Bầu không khí tâm lý một số lớp học tại trường đại học sư phạm TP.HCM và biện pháp cải thiện

ô đã giảng dạy cho lớp cao học Tâm lý học K18 - trường Đại học Sư phạm Tp.HCM , xin chân thành cảm ơn Tiến sĩ Nguyễn Thị Tứ đã hướng dẫn, động viên và tạo điều kiện thuận lợi nhất trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Xin cảm ơn các anh chị cùng khóa học đã động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập cũng như thực hiện luận văn này. Nguyễn Hoàng Khắc Hiếu DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT KÝ HIỆU Ý NGHĨA BKKTL : Bầu không khí tâm lý ĐLC : Độ lệch chuẩn GV : Giảng viên HĐ : Hoạt động P-N-T : Pháp – Nga – Trung R : Hệ số tương quan R.luyện : Rèn luyện Sig : Mức ý nghĩa TB : Trung bình THĐỘ Đ/V : Thái độ đối với TN : Thực nghiệm T-Test : Kiểm nghiệm T Tukey : Kiểm nghiệm Tukey Dấu “.” nằm trong mỗi số liệu : Dấu cách thập phân Dấu “.” trước đầu mỗi số liệu : “0.” MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Mục đích cuối cùng của khoa học là nhằm phục vụ cho cuộc sống. Việc nghiên cứu Tâm lý học cũng không nằm ngoài mục đích chung đó. Là một ngành khoa học có tiềm năng ứng dụng hết sức rộng rãi trong mọi ngõ ngách của đời sống xã hội, tâm lý học đang ngày càng được quan tâm nghiên cứu theo hướng do thực tiễn, bởi thực tiễn và vì thực tiễn. Hiện tại, tâm lý học đã được nghiên cứu ứng dụng trong lĩnh vực quản lý, kinh doanh, chăm sóc sức khỏe, truyền thông,… và đặc biệt là ứng dụng trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo con người. Tại Việt Nam, một trong những yêu cầu lớn và bức thiết của xã hội ngày nay là đổi mới nền giáo dục. Để thực hiện được sự nghiệp đổi mới này, nền giáo dục phải huy động và vận dụng thành tựu nghiên cứu của rất nhiều ngành khoa học khác nhau, từ các ngành khoa học tự nhiên đến những ngành khoa học xã hội và các ngành khoa học đặc thù. Trong đó, một trong những ngành khoa học mà sự nghiệp đổi mới nền giáo dục cần thiết vào bậc nhất chính là tâm lý học. Đây là khoa học nghiên cứu về đời sống tinh thần con người, là đối tượng tác động chính của công tác giáo dục. Muốn góp phần thực hiện được điều đó, tâm lý học phải tìm ra những con đường ứng dụng các thành tựu của mình để phục vụ công cuộc đổi mới ấy. Trong hệ thống giáo dục phổ thông cũng như chuyên nghiệp, tổ chức tế bào quan trọng bậc nhất chính là lớp học – một nhóm xã hội có trình độ tổ chức cao – còn gọi là tập thể lớp học. Trong tập thể đó, rất nhiều hiện tượng tâm lý chung nảy sinh như: trí tuệ tập thể, ý thức tập thể, truyền thống tập thể, dư luận trong tập thể và đặc biệt là bầu không khí tâm lý tập thể. Bầu không khí tâm lý này được nảy sinh từ trong quá trình hoạt động chung của tập thể và khi đã hình thành, nó chi phối ngược lại tính tích cực của mỗi thành viên trong quá trình hoạt động. Vì vậy, việc nghiên cứu những điểm mạnh, những hạn chế và những yếu tố chi phối bầu không khí tâm lý tại một lớp học nào đó sẽ giúp cho người giáo viên cũng như nhà quản lý giáo dục tại nơi đó có thể phát huy hay điều chỉnh nó theo hướng tích cực hơn. Bên cạnh đó, nếu có thể tìm ra hệ thống biện pháp xây dựng bầu không khí tâm lý lớp học thuận lợi thì sẽ kích thích được tinh thần học tập và rèn luyện của từng học sinh – sinh viên, mang đến những hiệu quả rõ rệt cho quá trình dạy học và giáo dục. Hiện tại, đã có một số đề tài nghiên cứu về hiện tượng bầu không khí tâm lý tập thể trong nhiều môi trường khác nhau, đặc biệt là trong các xí nghiệp sản xuất. Tuy nhiên, nghiên cứu về bầu không khí tâm lý trong lớp học thì hiện tại chỉ có một vài công trình, nghiên cứu về bầu không khí tâm lý lớp học tại trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh thì chưa có công trình nào. Song song đó, trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đang thực hiện sứ mạng xây dựng trường trở thành một trong hai trường đại học sư phạm trọng điểm của cả nước, là một trong những ngọn cờ đầu để đào tạo nên những giáo viên có chất lượng nhằm phục vụ quá trình đổi mới giáo dục. Xuất phát từ nhiệm vụ thực tiễn của trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, xuất phát từ thực tiễn nghiên cứu khoa học là chưa có công trình nào nghiên cứu về bầu không khí tâm lý lớp học tại cơ sở giáo dục này, người nghiên cứu mạnh dạn lựa chọn đề tài “Bầu không khí tâm lý một số lớp học tại trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh và biện pháp cải thiện”. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU: Tìm hiểu thực trạng về bầu không khí tâm lý một số lớp học tại trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. Đề xuất các biện pháp cải thiện bầu không khí tâm lý lớp học. 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU: 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Bầu không khí tâm lý một số lớp học tại trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. Các biện pháp cải thiện bầu không khí tâm lý lớp học. 3.2. Khách thể nghiên cứu: 306 sinh viên trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. 4. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU: 4.1. Bầu không khí tâm lý mỗi lớp học có những nét đặc trưng riêng, tồn tại một số đặc điểm tích cực lẫn tiêu cực do các nguyên nhân bên ngoài và bên trong ảnh hưởng, trong đó, nguyên nhân bên trong là quyết định. 4.2. Bầu không khí tâm lý lớp học có thể cải thiện thông qua việc tác động đến những yếu tố ảnh hưởng đến bầu không khí tâm lý đó. 5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU: 5.1. Làm rõ cơ sở lý luận về: - Bầu không khí tâm lý lớp học. - Các yếu tố ảnh hưởng đến bầu không khí tâm lý lớp học. 5.2. Tìm hiểu thực trạng bầu không khí tâm lý một số lớp học tại trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. 5.3. Đề xuất một số biện pháp nhằm cải thiện bầu không khí tâm lý trong lớp học trên cơ sở các yếu tố ảnh hưởng đến bầu không khí tâm lý trong lớp học đó. 5.4. Thực nghiệm để kiểm tra hiệu quả của một số biện pháp tiêu biểu. 6. GIỚI HẠN ĐỀ TÀI: 6.1. Về đối tượng nghiên cứu Đề tài chỉ nghiên cứu bầu không khí tâm lý trong một số lớp học tại trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. Đề tài không nghiên cứu bầu không khí tâm lý của tất cả các lớp học và không nghiên cứu bầu không khí tâm lý chung của cả trường. Việc đề xuất các biện pháp cải thiện bầu không khí tâm lý tích cực trong lớp học được giới hạn ở mức độ ý tưởng ban đầu, hạn chế về mức độ cụ thể hóa chuyên sâu chi tiết. Việc thực nghiệm chỉ tiến hành với 3 biện pháp tiêu biểu trong các biện pháp trên. 3 biện pháp này phải cụ thể hóa chi tiết. 6.2. Về khách thể nghiên cứu Khách thể nghiên cứu thực trạng: 306 sinh viên trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. Việc thực nghiệm chỉ tiến hành mang tính bước đầu với khách thể thực nghiệm là 136 sinh viên trường đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. 7. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI: Đề tài sẽ có những đóng góp về mặt lý luận và thực tiễn như sau: 7.1. Về mặt lý luận: Làm rõ lý luận về bầu không khí tâm lý nói chung và bầu không khí tâm lý trong lớp học nói riêng. Phân tích và chứng minh mối quan hệ giữa các yếu tố ảnh hưởng và tính chất của bầu không khí tâm lý nhóm. 7.2. Về mặt thực tiễn: Góp phần đưa một nội dung quan trọng của tâm lý học xã hội ứng dụng vào thực tiễn giáo dục. Mô tả bức tranh về bầu không khí tâm lý trong một số lớp học tại trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. Đóng góp một số biện pháp cải thiện bầu không khí tâm lý tích cực trong môi trường lớp học. CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Thuật ngữ “bầu không khí tâm lý” bắt đầu sử dụng rộng rãi trong tâm lý học xã hội từ những năm 30 của thế kỉ 20 khi các nhà tâm lý học bắt đầu quan tâm nghiên cứu hiện tượng này. Từ đó, thuật ngữ “bầu không khí tâm lý” bắt đầu đi vào nhiều hơn trong các lĩnh vực của đời sống, đặc biệt là lĩnh vực quản lý, kinh doanh, tổ chức lao động, sư phạm, truyền thông… và được nghiên cứu dưới nhiều góc độ và mức độ khác nhau. Trong các lĩnh vực trên, mảng quản lý là lĩnh vực có nhiều nghiên cứu ứng dụng và tác phẩm viết về bầu không khí tâm lý nhất. Riêng trong lĩnh vực tâm lý học ứng dụng cho ngành sư phạm, các nghiên cứu còn ít và tương đối nhỏ lẻ. Sau đây là khái quát một số công trình nghiên cứu về bầu không khí tâm lý nói chung và bầu không khí tâm lý trong lớp học nói riêng được tiến hành trong và ngoài nước. 1.1.1. Trong nước a. Về nghiên cứu lý luận, các nhà nghiên cứu chủ yếu đúc kết kinh nghiệm từ thực tiễn trong các tác phẩm như: - “Tâm lý học quản lý dành cho người lãnh đạo” [3, tr. 203 – 207], tác giả Nguyễn Bá Dương. Trong tác phẩm này, tác giả đã đưa ra những yếu tố quy định bầu không khí tâm lý tập thể. Đó là: + Môi trường tự nhiên tạo nên chỗ ở, chỗ làm việc + Môi trường tâm lý: mối quan hệ giữa các thành viên trong tập thể. Để tạo một môi trường tâm lý tốt, người quản lý cần phải: + Làm cho các thành viên trong nhóm thấu hiểu nhau. + Hình thành tinh thần tự tôn tập thể, ý thức về nhóm chung. + Hạn chế và giải quyết kịp thời các xung đột trong nội bộ nhóm. - Trong cuốn “Tâm lý học lao động” [35, tr. 86] và cuốn “Tâm lý học quản lý” [33, tr. 13 – 94], tác giả Trần Trọng Thủy đã nghiên cứu theo hướng phân tích các biện pháp nhằm xây dựng bầu không khí tâm lý lành mạnh. Trong đó, biện pháp cốt lõi là tích cực ngăn ngừa các xung đột xảy ra giữa các thành viên. Để thực hiện được điều đó, người có trách nhiệm phải: + Lựa chọn các thành viên có phẩm chất đạo đức, có sự tương đồng tâm lý vào cùng một nhóm, đặc biệt là về mục đích làm việc và tính cách cá nhân. + Song song đó, phải sắp xếp cán bộ một cách chính xác, người lãnh đạo cần có cấp phó và người giúp việc phù hợp, vì xung đột hiển nhiên sẽ xảy ra nếu nhưng không có sự nhất trí cao trong phương pháp lãnh đạo. Những xung đột trong bộ máy quản lý sẽ nhanh chóng lâu lan sang tập thể, bởi khi xung đột mỗi người sẽ tìm đến một nhóm người nào đó trong tập thể làm chỗ dựa để ủng hộ quan điểm của mình. + Không chỉ sắp xếp con người, tác giả cũng lưu ý về mặt tổ chức công việc sao cho hợp lý – rõ ràng – có nguyên tắc. Công việc trôi chảy, phối hợp nhịp nhàng, tiền lương tốt thì xung đột ít có điều kiện xảy ra. - Tác giả Lê Ngọc Lan trong tác phẩm “Bầu không khí tâm lý gia đình và việc giáo dục trẻ em” [16, tr. 4] đã khẳng định: Một bầu không khí tâm lý tích cực tạo điều kiện thuận lợi để trẻ em sống trong môi trường đó có một nhận thức lành mạnh – thái độ tốt và thói quen tích cực đối với những người xung quanh. - Ngoài ra, khái niệm về bầu không khí tâm lý cũng được phân tích và mô tả trong các tài liệu chuyên khảo về Tâm lý học xã hội như: + Tâm lý học xã hội [2] của tác giả Vũ Dũng + Tâm lý học xã hội [3] của tác giả Nguyễn Đình Chỉnh, Phạm Ngọc Uyển + Tâm lý học xã hội – những vấn đề lý luận [4] của tác giả Trần Hiệp (chủ biên) cùng một số tác phẩm khác. Trong những tài liệu này, các tác giả đã đúc kết về định nghĩa – cấu trúc cũng như một số yếu tố chi phối đến sự hình thành và phát triển của một bầu không khí tâm lý tập thể. Tuy nhiên, các nội dung còn mang tính chất tổng hợp kinh nghiệm bước đầu, phân tích dưới góc độ như là một trong rất nhiều những hiện tượng tâm lý xã hội. Do đó, chưa có tài liệu phân tích mang tính chuyên sâu và toàn diện. Nhìn chung, đã có những nghiên cứu lý luận trong nước đề cập đến khái niệm bầu không khí tâm lý tập thể. Tuy nhiên, chưa có những nghiên cứu lý luận bài bản, hệ thống và chuyên sâu. b. Về nghiên cứu thực trạng, một số đề tài đã mô tả đặc điểm bầu không khí tâm lý của nhiều nhóm đối tượng mà trong đó đa phần là sinh viên. Chẳng hạn như: - Từ năm 1983, tác giả Đỗ Thị Hường đã nghiên cứu “Bầu không khí tâm lý tập thể sinh viên sư phạm mẫu giáo và ảnh hưởng của nó tới tâm trạng cá nhân” [27]. Trong đề tài này, tác giả đã đưa ra khái niệm về bầu không khí tâm lý tập thể và sự tương quan của nó với tâm trạng của từng thành viên trong tập thể đó. Tuy nhiên, đề tài chưa đưa ra các tiêu chí đánh giá một cách toàn diện về bầu không khí tâm lý và mối tương quan giữa bầu không khí chung và tâm trạng riêng của cá nhân chưa thể hiện rõ nét. - Sau đó, trong đề tài tương tự nghiên cứu về “Bầu không khí tâm lý tập thể sinh viên sư phạm mẫu giáo và ảnh hưởng của nó tới tâm trạng cá nhân” [23], tác giả Lê Thị Hân đã khắc phục các khuyết điểm trên và có một cái nhìn tương đối đầy đủ về bầu không khí tâm lý. - Với đề tài “Nghiên cứu bầu không khí tâm lý tập thể ở sinh viên trường cao đẳng sư phạm Ninh Bình” [25], tác giả Trần Đức Hội tiếp cận bầu không khí tâm lý tập thể dưới góc độ xem đó là tổ hợp xu hướng và cảm xúc chung của từng thành viên riêng lẻ trong tập thể. Cách tiếp cận này chưa được toàn diện và hệ thống. Tuy nhiên, đề tài đã đóng góp cho những nhà nghiên cứu một cái nhìn rõ hơn về mối quan hệ giữa cảm xúc và các yếu tố khác trong cấu trúc của một bầu không khí tâm lý tập thể. - Nằm trong nhóm đề tài tìm hiểu về các yếu tố chi phối đến bầu không khí tâm lý tập thể, đề tài “Tìm hiểu ảnh hưởng của phong cách lãnh đạo của hiệu trưởng đối với bầu không khí tâm lý tập thể sư phạm một số trường mầm non tại thành phố Hồ Chí Minh” [5] đã làm sáng rõ mối tương quan nhân quả giữa yếu tố thủ lĩnh – lãnh đạo đối với tâm trạng của từng thành viên và của chung tập thể. Tuy nhiên, do giới hạn nghiên cứu của đề tài, sự ảnh hưởng của người lãnh đạo chưa đặt trong mối quan hệ với rất nhiều các yếu tố ảnh hưởng khác nhằm kiểm soát các yếu tố gây nhiễu lên bầu không khí tâm lý tập thể. - Nghiên cứu một cách toàn diện hơn về các yếu tố chi phối đến tâm trạng chung của tập thể, tác giả Hoàng Đình Châu đã tìm hiểu phương pháp “Xây dựng bầu không khí tâm lý tích cực trong tập thể khoa giáo viên trong các trường đào tạo sĩ quan” [6]. Đề tài đã nêu ra những đặc trưng về hoạt động đào tạo và con người tại khoa giáo viên trong nhà trường quân đội, từ đó phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến bầu không khí tâm lý nói chung và biện pháp tác động đến bầu không khí này. Tuy nhiên, do nghiên cứu trong môi trường quân đội, đề tài quá thiên về yếu tố tuân thủ điều lệnh, chấp hành mối quan hệ cấp trên - cấp dưới mà xem nhẹ yếu tố tình cảm và giao tiếp thân thiện giữa các thành viên. - Tương tự, đề tài “Nghiên cứu bầu không khí tâm lý tích cực trong tập thể học viên các trường đào tạo sĩ quan quân đội” [1] của tác giả Trần Đức Long vẫn còn mang nặng tính kỉ luật quân đội, lãnh đạo – cấp dưới trong việc hình thành bầu không khí tâm lý trong tập thể học viên. Tuy nhiên, đề tài có ưu điểm là đã tách bạch được cấu trúc của bầu không khí tâm lý thành hai yếu tố: yếu tố nhận thức và yếu tố thái độ - cảm xúc để khảo sát và phân tích. Nhìn chung, các đề tài nghiên cứu về bầu không khí tâm lý đều được tiến hành trên những đối tượng thuộc hai nhóm môi trường: sư phạm và quân đội. Trong đó, các nghiên cứu trong môi trường sư phạm được đặt dưới góc nhìn mang tính toàn diện hơn, các nghiên cứu trong môi trường quân đội có những đặc trưng riêng. Tuy nhiên, tất cả các đề tài đều chưa đưa ra một hệ thống các yếu tố ảnh hưởng đến bầu không khí tâm lý một cách đầy đủ và cấu trúc. Song song đó, các biện pháp để cải thiện bầu không khí tâm lý còn tương đối ít, mang tính kinh nghiệm và chưa có cách tiếp cận bài bản cũng như việc thực nghiệm còn hạn chế. 1.1.2. Ngoài nước a. Trong tâm lý học phương Tây, hiện tượng “bầu không khí tâm lý tập thể” được nghiên cứu rộng rãi trong các lĩnh vực tâm lý học như: Tâm lý học xã hội, tâm lý học quản lý, tâm lý học kinh doanh, tâm lý học công nghiệp, khoa học hành vi tổ chức… Do đó, nền tâm lý học phương Tây cũng đã tích lũy được khá nhiều kinh nghiệm trong việc tổ chức nghiên cứu và ứng dụng các kiến thức vào trong các lĩnh vực của đời sống xã hội. Một trong những nghiên cứu đầu tiên được tiến hành trong khoảng thời gian 1924 – 1932, hai nhà tâm lý học người Mỹ là E. Mayo và F. Roethlisberger đã tiến hành nghiên cứu các quan hệ không chính thức và ảnh hưởng của nó đến hiệu quả sản xuất tại các nhóm lao động. Mặc dù chưa đề cập đến bầu không khí tâm lý một cách chính thức nhưng đề tài đã đề cập đến khá nhiều khía cạnh của hiện tượng này, đặc biệt là hệ thống thái độ cảm xúc giữa các thành viên, đó là một cơ sở quan trọng trong cấu trúc bầu không khí tâm lý nhóm. Cũng trong những năm 30 của thế kỉ 20, K. Lewin đã cho ra đời tác phẩm “Một lý thuyết động lực về nhân cách”. Trong tác phẩm này, K. Lewin đã tập trung nghiên cứu quan hệ bên trong nhóm và vai trò của người lãnh đạo, quản lý đối với bầu không khí tâm lý nhóm ở các thời điểm khác nhau. Ông đã chỉ ra tính quy định của phong cách lãnh đạo trong việc tạo ra bầu không khí tâm lý tích cực hoặc tiêu cực trong các nhóm nhỏ và chính K. Lewin là người đầu tiên sử dụng thuật ngữ bầu không khí tâm lý mà tâm lý học phương Tây hiện nay đang dùng. Như vậy, K. Lewin được xem như người khởi đầu những nghiên cứu chính thức về bầu không khí tâm lý của tổ chức và người đầu tiên phát hiện ra quy luật tâm lý về việc phụ thuộc hành vi các nhân vào các mối quan hệ tác động qua lại giữa môi trường hoàn cảnh với tâm lý cá nhân. Các nghiên cứu về bầu không khí tâm lý bắt đầu nở rộ trong tâm lý học phương Tây từ những năm 50 của thế kỉ 20 như công trình của L. Festinger, S. Schater [43], K. W. Back [43], B. E. Colins, B. Raven [43]. Các nghiên cứu này chủ yếu tập trung vào việc làm rõ ảnh hưởng của bầu không khí tâm lý tập thể đối với hiệu quả sản xuất của tập thể đó. G. Forehand đã nhận định về các nghiên cứu bầu không khí tâm lý của tổ chức là: làm rõ những chỉ số về nhân cách tạo ra bầu không khí tâm lý của tổ chức, tìm ra các phương pháp nghiên cứu thực nghiệm bầu không khí tâm lý của tổ chức; một số nghiên cứu khác hướng vào mối quan hệ phụ thuộc của hành vi vào các yếu tố tâm lý nhân cách và các yếu tố tâm lý nhóm [45, tr 363]. Hiện nay, các nghiên cứu về bầu không khí tâm lý trong tâm lý học phương Tây đang rất phát triển và được tiến hành dưới nhiều góc độ và nhiều hướng ứng dụng như một bộ phận của tâm lý học xã hội, tâm lý học công nghiệp, tâm lý học quản lý… Với các hướng nghiên cứu chủ yếu này, tâm lý học phương Tây đã đưa ra các tiêu chí đánh giá mức độ hình thành, phát triển bầu không khí tâm lý của tổ chức. Các chỉ số sau đây được hầu hết các nhà nghiên cứu sử dụng để lượng hóa bầu không khí tâm lý: + Cơ cấu tổ chức + Khen thưởng trong tổ chức + Sự quan tâm của lãnh đạo đối với thành viên + Giao tiếp thân thiện trong tổ chức + Quan hệ liên nhân cách trong tổ chức + Quan hệ chỉ huy, phục tùng trong tổ chức Hiện tại, bầu không khí tâm lý được nhìn dưới ba góc độ: - Xem bầu không khí tâm lý của tổ chức như là kết quả của sự tác động phức hợp qua lại của các yếu tố trong tổ chức đó. - Xem bầu không khí tâm lý của tổ chức như là yếu tố mang tính nguyên nhân ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất. - Xem bầu không khí tâm lý của tổ chức như là yếu tố điều chỉnh, điều khiển hành vi của cá nhân, của nhóm. Tóm lại, tâm lý học phương Tây đã có khá nhiều kết quả trong nghiên cứu bầu không khí tâm lý của tổ chức. Các công trình nghiên cứu không những chỉ ra các yếu tố quy định bầu không khí tâm lý của tổ chức mà còn xác định vai trò của bầu không khí tâm lý đối với việc thực hiện các chức năng của tổ chức. Đặc biệt, tâm lý học phương Tây đã có nhiều cố gắng trong việc xác định hệ thống phương pháp nghiên cứu bầu không khí tâm lý của nhóm, tổ chức trong các đơn vị sản xuất cụ thể. Tuy nhiên, do các nghiên cứu xuất phát từ nhiều quan điểm lý luận khác nhau, phương pháp khác nhau nên kết quả nghiên cứu thu được có nhiều mâu thuẫn. b. Trong tâm lý học Mác-xít, các nhà tâm lý học Xô-viết đặc biệt quan tâm đến việc nghiên cứu các hiện tượng tâm lý xã hội từ sau Cách mạng tháng Mười Nga. Nội dung tìm hiểu chính của các công trình là làm rõ nguồn gốc, bản chất, vai trò của những hiện tượng tâm lý xã hội - trong đó có hiện tượng bầu không khí tâm lý tập thể - đối với hoạt động của cá nhân cũng như của nhóm và tập thể nhằm mục đích xây dựng tập thể lao động xã hội chủ nghĩa, xây dựng nhân cách con người trong chế độ mới. - Năm 1963, ba nhà tâm lý học là E.V.Xô-rô-khô-va, N.C.Man-xu-nốp, K.K.Pla-tô-nốp đã trình bày những kết quả nghiên cứu ban đầu về mối quan hệ qua lại giữa các thành viên trong một tập thể - làm cơ sở cho việc nghiên cứu bầu không khí tâm lý tập thể. - Năm 1966, thuật ngữ “Bầu không khí tâm lý” lần đầu tiên được N.C. Man-xu-rốp sử dụng. Ông đã chỉ ra trong các yếu tố ảnh hưởng đến năng suất lao động có bầu không khí tâm lý tập thể. N.C. Man-xu-rốp cũng chỉ ra một số con đường để xây dựng một bầu không khí tâm lý tập thể tích cực như tổ chức một môi trường làm việc tốt, chăm sóc đời sống tinh thần cho người lao động, chăm lo đời sống vật chất cho người lao động, sử dụng các biện pháp kích thích động cơ làm việc của tập thể [21, tr. 8]. - Năm 1969, V.M.Sêpel là người đầu tiên đưa ra định nghĩa bầu không khí tâm lý tập thể: “Bầu không khí tâm lý là sắc thái xúc cảm giữa các thành viên trong tập thể. Nó xuất hiện trên cơ sở có sự gần gũi thiện cảm giống nhau về mặt tính cách, hứng thú, xu hướng” [28, tr. 18]. - Những năm kế tiếp, các nhà tâm lý học Xô-viết như E.X.Cu-đơ-min, J.P.Vôn-cốp, O.I.Zô- tô-va, B.V.Sô-rô-khô-va tiếp tục đi sâu nghiên cứu bầu không khí tâm lý tập thể và đạt được nhiều thành tựu [95]. Nhìn chung, các nhà tâm lý học Xô-viết tập trung vào các vấn đề sau: - Bản chất của bầu không khí tâm lý tập thể (phản ánh các điều kiện của đời sống tập thể, phản ánh tính chất các mối quan hệ qua lại trong tập thể) - Hình thức biểu hiện (thể hiện thông qua hành vi cư xử, thái độ giao tiếp) - Quá trình hình thành (qua con đường hoạt động và giao tiếp chung) - Những ảnh hưởng trong các lĩnh vực của cuộc sống (lao động sản xuất, giáo dục…) Tóm lại, tâm lý học mác-xít do các nhà tâm lý học Xô-viết nghiên cứu đã có những đóng góp quan trọng trong việc lý giải một cách khá toàn diện hiện tượng bầu không khí tâm lý tập thể trên lập trường của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, đặc biệt là đã chỉ ra được đúng bản chất của bầu không khí tâm lý tập thể. 1.2. Cơ sở lý luận 1.2.1. Tập thể: Nghiên cứu tập thể chiếm vị trí quan trọng trong tâm lý học mác-xít vì tập thể là khâu trung gian giữa xã hội và cá nhân. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI đã xác định rõ: “Thông qua quá trình xây dựng kinh tế xã hội mà đào tạo, rèn luyện con người mới. Muốn tạo nên một tập thể vững mạnh, phải xây dựng từng con người, quan tâm phát triển và bồi dưỡng nhân tài” [4, tr.113]. Tuy nhiên, chúng ta cũng cần phân biệt giữa nhóm và tập thể. Nhóm là một khái niệm rộng hơn tập thể, không phải bất cứ nhóm nào cũng là tập thể. Khi nghiên cứu về nhóm, J.P Chaplin cho rằng: “Nhóm (nhóm xã hội) là sự tập hợp các cá nhân mà ở đó họ có một số đặc điểm chung hoặc cùng theo đuổi một mục đích giống nhau” [41, tr.462]. Tác giả còn nhấn mạnh, nhóm có thể là hai hoặc một số cá nhân mà giữa họ có sự tương hợp với nhau. Theo E.H. Chein: “Nhóm là một cộng đồng của con người mà ở đó các thành viên có sự tương tác lẫn nhau, có sự hiểu biết lẫn nhau và tự ý thức về nhóm của mình” [42, tr.67]. Theo Chein, những đặc điểm quan trọng của nhóm là khả năng tương tác lẫn nhau và khả năng hiểu biết lẫn nhau. Tác giả Nguyễn Đình Chính, Phạm Ngọc Uyển cho rằng: “Nhóm là một cộng đồng người sẽ luôn được thống nhất với nhau về một số dấu hiệu chung, cùng tham gia thực hiện những mục tiêu cụ thể một cách trực tiếp hay gián tiếp theo vai trò của mình và có một thủ lĩnh xác định” [1, tr.85]. Qua các khái niệm trên, nhìn chung, các nhà tâm lý học xã hội hiểu nhóm là một tập hợp người có quan hệ với nhau, cùng theo đuổi một mục đích chung và có những chức năng, nhiệm vụ khác nhau trong nhóm. Khi nghiên cứu về tập thể, A.G. Côvaliốp cho rằng: Tập thể là một khối cộng đồng người nhằm thực hiện những mục đích có ý nghĩa xã hội. Những mục đích này có thể có tính chất hành chính – Nhà nước, tính chất sản xuất, khoa học, học tập, thể thao v.v. [12, tr148]. Theo tác giả Trần Trọng Thủy: “Tập thể là một nhóm người, một bộ phận xã hội thống nhất bằng những mục đích chung trong sự hoạt động phối hợp cùng nhau. Tập thể chỉ có được với điều kiện là nó thống nhất được mọi người trên những nhiệm vụ hoạt động và hoạt động ấy phải có ích cho xã hội” [35, tr84]. Trong cuốn: “Những khía cạnh tâm lý của công tác cán bộ”, tác giả Nguyễn Hải Khoát viết: “Tập thể là một nhóm người có tổ chức chặt chẽ, thống nhất theo một mục đích chung và đang hoạt động, phục vụ xã hội” [11, tr.176]. Cuốn “Một số vấn đề tâm lý học trong quản lý sản xuất” đưa ra khái niệm cụ thể về tập thể lao động và cho rằng: “Tập thể lao động là một tập hợp nhiều người lao động trong một tổ chức chặt chẽ nhằm những mục đích chung, có những mục tiêu và nhiệm vụ thống nhất, có sự nhất trí về tư tưởng, chính trị và đạo đức, có kỷ luật lao động tập thể, tự giác, có sự lãnh đạo thống nhất từ trên xuống dưới, có sự quản lý chặt chẽ về mọi mặt lao động sản xuất và sinh hoạt tập thể” [39, tr.63]. Đồng ý với tác giả Trần Trọng Thủy, người nghiên cứu đưa ra định nghĩa về tập thể như sau: Tập thể là một nhóm người có tổ chức chặt chẽ, quan hệ với nhau nhằm thực hiện mục đích chung, cùng thống nhất trong hoạt động nhằm mang lại lợi ích cho xã hội, lợi ích tập thể và lợi ích của mỗi người. Tập thể có những chức năng cơ bản là chức năng nghiệp vụ, chức năng xã hội – chính trị, và chức năng giáo dục và có những đặc trưng cơ bản như sau: a. Mục đích hoạt động của tập thể mang ý nghĩa xã hội. Tập thể là những nhóm người có tổ chức tương đối ổn định, bền vững , được hình thành trên cơ sở xã hội quy định. Những nhóm xã hội chỉ trở thành tập thể khi nó không bó mình lại vì mình mà đem hoạt động của mình phục vụ những mục đích và lợi ích cộng đồng, xã hội. Tuy nhiên, muốn trở thành mộ tập thể chân chính, phát huy được sức mạnh sáng tạo, sáng kiến và năng lực của mỗi thành viên để phấn đấu vì lợi ích có ý nghĩa xã hội thì những mục tiêu của tập thể đặt ra phải được từng thành viên lĩnh hội, tạo nên sự thống nhất với nhau về mục đích chung, giữa lợi ích tập thể và lợi ích cá nhân. b. Có tổ chức chặt chẽ, hoạt động mang tính kế hoạch cao Với tư cách là một tổ chức, hoạt động của tập thể không diễn ra một cách tùy tiện, mù quáng mà nó đòi hỏi có tính kế hoạch cao, có mối lien hệ hữu cơ, sự phối hợp chặt chẽ giữa các thành viên trong tập thể. Muốn đạt được điều đó, trong tập thể phải có người lãnh đạo. Thông qua hoạt động của người lãnh đạo mà hướng sự nỗ lực của mọi người vào việc thực hiện các mục tiêu của tập thể, tạo điều kiện vật chất, tinh thần để thực hiện kế hoạch, đồng thời đưa hoạt động của tập thể đi vào nề nếp. c. Trong tập thể phải có kỷ luật chặt chẽ, nghiêm minh. Kỷ luật là một điều kiện cơ bản để xây dựng tập thể và để cho nó tồn tại. kỷ luật tạo ra một trật tự nhất định trong hoạt động của mọi người. Trình độ kỷ luật của một tập thể không chỉ đơn giản là sự tuân thủ tuyệt đối của người dưới quyền mà nền tảng của nó là sự ý thức về nghĩa vụ đối với xã hội, tinh thần trách nhiệm trước tập thể, thói quen thực hiện nghiêm túc những quy định của tập thể ở mỗi thành viên. d. Quan hệ của mỗi thành viên được xây dựng trên tinh thần đồng đội, sự phục thuộc lẫn nhau về trách nhiệm xã hội. Nét nổi lên trong quan hệ giữa các thành viên là tinh thần đoàn kết, hiệp đồng, sự quan tâm lẫn nhau, đòi hỏi cao ở nhau nhằm thực hiện tốt mục đích hoạt động của tập thể và đảm bảo cho sự phát triển toàn diện của của mỗi thành viên. “Quan hệ tập thể là sự phối hợp hiệp đồng tạo ra những khả năng và sức mạnh mới vượt xa sức mạnh của tất cả các thành viên cộng lại. quan hệ tập thể được biểu hiện tập trung ở bầu không khí chính trị, đạo đức và tâm lý lành mạnh, ở tính chất dân chủ nội bộ và tín nhiệm của người chỉ huy, lãnh đạo. thành công của công tác giáo dục chính trị phần lớn phụ thuộc vào chỗ, những quan hệ nào đang hình thành trong tập thể, bầu không khí nào đang ngự trị trong đó” [55, tr.320] e. Trong lòng tập thể có sự nảy sinh và phát triển những hiện tượng tâm lý xã hội đặc trưng. Mỗi tập thể đều được đặc trưng bởi một loạt đặc điểm tâm lý của mình. Tâm lý tập thể là một mặt đời sống tinh thần của tập thể, do vậy, một mặt nó phản ánh những điều kiện sống chung, mặt khác nó phản ánh những điều kiện sống và hoạt động riêng của tập thể, phong cách lãnh đạo… Đặc trưng tâm lý của mỗi tập thể được biểu hiện tập trung ở tâm trạng xã hội của tập thể, dư luận tập thể, truyền thống tập thể và nhìn chung là bầu không khí tâm lý tập thể. Các tập thể không xuất hiện ngay mà phải qua một quá trình hình thành và phát triển. Điều này có nghĩa là tập thể không dừng tại chỗ, chúng vận động, phát triển, trưởng thành phụ thuộc vào những điều kiện bên ngoài và những điều kiện bên trong, vào hoàn cảnh khách quan và chủ quan của tập thể. Khi nghiên cứu sự phát triển của tập thể, các nhà tâm lý học đều xuất phát từ nguyên lý phát triển của triết học Mác – Lênin: Đó là quá trình vận động từ đơn giản đến phức tạp, quá trình có những biến đổi về chất và là quá trình luôn giải quyết mâu thuẫn nội tại. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn còn nhiều quan niệm khác nhau về giai đoạn và trình độ phát triển của tập thể. Quan niệm thứ nhất, chia sự phát triển của tập thể thành ba giai đoạn. Tiêu biểu cho quan niệm này là các tác giả cuốn “Tâm lý học quân sự” [14, tr.259-260]. Mai Hữu Khuê [11, tr.97- 98]. Quan niệm thứ hai, người đại diện là A.B. Pêtrốpxki [(dẫn theo) 26, tr.44], ông đã dựa trên “ Quan điểm tầng bậc của tính tích cực nhóm”. Theo quan điểm này nhóm gồm có ba tầng, mỗi tầng được đặc trưng bởi một nguyên tắc xác định, trong đó các mối quan hệ giữa các thành viên được hình thành. Quan niệm thứ ba, phân chia sự phát triển của tập thể ra làm bốn giai đoạn. Đại diện cho quan niệm này là A.G. Kôvaliov và trong nước là Bùi Văn Huệ: giai đoạn thứ nhất là giai đoạn tổng hợp sơ cấp hoàn thành việc lựa chọn các thành viên, bố trí họ vào các vị trí công tác; giai đoạn hai là cấu trúc hóa hay phân hóa; giai đoạ._.n ba là giai đoạn tổng hợp thật sự hay hợp nhất mọi người vào trong tập thể, giai đoạn bốn là giai đoạn yêu cầu tối đa đối với bản thân mỗi người trên nền tảng yêu cầu của tập thể. Mặc dù có nhiều ý kiến khác nhau về giai đoạn phát triển của tập thể, tuy nhiên sự phân chia này chỉ mang tính chất ước lệ vì sự phát triển của tập thể là sự phát triển liên tục. Mỗi giai đoạn đánh dấu sự chin muồi của các quan hệ xã hội, trình độ phát triển, mức độ đoàn kết và trình độ tổ chức khoa học của tập thể. Nghiên cứu các giai đoạn phát triển của tập thể giúp chúng ta thấy được đặc điểm ở từng giai đoạn, từ đó có một phương pháp lãnh đạo, quản lý thích hợp. Đặc biệt là từ mõi giai đoạn phát triển của tập thể sẽ thấy được bầu không khí tâm lý thể ứng với mỗi giai đoạn đó. 1.2.2. Tập thể lớp học Lớp học là một dạng tập thể học viên trong nhà trường, được tập hợp và tổ chức theo một tiêu chí nhất định và các thành viên có mối quan hệ với nhau nhằm thực hiện mục đích học tập và rèn luyện, mang lại lợi ích cho xã hội, lợi ích chung cho lớp học và lợi ích cho từng học viên. Tập thể lớp học có những đặc trưng cơ bản như sau: a. Lớp học hoạt động vì mục đích chung: học tập và rèn luyện Lớp học là những nhóm học viên có tổ chức tương đối ổn định, bền vững, được hình thành theo tiêu chí độ tuổi, trình độ học vấn, chuyên ngành.v.v.. Lớp học được xã hội hình thành với mục đích rèn luyện các phẩm chất và năng lực cho học viên nhằm phục vụ cho các nhu cầu chung của xã hội. Mục đích học tập đó được cả lớp học lĩnh hội, tạo nên sự thống nhất với nhau về mục đích chung, giữa lợi ích lớp học và lợi ích học viên. b. Lớp học có tổ chức chặt chẽ, hoạt động mang tính kế hoạch cao Thành viên của lớp học mang tính ổn định, hoạt động có tính kế hoạch cao, giữa các thành viên có sự phối hợp trong việc hoàn thành các nhiệm vụ học tập và rèn luyện. Ngoài ra, trong tập thể lớp học có người chịu trách nhiệm tổ chức lớp – tức ban cán sự. Ngoài ra, còn có các thủ lĩnh không chính thức, các tổ chức đoàn thể như Chi Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Chi Hội Sinh viên Việt Nam. Thông qua hoạt động của các cá nhân hoặc ban lãnh đạo mà tập thể hướng sự nỗ lực của các thành viên vào việc thực hiện các mục tiêu học tập và rèn luyện, đưa hoạt động của lớp học đi vào nề nếp. Lớp học có sự đồng nhất tương đối về lứa tuổi, trình độ học vấn, vốn kinh nghiệm sống… tồn tại cùng nhau một cách liên tục và khá ổn định. Do đặc điểm này mà lớp học được tổ chức một cách hệ thống, có nội dung thiết thực và hiệu quả. c. Lớp học có nội quy, kỷ luật của lớp Dựa trên các chuẩn mực của tập thể (kỉ luật, nề nếp, truyền thống) thành văn hoặc bất thành văn, dựa trên mục đích hoạt động chung, tập thể lớp học đưa ra các đánh giá, thái độ chung đối với các hành vi, hành động của mỗi người. Thông qua đó, tập thể lớp học điều chỉnh hành vi của mỗi học viên đồng thời nó giúp cho các thành viên hiểu biết nhau hơn, tạo điều kiện cho việc thống nhất nhận thức, tình cảm và ý chí trong tập thể. Tiếp thu từ nội quy nhà trường, tập thể lớp học tuân theo các quy định về những hoạt động diễn ra trong lớp học. Trong đó, các nội quy chủ yếu quy định nhiệm vụ và quyền lợi của từng thành viên về thái độ học tập - rèn luyện, ứng xử đối với giáo viên và ứng xử với nhau… tạo ra một trật tự nhất định trong hoạt động của mọi người. Trình độ kỷ luật của một lớp học phụ thuộc vào nền tảng ý thức của mỗi người và về nghĩa vụ đối với tập thể, tinh thần trách nhiệm trước cả lớp, thói quen thực hiện nghiêm túc những quy định của nhà trường và lớp học ở mỗi thành viên. d. Quan hệ của mỗi học viên được xây dựng trên tinh thần đồng đội, sự phụ thuộc lẫn nhau về trách nhiệm học tập và rèn luyện Nét nổi lên trong quan hệ giữa các thành viên chính là tình bạn đồng môn, song song đó là tinh thần đoàn kết trong lớp học luôn được đề cao. Ngoài ra, sự đòi hỏi cao ở nhau nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ mà nhà trường - thầy cô hoặc đoàn thể cấp trên giao phó càng làm cho các thành viên gắn kết với nhau hơn. Quan hệ tập thể lớp học còn được biểu hiện ở tính chất dân chủ nội bộ, sự phân công nhiệm vụ và sự giúp đỡ lẫn nhau, sự tín nhiệm các thủ lĩnh hoặc người lãnh đạo và có truyền thống riêng của từng lớp học. e. Trong lòng lớp học có những hiện tượng tâm lý xã hội đặc thù Lớp học là một nhóm xã hội có tổ chức cao. Do đó, những hiện tượng tâm lý diễn ra trong lớp học sẽ tuân theo các quy luật tâm lý nhóm. Song song đó, mỗi lớp học có một đặc trưng riêng trong nhận thức – thái độ và ý chí hành động đối với các sự kiện, hoạt động diễn ra trong lớp học, phản ánh tính cách, trình độ, xu hướng, phong cách lãnh đạo… trong lớp học đó. Những đặc trưng tâm lý này được biểu hiện trong tâm trạng của lớp học, truyền thống lớp học hay dư luận trong lớp học và thể hiện tập trung ở bầu không khí tâm lý lớp học. Sự phát triển của lớp học diễn ra theo các giai đoạn sau: Giai đoạn các học viên bắt đầu tập hợp theo những tiêu chí nhất định như độ tuổi, trình độ học vấn, , ở giai đoạn này những đòi hỏi về nội dung, hoạt động, kế hoạch làm việc, những yêu cầu về kỷ luật, đạo đức căn bản đều xuất phát từ người lãnh đạo – là người giảng viên đứng lớp, là giáo viên chủ nhiệm hoặc người được nhà trường phân công quản lý. Do ảnh hưởng của những yêu cầu này, trong lớp học chỉ mới hình thành được mối quan hệ bên ngoài giữa các thành viên và vì vậy nó chưa biến thành nhu cầu riêng của mỗi cá nhân. Các thành viên có mức độ sẵn sàng khác nhau trong việc thực hiện chức năng của mình. Tuy nhiên số người có ý thức đầy đủ sẽ sớm nhận thức và ủng hộ yêu cầu của người lãnh đạo và từ đó sẽ ảnh hưởng đến các học viên khác dẫn đến hiện tượng lây lan thái độ thiện chí đối với hoạt động học tập và rèn luyện, tạo điều kiện cho lớp học chuyển sang giai đoạn sau. Giai đoạn thứ hai, do ảnh hưởng từ các yêu cầu của người giảng viên hoặc người tổ chức lớp, lớp học mới hình thành sẽ phân hóa thành một số phân nhóm khác nhau như: nhóm tích cực chủ động, gồm những người ý thức nhất liên kết thành đội ngũ cán sự hoặc thủ lĩnh của lớp. Họ ủng hộ các yêu cầu của giảng viên, tích cực thực hiện nó và còn đòi hỏi những người khác thực hiện nhiệm vụ hoạt động của lớp học. Bênh cạnh đó là nhóm thụ động lành mạnh, các học viên này sẵn sàng thực hiện các yêu cầu đề ra, nhưng bản thân không tỏ ra có sáng kiến mà luôn ở tâm thế thụ động chờ đợi. Kế tiếp là nhóm thụ động tiêu cực, các học viên này dửng dưng với lợi ích của lớp học, tỏ ra thờ ơ với các mục tiêu và nhiệm vụ của lớp học, với yêu cầu của giảng viên hay ban cán sự lớp. Họ thường có tâm thế lảng tránh nhiệm vụ, trốn tránh trách nhiệm. Cuối cùng là nhóm tiêu cực chống đối, nhóm này gồm các học viên tích cực chống đống các yêu cầu của giảng viên hay cán sự lớp, chủ động lôi kéo các thành viên khác vào hàng ngũ chống đối. Trong giai đoạn này, thái độ đối với nhiệm vụ lớp học là chỉ số xác định các phân nhóm. Nhóm cốt cán nòng cốt đóng vai trò ngày càng lớn trong việc hình thành những dư luận xã hội của lớp học, trong việc ủng hộ những hoạt động của người lãnh đạo, thúc đẩy lớp học phát triển. Giảng viên hoặc người quản lý lớp phải biết cách dựa vào đội ngũ cốt cán, những người chủ động tích cực ủng hộ những yêu cầu của mình để tạo điều kiện thuận lợi cho nhóm lành mạnh chuyển hóa thành nhóm tích cực chủ động. Với nhóm tiêu cực thì phải có biện pháp xử lý mạnh mẽ để làm họ chuyển hóa từ tâm trạng đối lập sang chiều hướng hòa đồng. Tóm lại giai đoạn này người giảng viên hoặc quản lớp phải có cách sử dụng khác nhau đối với mỗi thành viên tùy theo chỗ con người đó đang thuộc phân nhóm nào. Trên cơ sở đó sẽ giúp cho lớp học chuyển hóa sang giai đoạn phát triển mới. Giai đoạn thứ ba, tuyệt đại đa số đều có thái độ tích cực đối với các nhiệm vụ học tập và rèn luyện của lớp học, quan hệ giữa các học viên cũng trở nên tích cực và chủ động hơn, giảm bớt sự cách biệt rõ giữa các nhóm, “phe phái”. Trogn giai đoạn này, bầu không khí tâm lý đạo đức lành mạnh đã được hình thành, những ý kiến xã hội bắt đầu thiể hiện những yêu cầu cơ bản của lớp học đối với từng cá nhân. Toàn bộ lớp học đều đề ra và thống nhất các yêu cầu, giữa mọi người đã có mối liên hệ hợp tác, tương hỗ thực sự trên tình bạn bè, đồng môn. Người giảng viên với tư cách là người điều khiển các yêu cầu của lớp học được lớp học xác nhận và trên cơ sở đó các học viên cũng đòi hỏi ở người giảng viên nhiều hơn. Để đáp ứng những đòi hỏi đó, người giảng viên phải tự nâng cao yêu cầu đối với bản thân và hoàn thiện năng lực của mình. Giai đoạn thứ tư, những lợi ích chung được đặt lên trên và là lợi ích chủ đạo của lớp học như lợi ích học tập và lợi ích thu được từ trong rèn luyện. Các học viên thấu triệt sâu sắc các chuẩn mực chugn và chuyển hóa các yêu cầu của lớp học thành yêu cầu đối với bản thân. Lợi ích giữa lớp học và lợi ích giữa học viên được hòa quyện vào nhau một cách hài hòa. Đây là giai đoạn khẳng định hoàn toàn tính chất thiện ý và có nguyên tắc của các mối quan hệ lẫn nhau giữa các học viên. Những sắc thái tình cảm và xúc cảm trong tất cả các quan hệ của họ được thể hiện ngày càng rõ nét hơn. Các thành viên trở nên tích cực tối đa trong hoạt động chung của tập thể cũng như trong việc tự hoàn thiện bản thân, tự tu dưỡng. Năng lực và tài năng của cá nhân được biểu hiện một cách tích cực và hoàn toàn được ủng hộ trong tập thể. Trong giai đoạn này, các thành viên chẳng những đề ra yêu cầu tối đa đối với bản thân mình mà cũng đề ra những yêu cầu như vậy đối với giảng viên và những người quản lý. Như vậy việc tổ chức quản lý lớp lúc này sẽ trở nên dễ hơn và cũng sẽ khó hơn. Nó dễ hơn vì lớp học tự mình đi đến người hướng dẫn và tự thực hiện kế hoạch đã đề ra không cần biện pháp cưỡng chế đặc biệt nào và nó cũng khó hơn vì khi lớp học đã trưởng thành nên chỉ ủng hộ và thực hiện cũng như hợp tác trong những nhiệm vụ học tập hay rèn luyện nào có đầy đủ cơ sở, chất lượng, chỉ tán thành cách ứng xử của những người có đạo đức và năng lực cao. Vì thế người giảng viên của phải hoàn thiện hơn. Trong việc quản lý hoặc tác động đến lớp học, người giảng viên phải nắm bắt được đặc điểm lớp mình phụ trách, để từ thực trạng của giai đoạn phát triển của tập thể lớp, người giảng viên mới đưa ra chương trình, biện pháp tổ chức tác động phù hợp để tiến hành công tác dạy học và giáo dục. 1.2.3. Bầu không khí tâm lý Bầu không khí tâm lý là vấn đề phức tạp trong tâm lý học xã hội, do vậy đến nay vẫn còn nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề này. E.X. Cudơmin, J.P. Vôncốp quan tâm đến những biểu hiện của bầu không khí tâm lý nên cho rằng: Bầu không khí tâm lý là trạng thái tâm lý xã hội của tập thể sản xuất cơ sở, nó phản ánh tính chất, nội dung và khuynh hướng tâm lý thực tế của các thành viên trong tập thể. Thực trạng tâm lý này của các thành viên trong tập thể. Thực trạng tâm lý này của các thành viên trong tập thể, đến lượt nó lại tái tạo tình trạng kinh tế cụ thể của tập thể sản xuất đó: tái tạo tính chất và mức độ quan hệ qua lại giữa con người với nhau, điều kiện lao động và tổ chức lao động. Thực trạng tâm lý của các thành viên được biểu hiện trong tâm trạng của mọi người, trong đó thái độ thỏa mãn đối với lao động của mình, đối với sự phát triển về sau [40, tr.147]. V.I. Mikheev chú ý tới dư luận của tập thể thông qua hệ thống thái độ đối với các đối tượng giao tiếp và đưa ra khái niệm: Bầu không khí tâm lý là dư luận xã hội ở tập thể xí nghiệp và cơ quan về các vấn đề thái độ lao động, thái độ đối với xí nghiệp, đối với lãnh đạo và đối với các đồng chí khác [52, tr.44]. Ở trong nước, Trần Trọng Thủy chú trọng tới tâm trạng chung của tập thể và mối quan hệ qua lại giữa các thành viên trong tập thể do vậy đã đưa ra: Bầu không khí tâm lý trong tập thể là tính chất các mối quan hệ qua lại giữa các thành viên trong tập thể và là tâm trạng chung trong tập thể đó. Nguyễn Bá Dương quan niệm: Bầu không khí tâm lý tập thể là hiện tượng tâm lý biểu hiện mức độ hoạt động, hòa hợp về các phẩm chất tâm lý cá nhân của con người trong tập thể, nó được hình thành từ thái độ của mọi người trong tập thể đối với công việc, bạn bè, đồng nghiệp và người lãnh đạo trong tập thể [3, tr.203]. Ở khái niệm này, tác giả nhấn mạnh đến sự hòa hợp của các phẩm chất tâm lý cá nhân của các thành viên trong tập thể. Theo tác giả Bùi Văn Huệ [9, tr.14], khái niệm bầu không khí tâm lý tập thể có thể hiểu theo hai mức độ: - Hiểu theo nghĩa rộng đó là toàn bộ các trạng thái tâm lý xã hội diễn ra trong tập thể. Bao gồm trạng thái tâm lý xã hội, tri thức, và ý chí của số đông các thành viên trong nhóm. - Hiểu theo nghĩa hẹp đó là trạng thái tình cảm tế nhị của tập thể, tình cảm của các cá nhân với nhau. Mặc dù còn nhiều điểm khác nhau, nhưng điểm qua một số định nghĩa đã trình bày ở trên chúng ta thấy các tác giả đã đi đến thống nhất một số vấn đề: - Coi bầu không khí tâm lý tập thể là trạng thái tâm lý của tập thể. - Bầu không khí tâm lý tập thể là tính chất các mối quan hệ qua lại trong tập thể. - Là thái độ của các thành viên trong tập thể đối với nhau và đối với công việc. Từ đó, người nghiên cứu đưa ra khái niệm về bầu không khí tâm lý tập thể như sau: Bầu không khí tâm lý tập thể là trạng thái tâm lý nổi trội của tập thể, phản ánh thái độ của các thành viên đối với nhau, thái độ với bản thân từng thành viên và thái độ với lao động của tập thể. Bầu không khí tâm lý tập thể có những đặc điểm nổi bật sau: - Thứ nhất, nguồn gốc của bầu không khí tâm lý tập thể là sự phản ánh những điều kiện sống của xã hội và những điều kiện sống, hoạt động của tập thể trong những giai đoạn nhất định. Vấn đề sẽ sáng tỏ hơn khi được xem xét theo quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về mối quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội. Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử thì tồn tại xã hội là sinh hoạt vật chất và những điều kiện sinh hoạt vật chất của xã hội: ý thức xã hội là mặt tinh thần của đời sống xã hội, nảy sinh từ tồn tại xã hội và phản ánh tồn tại xã hội trong những giai đoạn nhất định. Tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội không phải một cách đơn giản, trực tiếp mà thông qua các khâu trung gian là các mối quan hệ giao tiếp, các hoạt động, do vậy, không thể tìm hiểu nguồn gốc của tư tưởng tâm lý xã hội trong đầu óc con người mà phải tìm trong đời sống hiện thực. C.Mác viết: “… Nếu ta không thể nhận định về một người căn cứ vào ý kiến của người đó đối với bản thân thì ta cũng không thể nhận định về một thời đại đảo lộn như thể căn cứ vào ý thức của thời đại ấy, trái lại phải giải thích ý thức ấy bằng mâu thuẫn của đời sống vật chất, bằng sự xung đột hiện có giữa các lực lượng sản xuất xã hội và những quan hệ sản xuất xã hội”. Bầu không khí tâm lý tập thể là một mặt của đời sống tinh thần tập thể, một khía cạnh của ý thức xã hội, tâm lý xã hội cũng như các hiện tượng tâm lý tập thể khác, là sự phản ánh những điều kiện sống chung (vật chất và tinh thần) của giai cấp, tầng lớp, của xã hội nói chung, cũng như những điều kiện sống và hoạt động riêng (khách quan và chủ quan) của tập thể. Như vậy, bầu không khí tâm lý tập thể một mặt phản ánh những điều kiện hoạt động chung, mặt khác nó phản ánh những điều kiện riêng như: Đặc điểm các nhiệm vụ của tập thể, thành phần của tập thể, đặc điểm tâm lý của các thành viên trong tập thể, sự phân công, trình độ và phong cách lãnh đạo, mối quan hệ qua lại giữa các thành viên … Chính điều đó làm cho đời sống mỗi tập thể có màu sắc tâm lý riêng. Tuy nhiên, bầu không khí tâm lý tập thể không phải là bất biến, nó thay đổi cùng với sự xuất hiện các sự kiện hoặc biến cố lớn trong tập thể, nó được củng cố phát triển bởi mỗi thành viên trong tập thể, bởi sự thống nhất về mục đích và văn hóa, hệ thống giá trị, sự hòa hợp về mặt tâm lý của mỗi con người trong tập thể. - Thứ hai, con đường hình thành nên bầu không khí tâm lý tập thể là qua hoạt động và giao tiếp, phản ánh tính chất mối quan hệ qua lại giữa các thành viên trong tập thể. Bàn về mối quan hệ qua lại, tác giả Ngô Minh Tuấn dẫn lời của Ia. L. Kômôminxki cho rằng: “Mối quan hệ qua lại là hình thức đặc thù của con người với nhau. Có thể đó là trực tiếp giữa người với người, hoặc gián tiếp thông qua các phương tiện giao tiếp, có thể là đồng thời hoặc chậm hơn nhưng phải thường xuyên duy trì khả năng tác động lẫn nhau” [52, tr.48]. Cơ sở của bầu không khí tâm lý tập thể là những cảm xúc nảy sinh trong quá trình con người quan hệ qua lại với nhau và được bộc lộ ra trong giao tiếp giữa con người với con người. Những cảm xúc được hình thành và phát triển trong quá trình con người quan hệ với nhau được biểu hiện dưới hai dạng: + Những cảm xúc tích cực: Đó là những cảm xúc dương tính, thiện cảm, gắn bó con người với nhau, mong muốn hợp tác, mong muốn hành động cùng nhau, gắn bó với tập thể, trách nhiệm cao với việc thực hiện mục đích của tập thể… + Những cảm xúc tiêu cực: Là những cảm xúc âm tính, ác cảm, chia rẽ con người với nhau, không mong muốn hợp ác, thiếu sự tin tưởng vào người khác, thiếu sự gắn bó với tập thể... Rõ ràng là nguồn gốc của giao tiếp nằm chính trong hoạt động sống mang tính vật chất của các nhân, giao tiếp cũng là sự hiện thực hóa của toàn bộ hệ thống các mối quan hệ của con người và như vậy, bầu không khí tâm lý tập thể gắn liền và không tách ròi khỏi giao tiếp. Mối quan hệ qua lại giữa các thành viên trong tập thể như thế nào sẽ được phản ánh rõ rang trong không khí tâm lý của tập thể như hế. sự hiểu biết đầy đủ về nhau, những giá trị tư tưởng – đạo đức được thống nhất, sự gần gũi của người lãnh đạo với các thành viên trong tập thể là những điều kiện quan trọng để xây dựng nên bầu không khí tâm lý tích cực. - Thứ ba, nội dung của bầu không khí tâm lý tập thể: Bầu không khí tâm lý tập thể là trạng thái tâm lý nổi trội, phản ánh nội dung, tính chất, điều kiện tổ chức hoạt động và phản ánh đặc điểm quan hệ liên nhân cách trong tập thể, do vậy nó liên quan đến các mặt quan hệ của các thành viên trong tập thể. Khi xem xét các yếu tố tạo nên bầu không khí tâm lý tập thể, ta thấy nổi lên bốn yếu tố cơ bản: + Quan hệ giữa các thành viên theo chiều dọc: Đây là mối quan hệ giữa người lãnh đạo – quản lý với các thành viên. Mối quan hệ này thể hiện ở sự nhìn nhận của người lãnh đạo với tập thể như thế nào và ngược lại, mức độ tham gia vào quản lý và sự hài lòng của mọi thành viên. + Quan hệ giữa các thành viên theo chiều ngang: Đây là mối quan hệ giữa các thành viên với nhau, biểu hiện ở thái độ hợp tác, quan tâm giúp đỡ nhau, đòi hỏi cao ở nhau, đấu tranh vì nhau, vì tập thể. + Quan hệ đối với lao động: Thể hiện ở niềm vui lao động, hiệu suất lao động của các thành viên trong tập thể. + Quan hệ đối với bản thân của từng thành viên: Thể hiện ở thái độ tự đánh giá, tự đòi hỏi, tự khẳng định của mỗi người. Mỗi yếu tố là một mặt không thể thiếu trong bầu không khí tâm lý tập thể, chúng thường xuyên tác động, ảnh hưởng lẫn nhau trong quá trình phát triển. 1.2.4. Bầu không khí tâm lý lớp học 1.2.4.1. Định nghĩa Lớp học là một dạng tập thể, do đó, căn cứ trên định nghĩa bầu không khí tâm lý tập thể, chúng ta đưa ra định nghĩa bầu không khí tâm lý lớp học như sau: Bầu không khí tâm lý lớp học là trạng thái tâm lý nổi trội của lớp học, phản ánh thái độ của các thành viên đối với nhau, thái độ với bản thân từng học viên và thái độ với hoạt động học tập và rèn luyện của lớp học. Bầu không khí tâm lý lớp học được coi là một trạng thái tâm lý có tính chất bền vững tương đối và có cường độ đủ lớn trong đời sống tâm lý xã hội của lớp học. Trạng thái tâm lý này là thái độ chung xuất phát từ nhận thức chung và hoạt động chung của các thành viên trong lớp học, có tác dụng chi phối ngược lại thái độ của từng thành viên và chi phối ý hướng hành vi của mỗi thành viên trong lớp học đó. Yếu tố này được xem như một “lớp sơn” phủ lên tất cả các mối quan hệ và các hoạt động diễn ra trong lớp học. Tính chất của nó có tác dụng rất lớn trong việc tạo nên những điều kiện tâm lý xã hội cần thiết đảm bảo cho việc thực hiện có hiệu quả những nhiệm vụ chung cũng như những nhiệm vụ của mọi thành viên diễn ra trong lớp. Trạng thái tâm lý nổi trội chung của lớp học đó thực chất vẫn được cấu thành từ các thái độ của mỗi cá nhân – thuộc về tâm lý cá nhân. Tuy nhiên, giữa thái độ của các cá nhân có vùng giao thoa chung gọi là thái độ xã hội – thuộc về tâm lý xã hội – đây chính là yếu tố đặc trưng tạo nên bầu không khí tâm lý lớp học. Thái độ xã hội đó nằm trong điều kiện xã hội cụ thể của loài người, địa phương, trường học. Thái độ xã hội đó phản ánh một cách trung thực điều kiện vật chất tinh thần và đời sống tâm lý xã hội của lớp học. Sơ đồ 1.1. Các tầng bậc trong bầu không khí tâm lý tập thể 1.2.4.2. Nội dung bầu không khí tâm lý lớp học Từ định nghĩa nêu trên, chúng ta cụ thể hóa cấu trúc của bầu không khí tâm lý lớp học làm ba phần, gồm: a. Thứ nhất: thái độ của các thành viên với nhau. Thành phần này phản ánh tính chất mối quan hệ giữa các thành viên trong cùng một tập thể. Trong đó có: - Thái độ của học viên đối với giảng viên trong lớp học. Đây là mối quan hệ theo chiều dọc. Có thể xem lớp học là một nhóm đặc biệt mà người có vai trò chỉ huy rõ rệt nhất chính là giảng viên. Mối quan hệ này giữ vai trò quan trọng vì nó là “nền” để vận hành cho hoạt động quan trọng chính yếu trong trường học: hoạt động học tập và rèn luyện. Quan hệ này thể hiện ở mức độ tin tưởng, tôn trọng và hợp tác giữa hai bên. - Thái độ của học viên đối với các học viên khác. Đây là mối quan hệ theo chiều ngang. Mối quan hệ này giữ vai trò rất quan trọng vì nó tạo ra bối cảnh chung cho sự tương tác trong hoạt động học tập và rèn luyện. Nó biểu hiện cụ thể ở mức độ các học viên liên kết, yêu thích và hợp tác cùng nhau. b. Thứ hai: thái độ của mỗi học viên đối với bản thân của mình khi hoạt động giao tiếp trong tập thể đó. Tâm lý cá nhân Tâm lý xã hội Xã hội Thành phần này phản ánh thái độ của mỗi học viên đối với bản thân mình được định hình như thế nào khi sống trong một tập thể lớp học. Nó được biểu hiện ở thái độ tự đánh giá bản thân, xúc cảm tình cảm đối với bản thân khi so sánh hoặc tương tác với các thành viên khác. Đây cũng là một thành phần trong bầu không khí tâm lý lớp học vì thực ra bầu không khí tâm lý lớp học được liên kết bởi các trạng thái cảm xúc riêng của từng thành viên trong tập thể. c. Thứ ba: thái độ đối với hoạt động học tập và rèn luyện của lớp học. Thành phần này phản ánh thái độ của mỗi học viên đối với hoạt động đặc trưng của mỗi lớp học. Trong đó có: - Thái độ đối với hoạt động học tập: gồm có thái độ chung đối với hoạt động đào tạo của nhà trường, hoạt động lên lớp và tự học. Thái độ này được cấu thành từ những cảm xúc đối với các thành phần riêng lẻ của hoạt động học tập như: đến lớp, nghe giảng, ghi chép, tham gia hoạt động, ôn tập, thi cử, thực tập… dưới sự ảnh hưởng từ mục tiêu – nội dung – phương pháp – hình thức tổ chức giảng dạy và kiểm tra đánh giá của giảng viên. - Thái độ đối với hoạt động rèn luyện: là thái độ tổng hợp đối với các hoạt động mang tính chất giáo dục chính trị tư tưởng và đạo đức lối sống cho học viên do nhà trường và các đoàn thể trong nhà trường tổ chức ở nhiều cấp độ: trường – khoa – lớp cũng như những hoạt động rèn luyện do cá nhân tự đề ra. Sơ đồ 1.2. Cấu trúc của bầu không khí tâm lý lớp học Bầu không khí tâm lý lớp học Thái độ với người khác Thái độ với bản thân Thái độ với nhiệm vụ T hái độ đối với giảng viên T hái độ đối với bạn bè T hái độ đối với học tập T hái độ đối với rèn luyện Những thái độ này được biểu hiện thông qua các mối quan hệ trong lớp học, được bộc lộ trong hành vi của mỗi người, trong những phản ứng có chủ định hoặc không chủ định đối với nhau, trong những phương thức giao tiếp và phương thức học tập, rèn luyện. 1.2.4.3. Tiêu chí đánh giá bầu không khí tâm lý lớp học Căn cứ vào những giá trị được duy trì trong tập thể, người ta phân bầu không khí tâm lý thành hai loại: Bầu không khí tâm lý tích cực và bầu không khí tâm lý tiêu cực. Nhiều tác giả đã đi sâu nghiên cứu và chỉ ra những biểu hiện cụ thể của từng loại bầu không khí tâm lý. Tác giả Bùi Văn Huệ [9, tr.15-17] cho rằng: Bầu không khí tâm lý tập thể bao gồm: “Không khí đầm ấm” và “Không khí căng thẳng”. Các thuật ngữ này dung để chị các hiện tượng tâm lý cụ thể của mối quan hệ qua lại lẫn nhau giữa con người với con người: quan hệ thiện cảm hoặc ác cảm, chan hòa hay dửng dưng. Ngoài ra, tác giả này cũng đưa ra 5 tiêu chí đánh giá bầu không khí tâm lý là: - Sự tín nhiệm và đòi hỏi cao của các thành viên trong nhóm với nhau - Phê bình có thiện chí và thiết thực - Tự do phát biểu ý kiến về những vấn đề có liên quan đến tập thể - Không có áp lực từ người lãnh đạo đến người bị lãnh đạo - Mức độ đồng cảm và giúp đỡ lẫn nhau Song song đó tác giả cũng dẫn chứng một nghiên cứu mà trong đó đã sử dụng các tiêu chí sau để đánh giá bầu không khí tâm lý lớp học là tích cực hay tiêu cực: - Tinh thần thoải mái - Tinh thần đoàn kết - Sự hài lòng về công việc học tập hay lao động - Sự hài lòng về giúp đỡ lẫn nhau - Đòi hỏi cao với bản thân, với nhau, với lãnh đạo - Tôn trọng nhau - Giao tiếp tốt - Dân chủ Tác giả Phạm Mạnh Hà đưa ra quan điểm của mình: Bầu không khí tâm lý thuận hòa thể hiện những tình cảm tích cực, đoàn kết trong quan hệ giữa người với con người. Bầu không khí tâm lý tẻ nhạt thể hiện ở những tâm trạng, cảm xúc tiêu cực, cá nhân ít có sự gắn bó với tập thể, ít nhường nhịn, ít có sự quan tâm giúp đỡ lẫn nhau, không tin tưởng và tôn trọng lẫn nhau, hay xảy ra bất mãn, cãi lộn, đấu đá [6, tr.45]. Như vậy, tùy theo tính chất của bầu không khí tâm lý tập thể mà có những biểu hiện cụ thể khác nhau. Cụ thể như sau: a. Bầu không khí tâm lý tích cực trong lớp học Bầu không khí tâm lý tích cực trong lớp học là trạng thái tâm lý dương tính, phản ánh tính chất tốt đẹp trong thái độ giữa các học viên với nhau, thái độ đối với lao động, thái độ đối với bản thân của từng thành viên, có tác dụng tốt cho việc thực hiện nhiệm vụ hoạt động chung của lớp học. Các công trình nghiên cứu về biểu hiện của định hướng giá trị [17] [24] [32] [37] [38] đều cụ thể hóa các giá trị trong cuộc sống thành những biểu hiện trên 3 mặt: nhận thức - thái độ - hành vi. Các tác giả của những công trình này đã xây dựng những biểu hiện tích cực ở mặt thái độ của 3 nhóm giá trị: nhóm giá trị trong mối quan hệ với nhau, nhóm giá trị đối với công việc, nhóm giá trị đối với bản thân trong các đề tài này. Những kết quả nghiên cứu đó có thể được sử dụng để tham khảo cùng với quan điểm của các tác giả Bùi Văn Huệ, Phạm Mạnh Hà để hệ thống hóa các biểu hiện tích cực hệ thống thái độ đối với nhau, thái độ đối với nhiệm vụ, thái độ đối với bản thân của từng thành viên lớp học như sau: * Thái độ đối với người khác: - Đối với các học viên khác trong lớp: 1. Thích giao tiếp với nhau: 2. Quan tâm lẫn nhau 3. Yêu thương nhau 4. Nhường nhịn 5. Yêu cầu cao lẫn nhau 6. Hòa hợp 7. Đoàn kết giữa các thành viên 8. Tin tưởng nhau 9. Có tinh thần dân chủ, vì tập thể 10. Có tinh thần giúp đỡ tương trợ 11. Có tinh thần xây dựng lẫn nhau 12. Có tinh thần thi đua lành mạnh 13. Có tinh thần hợp tác với nhau trong hoạt động 14. Chân thành với nhau 15. Tôn trọng lẫn nhau 16. Đồng cảm giữa các thành viên 17. Trung thực với nhau 18. Hấp dẫn lẫn nhau 19. Đánh giá bạn bè là cần thiết 20. Hài lòng về nhau - Thái độ đối với giảng viên: 1. Yêu thích giảng viên 2. Tôn trọng giảng viên 3. Cởi mở với giảng viên 4. Yêu cầu cao với giảng viên 5. Hợp tác với giảng viên 6. Tin tưởng giảng viên 7. Trung thực với giảng viên 8. Gắn bó với giảng viên 9. Hài lòng về giảng viên 10. Đánh giá giảng viên rất cần thiết * Thái độ đối với bản thân: 1. Tự tin trước tập thể 2. Tự trọng trong tập thể 3. Cầu tiến trước tập thể 4. Khiêm tốn trước tập thể 5. Tự nguyện dung hòa giữa cá nhân và tập thể 6. Thoải mái khi nói ra quan điểm, điều bản thân muốn 7. Tôn trọng bản sắc riêng của mình trong tập thể 8. Tự yêu cầu cao một cách hợp lý 9. Có niềm tin vào bản thân 10. Mong muốn tự lập, không dựa dẫm vào người khác Kết hợp tham khảo những biểu hiện tích cực trong thái độ đối với công việc từ các công trình nghiên cứu về giá trị cuộc sống, kết hợp với cách tiếp cận phân tích cấu trúc hoạt động học tập và hoạt động rèn luyện trong nhà trường, người nghiên cứu tiếp tục hệ thống hóa các biểu hiện tích cực của thái độ đối với hoạt động học tập và rèn luyện trong môi trường lớp học như sau: * Thái độ đối với hoạt động học tập và rèn luyện: - Thái độ với hoạt động học tập: 1. Xem trọng việc học 2. Tin tưởng vào hoạt động đào tạo của nhà trường 3. Nhất trí với các mục tiêu giảng dạy của giảng viên 4. Có tinh thần xây dựng nội dung bài học 5. Say mê nội dung bài giảng 6. Hứng thú với phương pháp của giảng viên 7. Hứng thú với hình thức dạy học lớp – bài 8. Hứng thú với hình thức dạy học thực tế, ngoại khóa 9. Cảm thấy thoải mái đối với các nhiệm vụ học tập và thi cử 10. Thái độ trung thực trong học tập và thi cử 11. Hài lòng về đánh giá của giảng viên, về kết quả thi cử 12. Có tinh thần ham học, ham hiểu biết 13. Có tinh thần tự lực trong học tập 14. Chủ động trong học tập 15. Thích sáng tạo trong học tập 16. Gắn bó chuyên cần với hoạt động học tập trên lớp 17. Có thái độ phê phán đấu tranh với cái sai, phản khoa học 18. Đặt lợi ích học tập chung của tập thể lên trên lợi ích cá nhân 19. Có tinh thần chia sẻ hiểu biết lẫn nhau 20. Động cơ học tập trong sáng - Thái độ với hoạt động rèn luyện: 1. Xem trọng hoạt động rèn luyện đạo đức trong lớp học, trường học 2. Tin tưởng vào._.g viên 25 Hợp tác với giảng viên Chống đối giảng viên 26 Tin tưởng giảng viên Mất niềm tin vào giảng viên 27 Trung thực với giảng viên Gian dối với giảng viên 28 Gắn bó với giảng viên Chưa gắn bó trong mối quan hệ với giảng viên 29 Hài lòng về giảng viên Bất mãn về giảng viên 30 Đánh giá giảng viên rất cần thiết Bất cần giảng viên 2 Khi sống trong tập thể, bạn cảm thấy như thế nào về bản thân mình? 31 Tự tin trước tập thể Nhút nhát trong tập thể 32 Tự trọng trong tập thể Mất đi lòng tự trọng 33 Cầu tiến trước tập thể An phận với tình trạng hiện tại 34 Khiêm tốn trước tập thể Thái độ kiêu căng 35 Tự nguyện dung hòa giữa cá nhân và tập thể Miễn cưỡng dung hòa giữa cá nhân và tập thể 36 Thoải mái khi nói ra quan điểm, điều bản thân muốn Khó khăn khi nói ra quan điểm, điều bản thân muốn 37 Tôn trọng bản sắc riêng của mình trong tập thể Xem thường bản sắc riêng của mìn trong tập thể 38 Tự yêu cầu cao một cách hợp lý Dễ dãi trong yêu cầu đối với bản thân 39 Có niềm tin vào bản thân Không tin tưởng bản thân khi ở trong tập thể 40 Mong muốn tự lập, không dựa dẫm vào Chấp nhận việc bản thân phụ thuộc vào người người khác khác 3.A Lớp của bạn có thái độ thế nào với việc học? 41 Xem trọng việc học Xem thường việc học 42 Tin tưởng vào hoạt động đào tạo của nhà trường Mất tin tưởng vào hoạt động đào tạo của nhà trường 43 Nhất trí với các mục tiêu giảng dạy của giảng viên Bất đồng với các mục tiêu giảng dạy của giảng viên 44 Có tinh thần xây dựng nội dung bài học Phá bĩnh trong việc xây dựng nội dung bài học 45 Say mê nội dung bài giảng Không hứng thú với nội dung bài giảng 46 Hứng thú với phương pháp của giảng viên Buồn chán với phương pháp của giảng viên 47 Hứng thú với hình thức dạy học lớp – bài Buồn chán với hình thức dạy học lớp – bài 48 Hứng thú với hình thức dạy học thực tế, ngoại khóa Buồn chán với hình thức dạy học thực tế, ngoại khóa 49 Cảm thấy thoải mái đối với các nhiệm vụ học tập và thi cử Cảm thấy nặng nề đối với các nhiệm vụ học tập và thi cử 50 Thái độ trung thực trong học tập và thi cử Thái độ gian dối trong học tập và thi cử 51 Hài lòng về đánh giá của giảng viên, về kết quả thi cử Bất mãn về đánh giá của giảng viên, về kết quả thi cử 52 Có tinh thần ham học, ham hiểu biết Không có tinh thần ham học, ham hiểu biết 53 Có tinh thần tự lực trong học tập Có thái độ dựa dẫm vào người khác trong học tập 54 Chủ động trong học tập Thụ động trong học tập 55 Thích sáng tạo trong học tập Chấp nhận cái có sẵn, không thích sáng tạo trong học tập 56 Gắn bó chuyên cần với hoạt động học tập trên lớp Thái độ lạnh lẽo, xa rời với hoạt động học tập trên lớp 57 Có thái độ phê phán đấu tranh với cái sai, phản khoa học Dung túng, chấp nhận cái sai, phản khoa học 58 Đặt lợi ích học tập chung của tập thể lên trên lợi ích cá nhân Đặt lợi ích học tập của cá nhân lên trên lợi ích tập thể 59 Có tinh thần chia sẻ hiểu Có thái độ giấu kiến biết lẫn nhau thức, ích kỉ trong việc chia sẻ hiểu biết 60 Động cơ học tập trong sáng Động cơ học tập không trong sáng 3.B Lớp của bạn có thái độ thế nào đối với việc rèn luyện chính trị, đạo đức, thẩm mĩ… qua việc tuân thủ nội quy nhà trường, các cuộc phát động, phong trào đoàn thể? 61 Xem trọng hoạt động rèn luyện đạo đức trong lớp học, trường học Xem thường hoạt động rèn luyện đạo đức trong lớp học, trường học 62 Tin tưởng vào các lực lượng tổ chức hoạt động rèn luyện cho sinh viên trong nhà trường Mất niềm tin vào các lực lượng tổ chức hoạt động rèn luyện cho sinh viên trong nhà trường 63 Nhất trí với các mục tiêu rèn luyện Bất đồng với các mục tiêu rèn luyện 64 Thích thú với các nội dung rèn luyện Buồn chán với các nội dung rèn luyện 65 Hứng thú với hình thức rèn luyện Buồn chán với hình thức rèn luyện 66 Tự giác tham gia các hoạt động rèn luyện Miễn cưỡng tham gia các hoạt động rèn luyện 67 Hài lòng về kết quả đánh giá rèn luyện của tập thể Bất mãn về kết quả đánh giá rèn luyện của tập thể 68 Động cơ trong sáng khi tham gia các hoạt động rèn luyện Động cơ không trong sáng khi tham gia các hoạt động rèn luyện 69 Có thái độ phê phán đấu tranh với hành vi sai trái trong tập thể Có thái độ chấp nhận, dung túng các hành vi sai trái trong tập thể 70 Vui vẻ khi tham gia các hoạt động rèn luyện của lớp học, nhà trường Nặng nề khi tham gia các hoạt động rèn luyện của lớp học, nhà trường III. NHẬN ĐỊNH CỦA BẠN VỀ NGUYÊN NHÂN CỦA BẦU KHÔNG KHÍ TÂM LÝ TRONG LỚP HỌC: Hãy đánh dấu vào lựa chọn mà bạn cho là phù hợp nhất với mình nhé! * Nguyên nhân xuất phát từ mối quan hệ xã hội: 71. Khi liên hệ công việc sự vụ, các phòng ban, văn phòng khoa… ứng xử với bạn thế nào?  Rất nhiệt tình, tôn trọng sinh viên  Khá nhiệt tình, tương đối tôn trọng sinh viên  Trung tính  Hơi khó chịu với sinh viên  Rất khó chịu với sinh viên 72. Bạn cảm thấy sự quan tâm của khoa đào tạo đến lớp học thế nào?  Rất quan tâm tạo điều kiện  Khá quan tâm  Bình thường  Hơi ít quan tâm  Hoàn toàn không quan tâm 73. Bạn cảm thấy nội quy, quy chế của nhà trường thế nào?  Rất hợp lý  Tương đối hợp lý  Không biết/không quan tâm  Khá bất hợp lý  Rất bất hợp lý 74. Bạn thấy môi trường nề nếp kỷ luật của nhà trường thế nào?  Rất tốt, rất nghiêm túc  Tương đối tốt, chấp nhận được  Trung bình  Khá tiêu cực, còn dễ dãi  Rất tiêu cực, buông thả vô kỷ luật * Nguyên nhân xuất phát từ đặc điểm hoạt động giảng dạy và giáo dục 75. Bạn thấy chất lượng giảng dạy của giảng viên thế nào?  Rất tốt  Khá tốt  Trung bình  Khá tệ  Rất tệ 76. Nguyên nhân vì sao bạn lại đánh giá chất lượng giảng dạy ở mức độ đó? ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ 77. Bạn thấy chất lượng hoạt động giáo dục, rèn luyện đạo đức cho sinh viên thế nào? a. Về mức độ thường xuyên:  Rất thường xuyên  Tương đối thường xuyên  Lúc có lúc không  Chỉ thỉnh thoảng  Hiếm khi b. Về chất lượng:  Rất hiệu quả  Khá hiệu quả  Trung bình  Khá tệ  Rất tệ 78. Nguyên nhân vì sao bạn lại đánh giá chất lượng hoạt động giáo dục rèn luyện ở mức độ đó? ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ * Nguyên nhân xuất phát từ điều kiện học tập: 79. Thời khóa biểu trên lớp của bạn:  Rất rảnh rỗi  Khá thư thả  Trung bình  Tương đối dày  Rất dày, nhiều buổi 80. Cơ sở vật chất của lớp học như sự rộng rãi, thoáng mát, bàn ghế, âm thanh, thiết bị… như thế nào?  Rất tốt, rất thoải mái  Tương đối ổn  Tạm chấp nhận  Thiếu thốn  Rất thiếu thốn 81. Điều kiện sinh hoạt cuộc sống thường ngày của bạn thế nào?  Rất thoải mái  Tương đối ổn  Tạm chấp nhận được  Thiếu thốn  Rất thiếu thốn 82. Điều kiện kinh tế phục vụ việc học của bạn thế nào?  Rất thoải mái  Tương đối ổn  Tạm chấp nhận được  Thiếu thốn  Rất thiếu thốn * Đặc điểm của giảng viên đứng lớp 83. Bạn nghĩ thế nào về tính cách của các giảng viên trên lớp?  Rất tốt  Khá tốt  Trung tính  Không tốt lắm  Rất không tốt 84. Bạn nghĩ thế nào về năng lực của các giảng viên trên lớp?  Rất giỏi  Khá giỏi  Bình thường  Không giỏi lắm  Rất không giỏi 85. Giảng viên có chủ động giao tiếp, trò chuyện, gần gũi với lớp của bạn?  Rất thường xuyên  Khá thường xuyên  Thỉnh thoảng  Hiếm khi  Không bao giờ 86. Giảng viên thể hiện sự gương mẫu trước tập thể lớp thế nào?  Rất gương mẫu  Khá gương mẫu  Trung tính  Ít gương mẫu  Không gương mẫu * Sự tương hợp giữa các thành viên 87. Bạn hiểu biết về những người trong lớp học của mình thế nào?  Hiểu rất rõ  Cũng khá hiểu  Hiểu những nét cơ bản  Ít hiểu  Chưa hiểu 88. Bạn thấy tính tình, cách giao tiếp của mình hợp với bao nhiêu các bạn trong lớp?  Trên 80%  Trên 60%  Trên 40%  Trên 20%  0% - 20% 89. Bạn thấy quan điểm, cách nghĩ, cách làm việc của mình hợp với bao nhiêu các bạn trong lớp?  Trên 80%  Trên 60%  Trên 40%  Trên 20%  0% - 20% 90. Uy tín của cán sự lớp đang ở mức nào?  Rất uy tín, được cả lớp ủng hộ  Tương đối có uy tín, được phần đông ủng hộ  Uy tín trung bình, một phần lớp ủng hộ  Uy tín khá yếu, số ít ủng hộ  Mất uy tín, không ai ủng hộ * Nguyên nhân xuất phát từ đặc điểm hoạt động giao tiếp 91. Bạn giao tiếp cởi mở với bạn bè trong lớp:  Rất thường xuyên  Khá thường xuyên  Đôi khi  Hiếm khi  Không bao giờ 92. Bạn giao tiếp với bạn bè trong lớp vì lý do gì?  Do hợp nhau (tương hợp về tâm lý)  Để đỡ buồn chán  Xã giao, lịch sự  Để sau này có lúc cần bạn giúp đỡ  Để giải đáp thắc mắc học tập  Nguyên nhân khác (vui lòng ghi rõ): 93. Lớp bạn có thường xuyên có những hoạt động giao lưu như sinh hoạt lớp, ăn uống, đi chơi, karaoke, cắm trại,v.v…?  Liên tục  Khá thường xuyên  Thỉnh thoảng  Hiếm khi  Không bao giờ 94. Bạn giao tiếp cởi mở với giảng viên đứng lớp:  Rất thường xuyên  Khá thường xuyên  Thỉnh thoảng  Hiếm khi  Không bao giờ 95. Bạn giao tiếp với giảng viên trong lớp vì lý do gì?  Do thích giảng viên  Để đỡ buồn chán  Xã giao, lịch sự  Để sau này có lúc cần đến giảng viên giúp đỡ  Để giải đáp thắc mắc học tập  Nguyên nhân khác (vui lòng ghi rõ): * Nguyên nhân xuất phát từ đặc điểm hoạt động học tập và rèn luyện 96. Mức độ chuyên cần của bạn trong học tập thế nào:  Rất chuyên cần  Khá chuyên cần  Cũng hay nghỉ học  Nghỉ học khá nhiều  Nghỉ thường xuyên 97. Bạn đi học vì động cơ gì?  Có nghề nghiệp an nhàn, được xã hội trọng vọng  Có thu nhập ổn định  Yêu trẻ  Ước mơ trở thành thầy cô giáo, thích công việc dạy học  Không thi đậu vào trường khác, điểm chuẩn vừa sức  Được miễn học phí, bạn bè lôi kéo, gia đình bắt buộc…  Để vui vẻ, để có bạn bè  Nguyên nhân khác (vui lòng ghi rõ): 98. Kết quả học tập tích lũy của bạn xếp loại:  Giỏi trở lên  Khá  Trung bình đến trung bình khá  Yếu  Kém 99. Bạn tham gia hoạt động giáo dục chính trị, rèn luyện đạo đức, văn hóa thể thao trong nhà trường:  Rất thường xuyên  Khá thường xuyên  Một số lần  Hiếm khi  Không bao giờ 100. Bạn tham gia các hoạt động rèn luyện trong nhà trường (tuân thủ nội quy, sinh hoạt chính trị, phong trào Đoàn Hội, Mùa Hè Xanh,…) vì nguyên nhân gì?  Để được điểm rèn luyện cao  Yêu thích, hứng thú  Để học hỏi, phát triển bản thân  Do bị ép buộc  Để thể hiện bản lĩnh, tài năng  Nguyên nhân khác (vui lòng ghi rõ): 101. Kết quả rèn luyện đạo đức của bạn xếp loại:  Tốt trở lên  Khá  Trung bình đến trung bình khá  Yếu  Kém IV. QUAN ĐIỂM CỦA BẠN VỀ VIỆC CẢI THIỆN BẦU KHÔNG KHÍ TÂM LÝ TRONG LỚP HỌC: 104. Để xây dựng bầu không khí tâm lý tích cực trong lớp học, nhà trường cần thực hiện những biện pháp nào? (có thể chọn nhiều lựa chọn) ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ 105. Để xây dựng bầu không khí tâm lý tích cực trong lớp học, giảng viên cần thực hiện những biện pháp nào? (có thể chọn nhiều lựa chọn) ........................................................................................................................ 106. Để xây dựng bầu không khí tâm lý tích cực trong lớp học, mỗi thành viên cần làm gì? (có thể chọn nhiều lựa chọn) ........................................................................................................................ Xin chân thành cảm ơn ý kiến của bạn! Phụ lục 2 BẢNG CÂU HỎI PHỎNG VẤN TÌM HIỂU BẦU KHÔNG KHÍ TÂM LÝ LỚP HỌC Địa điểm phỏng vấn: ............................................................................................. Thời gian phỏng vấn: ............................................................................................ NỘI DUNG 1. Bạn cảm nhận thế nào về bầu không khí tâm lý trong lớp học của bạn? ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ 2. Theo bạn ai ảnh hưởng nhiều nhất đến tâm trạng của của lớp học? ................................................................................................................................ 3. a. Điều gì làm bạn cảm thấy hài lòng về lớp của mình? ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ b. Điều gì làm bạn cảm thấy không hài lòng về lớp của mình? ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ 4. a. Trong lớp bạn có chia ra phe – phái? ................................................................................................................................ b. Các nhóm này có xung đột với nhau không? ................................................................................................................................ c. Vì sao? ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ 5.a. Bạn nghĩ gì về ban cán sự lớp? ................................................................................................................................ b. Việc tổ chức lớp của ban cán sự có điều gì cần cải thiện? ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ 6. a. Trong lớp có tồn tại thủ lĩnh không chính thức nào khác? ................................................................................................................................ b. Những thủ lĩnh đó hay ứng xử thế nào đối với ban cán sự và các thành viên khác trong lớp trong những hoạt động chung? ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ 7. a. Các giảng viên có làm cho lớp của bạn thoải mái trong việc học? ................................................................................................................................ b. Bạn cảm thấy việc học thế nào? ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ c. Nếu được ý kiến với thầy cô, bạn sẽ ý kiến gì? ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ 8. a. Bạn có thích giao tiếp với các thầy cô không? ................................................................................................................................ b. Vì sao? ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ c. Các giảng viên có chủ động và gần gũi với các bạn trong giao tiếp? ................................................................................................................................ 9. Bạn nhận thấy các hoạt động rèn luyện đạo đức trong lớp như tuân thủ nội quy, hoạt động Đoàn – Hội, phong trào văn hóa văn nghệ.v.v… như thế nào? Có điểm nào hài lòng và chưa hài lòng? ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ 10. a. Để bầu không khí tâm lý trong lớp học của mình hăng hái hơn trong học tập, bạn nghĩ cần phải có những biện pháp nào? ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ b. Để bầu không khí tâm lý trong lớp học của mình hăng hái hơn trong việc rèn luyện đạo đức, bạn nghĩ cần phải có những biện pháp nào? ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ c. Để bầu không khí tâm lý trong lớp học của mình thân ái với nhau hơn, bạn nghĩ cần phải có những biện pháp nào? ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ * Một số câu hỏi và ý kiến phát sinh khác: ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ - Hết - Phụ lục 3 BẢNG TRẮC ĐẠT XÃ HỘI Lớp: Quốc tế học Năm thứ: 2 Địa điểm: ....................................................... Thời gian: ...................................... Hãy cho biết tình cảm của bạn với các thành viên trong lớp bằng cách đánh dấu (X) vào ô mức độ thích hợp: Thích – Bình thường – Không thích. Thông tin này sẽ được giữ kín, vì vậy không ảnh hưởng đến bạn và các thành viên khác trong lớp. STT HỌ TÊN Thích Bình thường Không thích 1 Nguyễn Võ Thu An 2 Nguyễn Thị Mai Anh 3 Phạm Văn Bộ 4 Trần Thị Mộng Cầm 5 Lê Đăng Hải Châu 6 Hà Mạnh Dũng 7 Trần Duy Thùy Dương 8 Lê Nhật Giang 9 Nguyễn Thị Hương 10 Nguyễn Thị Hưởng 11 Lê Quách Anh Khoa 12 Đào Huyền Linh 13 Nguyễn Nguyên Long 14 Hứa Thị Thu Ngọc 15 Nguyễn Hồng Nhung 16 Nguyễn Thị Kinh Oanh 17 Nguyễn Thị Phương 18 Châu Thị Phương Quyên 19 Trương Thị Giáng Thi 20 Nguyễn Trần Ngọc Thiện 21 Nguyễn Thị Thơm 22 Nguyễn Hoài Thu 23 Đỗ Nguyễn Minh Thư 24 Huỳnh Thị Thúy 25 Đặng Văn Tĩnh 26 Lâm Thanh Trà 27 Trịnh Minh Trí 28 Phạm Thị Thanh Xuân 29 Nguyễn Thị Bưởi 30 Nguyễn Như Thụy Diễm 31 Đỗ Phương Dung 32 Trần Thị Duyên 33 Võ Thu Hà 34 Phùng Văn Hải 35 Đặng Thị Bích Hạnh 36 Nguyễn Đức Hiệu 37 Bùi Thị Hoa 38 Trần Thị Thu Huyền 39 Chu Bá Khải 40 Nguyễn Bảo Ngọc Linh 41 Nguyễn Văn Khánh 42 Nguyễn Ngọc Mỹ 43 Đỗ Thị Nguyệt 44 Phạm Thị Thanh Ni 45 Trần Mai Quỳnh 46 Cao Xuân Tân 47 Hồ Ngọc Diễm Thanh 48 La Đình Thiện 49 Ngô Trường Thọ 50 Hoàng Cẩm Thu 51 Trịnh Thị Thu Thủy 52 Bùi Văn Trung 53 Nguyễn Anh Tuấn 54 Trần Đức Tuân 55 Nguyễn Thị Tuyết 56 Trương Xuân Vinh 57 Đoàn Thị Cẩm Vân 58 Phạm Thị Như Ý Phụ lục 4 BẢNG TRẮC ĐẠT XÃ HỘI Lớp: Địa lý Năm thứ: 2 Địa điểm: ....................................................... Thời gian: ...................................... Hy cho biết tình cảm của bạn với các thành viên trong lớp bằng cách đánh dấu (X) vào ô mức độ thích hợp: Thích – Bình thường – Không thích. Thông tin này sẽ được giữ kín, vì vậy không ảnh hưởng đến bạn và các thành viên khác trong lớp. STT HỌ TÊN Thích Bình thường Không thích 1 Nguyễn Thị Vân Anh 2 Trần Thị Anh 3 Võ Thị Kim Anh 4 Nguyễn Thị Bích 5 Nguyễn Thị Kim Chi 6 Huỳnh Thị Hoàng Cúc 7 Vũ Tiến Cường 8 Nguyễn Văn Công 9 Thái Thị Duyên Duyên 10 Phan Văn Dưỡng 11 Ngô Thanh Hải 12 Phạm Thị Thuý Hằng 13 K’ Hành 14 Lương Thị Hiền 15 Nguyễn Thuý Hồng 16 Bành Thị Thu Hương 17 Nguyễn Thị Thuỳ Hương 18 Trần Thị Hương 19 Vũ Hiền Linh 20 Huỳnh Linh 21 H’ Luyên 22 Nguyễn Thị Mai 23 Ngô Thị Muôn 24 Nguyễn Ngọc Năm 25 K’ Nghiêm 26 Lê Công Nguyên 27 Lại Thị Hồng Nhung 28 H’ Choai Niê 29 Nguyễn Hoàng Nam 30 Nguyễn Tường Nam 31 Lê Thành Nghè 32 Phạm Hải Như Ngọc 33 Trần Nguyễn 34 Nguyễn Thị Ni 35 Nguyễn Thị Qua 36 Đặng Văn Quân 37 Nguyễn Thị Tố Quyên 38 Trần Lê Quyên 39 Nguyễn Thị Tuyết Sang 40 Nguyễn Văn Tánh 41 Biện Thị Thái Thanh 42 Nguyễn Thị Thắm 43 Lê Thị Lệ Thắm 44 Hoàng Thị Hồng Thắm 45 Võ Hoàn Thành 46 Võ Thị Thanh Thảo 47 Triệu Khánh Thư 48 Nguyễn Minh Tiến 49 Phạm Văn Tiên 50 Phạm Khánh Toàn 51 Nguyễn Ngọc Toàn 52 Phan Thị Tha 53 Ap Tol Ro Thot 54 Vũ Ngọc Thông 55 Phạm Thị Thúy 56 Lương Xuân Tâm 57 Trần Xuân Hoà Thắng 58 Cil Lơ Thành 59 Tô Hoàng Thái 60 Phạm Thị Phương Thảo 61 Tô Thị Thanh Thảo 62 Lục Thị Thu Thảo 63 Nguyễn Văn Thanh 64 K’ Seur Loung Thùy 65 Thân Thị Thuỷ 66 Phạm Thị Hoài Thương 67 Trần Thanh Thức 68 Nguyễn Thị Thảo 69 Đinh Văn Thương 70 Nguyễn Thị Anh Thư 71 Trần Văn Thon 72 Nguyễn Thị Tú Uyên 73 Nguyễn Hữu Văn 74 Lý Thị Yến 75 Nguyễn Ngọc Phương 76 Trần An Vinh 77 Lê Văn Xuân 78 Trần Mai Phương Yến - Hết - Phụ lục 5 BẢNG LỰA CHỌN NGƯỜI HỢP TÁC Lớp: .......................................................................................................................... Thời gian – địa điểm: ............................................................................................... Nếu được chọn những bạn trong lớp để hợp tác trong các hoạt động, tôi sẽ chọn những bạn sau (không hạn chế số lượng): .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. Phụ lục 6 Một số bảng xử lý số liệu thống kê SPSS Descriptive Statistics 306 1 3 1,51 ,580 306 0 3 1,32 1,015 306 3 4 3,53 ,500 306 2 4 3,10 ,907 306 0 3 1,62 ,578 306 0 3 ,70 ,585 306 0 3 ,89 ,469 306 1 3 2,32 ,551 306 2 4 3,55 ,577 306 1 3 2,38 ,568 306 2 4 2,51 ,580 306 1 3 2,32 ,551 306 2 4 3,49 ,580 306 1 3 1,45 ,577 306 0 2 ,87 ,444 306 1 3 2,38 ,568 306 0 2 1,38 ,568 306 2 4 3,13 ,444 306 2 4 2,68 ,551 306 2 4 2,68 ,551 306 Thich giao tiep Quan tam Yeu thuong Nhuong nhin Yeu cau cao Hoa hop Doan ket Tin tuong Dan chu Tinh than giup do Tinh than xay dung Tinh than thi dua Tinh than hop tac Chan thanh Ton trong Dong cam Trung thuc Hap dan Can thiet Hai long ve nhau Valid N (listwise) N Minimum Maximum Mean Std. Deviation Frequencies Statistics 306 306 306 306 306 306 306 0 0 0 0 0 0 0 3,55 1,72 3,21 1,38 1,22 2,15 3,07 4,00 2,00 3,00 1,00 1,00 2,00 3,00 4 2 3 1 1 2 3 ,577 ,676 ,410 ,568 ,540 ,654 ,833 2 1 3 0 0 0 0 4 4 4 2 3 3 4 1087 527 983 423 374 657 939 3,00 1,00 3,00 1,00 1,00 2,00 3,00 4,00 2,00 3,00 1,00 1,00 2,00 3,00 4,00 2,00 3,00 2,00 1,00 3,00 4,00 Valid Missing N Mean Median Mode Std. Deviation Minimum Maximum Sum 25 50 75 Percentiles Xem trong viec ren luyen dao duc Tin tuong to chuc ren luyen Nhat tri muc tieu RL Thich ND RL Thich Hinh thuc RL Tu giac tham gia RL Hai long ket qua RL Frequency Table Xem trong viec ren luyen dao duc 13 4,2 4,2 4,2 111 36,3 36,3 40,5 182 59,5 59,5 100,0 306 100,0 100,0 2 3 4 Total Valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Tin tuong to chuc ren luyen 111 36,3 36,3 36,3 182 59,5 59,5 95,8 13 4,2 4,2 100,0 306 100,0 100,0 1 2 4 Total Valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Nhat tri muc tieu RL 241 78,8 78,8 78,8 65 21,2 21,2 100,0 306 100,0 100,0 3 4 Total Valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Thich ND RL 13 4,2 4,2 4,2 163 53,3 53,3 57,5 130 42,5 42,5 100,0 306 100,0 100,0 0 1 2 Total Valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Thich Hinh thuc RL 11 3,6 3,6 3,6 223 72,9 72,9 76,5 65 21,2 21,2 97,7 7 2,3 2,3 100,0 306 100,0 100,0 0 1 2 3 Total Valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Tu giac tham gia RL 13 4,2 4,2 4,2 7 2,3 2,3 6,5 208 68,0 68,0 74,5 78 25,5 25,5 100,0 306 100,0 100,0 0 1 2 3 Total Valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Hai long ket qua RL 13 4,2 4,2 4,2 18 5,9 5,9 10,1 197 64,4 64,4 74,5 78 25,5 25,5 100,0 306 100,0 100,0 0 2 3 4 Total Valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Bar Chart Tu tin Tu tin 210 F re q u e n c y 200 100 0 Tu trong Tu trong 210 F re q u e n cy 200 100 0 Tu nguyen hoa hop Tu nguyen hoa hop 432 F re q u e n cy 200 100 0 Khiem ton Khiem ton 432 F re q u e n cy 200 100 0 Phụ lục 7 Một số hình ảnh trong những buổi tổ chức sinh hoạt lớp ._.