Bệnh học công trình

sỳ tón tưi cða loĂi ngừội , lĂ mỏi trừộng sõng , mỏi trừộng lĂm viẻc nh±m lĂm cho con ngừội phŸt sinh, phŸt trièn . Viẻc tưo nÅn cỏng trệnh xày dỳng ẵơ phửc tưp ẵặn mửc mổt con ngừội khĩ bao quŸt ẵừỡc hặt mài kiặn thửc vậ xày dỳng dạn ẵặn sỳ phàn cỏng thĂnh nhiậu lỉnh vỳc hÂp dãn ẵi mĂ chợng ta thảy phăn Ÿnh trong sỳ phàn cŸc khoa ờ ngay trừộng ‡ưi hàc Xày dỳng chợng ta . Trừốc thỳc tặ phàn hĩa kiặn thửc vậ cỏng trệnh xày dỳng dạn ẵặn sỳ phiặn diẻn hĩa trong cŸch nhện nhºn vậ mổt cỏng trệnh , nhảt lĂ vậ mổt cỏng trệnh cĩ nhựng hiẻn từỡng sứ dũng khỏng bệnh thừộng theo thiặt kặ ( cỏng trệnh bÙ bẻnh ). Viẻc xày dỳng mổt mỏn tọng hỡp ẵè nghiÅn cửu mổt cŸch toĂn diẻn sỳ phŸt sinh, phŸt trièn cða cŸc bẻnh cða cỏng trệnh , nh±m nàng cao tuọi thà cho cỏng trệnh xày dỳng lĂ ẵiậu hỡp lỷ vĂ cãn thiặt . Chừa nghiÅn cửu tọng thè vậ cỏng trệnh , vậ bẻnh cða cỏng trệnh mĂ quyặt ẵÙnh ngay cŸch chựa trÙ khi sứa chựa cỏng trệnh lĂ cŸch lĂm chð quan . Theo cŸch ẵĩ , nhiậu khi tõn kắm thºm chẽ nguy hièm hỗn cho cỏng trệnh . BŸo cŸo nĂy hẻ thõng hĩa nhựng quan niẻm vậ Bẻnh hàc Cỏng trệnh , nàng thĂnh lỷ thuyặt nhựng khŸi niẻm rội rưc vậ chựa trÙ cỏng trệnh bÙ bẻnh . Viẻc lĂm nĂy ẵang tiặn hĂnh ,nÅn ờ ẵày mối trệnh bĂy nhựng kặt quă ban ẵãu, giối thiẻu nhựng ỷ niẻm cỗ băn nhảt . Qua trệnh bĂy lãn nĂy , ngừội trệnh bĂy mong mịi nhºn ẵừỡc sỳ tham gia cỏng sửc , sỳ tham gia ỷ kiặn cða cŸc bưn quan tàm. I . ‡Ùnh nghỉa . Bẻnh hàc Cỏng trệnh lĂ mỏn nghiÅn cửu nhựng quy luºt hệnh thĂnh vĂ phŸt trièn cða Cỏng trệnh bÙ bẻnh trong nhựng trừộng hỡp bẻnh lỷ cũ thè ẵè rói rợt ra nhựng quy luºt vºn ẵổng cða sỳ hừ hịng cỏng trệnh , hừ hịng kặt cảu qua cŸc bẻnh lỷ ẵièn hệnh vĂ cuõi cùng tệm hièu cŸc quy luºt dạn ẵặn hừ hịng cỏng trệnh nĩi chung . Mổt cỏng trệnh chÙu tăi , chÙu mài yặu tõ thiÅn nhiÅn tŸc ẵổng xăy ra nhựng diÍn biặn nổi tưi thệ khi cỏng trệnh bÙ hừ hịng trong nổi tưi cỏng trệnh củng cĩ nhựng diÍn biặn , nhựng thay ẵọi theo nhựng quy luºt nhảt ẵÙnh . Nhựng quy luºt nĂy khỏng xăy ra nhựng chuyèn biặn nhừ cỏng trệnh bệnh thừộng , mĂ nhừ trong sinh lỷ bẻnh cða ngừội , xăy ra nhựng diÍn biặn cða cỏng trệnh bÙ bẻnh . Cỏng trệnh lĂ mổt tọng thè nÅn khi mổt bổ phºn bÙ bẻnh ( hừ hịng ho´c khỏng lĂm viẻc ẵừỡc nhừ chửc phºn ẵÙnh s³n khi thiặt kặ ) sÁ tŸc ẵổng ẵặn cŸc bổ phºn khŸc . Trong cỏng trệnh cĩ sỳ s°p xặp lưi tệnh trưng chÙu lỳc , sỳ phàn phõi lưi nổi lỳc ẵè tón tưi cỏng trệnh ( dỉ nhiÅn lĂ khỏng ẵừỡc nhừ lợc bệnh thừộng , khỏng bÙ bẻnh ). NghiÅn cửu Bẻnh hàc Cỏng trệnh lĂ nghiÅn cửu tọng hỡp , nghiÅn cửu cŸc tŸc ẵổng qua lưi giựa nhựng dưng hừ hịng vĂ ănh hừờng lạn nhau nh±m chựa trÙ ẵợng c¯n nguyÅn , ẵợng mửc ẵổ , ng¯n ch´n tọng thè nhựng tŸc ẵổng lĂm giăm kắm chảt lừỡng cỏng trệnh , nàng tuời thà cỏng trệnh . Cĩ nhiậu hệnh thŸi hừ hịng bậ ngoĂi thệ khŸc nhau vậ thè hiẻn nhừng lưi tệm thảy nhựng quy luºt phŸt trièn vĂ nguyÅn nhàn giõng nhau . Lưi cĩ nhựng dưng hừ hịng xắt vậ hệnh thŸi thệ giõng nhau nhừng quy luºt phŸt trièn vĂ nguyÅn nhàn thệ rảt khŸc nhau . Lảy thẽ dũ nhừ hiẻn từỡng lĂ vặt nửt . Nửt cĩ thè do nhủng nguyÅn nhàn rảt khŸc nhau gày ra nhừ lợn chÅnh quŸ mửc , do biặn dưng nhiẻt , do khỏng ẵð sửc chÙu mổt dưng tŸc ẵổng nĂo ẵĩ , nhừ uõn , nhừ nắn lẻch tàm , nhừ xo°n , cĩ khi lưi do rung ẵổng , do cŸc tŸc ẵổng quŸ tăi ... Hệnh thŸi thè hiẻn chì lĂ nhựng vặt nửt nhừng nguyÅn nhàn thệ lưi lĂ mổt mố phửc tưp . NghiÅn cửu quy luºt tŸc ẵổng gày hừ hịng cða tững loưi nguyÅn nhàn , tệm cŸc tŸc ẵổng chuán xŸc , tệm cŸc quy luºt hừ hịng ẵièn hệnh , tệm ra yặu tõ gày bẻnh , tệm cŸc quy luºt phŸt sinh bẻnh , theo dòi vĂ tệm hièu quŸ trệnh tiặn trièn cða hừ hịng cỏng trệnh thệ giăi phŸp trÙ liẻu cho cỏng trệnh mối mong chuán xŸc . Lảy thẽ dũ mổt mŸi nhĂ bÙ dổt , nguyÅn nhàn lĂ nừốc tù ẵàng trÅn mŸi , thảy ẵợng nguyÅn nhàn ,viẻc chựa trÙ cĩ khi chì cãn thỏng õng thoŸt nừốc , quắt rŸc ờ mŸng nừốc lĂ hặt dổt . Bẻnh hàc Cỏng trệnh mang tẽnh tỏng hỡp , chì hệnh thĂnh khi khoa hàc cỏng nghẻ xày dỳng phŸt trièn ẵặn mửc ẵổ cãn thiặt . Phừỗng phŸp phàn tẽch cho thảy nhựng thỏng tin vậ chiậu sàu cða bẻnh , cða hừ hịng thệ phừỗng phŸp tọng hỡp giợp ta khŸi quŸt ẵè tệm nhựng quy luºt chung . Sứa chựa hừ hịng cỏng trệnh ẵíi hịi ngừội kỵ sừ mổt nhơn quan tọng hỡp , phăi thảy cŸi cŸ thè trong tºp thè , trong cŸi tºp thè bao góm cŸc cŸ thè . Khỏng thè chì sứa chựa triẻu chửng mĂ phăi sứa chựa tữ c¯n nguyÅn , ch´n ẵửng tiặn trièn cða hừ hịng , theo nhựng thỏng tin tọng hỡp , chuán xŸc , theo phừỗng phŸp luºn bẻnh hàc cỏng trệnh khoa hàc . II. Sỳ hệnh thĂnh mỏn Bẻnh hàc Cỏng trệnh . Trừốc ẵày , khi cỏng trệnh hừ hịng ẵừỡc phŸt hiẻn qua hệnh thŸi xuảt hiẻn hừ hịng, thừộng ẵừỡc sứa chựa ngay . Thội kỹ ẵĩ , vºt liẻu xày dỳng sứ dũng phãn lốn thỏ sỗ vĂ cỏng trệnh thừộng thảp tãng , cỏng n¯ng ẵỗn giăn , kặt cảu ẵỗn giăn . Viẻc phŸt hiẻn vĂ sứa chựa cỏng trệnh theo hệnh thŸi xuảt hiẻn hừ hịng rảt nhiậu khi khỏng chẽnh xŸc , dạn ẵặn sỳ sứa chựa kắo dĂi mĂ khỏng giăm hừ hịng . Xem xắt bẻnh cho cỏng trệnh cãn theo phừỗng phŸp luºn bẻnh hàc cho ngừội.‡ĩ lĂ mổt phừỗng phŸp tọng hỡp , coi cŸc bổ phºn cỏng trệnh cĩ quan hẻ từỗng hồ vối nhau . Chừỗng trệnh cða trừộng Giao thỏng Cỏng chẽnh Quõc gia PhŸp ( Ecole Nationale des Travaux publics de l’ Etat ) cĩ xặp vĂo n¯m cuõi ( Chừỗng trệnh soưn thăo tưm thội vĂo 31-3-1993 , Document provisoire ắtabli au 31 Mars 1993 ) , mỏn Bẻnh hàc Cỏng trệnh ( Pathologie des Ouvrages d’ Art ) . Chừỗng trệnh nĂy do D. POINEAU chÙu trŸch nhiẻm , sõ giộ lĂ 30 giộ . Nhĩm giăng dưy cĩ B. GODARD , G. HAIUN , J.L. MICHOTEY , Y. MOUTON , D. POINEAU. ‡õi từỡng cða mỏn hàc nh±m trang bÙ cho nhựng ngừội quăn lỷ cỏng trệnh kiặn thửc ẵè tọ chửc tõt viẻc giŸm sŸt , băo trệ vĂ sứa chựa cỏng trệnh . Mài kỵ sừ phăi biặt nguyÅn nhàn chẽnh lĂm cho cỏng trệnh hừ hịng , nhựng tŸc ẵổng tiÅu cỳc ănh hừờng ẵặn tuọi thà cða cỏng trệnh , cða kặt cảu . Nhựng tĂi liẻu ta hiẻn cĩ theo hẻ LiÅn xỏ củ , n¯m 1987 trong GiŸo trệnh Kỵ thuºt thi cỏng cða trừộng ‡ưi hàc Xày dỳng Matxkva lãn ẵãu tiÅn cĩ mổt chừỗng vậ sứa chựa cỏng trệnh . SŸch tham khăo n¯m 1992 , NguyÍn v¯n ‡ưt sau khi thỳc tºp ờ PhŸp vậ viặt cuõn Khoa hàc BÅ tỏng ngĂy nay ẵậ cºp mổt chừỗng : Bẻnh hàc Cỏng trệnh theo quan ẵièm hiẻn ẵưi . Tuy cĩ ẵậ cºp mổt sõ khẽa cưnh cða Bẻnh hàc kặt cảu bÅ tỏng thuổc phãn Bẻnh hàc kặt cảu từỗng tỳ nhừ mổt trong nhựng mỏn nhừ bẻnh hàc nổi khoa , bẻnh hàc lơo khoa ... lĂ mổt măng trong toĂn cũc Bẻnh hàc Cỏng trệnh . Nổi dung sŸch khŸ tõt nhừng ẵè toĂn diẻn vĂ ẵợng mỳc hỗn chợng ta cãn xem xắt tọng quŸt hỗn trÅn cỗ sờ phừỗng phŸp luºn cða ‡ưi cừỗng Bẻnh hàc Cỏng trệnh : Phăi xem xắt kặt cảu bÙ bẻnh khỏng chì ờ bẻnh c¯n mĂ cín ờ cŸc khiŸ cưnh bẻnh sinh , hỗn nựa phăi ẵ´t kặt cảu trong toĂn bổ cỏng trệnh , trong mỏi trừộng ẵ´t cỏng trệnh , trong mõi từỗng quan giựa băn thàn cỏng trệnh vối viẻc sứ dũng , sỳ ch¯m lo duy trệ , băo dừởng cỏng trệnh . Trừốc ẵày , tð sŸch ‡ưi hàc Xày dỳng , LÅ v¯n Kièm ẵừa ra hai tºp Hừ hịng vĂ Sứa chựa cỏng trệnh , in băn kÁm vĂo n¯m 1971 . SŸch ẽt tiặng vang vệ hãu nhừ ghắp dÙch tữ tĂi liẻu Nga . NhĂ xuảt băn Xày dỳng n¯m 1981 cĩ dÙch cuõn Gia cõ nận vĂ mĩng khi sứa chựa nhĂ , tữ tiặng Nga ẵè tham khăo sứ dũng cho ẵiậu kiẻn nừốc ta . N¯m 1993 , NhĂ xuảt băn Khoa hàc vĂ kỵ thuºt cĩ cuõn Sứa chựa vĂ gia cõ cỏng trệnh xày dỳng cða NguyÍn xuàn Bẽch . Qua thỳc tặ nhiậu n¯m ờ Viẻn thiặt kặ Cỏng nghiẻp Hĩa chảt , tŸc giă ẵơ phăi thiặt kặ khỏi phũc nhiậu cỏng trệnh hừ hịng , bÙ phŸ hoưi do chiặn tranh phŸ hoưi , kặt hỡp tham khăo sŸch Nga , cuõn sŸch cĩ ỷ nghỉa thỳc tặ cao trong cŸc bĂi toŸn cũ thè . NgoĂi ra , cín mổt sõ sŸch lÀ tÀ , tiặng vang khỏng ẵŸng kè . Vậ tĂi liẻu nừốc ngoĂi phãn lốn trệnh bĂy cŸc dưng sứa chựa hừ hịng mổt sõ dưng kặt cảu , mổt sõ dưng bẻnh cũ thè . Mảy n¯m gãn ẵày , chợng ta tiặp xợc vối nhiậu tĂi liẻu phừỗng Tày củng lĂ nhựng n¯m hệnh thĂnh mỏn Bẻnh hàc Cỏng trệnh . SŸch lỷ luºn chung ẵang cín rội rưc vĂ chừa nhiậu . Mổt cỏng cũ quan tràng khi khăo nghiẻm trong Bẻnh hàc Cỏng trệnh lĂ ẵŸnh giŸ khă n¯ng chÙu lỳc cða cỏng trệnh hiẻn hựu . Quy phưm Hoa kỹ ACI 318-83 ( Building Code Requirements for Reinforced Concrete - ACI - 318-83 ) cĩ phãn 6 mang tÅn : Strength Evaluation of Existing Structures . Hiẻn nay , vối nhựng phừỗng tiẻn khăo nghiẻm chẽnh xŸc theo phừỗng phŸp phŸ hðy mạu vĂ khŸ nhiậu phừỗng phŸp khăo nghiẻm khỏng phŸ hðy mạu , cho phắp khăo nghiẻm mạu khŸ chẽnh xŸc . Nhựng khăo nghiẻm giợp ta kièm tra nhựng giă thiặt ẵừỡc xày dỳng trÅn cỗ sờ hệnh thŸi vĂ triẻu chửng ẵơ gĩp phãn ngĂy cĂng hoĂn chình lỷ luºn Bẻnh hàc Cỏng trệnh . Khi nghiÅn cửu mổt thè bẻnh cða cỏng trệnh , ngừội ta củng b°t ẵãu tữ nhựng hiẻn từỡng thè hiẻn ra bÅn ngoĂi , sau ẵĩ mối tệm hièu cỗ chặ hoưt ẵổng bÅn trong . Cho nÅn khỏng lảy gệ lĂm lư khi nghiÅn cửu hiẻn từỡng phŸt trièn cða bẻnh chì tiặn hĂnh sau khi quan sŸt hệnh thŸi bÅn ngoĂi . Tữ nhựng quan sŸt bÅn ngoĂi ta cĩ ỷ niẻm thỏ sỗ vậ nhựng thay ẵọi chửc phºn nổi tưi cỏng trệnh . Nhựng ỷ niẻm nĂy ẽt nhiậu mang tẽnh chảt tỉnh vệ hiẻn từỡng thảy ẵừỡc chì lĂ hệnh ănh cða mổt thội ẵièm nĂo ẵĩ trong xuõt quŸ trệnh bẻnh lỷ . Nhộ quŸ trệnh quan sŸt theo nhiậu phừỗng phŸp thẽ nghiẻm khŸc nhau ờ nhiậu bổ phºn kặt cảu khŸc nhau , ngừội ta rợt ra ẵừỡc nhựng quy luºt vºn ẵổng cða cỏng trệnh bÙ bẻnh . Thoưt ẵãu lĂ tững bẻnh , sau ẵĩ lĂ tững nhĩm bẻnh . Tữ ẵĩ thảy ẵừỡc quŸ trệnh bẻnh lỷ chung cho nhiậu bẻnh khŸc nhau , ẵợc kặt thĂnh mỏn bẻnh lỷ kặt cảu , tiặn nựa phŸt trièn thĂnh bẻnh lỷ ẵưi cừỗng . Phãn quan tràng cða bẻnh lỷ hàc lĂ cŸc thẽ nghiẻm vậ kặt cảu . Bẻnh lỷ hàc cỏng trệnh chì hệnh thĂnh rò nắt khi cĩ nhiậu phừỗng phŸp thỳc nghiẻm khŸc nhau , nhiậu cỏng cũ hiẻn ẵưi ẵè thỳc nghiẻm chẽnh xŸc , cho nhựng kặt quă ẵŸng tin cºy vậ vi biặn dưng , vậ thay ẵọi hĩa tẽnh , thay ẵọi tẽnh chảt vºt lỷ , cŸc tŸc nhàn sinh hàc ... Tiặn trệnh tỳ nhiÅn cða lỷ luºn lĂ tữ quan sŸt khŸch quan mĂ xày dỳng nÅn giă thuyặt . Tữ nhựng thay ẵọi hệnh thŸi cða kặt cảu bÙ bẻbh mĂ nÅu lÅn quy luºt giă ẵÙnh viẻc vºn ẵổng cða toĂn cỏng trệnh bÙ bẻnh . Bừốc thử ba lĂ phăi dùng thẽ nghiẻm kièm chửng nhựng giă thiặt xày dỳng nÅn . Viẻc nghiÅn cửu Bẻnh hàc Cỏng trệnh , m´c dĂu cĩ chợt ẽt kinh nghiẻm nhừng cãn xày dỳng mổt phừỗng phŸp luºn khoa hàc riÅng cho mệnh . Bẻnh hàc cỏng trệnh phŸt trièn ẵừỡc lỷ luºn cða mệnh phăi dỳa chẽnh vĂo mỏn Thẽ nghiẻm Cỏng trệnh . Sỳ phŸt trièn cða mỏn Thẽ nghiẻm Cỏng trệnh băo ẵăm ẵổ tin cºy cho Bẻnh hàc Cỏng trệnh . CŸc phíng thẽ nghiẻm khŸc nhừ Phíng thẽ nghiẻm Vºt liẻu Xày dỳng , Phíng thẽ nghiẻm ‡Ùa kỵ thuºt ... củng lĂ chồ dỳa cho mỏn Bẻnh hàc Cỏng trệnh . III. Vai trí mỏn Bẻnh hàc Cỏng trệnh trong Xày dỳng . Củng nhừ cŸc mỏn kỵ thuºt cỗ sờ khŸc cða ngĂnh xày dỳng , mỏn Bẻnh hàc Cỏng trệnh cãn ẵừỡc coi lĂ mổt mỏn cỗ sờ , cĩ vÙ trẽ quan tràng trong khoa hàc cỏng nghẻ xày dỳng . 3.1 Bẻnh hàc Cỏng trệnh lĂ Triặt hàc cða ngĂnh xày dỳng : Viẻc nghiÅn cửu Bẻnh hàc cỏng trệnh khỏng thè dỳa trÅn nhựng ỷ niẻm chð quan , duy ỷ chẽ mĂ phăi dỳa vĂo nhựng kặt quă quan tr°c trÅn cỏng trệnh thỳc tiÍn , dỳa vĂo hĂng loưt tri thửc tọng hỡp tữ nhiậu mỏn ẵơ hàc ẵè dỳ bŸo quŸ trệnh phŸt sinh , phŸt trièn cða bẻnh , c¯n nguyÅn gày bẻnh theo nhựng luºn cử khoa hàc . Dù muõn hay khỏng , phừỗng phŸp từ từờng cða bẻnh hàc cỏng trệnh phăi lĂ phừỗng phŸp duy vºt . Mài suy ẵoŸn , luºn ẵoŸn ẵậu phăi dỳa vĂo kặt quă quan tr°c thỳc tặ , khăo nghiẻm thỳc tặ , xem xắt sỳ vºt trong mỏi trừộng cũ thè . Tữ quan tr°c trÅn cỏng trệnh thỳc tiÍn , phăi thăi loưi nhựng yặu tõ xa lư vối thỳc tiÍn ho´c thãn bẽ do ỷ chẽ sinh ra ẵè cĩ nhựng kặt luºn ẵợng ẵ°n vậ cŸc hệnh thŸi thỳc chảt . Viẻc xem xắt nguyÅn nhàn gày bẻnh , cỗ chặ bẻnh sinh phăi theo phừỗng phŸp biẻn chửng . NguyÅn nhàn vĂ kặt quă lĂ hai phưm trù riÅng biẻt nhừng cĩ ănh hừờng từỗng hồ , g°n ch´t vối nhau qua mõi quan hẻ biẻn chửng . NguyÅn nhàn vĂ kặt quă lĂ mổt thè thõng nhảt , nhàn nĂo , quă ảy . QuŸ trệnh phŸt trièn bẻnh lĂ quŸ trệnh biẻn chửng . Sỳ phŸt trièn tiẻm tiặn ẵặn mổt mửc nĂo ẵĩ sÁ sinh thay ẵọi vậ chảt . Tuy thặ , khi cĩ tŸc ẵổng ẵổt biặn sÁ gày nhựng thay ẵọi vậ chảt trong hệnh thŸi cỏng trệnh . 3.2 Bẻnh hàc cỏng trệnh lĂ phừỗng phŸp cỗ sờ cho sỳ luºn ẵÙnh chảt lừỡng cỏng trệnh : Qua nghiÅn cửu vậ bẻnh c¯n , nguón gõc gày bẻnh cho cỏng trệnh , nghiÅn cửu quŸ trệnh bẻnh sinh ẵè thảy sỳ tiặn trièn cða bẻnh khi khỏng cĩ sỳ thay ẵọi mỏi trừộng tẽch cỳc hỗn cho viẻc hưn chặ phŸt trièn bẻnh , sỳ ẵŸnh giŸ mửc cín lưi cða sỳ lĂm viẻc cða cỏng trệnh , ta cĩ nhựng ỷ niẻm rò rĂng vậ chảt lừỡng cỏng trệnh . Qua nghiÅn cửu Bẻnh hàc Cỏng trệnh , ta chð ẵổng ẵừỡc cŸc giăi phŸp cỏng nghẻ nh±m nàng cao chảt lừỡng , hưn chặ cŸc bẻnh tiÅn thiÅn , lĂ loưi bẻnh ẵơ cĩ mãm mõng gày bẻnh ngay tữ khi b°t ẵãu xày dỳng cỏng trệnh . Hưn chặ ngay tữ khi b°t tay xày dỳng cỏng trệnh lĂ mổt yÅu cãu cãn ẵưt ẵừỡc trong quŸ trệnh nghiÅn cửu bẻnh hàc cỏng trệnh . ‡ĩ lĂ cŸch nàng cao chảt lừỡng cỏng trệnh trong ẵiậu kiẻn ẵãu từ ẵợng mửc . Qua kiặn thửc cða mỏn Bẻnh hàc Cỏng trệnh , ta sÁ cĩ thè thu ẵừỡc mổt chảt lừỡng cỏng trệnh cao nhảt . 3.3 Bẻnh hàc cỏng trệnh lĂ mỏn cỗ sờ cho ngĂnh xày dỳng hiẻn ẵưi : Cãn xày dỳng mổt quan ẵièm coi cỏng trệnh lĂ mổt tọng thè ẵừỡc tºp hỡp g°n bĩ nhiậu bổ phºn , nhiậu kặt cảu .Mổt kặt cảu hừ hịng , khỏng lĂm viẻc ẵợng chửc n¯ng sÁ cĩ ănh hừờng ẵặn toĂn cỏng trệnh . ‡iậu nĂy ẵíi hịi phăi cĩ nhựng kiặn thửc tõi thièu vậ cỏng trệnh ẵang sứ dũng ẵè khai thŸc cỏng trệnh hỡp lỷ nhảt , cĩ chặ ẵổ duy tu , băo dừởng theo mổt quy trệnh hỡp lỷ nh±m kắo dĂi tuọi thà cỏng trệnh . CŸc phừỗng phŸp biẻn chửng ẵừỡc sứ dũng khi nghiÅn cửu Bẻnh hàc Cỏng trệnh nhừ suy diÍn , quy nưp giợp ta nhựng cỗ sỗ trong phừỗng phŸp nghiÅn cửu Bẻnh hàc Cỏng trệnh . Cãn phàn biẻt giựa hiẻn từỡng vĂ băn chảt trong nghiÅn cửu Bẻnh hàc Cỏng trệnh . Khi xŸc ẵÙnh mổt hừ hịng nĂo ẵĩ chì lĂ cũc bổ vĂ triẻu chửng thệ yÅn tàm ẵè suy nghỉ vĂ tệm cŸch chựa trÙ . CŸi chẽnh lĂ tệm cŸch ng¯n ngữa phŸt trièn bẻnh ẵóng thội vối chựa trÙ cho lĂnh bẻnh . 3.4 Bẻnh hàc Cỏng trệnh lĂ mỏn lỷ luºn chử khỏng ẵỗn thuãn trÙ liẻu triẻu chửng . Viẻc nghiÅn cửu Bẻnh hàc Cỏng trệnh yÅu cãu ẵ´t cŸc kặt cảu cða cỏng trệnh trong hẻ thõng cŸc kặt cảu . Khi nghiÅn cửu bẻnh lỷ tững kặt cảu củng ẵíi hịi viẻc nghiÅn cửu hẻ thõng . Lỷ thuyặt cŸc hẻ thõng luỏn soi sŸng cho cho nhựng phừỗng phŸp trong bẻnh hàc cỏng trệnh . Sỳ phàn loưi , phàn dưng bẻnh lỷ,ẵ´t ẵợng vÙ trẽ theo hệnh thŸi trong toĂn bổ hẻ thõng chửc n¯ng cða kặt cảu giợp ta cŸch nhện khŸch quan vậ bẻnh cða kặt cảu giợp ta cŸch nhện khŸch quan vậ bẻnh cða kặt cảu vĂ nhºn ẵÙnh chung vậ tọng thè cỏng trệnh . Tữ bẻnh hàc cða kặt cảu ẵặn nhºn ẵÙnh chung cho toĂn cỏng trệnh ,tữ tọng thè cỏng trệnh mĂ ẵŸnh giŸ bẻnh cho kặt cảu . Sỳ xàm nhºp cða lỷ thuyặt cŸc hẻ thõng nàng tãm lỷ luºn cða Bẻnh hàc Cỏng trệnh . Sau khi quan tr°c kặt cảu vĂ cỏng trệnh cũ thè , bẻnh hàc cỏng trệnh phăi dỳ bŸo tệnh hệnh tiặn trièn bẻnh vĂ tệm bẻnh c¯n . Muõn vºy phăi n°m vựng cŸc chuyÅn mỏn khŸc , vºn dũng tọng hỡp ẵè mửc ẵổ dỳ bŸo cĂng sŸt vối thỳc tiÍn cĂng tõt . Sỳ sŸt vối thỳc tiÍn ẵừỡc kièm tra lợc ẵãu b±ng cŸc thẽ nghiẻm kièm tra vĂ sau ẵảy lĂ quŸ trệnh thỳc tặ diÍn biặn kièm nghiẻm . Mài tri thửc vậ khoa hàc dỳ bŸo ẵừỡc sứ dũng trÅn cỗ sờ càn nh°c theo tệnh hệnh thỳc tiÍn . Dỳ bŸo theo phừỗng phŸp chuyÅn gia , theo phừỗng phŸp kặt quă quan tr°c , theo phừỗng phŸp thõng kÅ vĂ nhựng cỏng cũ toŸn hàc. Bảt kỹ phừỗng phŸp nĂo vậ dỳ bŸo vậ hừ hịng , vậ bẻnh lỷ cða cỏng trệnh , tiÅu chuán ẵŸnh giŸ cao nhảt lĂ thỳc tiÍn . Viẻc sứ dũng nhựng cỏng cũ thẽ nghiẻm mối theo phừỗng phŸp phŸ hðy mạu ho´c khỏng phŸ hðy mạu ẵíi hịi mổt kiặn thửc hiẻn ẵưi . Sỳ cºp nhºt kiặn thửc hiẻn ẵưi nàng tãm Bẻnh hàc Cỏng trệnh thĂnh mổt khoa hàc lỷ luºn chử khỏng ẵỗn thuãn lĂ mổt khoa hàc thỳc nghiẻm nhảt thội , ng°n hưn . 3.5 Bẻnh hàc Cỏng trệnh soi sŸng cho cỏng tŸc dỳ bŸo , dỳ phíng vĂ ẵiậu trÙ . NghiÅn cửu triẻu chửng bẻnh , bẻnh lỷ , tệm bẻnh c¯n , dỳ bŸo bẻnh sinh , ngoĂi mũc ẵẽch chựa trÙ , sứa chựa cỏng trệnh cín dỳ bŸo , dỳ phíng nhựng tai biặn , nhựng viẻc sÁ ẵặn khi chừa kÙp sứa chựa . Cĩ mổt sõ cỏng trệnh xuảt hiẻn vặt nửt . Khi nghiÅn cửu bẻnh sinh thảy khỏng ẵŸng nguy hièm , bẻnh c¯n cĩ thè kh²ng ẵÙnh giăn ẵỗn . Nhừ thặ viẻc nghiÅn cửu Bẻnh hàc giợp ta kh²ng ẵÙnh bẻnh lỷ , dỳ bŸo vĂ hoưch ẵÙnh kặ hoưch sứa chựa kÙp thội , thịa ẵŸng vĂ ẵợng lợc . Nhộ cĩ nghiÅn cửu Bẻnh hàc Cỏng trệnh mĂ viẻc sứa chựa ẵợng bẻnh , cãn sứa chựa mửc nĂo thệ sứa chựa mửc ảy . LĂm nhừ thặ , vữa ẵŸp ửng tẽnh kinh tặ , vữa cĩ hiẻu quă thiặt thỳc . Viẻc ẵiậu trÙ mĂ tị từộng bẻnh c¯n , n°m vựng bẻnh sinh , khi ẵiậu trÙ xong , hoĂn toĂn yÅn tàm vĂ tin từờng . IV. Phừỗng phŸp trong Bẻnh hàc Cỏng trệnh . Phừỗng phŸp lĂ ẵiậu rảt quan tràng . Claude Bernard nĩi :" Chì cĩ phừỗng phŸp tõt mối cho phắp chợng ta phŸt trièn vĂ sứ dũng tõt hỗn nhựng khă n¯ng thiÅn nhiÅn mĂ trội phợ cho chợng ta , cín nhừ phừỗng phŸp xảu thệ cĩ thè ng¯n khỏng cho chợng ta thu ẵừỡc cŸi lỡi mĂ chợng ta mong muõn . Œc phŸt minh rảt quỷ trong khoa hàc cĩ thè bÙ giăm hay tÅ liẻt bời mổt phừỗng phŸp xảu trŸi lưi phừỗng phŸp tõt lĂm t¯ng hay phŸt trièn nĩ lÅn ". Theo tữ ẵièn thệ phừỗng phŸp lĂ cŸch lỷ luºn , tiặn hĂnh xứ trẽ ẵè ẵưt ẵặn mũc ẵẽch , ẵặn mổt sỳ hièu biặt hay chửng minh mổt sỳ thºt . Trong bẻnh hàc Cỏng trệnh củng nhừ mổt dưng khoa hàc thỳc nghiẻm khŸc cĩ mũc ẵẽch lĂ tệm hièu quy luºt hoưt ẵổng cða bẻnh , cða cŸc quŸ trệnh bẻnh lỷ cða kặt cảu khi nhiÍm bẻnh , khi khỏng hoĂn thĂnh chửc n¯ng cða kặt cảu . Cĩ thè hièu phừỗng phŸp nhừ cŸch xứ trẽ nÅn mổt cŸch ẵỗn giăn coi phừỗng phŸp lĂ kỵ thuºt ẵè giăi quyặt mổt vản ẵậ . Tữ ẵĩ , khi hệnh thĂnh mổt khoa hàc mối thệ củng hệnh thĂnh mổt phừỗng phŸp riÅng cða nĩ . Nhừng thỳc tặ thệ khỏng mổt khoa hàc nĂo lưi cĩ riÅng mổt phừỗng phŸp cða mệnh . Khoa hàc nĂo mối hệnh thĂnh củng lĂ kặ thữa cða mổt ho´c mổt sõ khoa hàc trừốc nĩ . , ẵóng thội nĩ củng cĩ mõi quan hẻ hựu cỗ ẵặn cŸc phừỗng phŸp cða nhựng khoa hàc liÅn quan . ‡iậu ẵĩ phăn Ÿnh tẽnh linh ẵổng cða phừỗng phŸp luºn khoa hàc . Cho nÅn , phừỗng phŸp luºn Bẻnh hàc Cỏng trệnh , mổt khi chảp nhºn quan ẵièm Cỏng trệnh lĂ mổt tọng thè nhừ cỗ thè thệ phừỗng phŸp luºn cða nĩ sÁ cĩ rảt nhiậu ẵièm giõng nhừ phừỗng phŸp cða sinh lỷ bẻnh hàc cða ngừội . Nhºn thửc ẵợng ẵ°n tẽnh linh ẵổng cða phừỗng phŸp do tẽnh kặ thữa vĂ tẽnh tiặp cºn , ngừội nghiÅn cửu khỏng bÙ gí bĩ trong mổt dưng phừỗng phŸp nĂo cửng nh°c . Khi cãn thiặt cĩ thè sứ dũng mổt phừỗng phŸp thẽch ửng nh±m ẵưt ẵừỡc mũc tiÅu cða mệnh . Chợng ta cĩ thè hièu phừỗng phŸp nhừ lĂ cŸch lỷ luºn , cŸch hĂnh ẵổng ẵè ẵưt sỳ hièu biặt hay chửng minh mổt sỳ thºt thệ ẵĩ chẽnh lĂ phừỗng phŸp thỳc nghiẻm khoa hàc . Nhừ thặ , phừỗng phŸp thỳc nghiẻm khoa hàc xuảt phŸt tữ quan sŸt khŸch quan sŸt khŸch quan cŸc hiẻn từỡng cãn thiặt rói trÅn quan ẵièm duy vºt mĂ xày dỳng nhựng giă thiặt thẽch hỡp , ẵợng ẵ°n . Sau ẵĩ dùng thứ nghiẻm ẵè kièm chửng ẵổ tin cºy cða giă thiặt vối thỳc tặ . Khi cĩ sai lẻch phăi uõn n°n giă thiặt rói lưi tiặp tũc kièm tra cho ẵặn khi hổi tũ giựa giă thiặt vĂ thỳc tặ . Viẻc quan sŸt trừốc hặt b±ng ngủ quan cða ngừội kỵ sừ . Khi thảy cãn thiặt vĂ cĩ thè , dùng nhựng cỏng cũ thứ nghiẻm cho nhựng quan sŸt mĂ ngủ quan bÙ hưn chặ ho´c khỏng ẵð mửc chẽnh xŸc cãn thiặt . Ngừội quan sŸt phăi r¿n luyẻn ẵè băo ẵăm tẽnh tý mý , tẽnh chẽnh xŸc vĂ tẽnh trung thỳc . Tẽnh tý mý giợp ngừội quan sŸt thảy hiẻn từỡng mổt cŸch cũ thè , rò rĂng , ẵi vĂo tững chi tiặt cĩ thè thảy ẵừỡc . TŸc phong qua loa . ẵưi khŸi ẵơ lĂm mảt ẵi nhựng dự liẻu mổt cŸch chð quan . ‡ổ chẽnh xŸc ngĂy mổt nàng cao nhộ cŸc cỏng cũ toŸn hàc , thiặt bÙ quang hàc , thiặt bÙ quan tr°c khŸc . Nhựng thiặt bÙ ẵiẻn tứ giợp nhiậu cho viẻc phàn tẽch vĂ sứ lỷ sõ liẻu . Mài kặt quă quan tr°c vĂ thu ẵừỡc qua sứ lỷ cãn ẵõi chiặu vối chuán mỳc . MŸy mĩc thiặt bÙ tinh vi cho nhựng kặt quă chẽnh xŸc cao . Tẽnh trung thỳc lĂ ẵíi hịi cao nhảt ẵõi vối ngừội lĂm cỏng tŸc khoa hàc . Mổt hiẻn từỗng. cĩ thè nhện theo gĩc ẵổ nĂy hay gĩc ẵổ khŸc . Sỳ băo ẵăm tẽnh khŸch quan vĂ trung thỳc giợp ta lỳa chàn ra gĩc ẵổ tõi ừu , xắt theo ỷ nghỉa khoa hàc . LĂm khoa hàc khỏng ẵừỡc phũ thuổc vĂo nhựng ẵÙnh kiặn cĩ s³n ho´c hiẻn hĂnh . Trong khoa hàc cĂng khỏng ẵừỡc chÙu ănh hừờng cða mổt tỏn giŸo ho´c luóng chẽnh trÙ nĂo chi phõi . Khỏng cĩ ẵÙnh kiặn lĂ ngừội lĂm thỳc nghiẻm phăi luỏn luỏn nghi ngộ . CŸi nghi ngộ cða nhĂ khoa hàc . ‡iậu cãn nghi ngộ trừốc tiÅn lĂ nghi ngộ chẽnh băn thàn mệnh . CŸi nghi ngộ khoa hàc nh±m trŸnh nhựng chð quan do ẵÙnh kiặn , ẵè cho mệnh ẵừỡc tỳ do phŸn ẵoŸn nhựng hiẻn từỡng sÁ xăy ra trong thỳc nghiẻm . Cĩ thè tĩm t°t phừỗng phŸp luºn trong bẻnh hàc cỏng trệnh nhừ sau : @ Thu thºp dự liẻu . B±ng m°t thừộng , b±ng dũng cũ quan tr°c . @ Giă thiặt vậ bẻnh c¯n , bẻnh sinh Thỳc chảt lĂ xày dỳng mỏ hệnh tệnh trưng hừ hịng vối nhựng nguyÅn nhàn vĂ tiặn trièn cða hừ hịng . @ Kièm tra . ‡ày lĂ nhựng cỏng viẻc thiặt yặu trong Bẻnh hàc Cỏng trệnh . Kièm tra cĩ thè b±ng lỷ thuyặt , thỏng thừộng b±ng thẽ nghiẻm . Qua kièm tra mĂ kh²ng ẵÙnh giă thiặt . @ Dỳ bŸo giăi phŸp sứ lỷ . Trong quy trệnh 4 giai ẵoưn cĩ hai giai ẵoưn thiặt kặ vĂ hai giai ẵoưn thỳc nghiẻm . Giai ẵoưn 1 vĂ 3 lĂ thỳc nghiẻm . Giai ẵoưn 2 vĂ 4 lĂ thiặt kặ . Thỳc tặ thệ sỳ phàn chia khỏng quŸ rĂnh rÁ nhừ thặ , cĩ thè ẵan xen . Thỳc nghiẻm ẵè lảy dự liẻu xày dỳng giă thiặt ( thiặt kặ ) . Nhừng thỳc nghiẻm củng ẵè kièm tra thiặt kặ . Khi qua thỳc nghiẻm thảy thiặt kặ chừa sŸt vối thỳc tặ , lưi phăi ẵiậu chình thiặt kặ ẵè thỳc nghiẻm lưi . Chì coi lĂ hoĂn tảt khi thảy giă thiặt vĂ kièm nghiẻm trùng hỡp , kặt quă hai bÅn hổi tũ . Chừỗng thử Hai : CŸc khŸi niẻm cỗ băn Nhựng khŸi niẻm nĂy lĂ nhựng vản ẵậ lốn cða cŸc cỏng trệnh khŸi quŸt hĩa cŸc mõi quan hẻ giựa nhựng hiẻn từỡng bẻnh lỷ , nhựng quy luºt ẵừỡc ẵợc kặt tữ thảp tối cao . ‡ĩ lĂ sỳ ẵảu tranh giựa cŸc quan ẵièm duy vºt , duy tàm trong cŸch nhện nhºn vậ bẻnh cða cỏng trệnh . Nhựng khŸi niẻm nĂy lĂ : bẻnh , bẻnh c¯n ( hay bẻnh nguyÅn ) , cỗ chặ sinh bẻnh ( bẻnh sinh ) , quŸ trệnh chựa trÙ ẵè lĂnh bẻnh , quŸ trệnh xºp ẵọ cỏng trệnh . I. KhŸi niẻm vậ bẻnh . Bày giộ khỏng cín phọ biặn nhựng quan niẻm thỏ sỗ vĂ thãn bẽ vậ bẻnh cða cỏng trệnh nhừ thội xừa lĂ cỏng trệnh bÙ bẻnh do nhựng lỳc lừỡng thãn bẽ gày ra thẽ dũ nhừ do mó mă ẵ´t khỏng ẵợng hừống , do trong mổ cĩ dÙ vºt xàm phưm , do thãn linh hay ma quý khỏng ừng ỷ ... Bày giộ quan niẻm cỏng trệnh bÙ bẻnh lĂ cỏng trệnh cĩ mổt hay mổt sõ bổ phºn hừ hịng , khỏng ẵŸp ửng chửc n¯ng sứ dũng ẵậ ra khi thiặt kặ . Bẻnh tiÅn thiÅn lĂ bẻnh phŸt sinh tữ khi thiặt kặ cỏng trệnh . Vệ lỷ do nĂy hay lỷ do khŸc mĂ băn thiặt kặ khỏng ẵŸp ửng phừỗng chàm sứ dũng cỏng trệnh . Cĩ thè do tẽnh toŸn kặt cảu mĂ gày ra khuyặt tºt , cỏng trệnh khỏng ẵð khă n¯ng chÙu tăi nĩi chung ho´c mổt dưng tăi thỳc tặ cĩ tŸc ẵổng lÅn cỏng trệnh . ‡iậu ẵĩ cĩ thè lĂ sỗ ẵó tẽnh toŸn sai ho´c quan niẻm vậ tăi tràng chừa toĂn diẻn . Củng cĩ thè do cảu tưo chừa ẵưt yÅu cãu cða sỳ chÙu lỳc thỳc tặ . Cĩ thè do lỳa chàn vºt liẻu sứ dũng khỏng chẽnh xŸc . NgoĂi chửc n¯ng chÙu tăi , nhựng chửc n¯ng khŸc nhừ ng¯n cŸch , giăi phŸp kiặn trợc khỏng thịa ẵŸng củng lĂ mãm bẻnh chửa ngay trong cỏng trệnh . Chì cãn qua thội gian ng°n sứ dũng , cỏng trệnh bổc lổ ngay hừ hịng . NhĂ cĩ nhiẻm vũ ng¯n n°ng nĩng ch²ng hưn . Nặu cảu tưo sai phãn giăi phŸp chõng nĩng thệ ẵảy củng lĂ cỏng trệnh bÙ bẻnh . Bẻnh tiÅn thiÅn cĩ thè do vºt liẻu xày dỳng chừa ẵưt cŸc chì tiÅu sứ dũng , thºm chẽ cĩ thè do khăo sŸt ẵÙa chảt sỗ sĂi dạn ẵặn giăi phŸp nận mĩng khỏng tõt , ngay khi lĂm xong nhĂ ẵơ cĩ mãm mõng bẻnh cho cỏng trệnh . Nhựng ẵiậu cãn chợ ỷ trong mổt khŸi niẻm vậ bẻnh cỏng trệnh : Khi cỏng trệnh bÙ bẻnh , trong nổi tưi cỏng trệnh hệnh thĂnh mổt càn b±ng mối . Sau khi cỏng trệnh ẵừa vĂo sứ dũng ho´c mồi khi thay ẵọi trưng thŸi nổi lỳc thệ trong cỏng trệnh cĩ sỳ phàn phõi lưi nổi lỳc ẵè băo ẵăm sỳ chÙu lỳc . ‡ày lĂ quan ẵièm rảt ẵŸng lừu tàm trong viẻc theo dòi mổt cỏng trệnh bÙ bẻnh . ‡ày lĂ quan ẵièm hiẻn ẵưi trong bẻnh hàc cỏng trệnh . Quan ẵièm nĂy xuảt phŸt tữ viẻc coi cỏng trệnh lĂ mổt tọng thè vĂ ẵ´t cỏng trệnh trong mỏi trừộng chửa ẵỳng cỏng trệnh, ẵ´t kặt cảu trong toĂn cỏng trệnh . Khi thiặt kặ , ta kièm tra ẵổ bận cho tững kặt cảu . Khi kièm tra ọn ẵÙnh , chợng ta ẵ´t kặt cảu trong hẻ . Khi cỏng trệnh hoĂn thĂnh tảt că cŸc bổ phºn , tảt că cŸc kặt cảu thệ mài bổ phºn , mài kặt cảu tưo thĂnh mổt tọng thè , thệ khi mổt kặt cảu hừ hịng , tùy theo mõi liÅn hẻ gãn hay xa mĂ cĩ tŸc ẵổng từỗng hồ , cĩ mõi cổng ẵóng thẽch hỡp . Sỳ phàn phõi lưi nổi lỳc ẵè tưo ra sỳ càn b±ng mối lĂ mổt thỳc tiÍn mĂ mỏn bẻnh hàc cỏng trệnh , nhộ phừỗng phŸp luºn tọng hỡp ẵơ phŸt hiẻn ra vĂ ẵừỡc thỳc tặ kièm chửng , chửng minh lĂ ẵợng ẵ°n . Thỏng thừộng sỳ phàn phõi lưi nổi lỳc , trong mổt giai ẵoưn nĂo ẵĩ , giwủ cho cỏng trệnh ẵừỡc bận vựng . Ngừỡc lưi , cĩ sỳ phàn phõi lưi nổi lỳc thệ cỏng trệnh sÁ cĩ nguy cỗ giăm ẵổ bận vựng khi khỏng cĩ nhựng tŸc ẵổng can thiẻp cða con ngừội . Bẻnh lĂm cho kặt cảu ho´c cỏng trệnh giăm khă n¯ng lĂm viẻc . Mũc ẵẽch cða cỏng trệnh lĂ phũc vũ cho con ngừội theo nghỉa lĂ phừỗng tiẻn cho cuổc sõng . NhĂ ờ lĂ phừỗng tiẻn tŸi săn xuảt sửc lao ẵổng cða con ngừội . NhĂ mŸy lĂ phừỗng tiẻn ẵè sŸn xuảt cỏng nghiẻp . NhĂ cỏng cổng lĂ phừỗng tiẻn ẵè thi ẵảu thè thao , ẵè bièu diÍn nghẻ thuºt ... Mổt cỏng trệnh bÙ bẻnh sÁ giăm khă n¯ng phũc vũ : cĩ thè lĂ khỏng ẵð khă n¯ng chÙu hặt mửc tăi , ho´c nhừ thảm , dổt khỏng ẵăp ửng hặt nhiẻm vũ bao che , cĩ thè lưi ẵỗn giăn nhừ vở kẽnh , khỏng băo ẵăm chỏng giĩ chõng bũi chõng nhiẻt ẵổ do bửc xư trỳc tiặp ... II. KhŸi niẻm vậ bẻnh c¯n . Bẻnh c¯n chuyÅn nghiÅn cửu nguyÅn nhàn gày bẻnh . Bẻnh c¯n cín cĩ tĂi liẻu gài lĂ bẻnh nguyÅn . ( Anh : Etiology , Cause of disease ; PhŸp : Etiologie ) . Bẻnh c¯n cĩ ỷ nghỉa quan tràng vậ m´t lỷ luºn củng nhừ thỳc tiÍn . NghiÅn cửu bẻnh c¯n phăn Ÿnh quan ẵièm duy vºt hay duy tàm . Vậ thỳc tiÍn khi cĩ quan ẵièm ẵợng ẵ°n vậ yặu tõ gày bẻnh lĂm cho cỏng tŸc dỳ bŸo phŸt trièn bẻnh củng nhừ chựa trÙ bẻnh mối cĩ kặt quă . Khi rò bẻnh c¯n , viẻc sứa chựa ẵưt nhựng hiẻu quă ẵŸng khẽch lẻ . Thẽ dũ nhừ viẻc mŸi dổt . Sau khi tệm thảy ẵợng bẻnh c¯n lĂ do nừốc ẵàng trÅn mŸi thệ viẻc sứa chựa cĩ khi chì ẵỗn giăn lĂ quắt rŸc ẵàng lảp ẵừộng thoŸt nừốc mĂ thỏi . 2.1 Mổt sõ quan niẻm sai vậ bẻnh c¯n : Trong thỳc tặ , xuảt hiẻn nhựng nhºn thửc sai lãm vậ bẻnh c¯n nhừ sau : * Thuyặt nguyÅn nhàn ẵỗn thuãn * Thuyặt ẵiậu kiẻn * Thuyặt tiÅn thiÅn ẵỗn thuãn . 2.1.1 Thuyặt nguyÅn nhàn ẵỗn thuãn Thuyặt nĂy cho r±ng bẻnh sinh ra do mổt nguyÅn nhàn quyặt ẵÙnh mĂ chì mổt nguyÅn nhàn thỏi củng ẵð gày bẻnh . Mổt thội , khi nĩi ẵặn cỏng trệnh hừ hịng , ngừội ta thừộng nghỉ ngay ẵặn lợn . Trong ẵiậu kiẻn ẵÙa chảt cỏng trệnh tưi nhựng khu vỳc xày dỳng tºp trung cða ta , nĩi chung sửc chÙu tăi cða nận lĂ yặu . Nhựng hièu biặt vậ nận vĂ mĩng cða nhựng ngừội thiặt kặ cín hưn chặ . ‡Ănh r±ng phãn nhiậu bẻnh tºt cða cỏng trệnh ẵậu xuảt phŸt tữ nận vĂ mĩng . Nhừng khỏng phăi mài bẻnh ẵậu do lợn vĂ chì do lợn . NguyÅn nhàn gày bẻnh rảt khŸc nhau . Cĩ thè mổt bẻnh do nhiậu nguyÅn nhàn . Lưi củng cĩ thè mổt nguyÅn nhàn gày ra nhiậu bẻnh . Lưi xắt vậ sỳ tŸc ẵổng . Cĩ thè cĩ nguyÅn nhàn nĂy tŸc ẵổng trừốc , nguyÅn nhàn kia tŸc ẵổng sau . Cĩ thè xăy ra sỳ tŸc ẵổng ẵóng thội . Vậ m´t mửc ẵổ , cĩ thè nguyÅn nhàn nĂy thệ tŸc ẵỏng yặu , nguyÅn nhàn kia tŸc ẵổng mưnh . Lưi củng khỏng loưi trữ nhiậu nguyÅn nhàn ẵóng thội tŸc ẵổng vối mửc ẵổ xảp xì nhau . Thuyặt nguyÅn nhàn ẵỗn thuãn khỏng kè ẵặn nhựng ẵiậu kiẻn khŸc thuºn lỡi cho bẻnh phŸt sinh , khỏng xắt ẵặn cỗ chặ cða cỏng trệnh chõng lưi nhựng yặu tõ gày bẻnh , phð nhºn nhựng ănh hừờng khŸc quan tràng trong bẻnh c¯n . Mổt khŸi niẻm sai vậ bẻnh c¯n ẵừa ẵặn nhựng lẻch lưc trong sứa chựa củng nhừ phừỗng Ÿn ng¯n ngữa sỳ phŸt trièn cða bẻnh . Chõng ẵở tẽch cỳc vối nguyÅn nhàn gày bẻnh lĂ mổt khẽa cưnh quan tràng khi sứa chựa cỏng trệnh . Căi tưo hoĂn cănh ẵè yắu tõ gày bẻnh khỏng mờ rổng ẵừỡc tŸc ẵổng củng lĂ mổt m´t khŸc cða sứa chựa cỏng trệnh . Nặu chì biặt mổt nguyÅn nhàn gày bẻnh vĂ chì chựa trÙ mổt nguyÅn nhàn ảy thỏi , cĩ khă n¯ng phiặn diẻn . LĂm nhừ thặ , ta ẵơ tŸch cỏng trệnh khịi mỏi trừộng cða nĩ . Cỏng trệnh vĂ mỏi trừộng cĩ cỏng trệnh phăi ẵừỡc xem lĂ mổt thè thõng nhảt . Lảy mổt thẽ dũ hÂp vậ lợn vĂ nửt . Giă thứ cĩ cỏng trệnh tữ lợn gày ra nửt . TrÙ lợn cho khịi nửt tiặp . Cĩ thè gia cừộng cho ngỏi nhĂ ẵè tệnh trưng chÙu lỳc trờ lưi nhừ khi chừa bÙ lợn nửt vệ ch°c ch°n r±ng do lợn , nửt khă n¯ng lĂm viẻc bÙ giăm yặu . Nặu chì trÙ liẻu triẻu chửng , chì tệm cŸch bÙt nửt mĂ khỏng ng¯n lợn tiặp thệ biặt bao giộ mối ng¯n ẵừỡc nửt . 2.1.2 Thuyặt ẵiậu kiẻn gày bẻnh . Ngừỡc vối thuyặt nguyÅn nhàn ẵỗn thuãn , thuyặt ẵiậu kiẻn gày bẻnh cho r±ng bẻnh phŸt sinh do tŸc ẵổng cða rảt nhiậu ẵiậu kiẻn , kè că nguyÅn nhàn , khỏng cĩ cŸi nĂo lĂ chẽnh , khỏng cĩ cŸi nĂo lĂ phũ . Thuyặt nĂy khỏng ẵợng ờ chồ ẵóng thội ẵừa ra rảt nhiậu yặu tõ bẻnh c¯n , khỏng phàn biẻt nguyÅn nhàn nĂo lĂ chẽnh , nguyÅn nhàn nĂo chì lĂ tŸc ẵổng phũ thÅm. NguyÅn nhàn vĂ ẵiậu kiẻn , khỏng phàn biẻt vai trí cða tững loưi . ‡iậu nĂy thừộng lĂm cho ngừội kỵ sừ hoang mang , khỏng ẵÙnh ẵừỡc giăi phŸp trÙ liẻu chẽnh xŸc . 2.1.3 Thuyặt kặt cảu : TrŸi vối hai nguyÅn nhàn trÅn , thuyặt nĂy cho nguyÅn nhàn gày bẻnh lĂ băn thàn kặt cảu . Dỉ nhiÅn băn thàn kặt cảu cĩ ănh hừờng quyặt ẵÙnh ẵặn tuọi thà vĂ sỳ bận vựng cða cỏng trệnh . Nhừng nặu nhản mưnh quŸ mửc ẵặn kặt cảu lĂ quÅn mảt cŸc ănh hừờng cða mỏi trừộng , cða quŸ trệnh sứ dũng , quŸ trệnh ănh hừờng ngoưi lai vĂo kặt cảu cỏng trệnh . Lảy mổt thẽ dũ lĂ mŸi kho clanhke nhĂ mŸy xi m¯ng Hăi phíng . Mổt lỷ do quan tràng ẵè cĩ sỳ cõ lĂ sỳ tẽch ẵàng bũi xi m¯ng trÅn mŸi quŸ dĂy ( 1994 ). 2.2 Quan niẻm khoa hàc vậ bẻnh c¯n : Viẻc nghiÅn cửu bẻnh c¯n phăi theo quan ẵièm biẻn chửng . Phăi phàn tẽch ẵè thảy mõi quan hẻ ẵợng ẵ°n giựa nguyÅn nhàn vĂ ẵiậu kiẻn gày bẻnh , Ÿp dũng quy luºt nhàn quă vĂo quŸ trệnh phŸt sinh , phŸt trièn cða bẻnh . 2 . 2. 1 Mõi quan hẻ giựa nguyÅn nhàn vĂ ẵiậu kiẻn gày bẻnh : Mõi quan hẻ nĂy hặ._.