm ôû taàng noâng 50-100m coù theå söû duïng ñöôïc cho sinh hoaït. Khu vöïc phía Nam Keânh Nguyeãn Vaøên Tieáp A vaøø Phía Nam Soâng tieàn, nguoàn nöôùc ngaàm doài daøo. Nhìn chung, nguoàn nöôùc ngaàm ôû ñaây môùi chæ khai thaùc, söû duïng phuïc vuï cho sinh hoaït ñoâ thò vaøø noâng thoân, chöa ñöa vaøøo duøng cho coâng nghieäp. Nguoàn nöôùc ngaàm ôû taàng saâu coù chaát löôïng toát, ñöôïc caùc cô quan chuyeân ngaønh kieåm tra, quan traéc thöôøng xuyeân, nhieàu nôi ñaõ ñöôïc khai thaùc ñeå caáp nöôùc cho sinh hoaït, saûn xuaát. Tuy nhieân, chaát löôïng nöôùc ngaàm taàng noâng chöa ñöôïc nghieân cöùu ñaày ñuû. Hieän nay, raát nhieàu hoä daân ñaõ töï khoan vaøø söû duïng nhieàu gieáng taàng noâng maø khoâng phaân tích ñaày ñuû chaát löôïng nöôùc. Moät soá gieáng nöôùc ôû Taân Hoàng, Hoàng Ngöï, Thò xaõ Cao Laõnh coù chæ tieâu Arsen cao gaáp nhieàu laàn tieâu chuaån cho pheùp, neáu söû duïng laâu daøi seõ aûnh höôûng khoâng toát ñeán söùc khoûe coäng ñoàng. Do ñoù, caùc ban ngaønh lieân quan caàn khuyeán caùo nhaân daân thaän troïng khi söû duïng nöôùc taàng noâng naøy.
Baûng 3.4: Keát quaû thu thaäp vaøø xöû lyù soá lieäu nöôùc ngaàm tænh Ñoàng Thaùp 2005
Ñòa ñieåm
Chæ tieâu
pH
Ñoä cöùng
(mg/l)
Saét
(mg/l)
SO42-
(mg/l)
Clorua
(mg/l)
Mn2+
(mg/l)
TDS
(mg/l)
Arsen
(mg/l)
Coliform
(MPN/
100ml)
1
6,28
944
1,46
21
1520
1,1
2410
0,0007
3
2
7,79
240
3,08
10
1700
0,22
2350
0,00127
1100
3
6,15
960
1
130
1280
1,1
1930
0,0007
2400
4
0,36
800
0,36
15
560
0,13
840
0,0007
150
5
4,8
384
4,8
8
420
0,07
620
0,0007
210
6
1,14
336
1,14
10
620
0,1
1030
0,00233
460
7
0,2
60
0,2
26
120
0,74
350
0,0007
4
8
2,23
232
2,23
37
580
3
1040
0,0007
3
9
2,4
160
2,4
25
4000
3
6620
0,0007
75
TCVN 5944-1955
6,5
8,5
300-500
1-5
200-400
200-600
0,1-0,5
750-1500
50
3
Xaõ Myõ Hieäp, Huyeän Cao Laõnh (Hoä Baø Leâ Thò Ba aáp 1, Xaõ Myõ Hieäp).
Xaõ Myõ Long, Huyeän Cao Laõnh (Hoä oâng Nguyeãn Vaøên Ngoïc, aáp 1, xaõ Myõ Long).
Xaõ Myõ Xöông, Huyeän Cao Laõnh (Hoä oâng Nguyeãn Thanh ñoàng aáp Myõ Thaïnh, Myõ Xöông).
Xaõ Myõ Traø, Thò xaõ Cao Laõnh (soá 90 ñieän Bieân Phuû, xaõ Myõ Traø, Thò xaõ Cao Laõnh).
Phöôøng 6, Thò xaõ Cao Laõnh (Hoä Nguyeãn Vaøên Chieán, khoùm 6, Phöôøng 6, Thò xaõ Cao Laõnh).
Phöôøng 3, Thò xaõ Cao Laõnh (Hoä Nguyeãn Höõu Thaéng, toå 31, Phöôøng 3, Thò xaõ Cao Laõnh.
Xaõ Taân Khaùnh Ñoâng, Thò xaõ Sa Ñeùc (Hoä Voõ Phuù Ñöùc, soá 311, Khaùnh Hoøa, Taân Khaùnh Ñoâng).
Xaõ Taân Quy Taây, Thò xaõ Sa Ñeùc (Hoä Nguyeãn Vaøên Ñaûnh, aáp Taân Hoøa, Xaõ Taân Quy Taây).
Xaõ Taân Phuù ñoâng, Thò xaõ Sa Ñeùc (Hoä Oâng Nguyeãn Vaøên Phöôùc, laøng boät, xaõ TPÑ, Thò xaõ Sa Ñeùc).
Ñoà thò 3.5: Ñoà thò veà nöôùc ngaàm tænh trong ñòa baøn nghieân cöùu
Haàu heát caùc gieáng töï khoan neân chaát löôïng nöôùc ngaàm khoâng oån ñònh vôùi: pH thaáp ôû xaõ Taân Phuù Ñoâng, Xaõ Taân Khaùnh Ñoâng Sa Ñeùc vaøø caùc Xaõ Myõ Xöông, Myõ Hieäp Cao Laõnh, taïi moät soá gieáng naøy bò nhieãm pheøn, caàn phaûi ñöôïc xöû lyù theo höôùng naâng pH khi söû duïng.
Chæ tieâu ñoä cöùng ñoä taïi moät soá gieáng ôû xaõ Myõ Hieäp, Myõ Xöông Cao Laõnh coù noàng ñoä cao gaáp 1,2 ñeán 2 laàn so vôùi TCVN 5944-1995.
Veà ñoä maën ôû moät soá gieáng Xaõ Taân Phuù Ñoâng, Sa Ñeùc, vaøø xaõ Myõ Xöông, Myõ Hieäp- Cao Laõnh coù ñoä maën cao.
Noàng ñoä mangan cao ôû moät soá gieáng cuûa xaõ Myõ Hieäp, Myõ Xöông, Cao Laõnh.
Ñoái vôùi chæ tieâu TDS, caùc gieáng coù haøm löôïng cao taïi caùc xaõ Myõ Hieäp, Myõ Xöông, Myõ Long, Cao Laõnh, vaøø gieáng taïi xaõ Taân Khaùnh Ñoâng, Taân Quy taây, Sa Ñeùc.
Vaøø chæ tieâu Arsen haàu nhö naèm trong tieâu chuaån cho pheùp. Caùc chæ tieâu vi sinh moät soá gieáng cao raát nhieàu so vôùi tieâu chuaàn cho pheùp taïi Phöôøng 3, Phöôøng 6- Cao Laõnh, vaøø taïi xaõ Taân Quy Taây- Sa Ñeùc.
3.5.3 Moâi tröôøn._.g quy trình saûn xuaát ñeå haïn cheá chaát thaûi thaûi ra moâi tröôøng
Haïn cheá oâ nhieãm daàu môõ do hoaït ñoäng giao thoâng ñöôøng thuûy
Caùc nguoàn oâ nhieãm daàu chính laø do caùc hoaït ñoäng cuûa taøu thuyeàn, phöông tieän chuyeân chôû xaêng daàu, caùc traïm xaêng daàu doïc theo caùc bôø soâng,.. Caàn phaûi coù caùc quy ñònh baét buoäc caùc chuû taøu khoâng ñöôïc xaõ caùc loaïi daàu caën töø taøu xuoáng soâng. Caùc taøu chôû daàu phaûi ñaûm baûo an toaùn toái ña ñeå haïn cheá caùc tai naïn traøn daàu ra soâng.
Kieåm soaùt oâ nhieãm moâi tröôøng do luõ luït
Luõ luït laø moät hieän töôïng cuûa thieân nhieân. Noù coù theå gaây ra nhöõng taùc haïi voâ cuøng to lôùn cho kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng. Nhöng ñoàng thôøi noù cuõng laø taùc ñoäng cuûa töï nhieân ñeå duy trì caùc quaù trình boài ñaép söï phì nhieâu maàu môõ cho vuøng chaâu thoå, taïo laäp söï caân baèng sinh thaùi.
Ñoàng Thaùp vaø caùc tænh Ñoàng baèng soâng Cöûu Long haàu nhö naêm naøo cuõng bò luõ luït, nhaát laø ñoái vôùi caùc tænh ôû ñaàu nguoàn nhö Ñoàng Thaùp, Long An, An Giang.
Theo keát quaû nghieân cöùu cuûa caùc nhaø khoa hoïc, haøng naêm löu löôïng ñænh luõ traøn vaøo ñoàng baèng soâng Cöûu Long thöôøng vaøo khoaûng 50.000 - 60.000 m3/s. Naêm cao nhaát khoaûng 70.000 m3/s. Nhö vaäy, vaøo muøa möa luõ, löôïng nöôùc traøn vaøo Ñoàng baèng soâng Cöûu Long laø raát lôùn. Nöôùc luõ traøn vaøo tôùi ñaâu laø ñem theo, lan truyeàn caùc chaát gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, gaây haïi cho con ngöôøi tôùi ñoù. Ñeå con ngöôøi soáng chung vaø an toaøn vôùi luõ, vaán ñeà quan troïng nhaát laø phaûi xöû lyù, laøm giaûm thieåu taùc haïi oâ nhieãm moâi tröôøng do luõ luït gaây ra ñeå baûo veä söùc khoeû con ngöôøi.
Taùc haïi nghieâm troïng nhaát ñoái vôùi con ngöôøi phaûi soáng chung vôùi luõ laø nguoàn nöôùc maët bò oâ nhieãm naëng. Ñaây laø nguoàn goác phaùt sinh caùc beänh dòch theo ñöôøng tieâu hoaù. Theo thoáng keâ cuûa Toå chöùc Y teá theá giôùi (WHO), beänh tieâu chaûy coù theå giaûm 16% neáu ñaûm baûo chaát löôïng nöôùc sinh hoaït, giaûm 25% neáu ñaûm baûo soá löôïng nöôùc, giaûm 37% neáu ñaûm baûo caû soá löôïng vaø chaát löôïng nöôùc, giaûm 22% neáu xöû lyù phaân hôïp veä sinh. Nhö vaäy, trong muøa luõ luït, vaán ñeà moâi tröôøng ñaàu tieân phaûi ñöôïc quan taâm laø nöôùc saïch cho taát caû moïi ngöôøi soáng trong vuøng luõ luït. Thöù ñeán laø vaán ñeà caàu tieâu cho caùc hoä gia ñình trong muøa luõ luït, vì chaát thaûi cuûa con ngöôøi laø moät trong nhöõng taùc nhaân laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët trong muøa luõ luït.
QUY HOAÏCH COÂNG TAÙC BAÛO VEÄ MOÂI TRÖÔØNG
Ñaây laø noâi dung quan troïng trong vieäc quy hoaïch vaø phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi nhaèm:
Duy trì chaát löôïng moâi tröôøng ôû nhöõng khu vöïc ven soâng toát. Caàn phaûi xaây döïng chöông trình giaùm saùt chaát löôïng nöôùc caùc thuûy vöïc thöôøng xuyeân;
Xaùc ñònh vaø baûo veä caùc loaøi sinh vaät;
Xaùc ñònh vaø khoáng cheá caùc hoaït ñoäng gaây taùc ñoäng to lôùn leân moâi tröôøng maët treân ñòa baøn;
Phuïc hoài caùc heä sinh thaùi bò phaù hoaïi. Baûo veä vaø phaùt trieån röøng ngaäp maën. Thöïc hieän moâ hình nuoâi toâm trong moät dieän tích haïn cheá keát hôïp laâm nghieäp, theo ñoù phöông thöùc phaù röøng nuoâi toâm phaûi ñöôïc loaïi boû;
Baûo toàn ña daïng sinh hoïc, baûo veä vaø phaùt trieån caùc khu baûo toàn, vöôøn quoác gia,..
Quan taâm ñeán caùc döï aùn thuûy lôïi, quy hoaïch caùc khu daân cö;
Naâng cao nhaân thöùc cuûa ngöôøi daân cho vieäc baûo veä moâi tröôøng.
MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP CUÏ THEÅ ÑÖÔÏC ÑEÀ XUAÁT
Caùc giaûi phaùp coâng trình
Thu gom vaø xöû lyù nöôùc thaûi
Ñeå baûo veä chaát löôïng nguoàn nöôùc maët tænh Ñoàng Thaùp trong thôøi ñieåm hieän nay, vieäc xöû lyù caùc nguoàn nöôùc bò oâ nhieãm laø khoâng theå traùnh ñöôïc.
Xöû lyù sô boä nöôùc thaûi töø hoä gia ñình.
Vôùi heä thoáng keânh raïch daøy ñaëc, thoùi quen thaûi nöôùc thaûi sinh hoaït khoâng qua xöû lyù ra caùc keânh raïch cuûa ngöôøi daân ôû khu vöïc ñang laø nguy cô oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët traàm troïng khi maø söï gia taêng daân soá cô hoïc ngaøy caøng taêng cuøng vôùi quaù trình buøng noå ñoâ thò hoùa. Neáu chuùng ta khoâng kieåm soaùt toát löôïng nöôùc thaûi naøy thì haäu quaû laø coù theâm nhieàu caùc keânh ñen oâ nhieãm.
Vôùi ñaëc tröng ngöôøi daân soáng phaân taùn, khoâng taäp trung cho neân vieäc kieåm soaùt vaø thieát keá heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi sinh hoaït taäp trung ôû Ñoàng Thaùp gaëp raát nhieàu khoù khaên. Coù moät soá höôùng giaûi quyeát veà nöôùc thaûi sinh hoaït nhö sau:
Ñoái vôùi moät boä phaän daân cö soáng taäp trung taïi caùc thò xaõ caàn thieát laäp heä thoáng thoaùt nöôùc vaø xöû lyù nöôùc thaûi taäp trung. Nöôùc thaûi sinh hoaït töø quaù trình veä sinh cuûa caùc hoä gia ñình, tröôøng hoïc, beänh vieän, chôï,… seõ ñöôïc ñöa vaøo heä thoáng coáng thoaùt nöôùc rieâng daãn veà traïm xöû lyù tröôùc khi thaûi ra caùc keânh möông.
Ñoái vôùi nöôùc möa, do quaù trình chaûy traøn treân maët ñaát cuoán troâi theo raùc, caùc loaïi phaân gia suùc,… neân ñöôïc daãn theo caùc heä thoáng möông hôû, coáng hôû thoaùt rieâng (sau ñoù ñöa vaøo heä thoáng caùc keânh daãn nöôùc phuïc vuï coâng taùc thuûy lôïi, töôùi tieâu ñoàng ruoäng) vì luùc möa to, löu löôïng nöôùc lôùn, noàng ñoä caùc chaát oâ nhieãm thaáp (do coù söï pha loaõng), ngöôïc laïi luùc möa nhoû coù löu löôïng thaáp, noàng ñoä chaát baån laø raát cao seõ gaây khoù khaên cho cheá ñoä coâng taùc cuûa heä thoáng thoaùt nöôùc taäp trung vaø caû hieäu quaû cuûa heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi vaø voán ñaàu tö ban ñaàu cho heä thoáng thoaùt nöôùc laø raát lôùn.
Ñoái vôùi khu vöïc daân cö soáng doïc theo hai bôø soâng thì döïa vaøo ñieàu kieän töï nhieân vaø ñaëc ñieåm khu daân cö maø ta thieát keá heä thoáng thoaùt nöôùc coù caùc ñaëc tröng rieâng cho khu vöïc ÑBSCL noùi chung vaø khu vöïc Ñoàng Thaùp noùi rieâng nhö sau: heä thoáng thoaùt nöôùc neân boá trí phaân taùn do heä thoáng keânh raïch thöôøng bao quanh khu daân cö taäp trung, thuaän lôïi cho vieäc xaû thaûi vaø möùc ñoä xöû lyù nöôùc thaûi cuûa heä thoáng phaân taùn khoâng ñoøi hoûi cao. Löôïng nöôùc thaûi thu gom khoâng lôùn, neân ta coù theå taän duïng khaû naêng töï laøm saïch cuûa heä thoáng soâng raïch.
Trong tröôøng hôïp caùc cuïm daân cö ôû caùc hoä gia ñình soáng rieâng reõ caùch xa heä thoáng thoaùt nöôùc taäp trung, ta coù theå toå chöùc heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi sinh hoaït cuïc boä nhö sau: nöôùc thaûi sinh hoaït töø caùc hoä gia ñình sau khi thaûi ra ñöôïc daãn vaøo heä thoáng thaûi caùc ao hoà taäp trung ñoùng vai troø nhö hoà oån ñònh sinh hoïc.
Quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi dieãn ra nhôø quaù trình oxy hoùa caùc chaát höõu cô trong ñieàu kieän yeám khí vaø hieáu khí cuûa vi sinh vaät, thôøi gian löu nöôùc laïi trong hoà töø 1 tuaàn ñeán vaøi thaùng ñaõ chuyeån hoùa chaát baãn vaø tieâu dieät caùc vi sinh vaät gaây beänh. Nöôùc thaûi naøy sau ñoù ñöôïc daãn tröïc tieáp vaøo soâng raïch hoaëc söû duïng ñeå töôùi tieâu, nuoâi troàng thuûy saûn.
Hoà oån ñònh sinh hoïc
Ao nuoâi taûo
Ao nuoâi caù
Nöôùc pha loaõng
Nöôùc thaûi
Sinh hoaït
Nöôùc röûa chuoàng traïi
Töôùi rau
soâng
Thaám ñaát
Sô ñoà 5.1: Heä thoáng xöû lyù keát hôïp söû duïng nöôùc thaûi qui moâ nhoû
Khoáng cheá oâ nhieãm do nöôùc thaûi coâng nghieäp
Nhaèm giaûi quyeát oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc do nöôùc thaûi saûn xuaát töø caùc cô sôû coâng nghieäp gaây ra trong toaøn Tænh, caàn phaûi chuù yù:
Töøng böôùc giaûi quyeát caùc vaán ñeà oâ nhieãm ñang toàn taïi;
Kieân quyeát ngaên chaën nhöõng nguoàn oâ nhieãm môùi phaùt sinh.
Hieän nay, phöông phaùp kieåm soaùt oâ nhieãm nöôùc thaûi hieäu quaû nhaát laø tìm caùch ñeå taùi söû duïng nöôùc noäi taïi ngay trong daây chuyeàn saûn xuaát ôû möùc caøng nhieàu caøng toát, nghóa laø taêng phaïm vi kheùp kín cuûa daây chuyeàn saûn xuaát. Baèng caùch quay voøng söû duïng nöôùc khoâng nhöõng seõ tieát kieäm ñöôïc chi phí xöû lyù nöôùc thaûi maø coøn naâng cao hieäu quaû söû duïng nöôùc. Caùc phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi thöôøng ñöôïc aùp duïng laø: xöû lyù sô boä baèng caùch laéng, loïc; xöû lyù baäc hai laø keo tuï, trung hoøa, oxy hoùa, phaûn öùng hieáu khí vaø kî khí (uû meâtan); xöû lyù baäc 3 laø trao ñoåi ion, thaåm thaáu ngöôïc, khöû nitô, photpho, sieâu loïc, bay hôi,…
Xöû lyù baäc 1 (sô boä) vaø baäc 2 nhaèm muïc ñích xöû lyù nöôùc thaûi tröôùc khi thaûi vaøo heä thoáng coáng môû vaø soâng ngoøi nhaèm muïc ñích tuaân thuû nhöõng tieâu chuaån thaûi hieän haønh. Xöû lyù baäc 3 nhaèm muïc ñích taêng cöôøng hôn nöõa chaát löôïng nöôùc thaûi ñeå coù theå taùi söû duïng cho coâng nghieäp.
Beân caïnh ñoù, aùp duïng caùc giaûi phaùp saûn xuaát saïch hôn, ñaây laø söï aùp duïng lieân tuïc moät chieán löôùc phoøng ngöøa moâi tröôøng toång hôïp trong quaù trình saûn xuaát, saûn phaåm vaø dòch vuï ñeå taêng hieäu suaát toaøn boä cuûa quaù trình vaø giaûm ruûi ro cho con ngöôøi vaø moâi tröôøng.
Xöû lyù nöôùc thaûi beänh vieän
Caùc nguoàn thaûi töø hoaït ñoäng cuûa beänh vieän bao goàm:
Löôïng nöôùc thaûi chuû yeáu töø hoaït ñoäng cuûa beänh vieän coù theå xem laø nöôùc thaûi sinh hoaït cuûa caùc caùn boä coâng nhaân vieân, beänh nhaân vaø ngöôøi thaêm nuoâi. Ñoái vôùi loaïi nöôùc thaûi naøy ta coù theå xöû lyù chung vôùi nöôùc thaûi sinh hoaït.
Nöôùc thaûi do caùc hoaït ñoäng khaùm, xeùt nghieäm, ñieàu trò beänh nhaân vaø töø quaù trình pha cheá thuoác.
Nöôùc thaûi do quaù trình veä sinh nhö suùc röûa duïng cuï, veä sinh saøn, giaët taåy ñoà ñaïc cho beänh nhaân.
Ngoaøi caùc chaát oâ nhieãm höõu cô nhö nöôùc thaûi sinh hoaït bình thöôøng, nöôùc thaûi beänh vieän coøn coù moät soá löôïng lôùn caùc vi truøng, sieâu vi truøng gaây beänh. Do ñoù, vieäc xöû lyù nöôùc thaûi beänh vieän phaûi bao goàm hai muïc ñích chính laø:
Giaûm noàng ñoä oâ nhieãm caùc chaát höõu cô (BOD5, COD, SS) xuoáng phuø hôïp vôùi tieâu chuaån thaûi vaøo nguoàn loaïi B.
Khöû truøng nöôùc thaûi tröôùc khi thaûi ra moâi tröôøng ñeå ngaên chaën khaû naêng lan truyeàn dòch beänh theo nguoàn nöôùc.
Ta coù theå söû duïng coâng ngheä sinh hoïc ñeå xöû lyù nöôùc thaûi beänh vieän. Caùc thaønh phaàn chính gaây oâ nhieãm moâi tröôøng do nöôùc thaûi beänh vieän gaây ra laø caùc chaát höõu cô; caùc chaát dinh döôõng cuûa nitô (N), phoátpho (P); caùc chaát raén lô löõng vaø caùc vi truøng, vi khuaån gaây beänh. Caùc chaát höõu cô coù trong nöôùc thaûi laøm giaûm löôïng oâxy hoøa tan trong nöôùc, aûnh höôûng tôùi ñôøi soáng cuûa ñoäng, thöïc vaät thuûy sinh. Song caùc chaát höõu cô trong nöôùc thaûi deã bò phaân huûy sinh hoïc, haøm löôïng chaát höõu cô phaân huûy ñöôïc xaùc ñònh giaùn tieáp thoâng qua nhu caàu oâxy sinh hoùa (BOD5) cuûa nöôùc thaûi. Thoâng thöôøng, ñeå ñaùnh giaù ñoä nhieãm baån chaát höõu cô coù trong nöôùc thaûi, ngöôøi ta thöôøng laáy trò soá BOD5. Caùc chaát dinh döôõng cuûa N, P gaây ra hieän töôïng phuù döôõng nguoàn tieáp nhaän doøng thaûi, aûnh höôûng tôùi sinh vaät soáng trong moâi tröôøng thuûy sinh; caùc chaát raén lô löõng gaây ra ñoä ñuïc cuûa nöôùc, taïo söï laéng ñoïng caën, laøm taéc ngheõn coáng vaø ñöôøng oáng, maùng daãn. Nöôùc thaûi beänh vieän raát nguy hieåm vì chuùng laø nguoàn chöùa caùc vi truøng, vi khuaån gaây beänh, nhaát laø caùc beänh truyeàn nhieãm nhö thöông haøn, taû, lî... laøm aûnh höôûng ñeán söùc khoûe coäng ñoàng. Theo phaân loaïi cuûa Toå chöùc Moâi tröôøng Theá giôùi, nöôùc thaûi beänh vieän gaây oâ nhieãm maïnh coù chæ soá noàng ñoä chaát raén toång coäng 1.200mg/l, trong ñoù chaát raén lô löõng laø 350mg/l; toång löôïng caùcbon höõu cô 290mg/l, toång phoátpho (tính theo P) laø 15mg/l vaø toång nitô 85mg/l; löôïng vi khuaån coliform töø 108 ñeán 109. ÔÛ nöôùc ta, tieâu chuaån nöôùc thaûi beänh vieän sau xöû lyù phaûi ñaït tieâu chuaån loaïi II (TCVN 7382-2004) môùi ñöôïc pheùp ñoå vaøo heä thoáng thoaùt nöôùc cuûa thaønh phoá vaø caùc hoà chöùa nöôùc quy ñònh. Tieâu chuaån loaïi II nöôùc thaûi beänh vieän quy ñònh chæ soá ñoä pH= 6-9, chaát lô löõng khoâng lôùn hôn 100mg/l, sunphua khoâng lôùn hôn 1mg/l, daãn xuaát amoâni khoâng quaù 10mg/l vaø nitôraùt khoâng quaù 30mg/l, chæ soá BOD5 nhoû hôn 30mg/l, khoâng phaùt hieän ñöôïc caùc vi khuaån gaây beänh, toång coliform döôùi 5000 MNP/100ml.
Vieäc nghieân cöùu coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi beänh vieän khoâng chæ thoûa maõn caùc tieâu chuaån quy ñònh maø coøn phaûi baûo ñaûm caùc yeáu toá chieám ít dieän tích, deã laép ñaët, vaän haønh vaø baûo döôõng, khoâng gaây oâ nhieãm thöù caáp aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng xung quanh. Heä thoáng coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi beänh vieän coøn phaûi coù giaù thaønh laép ñaët thieát bò coâng ngheä vaø saûn phaåm xöû lyù phaûi phuø hôïp, cho naêng suaát cao vaø hoaït ñoäng oån ñònh.
Do ñoù, ta coù theå duøng coâng ngheä sinh hoïc ñeå xöû lyù nöôùc thaûi beänh vieän qua caùc giai ñoaïn nhö sau: ÔÛ giai ñoaïn thöù nhaát duøng phöông phaùp vi sinh hieáu khí trong ñieàu kieän hoaøn toaøn nhaân taïo ñeå loaïi boû caùc taïp chaát höõu cô coù maët trong nöôùc thaûi. Caùc vi sinh hieáu khí ñöôïc gaây nuoâi vaø phaùt trieån taïo thaønh maøng treân beà maët giaù theå coù trong caùc boàn sinh hoïc ña baäc seõ leân men hieáu khí. Caùc chaát höõu cô ñöôïc caáp oâxy lieân tuïc neân nhanh choùng bò phaân huûy, loaïi boû khoûi nöôùc thaûi. Giai ñoaïn hai duøng hoùa chaát clorin ñeå khöû truøng nöôùc ñaõ xöû lyù, dieät heát caùc vi truøng, vi khuaån coù haïi, baûo ñaûm nöôùc thaûi ñaït tieâu chuaån loaïi II quy ñònh tröôùc khi cho nöôùc thaûi ñaõ xöû lyù chaûy vaøo ñöôøng thoaùt nöôùc coâng coäng. Trong quaù trình xöû lyù, heä thoáng taïo moät löôïng buøn do chaát raén laéng ñoïng vaø xaùc vi sinh vaät. Buøn ñöôïc gom vaøo beå gom buøn ñeå taùch nöôùc, phaàn nöôùc chaûy veà beå gom nöôùc ñeå xöû lyù laïi, phaàn buøn ñöôïc xe huùt haàm caàu chuyeân chôû ñeán nôi quy ñònh vaø laøm nguyeân lieäu ñeå cheá bieán phaân höõu cô. Coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi beänh vieän baèng phöông phaùp sinh hoïc, khoâng gaây oâ nhieãm thöù caáp do thöïc hieän trong heä kín, baûo ñaûm moâi tröôøng saïch xung quanh khu vöïc xöû lyù.
Caùc giaûi phaùp giaûm thieåu oâ nhieãm do raùc thaûi sinh hoaït
Trong khu vöïc ñoâ thò hoaëc caùc khu vöïc ñoâng daân cö trong tænh coù ñaëc ñieåm laø daân cö taäp trung ñoâng, löôïng raùc phaùt sinh nhieàu, do ñoù hình thaønh nhieàu moâ hình toå thu gom raùc taïi caùc khu phoá, cuïm daân cö, cô quan,tröôøng hoïc,… nhaèm giaûi quyeát toát vieäc thu gom raùc taïi ñòa baøn.
Xaây döïng qui trình toå chöùc thu gom, vaän chuyeån raùc phuø hôïp vôùi töøng ñoái töôïng thaûi raùc, töøng loaïi raùc nhö: raùc ôû caùc hoä daân, raùc chôï, cô sôû saûn xuaát, cô quan, tröôøng hoïc, coâng vieân, ñöôøng phoá,… ñeå ñaûm baûo naâng daàn tyû leä raùc ñöôïc thu gom. raùc ñöôïc thu gom vaø chôû ñeán caùc baõi choân laáp hôïp veä sinh trong khu vöïc.
Vaán ñeà raùc thaûi noùi chung vaø raùc ôû noâng thoân noùi rieâng ñang laø vaán ñeà ñaùng ñöôïc quan taâm nhieàu cuûa caùc caáp chính quyeàn cuõng nhö caùc nhaø quaûn lyù moâi tröôøng. Vieäc xöû lyù raùc laø heát söùc caàn thieát trong vieäc baûo veä moâi tröôøng cuõng nhö veà maët caûnh quan, thaåm myõ, caùc chaát thaûi loâi cuoán ruoài, chuoät, giaùn,… vaø moãi khi phaân taùn gaây oâ nhieãm muøi khoù chòu, oâ nhieãm moâi tröôøng vaø phaùt taùn maàm beänh. Vieäc xöû lyù raùc phuï thuoäc nhieàu vaøo thaønh phaàn vaø tính chaát loaïi raùc thaûi.
Thaønh phaàn vaø tính chaát raùc thaûi noâng thoân chuû yeáu laø raùc thaûi töø caùc hoä gia ñình, phaàn lôùn laø raùc thaûi höõu cô deã bò phaân huõy neân ta coù theå aùp duïng moät soá bieän phaùp nhö sau:
UÛ raùc laøm phaân boùn: ñaây laø phöông phaùp aùp duïng söï phaân hoùa coù kieåm soaùt caùc loaïi raùc höõu cô nhôø söï hieän dieän cuûa vi sinh vaät ñeå bieán thaønh saûn phaåm coù chöùa chaát dinh döôõng cho ñaát.
Ñoái vôùi hoä gia ñình rieâng leõ taïi noâng thoân sau khi thu gom raùc, loaïi boû caùc loaïi raùc thaûi khoù phaân huûy ta ñöa vaøo uû vôùi quy trình nhö sau:
Ñaép moät neàn ñaát cao hôn möïc nöôùc ngaäp haøng naêm töø 0,7 - 1,5 m.
Neän chaët neàn cho khoûi thaám nöôùc, coù theå loùt 1 taám nilon döôùi ñaùy neàn
Xaây hoà uû raùc baèng gaïch coù hoà chöùa nöôùc phaân.
Xeáp 1 lôùp rôm raï, laù thaân caây leân thaân neàn khoaûng 3 - 5 cm
Raéc moät lôùp moûng caùc vaät lieäu giuùp raùc mau phaân huûy nhö phaân chuoàng, tro beáp,…
Töôùi nöôùc cho öôùt ñeàu, taïo ñoä aåm thích hôïp cho quaù trình phaân huûy.
Ñoå raùc vaøo laàn löôït vaøo neàn ñaát vaø neùn chaët, ñeán khi ñoáng raùc cao khoaûng
1,5 m thì phuû leân treân moät lôùp coû khoâ vaø treùt maët ñoáng uû baèng ñaát khoaûng 15 cm, phuû taám nilon ñeå che naéng möa.
Khoaûng 10 ngaøy kieåm tra laïi ñoä aåm
Ñoái vôùi caùc loaøi raùc chöùa nhieàu chaát höõu cô nhö coû, laù töôi,… thì sau 1 thaùng röôõi coù theå söû duïng ñöôïc phaân boùn, caùc loaïi raùc khoù phaân huûy hôn thì sau 3 thaùng môùi söû duïng ñeå boùn phaân ñöôïc.
Ñoái vôùi caùc hoä gia ñình soáng trong vuøng bò ngaäp traéng vaøo caùc thaùng muøa nöôùc noåi coù theå chöùa ñöïng raùc taïm thôøi trong caùc bao nilon lôùn cho raùc vaøo bao vaø coät kín laïi sau moãi laàn thaûi raùc. Sau khi nöôùc ruùt, ta coù theå tieán haønh uû raùc nhö treân. Ngoaøi ra, ta coù theå duøng ghe, thuyeàn ñeán töøng hoä daân soáng trong vuøng ngaäp luõ ñeå chôû raùc ñeán caùc baõi choân laáp gaàn ñoù.
Thieát laäp baõi choân laáp raùc hôïp veä sinh
Vieäc thieát laäp baõi choân laáp hôïp veä sinh seõ thuaän tieän ñoái vôùi nhöõng vuøng taäp trung ñoâng daân cö nhö caùc cuïm tuyeán daân cö, thò xaõ (Cao Laõnh, Sa Ñeùc), thò traán,… Raùc thaûi ñöôïc ñoå ñoáng leân baõi ñaát troáng caùch xa khu daân cö vaø raùc bò phaân huûy daàn theo thôøi gian.
Phöông phaùp ñoå raùc thaønh baõi khoâng ñaûm baûo veà maët moâi tröôøng vì trong quaù trình phaân huûy taïo ra muøi hoâi, laø nôi ñeå caùc loaøi coân truøng gaäm nhaám kieám aên, saûn sinh oå beänh, do ñoù caàn phaûi thieát laäp baõi choân laáp hôïp veä sinh theo yeâu caàu sau:
Choïn dieän tích baõi choân laáp raùc coù dieän tích ñuû lôùn khoaûng 0,3 - 0,6 ha cho 10.000 daân.
Choïn höôùng gioù khoâng gaây muøi cho khu daân cö, caùch xa khu daân cö ít nhaát 500 m
Baõi choân laáp caàn phaûi caùch xa nguoàn nöôùc ít nhaát 150 m
Choïn nôi ñoå raùc coù neàn ñaát chaët, baèng phaúng, ít thaám nöôùc
Raùc sau moãi ngaøy ñoå seõ ñöôïc neùn chaët vaø phuû treân maët moät lôùp ñaát daøy 15 cm theo bôø nghieân vaø 60 cm treân beà maët
Caàn phaûi tieán haønh toå chöùc quaûn lyù baõi raùc moät caùch chaët cheõ vaø thöôøng xuyeân - toå chöùc vieäc thu gom, vaän chuyeån raùc, ñoùng môû baõi raùc moät caùch thích hôïp
Ñoát raùc laø moät phöông phaùp truyeàn thoáng thöôøng ñöôïc aùp duïng taïi moät caùc vuøng noâng thoân, caùc hoä gia ñình sau khi thu gom raùc ra sau heø 2 hoaëc 3 ngöôøi seõ tieán haønh thieâu ñoát raùc.
Phöông phaùp ñoát raùc ôû noâng thoân raát tieän lôïi do sau khi ñoát, raùc seõ bò tieâu huûy, khoâng coù muøi hoâi thoái, khoâng laø moâi tröôøng phaùt sinh maàm beänh gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Tuy nhieân vieäc ñoát raùc cuõng caàn phaûi ñöôïc löu yù, taùch caùc saûn phaåm khoù chaùy nhö kim loaïi, thuûy tinh, nhöïa,… ra khoûi raùc tröôùc khi ñoát. Saûn phaåm cuûa quaù trình chaùy khoâng hoaøn toaøn (caùc loaïi nhöïa) coù theå sinh ra caùc hôïp chaát ñoäc gaây ung thö vaø caøng neân chuù troïng vieäc phoøng choùng chaùy trong quaù trình thieâu ñoát raùc.
Ñoái vôùi khu daân cö taäp trung ñoâng daân, raùc sau khi ñöôïc phaân loaïi coù theå ñöa vaøo ñoát taïi loø ñoát raùc taäp trung seõ giuùp kieåm soaùt toát hôn quaù trình ñoát raùc.
Caùc bieän phaùp trong noâng nghieäp
Quy hoïach saûn xuaát noâng nghieäp cho töøng tieåu vuøng caàn phaûi xeùt ñeán tính phuø hôïp veà ñieàu kieän thoå nhöôõng, taäp quaùn canh taùc, nguoàn nöôùc caáp, möùc taêng tröôûng daân soá trong nhöõng naêm tôùi.
Caùc vuøng truõng, pheøn naëng caàn xaây döïng caùc hoà sinh thaùi phaùt trieån toång hôïp: laáy nöôùc töôùi vaøo thôøi kyø haïn vaø söû duïng nöôùc sinh hoaït.
Thieát keá, quy hoaïch cuûa caùc ngaønh nhö noâng nghieäp, thuûy lôïi, giao thoâng thuûy saûn, xaây döïng neân ñöôïc xeùt ñoàng boä nhaèm xaây döïng moät keá hoaïch hoaøn chænh, laâu daøi, khoâng choàng cheùo ñeå khoâng xaûy ra hieän töôïng laõng phí vaø aûnh höôûng tôùi moâi tröôøng.
Canh taùc treân vuøng ñaát pheøn phaûi thöïc hieän theo caùc höôùng daãn kyõ thuaät nhaèm haïn cheá söï xì pheøn, tieâu thoaùt caùc ñoäc toá töø trong ñaát ra nguoàn nöôùc maët do quaù trình thaùo röûa pheøn.
Khuyeán caùo noâng daân söû duïng phaân boùn vi sinh, söû duïng thuoác tröø saâu vaø thuoát dieät coû coù thôøi gian phaân giaûi ngaén.
Taêng cöôøng quaù trình töï laøm saïch nguoàn nöôùc.
Nguoàn nöôùc ñöôïc xem nhö coâng trình xöû lí tieáp tuïc nöôùc thaûi trong ñieàu kieän töï nhieân. Noù ñaûm baûo cho nhu caàu thuûy vaên dieãn ra oån ñònh. Nhöng do nhu caàu söû duïng nöôùc ngaøy caøng taêng, löôïng nöôùc thaûi xaû vaøo moâi tröôøng nhaát laø vaøo keânh soâng ngaøy caøng lôùn neân cuõng caàn moät löôïng lôùn tröõ löôïng nöôùc soâng ñeå pha loaõng chuùng. Vì theá, ngoaøi vieäc haïn cheá vieäc xaû chaát thaûi ra nguoàn cuõng caàn phaûi chuù yù ñeán bieän phaùp taêng cöôøng khaû naêng töï laøm saïch cuûa nguoàn nöôùc. Hieän nay, ngöôøi ta thöôøng duøng caùc bieän phaùp nhö giaûm noàng ñoä trung bình cuûa chaát baån trong nguoàn nöôùc khi xaû nöôùc thaûi vaøo baèng caùch söû duïng caùc coáng xaû ñaëc bieät ñeå taêng cöôøng söï khueách taùn nöôùc thaûi vaøo trong nguoàn nöôùc hoaëc boå caäp nöôùc saïch töø nguoàn nöôùc khaùc tôùi ñeå taêng cöôøng pha loaõng nöôùc thaûi vôùi nöôùc nguoàn vaø taêng cöôøng quaù trình phaân huûy chaát baån trong nguoàn nöôùc baèng caùch caáp theâm oxy hoaëc nuoâi troàng thöïc vaät coù khaû naêng chuyeån hoùa, haáp thuï chaát baån.
Caùc giaûi phaùp phi coâng trình
Coù chính saùch quy hoaïch hôïp lyù
Taêng cöôøng nhaân löïc heä thoáng caùc cô quan quaûn lyù veà moâi tröôøng
Naâng cao trình ñoä quaûn lyù cho caùn boä ñòa phöông
Toå chöùc caùc khoaù hoïc ñaøo taïo naâng cao nhaän thöùc moâi tröôøng cho caùc nhaø quaûn lyù
Trieån khai caùc vaên baûn phaùp lyù
Taêng cöôøng kieåm tra, thanh tra
Giaùm saùt chaát löôïng moâi tröôøng
Giaûi phaùp veà giaùo duïc: Xaây döïng thoùi quen, neáp soáng vaø caùc phong traøo quaàn chuùng tham gia baûo veä moâi tröôøng. Ñaây laø vaán ñeà coù yù nghóa quyeát ñònh cho vieäc thöïc hieän coù hieäu quaû keá hoaïch quaûn lyù moâi tröôøng.
Loàng gheùp chöông trình baûo veä moâi tröôøng vaøo taát caû caùc baäc hoïc, tuyeân truyeàn qua caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng nhö Baùo, ñaøi phaùt thanh truyeàn hình, Sôû vaên hoùa thoâng tin baèng caùc hình thöùc phoå bieán nhö tuyeân truyeàn, phaùt haønh caùc baêng ñóa truyeàn thoâng, laøm nhöõng boä phim, truyeän veà giaùo duïc moâi tröôøng,… nhaèm khoâng ngöøng naâng cao nhaän thöùc veà moâi tröôøng trong coäng ñoàng daân cö töø thò xaõ ñeán caùc huyeän vuøng saâu.
Phaùt ñoäng phong traøo quaàn chuùng tham gia baûo veä moâi tröôøng ñeán töøng ñòa phöông vaø cô sôû. Ñoäng vieân, höôùng daãn nhaân daân thöïc hieän neáp soáng vaên hoaù, hôïp veä sinh, giöõ gìn veä sinh coâng coäng
Sôû Taøi nguyeân Moâi tröôøng caàn phaûi phoái hôïp chaëc cheõ vôùi caùc ñôn vò ñoaøn theå tieán haønh thí ñieåm caùc caùc chöông trình truyeàn thoâng veà moâi tröôøng taïi caùc coäng ñoàng daân cö vaø trong caùc cô sôû saûn xuaát, môû caùc lôùp taäp huaán veà moâi tröôøng, boài döôõng kieán thöùc veà baûo veä moâi tröôøng cho ñoäi nguû tuyeân truyeàn vieân, höôùng daãn ngöôøi noâng daân haïn cheá söû duïng thuoác baûo veä thöïc vaät,…
Phaûi coù bieän phaùp xöû phaït ñoái vôùi caùc haønh vi vi phaïm veà Luaät Baûo veä moâi tröôøng cuõng nhö phaûi tuyeân döông vôùi nhöõng caù nhaân, ñoaøn theå tham gia toát trong coâng taùc BVMT.
CHÖÔNG 6: KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ
KEÁT LUAÄN
Taïi caùc nhaùnh soâng chính treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp treân cô baûn ñaõ bò nhieãm baån höõu cô (100% maãu phaân tích BOD5, COD trong muøa luõ vaø muøa khoâ ñeàu khoâng ñaït ñöôïc tieâu chuaån loïai A chaát löôïng nöôùc maët 5942 - 1995, söû duïng tröïc tieáp cho sinh hoaït, aên uoáng,…) vaø möùc ñoä oâ nhieãm vi sinh cao (haàu heát caùc maãu ñeàu khoâng ñaït chuaån) ñaëc bieät laø taäp trung ôû caùc khu vöïc ñoâng daân cö nôi doøng soâng chaûy qua).
Giaù trò pH ôû hai muøa khoâ vaø muøa möa coù söï cheânh leänh khoâng lôùn laém vaø vaãn coøn naèm trong TCVN 5942 - 1995 (loaïi A).
Noàng ñoä chaát raén lô löõng vaøo muøa möa cao hôn muøa khoâ vaø vöôït tieâu chuaån nhieàu laàn.
Moät soá keânh raïch ôû Ñoàng Thaùp coù daáu hieäu oâ nhieãm phaân raát cao do tình traïng söû duïng caàu tieâu ao caù treân soâng raïch coøn cao.
Maëc duø nguoàn nöôùc doài daøo nhöng tyû leä ngöôøi daân söû duïng nöôùc saïch coøn raát thaáp, hôn 60% daân soá nôi ñaây söû duïng tröïc tieáp nguoàn nöôùc maët khoâng ñaûm baûo veä sinh.
Thoùi quen vöùt raùc, thaûi nöôùc thaûi sinh hoaït tröïc tieáp ra soâng raïch vaãn coøn khaù phoå bieán taïi ÑBSCL noùi chung vaø taïi Ñoàng Thaùp noùi rieâng cuøng vôùi vaán ñeà caàu tieâu ao caù ñaõ laøm traàm troïng theâm vaán ñeà oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët, ñaëc bieät laø vaøo muøa khoâ möïc nöôùc taïi caùc soâng raïch caïn thì möùc ñoä oâ nhieãm caøng cao, hieän töôïng nhieãm pheøn, phuù döôõng hoùa, oâ nhieãm vi sinh, ñoåi maøu doøng nöôùc xuaát hieän gaây khoù khaên tröïc tieáp cho vieäc cung caáp nöôùc saïch cho ngöôøi daân.
Hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp treân khu vöïc thuoäc tænh Ñoàng Thaùp ñaëc bieät laø noâng nghieäp coù töôùi, vôùi vieäc söû duïng ngaøy caøng nhieàu phaân boùn hoùa hoïc vaø thuoác baûo veä thöïc vaät cuõng goùp phaàn laøm haïn cheá löôïng nöôùc ngoït ôû phía döôùi haï löu, ñoàng thôøi cuõng goùp phaàn laøm gia taêng möùc ñoä oâ nhieãm nguoàn nöôùc ôû haï löu.
Beân caïnh ñoù, vaán ñeà oâ nhieãm do nöôùc thaûi töø caùc khu coâng nghieäp, nhaø maùy, caùc beänh vieän ñaõ thaûi tröïc tieáp ra doøng soâng laøm oâ nhieâm nguoàn nöôùc.
Nöôùc soâng bò oâ nhieãm ñaõ laøm gia taêng tyû leä caùc beänh laây lan töø nguoàn nöôùc nhö dòch taû, lỵ, thöông haøn laøm aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuûa ngöôøi daân vaø nhöõng thieät haïi ñaùng keå veà kinh teá.
KIEÁN NGHÒ
Tröôùc tình hình oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp do caùc yeáu toá töï nhieân vaø do caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi thì caàn phaûi coù nhöõng giaûi phaùp hôïp lyù nhaèm kieåm soaùt oâ nhieãm vaø baûo veä chaát löôïng caùc nguoàn nöôùc phuïc vuï caáp nöôùc sinh hoaït, coâng nghieäp, noâng nghieäp, du lòch,…ñaûm baûo ñöôïc ñieàu kieän veä sinh cuûa nhaân daân trong vuøng vaø goùp phaàn phaùt trieån kinh teá trong khu vöïc xin trao ñoåi moät vaøi kieán nghò nhö sau:
Xaây döïng cuïm tuyeán daân cö ngoaøi vieäc ñaûm baûo cuoäc soáng an toaøn cho ngöôøi daân cuõng caàn taêng cöôøng coâng taùc veä sinh moâi tröôøng, chaêm soùc cöùc khoeû ban ñaàu cho caùc coäng ñoàng daân cö, boá trí saûn xuaát phuø hôïp keát hôïp giöõa kinh teá, moâi tröôøng vaø xaõ hoäi ñeå giaûi quyeát toång theå vaán ñeà luõ vaø vaán ñeà moâi tröôøng
Caùc cô quan chöùc naêng taêng cöôøng nghieân cöùu trieån khai caùc moâ hình cung caáp nöôùc saïch, veä sinh moâi tröôøng thích hôïp.
Ñoái vôùi ña soá hoä gia ñình ôû noâng thoân maëc duø ñôøi soáng kinh teá coøn khoù khaên nhöng vaãn yù thöùc ñöôïc vieäc giöõ gìn veä sinh moâi tröôøng. Caùc ban ngaønh caùc caáp, caùc toå chöùc quoác teá coù theå hoå trôï moät phaàn chi phí cho vaán ñeà cung caáp nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng ñeå goùp phaàn giaûm thieåu oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët, xaây döïng cuoäc soáng vaên minh cho ngöôøi daân.
Xaây döïng vaø hoaït ñoäng heä thoáng caùc traïm quan traéc moâi tröôøng nöôùc trong ñoù caàn chuù yù ñeán caùc chæ tieâu lyù hoùa, vi sinh,….
Thöïc hieän lieân tuïc vieäc kieåm soaùt, kieåm toaùn, xaây döïng taøi lieäu veà tieàm naêng gaây oâ nhieãm cuûa caùc nguoàn coâng nghieäp, ñoâ thò, noâng nghieäp, beänh vieän,…
Taêng cöôøng coâng taùc giaùo duïc moâi tröôøng, yù thöùc coäng ñoàng cho ngöôøi daân phaûi tieán haønh thöôøng xuyeân
Caùc giaûi phaùp kyõ thuaät vaø quaûn lyù giaûm thieåu oâ nhieãm nguoàn nöôùc
Nöôùc thaûi sinh hoaït: maëc duø coøn gaëp nhieàu khoù khaên trong vaán ñeà quaûn lyù vaø xöû lyù nöôùc thaûi ôû Ñoàng Thaùp nhöng vieäc thu gom, xöû lyù nöôùc thaûi taäp trung laø vieäc laøm heát söùc caàn thieát phaûi ñöôïc tieán haønh ngay, vieäc xaây döïng caùc heä thoáng thu gom nöôùc thaûi theo töøng cuïm daân cö vôùi quy moâ nhoû raát coù hieäu quaû veà maët kinh teá cuõng nhö kyõ thuaät, thích hôïp vôùi taäp quaùn soáng phaân taùn vaø taän duïng ñöôïc khaû naêng töï laøm saïch cuûa nguoàn nöôùc.
Nöôùc thaûi beänh vieän: ñoái vôùi nöôùc thaûi beänh vieän thì phaûi taùch ra laøm hai loaïi ñoù la:ø nöôùc thaûi do caùc hoaït ñoäng sinh hoaït cuûa coâng nhaân vieân, beänh nhaân vaø ngöôøi thaêm nuoâi. Ñoái vôùi loaïi nöôùc thaûi naøy thì tieán haønh xöû lyù chung vôùi nöôùc thaûi sinh hoaït; coøn ñoái vôùi caùc loaïi nöôùc thaûi do caùc hoaït ñoäng khaùm nghieäm, ñieàu trò beänh nhaân, quaù trình pha cheá thuoác, suùc röûa duïng cuï,… thì xöû lyù rieâng. Ñoái vôùi loaïi chaát thaûi naøy thì duøng coâng ngheä sinh hoïc ñeå xöû lyù chaát thaûi beänh vieän. Coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi beänh vieän baèng phöông phaùp sinh hoïc khoâng gaây oâ nhieãm thöù caáp do thöïc hieän trong heä kín, baûo ñaûm moâi tröôøng saïch xung quanh khu vöïc xöû lyù.
Raùc thaûi sinh hoaït: Duøng phöông phaùp choân laáp hôïp veä sinh, uû raùc laøm phaân compost, ñoát raùc.
Khoáng cheá oâ nhieãm do chaát thaûi coâng nghieäp: ñieàu quan taâm aûnh höôûng ñeán nguoàn nöôùc maët trong quaù trình hoaït ñoäng coâng nghieäp chính laø vaán ñeà nöôùc thaûi. Caùc phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi thöôøng ñöôïc aùp duïng laø: xöû lyù sô boä baèng caùch laéng, loïc; Xöû lyù baäc hai laø keo tuï, trung hoøa, oxy hoùa, phaûn öùng hieáu khí vaø kî khí (uû meâtan); xöû lyù baäc 3 laø trao ñoåi ion, thaåm thaáu ngöôïc, khöû nitô, photpho, sieâu loïc, bay hôi,…
Trong noâng nghieäp thì höôùng daãn noâng daân söû duïng caùc loaïi hoaù chaát, phaân boùn, thuoác baûo veä thöïc vaät,..coù thôøi gian phaân giaûi ngaén,…
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
lancuoicung.doc- MLUC.doc
- nhiem_vu.doc
- tailieuthamkhao.doc
