Bảo hiểm Việt Nam - Thực trạng và giải pháp phát triển

Lêi më ®Çu KÓ tõ sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, ViÖt Nam b­íc sang mét thêi kú ph¸t triÓn míi. Sù chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· ®em l¹i nhiÒu thµnh tùu kinh tÕ - x· héi to lín cho ®Êt n­íc. NhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ ®­îc ®Èy m¹nh, ®êi sèng nh©n d©n còng ngµy cµng ®­îc n©ng cao. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®ã, b¶o hiÓm ®· vµ ®ang chøng minh ®­îc vai trß tÝch cùc cña m×nh ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh nãi riªng còng nh­ víi cuéc sèng nãi chung. §ång thêi, b¶o hiÓm còng ®· trë thµnh mét ngµnh kinh doanh giµu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn, thu hót rÊt nhiÒu lao ®éng. Ngµnh b¶o hiÓm n­íc ta míi thùc sù b¾t ®Çu ph¸t triÓn tõ c¸ch ®©y kho¶ng 10 n¨m khi thÕ ®éc quyÒn kinh doanh b¶o hiÓm ®­îc xo¸ bá theo nghÞ ®Þnh 100 CP ®­îc ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 18/12/1993. KÓ tõ ®ã ®Õn nay, ngµnh b¶o hiÓm ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn ®¸ng kÓ vµ nÕu ®­îc ph¸t triÓn ®óng h­íng, ngµnh sÏ gãp phÇn rÊt tÝch cùc vµo c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc trong thÕ kû míi. ViÖc t×m hiÓu thùc tr¹ng t×nh h×nh kinh doanh b¶o hiÓm ë ViÖt Nam ®Ó tõ ®ã, ®­a ra ®­îc nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn ngµnh b¶o hiÓm trong giai ®o¹n tíi lµ rÊt cÇn thiÕt. NhËn thøc râ tÇm quan träng ®ã, vµ víi lßng yªu thÝch m«n häc B¶o hiÓm, em xin ®­îc chän nghiªn cøu ®Ò tµi “B¶o hiÓm ViÖt Nam - thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn” cho bµi kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh, víi néi dung: Ch­¬ng I: Kh¸i qu¸t chung vÒ b¶o hiÓm Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng b¶o hiÓm ë ViÖt Nam thêi gian qua Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam Do nh÷ng h¹n chÕ vÒ kiÕn thøc thùc tÕ còng nh­ nguån tµi liÖu, bµi kho¸ luËn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong sÏ nhËn ®­îc ý kiÕn chØ b¶o, ®ãng gãp tõ phÝa c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó hoµn thiÖn h¬n n÷a ®Ò tµi nghiªn cøu cña m×nh. Em xin ®­îc ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng, ®Æc biÖt lµ thÇy gi¸o TS. Vò SÜ TuÊn ®· tËn t×nh gióp ®ì em hoµn thµnh bµi kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. Ngoµi ra, em còng rÊt c¶m ¬n gia ®×nh, b¹n bÌ ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho em trong suèt qu¸ tr×nh nghiªn cøu. Hµ Néi, th¸ng 12/2003 Ch­¬ng I: Kh¸i qu¸t chung vÒ b¶o hiÓm ******************* Kh¸i niÖm chung vÒ B¶o hiÓm 1. Nguån gèc cña b¶o hiÓm Ngµy nay, b¶o hiÓm ®· trë thµnh mét ngµnh kinh doanh ph¸t triÓn rÊt m¹nh, víi tèc ®é t¨ng tr­ëng trung b×nh kh¸ cao. §Æc biÖt, ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi, b¶o hiÓm ®· trë thµnh mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu trong kinh doanh còng nh­ trong cuéc sèng nãi chung. VËy b¶o hiÓm cã nguån gèc nh­ thÕ nµo? B¶o hiÓm cã nguån gèc tõ rÊt xa x­a trong lÞch sö v¨n minh nh©n lo¹i. Tuy nhiªn, b¶o hiÓm thùc sù xuÊt hiÖn tõ khi nµo th× ng­êi ta vÉn ch­a cã ®­îc c©u tr¶ lêi chÝnh x¸c. ý t­ëng vÒ b¶o hiÓm ®­îc coi lµ ®· xuÊt hiÖn tõ kh¸ l©u, khi mµ ng­êi x­a ®· nhËn ra lîi Ých cña viÖc x©y dùng mét kho thãc lóa dù tr÷ chung phßng khi mÊt mïa, chiÕn tranh... Nh­ vËy, ngay tõ xa x­a, con ng­êi ®· cã ý thøc vÒ nh÷ng bÊt tr¾c cã thÓ x¶y ®Õn víi m×nh, vµ t×m c¸ch phßng tr¸nh chóng. ý t­ëng vÒ sù rñi ro (risk) ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch râ nÐt vµo kho¶ng thÕ kû XV, khi ch©u ¢u më nh÷ng cuéc th¸m hiÓm, khai ph¸ tíi c¸c miÒn ®Êt ë ch©u ¸, ch©u Mü. Nhu cÇu giao th­¬ng gi÷a c¸c ch©u lôc trë nªn m¹nh mÏ, ngµnh hµng h¶i ngµy cµng ph¸t triÓn. Nh÷ng ®éi tµu bu«n lín ra ®i, vµ trë vÒ víi sù giµu cã tõ nguån hµng dåi dµo, hÊp dÉn tõ nh÷ng miÒn ®Êt míi. Tuy nhiªn, ®ång hµnh víi ®ã còng lµ nh÷ng tr­êng hîp rñi ro kh«ng quay vÒ ®­îc do nhiÒu nguyªn nh©n nh­: d«ng b·o, l¹c ®­êng, c­íp biÓn... Nh÷ng nhµ ®Çu t­ cho nh÷ng chuyÕn ®i m¹o hiÓm nh­ vËy ®· c¶m thÊy sù cÇn thiÕt ph¶i cïng nhau chia sÎ rñi ro ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng mét sè ng­êi bÞ mÊt tr¾ng kho¶n ®Çu t­ cña m×nh do mét hiÖn t­îng ngÉu nhiªn khiÕn tµu cña hä bÞ thiÖt h¹i hoÆc mÊt tÝch. §Ó thùc hiÖn ®iÒu nµy, ng­êi ta cã hai lùa chän: thµnh lËp liªn doanh ®Ó cïng “lêi ¨n, lç chÞu”, hoÆc tham gia b¶o hiÓm. ë tr­êng hîp thø hai, mét sè c¸ nh©n hay c«ng ty sÏ nhËn ®­îc phÝ b¶o hiÓm (premium) b»ng tiÒn mÆt, ®æi l¹i lµ lêi cam kÕt sÏ tr¶ mét kho¶n båi th­êng (indemnity) cho chñ tµu trong tr­êng hîp tµu bÞ mÊt tÝch. Nh÷ng ng­êi b¶o hiÓm (the insurers) ®· t¹o ra mét quü chung mµ hä cam kÕt sö dông ®Ó thanh to¸n cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm (the insured) khi rñi ro x¶y ra. Vµo thêi kú ®Çu, khi tæn thÊt x¶y ra, ng­êi nhËn b¶o hiÓm ph¶i b¸n mét sè tµi s¶n, hoÆc rót tiÒn tõ tµi kho¶n ng©n hµng ®Ó thanh to¸n cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. Tuy nhiªn, mét sè nhµ kinh doanh ®· nhanh chãng nhËn ra r»ng rÊt nhiÒu thµnh viªn cña céng ®ång kh«ng muèn nhËn b¶o hiÓm cho nh÷ng rñi ro lín nh­ vËy. Vµ kh¸i niÖm gãp vèn chung ®· d­îc h×nh thµnh cïng víi viÖc kªu gäi mäi ng­êi mua cæ phÇn cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. ChØ cÇn c¸c khai th¸c viªn chuyªn nghiÖp tÝnh to¸n mét c¸ch ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c trong viÖc lùa chän rñi ro ®Ó b¶o hiÓm vµ sè phÝ b¶o hiÓm ph¶i ®ãng cho mçi lo¹i rñi ro cô thÓ th× quü nµy sÏ lu«n cã kh¶ n¨ng båi th­êng tæn thÊt cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm nÕu x¶y ra rñi ro. §ång thêi, c¸c cæ ®«ng còng vÉn cã l·i cæ phÇn ë møc ®ñ ®Ó hä hµi lßng víi viÖc ®Çu t­ cña m×nh. B¶o hiÓm h×nh thµnh do sù tån t¹i c¸c lo¹i rñi ro vµ sù ®ßi hái con ng­êi ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ò phßng, ng¨n chÆn viÖc x¶y ra rñi ro, ®ång thêi, kh¾c phôc, h¹n chÕ nh÷ng hËu qu¶ cña rñi ro. B¾t ®Çu tõ b¶o hiÓm hµng h¶i, råi tíi nh÷ng lo¹i b¶o hiÓm kh¸c nh­ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n, b¶o hiÓm nh©n thä..., b¶o hiÓm ngµy nay ®· ph¸t triÓn nhanh chãng trªn nhiÒu mÆt vµ dÇn dÇn ®ãng vai trß rÊt quan träng ®èi víi con ng­êi. 2. §Þnh nghÜa MÆc dï b¶o hiÓm ®· cã nguån gèc vµ lÞch sö ph¸t triÓn kh¸ l©u ®êi, nh­ng do tÝnh ®Æc thï cña lo¹i h×nh dÞch vô nµy, cho ®Õn nay vÉn ch­a cã mét ®Þnh nghÜa thèng nhÊt vÒ b¶o hiÓm. Theo c¸c chuyªn gia b¶o hiÓm, mét ®Þnh nghÜa ®Çy ®ñ vµ thÝch hîp cho b¶o hiÓm ph¶i bao gåm viÖc h×nh thµnh mét quÜ tiÒn tÖ (quÜ b¶o hiÓm), sù ho¸n chuyÓn rñi ro vµ ph¶i bao gåm c¶ sù kÕt hîp sè ®«ng c¸c ®¬n vÞ ®èi t­îng riªng lÎ, ®éc lËp chÞu cïng mét rñi ro nh­ nhau t¹o thµnh mét nhãm t­¬ng t¸c. Cã rÊt nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ b¶o hiÓm. Theo Dennis Kessler, "b¶o hiÓm lµ sù ®ãng gãp cña sè ®«ng vµo sù bÊt h¹nh cña sè Ýt." Cßn theo Monique Gaullier, "b¶o hiÓm lµ mét nghiÖp vô qua ®ã, mét bªn lµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm cam ®oan tr¶ mét kho¶n tiÒn gäi lµ phÝ b¶o hiÓm thùc hiÖn mong muèn ®Ó cho m×nh hoÆc ®Ó cho ng­êi thø ba trong tr­êng hîp x¶y ra rñi ro sÏ nhËn ®­îc mét kho¶n ®Òn bï c¸c tæn thÊt ®­îc tr¶ bëi mét bªn kh¸c: ®ã lµ ng­êi b¶o hiÓm. Ng­êi b¶o hiÓm nhËn tr¸ch nhiÖm ®èi víi toµn bé rñi ro vµ ®Òn bï c¸c thiÖt h¹i theo c¸c ph­¬ng ph¸p cña thèng kª." C¸c ®Þnh nghÜa trªn hoÆc qu¸ thiªn vÒ gãc ®é x· héi, hoÆc qu¸ thiªn vÒ gãc ®é kinh tÕ, kÜ thuËt, Ýt nhiÒu còng cßn thiÕu sãt, ch­a ph¶i lµ mét kh¸i niÖm bao qu¸t, hoµn chØnh. Nãi mét c¸ch chÝnh x¸c, b¶o hiÓm lµ mét dÞch vô tµi chÝnh, dùa trªn c¬ së tÝnh to¸n khoa häc, ¸p dông biÖn ph¸p huy ®éng nhiÒu ng­êi, nhiÒu ®¬n vÞ cïng tham gia x©y dùng quü b¶o hiÓm b»ng tiÒn ®Ó båi th­êng thiÖt h¹i vÒ tµi chÝnh do tµi s¶n hoÆc tÝnh m¹ng cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm gÆp ph¶i tai n¹n rñi ro bÊt ngê. TËp ®oµn b¶o hiÓm AIG (Mü) ®Þnh nghÜa: “B¶o hiÓm lµ mét c¬ chÕ, theo c¬ chÕ nµy, mét ng­êi, mét doanh nghiÖp hay mét tæ chøc chuyÓn nh­îng rñi ro cho c«ng ty b¶o hiÓm, c«ng ty ®ã sÏ båi th­êng cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm c¸c tæn thÊt thuéc ph¹m vi b¶o hiÓm vµ ph©n chia gi¸ trÞ thiÖt h¹i gi÷a tÊt c¶ nh÷ng ng­êi ®­îc b¶o hiÓm”. Theo LuËt kinh doanh b¶o hiÓm cña ViÖt Nam (ban hµnh ngµy 09/12/2000) th× “kinh doanh b¶o hiÓm lµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh»m môc ®Ých sinh lîi, theo ®ã doanh nghiÖp b¶o hiÓm chÊp nhËn rñi ro cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm, trªn c¬ së bªn mua b¶o hiÓm ®ãng phÝ b¶o hiÓm ®Ó doanh nghiÖp b¶o hiÓm tr¶ tiÒn b¶o hiÓm cho ng­êi thô h­ëng hoÆc båi th­êng cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm khi x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm." Nh­ vËy, ®Ó cã mét kh¸i niÖm chung nhÊt vÒ b¶o hiÓm, chóng ta cã thÓ ®­a ra ®Þnh nghÜa: “B¶o hiÓm lµ mét sù cam kÕt båi th­êng cña ng­êi b¶o hiÓm víi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm vÒ nh÷ng thiÖt h¹i, mÊt m¸t cña ®èi t­îng b¶o hiÓm do mét rñi ro ®· tho¶ thuËn g©y ra, víi ®iÒu kiÖn ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®· thuª b¶o hiÓm cho ®èi t­îng b¶o hiÓm ®ã vµ nép mét kho¶n tiÒn gäi lµ phÝ b¶o hiÓm”. 3. B¶n chÊt cña b¶o hiÓm B»ng sù ®ãng gãp cña sè ®«ng ng­êi vµo mét quÜ chung, khi cã rñi ro, quÜ sÏ cã ®ñ kh¶ n¨ng trang tr¶i vµ bï ®¾p cho nh÷ng tæn thÊt cña sè Ýt. Mçi c¸ nh©n hay ®¬n vÞ chØ cÇn ®ãng gãp mét kho¶n tiÒn trÝch tõ thu nhËp cho c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. Khi tham gia mét nghiÖp vô b¶o hiÓm nµo ®ã, nÕu gÆp tæn thÊt do rñi ro ®­îc b¶o hiÓm g©y ra, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm sÏ ®­îc båi th­êng. Kho¶n tiÒn båi th­êng nµy ®­îc lÊy tõ sè phÝ mµ tÊt c¶ nh÷ng ng­êi tham gia b¶o hiÓm ®· nép. TÊt nhiªn, chØ cã mét sè ng­êi tham gia b¶o hiÓm gÆp tæn thÊt, cßn nh÷ng ng­êi kh«ng gÆp tæn thÊt sÏ mÊt kh«ng sè phÝ b¶o hiÓm. Nh­ vËy, cã thÓ thÊy, thùc chÊt cña b¶o hiÓm lµ viÖc ph©n chia tæn thÊt cña mét hoÆc mét sè ng­êi cho tÊt c¶ nh÷ng ng­êi tham gia b¶o hiÓm cïng chÞu. Do ®ã, mét nghiÖp vô b¶o hiÓm muèn tiÕn hµnh ®­îc ph¶i cã nhiÒu ng­êi tham gia, tøc lµ, b¶o hiÓm chØ ho¹t ®éng ®­îc trªn c¬ së luËt sè ®«ng (the law of large numbers), cµng nhiÒu ng­êi tham gia th× x¸c suÊt x¶y ra rñi ro ®èi víi mçi ng­êi cµng nhá vµ b¶o hiÓm cµng cã l·i. Víi h×nh thøc sè ®«ng bï cho sè Ýt ng­êi bÞ thiÖt h¹i, tæ chøc b¶o hiÓm sÏ gióp gi¶m thiÓu thiÖt h¹i kinh tÕ cña tõng c¸ nh©n hay ®¬n vÞ khi gÆp rñi ro, tiÕt kiÖm ®­îc nguån chi cho ng©n s¸ch nhµ n­íc. Nh­ vËy, thùc chÊt mèi quan hÖ trong ho¹t ®éng b¶o hiÓm kh«ng chØ lµ mèi quan hÖ gi÷a ng­êi b¶o hiÓm vµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm, mµ suy réng ra, nã lµ tæng thÓ c¸c mèi quan hÖ gi÷a nh÷ng ng­êi ®­îc b¶o hiÓm trong céng ®ång xoay quanh viÖc h×nh thµnh vµ sö dông quÜ b¶o hiÓm. QuÜ b¶o hiÓm ®­îc t¹o lËp th«ng qua viÖc huy ®éng phÝ b¶o hiÓm, sè ng­êi tham gia cµng ®«ng th× quÜ cµng lín. QuÜ ®­îc sö dông tr­íc hÕt vµ chñ yÕu lµ ®Ó bï ®¾p nh÷ng tæn thÊt cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm, kh«ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn sù liªn tôc cña ®êi sèng x· héi vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh trong nÒn kinh tÕ. Ngoµi ra, quÜ cßn ®­îc dïng ®Ó trang tr¶i chi phÝ, t¹o nªn nguån vèn ®Çu t­ cho x· héi. B¶o hiÓm thùc chÊt lµ hÖ thèng c¸c quan hÖ kinh tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ph©n phèi l¹i tæng s¶n phÈm x· héi d­íi h×nh th¸i gi¸ trÞ, nh»m h×nh thµnh vµ sö dông quÜ b¶o hiÓm cho môc ®Ých bï ®¾p tæn thÊt do rñi ro bÊt ngê x¶y ra víi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm, ®¶m b¶o qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®­îc th­êng xuyªn, liªn tôc. 4. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña b¶o hiÓm Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ngµy nay ®· ®¹t ®Õn tr×nh ®é ph¸t triÓn cao ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, víi rÊt nhiÒu lo¹i h×nh, còng nh­ ®èi t­îng ®­îc b¶o hiÓm ngµy cµng réng më vµ trë nªn hÕt søc phong phó. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng b¶o hiÓm vÉn ®­îc tiÕn hµnh trªn c¬ së mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n cña nã. 4.1. Nguyªn t¾c chØ b¶o hiÓm sù rñi ro, kh«ng b¶o hiÓm sù ch¾c ch¾n (fortuity not certainty) Nguyªn t¾c nµy chØ ra r»ng ng­êi b¶o hiÓm chØ b¶o hiÓm mét rñi ro, tøc lµ b¶o hiÓm mét sù cè, mét tai n¹n, tai ho¹, x¶y ra mét c¸ch bÊt ngê, ngÉu nhiªn, ngoµi ý muèn cña con ng­êi chø kh«ng b¶o hiÓm mét c¸i ch¾c ch¾n x¶y ra, ®­¬ng nhiªn x¶y ra, còng nh­ chØ båi th­êng nh÷ng thiÖt h¹i, mÊt m¸t do rñi ro g©y ra chø kh«ng båi th­êng cho nh÷ng thiÖt h¹i ch¾c ch¾n x¶y ra, ®­¬ng nhiªn x¶y ra. Nh­ vËy, ng­êi ta chØ b¶o hiÓm cho nh÷ng g× cã tÝnh chÊt rñi ro, bÊt ngê, kh«ng l­êng tr­íc ®­îc, nghÜa lµ kh«ng b¶o hiÓm c¸i g× ®· x¶y ra hoÆc ch¾c ch¾n sÏ x¶y ra. Bëi lÏ, b¶o hiÓm ®­îc thùc hiÖn chÝnh lµ nh»m gi¶i quyÕt hËu qu¶ cña nh÷ng sù cè rñi ro ngoµi ý muèn cña con ng­êi, nh÷ng rñi ro mµ con ng­êi kh«ng thÓ h¹n chÕ ®­îc hoÆc chØ h¹n chÕ ®­îc phÇn nµo. Ng­êi khai th¸c kh«ng nhËn b¶o hiÓm khi biÕt ch¾c ch¾n rñi ro ®­îc b¶o hiÓm sÏ x¶y ra, vÝ dô nh­ xe c¬ giíi kh«ng ®¶m b¶o an toµn kü thuËt, con tµu kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®i biÓn... Ng­êi ta còng kh«ng b¶o hiÓm cho nh÷ng g× ®· x¶y ra, vÝ dô nh­ b¶o hiÓm cho tµu, xe sau khi chóng ®· gÆp tai n¹n. 4.2. Nguyªn t¾c trung thùc tuyÖt ®èi (utmost good faith) TÊt c¶ c¸c giao dÞch kinh doanh cÇn ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së tin cËy lÉn nhau, trung thùc víi nhau. Tuy nhiªn, trong b¶o hiÓm, ®iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn trªn mét nguyªn t¾c chÆt chÏ h¬n, vµ rµng buéc cao h¬n vÒ mÆt tr¸ch nhiÖm. Theo nguyªn t¾c nµy, hai bªn trong mèi quan hÖ b¶o hiÓm (ng­êi b¶o hiÓm vµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm) ph¶i tuyÖt ®èi trung thùc víi nhau, tin tuëng lÉn nhau, kh«ng ®­îc lõa dèi nhau. C¸c bªn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh chÝnh x¸c, trung thùc cña th«ng tin cung cÊp cho bªn kia. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã tr¸ch nhiÖm gi÷ bÝ mËt vÒ th«ng tin do bªn mua b¶o hiÓm cung cÊp. NÕu mét bªn vi ph¹m th× hîp ®ång b¶o hiÓm trë nªn kh«ng cã hiÖu lùc. Nguyªn t¾c nµy thÓ hiÖn nh­ sau: - Ng­êi b¶o hiÓm ph¶i c«ng khai tuyªn bè nh÷ng ®iÒu kiÖn, nguyªn t¾c, thÓ lÖ, gi¸ c¶ b¶o hiÓm... cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm biÕt. VÝ dô, trong b¶o hiÓm hµng h¶i, mÆt 1 cña ®¬n b¶o hiÓm bao gåm c¸c néi dung nh­ ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm, gi¸ trÞ b¶o hiÓm, sè tiÒn b¶o hiÓm, tû lÖ b¶o hiÓm..., mÆt 2 bao gåm quy t¾c, thÓ lÖ b¶o hiÓm cña c«ng ty b¶o hiÓm cã liªn quan. Khi giao kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm, doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin liªn quan ®Õn hîp ®ång b¶o hiÓm, gi¶i thÝch c¸c ®iÒu kiÖn, ®iÒu kho¶n b¶o hiÓm cho bªn mua b¶o hiÓm. Ng­êi b¶o hiÓm còng kh«ng ®­îc nhËn b¶o hiÓm khi biÕt ®èi t­îng b¶o hiÓm ®· ®Õn n¬i an toµn. - Ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ph¶i khai b¸o chÝnh x¸c c¸c chi tiÕt liªn quan ®Õn ®èi t­îng b¶o hiÓm. Hä còng ph¶i th«ng b¸o kÞp thêi nh÷ng thay ®æi vÒ ®èi t­îng b¶o hiÓm, vÒ rñi ro, vÒ nh÷ng mèi ®e däa nguy hiÓm hay lµm t¨ng thªm rñi ro...mµ m×nh biÕt ®­îc hoÆc ®¸ng lÏ ph¶i biÕt. Ng­êi ®­îc b¶o hiÓm còng kh«ng ®­îc mua b¶o hiÓm cho ®èi t­îng b¶o hiÓm khi biÕt ®èi t­îng b¶o hiÓm khi biÕt ®èi t­îng b¶o hiÓm ®ã ®· bÞ tæn thÊt. Së dÜ cã nguyªn t¾c nµy lµ v× trong giao dÞch b¶o hiÓm, chØ cã ng­êi chñ (hoÆc ng­êi qu¶n lý, sö dông) míi biÕt ®­îc tÊt c¶ mäi yÕu tè cña ®èi t­îng b¶o hiÓm, biÕt rñi ro m×nh yªu cÇu b¶o hiÓm, cßn ng­êi b¶o hiÓm th­êng kh«ng biÕt râ rñi ro mµ chØ dùa vµo nh÷ng th«ng tin do ng­êi yªu cÇu b¶o hiÓm cung cÊp ®Ó xÐt ®o¸n møc ®é rñi ro vµ quyÕt ®Þnh th¸i ®é cña m×nh ®èi víi rñi ro: nhËn hay kh«ng nhËn b¶o hiÓm, nhËn b¶o hiÓm theo ®iÒu kiÖn, ®iÒu kho¶n nh­ thÕ nµo vµ tÝnh tØ lÖ phÝ b¶o hiÓm bao nhiªu... Do ®ã, ng­êi yªu cÇu b¶o hiÓm ph¶i cã tr¸ch nhiÖm khai b¸o mäi yÕu tè liªn quan mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ trung thùc vµ ph¶i khai b¸o sù ph¸t sinh c¸c yÕu tè quan träng, cã ¶nh h­ëng ®Õn ®èi t­îng ®­îc b¶o hiÓm trong suèt thêi gian hîp ®ång cã hiÖu lùc hoÆc khi t¸i tôc hîp ®ång. VÝ dô, mét ng­êi mua b¶o hiÓm thiÖt h¹i do ho¶ ho¹n, lôt léi, trém c¾p cho mét ng«i nhµ vµ biÕt r»ng vïng ®ã th­ßng cã nguy c¬ x¶y ra b·o lôt nh­ng khi mua b¶o hiÓm l¹i kh«ng khai b¸o g× vÒ ®iÒu ®ã. Khi b·o ®Õn g©y ra thiÖt h¹i cho ng«i nhµ, ng­êi ®ã còng kh«ng ®­îc b¶o hiÓm båi th­êng. Mét vÝ dô kh¸c lµ khi tµu, xe ®· gÆp tai n¹n, chñ tµu, chñ xe míi tham gia b¶o hiÓm ®Ó ®­îc båi th­êng, b»ng c¸ch mua b¶o hiÓm ghi lïi l¹i ngµy th¸ng tr­íc tai n¹n, hoÆc t×m c¸ch ®Ó cã hå s¬ tai n¹n ghi ngµy th¸ng x¶y ra sau ngµy mua b¶o hiÓm. Trong tr­êng hîp ®ã, ng­êi b¶o hiÓm sau khi biÕt ng­êi ®­îc b¶o hiÓm kh«ng khai b¸o thËt, cã quyÒn huû bá hîp ®ång b¶o hiÓm hoÆc kh«ng båi th­êng tæn thÊt x¶y ra. 4.3. Nguyªn t¾c quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm (insurable interest) QuyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm, hay lîi Ých b¶o hiÓm, lµ quyÒn së h÷u, quyÒn chiÕm h÷u, quyÒn sö dông, quyÒn tµi s¶n; quyÒn, nghÜa vô nu«i d­ìng, cÊp d­ìng ®èi víi ®èi t­îng ®­îc b¶o hiÓm. Nh­ vËy, quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm lµ lîi Ých hoÆc quyÒn lîi liªn quan ®Õn, g¾n liÒn víi, hay phô thuéc vµo sù an toµn hay kh«ng an toµn cña ®èi t­îng b¶o hiÓm. Ng­êi nµo cã quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm ë mét ®èi t­îng b¶o hiÓm nµo ®ã cã nghÜa lµ quyÒn lîi cña ng­êi ®ã sÏ ®­îc ®¶m b¶o nÕu ®èi t­îng ®ã ®­îc an toµn, vµ ng­îc l¹i, quyÒn lîi cña ng­êi ®ã sÏ bÞ ph­¬ng h¹i nÕu ®èi t­îng b¶o hiÓm ®ã gÆp rñi ro. Nãi kh¸c ®i, ng­êi cã quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm lµ ng­êi bÞ thiÖt h¹i vÒ tµi chÝnh khi ®èi t­îng b¶o hiÓm gÆp rñi ro. Ng­êi cã quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm lµ ng­êi cã mét sè quan hÖ víi ®èi t­îng b¶o hiÓm ®­îc ph¸p luËt c«ng nhËn. §ã cã thÓ lµ ng­êi chñ së h÷u cña ®èi t­îng b¶o hiÓm ®ã, ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý tµi s¶n hoÆc ng­êi nhËn cÇm cè tµi s¶n. QuyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm cã ý nghÜa rÊt to lín trong b¶o hiÓm, cã quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm th× míi ®­îc ký kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm. Khi x¶y ra tæn thÊt, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®· ph¶i cã quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm råi míi ®­îc båi th­êng. Nguyªn t¾c quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm chØ ra r»ng, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm muèn mua b¶o hiÓm ph¶i cã lîi Ých b¶o hiÓm. QuyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm cã thÓ lµ quyÒn lîi ®· cã hoÆc sÏ cã trong ®èi t­îng b¶o hiÓm. Trong b¶o hiÓm hµng h¶i, quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cã khi ký kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm, nh­ng nhÊt thiÕt ph¶i cã khi x¶y ra tæn thÊt. 4.4. Nguyªn t¾c båi th­êng (indemnity) “Båi th­êng” cã thÓ ®­îc hiÓu lµ “sù b¶o vÖ hoÆc ®¶m b¶o cho thiÖt h¹i hoÆc tæn thÊt ph¸t sinh tõ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý”. ë ®©y, “®¶m b¶o” vµ “b¶o vÖ” rÊt phï hîp víi ý nghÜa cña b¶o hiÓm. Môc ®Ých cña b¶o hiÓm chÝnh lµ nh»m kh«i phôc vÞ trÝ tµi chÝnh nh­ ban ®Çu cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ngay sau khi tæn thÊt x¶y ra. Tuy nhiªn, thùc tÕ cho thÊy, cã rÊt nhiÒu tr­êng hîp c¸c c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng thÓ kh«i phôc ®­îc hoµn toµn vÞ trÝ tµi chÝnh ban ®Çu cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm mµ chØ cã thÓ cè g¾ng kh«i phôc ®­îc gÇn nh­ thÕ. Theo nguyªn t¾c båi th­êng, khi cã tæn thÊt x¶y ra, ng­êi b¶o hiÓm ph¶i båi th­êng nh­ thÕ nµo ®ã ®Ó ®¶m b¶o cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm cã vÞ trÝ tµi chÝnh nh­ tr­íc khi cã tæn thÊt x¶y ra, kh«ng h¬n kh«ng kÐm. C¸c bªn kh«ng ®­îc lîi dông b¶o hiÓm ®Ó trôc lîi. Trong b¶o hiÓm, sè tiÒn båi th­êng mµ mét c«ng ty b¶o hiÓm tr¶ cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm trong mét rñi ro ®­îc b¶o hiÓm kh«ng v­ît qu¸ sè tiÒn b¶o hiÓm, kh«ng ®­îc lín h¬n thiÖt h¹i thùc tÕ. Ng­êi ®­îc b¶o hiÓm còng kh«ng thÓ ®­îc båi th­êng nhiÒu h¬n thiÖt h¹i do tæn thÊt, kh«ng ®­îc kiÕm lêi b»ng con ®­êng b¶o hiÓm, tèi ®a ng­êi ®­îc b¶o hiÓm còng chØ ®­îc båi th­êng ®Çy ®ñ, chø kh«ng thÓ nhiÒu h¬n thiÖt h¹i. ë ®©y, ta thÊy cã mèi liªn hÖ gi÷a båi th­êng vµ quyÒn lîi ®­îc b¶o hiÓm. Khi x¶y ra tr­êng hîp ph¶i båi th­êng, sè tiÒn tr¶ cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm kh«ng ®­îc v­ît qu¸ møc ®é quyÒn lîi cña ng­êi ®ã. Tuy nhiªn, ®«i khi, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm chØ ®­îc nhËn sè tiÒn Ýt h¬n gi¸ trÞ lîi Ých cña hä. Cïng víi quyÒn lîi ®­îc b¶o hiÓm, nguyªn t¾c båi th­êng phô thuéc chñ yÕu vµo viÖc ®¸nh gi¸ tµi chÝnh, vµ nh­ vËy, khi xem xÐt gi¸ trÞ sinh m¹ng, hoÆc båi th­êng th­¬ng tËt con ng­êi, chóng ta kh«ng thÓ ®­a ra ®­îc sè tiÒn chÝnh x¸c. 4.5. Nguyªn t¾c thÕ quyÒn (subrogation) Theo nguyªn t¾c thÕ quyÒn, ng­êi b¶o hiÓm sau khi båi th­êng cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm, cã quyÒn thay mÆt ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®Ó ®ßi ng­êi thø ba cã tr¸ch nhiÖm båi th­êng cho m×nh. TÊt c¶ c¸c kho¶n tiÒn nµo cã thÓ thu håi ®­îc ®Ó gi¶m bít thiÖt h¹i ®Òu thuéc quyÒn së h÷u cña ng­êi b¶o hiÓm, tøc lµ ng­êi ®· tr¶ tiÒn båi th­êng tæn thÊt. Khi sè tiÒn ph¶i båi th­êng cµng lín th× viÖc ¸p dông nguyªn t¾c thÕ quyÒn cµng quan träng vµ cã ý nghÜa. ThÕ quyÒn cã thÓ ®­îc thùc hiÖn tr­íc hoÆc sau khi båi th­êng tæn thÊt. Trong tr­êng hîp nµy, ng­êi b¶o hiÓm ®­îc thay mÆt ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®Ó lµm viÖc víi c¸c bªn liªn quan. §Ó thùc hiÖn ®­îc nguyªn t¾c nµy, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ph¶i cung cÊp c¸c biªn b¶n, giÊy tê, chøng tõ, th­ tõ... cÇn thiÕt cho ng­êi b¶o hiÓm. §iÒu cÇn chó ý lµ, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm còng cã thÓ ®­îc båi th­êng tõ mét nguån kh¸c ngoµi nguån båi th­êng tõ c«ng ty b¶o hiÓm, nh­ng trong tr­êng hîp ®ã, bÊt cø sè tiÒn nµo mµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm thu ®­îc còng ph¶i ®Æt d­íi danh nghÜa cña c«ng ty b¶o hiÓm ®· thùc hiÖn båi th­êng. Do mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a thÕ quyÒn vµ båi th­êng, mét c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng ®­îc phÐp thu nhiÒu h¬n sè tiÒn hä ®· båi th­êng. Ng­êi b¶o hiÓm chØ ®­îc thùc hiÖn thÕ quyÒn ë møc ®é t­¬ng ®­¬ng víi sè tiÒn ®· tr¶ hoÆc sÏ tr¶. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ kh«ng chØ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm mµ c¶ c«ng ty b¶o hiÓm ®Òu kh«ng ®­îc phÐp thu lêi tõ viÖc thùc hiÖn quyÒn cña m×nh. 5. C¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm Tr¶i qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi, b¶o hiÓm ngµy nay ®· bao gåm nhiÒu h×nh thøc hÕt søc ®a d¹ng, phong phó. Tuy nhiªn, dùa trªn c¬ së c¸c tiªu chÝ kh¸c nhau, chóng ta l¹i cã ®­îc c¸c lo¹i h×nh kh¸c nhau cña b¶o hiÓm. Ng­êi ta cã thÓ ph©n lo¹i dùa trªn c¬ chÕ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt, ®èi t­îng cña b¶o hiÓm, còng nh­ cã thÓ dùa theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 5.1. C¨n cø vµo c¬ chÕ ho¹t ®éng cña b¶o hiÓm Theo tiªu chÝ nµy, b¶o hiÓm cã thÓ ph©n ra thµnh: * B¶o hiÓm x· héi (social insurance): lµ chÕ ®é b¶o hiÓm cña nhµ n­íc, cña ®oµn thÓ x· héi hoÆc cña c¸c c«ng ty nh»m trî cÊp cho c¸c viªn chøc nhµ n­íc, ng­êi lµm c«ng... trong tr­êng hîp èm ®au, bÖnh tËt, bÞ chÕt hoÆc tai n¹n trong khi lµm viÖc, vÒ h­u. B¶o hiÓm x· héi (BHXH) lµ mét trong nh÷ng lo¹i h×nh b¶o hiÓm ra ®êi kh¸ sím vµ ®Õn nay ®· ®­îc thùc hiÖn ë tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. So víi c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm kh¸c, ®èi t­îng, chøc n¨ng vµ tÝnh chÊt cña BHXH cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt. BHXH cã mét sè ®Æc ®iÓm: cã tÝnh chÊt b¾t buéc; ho¹t ®éng theo nh÷ng luËt lÖ quy ®Þnh chung; kh«ng tÝnh ®Õn nh÷ng rñi ro cô thÓ; kh«ng nh»m môc ®Ých kinh doanh... Quü BHXH lµ quü tµi chÝnh ®éc lËp, tËp trung n»m ngoµi ng©n s¸ch Nhµ n­íc, h×nh thµnh chñ yÕu tõ c¸c nguån ®ãng gãp hay ñng hé cña ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng, nhµ n­íc, c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tõ thiÖn... Theo khuyÕn nghÞ cña Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) trong c«ng ­íc 102 th¸ng 6/1952 t¹i Gi¬nev¬, quü BHXH ®­îc sö dông ®Ó trî cÊp cho: Ch¨m sãc y tÕ Trî cÊp èm ®au Trî cÊp thÊt nghiÖp Trî cÊp tuæi giµ Trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp Trî cÊp gia ®×nh Trî cÊp sinh ®Î Trî cÊp khi tµn phÕ Trî cÊp cho ng­êi cßn sèng (trî cÊp mÊt ng­êi nu«i d­ìng) Cßn theo ®iÒu 2 §iÒu lÖ BHXH ViÖt Nam, BHXH n­íc ta hiÖn nay bao gåm 5 chÕ ®é: Trî cÊp èm ®au Trî cÊp thai s¶n Trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp Trî cÊp h­u trÝ Trî cÊp tö tuÊt * B¶o hiÓm th­¬ng m¹i (commercial insurance): lµ lo¹i h×nh b¶o hiÓm mang tÝnh chÊt kinh doanh, kiÕm lêi. Kh¸c víi BHXH, lo¹i h×nh b¶o hiÓm nµy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm: kh«ng b¾t buéc, cã tÝnh ®Õn tõng ®èi t­îng, tõng rñi ro cô thÓ; nh»m môc ®Ých kinh doanh. B¶o hiÓm th­¬ng m¹i hiÖn nay còng cã rÊt nhiÒu lo¹i nghiÖp vô: B¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu B¶o hiÓm th©n tµu B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù chñ tµu B¶o hiÓm vËt chÊt xe c¬ giíi B¶o hiÓm hµng kh«ng B¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ c¸c rñi ro ®Æc biÖt B¶o hiÓm gi¸n ®o¹n kinh doanh B¶o hiÓm rñi ro x©y dùng vµ l¾p ®Æt B¶o hiÓm thiÖt h¹i m¸y mãc B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp B¶o hiÓm tai n¹n con ng­êi B¶o hiÓm sinh m¹ng c¸ nh©n B¶o hiÓm c©y trång B¶o hiÓm ch¨n nu«i B¶o hiÓm s¾c ®Ñp ............ 5.2. C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña b¶o hiÓm Theo tiªu chÝ ph©n lo¹i nµy, chóng ta l¹i cã hai lo¹i b¶o hiÓm: * B¶o hiÓm nh©n thä (life insurance): lµ lo¹i nghiÖp vô b¶o hiÓm cho tr­êng hîp ng­êi ®­îc b¶o hiÓm sèng hoÆc chÕt. Thùc chÊt ®©y lµ b¶o hiÓm tÝnh m¹ng hoÆc tuæi thä cña con ng­êi nh»m bï ®¾p cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm mét kho¶n tiÒn khi hÕt thêi h¹n b¶o hiÓm hoÆc khi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm bÞ chÕt hoÆc bÞ th­¬ng tËt toµn bé vÜnh viÔn. Nãi c¸ch kh¸c, b¶o hiÓm nh©n thä lµ viÖc b¶o hiÓm c¸c rñi ro cã liªn quan ®Õn sinh m¹ng, cuéc sèng vµ tuæi thä cña con ng­êi. §èi t­îng tham gia b¶o hiÓm nh©n thä rÊt réng, bao gåm nhiÒu ng­êi ë c¸c løa tuæi kh¸c nhau. B¶o hiÓm nh©n thä ngµy nay ph¸t triÓn víi tèc ®é ngµy cµng nhanh, víi doanh thu phÝ b¶o hiÓm ngµy cµng lín, cã lÏ bëi vai trß to lín cña nã. §èi víi mçi c¸ nh©n, mçi gia ®×nh, b¶o hiÓm nh©n thä gi¶m bít khã kh¨n vÒ tµi chÝnh khi gÆp rñi ro, gãp phÇn æn ®Þnh cuéc sèng. Trªn ph¹m vi réng, nã gãp phÇn huy ®éng vèn ®Çu t­ tõ c¸c nguån nhµn rçi, gãp phÇn thùc hµnh tiÕt kiÖm, chèng l¹m ph¸t vµ t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. B¶o hiÓm nh©n thä bao gåm c¸c nghiÖp vô: B¶o hiÓm trän ®êi B¶o hiÓm sinh kú B¶o hiÓm tö kú B¶o hiÓm hçn hîp B¶o hiÓm tr¶ tiÒn ®Þnh kú ............ * B¶o hiÓm phi nh©n thä (non-life insurance): lµ lo¹i nghiÖp vô b¶o hiÓm tµi s¶n, tr¸ch nhiÖm d©n sù vµ c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm kh¸c kh«ng thuéc b¶o hiÓm nh©n thä. B¶o hiÓm phi nh©n thä ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong cuéc sèng còng nh­ trong kinh doanh. C¸c nghiÖp vô cña b¶o hiÓm phi nh©n thä còng hÕt søc phong phó. Theo LuËt kinh doanh b¶o hiÓm ViÖt Nam (ban hµnh 09/12/2000) th× b¶o hiÓm phi nh©n thä gåm: B¶o hiÓm søc khoÎ vµ b¶o hiÓm tai n¹n con ng­êi B¶o hiÓm tµi s¶n vµ b¶o hiÓm thiÖt h¹i B¶o hiÓm hµng ho¸ vËn chuyÓn ®­êng bé, ®­êng biÓn, ®­êng s«ng, ®­êng s¾t vµ ®­êng kh«ng B¶o hiÓm hµng kh«ng B¶o hiÓm xe c¬ giíi B¶o hiÓm ch¸y, næ B¶o hiÓm th©n tµu vµ tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ tµu B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm chung B¶o hiÓm tÝn dông vµ rñi ro tµi chÝnh B¶o hiÓm thiÖt h¹i kinh doanh B¶o hiÓm n«ng nghiÖp ........... Ngoµi ra, b¶o hiÓm phi nh©n thä còng cßn mét sè lo¹i nghiÖp vô kh¸c nh­: b¶o hiÓm x©y dùng vµ l¾p ®Æt, b¶o hiÓm dÇu khÝ, b¶o hiÓm du lÞch, b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi sö dông lao ®éng... 5.3. C¨n cø vµo ®èi t­îng b¶o hiÓm NÕu xem xÐt theo ®èi t­îng b¶o hiÓm, cã thÓ ph©n chia nh­ sau: * B¶o hiÓm con ng­êi (insurance of the person): lµ lo¹i b¶o hiÓm mµ ®èi t­îng b¶o hiÓm lµ tuæi thä, tÝnh m¹ng, søc kháe vµ tai n¹n cña con ng­êi. B¶o hiÓm con ng­êi bao gåm c¸c lo¹i s¶n phÈm b¶o hiÓm nh©n thä, b¶o hiÓm søc khoÎ vµ tai n¹n con ng­êi bao gåm c¸c lo¹i nh­ b¶o hiÓm an sinh gi¸o dôc, b¶o hiÓm tr¶ tiÒn ®Þnh kú, b¶o hiÓm tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­, b¶o hiÓm chi phÝ kh¸m ch÷a bÖnh vµ ch¨m sãc søc khoÎ, b¶o hiÓm tai n¹n häc sinh, lao ®éng... Bªn mua b¶o hiÓm cã thÓ mua b¶o hiÓm cho chÝnh b¶n th©n m×nh hoÆc vî, chång, con, cha, mÑ; anh, chÞ, em ruét; ng­êi cã quan hÖ nu«i d­ìng vµ cÊp d­ìng; vµ ng­êi kh¸c nÕu bªn mua b¶o hiÓm cã quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm. Trong b¶o hiÓm tai n¹n con ng­êi, ng­êi thô h­ëng nhËn ®­îc sè tiÒn trong ph¹m vi sè tiÒn b¶o hiÓm, c¨n cø vµo th­¬ng tËt thùc tÕ cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm vµ tho¶ thuËn trong hîp ®ång b¶o hiÓm. Cßn trong b¶o hiÓm søc kháe con ng­êi, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®­îc nhËn sè tiÒn trong ph¹m vi sè tiÒn b¶o hiÓm, c¨n cø vµo chi phÝ kh¸m bÖnh, ch÷a bÖnh, phôc håi søc kháe cña ng­êi ®ã do bÖnh tËt hoÆc tai n¹n g©y ra vµ tho¶ thuËn trong hîp ®ång b¶o hiÓm. * B¶o hiÓm tµi s¶n (property insurance): lµ lo¹i b¶o hiÓm mµ ®èi t­îng b¶o hiÓm lµ tµi s¶n (cè ®Þnh hay l­u ®éng) cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm (tËp thÓ hay c¸ nh©n) bao gåm vËt cã thùc, tiÒn, giÊy tê trÞ gi¸ ®­îc b»ng tiÒn vµ c¸c quyÒn tµi s¶n. Nhãm c¸c lo¹i s¶n phÈm b¶o hiÓm tµi s¶n bao gåm b¶o hiÓm xe c¬ giíi, b¶o hiÓm ch¸y, b¶o hiÓm hµng ho¸, b¶o hiÓm nhµ, b¶o hiÓm c«ng tr×nh... Cã 3 lo¹i hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n lµ hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n trªn gi¸ trÞ, hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n d­íi gi¸ trÞ vµ hîp ®ång b¶o hiÓm trïng. 5.4. C¨n cø vµo quy ®Þnh cña ph¸p luËt NÕu xÐt trªn c¬ së quy ®Þnh cña ph¸p luËt, c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm l¹i cã thÓ ®­îc ph©n chia thµnh b¶o hiÓm b¾t buéc vµ b¶o hiÓm tù nguyÖn. * B¶o hiÓm b¾t buéc: lµ lo¹i b¶o hiÓm do ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm, sè tiÒn b¶o hiÓm tèi thiÓu mµ tæ chøc, c¸ nh©n tham gia b¶o hiÓm vµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã nghÜa vô thùc hiÖn. Lo¹i b¶o hiÓm nµy chØ ¸p dông víi mét sè lo¹i b¶o hiÓm nh»m môc ®Ých b¶o vÖ lîi Ých c«ng céng vµ an toµn x· héi. C¸c n­íc cã nh÷ng quy ®Þnh kh¸c nhau vÒ c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm b¾t buéc. Theo LuËt kinh doanh B¶o hiÓm ViÖt Nam ®­îc ban hµnh ngµy 09/12/2000, c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm sau lµ b¾t buéc: - B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi, b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña ng­êi b¶o hiÓm hµng kh«ng ®èi víi hµnh kh¸ch B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp ®èi víi ho¹t ®éng t­ vÊn ph¸p luËt B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp cña doanh nghiÖp m«i giíi b¶o hiÓm B¶o hiÓm ch¸y, næ Tuy nhiªn, c¨n cø vµo nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña tõng thêi kú, ChÝnh phñ tr×nh Uû ban th­ßng vô Quèc héi quy ®Þnh lo¹i b¶o hiÓm b¾t buéc kh¸c. * B¶o hiÓm kh«ng b¾t buéc: lµ nh÷ng lo¹i b¶o hiÓm kh¸c, kh«ng thuéc b¶o hiÓm b¾t buéc. Sù cÇn thiÕt cña b¶o hiÓm ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi Sù cÇn thiÕt cña b¶o hiÓm Ngµy nay, b¶o hiÓm ®· trë thµnh mét ngµnh kinh doanh hÕt søc ph¸t triÓn vµ dÇn trë nªn mét kh¸i niÖm quen thuéc víi hÇu hÕt mäi ng­êi. ë nhiÒu quèc gia, mua b¶o hiÓm tõ l©u ®· lµ mét viÖc lµm kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi ng­êi d©n. B¶o hiÓm trë nªn thùc sù cÇn thiÕt nh­ vËy còng bëi rÊt nhiÒu lý do. 1.1. Sù tån t¹i cña c¸c lo¹i rñi ro Trong cuéc sèng sinh ho¹t nãi chung còng nh­ trong nh÷ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh phôc vô cuéc sèng, con ng­êi lu«n gÆp ph¶i nh÷ng tai ho¹, tai n¹n, sù cè bÊt ngê, ngÉu nhiªn x¶y ra, g©y thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n vµ con ng­êi. Nh÷ng tai häa, tai n¹n, sù cè bÊt ngê, ngÉu nhiªn Êy gäi lµ rñi ro. Tõ thêi nguyªn thuû xa x­a ®Õn thêi ®¹i khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn ngµy nay, con ng­êi vÉn lu«n ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng rñi ro tån t¹i trong cuéc sèng. Chóng diÔn ra th­êng xuyªn, liªn tôc vµ th­êng ®Æt con ng­êi vµo thÕ bÞ ®éng. HËu qu¶ ®Ó l¹i th­êng lµ nh÷ng thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn khã kh¾c phôc, thËm chÝ cã khi kh«ng thÓ kh¾c phôc næi. Cã nhiÒu lo¹i rñi ro xuÊt hiÖn, chi phèi cuéc sèng cña con ng­êi. §ã cã thÓ lµ c¸c rñi ro do thiªn nhiªn, rñi ro mang tÝnh kü thuËt hoÆc rñi ro do m«i tr­êng x· héi g©y ra. * C¸c rñi ro x¶y ra do m«i tr­êng thiªn nhiªn lµ c¸c rñi ro do c¸c hiÖn t­îng trong tù nhiªn nh­ ®éng ®Êt, nói löa phun, b·o, lôt, sãng thÇn... C¸c rñi ro nµy th­êng mang tÝnh bÊt ngê, g©y ra t¸c h¹i to lín trªn ph¹m vi réng vµ ®Ó l¹i nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ, l©u dµi. Ngµy nay, nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt ®· gióp con ng­êi phÇn nµo h¹n chÕ ®­îc nh÷ng tæn thÊt do thiªn tai g©y ra. B»ng c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin liªn l¹c, c¸c ph­¬ng ph¸p dù b¸o hiÖn ®¹i, ng­êi ta cã thÓ biÕt tr­íc ®­îc thêi gian hay ®Þa ®iÓm mµ mét c¬n b·o sÏ trµn tíi hay mét trËn ®éng ®Êt sÏ ®i qua. Tuy vËy, c¸c th¶m ho¹ thiªn nhiªn vÉn lu«n lµ nçi kinh hoµng, lµ mèi ®e do¹ cho cuéc sèng con ng­êi, g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i nghiªm träng vÒ ng­êi vµ tµi s¶n. §Æc biÖt, trong nh÷ng thËp kû gÇn ®©y, cïng víi nh÷ng biÕn ®æi mang tÝnh toµn cÇu vÒ m«i tr­êng, nh÷ng th¶m ho¹ lín nh­ nh÷ng trËn b·o lôt, ®éng ®Êt, ch¸y rõng tù nhiªn... x¶y ra ngµy cµng nhiÒu víi tÝnh chÊt ngµy cµng nghiªm träng. Hµng n¨m, thiªn tai g©y tæn thÊt hµng chôc tû USD vÒ vËt chÊt, c­íp ®i sinh m¹ng hµng chôc ngh×n ng­êi, thiÖt h¹i tinh thÇn kh«ng thÓ tÝnh ®­îc. Theo b¸o c¸o Sigma cña Swiss Re, tæn thÊt tõ c¸c th¶m ho¹ do thiªn nhiªn vµ con ng­êi g©y ra trong n¨m 2002 lµ 40 tû USD vµ 19.000 ng­êi chÕt, trong._. ®ã, nÆng nÒ nhÊt lµ hai trËn lôt lín ë Ch©u ¢u vµo th¸ng 6 va th¸ng 8 víi tæn thÊt vÒ tµi s¶n ­íc tÝnh lµ 3,2 tû USD. (Nguån: www.baoviet.com.vn, ngµy 12/11/2003) ChØ tÝnh riªng vµi n¨m trë l¹i ®©y, nh÷ng c¬n b·o, lò quÐt ë ViÖt Nam cã xu h­íng gia t¨ng c¶ vÒ sè l­îng còng nh­ møc ®é tµn ph¸, g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i nÆng vÒ ng­êi vµ cña. Th¸ng 10/1997 c¬n b·o quèc tÕ Linda trµn vµo c¸c tØnh nam trung bé vµ nam bé n­íc ta ®· g©y hËu qu¶ nÆng nÒ, 445 ng­êi chÕt, h¬n 3000 ng­êi mÊt tÝch, thiÖt h¹i ­íc tÝnh trªn 7000 tØ VND (Nguån: B¸o Doanh nghiÖp sè th¸ng 8/2000). Thiªn tai ®· lµm cho hµng tr¨m ng­êi bÞ chÕt, hµng ngh×n ng­êi bÞ mÊt nhµ cöa, tæn thÊt hµng ngh×n tû ®ång vÒ tµi s¶n, hËu qu¶ cña nã thËm chÝ vÉn cßn nÆng nÒ tíi nhiÒu n¨m sau. Nh­ vËy, c¸c rñi ro do m«i tr­êng thiªn nhiªn ®· g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i nÆng nÒ vÒ ng­êi, vÒ tµi s¶n, trong ®ã cã nh÷ng c¬ së h¹ tÇng quan träng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¸c quèc gia. C¸c thiÖt h¹i nµy th­êng ®Õn bÊt ngê vµ nhanh chãng lµm tiªu tan nh÷ng tµi s¶n tÝch luü cña c¶ ®êi ng­êi vµ kÕt qu¶ ®Çu t­ bao n¨m cña Nhµ n­íc vµ nh©n d©n, ¶nh h­ëng s©u s¾c ®Õn nhiÒu mÆt cña ®êi sèng x· héi. * C¸c rñi ro x¶y ra do sù tiÕn bé vµ ph¸t triÓn cña khoa häc - kü thuËt lµ nh÷ng rñi ro do chÝnh con ng­êi g©y ra trong qu¸ tr×nh sèng vµ lao ®éng s¶n xuÊt. XÐt mét c¸ch toµn diÖn, khoa häc - kü thuËt ph¸t triÓn ®em l¹i nh÷ng sù thay ®æi mang tÝnh tÝch cùc ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn chung cña loµi ng­êi, thóc ®Èy s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi, ®em l¹i nhiÒu tiÖn Ých cho cuéc sèng cña chóng ta. Tuy nhiªn, ®«i khi, chÝnh nh÷ng s¶n phÈm con ng­êi t¹o ra ®­îc nhê sù ph¸t triÓn khoa häc - kü thuËt còng g©y h¹i cho chÝnh con ng­êi. Nh÷ng ph­¬ng tiÖn giao th«ng hiÖn ®¹i, ®Çy tiÖn nghi cho phÐp sù di chuyÓn tõ n¬i nµy sang n¬i kh¸c víi thêi gian ngµy cµng rót ng¾n, nh­ng nh÷ng sù cè vÒ tai n¹n giao th«ng còng ngµy mét gia t¨ng, víi tæng thiÖt h¹i ngµy mét lín. V« sè nh÷ng vô tai n¹n «t«, xe m¸y tõng giê, tõng phót vÉn liªn tôc x¶y ra kh¾p mäi n¬i trªn thÕ giíi. M¸y bay lµ mét ph¸t minh mang tÝnh lÝch sö cña loµi ng­êi, më ra mét kû nguyªn chinh phôc kho¶ng kh«ng, vµ ®­îc coi lµ an toµn h¬n so víi c¸c lo¹i ph­¬ng tiÖn giao th«ng hiÖn ®¹i kh¸c. Tuy con sè tö vong do tai n¹n hµng kh«ng thÊp h¬n nhiÒu so víi ®­êng bé, ®­êng thuû... nh­ng nh÷ng vô tai n¹n nµy th­êng v« cïng th¶m khèc vµ con ng­êi hiÕm cã c¬ may sèng sãt. Ngay c¶ m¸y bay siªu thanh Concorde, vèn ®­îc coi lµ lo¹i m¸y bay an toµn nhÊt, lµ s¶n phÈm ®Çy tù hµo cña khoa häc hµng kh«ng Anh - Ph¸p, còng kh«ng tr¸nh khái mét vô tai n¹n víi 114 ng­êi thiÖt m¹ng. Ngoµi ra, hµng ngµy, tai n¹n trong lao ®éng - s¶n xuÊt, rñi ro trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn vµ tiªu thô hµng hãa... vÉn lu«n x¶y ra. Nh÷ng rñi ro nµy th­êng chØ x¶y ra trªn ph¹m vi hÑp, cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi mét hoÆc vµi c¸ nh©n, ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh. Nh­ng nÕu xÐt trªn ph¹m vi toµn x· héi, nh÷ng rñi ro nµy l¹i x¶y ra víi tÇn suÊt lín vµ cã tæng thiÖt h¹i kh«ng ph¶i nhá. Ngoµi ra, c¸c vô ch¸y, næ do sù bÊt cÈn cña con ng­êi hay do c¸c yªu cÇu vÒ kü thuËt phßng ch¸y kh«ng ®¶m b¶o ®· g©y ra nh÷ng tæn thÊt v« cïng to lín. Nh÷ng vô næ nhµ m¸y ®iÖn nguyªn tö kh«ng chØ g©y thiÖt h¹i vÒ ng­êi vµ cña hÕt søc th¶m khèc mµ nh÷ng hËu qu¶ ®Ó l¹i cho m«i tr­ßng xung quanh còng rÊt nÆng nÒ vµ l©u dµi. C¸c vô ch¸y næ cã tæn thÊt lín x¶y ra nhiÒu ë Mü, ®Êt n­íc ®­îc coi lµ ®Çu tÇu trong ph¸t triÓn khoa häc - kü thuËt. N¨m 1999, thiÖt h¹i vô næ mét nhµ m¸y ®iÖn lµ 650 triÖu USD, vô næ mét nhµ m¸y luyÖn nh«m lµ 275 triÖu USD vµ vô næ mét nhµ m¸y läc dÇu lµ 247 triÖu USD. (Nguån: T¹p chÝ Th«ng tin thÞ tr­êng b¶o hiÓm vµ t¸i b¶o hiÓm sè th¸ng 11/1999) Theo b¸o c¸o Sigma cña Swiss Re, c¸c th¶m ho¹ do con ng­êi g©y ra n¨m 2002 víi c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu lµ ch¸y, tai n¹n hµng kh«ng vµ ®æ vì ®· lµm c¸c c«ng ty b¶o hiÓm tæn thÊt kho¶ng 2 tû USD (Nguån: www.baoviet.com.vn, ngµy 20/10/2003). T¹i ViÖt Nam, vô ch¸y chî §ång Xu©n tr­íc ®©y ®· ®Èy hµng ngh×n hé kinh doanh vµ ®¹i lý ë ®©y vµo hoµn c¶nh khã kh¨n. Míi ®©y, vô ch¸y Trung t©m th­¬ng m¹i Quèc tÕ ITC ë thµnh phè Hå ChÝ Minh còng lµm hµng tr¨m ng­êi chÕt vµ bÞ th­¬ng, tæn thÊt vÒ tµi s¶n lµ hµng chôc tû ®ång. Ch¸y, næ ®· lµm thiÖt h¹i ®Õn tµi s¶n, nhµ cöa, nhµ x­ëng, v¨n phßng..., c­íp ®i sinh m¹ng cña bao ng­êi. Kinh doanh gi¸n ®o¹n, s¶n xuÊt ng­ng trÖ vµ nÒn kinh tÕ bÞ ¶nh h­ëng kh«ng nhá. C¸c tæn thÊt lín trong ngµnh n¨ng l­îng trªn thÕ giíi N¨m N¬i x¶y ra tæn thÊt Sè tiÒn tæn thÊt (triÖu USD) Nguyªn nh©n Indonesia 75 GiÕng phôt ngoµi kh¬i Singapore 100 Tæn thÊt tµu chë dÇu do ®©m va 1997 Visakhopalam 52 Næ t¹i nhµ m¸y läc dÇu Nam Phi 151 Næ t¹i nhµ m¸y läc dÇu Malaysia 350 Næ t¹i nhµ m¸y läc dÇu Main Pass 15 Tæn thÊt trong qu¸ tr×nh khoan Mexico 30 H­ háng c¬ trong qu¸ tr×nh khoan 1998 BiÓn B¾c 20 H­ háng c¬ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng Jamnagar 12 H­ háng c¬ cña hÖ thèng ®­êng èng Lousiana, Mü 120 H­ háng cña sµ lan khoan Newfoundland 61 Ch¸y t¹i ph©n x­ëng hydrocracking Nguån: Sedgwick, 2000 * C¸c rñi ro x¶y ra do m«i tr­êng x· héi còng lµ mét trong c¸c nguyªn nh©n g©y nªn nh÷ng thiÖt h¹i cho con ng­êi. M«i tr­êng x· héi, víi tÊt c¶ nh÷ng tÝnh chÊt phøc t¹p vµ ®Çy biÕn ®éng cña nã, lu«n Èn chøa nh÷ng rñi ro bÊt ngê. Nh©n lo¹i ®ang dÇn tiÕn lªn mét x· héi v¨n minh h¬n, tiÕn bé h¬n, nh­ng ë chç nµy hay chç kh¸c, con ng­êi vÉn lu«n bÞ ®e do¹ bëi nh÷ng tai häa cã hËu qu¶ nguy hiÓm ch¼ng kÐm thiªn tai, hay nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña khoa häc - kü thuËt. Nh÷ng vÊn n¹n cña x· héi nh­ thÊt nghiÖp, téi ph¹m... vÉn lu«n lµ nh÷ng nguy hiÓm th­êng trùc ®èi víi loµi ng­êi. Hµng n¨m, ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c ngµnh giao th«ng ë Ch©u ¢u vÉn ph¶i tæ chøc nh÷ng cuéc ®×nh c«ng ®ßi quyÒn lîi, g©y bÊt tiÖn cho nhu cÇu ®i l¹i cña ng­êi d©n, còng nh­ g©y tæn thÊt kh«ng nhá cho giíi chñ. Ngoµi ra, c¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi, nh÷ng cuéc xung ®ét s¾c téc, t«n gi¸o... vÉn x¶y ra ë nhiÒu n¬i, ®Æc biÖt lµ c¸c cuéc chiÕn tranh víi nh÷ng hËu qu¶ tµn khèc. Nh­ vËy, nh÷ng rñi ro x¶y ra do m«i tr­êng x· héi còng lµ mét mèi nguy hiÓm lín cã thÓ g©y ¶nh h­ëng nguy h¹i ®Õn con ng­êi. 1.2. C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro Cho dï lµ v× nguyªn nh©n nµo, rñi ro khi x¶y ra th­êng ®em l¹i cho con ng­êi nh÷ng khã kh¨n trong cuéc sèng, cã thÓ g©y ¶nh h­ëng xÊu tíi ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc, tíi ®êi sèng x· héi... §Ó ®èi phã víi c¸c rñi ro, con ng­êi ®· ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau nh»m h¹n chÕ, còng nh­ kh¾c phôc nh÷ng hËu qu¶ do rñi ro g©y nªn. HiÖn nay, theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ qu¶n lý rñi ro, cã hai nhãm biÖn ph¸p ®èi phã víi rñi ro vµ hËu qu¶ cña nã: nhãm c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t rñi ro vµ nhãm c¸c biÖn ph¸p tµi trî rñi ro. 1.2.1. Nhãm c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t rñi ro: * Tr¸nh rñi ro (risk advoidance): nghÜa lµ kh«ng lµm mét viÖc g× ®ã qu¸ m¹o hiÓm, kh«ng ch¾c ch¾n. BiÖn ph¸p nµy ®­îc sö dông kh¸ th­êng xuyªn trong cuéc sèng. ë mét chõng mùc nµo ®ã, cÈn träng lµ tèt, nh­ng biÖn ph¸p nµy còng cã nh­îc ®iÓm lµ lµm cho con ng­êi lóc nµo còng sî sÖt, kh«ng d¸m lµm viÖc g×, mµ nh­ vËy còng cã nghÜa lµ kh«ng thu ®­îc g×. Khi tr¸nh nÐ rñi ro nh­ vËy, ng­êi ta còng ®· tù lo¹i trõ ®i c¸c c¬ héi. Thùc tÕ cho thÊy, trong kinh doanh, c«ng viÖc cµng cã møc ®é rñi ro cao th× cµng cã kh¶ n¨ng thu lêi lín. * Ng¨n ngõa, h¹n chÕ rñi ro (risk prevention): lµ viÖc ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p nh»m ®Ò phßng, ng¨n ngõa, h¹n chÕ rñi ro vµ c¸c hËu qu¶ cña nã. ViÖc nµy thÓ hiÖn ë viÖc c¸c c¸ nh©n, tæ chøc sö dông c¸c hÖ thèng phßng ch¸y, ch÷a ch¸y, hÖ thèng b¶o vÖ chèng trém c¾p, c¸c biÖn ph¸p an toµn lao ®éng, c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ tai n¹n giao th«ng... Tuy nhiªn, c¸c biÖn ph¸p nµy còng kh«ng thÓ ng¨n chÆn hÕt ®­îc c¸c rñi ro, bëi mét trong c¸c tÝnh chÊt cña rñi ro lµ tÝnh kh«ng l­êng tr­íc ®­îc. 1.2.2. Nhãm c¸c biÖn ph¸p tµi trî rñi ro * Tù kh¾c phôc rñi ro (risk assumption): lµ viÖc ng­êi gÆp ph¶i rñi ro tù chÊp nhËn, tù kh¾c phôc kho¶n tæn thÊt do rñi ro ®ã g©y ra. BiÖn ph¸p nµy thÓ hiÖn ë viÖc c¸c c¸ nh©n, tæ chøc dù tr÷ mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh ®Ó khi cã rñi ro x¶y ra sÏ dïng kho¶n tiÒn ®ã bï ®¾p, gi¶i quyÕt hËu qu¶. Nã cßn ®­îc gäi lµ tù b¶o hiÓm (self insurance). Tuy nhiªn, h¹n chÕ cña biÖn ph¸p nµy lµ ë chç kh«ng ph¶i c¸ nh©n, tæ chøc nµo còng cã, hoÆc cã ®ñ dù tr÷ vÒ tµi chÝnh ®Ó bï ®¾p nh÷ng rñi ro víi tæn thÊt mang tÝnh th¶m ho¹. MÆt kh¸c, khi nhiÒu c¸ nh©n, tæ chøc ®Òu dµnh ra nh÷ng kho¶n lín ®Ó dù tr÷ nh­ vËy sÏ g©y ®äng vèn lín trong x· héi. * ChuyÓn nh­îng rñi ro (risk transfer): lµ khi c¸ nh©n, tæ chøc, tr­íc khi rñi ro x¶y ra, tù thÊy m×nh kh«ng chÞu ®­îc hËu qu¶ cña nã nªn t×m c¸ch san sÎ b»ng c¸ch chuyÓn nh­îng rñi ro cho ng­êi kh¸c b»ng c¸ch ®ãng mét kho¶n tiÒn. Khi ®· nhËn tiÒn tõ bªn chuyÓn nh­îng rñi ro, ng­êi kh¸c ®ã ph¶i båi th­êng nh÷ng thiÖt h¹i do rñi ro ®· tho¶ thuËn g©y ra. BiÖn ph¸p ®ã chÝnh lµ b¶o hiÓm. Nã lµ biÖn ph¸p tèi ­u trong c¸c biÖn ph¸p ®èi phã víi rñi ro bëi rÊt nhiÒu ­u ®iÓm: kh«ng g©y ®äng vèn trong x· héi, ph¹m vi, kh¶ n¨ng bï ®¾p lín... ChÝnh thùc tÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña ngµnh b¶o hiÓm còng ®· chøng minh ®iÒu nµy. ChÝnh sù tån t¹i cña c¸c lo¹i rñi ro, còng nh­ nhu cÇu cÊp thiÕt ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ®èi phã víi rñi ro ®· cho thÊy sù cÇn thiÕt cña b¶o hiÓm. B¶o hiÓm ®· t¹o sù an toµn trong cuéc sèng còng nh­ trong kinh doanh vµ tù th©n nã còng ®·, ®ang vµ vÉn sÏ lµ mét ngµnh kinh doanh ph¸t ®¹t. Kh¸i niÖm “b¶o hiÓm” trë nªn gÇn gòi víi mäi ng­êi, mäi tæ chøc s¶n xuÊt - kinh doanh bëi t¸c dông vµ vai trß cña nã lµ rÊt to lín. 2. T¸c dông vµ vai trß cña b¶o hiÓm Xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a sù ph¸t triÓn cña ngµnh b¶o hiÓm trong t­¬ng quan chung víi sù ph¸t triÓn cña toµn nÒn kinh tÕ ë nhiÒu n­íc, nhiÒu nhµ kinh tÕ häc ®· kh¼ng ®Þnh t¸c dông to lín, còng nh­ vai trß kh«ng thÓ thiÕu cña b¶o hiÓm ®èi víi nÒn kinh tÕ. Thùc tÕ còng cho thÊy, sù tån t¹i cña mét thÞ tr­êng b¶o hiÓm m¹nh lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n cña bÊt cø nÒn kinh tÕ thµnh c«ng nµo. Trong cuèn "C¸c nguyªn t¾c b¶o hiÓm", hai t¸c gi¶ ng­êi Mü lµ Mehr vµ Commack ®· viÕt: "ViÖc Anh Quèc næi lªn nh­ mét c­êng quèc th­¬ng m¹i vµ ®ång thêi lo¹i h×nh b¶o hiÓm ho¶ ho¹n còng ph¸t triÓn trong cïng mét thêi kú kh«ng ph¶i lµ mét sù trïng hîp ngÉu nhiªn." T¸c dông cña b¶o hiÓm thÓ hiÖn râ trªn nhiÒu ph­¬ng diÖn. Ngoµi viÖc gióp bï ®¾p thiÖt h¹i, kh¾c phôc tæn thÊt, b¶o hiÓm cßn sö dông hiÖu qu¶ nh÷ng kho¶n tiÒn nhµn rçi, t¹o ®­îc nguån vèn lín ®Ó ®Çu t­ vµo nh÷ng lÜnh vùc kh¸c. Còng nhê b¶o hiÓm mµ ng©n s¸ch nhµ n­íc hµng n¨m cã nguån ®ãng gãp kh«ng nhá, mäi ng­êi cã ®­îc t©m lý an t©m trong kinh doanh, trong cuéc sèng, c«ng t¸c ®Ò phßng vµ h¹n chÕ tæn thÊt ®­îc t¨ng c­êng... 2.1. Bï ®¾p thiÖt h¹i, kh¾c phôc tæn thÊt Bï ®¾p thiÖt h¹i, kh¾c phôc tæn thÊt lµ t¸c dông chñ yÕu cña b¶o hiÓm vµ còng xuÊt ph¸t chÝnh tõ nhu cÇu nµy mµ b¶o hiÓm ®· ra ®êi. Nãi ®Õn b¶o hiÓm lµ nãi ®Õn kh¶ n¨ng båi th­êng khi cã tæn thÊt x¶y ra, vµ vai trß cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm lµ cung cÊp c¸c lo¹i dÞch vô ®Æc biÖt nh»m kh«i phôc kh¶ n¨ng vËt chÊt, tµi chÝnh nh­ tr­íc khi x¶y ra rñi ro, hoÆc båi th­êng cho ng­êi thô h­ëng trong hîp ®ång b¶o hiÓm con ng­êi. Khi cã tæn thÊt x¶y ®Õn víi ®èi t­îng ®­îc b¶o hiÓm th× nhiÖm vô c¬ b¶n cña b¶o hiÓm lµ kh¾c phôc nh÷ng hËu qu¶ ®ã, æn ®Þnh ®êi sèng vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt - kinh doanh. ViÖc mua b¶o hiÓm cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc cho phÐp hä chuyÓn rñi ro sang c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. C¸c c¸ nh©n kh¾c phôc ®­îc khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, dÔ dµng æn ®Þnh cuéc sèng h¬n, c¸c tæ chøc kinh doanh b¶o toµn vèn, tµi s¶n, gi÷ cho chu kú s¶n xuÊt - kinh doanh kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n dÉn ®Õn ph¸ s¶n khi gÆp thiÖt h¹i qu¸ nÆng nÒ. Chi phÝ båi th­êng cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm th­êng chiÕm tØ träng lín trong tæng chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh, kho¶ng 60 - 80%. ThËm chÝ, chi phÝ båi th­êng cßn cã thÓ lín h¬n, nhÊt lµ víi nh÷ng rñi ro do thiªn tai cã søc tµn ph¸ lín trªn diÖn réng. ë Mü, tõ n¨m 1949 ®Õn n¨m 1994, trung b×nh mçi n¨m cã tíi 25 vô th¶m häa thiªn nhiªn, g©y tæn thÊt 1,6 tØ USD/n¨m (theo thêi gi¸ n¨m 1983), trong ®ã, lín nhÊt lµ c¬n b·o Adrew vµ trËn ®éng ®Êt Northridge ®Òu cã 15,5 tØ USD tµi s¶n ®­îc b¶o hiÓm. Trong vô næ m¸y bay Concorde, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®· ph¶i båi th­êng mét sè tiÒn lµ kho¶ng 350 triÖu USD, trong ®ã kho¶ng 260 triÖu USD lµ ®Ó båi th­êng cho gia ®×nh c¸c hµnh kh¸ch vµ phi hµnh ®oµn bÞ thiÖt m¹ng vµ 30 triÖu USD b¶o hiÓm m¸y bay. (Nguån: B¸o Doanh nghiÖp sè 8/2000) Nguån: www.baoviet.com.vn, 30/10/2003 2.2. T¨ng c­êng c«ng t¸c ®Ò phßng vµ h¹n chÕ tæn thÊt Bªn c¹nh kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt c¸c hËu qu¶ cña rñi ro, b¶o hiÓm cßn gãp phÇn thùc hiÖn mét néi dung trong c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t rñi ro. §ã lµ ®Ò phßng vµ h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt nh÷ng tæn thÊt cã thÓ x¶y ra. Nhê ®ã, nh÷ng thiÖt h¹i ®¸ng tiÕc vÒ ng­êi vµ tµi s¶n ®­îc gi¶m thiÓu vµ nh÷ng hËu qu¶ vÒ kinh tÕ - x· héi còng ®­îc chñ ®éng phßng tr¸nh. Dùa trªn c¬ së c¸c rñi ro x¶y ra hµng n¨m, c¸c tæ chøc kinh doanh b¶o hiÓm tiÕn hµnh nghiªn cøu c¸c rñi ro, thèng kª c¸c tai n¹n, tæn thÊt, tõ ®ã x¸c ®Þnh c¸c nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan dÉn ®Õn thiÖt h¹i. Nh÷ng nghiªn cøu nµy gióp c¸c c«ng ty b¶o hiÓm cã thÓ ®Ò ra ®­îc c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t ng¨n ngõa rñi ro h÷u hiÖu nhÊt nh»m gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt tæn thÊt cã thÓ x¶y ra. ViÖc c¸c c«ng ty b¶o hiÓm tÝch cùc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p phßng tr¸nh rñi ro kh«ng chØ ®Ó gi¶m bít chi phÝ båi th­êng nh»m n©ng cao lîi nhuËn cho m×nh, mµ quan träng h¬n, nã gãp phÇn gi¶m bít nh÷ng hËu qu¶ ®¸ng tiÕc vÒ vËt chÊt còng nh­ tinh thÇn khi x¶y ra tæn thÊt. Khi x©y dùng c¸c qui t¾c, ®iÒu kho¶n, biÓu phÝ... còng nh­ trong qu¸ tr×nh triÓn khai nghiÖp vô, kÓ tõ khi ®¸nh gi¸ rñi ro, ký kÕt hîp ®ång, qu¶n lý hîp ®ång cho ®Õn lóc gi¸m ®Þnh tæn thÊt, gi¶i quyÕt båi th­êng, c¸c tæ chøc b¶o hiÓm lu«n chó ý ®Õn viÖc t¨ng c­êng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng tr¸nh cÇn thiÕt. ViÖc ®ã kh«ng chØ nh»m b¶o vÖ ®èi t­îng b¶o hiÓm mµ cßn gãp phÇn b¶o ®¶m an toµn cho tÝnh m¹ng, søc khoÎ con ng­êi, cña c¶i vËt chÊt cña toµn x· héi. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm còng lu«n ®«n ®èc c¸c c¸ nh©n, tæ chøc tham gia mua b¶o hiÓm t¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ tµi s¶n cña chÝnh m×nh. §ång thêi, hä còng tuyªn truyÒn, gi¸o dôc mäi tÇng líp nh©n d©n chÊp hµnh nghiªm chØnh luËt lÖ an toµn giao th«ng, an toµn lao ®éng... Do b¶o hiÓm kh«ng cã nghÜa lµ ®æ hÕt tr¸ch nhiÖm cho ng­êi b¶o hiÓm nªn ë c¸c c¬ quan, xÝ nghiÖp th­êng cã c¸c qui t¾c, qui ®Þnh cho an toµn lao ®éng, c¸c qui ®Þnh vÒ phßng ch¸y ch÷a ch¸y, c¸c thiÕt bÞ chèng trém, b¸o ch¸y... 2.3. Sö dông hiÖu qu¶ nh÷ng kho¶n tiÒn nhµn rçi, t¹o ®­îc nguån vèn lín ®Ó ®Çu t­ vµo nh÷ng lÜnh vùc kh¸c Trong cuéc sèng còng nh­ trong kinh doanh, ng­êi ta lu«n ph¶i tÝnh ®Õn nh÷ng rñi ro cã thÓ gÆp ph¶i, vµ lu«n muèn chñ ®éng trong c¸c t×nh huèng xÊu nhÊt. ViÖc tù kh¾c phôc rñi ro ®ßi hái c¸c c¸ nh©n, tæ chøc ph¶i bá ra mét kho¶n tiÒn lín lËp quü dù phßng. XÐt trªn toµn x· héi, tæng c¸c quü dù phßng sÏ lµ mét kho¶n tiÒn kh«ng nhá, cã kh¶ n¨ng sinh lîi lín nÕu ®em ®Çu t­. Do vËy, ng­êi ta cã thÓ ®ãng cho c¸c c«ng ty b¶o hiÓm mét kho¶n nhá h¬n thay v× bá mét kho¶n tiÒn lín lËp quü, vµ cã thÓ dïng tiÒn ®ã n©ng cao ®êi sèng hoÆc ®Çu t­ kinh doanh. B¶o hiÓm ®· trë thµnh lùa chän tèi ­u trong m«i tr­êng ®Çy rñi ro hiÖn nay, ®¶m b¶o møc ®é an toµn t­¬ng ®èi vÒ kh¶ n¨ng tµi chÝnh khi x¶y ra rñi ro mµ vÉn kh«ng g©y ®äng vèn. Vèn lµ yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt - kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Mét nÒn kinh tÕ muèn t¨ng tr­ëng th× ph¶i cã mét thÞ tr­êng vèn ph¸t triÓn lµnh m¹nh, c¸c kªnh thu hót vèn ®a d¹ng ®Ó cã thÓ ®¸p øng tèi ®a nhu cÇu vÒ vèn. Kinh nghiÖm cña nhiÒu quèc gia cho thÊy, muèn t¨ng tèc nÒn kinh tÕ th× tØ lÖ tÝch lòy vèn trong n­íc th­êng ph¶i chiÕm kho¶ng 30% GDP. Ngµy nay, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm lµ mét kªnh huy ®éng vèn kh«ng thÓ thiÕu cña nÒn kinh tÕ vµ ®ang ngµy cµng ®­îc khai th¸c mét c¸ch hiÖu qu¶, do ph¹m vi ho¹t ®éng réng, c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm phong phó. Th«ng qua c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®· tËp trung l­îng tiÒn ph©n t¸n r¶i r¸c thµnh nh÷ng quÜ tiÒn tÖ kh¸ lín. QuÜ b¶o hiÓm ®· trë thµnh mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian quan träng trªn thÞ tr­êng vèn. §Æc biÖt, th«ng qua lo¹i h×nh b¶o hiÓm nh©n thä, b¶o hiÓm ®· khuyÕn khÝch c¸c tÇng líp nh©n d©n t¨ng c­êng tiÕt kiÖm vµ qua ®ã ®· thu hót ®­îc mét khèi l­îng lín vèn nhµn rçi ®Ó ®Çu t­. Tæng gi¸ trÞ ®Çu t­ cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm cña Ph¸p n¨m 1998 lªn ®Õn 4.267,5 tû FFR, chiÕm trªn 20% tæng gi¸ trÞ ®Çu t­ trong n­íc. ë §µi Loan n¨m 1995, riªng c¸c c«ng ty b¶o hiÓm nh©n thä ®· ®Çu t­ vµo nÒn kinh tÕ 39 tû USD, chiÕm 15% tæng thu nhËp quèc d©n. Trong c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm nh©n thä cã tæng gi¸ trÞ tµi s¶n lªn tíi hµng ngh×n tû USD, chØ ®øng sau c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. ë nh÷ng n­íc cã thÞ tr­êng b¶o hiÓm ph¸t triÓn, nh×n chung, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm lµ nh÷ng chñ thÓ tham gia tÝch cùc vµo ho¹t ®éng ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. (Nguån: T¹p chÝ Tµi chÝnh sè 2/2001). 2.4. T¨ng thu cho ng©n s¸ch nhµ n­íc Qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi, b¶o hiÓm tù th©n nã ®· trë thµnh mét ngµnh kinh doanh ®éc lËp, cã h¹ch to¸n thu chi, lç l·i râ rµng. V× vËy, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô ®èi víi Nhµ n­íc nh­ mäi doanh nghiÖp kh¸c ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ. Hµng n¨m, th«ng qua viÖc nép thuÕ, b¶o hiÓm ®· ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Bªn c¹nh ®ã, b¶o hiÓm còng gãp phÇn tiÕt kiÖm cho ng©n s¸ch th«ng qua viÖc thùc hiÖn tèt kh©u phßng ngõa vµ h¹n chÕ tæn thÊt, gióp b¶o vÖ tèi ®a tµi s¶n c«ng céng, gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng thiÖt h¹i ®¸ng tiÕc. §iÒu nµy gióp Nhµ n­íc gi¶m bít chi tiªu nh÷ng kho¶n lín ®Ó bï ®¾p cho nh÷ng tæn thÊt nh­ ph¶i x©y dùng l¹i ®­êng x¸, cÇu cèng, nhµ x­ëng, c«ng tr×nh... Ngoµi ra, mét thÞ tr­êng b¶o hiÓm ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ æn ®Þnh sÏ thu hót c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc mua b¶o hiÓm cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc, gãp phÇn tiÕt kiÖm mét l­îng ngo¹i tÖ lín cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. 2.5. T¹o t©m lý an t©m trong kinh doanh, trong cuéc sèng Khi kinh doanh ngµy cµng ph¸t triÓn, ®êi sèng x· héi ngµy cµng ®­îc n©ng cao th× ng­êi ta cµng cã nhu cÇu ®­îc ®¶m b¶o an toµn cho t­¬ng lai. M«i tr­êng kinh doanh còng nh­ m«i tr­êng x· héi ®ang dÇn xuÊt hiÖn nh÷ng rñi ro míi. Nh÷ng rñi ro do thiªn nhiªn nh­ b·o lò, h¹n h¸n, sãng thÇn, ch¸y rõng tù nhiªn... ®ang trë nªn hÕt søc phøc t¹p, khã dù ®o¸n do m«i tr­êng thÕ giíi ®ang thay ®æi theo chiÒu h­íng xÊu. ChiÕn tranh, xung ®ét, khñng bè, ®×nh c«ng... kh«ng nh÷ng kh«ng gi¶m bít mµ l¹i ngµy cµng diÔn biÕn phøc t¹p ë nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi. Trong t×nh h×nh nh­ vËy, b¶o hiÓm chÝnh lµ mét gi¶i ph¸p h÷u hiÖu, gãp phÇn tÝch cùc t¹o ra t©m lý an t©m trong kinh doanh, trong cuéc sèng cho con ng­êi. Ch­¬ng ii Thùc tr¹ng ho¹t ®éng b¶o hiÓm ë ViÖt Nam thêi gian qua ******************* S¬ l­îc vÒ lÞch sö ph¸t triÓn ngµnh B¶o hiÓm ViÖt Nam 1. LÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm trªn thÕ giíi Kh¸i niÖm b¶o hiÓm ®· h×nh thµnh tõ l©u vµ ngµnh b¶o hiÓm trªn thÕ giíi ®· cã lÞch sö ph¸t triÓn kh¸ l©u dµi. Tr­íc c«ng nguyªn, ë Ai CËp, nh÷ng ng­êi thî ®Ïo ®¸ ®· biÕt thµnh lËp “quü t­¬ng trî” ®Ó gióp ®ì n¹n nh©n trong c¸c vô tai n¹n. Tõ ®ã, c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt cña b¶o hiÓm ph¸t triÓn dÇn theo sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi. B¾t ®Çu b»ng h×nh thøc c¸c quÜ dù tr÷, t­¬ng trî ®¬n gi¶n, c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm dÇn dÇn ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. B¶o hiÓm hµng h¶i ®­îc coi lµ cã lÞch sö ph¸t triÓn sím nhÊt trong c¸c ngµnh b¶o hiÓm cßn tån t¹i ®Õn ngµy nay, vµ nã ®· ®Æt nÒn mãng cho sù ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm sau nµy. Ng­êi ta cho r»ng b¶o hiÓm hµng h¶i ra ®êi tõ nh÷ng ng­êi cho vay nÆng l·i sèng ë miÒn B¾c Italia, víi h×nh thøc cho vay kiªm b¶o hiÓm. Mét trong nh÷ng ®¬n b¶o hiÓm ®Çu tiªn ®­îc t×m thÊy lµ ®¬n b¶o hiÓm cÊp vµo n¨m 1347 t¹i Genoa, Italia. Tuy nhiªn, ®Õn kho¶ng cuèi thÕ kû XV, b¶o hiÓm hµng h¶i míi thùc sù ph¸t triÓn. Vµo thêi gian nµy, nhu cÇu giao th­¬ng gi÷a Ch©u ¢u vµ c¸c lôc ®i¹ t¨ng m¹nh vµ hÇu hÕt viÖc ®i l¹i ®­îc thùc hiÖn b»ng ®­êng biÓn. Nh÷ng tháa thuËn b¶o hiÓm hµng h¶i xuÊt hiÖn ®¶m b¶o båi th­êng cho c¸c kh¸ch hµng nÕu tµu cña hä gÆp rñi ro. Tõ Italia, b¶o hiÓm ph¸t triÓn sang Anh mét c¸ch nhanh chãng vµ ®Çy ®ñ h¬n. Ngay tõ thÕ kû XVII, Anh ®· cã mÉu ®¬n b¶o hiÓm tµu vµ hµng (Lloyd’s SG form) vÉn ¸p dông cho ®Õn ngµy nay. Lloyd’s ra ®êi n¨m 1720, vµ dÇn ph¸t triÓn thµnh h·ng b¶o hiÓm cã uy tÝn vµo bËc nhÊt. B¶o hiÓm háa ho¹n ra ®êi sau b¶o hiÓm hµng h¶i vµ lµ lÜnh vùc ho¹t ®éng chñ yÕu cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong thêi kú ®Çu. Vµo thÕ kû XVII, t¹i c¸c thµnh phè ®«ng ®óc ë Ch©u ¢u, nhµ cöa chñ yÕu ®­îc dùng b»ng gç vµ löa ®­îc dïng nhiÒu ®Ó s­ëi Êm, chiÕu s¸ng... Do vËy, rñi ro ch¸y lµ rÊt cao, ®ßi hái sù ra ®êi cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm cung cÊp c¸c dÞch vô cøu ho¶ vµ båi th­êng thiÖt h¹i x¶y cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm khi x¶y ra ch¸y. Sau ®¸m ch¸y khñng khiÕp ë thñ ®« London kÐo dµi 5 ngµy (n¨m 1666), nh÷ng c«ng ty b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®Çu tiªn ®· xuÊt hiÖn ë Anh nh­: The Fire Office, Friendly Society Fire Office. Sau ®ã, mét lo¹t c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ch¸y kh¸c tiÕp tôc ra ®êi ë Anh: Amicable (1696), Sun (1713), Union (1714), London (1714)... Sau ®ã, b¶o hiÓm ch¸y më réng ra c¸c n­íc kh¸c trªn lôc ®Þa Ch©u ¢u: ë §øc n¨m 1667, Ph¸p n¨m 1686. Sang thÕ kû XVIII, nhiÒu c«ng ty b¶o hiÓm ho¶ ho¹n næi tiÕng ë Mü còng ra ®êi. B¶o hiÓm nh©n thä ra ®êi kh¸ sím sau b¶o hiÓm hµng h¶i nh­ng do thiÕu c¬ së khoa häc nªn bÞ nhµ thê cÊm ®o¸n. §Õn thÕ kû 17, Ferma, Pascal vµ sau ®ã lµ Bernouli khai sinh vµ ph¸t triÓn x¸c suÊt thèng kª to¸n. C¬ së khoa häc cña b¶o hiÓm ®· ®­îc h×nh thµnh. C«ng ty b¶o hiÓm nh©n thä ®Çu tiªn ra ®êi ë Anh vµo n¨m 1762. §Õn cuèi thÕ kØ XIX, ®Çu thÕ kØ XX, nÒn kinh tÕ thÕ giíi ngµy cµng ph¸t triÓn, c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm míi nèi tiÕp nhau ra ®êi ®Ó b¶o ®¶m cho c¸c rñi ro míi: b¶o hiÓm hµng kh«ng, b¶o hiÓm rñi ro x©y dùng vµ l¾p ®Æt, b¶o hiÓm khai th¸c dÇu khÝ... Bªn c¹nh c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, c¸c tæ chøc t¸i b¶o hiÓm ra ®êi cµng gãp phÇn mang l¹i nh÷ng b­íc ph¸t triÓn ngµy m¹nh mÏ vµ v÷ng ch¾c cña b¶o hiÓm trªn toµn thÕ giíi. 2. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ngµnh b¶o hiÓm ë ViÖt Nam 2.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn B¶o hiÓm ViÖt Nam ra ®êi kh¸ muén so víi sù ph¸t triÓn chung cña ngµnh b¶o hiÓm thÕ giíi do nhiÒu ®iÒu kiÖn chñ quan còng nh­ kh¸ch quan. Tuy nhiªn, hiÖn nay, ngµnh b¶o hiÓm ®ang dÇn dÇn b¾t kÞp xu thÕ ph¸t triÓn chung cña b¶o hiÓm trong khu vùc vµ quèc tÕ vµ ngµy cµng chøng tá vai trß kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña m×nh ®èi víi nÒn kinh tÕ. Chóng ta cã thÓ nhËn thÊy ®iÒu nµy khi theo dâi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam tõ nh÷ng ngµy ®Çu ®Õn nay. 2.1.1. Tr­íc n¨m 1986 Ho¹t ®éng b¶o hiÓm ë n­íc ta Ýt nhiÒu còng ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn ngay tõ thêi thùc d©n Ph¸p. Cho tíi khi miÒn B¾c ®­îc gi¶i phãng, ®Êt n­íc bÞ chia c¾t, ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ë miÒn Nam kh¸ ph¸t triÓn d­íi chÕ ®é Ngôy quyÒn. * ë miÒn Nam tr­íc n¨m 1975, cã h¬n 52 c«ng ty trong vµ ngoµi n­íc ®· triÓn khai c¸c lo¹i h×nh nghiÖp vô kh¸ ®a d¹ng nh­ b¶o hiÓm háa ho¹n, b¶o hiÓm chuyªn chë, b¶o hiÓm xe tù ®éng, b¶o hiÓm sinh m¹ng, b¶o hiÓm tai n¹n lao ®éng... C¸c c«ng ty ho¹t ®éng kh¸ m¹nh mÏ, ®¸p øng ®­îc phÇn nµo nhu cÇu vÒ b¶o hiÓm trªn toµn thÞ tr­êng miÒn Nam. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc th­êng ®­îc thµnh lËp d­íi d¹ng Héi v« danh vµ Héi t­¬ng hç. C¸c c«ng ty n­íc ngoµi thµnh lËp ë ViÖt Nam d­íi h×nh thøc c«ng ty chi nh¸nh. HÇu hÕt c¸c c«ng ty ®Òu ®Æt trô së chÝnh ë Sµi Gßn. M¹ng l­íi trung gian b¶o hiÓm lµ m«i giíi vµ ®¹i lý b¶o hiÓm ®­îc sö dông phæ biÕn ®Ó kinh doanh b¶o hiÓm trªn ph¹m vi toµn miÒn Nam. §Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng kinh doanh ®­îc tr«i ch¶y, c¹nh tranh lµnh m¹nh, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®· sím thµnh lËp hiÖp héi nghÒ nghiÖp b¶o hiÓm cña m×nh. HiÖp héi cã chøc n¨ng th«ng tin t­ vÊn, ®µo t¹o, t¹o ra mét m«i tr­êng hîp t¸c. ViÖc qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng b¶o hiÓm ®­îc thùc hiÖn th«ng qua Bé Tµi chÝnh. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®iÒu chØnh nh­ LuËt b¶o hiÓm còng sím ra ®êi. Ngoµi ra, Héi ®ång t­ vÊn b¶o hiÓm quèc gia còng ®ãng vai trß kh¸ quan träng. * ë miÒn B¾c tr­íc n¨m 1975, ho¹t ®éng b¶o hiÓm chØ thùc sù b¾t ®Çu khi cã sù ra ®êi cña B¶o ViÖt. §Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ b¶o hiÓm trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, ngµy 17/12/1964, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp C«ng ty B¶o hiÓm ViÖt Nam, gäi t¾t lµ B¶o ViÖt. §Õn ngµy 15/01/1965, B¶o ViÖt chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng. §©y còng lµ c«ng ty b¶o hiÓm Nhµ n­íc duy nhÊt ®¹i diÖn cho ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam. Tõ ngµy thµnh lËp cho ®Õn tr­íc n¨m 1975, do nh÷ng ®iÒu kiÖn khã kh¨n cña chiÕn tranh, ho¹t ®éng cña B¶o ViÖt ë miÒn B¾c ch­a ph¸t triÓn. Lóc bÊy giê, B¶o ViÖt chØ cã trô së ë Hµ Néi vµ chi nh¸nh ë H¶i Phßng thùc hiÖn chñ yÕu 3 nghiÖp vô: b¶o hiÓm hµng hãa xuÊt nhËp khÈu, b¶o hiÓm th©n tµu vµ t¸i b¶o hiÓm. TØ lÖ t¸i b¶o hiÓm cho Trung Quèc, B¾c TriÒu Tiªn vµ Ba Lan lóc ®ã còng t­¬ng ®èi cao. * Sau khi miÒn Nam hoµn toµn gi¶i phãng, còng nh­ tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm cò cña miÒn Nam ®­îc tiÕn hµnh quèc h÷u ho¸. C«ng ty B¶o hiÓm vµ T¸i b¶o hiÓm ViÖt Nam ®­îc thµnh lËp ®Ó thùc hiÖn tiÕp tr¸ch nhiÖm cña c¸c c«ng ty cò ®èi víi nh÷ng ng­êi ®­îc b¶o hiÓm muèn tiÕp tôc hîp ®ång. §èi víi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm n­íc ngoµi, c«ng ty cã tr¸ch nhiÖm thanh to¸n vµ ®ßi nî theo ®óng hîp ®ång. N¨m 1976, khi hoµn toµn thèng nhÊt ®Êt n­íc vÒ mÆt Nhµ n­íc, c«ng ty ®­îc chuyÓn thµnh chi nh¸nh cña c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh. Thêi kú nµy, B¶o ViÖt lµ c«ng ty duy nhÊt ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ë ViÖt Nam theo chÕ ®é h¹ch to¸n kÕ to¸n kinh tÕ thèng nhÊt toµn ngµnh. C«ng ty trùc thuéc Bé Tµi chÝnh, cã chøc n¨ng gióp Bé Tµi chÝnh thèng nhÊt qu¶n lý c«ng t¸c b¶o hiÓm Nhµ n­íc vµ trùc tiÕp tiÕn hµnh nghiÖp vô b¶o hiÓm trong c¶ n­íc. Trong giai ®o¹n nµy, ë ViÖt Nam, B¶o ViÖt ®éc quyÒn kinh doanh b¶o hiÓm nªn c¸c s¶n phÈm cña B¶o ViÖt ch­a ®a d¹ng, chñ yÕu thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm phi nh©n thä víi kho¶ng 20 s¶n phÈm b¶o hiÓm. Cã thÓ nãi, thêi gian nµy, ho¹t ®éng b¶o hiÓm ë n­íc ta vÉn ch­a ph¸t triÓn. 2.1.2. Tõ n¨m 1986 ®Õn nay N¨m 1986 ®¸nh dÊu mét b­íc ngo¹t trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc ta. NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø VI diÕn ra vµo n¨m nµy ®· ®­a ra chÝnh s¸ch ®æi míi, t¹o thuËn lîi cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia kinh doanh theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. §ång thêi, ViÖt Nam còng ®· tiÕn hµnh më cöa nÒn kinh tÕ, thu hót ®Çu t­ tõ nhiÒu quèc gia, khu vùc. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh tõng b­íc ph¸t triÓn, ®êi sèng nh©n d©n ®­îc n©ng cao ®ßi hái ngµnh b¶o hiÓm còng ph¶i ®æi míi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu, thÝch hîp víi hoµn c¶nh míi. Sù xuÊt hiÖn cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm míi, c«ng ty liªn doanh, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi... sÏ cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn b¶o hiÓm ë n­íc ta. Ngµy 18/12/1993, nghÞ ®Þnh 100 CP vÒ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ®· ®­îc ChÝnh phñ ban hµnh, më ra b­íc ph¸t triÓn míi cho ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam. Nã ph¸ vì thÕ ®éc quyÒn ®ang tån t¹i, t¹o tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi cña c¸c tæ chøc b¶o hiÓm víi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. MÆc dï vËy, ph¶i tõ sau n¨m 1995, mét lo¹t c¸c c«ng ty kinh doanh b¶o hiÓm míi ra ®êi: B¶o Minh, VINARE, PVI, PJICO... vµ c¸c c«ng ty liªn doanh b¶o hiÓm nh­: UIC, VIA,... Ngoµi ra, víi kho¶ng 40 v¨n phßng ®¹i diÖn cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm n­íc ngoµi vµ h¬n 70.000 ®¹i lý b¶o hiÓm thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn ngµy mét s«i ®éng. ViÖc më cöa thÞ tr­êng b¶o hiÓm còng nh­ sù xuÊt hiÖn cña c¸c c«ng ty míi ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho b¶o hiÓm ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong mét m«i tr­êng c¹nh tranh ngµy cµng quyÕt liÖt. C¸c c«ng ty liªn tôc hoµn thiÖn nh÷ng s¶n phÈm cò, ®ång thêi nghiªn cøu vµ giíi thiÖu nh÷ng lo¹i h×nh nghiÖp vô b¶o hiÓm míi ®a d¹ng vµ hÊp dÉn. Ng­êi tham gia b¶o hiÓm cã thÓ tù do lùa chän ng­êi b¶o hiÓm, lo¹i h×nh dÞch vô b¶o hiÓm víi møc phÝ c¹nh tranh nhÊt. Trong t­¬ng lai, nhu cÇu b¶o hiÓm sÏ ngµy cµng ®a d¹ng h¬n vµ sè l­îng, chñng lo¹i s¶n phÈm ch¾c ch¾n sÏ cßn ®­îc réng më. Kh«ng chØ cã vËy, ®Ó n©ng cao tÝnh c¹nh tranh, c«ng t¸c ch¨m sãc kh¸ch hµng còng ngµy cµng ®­îc chó träng. B¶o hiÓm ViÖt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét thÞ tr­êng vÉn ®ang rÊt giµu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn. 2.2. Vµi nÐt vÒ LuËt kinh doanh B¶o hiÓm cña ViÖt Nam NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng më ra nhiÒu c¬ héi kinh doanh, nh­ng ®ång thêi, nã còng ®Æt ra yªu cÇu ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý thÝch hîp: chÆt chÏ mµ vÉn ®¶m b¶o tÝnh linh ho¹t. Theo dâi qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm ViÖt Nam, cã thÓ thÊy, ngµnh b¶o hiÓm hiÖn nay ®· tiÕn b­íc sang mét giai ®o¹n míi. Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ngµy cµng trë nªn s«i ®éng h¬n, møc ®é c¹nh tranh còng dÇn quyÕt liÖt h¬n nhiÒu. Yªu cÇu ph¶i cã mét luËt riªng ®iÒu chØnh ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lµ v« cïng cÊp thiÕt bëi hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý liªn quan vÉn ch­a ®Çy ®ñ vµ ®ång bé. ThÊy râ tÇm quan träng cña b¶o hiÓm ®èi víi nÒn kinh tÕ - x· héi, ®Æc biÖt lµ sù cÇn thiÕt cña viÖc qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm, ngµy 09/12/2000, Quèc héi kho¸ X, kú häp thø 8 ®· ban hµnh LuËt kinh doanh B¶o hiÓm (LuËt KDBH). §©y lµ luËt ®Çu tiªn quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm, nh»m môc ®Ých b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tham gia b¶o hiÓm, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng b¶o hiÓm. LuËt KDBH sÏ gãp phÇn thóc ®Èy vµ duy tr× sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ - x· héi, æn ®Þnh ®êi sèng nh©n d©n, ®ång thêi t¨ng c­êng hiÖu lùc qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm. KÓ tõ khi cã hiÖu lùc thi hµnh vµo ngµy 01/04/2001, LuËt KDBH ®· ph¸t huy t¸c dông vµ chøng tá ®­îc vai trß cña m×nh trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu Nhµ n­íc ®· ®Ò ra. LuËt KDBH gåm 9 ch­¬ng 129 ®iÒu, víi c¸c néi dung chÝnh nh­ sau: Ch­¬ng I (11 ®iÒu): Nh÷ng quy ®Þnh chung Ch­¬ng II (45 ®iÒu): Hîp ®ång b¶o hiÓm, trong ®ã: + Môc I (18 ®iÒu): Quy ®Þnh chung vÒ hîp ®ång b¶o hiÓm + Môc II (9 ®iÒu): Hîp ®ång b¶o hiÓm con ng­êi + Môc III (12 ®iÒu): Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n + Môc IV (6 ®iÒu): Hîp ®ång b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù Ch­¬ng III (26 ®iÒu): Doanh nghiÖp b¶o hiÓm, trong ®ã: + Môc I (12 ®iÒ._.Çm quan träng cña b¶o hiÓm ®èi víi ®êi sèng kinh tÕ - x· héi vµ sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia, ngay tõ khi míi ra ®êi, ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ë c¸c n­íc EU ®· chÞu sù qu¶n lý chÆt chÏ cña Nhµ n­íc. ë nhiÒu n­íc, c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm trùc thuéc c¸c bé Tµi chÝnh, Kinh tÕ, Th­¬ng m¹i... nh­ Bå §µo Nha, T©y Ban Nha, ý... hoÆc C¬ quan qu¶n lý DÞch vô tµi chÝnh nh­ Anh, cã nh÷ng n­íc dµnh cho c¬ quan qu¶n lý b¶o hiÓm vÞ trÝ ®éc lËp vµ ®Æt d­íi sù qu¶n lý trùc tiÕp cña Thñ t­íng (§øc). Môc tiªu ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan qu¶n lý b¶o hiÓm lµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm vµ ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña thÞ tr­êng b¶o hiÓm. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan nµylµ “®Çy ®ñ, kh¸ch quan, nhÊt qu¸n vµ minh b¹ch”. T¹i hÇu hÕt c¸c n­íc EU, ng©n s¸ch dµnh cho c¬ quan qu¶n lý b¶o hiÓm ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c kho¶n ®ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm, rÊt Ýt n­íc ph¶i dïng ®Õn tµi trî cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc. T¹i c¸c n­íc EU, doanh nghiÖp b¶o hiÓm chØ cã thÓ kinh doanh d­íi nh÷ng h×nh thøc ph¸p lý nhÊt ®Þnh vµ ph¶i cã t­ c¸ch ph¸p nh©n. H×nh thøc doanh nghiÖp b¶o hiÓm ë c¸c n­íc EU kh¸ ®a d¹ng vÒ c¬ cÊu së h÷u vµ h×nh thøc ph¸p lý. VÒ c¬ b¶n, lo¹i h×nh phæ biÕn nhÊt lµ c«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm, tiÕp ®ã lµ c¸c Héi (hay c«ng ty) b¶o hiÓm t­¬ng hç vµ c¸c chi nh¸nh cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm n­íc ngoµi. Tuú theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt mçi n­íc, ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm cßn cã thÓ tiÕn hµnh th«ng qua c«ng ty b¶o hiÓm Nhµ n­íc (ý, Bå §µo Nha), Lloyd’s (Anh), héi hîp t¸c (BØ), c¸c héi tiÕt kiÖm (Thôy §iÓn)... Theo quy ®Þnh cña c¸c luËt vÒ doanh nghiÖp b¶o hiÓm, mét c«ng ty kh«ng ®­îc phÐp kinh doanh ®ång thêi c¶ b¶o hiÓm nh©n thä vµ b¶o hiÓm phi nh©n thä. T¹i tÊt c¶ c¸c n­íc EU, mét tæ chøc nhÊt thiÕt ph¶i cã giÊy phÐp míi ®­îc kinh doanh trong lÜnh vùc b¶o hiÓm. GiÊy phÐp nµy cã gi¸ trÞ trong toµn bé EU vµ ®­îc cÊp cho tõng lo¹i nghiÖp vô b¶o hiÓm cô thÓ (bao gåm c¶ néi dung kinh doanh b¶o hiÓm vµ kinh doanh t¸i b¶o hiÓm). Th«ng th­êng, giÊy phÐp kinh doanh b¶o hiÓm ®­îc cÊp v« thêi h¹n. ViÖc cÊp giÊy giÊy phÐp kinh doanh b¶o hiÓm ë c¸c n­íc EU chØ c¨n cø vµo c¸c yªu cÇu vÒ tµi chÝnh, ph¸p lý, kÕ to¸n, kü thuËt, nh©n sù theo nguyªn t¾c thËn träng mµ kh«ng phô thuéc vµo nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ. Thêi h¹n xÐt cÊp giÊy phÐp ®­îc quy ®Þnh lµ 6 th¸ng kÓ tõ ngµy nhËn hå s¬ hîp lÖ. Trong c¸c ®iÒu kiÖn cÊp giÊy phÐp, ®iÒu kiÖn vÒ tµi chÝnh ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu. T¹i tÊt c¶ c¸c n­íc EU, doanh nghiÖp ph¶i ®¸p øng c¸c yªu cÇu vÒ vèn ph¸p ®Þnh, tuú thuéc vµo lo¹i nghiÖp vô. Tuy nhiªn, sè vèn ph¸p ®Þnh nãi trªn sÏ ®­îc t¨ng lªn do c¸c yÕu tè l¹m ph¸t vµ sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng. Ngoµi ra, sè vèn cæ phÇn ®· ®ãng kh«ng ®­îc thÊp h¬n vèn ph¸p ®Þnh vµ kh«ng thÊp h¬n 20 - 50% sè vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty. C¸c n­íc còng quy ®Þnh møc yªu cÇu ký quü t­¬ng ®­¬ng 25% vèn ph¸p ®Þnh. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã nghÜa vô ®¸p øng c¸c yªu cÇu vÒ biªn kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ trÝch lËp ®ñ c¸c kho¶n sù phßng nghiÖp vô cho toµn bé ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, tõ nhiÒu n¨m nay, c¸c n­íc EU ®· tõ bá viÖc ¸p dông chÕ ®é t¸i b¶o hiÓm b¾t buéc cho mét tæ chøc do ChÝnh phñ chØ ®Þnh. Trõ c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm b¾t buéc, c¸c bªn tham gia b¶o hiÓm cã toµn quyÒn tho¶ thuËn c¸c ®iÒu kiÖn cña hîp ®ång b¶o hiÓm, còng nh­ Ên ®Þnh møc phÝ b¶o hiÓm thÝch hîp. Ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®­îc EU kiÓm so¸t kh¸ chÆt chÏ. Ph¸p luËt c¸c n­íc ®Òu cã sù ph©n ®Þnh c¸c lo¹i tµi s¶n mµ mét doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã thÓ dïng ®Ó ®Çu t­, bao gåm: c¸c quü dù phßng nghiÖp vô ®Ó chi tr¶ c¸c khiÕu n¹i cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm vµ c¸c tµi s¶n dïng ®Ó thanh to¸n cho c¸c chñ nî kh¸c. Do cã c¸c tÝnh chÊt kh¸c nhau, mçi lo¹i tµi s¶n ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh riªng vÒ ®Çu t­. Nguyªn t¾c cña ho¹t ®éng ®Çu t­ mµ c¸c doanh nghiÖp ®Òu ph¶i tu©n thñ lµ “®a d¹ng ho¸, ph©n t¸n rñi ro vµ ®¶m b¶o tÝnh thanh kho¶n cao” nh»m ®¸p øng c¸c yªu cÇu vÒ ®é an toµn vµ kh¶ n¨ng sinh lêi. MÆc dï cã møc ®é tù do ho¸ cao, c¸c n­íc EU vÉn chó träng yªu cÇu “néi ®Þa ho¸ tµi s¶n ®Çu t­”, theo ®ã, c¸c tµi s¶n t¹o thµnh biªn kh¶ n¨ng thanh to¸n ph¶i ®­îc cÊt gi÷ l¹i mét n­íc EU, n¬i cã ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm. Theo ®Þnh kú, doanh nghiÖp b¶o hiÓm ph¶i b¸o c¸o cho c¬ quan qu¶n lý b¶o hiÓm vÒ c¬ cÊu tµi s¶n vµ biÕn ®éng trong danh môc ®Çu t­ cña m×nh. Do nh÷ng ®Æc thï riªng, ho¹t ®éng kinh doanh t¸i b¶o hiÓm ®­îc kiÓm so¸t chÆt chÏ h¬n qua viÖc qu¶n lý c¸c tho¶ thuËn t¸i b¶o hiÓm cña c¸c c«ng ty nh­îng t¸i vµ ho¹t ®éng t¸i b¶o hiÓm cña c«ng ty b¶o hiÓm gèc trong n­íc. C¸c n­íc ®Òu ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c c«ng ty nhËn t¸i b¶o hiÓm lµ c¸c c«ng ty cã uy tÝn trªn thÞ tr­êng vµ cã n¨ng lùc tµi chÝnh tèt, ®¶m b¶o ®¸p øng c¸c tr¸ch nhiÖm ph¸t sinh theo hîp ®ång t¸i b¶o hiÓm. TÊt c¶ c¸c n­íc EU ®Òu duy tr× Ýt nhÊt mét lo¹i b¶o hiÓm b¾t buéc. §ã lµ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù chñ xe c¬ giíi ®èi víi ng­êi thø ba. Ngoµi ra, ë mét sè n­íc, b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi sö dông lao ®éng ®èi víi ng­êi lµm c«ng, b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp còng lµ b¾t buéc. Th«ng th­êng, phÝ b¶o hiÓm b¾t buéc chÞu sù kiÓm so¸t cña c¬ quan qu¶n lý b¶o hiÓm. 2. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn b¶o hiÓm ë Trung Quèc. Trong nh÷ng n¨m qua, ngµnh b¶o hiÓm Trung Quèc ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn rÊt nhanh chãng vµ m¹nh mÏ. Theo Uû ban gi¸m s¸t qu¶n lý b¶o hiÓm Trung Quèc, trong thêi gian qua, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc cña Trung Quèc ®· t¨ng tr­ëng víi tèc ®é rÊt tèt. So víi cïng kú n¨m 2002, tæng doanh thu phÝ b¶o hiÓm t¨ng h¬n 58%, trong ®ã b¶o hiÓm nh©n thä t¨ng h¬n 84%. Theo dù ®o¸n cña nhiÒu chuyªn gia, trong 5 n¨m tíi, nhÞp ®é t¨ng tr­ëng cña ngµnh b¶o hiÓm Trung Quèc cã thÓ ®¹t tíi 20 - 30%, vµ xu thÕ nµy cã thÓ kÐo dµi trong 15 - 20 n¨m. §Õn n¨m 2005, tæng doanh thu phÝ b¶o hiÓm th­¬ng nghiÖp cña Trung Quèc sÏ ®¹t tíi 5000 tû NDT, chiÕm 12% GDP, trong ®ã, doanh thu phÝ b¶o hiÓm nh©n thä sÏ ®¹t tíi 3000 tû NDT, chiÕm 6,8% GDP, sÏ v­ît qua Anh, §øc, Ph¸p, vÒ tæng doanh thu phÝ sÏ ®øng thø 5 thÕ giíi. (Nguån: www.vnn.vn, ngµy 3/12/2003) Sù ra ®êi cña C«ng ty b¶o hiÓm T©n C­¬ng vµo gi÷a nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû XX vµ hµng lo¹t c¸c c«ng ty b¶o hiÓm míi cïng víi sù tham gia cña c¸c tËp ®oµn b¶o hiÓm n­íc ngoµi ®· xo¸ bá t×nh tr¹ng ®éc quyÒn cña C«ng ty b¶o hiÓm nh©n d©n Trung Quèc (PICC), t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh míi. HÖ thèng thÞ tr­êng b¶o hiÓm ®­îc x©y dùng, trong ®ã kh«ng chØ cã sù tham gia cña ng­êi b¶o hiÓm, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm mµ cßn cã c¸c c¬ quan m«i giíi b¶o hiÓm. HiÖp héi b¶o hiÓm Trung Quèc ®­îc thµnh lËp víi Ýnh chÊt lµ mét bé m¸y tæ chøc toµn quèc cã tÝnh tù nguyÖn. Héi nh÷ng ng­êi tiªu dïng còng ®­îc h×nh thµnh nh»m n©ng cao hiÓu biÕt, b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. HÖ thèng ph¸p lý gi¸m s¸t, qu¶n lý b¶o hiÓm chuyªn nghiÖp ®­îc x©y dùng víi LuËt b¶o hiÓm vµ Uû ban gi¸m s¸t, qu¶n lý b¶o hiÓm cã chi nh¸nh ë c¸c ®Þa ph­¬ng trong n­íc. Sau khi ®· kiÖn toµn vÒ ph¸p lý gi¸m s¸t, qu¶n lý b¶o hiÓm Trung Quèc míi tiÕn hµnh thÞ tr­êng ho¸ tû lÖ phÝ b¶o hiÓm ®Ó tr¸nh g©y rèi lo¹n thÞ tr­êng. Tr­íc th¸ch thøc c¹nh tranh cña hµng chôc c«ng ty b¶o hiÓm n­íc ngoµi th©m nhËp vµo thÞ tr­êng, Trung Quèc còng ®· tham kh¶o, häc tËp c¸c kinh nghiÖm thµnh c«ng vµ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý tiªn tiÕn cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm n­íc ngoµi ®Ó ®æi míi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc. Trung Quèc ®· tiÕn hµnh c¶i c¸ch m« h×nh tæ chøc ë c¸c c«ng ty b¶o hiÓm vµ thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý míi. C¸ch thøc tæ chøc theo kiÓu cò víi h×nh thøc qu¶n lý, ph©n cÊp theo hÖ thèng däc ®· ®­îc thay thÕ b»ng m« h×nh tæ chøc míi cã tÝnh co gi·n linh ho¹t. M« h×nh nµy cã rÊt Ýt cÊp qu¶n lý, gi¶m bít rÊt nhiÒu c¸c cÊp trung gian trong bé phËn chøc n¨ng cña doanh nghiÖp. NhiÒu ban, nhãm ®­îc h×nh thµnh víi nh÷ng c¸n bé chuyªn tr¸ch ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ lµm viÖc, ®ång thêi c¸c c«ng ty còng tiÕn hµnh ®µo t¹o hoÆc tuyÓn dông tõ n­íc ngoµi nh÷ng nh©n tµi cã phÈm chÊt tèt. ViÖc häc hái kinh nghiÖm ph¸t triÓn ë nh÷ng n­íc cã nÒn b¶o hiÓm ph¸t triÓn nh­ c¸c n­íc EU còng nh­ tõ Trung Quèc - n­íc cã nhiÒu mÆt t­¬ng ®ång víi ViÖt Nam lµ rÊt cÇn thiÕt. §Ó ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam cã ®­îc nh÷ng b­íc tiÕn v÷ng ch¾c, qu¸ tr×nh nghiªn cøu sÏ ®ßi hái nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc, còng nh­ viÖc ¸p dông sÏ ph¶i rÊt linh ho¹t. Mét sè gi¶i ph¸p thùc hiÖn §Ó hoµn thµnh tèt nh÷ng môc tiªu mµ ChÝnh phñ ®· ®Ò ra, ngµnh b¶o hiÓm sÏ ph¶i nç lùc rÊt nhiÒu ®Ó t¨ng tèc ®é ph¸t triÓn trong khi vÉn ®¹t hiÖu qu¶ cao. §iÒu nµy ®ßi hái sù nç lùc tõ rÊt nhiÒu phÝa: c¸c c¬ quan Nhµ n­íc, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trªn thÞ tr­êng, còng nh­ nh÷ng c¸ nh©n, tæ chøc kh¸c cã lªn quan. C¸c bé phËn trªn cÇn thùc hiÖn tèt nh÷ng chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh, ®ång thêi, ph¶i cã ®­îc sù phèi hîp chÆt chÏ víi nhau ®Ó cã thÓ ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu mµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh b¶o hiÓm ®· ®Ò ra. 1. VÒ phÝa nhµ n­íc Ngµnh b¶o hiÓm n­íc ta vÉn cßn rÊt non trÎ, míi thùc sù b¾t ®Çu ph¸t triÓn trong vßng 10 n¨m trë l¹i ®©y nªn. §©y l¹i lµ mét ngµnh cã nhiÒu ®Æc thï riªng vµ cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ. Do vËy, vai trß cña Nhµ n­íc trong qu¶n lý, ph¸t triÓn ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lµ rÊt to lín. Trong giai ®o¹n tíi ®©y, Nhµ n­íc cÇn thùc hiÖn tèt c«ng t¸c qu¶n lý, t¹o ®­îc m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi, ®ång thêi cã nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Ó ngµnh b¶o hiÓm cã ®­îc nh÷ng b­íc ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ ®óng h­íng. 1.1. Hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc LuËt KDBH ®· cã nh÷ng quy ®Þnh rÊt râ rµng vÒ c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vµ c¸c néi dung qu¶n lý vÒ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm. Theo ®iÒu 121, ChÝnh phñ thèng nhÊt qu¶n lý nhµ n­íc trong lÜnh vùc kinh doanh b¶o hiÓm víi c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh tr­íc ChÝnh phñ lµ Bé Tµi chÝnh. C¸c bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, uû ban nh©n d©n c¸c cÊp trong ph¹m vi nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh còng cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ kinh doanh b¶o hiÓm. Nh­ vËy, ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ®­îc diÔn ra thuËn lîi vµ ®óng luËt, c¸c c¬ quan kÓ trªn sÏ ph¶i hoµn thµnh tèt c«ng t¸c qu¶n lý, cô thÓ lµ 10 néi dung quy ®Þnh t¹i ®iÒu 120 cña LuËt KDBH. §Ó t¹o sù yªn t©m cho c¸c c«ng ty kinh doanh b¶o hiÓm, Nhµ n­íc cÇn ph¶i t¹o lËp vµ duy tr× mét m«i tr­êng kinh doanh an toµn, æn ®Þnh, b×nh ®¼ng vµ thuËn lîi. §iÒu nµy thÓ hiÖn tr­íc hÕt ë viÖc x©y dùng mét khu«n khæ ph¸p lý phï hîp víi sù vËn ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. Trong c«ng t¸c qu¶n lý, Nhµ n­íc cÇn sö dông c¸c c«ng cô ph¸p lý mét c¸ch thÝch hîp vµ hiÖu qu¶, ®Æc biÖt cÇn ph¶i h¹n chÕ tèi ®a sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, kiÓm so¸t ®éc quyÒn, ®¶m b¶o mét m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi, b×nh ®¼ng. Nhµ n­íc còng ph¶i cã chñ tr­¬ng ®æi míi ph­¬ng thøc vµ n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm, tiÕn dÇn tíi thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c vµ chuÈn mùc qu¶n lý b¶o hiÓm quèc tÕ. ViÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« còng cÇn ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch tÝch cùc vµ ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cao. Chøc n¨ng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc cÇn ®­îc ph©n biÖt râ rµng. Nhµ n­íc gi¸m s¸t ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm th«ng qua hÖ thèng c¸c chØ tiªu vÒ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm vµ kiÓm tra, xö lý vi ph¹m theo ph¸p luËt, kh«ng can thiÖp hµnh chÝnh vµo ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Tíi ®©y, Nhµ n­íc sÏ chØ ®¹o viÖc kiÖn toµn bé m¸y tæ chøc cña HiÖp héi b¶o hiÓm ViÖt Nam ®Ó HiÖp héi thùc hiÖn ®­îc vai trß cÇu nèi gi÷a doanh nghiÖp vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc. Do tÝnh chÊt quan träng cña ngµnh b¶o hiÓm ®èi víi nÒn kinh tÕ, trong nh÷ng tr­êng hîp cÇn thiÕt, Nhµ n­íc còng cÇn ph¶i tiÕn hµnh can thiÖp vµ ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng. ViÖc duy tr× vai trß chñ ®¹o cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ n­íc vÉn hÕt søc quan träng, nh»m tr¸nh nh÷ng t¸c ®éng xÊu cña ngo¹i c¶nh, còng nh­ tr¸nh sù th©u tãm cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi. ViÖc thùc hiÖn ®­îc c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t chÆt chÏ ®Ó n¾m thÕ chñ ®éng, trong khi vÉn t¹o m«i tr­êng tù do kinh doanh lµ rÊt khã kh¨n, ®ßi hái nhiÒu kiÕn thøc, kinh nghiÖm vÒ ho¹t ®éng b¶o hiÓm, còng nh­ sù linh ho¹t trong viÖc ¸p dông c¸c c«ng cô qu¶n lý Nhµ n­íc. Trong bèi c¶nh ViÖt Nam ®ang tÝch cùc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, tõng b­íc ph¶i më cöa thÞ tr­êng theo c¸c hiÖp ®Þnh vµ cam kÕt quèc tÕ, ngµnh b¶o hiÓm ®ang ®øng tr­íc th¸ch thøc vµ vËn héi míi, ®ßi hái c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc ph¶i cã nh÷ng c¶i c¸ch phï hîp. Do vËy, viÖc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i nh»m n©ng cao tr×nh ®é cña ®éi ngò qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ lÜnh vùc b¶o hiÓm lµ rÊt cÊp thiÕt. 1.2. X©y dùng hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý ®Çy ®ñ, thèng nhÊt LuËt KDBH ®­îc ban hµnh tõ cuèi n¨m 2000 vµ cã hiÖu lùc tõ 01/04/2001 ®· t¹o c¬ së ph¸p lý c¨n b¶n cho ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ë ViÖt Nam. Cïng víi LuËt lµ rÊt nhiÒu v¨n b¶n d­íi LuËt h­íng dÉn thi hµnh mét c¸ch cô thÓ, t¹o rÊt nhiÒu thuËn lîi cho c¸c ®èi t­îng tham gia ho¹t ®éng b¶o hiÓm. Tuy nhiªn, thùc tÕ ¸p dông trong thêi gian qua cho thÊy LuËt vµ nhiÒu v¨n b¶n LuËt vÉn cßn nhiÒu chç ch­a thèng nhÊt, ch­a ®Çy ®ñ, hoÆc ch­a thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n­íc ta. ChÝnh v× thÕ, tíi ®©y, nh÷ng nhµ lµm luËt cÇn häc hái thªm kinh nghiÖm x©y dùng luËt cña c¸c n­íc, ®ång thêi cã nh÷ng nghiªn cøu cô thÓ c¸c ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam ®Ó cã nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch hîp h¬n n÷a. Sù thiÕu hôt mét khung ph¸p lý ®iÒu chØnh ho¹t ®éng c¹nh tranh ë n­íc ta hiÖn nay ®ang g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n cho ho¹t ®éng kinh doanh cña nhiÒu ngµnh nghÒ, trong ®ã b¶o hiÓm chÞu t¸c ®éng kh«ng nhá. Do vËy, nhiÖm vô quan träng ®Æt ra trong thêi gian tíi lµ ChÝnh phñ cïng c¸c bé, ngµnh liªn quan tiÕn hµnh nghiªn cøu, so¹n th¶o vµ tr×nh Quèc héi th«ng qua LuËt C¹nh tranh. Tr­íc khi LuËt C¹nh tranh ®­îc ban hµnh, c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm, cô thÓ lµ Bé Tµi chÝnh, cÇn ban hµnh th«ng t­, chÕ tµi cô thÓ ®Ó qu¶n lý, kiÓm so¸t ho¹t ®éng c¹nh tranh vµ xö lý vi ph¹m vÒ c¹nh tranh trong lÜnh vùc b¶o hiÓm. 1.3. T¹o c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ­u ®·i, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn ho¹t ®éng b¶o hiÓm Ngoµi viÖc t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc, x©y dùng m«i tr­êng ph¸p lý ®Çy ®ñ, thèng nhÊt, Nhµ n­íc sÏ ph¶i tiÕp tôc hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ®Ó thÞ tr­êng ph¸t triÓn lµnh m¹nh, an toµn, phï hîp víi yªu cÇu héi nhËp, ®ång thêi vÉn b¶o ®¶m tÝnh chñ ®éng vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh b¶o hiÓm. Mét chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó khuyÕn khÝch viÖc tham gia b¶o hiÓm cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc, khuyÕn khÝch viÖc më réng thÞ tr­êng, ph¹m vi ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm lµ rÊt cÇn thiÕt. Tr­íc hÕt, Nhµ n­íc sÏ cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ng­êi d©n tham gia b¶o hiÓm nh©n thä nh­ sö dông c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ nh­ thùc hiÖn viÖc khÊu trõ mét phÇn phÝ b¶o hiÓm mµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ph¶i ®ãng ra khái thu nhËp chÞu thuÕ. ChÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ thuÕ còng cã thÓ ¸p dông cho sè tiÒn b¶o hiÓm mµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®­îc nhËn b»ng c¸ch miÔn mét phÇn hay toµn bé thuÕ ph¶i ®ãng. Ngoµi ra, Nhµ n­íc khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm b»ng c¸ch cho h­ëng chÝnh s¸ch ­u ®·i khi cung cÊp c¸c dÞch vô b¶o hiÓm trong c¸c lÜnh vùc cã ý nghÜa kinh tÕ - x· héi cao nh­ b¶o hiÓm n«ng, l©m, ng­ nghiÖp, dÞch vô b¶o hiÓm nh©n thä cã tÝnh chÊt ®Çu t­ dµi h¹n... ®Æc biÖt lµ ­u ®·i cho nh÷ng doanh nghiÖp b¶o hiÓm chó träng më réng ph¹m vi ho¹t ®éng ®Õn c¸c vïng s©u, vïng xa. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®­îc phÐp thµnh lËp quü ®Çu t­, quü tÝn th¸c vµ c«ng ty qu¶n lý quü theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt. C¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi sö dông phÝ b¶o hiÓm thu ®­îc ®Ó ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam còng ®­îc ¸p dông c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ ®Çu t­ nh­ c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong n­íc. Nhµ n­íc còng cã thÓ ­u tiªn c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm b¶o hiÓm nh©n thä ®­îc ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n, c«ng tr×nh cã ®é an toµn vÒ vèn lín, lîi tøc ®Çu t­ cao... Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm cÇn ®­îc khuyÕn khÝch hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ qu¶n lý kinh doanh, ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé cã ®ñ tr×nh ®é theo c¸c chuÈn mùc quèc tÕ, ®­îc thuª chuyªn gia trong n­íc vµ ngoµi n­íc ®Ó qu¶n lý mét sè lÜnh vùc ho¹t ®éng theo ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 2. VÒ phÝa c¸c c«ng ty b¶o hiÓm §Ó ph¸t triÓn ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam, bªn c¹nh nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi mµ Nhµ n­íc t¹o ra, sù cè g¾ng h¬n n÷a cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong viÖc ph¸t huy néi lùc, tranh thñ ngo¹i lùc ®Ó t¹o søc m¹nh bÒn v÷ng lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt. 2.1. N©ng cao h¬n n÷a n¨ng lùc, tÝnh c¹nh tranh cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm §èi víi mét c«ng ty b¶o hiÓm, n¨ng lùc vÒ vèn, c«ng nghÖ, tr×nh ®é qu¶n lý, kinh doanh... lµ nh÷ng yÕu tè rÊt quan träng t¹o nªn søc m¹nh. NÕu kh«ng tù hoµn thiÖn vµ n©ng cao n¨ng lùc, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc sÏ khã cã thÓ ®øng v÷ng vµ thµnh c«ng trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh ngµy cµng trë nªn gay g¾t nh­ hiÖn nay. Trong giai ®o¹n tíi, khi Nhµ n­íc thùc hiÖn chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc chØ gi÷ l¹i B¶o ViÖt, c¸c c«ng ty nµy sÏ ph¶i tù ho¹t ®éng, c¹nh tranh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. V× vËy, ngay tõ b©y giê, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc cÇn tù t¹o cho m×nh mét vÞ thÕ v÷ng ch¾c, duy tr× vµ më réng thÞ phÇn, t¹o niÒm tin ë kh¸ch hµng. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng nh÷ng ph¶i ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô, mµ còng ph¶i chó träng ®Õn viÖc ch¨m sãc kh¸ch hµng, gi¶i quyÕt nhanh chãng, hîp lý c«ng t¸c båi th­êng tæn thÊt trong c¸c tr­êng hîp x¶y ra rñi ro ®­îc b¶o hiÓm. ViÖc t¨ng c­êng ®µo t¹o, båi d­ìng nghiÖp vô, phong c¸ch phôc vô, n©ng cao ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cho c¸c c¸n bé kinh doanh, ®¹i lý m«i giíi b¶o hiÓm còng rÊt cÇn thiÕt. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm còng cÇn nhanh chãng n¾m b¾t vµ øng dông c¸c thµnh tùu cña khoa häc c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµo qu¸ tr×nh khai th¸c vµ qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh, tiÕt kiÖm chi phÝ qu¶n lý, h¹ phÝ b¶o hiÓm mét c¸ch hîp lý. Ho¹t ®éng ®Çu t­ còng cÇn ®­îc ®Èy m¹nh mét c¸ch cã hiÖu qu¶, b»ng c¸ch tËn dông tèi ®a c¸c c«ng cô ®Çu t­ tµi chÝnh, tham gia tÝch cùc vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n. Khi tham gia ®Çu t­ vµo c¸c c«ng tr×nh, c¸c dù ¸n cã vèn lín, c¸c c«ng ty cÇn chó träng c«ng t¸c thÈm ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o møc ®é an toµn, tÝnh thanh kho¶n còng nh­ kh¶ n¨ng sinh lêi cho ®ång vèn. Ho¹t ®éng c¹nh tranh trong thêi gian tíi b¸o hiÖu sÏ rÊt s«i næi, gay g¾t. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh cñng cè chç ®øng trªn thÞ tr­êng, c¸c c«ng ty còng cÇn chó ý ®Õn viÖc c¹nh tranh mét c¸ch lµnh m¹nh b»ng chÝnh chÊt l­îng dÞch vô, uy tÝn nghÒ nghiÖp, cïng víi viÖc ®Çu t­ hiÖu qu¶, tiÕt kiÖm chi phÝ ho¹t ®éng... Cã nh­ vËy, c¸c c«ng ty míi t¹o ®­îc h×nh ¶nh tèt, uy tÝn lín ®èi víi kh¸ch hµng. Víi sù tham gia cña nhiÒu c«ng ty n­íc ngoµi h¬n trong thêi gian tíi, thÞ tr­êng b¶o hiÓm høa hÑn sÏ cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn míi ®ßi hái tÊt c¸c c¸c c«ng ty ph¶i cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn cô thÓ ®Ó cã thÓ thÝch nghi víi m«i tr­êng kinh doanh míi, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ, h­íng tíi nÒn kinh tÕ tri thøc. 2.2. §Èy m¹nh ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i Trong t×nh h×nh c¹nh tranh ®ang ngµy cµng m¹nh mÏ, ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n t¹o nªn thµnh c«ng cña mét doanh nghiÖp. Trong lÜnh vùc b¶o hiÓm, yÕu tè nµy cã vai trß rÊt quan träng, ®Æc biÖt lµ ë ViÖt Nam hiÖn nay, khi mµ nhËn thøc cña ng­êi d©n vÒ sù cÇn thiÕt cña b¶o hiÓm ®èi víi nÒn kinh tÕ, còng nh­ ®èi víi ®êi sèng x· héi vÉn cßn h¹n chÕ. §©y lµ mét c¬ héi tèt ®Ó c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm n©ng cao hiÓu biÕt cña ng­êi d©n vÒ b¶o hiÓm, ®ång thêi x©y dùng ®­îc h×nh ¶nh cña c«ng ty m×nh trong nh÷ng kh¸ch hµng tiÒm n¨ng. ViÖc qu¶ng b¸ c¸c s¶n phÈm b¶o hiÓm, khuÕch tr­¬ng h×nh ¶nh cña c«ng ty th«ng qua qu¶ng c¸o, qua c¸c ho¹t ®éng x· héi mang tÝnh nh©n ®¹o lµ nh÷ng ph­¬ng thøc mµ c¸c c«ng ty nªn h­íng tíi. Thùc tÕ lµ còng ®· cã nhiÒu c«ng ty b¶o hiÓm thµnh c«ng b»ng ph­¬ng ph¸p nµy nh­ B¶o ViÖt, Prudential, AIA... C¸c c«ng ty còng nªn thùc hiÖn viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c kªnh ph©n phèi th«ng qua nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p th­êng gÆp hiÖn nay ë c¸c c«ng ty b¶o hiÓm lµ tiÕn hµnh qua hÖ thèng ng©n hµng, qua c¸c tæ chøc tµi chÝnh. Qua ®©y, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm sÏ cã c¬ héi tiÕp cËn víi ®«ng ®¶o c¸c kh¸ch hµng giµu tiÒm n¨ng víi kh¶ n¨ng tµi chÝnh cao vµ nhu cÇu lín. Ngoµi ra, viÖc tiÕp cËn kh¸ch hµng b»ng th­ trùc tiÕp hoÆc Internet còng cã thÓ mang l¹i hiÖu qu¶ rÊt cao. Trong xu thÕ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn nh­ hiÖn nay, viÖc b¸n b¶o hiÓm qua m¹ng ®ang ngµy cµng phæ biÕn. HÇu hÕt c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam ®Òu ®· cã website riªng, song míi chØ cã mét vµi c«ng ty cho phÐp kh¸ch hµng ®¨ng ký mua b¶o hiÓm, còng nh­ thanh to¸n trùc tuyÕn. ViÖc triÓn khai h×nh thøc nµy vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n, do h¹ tÇng th«ng tin n­íc ta cßn yÕu kÐm, viÖc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt vÉn rÊt phæ biÕn... song ®©y còng lµ mét ph­¬ng thøc hiÖu qu¶ mµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm cÇn l­u t©m. 2.3. T¨ng c­êng hîp t¸c trong n­íc, quèc tÕ §Ó t¨ng c­êng søc m¹nh trong m«i tr­êng kinh doanh míi, bªn c¹nh viÖc ph¸t huy néi lùc, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm rÊt cÇn ph¶i b¾t tay hîp t¸c víi nhau trong nhiÒu mÆt. Th«ng qua HiÖp héi b¶o hiÓm, c¸c thµnh viªn cã thÓ cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc nh»m më réng, ®Þnh h­íng cho thÞ tr­êng, duy tr× sù c¹nh tranh lµnh m¹nh, chèng trôc lîi b¶o hiÓm... t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cã lîi cho toµn ngµnh. C¸c c«ng ty trong HiÖp héi nªn cïng nhau thiÕt lËp nh÷ng quy t¾c kinh doanh lµnh m¹nh cho c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh, xö lý nh÷ng tr­êng hîp vi ph¹m. Ngoµi ra, c¸c c«ng ty còng cã thÓ liªn kÕt víi nhau t¹o ra mét tiÕng nãi chung ®Ó ®ãng gãp ý kiÕn, kiÕn nghÞ víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn chung cho ngµnh b¶o hiÓm còng nh­ cïng nhau cã nh÷ng b­íc ®i thÝch hîp khi thÞ tr­êng cã nh÷ng diÔn biÕn xÊu. §ång thêi, viÖc hîp t¸c chÆt chÏ víi nhau trong viÖc ®µo t¹o c¸n bé, ®¹i lý, thu thËp, sö dông c¸c sè liÖu thèng kª liªn quan, x©y dùng, t¨ng c­êng uy tÝn vµ h×nh ¶nh tèt ®Ñp cña toµn ngµnh... sÏ gióp c¸c c«ng ty sö dông tiÕt kiÖm chi phÝ, n©ng cao hiÖu qu¶ khai th¸c nguån th«ng tin, nguån nh©n lùc... Kh«ng chØ t¨ng c­êng hîp t¸c trong n­íc, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam còng ph¶i ®Èy m¹nh hîp t¸c quèc tÕ. C¸c c«ng ty cã thÓ t¹o lËp, cñng cè mèi quan hÖ víi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, t¸i b¶o hiÓm cã kinh nghiÖm, uy tÝn trong khu vùc vµ quèc tÕ nh»m hîp t¸c trong c¸c lÜnh vùc ®µo t¹o chuyªn m«n, nghiÖp vô cho nguån nh©n lùc, trî gióp vÒ kü thuËt, c«ng nghÖ, trao ®æi th«ng tin... ViÖc thóc ®Èy hîp t¸c quèc tÕ còng sÏ më ra nh÷ng c¬ héi kinh doanh míi cho c¶ hai phÝa, t¹o thuËn lîi cho ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam v­¬n ra víi thÕ giíi. 3. VÒ phÝa c¸c tæ chøc kh¸c §Ó hoµn thµnh c¸c môc tiªu mµ ChÝnh phñ ®Ò ra cho ngµnh b¶o hiÓm trong giai ®o¹n 2003 - 2010, bªn c¹nh c¸c viÖc nh÷ng nç lùc tõ phÝa Nhµ n­íc, tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm, sù tham gia cña c¸c tæ chøc kh¸c cã liªn quan sÏ cã vai trß rÊt to lín. C¸c doanh nghiÖp thuéc nÒn kinh tÕ ®Òu cÇn cã nhËn thøc râ rµng h¬n vÒ tÇm quan träng cña b¶o hiÓm, ®ång thêi, tÝch cùc chñ ®éng tham gia mua b¶o hiÓm cho tµi s¶n, con ng­êi, còng nh­ tr¸ch nhiÖm d©n sù. NhiÒu lÜnh vùc b¶o hiÓm thiÕt yÕu nh­ b¶o hiÓm ch¸y næ, b¶o hiÓm trong n«ng nghiÖp... ch­a ®­îc c¸c c¸ nh©n, ®¬n vÞ quan t©m mét c¸ch ®óng møc. §Æc biÖt, víi nh÷ng lÜnh vùc cã tiÒm n¨ng lín nh­ b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, b¶o hiÓm hµng kh«ng... c¸c c«ng ty b¶o hiÓm rÊt cÇn sù hîp t¸c cña c¸c bªn liªn quan. C¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cÇn nhËn thøc ý nghÜa cña viÖc giµnh quyÒn mua b¶o hiÓm, ®Ó chuyÓn tõ tËp qu¸n b¸n FOB, mua CIF sang b¸n CIF, mua FOB. §ång thêi, c¸c doanh nghiÖp nµy còng nªn chó träng mua b¶o hiÓm ë nh÷ng c«ng ty trong n­íc, võa tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ, võa thuËn tiÖn trong giao dÞch, trong gi¶i quyÕt båi th­êng, l¹i gãp phÇn vµo viÖc ph¸t triÓn nÒn b¶o hiÓm ViÖt Nam. Ngoµi ra, sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng b¶o hiÓm còng kh«ng thÓ t¸ch rêi khái sù ph¸t triÓn chung cña thÞ tr­êng tµi chÝnh. Thêi gian tíi, thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng liªn ng©n hµng... ph¶i ®­îc ph¸t triÓn h¬n n÷a, ®ång thêi, c¸c ngµnh b¶o hiÓm, ng©n hµng, chøng kho¸n cÇn ®Èy m¹nh hîp t¸c. Bªn c¹nh ®ã, ho¹t ®éng kinh doanh bÊt ®éng s¶n còng ph¶i ®­îc chuÈn ho¸ theo nguyªn t¾c kinh tÕ thÞ tr­êng. KÕt LuËn B¶o hiÓm lµ mét lÜnh vùc tµi chÝnh rÊt quan träng ®èi víi c¸c quèc gia nãi chung vµ víi ViÖt Nam nãi riªng. Kh«ng chØ lµ mét biÖn ph¸p di chuyÓn rñi ro, b¶o hiÓm ngµy nay ®· trë thµnh mét trong nh÷ng kªnh huy ®éng vèn hiÖu qu¶ cho nÒn kinh tÕ. Thùc tÕ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm thêi gian qua ®· cho thÊy sù lín m¹nh kh«ng ngõng cña ngµnh b¶o hiÓm vµ nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn trong t­¬ng lai. Tuy nhiªn, ®Ó hoµn thµnh môc tiªu ph¸t triÓn ngµnh b¶o hiÓm nh­ ®· ®­îc ®Ò ra trong “ChiÕn l­îc ph¸t triÓn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam tõ n¨m 2003 ®Õn n¨m 2010”, ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam vÉn cßn nhiÒu viÖc ph¶i lµm, trong ®ã, c¶ Nhµ n­íc, doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n liªn quan ®Òu ph¶i hÕt søc nç lùc vµ cã sù phèi hîp tÝch cùc víi nhau. Víi ®Ò tµi “B¶o hiÓm ViÖt Nam - thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn”, em hy väng cã thÓ mang l¹i c¸i nh×n tæng thÓ nhÊt vÒ thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam hiÖn nay, còng nh­ ®­a ra ®­îc nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt thùc cho sù lín m¹nh cña ngµnh. Nh÷ng nghiªn cøu cña em cã thÓ cßn ch­a hoµn toµn chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ, do vËy, em rÊt mong nhËn ®­îc ®ãng gãp nhiÖt t×nh cña thÇy c« vµ c¸c b¹n. Mét lÇn n÷a, em xin ®­îc ch©n thµnh c¶m ¬n nh÷ng ng­êi ®· nhiÖt t×nh gióp ®ì em hoµn thµnh bµi kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy, ®Æc biÖt lµ thÇy gi¸o TS. Vò SÜ TuÊn. Tµi liÖu tham kh¶o 1. B¶o hiÓm trong kinh doanh, TS. Hoµng V¨n Ch©u, TS. Vò SÜ TuÊn, TS. NguyÔn Nh­ TiÕn, NXB Khoa häc kü thuËt, 2002 2. B¶o hiÓm - nguyªn t¾c vµ thùc hµnh, TS. David Bland, NXB Tµi chÝnh, 1998. 3. Gi¸o tr×nh b¶o hiÓm, PGS.TS Hå SÜ Hµ (chñ biªn), NXB Thèng kª, 2000. 4. NghÞ ®Þnh 100/1993/N§ - CP cña ChÝnh phñ vÒ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm 5. LuËt kinh doanh b¶o hiÓm sè 24/2000/QH10 6. NghÞ ®Þnh 42/2001/N§ - CP cña ChÝnh phñ qui ®Þnh chi tiÕt thi hµnh mét sè ®iÒu cña LuËt kinh doanh b¶o hiÓm 7. Th«ng t­ 71/2001/TT - BTC cña Bé Tµi chÝnh qui ®Þnh chi tiÕt thi hµnh mét sè ®iÒu cña LuËt kinh doanh b¶o hiÓm 8. NghÞ ®Þnh 77/2003/ N§ - CP cña ChÝnh phñ vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Bé Tµi chÝnh 9. QuyÕt ®Þnh 153/2003/Q§ - BTC cña Bé Tµi chÝnh vÒ viÖc ban hµnh hÖ thèng chØ tiªu gi¸m s¸t doanh nghiÖp b¶o hiÓm 10. QuyÕt ®Þnh 175/2003/Q§ - TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt “ChiÕn l­îc ph¸t triÓn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam tõ n¨m 2003 ®Õn n¨m 2010” 11. B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh n¨m 2002 - B¶o ViÖt 12. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam - B¶o ViÖt, 2002 13. Giíi thiÖu Ph¸p luËt vÒ kinh doanh b¶o hiÓm t¹i c¸c n­íc thuéc Liªn minh Ch©u ¢u - B¶o ViÖt 14. Lµm thÕ nµo ®Ó b¶o hiÓm nh©n thä trë thµnh thãi quen cña ng­êi d©n ViÖt Nam (T¹p chÝ b¶o hiÓm - sè 3/2001) 15. C¶i c¸ch m« h×nh tæ chøc cña c«ng ty b¶o hiÓm Trung Quèc (T¹p chÝ b¶o hiÓm - sè 3/2001) 16. T¨ng nhanh tèc ®é thÞ tr­êng ho¸ tû lÖ phÝ b¶o hiÓm ë Trung Quèc (T¹p chÝ b¶o hiÓm - sè 4/2001 vµ sè 3/2002) 17. Nh×n l¹i thÞ tr­êng b¶o hiÓm nh©n thä sau 5 n¨m ho¹t ®éng (T¹p chÝ b¶o hiÓm - sè 1 vµ 2/2002) 18. Kinh doanh b¶o hiÓm - kªnh huy ®éng vèn ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ (T¹p chÝ Tµi chÝnh - sè 2/2001) 19. N©ng cao tiÒm lùc tµi chÝnh quèc gia, ®¶m b¶o chݪn l­îc thÞ tr­êng kinh tÕ nhanh, bÒn v÷ng (T¹p chÝ Tµi chÝnh - sè 1/2001) 20. LuËt KDBH - c¸c ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp b¶o hiÓm (T¹p chÝ Tµi chÝnh - sè 5/2001) 21. Nh»m ph¸t triÓn bÒn v÷ng thÞ tr­êng b¶o hiÓm nh©n thä ViÖt Nam (T¹p chÝ Tµi chÝnh - sè 4/2002) 22. B¶o hiÓm vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n (T¹p chÝ Tµi chÝnh - sè 11/2002) 23. B­íc ®ét ph¸ cña ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam (T¹p chÝ Tµi chÝnh - sè 11/2003) 24. “X· héi ho¸ b¶o hiÓm x· héi (Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam - 6/1/2003) 25. TiÒm n¨ng thÞ tr­êng b¶o hiÓm cßn lín (Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam - 2/6/2003) 26. Doanh thu phÝ b¶o hiÓm ®Çu t­ vµo ®©u (Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam - 23/6/2003) 27. C¹nh tranh b¶o hiÓm phi nh©n thä (Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam – 15/9/2003) 28. Th«ng tin tõ c¸c website: + www.laodong.com.vn + www.vnexpress.net + www.vnn.vn + www.vneconomy.com.vn + www.mofa.gov.vn + www.mof.gov.vn + www.media.vdc.com.vn + www.tintucvietnam.com + www.vcci.com.vn + www.saigonnet.vn + www.vietlaw.gov.vn + www.baoviet.com.vn + www.prudential.com.vn + www.pjico.com.vn + www.aia.com.vn + www.via.com.vn + www.dddn.com.vn + www.bussiness.com.vn + www.aon.com.vn Môc lôc Lêi më ®Çu 1 Ch­¬ng I: Kh¸i qu¸t chung vÒ b¶o hiÓm 3 I. Kh¸t qu¸t chung vÒ b¶o hiÓm 3 1. Nguån gèc cña b¶o hiÓm 3 2. §Þnh nghÜa 4 3. B¶n chÊt cña b¶o hiÓm 6 4. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña b¶o hiÓm 7 5. C¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm 11 II. Sù cÇn thiÕt cña b¶o hiÓm ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 17 1. Sù cÇn thiÕt cña b¶o hiÓm 17 2. T¸c dông vµ vai trß cña b¶o hiÓm 23 Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng b¶o hiÓm ë ViÖt Nam thêi gian qua 29 I. S¬ l­îc vÒ lÞch sö ph¸t triÓn ngµnh B¶o hiÓm ViÖt Nam 29 1. LÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm trªn thÕ giíi 29 2. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ngµnh b¶o hiÓm ë ViÖt Nam 31 II. C¸c tæ chøc kinh doanh b¶o hiÓm ë ViÖt Nam 36 1. C¸c c«ng ty kinh doanh b¶o hiÓm 36 2. Tæ chøc t¸i b¶o hiÓm 47 3. C¸c tæ chøc trung gian b¶o hiÓm 48 4. HiÖp héi b¶o hiÓm ViÖt Nam 50 III. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ë ViÖt Nam thêi gian qua 51 1. Thùc tr¹ng c¸c mÆt cña ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ë ViÖt Nam thêi gian qua 53 2. NhËn xÐt chung 67 Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam 70 I. §Þnh h­íng ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm ViÖt Nam 70 1. Vai trß cña b¶o hiÓm ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam 70 2. §Þnh h­íng ph¸t triÓn ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam thêi gian tíi 72 II. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn b¶o hiÓm ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi 81 1. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn b¶o hiÓm ë c¸c n­íc Ch©u ¢u 82 2. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn b¶o hiÓm ë Trung Quèc 85 III. Mét sè gi¶i ph¸p thùc hiÖn 86 1. VÒ phÝa Nhµ n­íc 87 2. VÒ phÝa c¸c c«ng ty b¶o hiÓm 90 3. VÒ phÝa c¸c tæ chøc kh¸c 93 KÕt LuËn Tµi liÖu tham kh¶o ._.