Bảo hiểm trách nhiệm của người giao nhận tại Việt Nam: Thực trạng và giải pháp

Lêi c¶m ¬n Qua thêi gian thùc hiÖn Kho¸ luËn tèt nghiÖp víi ®Ò tµi "B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn t¹i ViÖt Nam: Thùc tr¹ng vµ Gi¶i ph¸p", ®èi víi em ®©y lµ mét ®Ò tµi t­¬ng ®èi míi mÎ nh­ng ®­îc sù gióp ®ì tËn t×nh trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp còng nh­ trong thêi gian thùc hiÖn Khãa luËn tèt nghiÖp em ®· hoµn thµnh Kho¸ luËn ®óng víi thêi h¹n quy ®Þnh. V× thêi gian cã h¹n céng víi kinh nghiÖm thùc tÕ cßn Ýt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn Kho¸ luËn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nªn Kho¸ luËn cña em cßn tån t¹i mét sè nh­îc ®iÓm ch­a hîp lý. Em rÊt mong ®­îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o còng nh­ c¸c b¹n bÌ ®Ó Kho¸ luËn cña em hoµn thiÖn h¬n. Mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù quan t©m gióp ®ì c¸c thÇy c« gi¸o, nhÊt lµ thÇy gi¸o h­íng dÉn - TS. Ph¹m Duy Liªn ®· gióp ®ì em trong suèt thêi gian thùc hiÖn Kho¸ luËn tèt nghiÖp. Sinh viªn thùc hiÖn TrÇn ThÞ Ngäc Thu Danh môc tõ viÕt t¾t AFFA ASEAN Federation of Forwarders Association Liªn ®oµn HiÖp héi Giao nhËn ASEAN ASEAN Asociation of South East Asia Nations HiÖp héi c¸c Quèc gia §«ng Nam ¸ B/L Bill of Lading VËn ®¬n C/P Charter Party Hîp ®ång thuª tµu chuyÕn COR Cargo Outturn Report Biªn b¶n hµng ®æ vì h­ háng CSC Certificate of Shortlanded Cargo GiÊy chøng nhËn hµng thiÕu ESCAP Economic and Social Commission for Asia and the Pacific Uû ban Kinh tÕ vµ X· héi Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng FBL FIATA Combined Transport Bill of Lading VËn t¶i ®¬n ®a ph­¬ng thøc cña FIATA FCL Full Container Load Hµng nguyªn FIATA International Federation of Freight Forwarders Associations Liªn ®oµn Quèc tÕ c¸c HiÖp héi Giao nhËn IATA International Air Transport Association HiÖp héi VËn t¶i Hµng kh«ng Quèc tÕ ICAO International Civil Aviation Organization Tæ chøc VËn t¶i hµng kh«ng D©n dông Quèc tÕ LCL Less Container Load Hµng lÎ LIFFA Lao International Freight Forwarders Association HiÖp héi Giao nhËn Quèc tÕ Lµo MTO Multimodal Transport Operator Ng­êi kinh doanh vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc NVOCC Non Vessel Operating Common Carrier Ng­êi vËn t¶i c«ng céng kh«ng tµu ROROC Report on Receipt of Cargo Biªn b¶n kÕt to¸n nhËn hµng víi tµu SDR Special Drawing Right QuyÒn rót vèn ®Æc biÖt (®¬n vÞ tiÒn tÖ cña Quü TiÒn tÖ Quèc tÕ - IMF) TTClub Through Transport Mutual Insurance Association Limited Héi b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm t­¬ng hç vËn t¶i ®i suèt UNDP United Nations Development Programme Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn Hîp Quèc VIETRANS Vietnam National Foreign Trade Forwading And Warehousing Corporation Tæng c«ng ty Giao nhËn Kho vËn Ngo¹i th­¬ng VIFFAS Vietnam Freight Forwarders Association HiÖp héi Giao nhËn ViÖt Nam WTO World Trade Organization Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 1 Ch­¬ng i. giíi thiÖu chung vÒ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn 3 I. Kh¸i niÖm vÒ giao nhËn vµ ng­êi giao nhËn 3 1. §Þnh nghÜa giao nhËn vµ ng­êi giao nhËn 3 2. Ph¹m vi c¸c dÞch vô giao nhËn 5 3. Vai trß cña ng­êi giao nhËn 6 II. Sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn lo¹i h×nh b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn 7 III. NghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn 9 1. Víi t­ c¸ch lµ ®¹i lý 9 2. Víi t­ c¸ch lµ ng­êi chuyªn chë 12 IV. B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn 14 1. Vµi nÐt vÒ B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm 14 2. B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn 15 V. Ph¹m vi b¶o hiÓm cña b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ng­êi giao nhËn 20 1. Rñi ro ®­îc b¶o hiÓm 20 2. Rñi ro lo¹i trõ 23 3. Rñi ro h¹n chÕ b¶o hiÓm 25 4. Giíi h¹n b¶o hiÓm 25 VI. Kinh nghiÖm cña mét sè n­íc trong khu vùc vÒ viÖc b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn 26 Ch­¬ng ii: Thùc tiÔn ho¹t ®éng b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn t¹i ViÖt Nam 30 I. T×nh h×nh ho¹t ®éng giao nhËn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y 30 1. Sù ph¸t triÓn cña giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ t¹i ViÖt Nam 30 2. T×nh h×nh giao nhËn hµng ho¸ t¹i ViÖt Nam 35 II. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ho¹t ®éng b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu 36 1. Ph¹m vi ¸p dông b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn t¹i ViÖt Nam 36 2. Sù t¨ng tr­ëng cña ho¹t ®éng b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn 38 3. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i vµ nguyªn nh©n 41 III. Néi dung b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn t¹i ViÖt Nam 44 1. Ph¹m vi b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ng­êi giao nhËn theo Quy t¾c cña C«ng ty b¶o hiÓm Thµnh phè Hå ChÝ Minh (BAOMINH) 44 2. Ph¹m vi b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ng­êi giao nhËn theo Quy t¾c cña Tæng c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam (BAOVIET) 45 IV. Hîp ®ång trong b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ng­êi giao nhËn 50 1. Hîp ®ång b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña ng­êi giao nhËn 50 2. Thêi h¹n b¶o hiÓm 53 3. PhÝ b¶o hiÓm 53 V. Gi¶i quyÕt tranh chÊp trong lÜnh vùc b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn 56 1. X¸c ®Þnh thiÖt h¹i vµ tæn thÊt 56 2. KhiÕu n¹i ®ßi båi th­êng 58 3. Hå s¬ khiÕu n¹i 60 VI. HÖ thèng ph¸p luËt liªn quan ®Õn b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn 62 1. C¸c quy ®Þnh cña ViÖt Nam vÒ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn 62 2. C¸c quy ®Þnh quèc tÕ vÒ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn mµ ViÖt Nam ¸p dông 64 Ch­¬ng III. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn t¹i ViÖt Nam 65 I. Xu h­íng ph¸t triÓn b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn trong thêi gian tíi 65 II. C¸c gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ng­êi giao nhËn trong nh÷ng n¨m tíi 67 1. C¸c biÖn ph¸p ®èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý 67 2. C¸c gi¶i ph¸p tõ phÝa c¸c c«ng ty b¶o hiÓm 70 3. BiÖn ph¸p cña ng­êi giao nhËn vËn t¶i 74 KÕt luËn 78 Tµi liÖu tham kh¶o 80 Lêi nãi ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi: §¹i héi §¶ng lÇn thø IX ®· ®Ò ra mét trong nh÷ng môc tiªu quan träng ®ã lµ ph¶i tiÕp tôc ®­a ®Êt n­íc ta thµnh n­íc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Ph¸t huy néi lùc cña m×nh, ®ång thêi thùc hiÖn "ch­¬ng tr×nh kinh tÕ ®èi ngo¹i" lµ mét chñ tr­¬ng hoµn toµn ®óng vµ phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Kinh doanh trong c¸c lÜnh vùc ®­îc më réng vµ ph¸t triÓn víi quy m« ngµy cµng lín thùc sù trë thµnh mét trong nh÷ng cÇu nèi v÷ng ch¾c cho c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn. Giao nhËn vËn t¶i, ®Æc biÖt vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc lµ mét lo¹i h×nh kinh doanh dÞch vô ph¸t triÓn m¹nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Víi thùc tÕ ngµy nay, ng­êi giao nhËn kh«ng chØ ®ãng vai trß ®¹i lý mµ cßn thùc hiÖn vai trß ng­êi chuyªn chë dÞch vô vËn t¶i - ng­êi chuyªn chë. Ng­êi giao nhËn sÏ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm lín h¬n. V× vËy, b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn lµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc nh»m b¶o ®¶m an toµn trong kinh doanh còng nh­ ®Ó t¨ng chÊt l­îng vµ quy m« cña cña dÞch vô giao nhËn ë ViÖt Nam ngang tÇm víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn toµn thÕ giíi. Tuy nhiªn, lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn vËn t¶i ch­a ®­îc nghiªn cøu kü cµng ë ViÖt Nam vµ viÖc ph¸t triÓn lo¹i h×nh b¶o hiÓm nµy t¹i ViÖt Nam cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Víi ®Ò tµi nµy, t«i xin ®ãng gãp mét sè lý luËn vµ gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn lo¹i h×nh b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn vËn t¶i ë ViÖt Nam. 2. Môc ®Ých cña viÖc nghiªn cøu Kho¸ luËn: * Lµm râ c¬ së lý luËn, ý nghÜa thùc tiÔn vµ sù cÇn thiÕt cña b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn vËn t¶i . * §­a ra biÖn ph¸p ®Ó më réng vµ ph¸t triÓn dÞch vô b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn vËn t¶i. * §Ò ra biÖn ph¸p gióp ng­êi kinh doanh dÞch vô giao nhËn xem xÐt ¸p dông trong ho¹t ®éng cña m×nh ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro vµ t¨ng kh¶ n¨ng cung cÊp dÞch vô cña m×nh. 3. Ph¹m vi vµ ®èi t­îng nghiªn cøu: * Ph¹m vi nghiªn cøu: T×nh h×nh giao nhËn hµng ho¸ vµ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn tõ n¨m 1990 ®Õn nay. * §èi t­îng nghiªn cøu: Ho¹t ®éng giao nhËn vµ B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: Kho¸ luËn sö dông ph­¬ng ph¸p duy vËt lÞch sö vµ duy vËt biÖn chøng lµm ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu c¬ b¶n. Ngoµi ra, kho¸ luËn cßn kÕt hîp sö dông víi mét sè ph­¬ng ph¸p kh¸c nh­ ph©n tÝch, so s¸nh, thèng kª vµ diÔn gi¶i ... ®Ó nghiªn cøu vµ tr×nh bµy c¸c vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn. 5. Néi dung nghiªn cøu: * Tªn Kho¸ luËn: "B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn t¹i ViÖt Nam: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p" * KÕt cÊu cña Kho¸ luËn: Ngoµi phÇn Lêi nãi ®Çu vµ KÕt luËn, Kho¸ luËn bao gåm cã ba ch­¬ng: Ch­¬ng I: Giíi thiÖu chung vÒ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn Ch­¬ng II: Thùc tiÔn ho¹t ®éng b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn t¹i ViÖt Nam Ch­¬ng III: C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn t¹i ViÖt Nam 6. Dù kiÕn kÕt qu¶ ®¹t ®­îc: * Kho¸ luËn ®­a ra mét c¸i nh×n kh¸i qu¸t vÒ ng­êi giao nhËn vµ dÞch vô giao nhËn vËn t¶i. * ChØ ra sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn. * Ph©n tÝch thùc tr¹ng vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn lo¹i h×nh b¶o hiÓm cßn rÊt míi nµy ë ViÖt Nam. Ch­¬ng I Giíi thiÖu chung vÒ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn I/ Kh¸i niÖm vÒ giao nhËn vµ ng­êi giao nhËn 1. §Þnh nghÜa giao nhËn vµ ng­êi giao nhËn Trong mua b¸n quèc tÕ, ng­êi mua vµ ng­êi b¸n th­êng ë nh÷ng vÞ trÝ c¸ch xa nhau. §Ó cã thÓ vËn chuyÓn hµng ho¸ tõ ng­êi b¸n sang ng­êi mua ®­îc cÇn ph¶i thùc hiÖn hµng lo¹t c¸c c«ng viÖc liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh chuyªn chë nh­ bao b×, ®ãng gãi, bèc xÕp, l­u kho, ®­a hµng ra c¶ng, lµm c¸c thñ tôc göi hµng, xÕp hµng lªn tµu, chuyÓn t¶i, dì hµng vµ giao cho ng­êi nhËn ... TÊt c¶ nh÷ng c«ng viÖc ®ã ®­îc gäi lµ dÞch vô giao nhËn. VËy, giao nhËn lµ nh÷ng ho¹t ®éng n»m trong kh©u l­u th«ng ph©n phèi, thùc hiÖn chøc n¨ng ®­a s¶n phÈm tõ n¬i s¶n xuÊt tíi n¬i tiªu thô cuèi cïng. Giao nhËn thùc chÊt lµ viÖc tæ chøc vËn chuyÓn hµng ho¸ vµ thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c c«ng viÖc liªn quan ®Õn vËn chuyÓn hµng ho¸ ®ã. Theo "Quy t¾c mÉu cña Liªn ®oµn Quèc tÕ c¸c HiÖp héi Giao nhËn (International Federation of Freight Forwarders Associations - FIATA) vÒ dÞch vô giao nhËn" th× DÞch vô giao nhËn (Freight Forwarding Service) lµ bÊt kú lo¹i dÞch vô nµo liªn quan ®Õn vËn chuyÓn, gom hµng, l­u kho, bèc xÕp, ®ãng gãi hay ph©n phèi hµng ho¸ còng nh­ c¸c dÞch vô t­ vÊn hay cã liªn quan ®Õn c¸c dÞch vô trªn , kÓ c¶ c¸c vÊn ®Ò h¶i quan, tµi chÝnh, mua b¶o hiÓm, thanh to¸n, thu thËp chøng tõ liªn quan ®Õn hµng ho¸. Theo LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam th× " DÞch vô giao nhËn hµng ho¸ lµ hµnh vi th­¬ng m¹i, theo ®ã ng­êi lµm dÞch vô giao nhËn hµng ho¸ nhËn hµng tõ ng­êi göi, tæ chøc viÖc vËn chuyÓn, l­u kho, l­u b·i, lµm c¸c thñ tôc giÊy tê vµ c¸c dÞch vô kh¸c cã liªn quan ®Ó giao hµng cho ng­êi nhËn theo sù uû th¸c cña chñ hµng, cña ng­êi vËn t¶i hoÆc cña ng­êi lµm dÞch vô giao nhËn kh¸c (gäi chung lµ kh¸ch hµng)"[8]. LuËt Th­¬ng m¹i x¸c ®Þnh râ néi dung cña dÞch vô giao nhËn hµng ho¸ lµ mét nghÒ g¾n bã víi mua b¸n hµng ho¸ nh­ng l¹i liªn quan chÆt chÏ víi c¸c ho¹t ®éng vËn t¶i, bèc xÕp, b¶o qu¶n... HiÖn nay trªn thÕ giíi, dÞch vô giao nhËn ®­îc coi lµ mét nghÒ kinh doanh dÞch vô, mét lo¹i h×nh dÞch vô tæng hîp cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®Æc biÖt lµ c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp giao nhËn (Forwarding Industry) thu hót nhiÒu sù chó ý cña ng­êi lµm dÞch vô giao nhËn. Ng­êi kinh doanh dÞch vô giao nhËn th× ®­îc gäi lµ Ng­êi giao nhËn (Forwarder, Freight Forwarder, Forwarder Agent). FIATA ®Þnh nghÜa vÒ ng­êi giao nhËn nh­ sau: "Ng­êi giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ lµ ng­êi lo toan ®Ó hµng ho¸ ®­îc chuyªn chë theo hîp ®ång uû th¸c mµ b¶n th©n anh ta kh«ng ph¶i lµ ng­êi vËn t¶i. Ng­êi giao nhËn còng ®¶m nhiÖm thùc hiÖn mäi c«ng viÖc liªn quan ®Õn hîp ®ång giao nhËn nh­ b¶o qu¶n, l­u kho trung chuyÓn, lµm thñ tôc h¶i quan, kiÓm ho¸" v.v... [14] Ng­êi giao nhËn cã thÓ lµ chñ hµng, chñ tµu, c«ng ty xÕp dì hay kho hµng, ng­êi giao nhËn chuyªn nghiÖp hay bÊt kú mét ng­êi nµo kh¸c cã ®¨ng ký kinh doanh dÞch vô giao nhËn hµng ho¸. LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam ®Þnh nghÜa vÒ ng­êi giao nhËn nh­ sau: "Ng­êi lµm dÞch vô giao nhËn hµng ho¸ lµ th­¬ng nh©n cã giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh dÞch vô giao nhËn hµng ho¸" [8]. Nãi tãm l¹i, Ng­êi giao nhËn ph¶i cã kiÕn thøc réng r·i vÒ nghiÖp vô Th­¬ng m¹i vÒ LuËt ph¸p (LuËt Quèc gia vµ Quèc tÕ), vÒ nhiÒu lÜnh vùc liªn quan nh­ vËn t¶i, hµng h¶i, hµng kh«ng, ng©n hµng, b¶o hiÓm ... Cïng víi sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ tiÕn bé kü thuËt trong ngµnh vËn t¶i mµ dÞch vô giao nhËn còng ®­îc më réng h¬n. Ng­êi giao nhËn ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong th­¬ng m¹i vËn t¶i quèc tÕ. ë c¸c n­íc kh¸c nhau ng­êi giao nhËn cã tªn gäi kh¸c nhau, nh­: "Ng­êi chuyªn chë chÝnh"(Principal Carier), "§¹i lý h¶i quan"(Customs House Agent), "M«i giíi h¶i quan"(Customs Broker), "§¹i lý göi hµng vµ giao nhËn"(Shipping and Forwarding Agent), "§¹i lý thanh to¸n"(Clearing Agent)... Tuy nhiªn, dï kinh doanh d­íi tªn gäi nµo ®i ch¨ng n÷a th× hä ®Òu cã mét tªn chung trong giao dÞch quèc tÕ lµ "Ng­êi giao nhËn VËn t¶i Quèc tÕ"(International Freight Forwarders) cïng kinh doanh c¸c dÞch vô giao nhËn. 2. Ph¹m vi c¸c dÞch vô giao nhËn Ph¹m vi c¸c dÞch vô giao nhËn lµ néi dung c¬ b¶n cña dÞch vô giao nhËn. Trõ khi b¶n th©n ng­êi göi hµng hay ng­êi nhËn hµng muèn tù m×nh tham gia vµo bÊt kú kh©u thñ tôc, chøng tõ nµo ®ã, th«ng th­êng ng­êi giao nhËn thay mÆt hä lo liÖu qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng ho¸ qua c¸c cung ®o¹n cho ®Õn tay ng­êi nhËn cuèi cïng. Ng­êi giao nhËn cã thÓ lµm c¸c dÞch vô mét c¸ch trùc tiÕp hay th«ng qua ®¹i lý vµ nh÷ng ng­êi thø ba kh¸c. Ng­êi giao nhËn còng cã thÓ sö dông ®¹i lý cña hä ë n­íc ngoµi. Do ®ã, ph¹m vi c¸c dÞch vô cña ng­êi giao nhËn lµ kh¸ réng, nã bao gåm c¸c dÞch vô nh­: - ChuÈn bÞ hµng ho¸ s½n sµng ®Ó chuyªn chë, - Lùa chän ng­êi vËn t¶i, ph­¬ng thøc vËn t¶i, tuyÕn ®­êng thÝch hîp ®Ó b¶o ®¶m cho hµng ho¸ ®­îc vËn chuyÓn mét c¸ch nhanh chãng, chÝnh x¸c, an toµn vµ tiÕt kiÖm, - ThiÕt lËp vµ thu thËp c¸c chøng tõ cÇn thiÕt cho viÖc giao nhËn theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng , - Lµm c¸c thñ tôc göi hµng, nhËn hµng, - Lµm thñ tôc h¶i quan, kiÓm nghiÖm, kiÓm dÞch ®óng víi luËt lÖ, tËp qu¸n tõng ®Þa ph­¬ng t¹o thuËn lîi cho hµng ho¸ di chuyÓn nhanh chãng, - Mua b¶o hiÓm cho hµng ho¸ khi ®­îc chñ hµng yªu cÇu, - §ãng gãi hoÆc chia lÎ hµng ho¸ cho phï hîp víi b¶n chÊt cña hµng ho¸, tuyÕn ®­êng, ph­¬ng thøc vËn t¶i vµ nh÷ng luËt lÖ ¸p dông nÕu cã ë n­íc xuÊt khÈu, n­íc qu¸ c¶nh vµ n­íc nhËp khÈu, - Thanh to¸n, thu ®æi ngo¹i tÖ, - NhËn hµng tõ ng­êi chuyªn chë vµ giao cho ng­êi nhËn hµng, - L­u kho vµ b¶o qu¶n hµng ho¸, - Thanh to¸n c¸c lo¹i c­íc phÝ, chi phÝ xÕp dì, l­u kho, l­u b·i,... - Th«ng b¸o t×nh h×nh ®i vµ ®Õn cña c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, - Ghi nhËn nh÷ng tæn thÊt vÒ hµng ho¸ nÕu cã vµ th«ng b¸o tæn thÊt víi ng­êi chuyªn chë, - Gióp chñ hµng trong viÖc khiÕu n¹i víi ng­êi chuyªn chë trong tr­êng hîp cã tæn thÊt hµng ho¸, - Lµm t­ vÊn cho kh¸ch hµng trong viÖc chuyªn chë hµng ho¸,... HiÖn nay, bªn c¹nh viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô giao nhËn hµng ho¸ th«ng th­êng mµ cßn cung cÊp c¸c dÞch vô ®Æc biÖt theo yªu cÇu cña chñ hµng nh­ vËn chuyÓn m¸y mãc thiÕt bÞ cho c¸c c«ng tr×nh x©y dùng lín, vËn chuyÓn quÇn ¸o may mÆc s½n treo trªn m¾c ®Õn th¼ng c¸c cöa hµng, hµng qu¸ c¶nh, hµng tham gia héi chî, triÓn l·m... §Æc biÖt, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ng­êi giao nhËn cßn cung cÊp dÞch vô vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc ®ãng vai trß lµ MTO (Multimodal Transport Operator) vµ ph¸t hµnh chøng tõ vËn t¶i. 3. Vai trß cña ng­êi giao nhËn Trong xu thÕ ph¸t triÓn ngµy cµng nhanh cña vËn t¶i container, vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, ng­êi giao nhËn kh«ng chØ lµm ®¹i lý, ng­êi nhËn uû th¸c mµ cßn cung cÊp c¸c dÞch vô vËn t¶i vµ ®ãng vai trß nh­ mét Ng­êi chuyªn chë (Carrier), Ng­êi gom hµng (Cargo Consolidator), Ng­êi kinh doanh vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc (Multimodal Transport Operator - MTO): a. Ng­êi gom hµng (Cargo Consolidator): ë Ch©u ¢u, ng­êi giao nhËn tõ l©u ®· cung cÊp dÞch vô gom hµng ®Ó phôc vô cho vËn t¶i ®­êng s¾t. §Æc biÖt trong vËn t¶i hµng ho¸ b»ng container, dÞch vô gom hµng lµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc nh»m thu gom hµng lÎ (Less Container Load - LCL) thµnh hµng nguyªn (Full Container Load - FCL), ®Ó tËn dông søc chë cña container vµ gi¶m c­íc phÝ vËn t¶i. Khi lµ ng­êi gom hµng, ng­êi giao nhËn cã thÓ ®ãng vai trß lµ ng­êi chuyªn chë hoÆc chØ lµ ®¹i lý. b. §¹i lý (Agent): Tr­íc ®©y ng­êi giao nhËn kh«ng ®¶m nhËn tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chuyªn chë. Hä chØ ho¹t ®éng nh­ mét cÇu nèi gi÷a ng­êi göi hµng vµ ng­êi chuyªn chë nh­ lµ ®¹i lý cña ng­êi chuyªn chë hoÆc cña ng­êi göi hµng. Ng­êi giao nhËn uû th¸c tõ chñ hµng hoÆc tõ ng­êi chuyªn chë ®Ó thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc kh¸c nhau nh­ nhËn hµng, giao hµng, lËp chøng tõ, lµm thñ tôc h¶i quan, l­u kho, thuª vµ cho thuª vá container, thuª tµu, thuª khoang tµu... trªn c¬ së hîp ®ång uû th¸c. c. Ng­êi chuyªn chë (Carrier): Ng­êi giao nhËn ngµy nay cßn ®ãng vai trß lµ ng­êi chuyªn chë. Ng­êi giao nhËn sÏ trùc tiÕp ký kÕt hîp ®ång vËn t¶i víi chñ hµng vµ chÞu tr¸ch nhiÖm chuyªn chë hµng ho¸ tõ mét n¬i nµy ®Õn mét n¬i kh¸c. d. Ng­êi kinh doanh vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc (MTO): Trong tr­êng hîp ng­êi giao nhËn cung cÊp dÞch vô vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc cã nghÜa lµ viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ ®­îc thùc hiÖn bëi Ýt nhÊt hai ph­¬ng thøc vËn t¶i tõ n¬i xÕp hµng ®Õn n¬i dì hµng ë nh÷ng n­íc kh¸c nhau hoÆc dÞch vô vËn t¶i tõ cöa ®Õn cöa (door to door service) th× khi ®ã víi c¸c kü thuËt nghiÖp vô kh¸c nhau ng­êi giao nhËn ®· ®ãng vai trß lµ ng­êi kinh doanh vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc. MTO lµ ng­êi am hiÓu vÒ nhiÒu lo¹i ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn, biÕt ¸p dông tõng ph­¬ng thøc vËn chuyÓn ®Ó tæ chøc qu¸ tr×nh vËn t¶i mét c¸ch tèt nhÊt, an toµn nhÊt vµ tiÕt kiÖm nhÊt. MTO còng lµ ng­êi chuyªn chë vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi hµng ho¸ vµ chÝnh v× vËy mµ ng­êi giao nhËn cßn ®­îc gäi lµ "KiÕn tróc s­ cña vËn t¶i" (Architect of Transport). II/ Sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn lo¹i h×nh b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh giao nhËn, ng­êi giao nhËn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi nh÷ng viÖc lµm cña m×nh hoÆc ng­êi thay mÆt m×nh, khi hä ho¹t ®éng víi danh nghÜa ®¹i lý, ng­êi vËn t¶i hay ng­êi tæ chøc vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc. Dï ho¹t ®éng víi danh nghÜa ®¹i lý hay víi t­ c¸ch lµ ng­êi kinh doanh vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, ng­êi giao nhËn ®Òu ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng hµnh vi s¬ suÊt cña m×nh. Khi ho¹t ®éng víi t­ c¸ch lµ ng­êi kinh doanh vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, ng­êi giao nhËn kh«ng nh÷ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµnh vi, thiÕu sãt cña m×nh mµ cßn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng hµnh vi, s¬ suÊt hay lçi lÇm cña ng­êi lµm c«ng cho m×nh hay ng­êi mµ anh ta sö dông dÞch vô. Ng­êi giao nhËn còng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm víi ng­êi thø ba khi ng­êi giao nhËn g©y thiÖt h¹i cho hä trong qu¸ tr×nh cung cÊp dÞch vô. §Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ sù æn ®Þnh trong kinh doanh th× c¸c c«ng ty giao nhËn ph¶i mua b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña m×nh khi ký hîp ®ång giao nhËn víi kh¸ch hµng. HiÖn nay ë ViÖt Nam, do ho¹t ®éng giao nhËn kh«ng cßn lµ ®éc quyÒn cña mét sè c«ng ty giao nhËn n÷a, v× thÕ hµng lo¹t c¸c c«ng ty giao nhËn ®· xuÊt hiÖn lµm cho thÞ tr­êng giao nhËn hÕt søc nhén nhÞp. Tuy vËy, theo quy ®Þnh cña cña FIATA th× chØ cã mét sè c«ng ty giao nhËn cã ®ñ ®iÒu kiÖn tham gia b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn, v× muèn mua b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña ng­êi giao nhËn th× hîp ®ång giao nhËn ph¶i ®­îc ký kÕt phï hîp víi tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ hoÆc c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh chuÈn cña HiÖp héi giao nhËn ViÖt Nam (VIFFAS). ë ViÖt Nam, nhiÒu c«ng ty cung cÊp c¸c dÞch vô giao nhËn lµ c¸c c«ng ty giao nhËn t­ nh©n. ThËm chÝ c¸c c«ng ty kinh doanh c¸c lÜnh vùc kh«ng liªn quan ®Õn giao nhËn còng cung cÊp dÞch vô giao nhËn, hä kh«ng cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vµ kh«ng cã nghiÖp vô giao nhËn. V× vËy, viÖc ký kÕt c¸c hîp ®ång giao nhËn phï hîp víi tËp qu¸n quèc tÕ hay ®iÒu kiÖn kinh doanh chuÈn cña VIFFAS lµ ®iÒu kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc. Do ®ã nhiÒu c«ng ty giao nhËn ph¶i tù b¶o hiÓm cho m×nh, ®iÒu nµy th­êng v­ît qu¸ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña hä, hay nãi c¸ch kh¸c lµ c¸c c«ng ty giao nhËn kh«ng thÓ tù b¶o hiÓm cho m×nh ®­îc. Chñ hµng khi ký hîp ®ång víi ng­êi giao nhËn, hä kh«ng thÓ yªn t©m nÕu ng­êi giao nhËn kh«ng mua b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm. B¶o hiÓm hµng ho¸ th­êng kh«ng hoµn toµn ®¶m b¶o båi th­êng cho ng­êi chñ hµng, v× nhiÒu tr­êng hîp tæn thÊt vÒ hµng ho¸ kh«ng thuéc ph¹m vi b¶o hiÓm cña ng­êi b¶o hiÓm hµng ho¸. ViÖc yªu cÇu c¸c c«ng ty giao nhËn båi th­êng tæn thÊt diÔn ra v« cïng phøc t¹p, khã kh¨n, nhiÒu khi tæn thÊt cã thÓ l¹i lín h¬n kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty giao nhËn. Do ®ã, c¸c chñ hµng ViÖt Nam th­êng t×m c¸ch tù giao nhËn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, g©y nªn mét t×nh tr¹ng lén xén trong giao nhËn hµng ho¸ ë c¶ng. Nh©n viªn cña c¸c c«ng ty xuÊt nhËp khÈu nµy th­êng kh«ng cã nghiÖp vô giao nhËn chuyªn nghiÖp nªn tiÕn hµnh giao nhËn chËm ch¹p, kh«ng cã tæ chøc vµ dÔ x¶y ra tæn thÊt vµ g©y nhiÒu hiÖn t­îng tiªu cùc. Do c¸c c«ng ty giao nhËn ViÖt Nam kh«ng mua b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm nªn phÇn lín ng­êi xuÊt nhËp khÈu n­íc ngoµi th­êng lùa chän c¸c c«ng ty giao nhËn n­íc ngoµi ®Ó uû th¸c viÖc giao nhËn hµng mµ kh«ng chän c¸c c«ng ty giao nhËn ViÖt Nam. C¸c c«ng ty giao nhËn ViÖt Nam mÊt ®i mét nguån thu ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ khi ph¶i nhËn l¹i dÞch vô giao nhËn tõ c¸c c«ng ty giao nhËn n­íc ngoµi th«ng qua c¸c hîp ®ång ®¹i lý.[5] Khi ng­êi giao nhËn ®­îc c«ng nhËn lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña FIATA hoÆc lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña HiÖp héi quèc gia lµ thµnh viªn cña FIATA th× ng­êi giao nhËn ®­îc tù m×nh ph¸t hµnh vËn t¶i ®¬n ®a ph­¬ng thøc FBL (FIATA Combined Transport Bill of Lading) vµ thùc hiÖn vai trß cña mét ng­êi cung cÊp chÝnh cña dÞch vô vËn t¶i. §Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi, ng­êi giao nhËn cÇn ph¶i b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña m×nh khi ph¸t hµnh vËn ®¬n vµ thùc hiÖn vai trß còng nh­ chÞu tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chuyªn chë. III/ NghÜa vô vµ Tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn Ng­êi giao nhËn dï ho¹t ®éng víi danh nghÜa lµ ®¹i lý hay ng­êi chuyªn chë th× ®Òu ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng hµnh vi s¬ suÊt cña m×nh. 1. Víi t­ c¸ch lµ ®¹i lý - Ng­êi giao nhËn kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng hµnh vi hay s¬ suÊt cña bªn thø ba ( ng­êi chuyªn chë, ng­êi nhËn l¹i dÞch vô giao nhËn...) miÔm lµ chóng minh ®­îc m×nh ®· cÈn thËn mét c¸ch thÝch ®¸ng khi tiÕn hµnh lùa chän bªn thø ba. - Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô cña m×nh, ng­êi giao nhËn hoÆc ng­êi lµm c«ng cña anh ta cã thÓ ph¹m sai sãt hoÆc nhÇm lÉn ( theo ng«n ng÷ b¶o hiÓm lµ "lçi lÇm sai sãt - errors and omissions" kh«ng ph¶i do cè ý hay coi th­êng nh­ng g©y ra thiÖt h¹i vÒ tµi chÝnh cho kh¸ch hµng hoÆc g©y nªn tæn thÊt vÒ hµng ho¸ th× ng­êi giao nhËn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm. C¸c tr­êng hîp mµ ng­êi giao nhËn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm trong ph¹m vi tù tiÕn hµnh bao gåm: + Giao hµng kh¸c víi chØ dÉn cña kh¸ch cña kh¸ch hµng nh­ ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång. M¾c ph¶i nh÷ng lçi lÇm nghiÖp vô nh­ xÕp dì kh«ng theo chØ dÉn trªn bao b× hµng ho¸ nh­ tr¸nh m­a, n¾ng, ®æ vì... + Quªn kh«ng mua b¶o hiÓm cho hµng mÆc dï ®· cã chØ dÉn cña kh¸ch hµng cã thÓ v× quªn hoÆc cã thÓ cè t×nh kh«ng mua v× cho lµ kh«ng quan träng. Dï bÊt kú lý do g× th× tr¸ch nhiÖm vÉn thuéc vÒ ng­êi giao nhËn. NÕu l« hµng bÞ tæn thÊt trªn ®­êng vËn chuyÓn, kh«ng ®­îc ®Òn bï v× kh«ng mua b¶o hiÓm, nÕu ng©n hµng ph¸t hµnh th­ tÝn dông b¶o hiÓm th× lóc nµy ng­êi giao nhËn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®Òn bï tÊt c¶ nh÷ng thiÖt h¹i ®ã cho chñ hµng. + Sai sãt trong qu¸ tr×nh lµm thñ tôc h¶i quan. + Chë hµng ®Õn sai ®Þa ®iÓm. Mét lý do ®¬n gi¶n lµ do kh«ng quy ®Þnh cô thÓ ®Þa ®iÓm trong hîp ®ång vËn t¶i, ng­êi vËn t¶i cã thÓ sÏ ®­a hµng ®Õn ®Þa ®iÓm kh¸c trong khu vùc g©y thiÖt h¹i tµi chÝnh cho chñ hµng do tèn mét kho¶n chi phÝ ®Ó ®­a hµng vÒ ®óng ®Þa ®iÓm. ChÝ phÝ ®ã dÜ nhiªn lµ ng­êi giao nhËn cuèi cïng ph¶i g¸nh chÞu do s¬ suÊt cña anh ta khi ký kÕt hîp ®ång vËn t¶i. + Giao hµng cho ng­êi kh«ng ph¶i lµ ng­êi nhËn. + Kh«ng thùc hiÖn sù cÇn mÉn hîp lý khi thay mÆt kh¸ch hµng lùa chän ng­êi chuyªn chë, thñ kho hoÆc c¸c ®¹i lý kh¸c. + Giao hµng kh«ng lÊy vËn ®¬n: ng­êi giao nhËn cã tr¸ch nhiÖm lÊy vËn ®¬n tõ ng­êi vËn t¶i ®Ó giao cho chñ hµng vµ cßn ph¶i kiÓm tra xem néi dung ghi trong vËn ®¬n ®· chÝnh x¸c ch­a, yªu cÇu ®iÒu chØnh l¹i nÕu ph¸t hiÖn cã sai sãt. V× mét lý do nµo ®ã mµ ng­êi giao nhËn quªn kh«ng lÊy vËn ®¬n, lçi lÇm nghiÖp vô nµy t­¬ng ®èi nghiªm träng. Nh­ vËy ng­êi nhËn hµng kh«ng thÓ nhËn ®­îc hµng vµ ng­êi b¸n hµng còng sÏ kh«ng nhËn ®­îc tiÒn thanh to¸n. §iÒu nµy, tÊt yÕu dÉn ®Õn thiÖt h¹i vÒ tµi chÝnh vµ thiÖt h¹i ®ã ng­êi giao nhËn ph¶i g¸nh chÞu v× ®ã lµ lçi lÇm cña anh ta. + Giao hµng kh«ng lÊy c¸c chøng tõ liªn quan ®Õn hµng ho¸. + T¸i xuÊt hµng kh«ng tu©n theo nh÷ng thñ tôc cÇn thiÕt ®Ó xin hoµn thuÕ. + Kh«ng th«ng b¸o cho ng­êi nhËn hµng. Sau khi giao hµng lÊy chøng tõ vËn t¶i göi cho ng­êi nhËn hµng, ng­êi giao nhËn cßn ph¶i th«ng b¸o cho ng­êi nhËn hµng vÒ hµnh tr×nh vËn chuyÓn, dù kiÕn thêi gian dì hµng ®Ó ng­êi nhËn hµng cã kÕ ho¹ch chuÈn bÞ viÖc nhËn hµng tr¸nh nh÷ng thiÖt h¹i kh«ng cÇn thiÕt cho m×nh vµ chñ hµng... NÕu ng­êi nhËn hµng kh«ng ®­îc b¸o tr­íc th× rÊt cã thÓ sÏ ph¸t sinh nhiÒu chi phÝ do l­u tµu, l­u kho, giao hµng chËm cho kh¸ch hµng n¬i ®Õn. NÕu thuéc tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn th× anh ta ph¶i chÞu mét hËu qu¶ mµ ®«i khi cßn lín h¬n nhiÒu so víi tiÒn c«ng dÞch vô mµ anh ta nhËn ®­îc. + Giao hµng mµ kh«ng thanh to¸n ®­îc tiÒn tõ ng­êi nhËn hµng. + Giao hµng kh«ng ®óng chñ. Th«ng th­êng ng­êi chuyªn chë hoÆc ®¹i lý cña anh ta giao hµng trªn c¬ së vËn ®¬n. Song cã nh÷ng lóc cã thÓ do nhiÒu ng­êi cïng nhËn hµng ( ®èi víi hµng lÎ ) hoÆc ®èi víi c¸c lo¹i hµng cã bao b× gièng nhau hoÆc gÇn gièng nhau ng­êi ta vÉn cã thÓ giao nhÇm hµng cho ng­êi nhËn. Nh÷ng chi phÝ ®ã ng­êi giao nhËn sÏ ph¶i g¸nh chÞu tr­íc khi anh ta quy lçi cho mét ai ®ã. + ChÞu tr¸ch nhiÖm vÒ thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n vµ ng­êi cña ng­êi thø ba mµ m×nh g©y ra. 2. Víi t­ c¸ch lµ ng­êi chuyªn chë Ng­êi giao nhËn chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi hµnh vi vµ s¬ suÊt cña m×nh còng nh­ ng­êi mµ m×nh thuª. Ng­êi giao nhËn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi nh÷ng mÊt m¸t, h­ háng cña hµng ho¸ vµ chËm giao hµng: ®©y lµ tr¸ch nhiÖm lín nhÊt cña ng­êi giao nhËn khi ®ãng vai trß lµ ng­êi chuyªn chë. Khi ®ãng vai trß ng­êi chuyªn chë, ng­êi giao nhËn cã thÓ ®ãng vai trß lµ ng­êi thÇu chuyªn chë hay ng­êi chuyªn chë thùc tÕ. Dï trong tr­êng hîp nµo th× ng­êi giao nhËn còng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµng ho¸ tõ n¬i nhËn hµng ®Ó chë ®Õn n¬i giao hµng mµ qu¸ tr×nh nµy cã thÓ gåm nhiÒu ph­¬ng thøc vËn t¶i kh¸c nhau. Tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chuyªn chë gåm ba néi dung c¬ b¶n: - C¬ së tr¸ch nhiÖm ( Basic of Liability) - Thêi h¹n tr¸ch nhiÖm ( Period of Responsibility) - Giíi h¹n tr¸ch nhiÖm ( Limits of Liability) Tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn khi ®ãng vai trß lµ ng­êi chuyªn chë ®­êng biÓn Tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chuyªn chë ®­êng biÓn ®èi víi hµng ho¸ ®­îc quy ®Þnh trong c¸c C«ng ­íc quèc tÕ vµ c¸c NghÞ ®Þnh th­ söa ®æi, bæ sung. HiÖn nay cã ba quy t¾c song song tån t¹i ®ång thêi cã hiÖu lùc lµ: Quy t¾c Hague (Hague Rules); Quy t¾c Hague - Visby (Hague-Visby Rules) vµ Quy t¾c Hamburg (Hamburg Rules). Tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chuyªn chë ®èi víi hµng ho¸ theo ba Quy t¾c trªn lµ kh¸c nhau vµ t¨ng dÇn tõ Quy t¾c Hague ®Õn Quy t¾c Hamburg. * C¬ së tr¸ch nhiÖm: Theo c¸c Quy t¾c Hague vµ Quy t¾c Hague - Visby [2] th× ng­êi chuyªn chë cã ba tr¸ch nhiÖm c¬ b¶n lµ: - Tr­íc vµ vµo lóc b¾t ®Çu hµnh tr×nh ng­êi chuyªn chë ph¶i cÇn mÉn mét c¸ch hîp lý ®Ó ®¶m b¶o cho tµu cã ®ñ kh¶ n¨ng ®i biÓn; - TiÕn hµnh mét c¸ch cÈn thËn vµ thÝch hîp viÖc chÊt xÕp, di chuyÓn, b¶o qu¶n hµng ho¸ vµ dì hµng; - CÊp vËn ®¬n (B/L). Theo Quy t¾c Hamburg, ng­êi chuyªn chë ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mÊt m¸t h­ háng cña hµng ho¸ vµ chËm giao hµng nÕu cã sù cè g©y ra mÊt m¸t, h­ háng hoÆc chËm giao hµng x¶y ra khi hµng ho¸ cßn thuéc tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chuyªn chë trõ khi ng­êi chuyªn chë chøng minh ®­îc r»ng anh ta ®· ¸p dông mäi biÖn ph¸p cÇn thiÕt, hîp lý ®Ó ng¨n ngõa sù cè x¶y ra vµ hËu qu¶ cña nã. Tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chuyªn chë dùa trªn nguyªn t¾c "Lçi hoÆc s¬ suÊt suy ®o¸n" cã nghÜa lµ khi cã tæn thÊt th× suy ®o¸n r»ng ng­êi chuyªn chë cã lçi, muèn tho¸t lçi ng­êi chuyªn chë ph¶i chøng minh lµ m×nh kh«ng cã lçi. * Thêi h¹n tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chuyªn chë: C¶ hai Quy t¾c Hague vµ Hague-Visby ®Òu quy ®Þnh: Ng­êi chuyªn chë chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµng ho¸ kÓ tõ khi hµng ®­îc xÕp lªn tµu ë c¶ng ®i cho ®Õn khi hµng ®­îc dì khái tµu t¹i c¶ng ®Õn. Tæn thÊt cña hµng ho¸ tr­íc khi hµng xÕp lªn tµu vµ sau khi hµng dì khái tµu sÏ kh«ng ®­îc ng­êi chuyªn chë båi th­êng. Quy t¾c Hamburg quy ®Þnh thêi h¹n tr¸ch nhiÖm réng h¬n, chñ yÕu lµ thêi gian tr­íc khi xÕp hµng lªn tµu vµ thêi gian sau khi dì hµng khái tµu. Cô thÓ, ng­êi chuyªn chë chÞu tr¸ch nhiÖm kÓ tõ khi anh ta nhËn hµng tõ ng­êi göi hµng hoÆc tõ ng­êi thø ba kh¸c cã thÈm quyÒn t¹i c¶ng xÕp hµng tiÕp tôc trong suèt qu¸ tr×nh chuyªn chë cho ®Õn khi anh ta giao hµng cho ng­êi nhËn hµng hoÆc ®¹i diÖn ng­êi nhËn hµng t¹i c¶ng dì. * Giíi h¹n tr¸ch nhiÖm: - Theo Quy t¾c Hague th× ng­êi chuyªn chë kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ h­ háng, mÊt m¸t cña hµng ho¸ v­ît qu¸ 100 b¶ng Anh (GBP) cho mét kiÖn hµng hay ®¬n vÞ ®ãng hµng trõ khi tÝnh chÊt vµ trÞ gi¸ hµng ho¸ ®­îc ng­êi göi hµng khai tr­íc khi xÕp hµng vµ ®· nªu trong vËn ®¬n. - Giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chuyªn chë quy ®Þnh trong Quy t¾c Hague-Visby ë møc tiÒn cao h¬n lµ 30 Fr cho mét kg träng l­îng hµng ho¸ c¶ b× (t­¬ng ®­¬ng 2SDR - Special Drawing Rights) hoÆc 10.000 Fr cho mét kiÖn hoÆc mét ®¬n vÞ (t­¬ng ®­¬ng víi 666.67SDR). - Theo Quy t¾c Hamburg th× giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chuyªn chë ®· t¨ng lªn rÊt nhiÒu so víi hai Quy t¾c trªn: 835 SDR cho mét kiÖn hay ®¬n vÞ chuyªn chë hoÆc 2,5 SDR cho mét kg hµng ho¸ c¶ b× bÞ mÊt. §èi víi c¸c n­íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cña IMF hoÆc nh÷ng n­íc mµ luËt lÖ cÊm sö dông ®ång SDR th× cã thÓ tuyªn bè tÝnh giíi h¹n tr¸ch nhiÖm theo ®¬n vÞ tiÒn tÖ (monetary unit - mu) víi møc t­¬ng øng lµ 12.500 mu/kiÖn hay ®¬n vÞ hoÆc 37,5 mu/kg hµng ho¸ c¶ b× bÞ mÊt m¸t, h­ háng.[2] IV/ B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn 1. Vµi nÐt chung vÒ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm: Cã thÓ ®Þnh nghÜa vÒ B¶o hiÓm nh­ sau:" B¶o hiÓm lµ mét sù cam kÕt båi th­êng cña ng­êi b¶o hiÓm ®èi víi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm vÒ nh÷ng thiÖt h¹i, mÊt m¸t cña ®èi t­îng b¶o hiÓm do mét rñi ro ®· tho¶ thuËn g©y ra, víi ®iÒu kiÖn ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®· thuª b¶o hiÓm cho ®èi t­îng b¶o hiÓm ®ã vµ nép mét kho¶n tiÒn gäi lµ phÝ b¶o hiÓm" [3] Nh­ vËy, B¶o hiÓm lµ mét biÖn ph¸p tèt nhÊt, hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó kh¾c phôc hËu qu¶ cña rñi ro. NÕu xÐt theo ®èi t­îng b¶o hiÓm th× cã c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm kh¸c nhau nh­: B¶o hiÓm con ng­êi, B¶o hiÓm tµi s¶n, B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm... ._. B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm lµ b¶o hiÓm nh÷ng thiÖt h¹i ph¸t sinh tõ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®èi víi ng­êi thø ba. §èi t­îng cña b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm lµ tr¸ch nhiÖm d©n sù cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. Bªn thø ba cã thÓ lµ ph¸p nh©n hoÆc c¸ nh©n bÞ thiÖt h¹i vÒ th©n thÓ hoÆc tµi s¶n do mét tai n¹n hay sù cè mµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm g©y ra. V× vËy, trong quan hÖ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù bªn b¶o hiÓm chØ chÞu tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm ®èi víi phÇn tr¸ch nhiÖm cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. MÆt kh¸c gi÷a bªn b¶o hiÓm, bªn ®­îc b¶o hiÓm víi ng­êi thø ba kh«ng cã quan hÖ hîp ®ång mµ gi÷a hä chØ cã mèi quan hÖ phô thuéc ph¸t sinh tõ hîp ®ång b¶o hiÓm gi÷a bªn b¶o hiÓm víi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm khi x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm. Mèi quan hÖ phô thuéc gi÷a ng­êi b¶o hiÓm, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm víi ng­êi thø ba chØ trong ph¹m vi thanh to¸n tiÒn b¶o hiÓm. Bªn b¶o hiÓm båi th­êng cho bªn mua b¶o hiÓm hoÆc tr¶ trùc tiÕp cho ng­êi thø ba theo yªu cÇu cña bªn mua b¶o hiÓm sè thiÖt h¹i do bªn mua b¶o hiÓm g©y ra cho ng­êi thø ba theo møc ®· tho¶ thuËn hoÆc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù (TNDS) gåm cã: B¶o hiÓm TNDS chñ tµu,B¶o hiÓm TNDS chñ xe c¬ giíi, B¶o hiÓm TNDS chñ c«ng tr×nh; B¶o hiÓm TNDS hµng kh«ng, B¶o hiÓm TNDS cña ng­êi giao nhËn... 2. B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn: 2.1. Kh¸i niÖm: B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ lµ b¶o hiÓm nh÷ng thiÖt h¹i ph¸t sinh tõ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn vËn t¶i ®èi víi ng­êi thø ba trong ho¹t ®éng giao nhËn vËn t¶i Quèc tÕ cña m×nh. §ã lµ nh÷ng tr¸ch nhiÖm ph¸p lý ®èi víi nh÷ng tæn thÊt vµ thiÖt h¹i mµ hä ph¶i g¸nh chÞu do lçi lÇm, s¬ suÊt vÒ nghiÖp vô kh«ng nh÷ng cña b¶n th©n hä vµ cña ng­êi lµm c«ng cho hä mµ c¶ ®èi víi lçi cña nh÷ng ng­êi mµ hä sö dông lµm c¸c dÞch vô ®Ó thùc hiÖn hîp ®ång víi kh¸ch hµng cña hä. [6] Ng­êi giao nhËn dï ho¹t ®éng víi t­ c¸ch lµ ®¹i lý hay ng­êi chuyªn chë ®Òu ph¶i chÞu r¸ch nhiÖm vÒ c«ng viÖc cña m×nh lµm. §Æc biÖt trong vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, ng­êi giao nhËn ®¶m nhËn viÖc tæ chøc vËn t¶i, thu xÕp mäi c«ng viÖc cÇn thiÕt cho hµng ®i suèt vµ giao hµng ë n¬i ®Õn. V× vËy, ng­êi giao nhËn ph¶i tù m×nh tÝnh to¸n lo toan mäi viÖc kh«ng chØ ®¬n thuÇn thi hµnh chØ thÞ cña ng­êi uû th¸c, hä kh«ng nh÷ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tæn thÊt do sai sèt lçi lÇm cña b¶n th©n vµ nh©n viªn cña m×nh mµ cßn c¶ cña ng­êi thø ba do hä sö dông trong dÞch vô. 2.2. Ph©n lo¹i b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm: a/ B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ph¸p lý ®Çy ®ñ: Ng­êi giao nhËn ho¹t ®éng trªn c¬ së ®iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn ®· quy ®Þnh giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña m×nh cã quyÒn hoÆc chØ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hoÆc b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ph¸p lý ®Çy ®ñ. Tuy nhiªn, ®«i khi toµ ¸n cã thÓ b¸c bá c¸c ®iÒu kho¶n trong §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn v× dùa trªn c¸c c¬ së kh¸c cho r»ng chóng kh«ng hîp lý hoÆc kh«ng v÷ng ch¾c cho nªn tèt h¬n hÕt lµ ng­êi giao nhËn nªn b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ph¸p lý ®Çy ®ñ, cho dï phÝ b¶o hiÓm sÏ ph¶i cao h¬n lo¹i b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. b/ B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n: - Trªn c¬ së c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn quy ®Þnh giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn, anh ta cã quyÒn lùa chän chØ mua b¶o hiÓm cho tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ®ã. - Ng­êi giao nhËn cã quyÒn chÊp nhËn møc miÔm båi th­êng cho ng­êi b¶o hiÓm vµ anh ta ph¶i tù b¶o hiÓm cho phÇn tæn thÊt d­íi møc nµy. Møc miÔn båi th­êng cµng cao phÝ b¶o hiÓm cµng thÊp song cã nguy c¬ lµ ng­êi giao nhËn ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu khiÕu n¹i nhá gép thµnh nh÷ng sè tiÒn lín kh«ng ®­îc ng­êi b¶o hiÓm båi th­êng l¹i. - Ng­êi giao nhËn còng cã thÓ gi¶m chi phÝ b¶o hiÓm hiÓm b»ng c¸ch h¹ thÊp giíi h¹n b¶o hiÓm cña m×nh. Giíi h¹n nµy chØ hîp lý khi nã c¨n cø vµo kinh nghiÖm vÒ nh÷ng khiÕu n¹i mµ anh ta ®· gÆp ph¶i song cã nguy c¬ lµ anh ta ph¶i chÞu tæn thÊt nÆng nÒ do bÞ khiÕu n¹i lín v­ît qu¸ giíi h¹n b¶o hiÓm trªn. c/ B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm tét ®Ønh: Theo lo¹i b¶o hiÓm nµy, ng­êi giao nhËn ph¶i chµo kh¸ch hµng mua b¶o hiÓm tét ®Ønh (Top-up) ®Ó b¶o vÖ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn v­ît qu¸ nh÷ng giíi h¹n ®· nªu ra b»ng c¸ch tr¶ thªm cho ng­êi b¶o hiÓm hµng ho¸ phô phÝ b¶o hiÓm. MÆt dï kiÓu b¶o hiÓm nµy thuËn lîi cho c¶ ng­êi giao nhËn vµ kh¸ch hµng song d­êng nh­ chØ phæ biÕn ë nh÷ng n­íc Ch©u ¢u. d/ B¶o hiÓm gép: ë mét sè n­íc c¸c Héi giao nhËn quèc gia thµnh lËp kÕ ho¹ch gép vÒ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cho c¸c tæ chøc thµnh viªn cña m×nh. Héi sÏ thay mÆt c¸c tæ chøc thµnh viªn ®Ó tiÕn hµnh mua b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm chung cho c¶ HiÖp héi. KÕ ho¹ch b¶o hiÓm gép cã mét sè ­u ®iÓm lµ: - T¹o ®iÒu kiÖn cho héi thay mÆt héi viªn cña m×nh th­¬ng l­îng c­íc phÝ b¶o hiÓm cã lîi. - T¹o ®iÒu kiÖn cho héi ban hµnh mét tiªu chuÈn b¶o hiÓm tèi thiÓu ®èi víi c¸c héi viªn vµ tæ chøc hîp lý ho¸ chøng tõ trªn c¬ së b¶o hiÓm ®· ®­îc tiªu chuÈn ho¸. Bªn c¹nh ®ã, lo¹i b¶o hiÓm nµy còng cã mét sè nh­îc ®iÓm nh­: - Cã thÓ lµm mÊt c¸c yÕu tè tÝch cùc thóc ®Èy viÖc ng¨n ngõa rñi ro vµ h¹n chÕ khiÕu n¹i, dÉn tíi viÖc c¸c héi viªn tiÕt lé nh÷ng th«ng tin cã tÝnh chÊt bÝ mËt cña héi vµ nh÷ng ng­êi c¹nh tranh cã thÓ sö dông chÝnh c¸c th«ng tin nµy ®Ó chèng l¹i Héi. - ViÖc ¸p ®Æt c¶ mét c¬ cÊu phÝ b¶o hiÓm thèng nhÊt sÏ khiÕn cho nh÷ng ng­êi ®iÒu hµnh giái ph¶i hç trî cho nh÷ng ng­êi ®iÒu hµnh tåi. Do ®ã nã cã thÓ lµm thñ tiªu t¸c dông cña c¸c yÕu tè tÝch cùc thóc ®Èy viÖc ng¨n ngõa rñi ro vµ h¹n chÕ khiÕu n¹i. Lµ mét ng­êi giao nhËn chóng ta cÇn n¾m v÷ng ®­îc tÝnh chÊt, ®Æc tr­ng cña c¸c nguån b¶o hiÓm vµ c¸c h×nh thøc b¶o hiÓm kh¸c nhau, c¨n cø vµo nhiÖm vô cô thÓ mµ kh¸ch hµng giao phã cïng víi tÝnh chÊt cña c«ng viÖc ®Ó tõ ®ã cã thÓ lùa chän c¸c nguån b¶o hiÓm vµ c¸c h×nh thøc b¶o hiÓm an toµn vµ hîp lý cho ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. 2.3. ThÞ tr­êng b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn HiÖn nay ng­êi giao nhËn vËn t¶i ®­îc b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm tõ mét sè thÞ tr­êng nh­: a/ ThÞ tr­êng tù do: Lµ n¬i c¸c c«ng ty b¶o hiÓm th­¬ng m¹i tiÕn hµnh cung cÊp nhiÒu lo¹i b¶o hiÓm kh¸c nhau kÓ c¶ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm. H×nh thøc nµy kh«ng ph¶i c«ng ty b¶o hiÓm nµo còng cã nh­ng ë c¸c n­íc Ch©u ¢u, Mü th× chØ cã c¸c c«ng ty b¶o hiÓm lín míi cã thÓ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu trªn. b/ ThÞ tr­êng b¶o hiÓm Lloyd's of London: Lloyd's of London b¶o hiÓm cho c¸c héi viªn cña m×nh lµ c¸c C«ng ty b¶o hiÓm, c¸c C«ng ty nµy chØ tham gia b¶o hiÓm mét tû lÖ rñi ro th«ng qua mét hÖ thèng tæ chøc nghiÖp ®oµn. Lloyd's of London lµ HiÖp héi cña c¸c nhµ b¶o hiÓm vµ c¸c nhµ m«i giíi b¶o hiÓm quan t©m ®Õn viÖc b¶o hiÓm c¸c rñi ro trªn biÓn còng nh­ kh«ng ë trªn biÓn. B¶n th©n Lloyd's of London kh«ng tiÕn hµnh kinh doanh mµ ho¹t ®éng nh­ mét c¬ quan qu¶n lý, x©y dùng c¸c quy t¾c cho c¸c thµnh viªn vµ cung cÊp sù dµn xÕp ®Ó gióp ®ì hä trong kinh doanh, mäi ho¹t ®éng kinh doanh ®Òu do c¸c thµnh viªn tiÕn hµnh hoÆc riªng rÏ hoÆc thµnh nhãm gäi lµ xanhdica vµ cïng nhay t¹o thµnh mét thÞ tr­êng cã søc c¹nh tranh lín.[7] c/ ThÞ tr­êng b¶o hiÓm t­¬ng hç: Lµ h×nh thøc tù b¶o hiÓm tËp thÓ cña tÊt c¶ nh÷ng ng­êi cã chung lîi Ých (®èi víi ng­êi giao nhËn lµ HiÖp héi nh÷ng ng­êi giao nhËn cña n­íc ®ã). NÕu mét ng­êi giao nhËn lµ héi viªn cña HiÖp héi ®ã, hµng n¨m ph¶i ®ãng mét kho¶n lÖ phÝ cho Héi ®Õn lóc nµo ®ã nÕu gÆp rñi ro HiÖp héi sÏ hç trî kinh phÝ cho héi viªn cña m×nh ®Ó gi¶i quyÕt hËu qu¶. HiÖn nay cã Héi b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm t­¬ng hç vËn t¶i ®i suèt (Through Transport Mutual Insurance Association Limited) gäi t¾t lµ TTClub ®­îc thµnh lËp n¨m 1968 t¹i London. TTClub lµ Héi duy nhÊt mµ trong ®ã nh÷ng ng­êi vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc tham gia cïng g¸nh chÞu nh÷ng rñi ro chung vµ t¸i b¶o hiÓm nh÷ng rñi ro th«ng qua sù qu¶n lý khÐo lÐo cña Héi. TTClub cÊp mét sè lo¹i h×nh b¶o hiÓm nh­: [16] - B¶o hiÓm cho ng­êi giao nhËn vµ ng­êi vËn t¶i c«ng céng kh«ng tµu (Non Vessel Operating Common Carrier - NVOCC): B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ®iÒu hµnh kÓ c¶ s¬ suÊt vÒ nghiÖp vô vµ mÊt m¸t tæn thÊt thiÕt bÞ. - B¶o hiÓm cho ng­êi khai th¸c tµu: B¶o hiÓm ®èi víi nh÷ng mÊt m¸t tæn thÊt vÒ thiÕt bÞ vµ tr¸ch nhiÖm bªn thø ba. - B¶o hiÓm cho ng­êi ®iÒu hµnh b·i, c¶ng: B¶o hiÓm ®èi víi tr¸ch nhiÖm ®iÒu hµnh vµ nh÷ng mÊt m¸t vµ tæn thÊt vÒ thiÕt bÞ. - B¶o hiÓm cho ng­êi cho thuª container: B¶o hiÓm nh÷ng mÊt m¸t vµ tæn thÊt ®èi víi container ®ang cho thuª vµ chi phÝ t×m kiÕm hoÆc phôc håi nÕu ng­êi ®i thuª ph¸ s¶n, mÊt m¸t vµ tæn thÊt ®èi víi c¸c container ®· hÕt h¹n thuª vµ tr¸ch nhiÖm cña bªn thø ba. TTClub kh«ng chØ b¶o hiÓm cho ng­êi giao nhËn vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng ®­êng biÓn, hµng kh«ng mµ cßn b¶o hiÓm cho ng­êi ®iÒu hµnh vËn t¶i néi ®Þa nh­ vËn chuyÓn b»ng ®­êng bé, ®­êng s¾t, ®­êng s«ng. d/ M«i giíi b¶o hiÓm: ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, cã nh÷ng ng­êi lµm m«i giíi b¶o hiÓm cã chuyªn m«n vÒ lÜnh vùc nµy. bªn c¹nh kh¶ n¨ng giao dÞch víi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm mµ cßn cung cÊp dÞch vô t­ vÊn cho ng­êi giao nhËn vÒ ph­¬ng thøc phßng chèng tæn thÊt, h¹n chÕ rñi ro vµ lµm c¸c thñ tôc khiÕu n¹i. V/ Ph¹m vi b¶o hiÓm cña b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ng­êi giao nhËn Khi mua b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ng­êi giao nhËn sÏ ®­îc b¶o hiÓm ®èi víi c¸c rñi ro trong ph¹m vi mµ anh ta ph¶i g¸nh chÞu trong viÖc cung cÊp trùc tiÕp hoÆc qua ng­êi ký hîp ®ång phô c¸c dÞch vô ®­îc b¶o hiÓm cña ng­êi giao nhËn. NÕu ng­êi giao nhËn lµ chñ së h÷u hoÆc hoÆc cho thuª thiÕt bÞ ®Ó sö dông trong c¸c dÞch vô ®­îc b¶o hiÓm th× cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm theo ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm thiÕt bÞ. TTClub ®· ban hµnh Quy t¾c vÒ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn vµo th¸ng 1 n¨m 1989. Quy t¾c nµy quy ®Þnh ph¹m vi b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn ®èi víi tæn thÊt, h­ háng cña hµng ho¸ vµ nªu râ nh÷ng rñi ro ®­îc b¶o hiÓm båi th­êng, nh÷ng rñi ro lo¹i trõ vµ rñi ro h¹n chÕ b¶o hiÓm. [15] 1. Rñi ro ®­îc b¶o hiÓm: a/ B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn ®èi víi kh¸ch hµng: Ng­êi giao nhËn ®­îc b¶o hiÓm vÒ tr¸ch nhiÖm ®èi víi nh÷ng rñi ro sau: - MÊt m¸t hoÆc h­ háng vËt chÊt vÒ hµng ho¸ vµ tæn thÊt cã tÝnh chÊt do hËu qu¶ ph¸t sinh tõ mÊt m¸t hoÆc h­ háng Êy. - ThiÖt h¹i tµi chÝnh -"Lçi lÇm vµ sai sãt": bÊt kú thiÖt h¹i tµi chÝnh mµ kh¸ch hµng cña ng­êi giao nhËn ph¶i g¸nh chÞu do ph¸t sinh tõ viÖc ng­êi giao nhËn kh«ng thùc hiÖn mét phÇn hoÆc toµn bé c¸c nghÜa vô theo hîp ®ång cña ng­êi giao nhËn bao gåm viÖc chËm trÔ hoÆc giao hµng kh«ng theo ®óng chØ dÉn, ®×nh chØ giao hµng hoÆc kh«ng giao ®ñ chøng tõ cã liªn quan vÒ quyÒn së h÷u. b/ B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn ®èi víi H¶i quan: Ng­êi giao nhËn ®­îc b¶o hiÓm ®èi víi nh÷ng rñi ro ph¸t sinh do vi ph¹m quy ®Þnh xuÊt nhËp khÈu sau: - Tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c kho¶n tiÒn ph¹t hoÆc c¸c kho¶n tiÒn kh¸c do nhµ ®­¬ng côc b¾t ng­êi giao nhËn hoÆc bÊt kú ng­êi nµo kh¸c ®¹i diÖn cho ng­êi giao nhËn ph¶i nép. - Tr¸ch nhiÖm ®èi víi thuÕ h¶i quan, thuÕ doanh thu, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hoÆc c¸c chi phÝ tµi chÝnh t­¬ng tù mµ nhµ ®­¬ng côc b¾t ng­êi giao nhËn hoÆc ng­êi ®¹i diÖn cho ng­êi giao nhËn ph¶i nép. C¸c kho¶n ®ã lÏ ra kh«ng ph¶i nép nÕu kh«ng vi ph¹m c¸c quy ®Þnh xuÊt nhËp khÈu. - TÞch thu tµi s¶n bëi nhµ ®­¬ng côc, bao gåm c¶ thiÕt bÞ ®­îc b¶o hiÓm cña ng­êi giao nhËn (nÕu cã). c/ B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn ®èi víi ng­êi thø ba: * Ng­êi giao nhËn ®­îc b¶o hiÓm vÒ tr¸ch nhiÖm kh«ng theo hîp ®ång cña ng­êi giao nhËn ®èi víi: - MÊt m¸t hoÆc tæn thÊt vËt chÊt vÒ tµi s¶n cña bªn thø ba vµ tæn thÊt cã tÝnh chÊt hËu qu¶ ph¸t sinh tõ tæn thÊt trong h­ háng Êy. - Ng­êi thø ba chÕt hoÆc th­¬ng tËt hoÆc èm ®au (bao gåm viÖn phÝ, chi phÝ y tÕ, chi phÝ ch«n cÊt) ®èi víi bÊt kú bªn thø ba nµo vµ hËu qu¶ cña viÖc ®ã. * Ng­êi giao nhËn còng ®­îc b¶o hiÓm vÒ tr¸ch nhiÖm theo hîp ®ång ®Ó båi th­êng cho ng­êi kh¸c lo¹i trõ ng­êi ®­îc ®­îc b¶o hiÓm hay ng­êi ®­îc ®ång b¶o hiÓm vÒ tr¸ch nhiÖm ®èi víi bªn thø ba mµ ng­êi ®ã ph¶i g¸nh chÞu. Ng­êi giao nhËn ph¶i g¸nh chÞu tr¸ch nhiÖm Êy mét m×nh do c¸c ®iÓm sau: - Hîp ®ång cho thuª thiÕt bÞ ®Ó sö dông trong c¸c dÞch vô cÇn b¶o hiÓm cña ng­êi giao nhËn. - Ng­êi giao nhËn còng ®­îc b¶o hiÓm vÒ tr¸ch nhiÖm theo hîp ®ång cña hä ®èi víi ng­êi thÇu phô hoÆc ®èi t¸c liªn doanh dÞch vô ®èi víi tæn thÊt vËt chÊt vÒ tµi s¶n cña anh ta, bao gåm c¶ hËu qu¶ cña tæn thÊt ®ã nÕu ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm trong hîp ®ång ký víi hä. d/ B¶o hiÓm thiÕt bÞ: (container, xe r¬ moãc, thiÕt bÞ bèc dì...) Theo Quy t¾c b¶o hiÓm cña TTClub th× vÊn ®Ò b¶o hiÓm thiÕt bÞ cña ng­êi giao nhËn ®­îc nªu ra nh­ sau: - Ng­êi giao nhËn cã thÓ mua b¶o hiÓm cho bÊt kú thiÕt bÞ nµo mµ anh ta sö dông trong c¸c dÞch vô ®­îc b¶o hiÓm cña anh ta. - ThiÕt bÞ ®­îc b¶o hiÓm cïng víi tæng gi¸ trÞ ®­îc b¶o ë thêi ®iÓm b¾t ®Çu cña n¨m kÕ to¸n ®Òu ph¶i ®­îc kª khai trong giÊy chøng nhËn tham gia b¶o hiÓm cña ng­êi giao nhËn. §ång thêi kh«ng thÓ gi¶m gi¸ trÞ ®­îc b¶o hiÓm cña h¹ng môc thiÕt bÞ ®­îc b¶o hiÓm cña anh ta trong n¨m kÕ to¸n ®ã. - C¸c lo¹i thiÕt bÞ ®­îc b¶o hiÓm, sè l­îng c¸c h¹ng môc cña mçi lo¹i cã liªn quan, tæng gi¸ trÞ ®­îc b¶o hiÓm theo rñi ro vµo ngµy chØnh lý ph¶i ®­îc ghi trong b¶n kª khai cña ng­êi giao nhËn. Ng­êi giao nhËn sÏ ®­îc b¶o hiÓm thiÕt bÞ cña hä khi gÆp c¸c rñi ro sau: - ThiÖt h¹i vËt chÊt hoÆc tæn thÊt ®èi víi thiÕt bÞ ®­îc b¶o hiÓm cña ng­êi giao nhËn ph¸t sinh do bÊt kú nguyªn nh©n bÊt ngê nµo. - BÊt kú kho¶n ®ãng gãp tæn thÊt chung hoÆc chi phÝ cøu hé nµo ph¶i chÞu ®èi víi thiÕt bÞ ®­îc b¶o hiÓm cña ng­êi giao nhËn. e/ C¸c chi phÝ: * Ng­êi giao nhËn ®­îc b¶o hiÓm ®èi víi c¸c chi phÝ ®iÒu tra, bµo ch÷a, lµm gi¶m nhÑ khiÕu n¹i, c¸c chi phÝ mµ ng­êi giao nhËn ph¶i chi ra sau bÊt kú tai n¹n nµo ph¸t sinh hoÆc cã thÓ ph¸t sinh mét khiÕu n¹i theo hîp ®ång b¶o hiÓm cña ng­êi giao nhËn trong: - ViÖc ®iÒu tra tai n¹n, b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi giao nhËn liªn quan tíi sù viÖc ®ã, vÝ dô nh­ c¸c chi phÝ luËt s­, gi¸m ®Þnh viªn, chuyªn gia... - Tr¸nh hoÆc gi¶m thiÓu khiÕu n¹i ®ã. * C¸c chi phÝ phô tréi cña ng­êi giao nhËn ph¶i tr¶ thªm trong viÖc göi hµng ®Õn ®óng ®Þa ®iÓm do viÖc hµng ®· bÞ göi sai ®Þa chØ. * C¸c chi phÝ phô tréi ng­êi giao nhËn ph¶i tr¶ thªm trong viÖc xö lý hµng hoÆc h¹ng môc thiÕt bÞ ®­îc b¶o hiÓm tiÕp sau sù cè ®èi víi hµng hoÆc thiÕt bÞ nh­ vËy. * C¸c chi phÝ ng­êi giao nhËn ph¶i tr¶ ®èi víi viÖc kiÓm dÞch, diÖt trïng hoÆc tÈy uÕ ph¸t sinh thªm ngoµi c«ng viÖc xö lý b×nh th­êng. * PhÇn ®ãng gãp cña hµng ho¸ trong tæn thÊt chung vµ cøu hé mµ ng­êi giao nhËn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vµ kh«ng thÓ ®ßi l¹i ®­îc tõ kh¸ch hµng phÇn ®ãng gãp ®ã. [12] 2. Rñi ro lo¹i trõ: a/ Rñi ro lo¹i trõ chung: Cè ý giao hµng kh«ng lÊy vËn ®¬n hoÆc chøng tõ së h÷u cã thÓ do thÕ lùc cña mét ng­êi hoÆc b¶o ®¶m cña ng©n hµng. Trong tr­êng hîp nµy, ng­êi giao nhËn chØ cßn c¸ch khiÕu n¹i ®ßi båi th­êng víi kh¸ch hµng chø kh«ng ph¶i víi ng­êi b¶o hiÓm. - Ph¸t hµnh vËn ®¬n hoµn h¶o cho hµng ®· bÞ tæn thÊt hoÆc ®Ó lïi ngµy trªn vËn ®¬n khi cã th­ b¶o ®¶m cña ng­êi xÕp hµng (theo luËt cña mét sè n­íc th­ ®¶m b¶o nµy bÞ coi lµ gian tr¸ vµ kh«ng cã hiÖu lùc khiÕu n¹i ng­êi göi hµng hay ng­êi b¶o ®¶m). - Cè ý khai sai vÒ lo¹i hµng ho¸ hoÆc khèi l­îng víi chñ tµu: ®©y lµ nh÷ng thñ ®o¹n gian tr¸ kh«ng ®­îc ng­êi b¶o hiÓm båi th­êng hËu qu¶. - Kh«ng thu ®­îc c­íc phÝ vËn chuyÓn cña kh¸ch hµng. §©y lµ mét rñi ro tÝn dông mµ ng­êi giao nhËn ph¶i chiô trõ phi anh ta cã b¶o hiÓm tÝn dông hoÆc giÊy cam kÕt tr¶ tiÒn c­íc phÝ vËn chuyÓn. b/ Rñi ro lo¹i trõ vÒ tr¸ch nhiÖm ®èi víi ng­êi thø ba: - Ng­êi giao nhËn kh«ng bao giê ®­îc b¶o hiÓm theo ®iÒu kho¶n "Tr¸ch nhiÖm theo hîp ®ång" vÒ tr¸ch nhiÖm båi th­êng cho ng­êi kh¸c ®èi víi tæn thÊt, mÊt m¸t vËt chÊt phÇn tµi s¶n do anh ta qu¶n lý hoÆc cho thuª. c/ Rñi ro lo¹i trõ ®èi víi thiÕt bÞ cña ng­êi giao nhËn: - Ng­êi giao nhËn kh«ng ®­îc b¶o hiÓm vÒ chi phÝ phôc håi hay söa ch÷a nh÷ng khuyÕt tËt trong thiÕt kÕ hoÆc chÕ t¹o, nh÷ng hao mßn th«ng th­êng, nh÷ng háng hãc bé phËn c¬ hoÆc ®iÖn. - Ng­êi giao nhËn còng kh«ng ®­îc b¶o hiÓm ®èi víi nh÷ng tæn thÊt kh«ng gi¶i thÝch ®­îc, mÊt tÝch mét c¸ch bÝ Èn hoÆc mÊt m¸t ®­îc ph¸t hiÖn khi kiÓm kª, bÞ ph¸ huû hoÆc tæn thÊt do hoÆc theo lÖnh cña bÊt kú nhµ ®­¬ng côc nµo, tæn thÊt vËt chÊt ph¸t sinh do quèc h÷u ho¸, lÖnh tr­ng dông hoÆc ®Æc qyuÒn mua tr­íc. - Ng­êi giao nhËn cßn kh«ng ®­îc b¶o hiÓm vÒ bÊt kú rñi ro nµo ph¸t sinh lµm h­ háng thiÕt bÞ trong thêi gian chóng ®­îc ®em cho ng­êi kh¸c thuª, sau khi ®· bÞ tr­ng dông hoÆc sau khi quyÒn lîi cña ng­êi giao nhËn ®èi víi tµi s¶n nµy ®­îc chuyÓn cho ng­êi kh¸c. d/ Rñi ro lo¹i trõ vÒ chiÕn tranh, ®×nh c«ng, b¹o ®éng vµ khñng bè: Ng­êi giao nhËn ®­îc b¶o hiÓm tæn thÊt do rñi ro chiÕn tranh vµ ®×nh c«ng, b¹o ®éng vµ khñng bè trong tr­êng hîp tæn thÊt vµ thiÖt h¹i vËt chÊt cña thiÕt bÞ ®­îc b¶o hiÓm còng nh­ bÊt kú kho¶n ®ãng gãp tæn thÊt chung hoÆc chi phÝ cøu hé nµo mµ thiÕt bÞ ®­îc b¶o hiÓm cña anh ta ph¶i g¸nh chÞu. Ng­êi giao nhËn kh«ng ®­îc b¶o hiÓm ®èi víi nh÷ng rñi ro chiÕn tranh trõ khi ë thêi ®iÓm rñi ro ph¸t sinh thiÕt bÞ liªn quan ®ang ë trªn tµu hoÆc m¸y bay. Ngoµi ra còng kh«ng ®­îc b¶o hiÓm rñi ro chiÕn tranh do: - Næ cã tÝnh chÊt thï ®Þch cña bÊt kú lo¹i vò khÝ h¹t nh©n nµo. Næ ra chiÕn tranh (dï lµ tuyªn bè hay kh«ng) gi÷a c¸c quèc gia trong Héi ®ång b¶o an Liªn Hîp Quèc (Ph¸p, Trung Quèc, Nga, Anh, Mü). - B¾t gi÷, chiÕm gi÷, kiÒm chÕ, c¶n trë, sung c«ng hoÆc chiÕm ®o¹t bëi hoÆc theo lÖnh cña bÊt kú nhµ ®­¬ng côc nµo ë n­íc ng­êi giao nhËn. - Trong qu¸ tr×nh toµ xÐt xö th«ng th­êng ®· kh«ng cung cÊp kho¶n b¶o l·nh, kh«ng tr¶ tiÒn ph¹t hay mét kho¶n tµi chÝnh nµo kh¸c. Riªng víi ®iÒu kho¶n b¶o hiÓm vÒ chiÕn tranh vµ ®×nh c«ng, b¹o ®éng vµ khñng bè ®èi víi thiÕt bÞ cña ng­êi giao nhËn, ng­êi b¶o hiÓm cã thÓ ®¬n ph­¬ng kÕt thóc hîp ®ång b¶o hiÓm b»ng c¸ch göi cho ng­êi giao nhËn b¶n th«ng b¸o trong vßng 7 ngµy. ViÖc kÕt thóc hîp ®ång cã hiÖu lùc tõ nöa ®ªm giê GMT cña ngµy thø 7 kÓ tõ ngµy göu th«ng b¸o.[15] 3. Rñi ro h¹n chÕ b¶o hiÓm: Ngoµi nh÷ng rñi ro lo¹i trõ nãi trªn cßn cã nh÷ng tr­êng hîp h¹n chÕ b¶o hiÓm cã thÓ ¸p dông ®èi víi c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm, ®ã lµ: - Nh÷ng rñi ro hoÆc sù cè ph¸t sinh ngoµi thêi h¹n b¶o hiÓm - Nh÷ng lo¹i trõ chung kh¸c nh­ nh÷ng rñi ro vÒ phãng x¹ vµ h¹t nh©n, t×nh tr¹ng ng­êi ®­îc b¶o hiÓm kh«ng tr¶ ®­îc nî vµ nh÷ng rñi ro ph¸t sinh tõ viÖc bu«n lËu vµ nh÷ng hµnh ®éng cè ý hay l¬ lµ. - Hîp ®ång b¶o hiÓm cã thÓ quy ®Þnh mét giíi h¹n chung hoÆc nhiÒu giíi h¹n riªng cho nh÷ng rñi ro kh¸c nhau th­êng ¸p dông cho tõng sù cè song còng cã thÓ tËp hîp sù cè cña c¶ n¨m. 4. Giíi h¹n tr¸ch nhiÖm: a/ Tr¸ch nhiÖm ®èi víi kh¸ch hµng: - Hîp ®ång ®èi víi kh¸ch hµng: Ng­êi giao nhËn sÏ ®­îc b¶o hiÓm vÒ tr¸ch nhiÖm ph¸t sinh mµ hîp ®ång quy ®Þnh theo c¸c ®iÒu kho¶n cña C«ng ­íc quèc tÕ hoÆc LuËt quèc gia vÒ vËn chuyÓn, §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn cña HiÖp héi giao nhËn quèc gia, cña FIATA hoÆc mét lo¹i hîp ®ång mµ c«ng ty b¶o hiÓm chÊp nhËn. - ThiÖt h¹i tµi chÝnh -"Lçi lÇm vµ sai sãt": giíi h¹n tr¸ch nhiÖm trong tr­êng hîp nµy th«ng th­êng kh«ng qu¸ 50.000 USD cho mét tai n¹n. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ cã thÓ tho¶ thuËn riªng víi c«ng ty b¶o hiÓm ®Ó t¨ng møc giíi h¹n nªu trªn. MÆt kh¸c c«ng ty b¶o hiÓm cã thÓ tõ chèi khiÕu n¹i hoÆc c¾t gi¶m møc b¶o hiÓm nÕu hä thÊy hµnh vi hay sai sãt dÉn ®Õn kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô theo hîp ®ång lµ do ng­êi giao nhËn, ®¹i lý hoÆc nh÷ng ng­êi lµm c«ng cña hä ®· g©y ra mét c¸ch cè ý. - Hoµn thiÖn kh«ng chÝnh x¸c vËn ®¬n: Ng­êi giao nhËn kh«ng ®­îc b¶o hiÓm ®èi víi møc ®é mµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn gÆp ph¶i hoÆc gia t¨ng bëi sù kª khai kh«ng ®óng hoÆc s¬ suÊt ghi trªn vËn ®¬n hay hîp ®ång vËn chuyÓn kh¸c chøng tõ giao nhËn. - Hµng ho¸ cã gi¸ trÞ nh­: vµng thái, ®¸ quý, tiÒn giÊy, tiÒn kim lo¹i, sÐc du lÞch vµ ng©n phiÕu, hèi phiÕu, thÎ tÝn dông, tr¸i phiÕu, c¸c chøng tõ cã thÓ thanh to¸n ®­îc, c¸c lo¹i chøng kho¸n... th× th­êng kh«ng ®­îc b¶o hiÓm. Tuy nhiªn, mét sè lo¹i hµng ho¸ cã gi¸ trÞ kh¸c cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm nh­ lµ: thuèc l¸, r­îu m¹nh, vËt phÈm b»ng kim lo¹i quý, c¸c t¸c phÈm nghÖ thuËt cã gi¸ trÞ, ngùa thuÇn chñng... song tæng gi¸ trÞ còng kh«ng ®­îc v­ît qu¸ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña b¶o hiÓm ®èi víi "thiÖt h¹i tµi chÝnh" (50.000 USD). b/ Tr¸ch nhiÖm ®èi víi H¶i quan: - Th«ng th­êng giíi h¹n b¶o hiÓm ®èi víi khiÕu n¹i lo¹i nµy lµ kh«ng v­ît qu¸ 50.000 USD. Tuy nhiªn trong c¸c tr­êng hîp cã thÓ tho¶ thuËn víi ng­êi b¶o hiÓm ®Ó t¨ng møc giíi h¹n nµy lªn. - Ng­êi b¶o hiÓm cã thÓ c¾t gi¶m hoÆc tõ chèi khiÕu n¹i nÕu hä chøng minh ®­îc r»ng ng­êi giao nhËn hoÆc ng­êi lµm c«ng cho hä ®· cã c¸c hµnh ®éng cè ý khinh suÊt vi ph¹m quy ®Þnh xuÊt nhËp khÈu. - §èi víi hµng ho¸ cã gi¸ trÞ: còng nh­ phÇn tr¸ch nhiÖm ®èi víi kh¸ch hµng trong chõng mùc sù vi ph¹m quy ®Þnh xuÊt nhËp khÈu cã liªn quan ®Õn nh÷ng hµng ho¸ nh­ vËy. VI/ Kinh nghiÖm cña mét sè n­íc trong khu vùc vÒ viÖc b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn Ngµy nay do sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia trong khu vùc ASEAN, ngµnh giao nhËn cña c¸c n­íc nµy còng ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn quan träng. VËn t¶i ®a ph­¬ng thøc vµ Logistics ngµy cµng trë lªn phæ biÕn. N¨m 1991, Liªn ®oµn c¸c HiÖp héi Giao nhËn ASEAN (AFFA) ®­îc thµnh lËp n»m môc ®Ých hç trî c¸c ph­¬ng ph¸p ®Ó n©ng cao chÊt l­îng, tr×nh ®é vµ chuyªn m«n cña ng­êi giao nhËn trong khu vùc. Sù ph¸t triÓn cña giao nhËn hµng ho¸ ®· kÐo theo sù ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn. C¸c quèc gia cã hÖ thèng c¶ng biÓn vµ ngµnh giao nhËn sím ph¸t triÓn nh­ Singapore, Th¸i Lan, v.v... th× lo¹i h×nh b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn còng cã c¬ héi ph¸t triÓn sím vµ m¹nh h¬n c¸c quèc gia kh¸c trong khu vùc. Trong khu vùc §«ng Nam ¸ th× Singapore lµ n­íc cã ngµnh giao nhËn ph¸t triÓn nhÊt. ChÝnh vÞ trÝ ®Þa lý chiÕn l­îc ®· biÕn Singapore trë thµnh trung t©m cho ho¹t ®éng vËn t¶i biÓn ë khu vùc §«ng Nam ¸. Trong vµi n¨m trë l¹i ®©y, Singapore ®· trë thµnh c¶ng biÓn tÊp nËp nhÊt thÕ giíi, nÕu xÐt vÒ khèi l­îng xÕp dì t¹i c¶ng. Singapore lµ ®iÓm gÆp gì cña 400 tuyÕn ®­êng biÓn, liªn kÕt víi 700 c¶ng kh¸c nhau cña 130 quèc gia trªn toµn thÕ giíi. C¶ng Singapore cã thÓ tiÕn hµnh xÕp dì cïng mét lóc h¬n 800 tµu vµ lµ mét trong ba c¶ng biÓn lín nhÊt thÕ giíi (hai c¶ng biÓn kh¸c lµ c¶ng Rotterdam cña Hµ Lan vµ c¶ng New York cña Mü). Do ®ã sè l­îng c¸c c«ng ty giao nhËn lín trªn thÕ giíi tËp trung kh¸ nhiÒu ë Singapore. §iÒu ®ã kÐo theo nhu cÇu vÒ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña c¸c c«ng ty giao nhËn còng t¨ng lªn kh«ng ngõng. Trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña Singapore cã hµng ngh×n c¸c c«ng ty b¶o hiÓm lín nhá kh¸c nhau, ®Æc biÖt cßn cã sù hiÖn diÖn cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm lín trªn thÕ giíi nh­ Serra International Inc., Hi-best Air Ocean Inc., Apollo Freight Forwarder Ltd., AGF-CAMAT Ltd.,... Cã ®­îc sù ph¸t triÓn nµy phÇn lín lµ nhê viÖc Singapore lµ mét thÞ tr­êng hÊp dÉn víi nhiÒu c«ng ty giao nhËn lín ho¹t ®éng nªn nhu cÇu mua b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm còng t¨ng lªn, bªn c¹nh ®ã kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn mét m«i tr­êng ph¸p lý lµnh m¹nh, minh b¹ch, mét chÝnh phñ víi nh÷ng chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng hÊp dÉn c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, c¬ së h¹ tÇng tèt, hÖ thèng viÔn th«ng hiÖn ®¹i... §ã lµ nh÷ng yÕu tè quan träng dÉn ®Õn thµnh c«ng mµ c¸c quèc gia ®i sau nh­ ViÖt Nam cÇn ph¶i häc hái. Bªn c¹nh Singapore th× Th¸i Lan còng lµ mét quèc gia trong khu vùc cã ngµnh giao nhËn vµ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn còng rÊt ph¸t triÓn. NhiÒu c«ng ty giao nhËn ®· ®­îc h×nh thµnh tõ rÊt sím, ®iÓn h×nh nh­ Sea Trans Express ®­îc thµnh lËp tõ n¨m 1988 vµ hiÖn nay ®· trë thµnh c«ng ty giao nhËn hµng ®Çu cña Th¸i Lan. Bªn c¹nh ®ã, Th¸i Lan còng cã hÖ thèng c¶ng kh¸ ph¸t triÓn. C¶ng Laem Chabang lµ mét c¶ng lín vµ sÇm uÊt. Th¸i Lan còng ®· thu hót ®­îc mét sè l­îng lín c¸c c«ng ty b¶o hiÓm cung cÊp dÞch vô b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn ho¹t ®éng kinh doanh trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm nhê nh÷ng chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng cña ChÝnh phñ. Lµ mét n­íc n»m trong khu vùc ASEAN nh­ng nÒn kinh tÕ vÉn cßn l¹c hËu nªn ngµnh giao nhËn cßn kh¸ míi mÎ ®èi víi Lµo. Thùc tÕ hiÖn nay Lµo míi chØ cã kho¶ng 20 c«ng ty cã giÊy phÐp ®¨ng ký kinh doanh ho¹t ®éng trong ngµnh giao nhËn mÆc dï cã nhiÒu c¸c c«ng ty nhá kh«ng cã giÊy phÐp vÉn ho¹t ®éng kinh doanh vµ lµm ¨n trùc tiÕp víi c¸c c«ng ty giao nhËn cña Th¸i Lan. HiÖp héi Giao nhËn quèc gia Lµo (LIFFA) ®­îc thµnh lËp víi sù gióp ®ì cña Bé Giao th«ng vËn t¶i Lµo nh­ng triªn väng cña ngµnh giao nhËn vÉn ch­a thùc sù s¶ng sña. Nguyªn nh©n cã thÓ lµ do: c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn cßn ®ang ë giai ®o¹n so¹n th¶o chê phª duyÖt, quyÒn chuyªn chë hµng ho¸ th× bÞ h¹n chÕ, ph­¬ng tiÖn chuyªn chë cò kü l¹c hËu, nguån nh©n lùc cßn yÕu kÐm vµ c¸c ng©n hµng th­êng kh«ng chÊp nhËn c¸c giÊy tê vËn t¶i giao nhËn trong thanh to¸n. Ng­êi giao nhËn cña Lµo ph¶i ®îi cho ®Õn khi hµng ho¸ ®­îc xÕp t¹i c¶ng xuÊt ph¸t (Bangkok, Laem Chabang, §µ N½ng) th× míi lÊy ®­îc vËn ®¬n ®­êng biÓn cÇn thiÕt cho môc ®Ých tÝn dông chøng tõ. Tuy ®· cã mét sè c«ng ty giao nhËn lín trong n­íc nh­ Lao Freight Forwarder (LFF) vµ Societe Mixte de Transport (SMT) cung cÊp dÞch vô vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc vµ hÖ thèng ph©p phèi vËn chuyÓn (Logistics) nh­ng phÇn lín c¸c c«ng ty giao nhËn cña Lµo th­êng chØ ho¹t ®éng víi t­ c¸ch lµm ®¹i lý (Agent). V× vËy, c¸c quèc gia cã lo¹i h×nh b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cßn kh¸ míi mÎ nh­ ViÖt Nam hay Lµo th× viÖc häc hái vµ rót kinh nghiÖm tõ nh÷ng n­íc sím ph¸t triÓn lo¹i h×nh b¶o hiÓm nµy nh­ Singapore vµ Th¸i Lan lµ v« cïng cÇn thiÕt. §iÒu ®ã sÏ gióp chóng ta thÊy ®­îc nhøng thuËn lîi vµ khã kh¨n, ®iÓm m¹nh còng nh­ ®iÓm yÕu cña m×nh ®Ó cã nh÷ng chiÕn l­îc ph¸t triÓn phï hîp ®èi víi B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cu¶ ng­êi giao nhËn - mét lÜnh vùc tuy cßn míi mÎ nh­ng ®Çy triÓn väng ph¸t triÓn trong t­¬ng lai. ch­¬ng II thùc tiÔn Ho¹t ®éng b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn t¹i ViÖt Nam i/ t×nh h×nh ho¹t ®éng giao nhËn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ë viÖt nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y 1. Sù ph¸t triÓn cña giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ t¹i ViÖt Nam NghÒ giao nhËn cña ViÖt Nam ®· h×nh thµnh tõ l©u. MiÒn Nam ViÖt Nam tr­íc ngµy gi¶i phãng ®· cã nhiÒu c«ng ty giao nhËn, phÇn lín lµm c«ng viÖc khai quan thuÕ vËn t¶i ®­êng bé nh­ng manh món, mét sè lµ ®¹i lý cña c¸c h·ng giao nhËn n­íc ngoµi. ë MiÒn B¾c, tõ 1960 c¸c ®¬n vÞ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu tù ®¶m nhiÖm viÖc tæ chøc chuyªn chë hµng ho¸ cña m×nh, v× vËy c¸c c«ng ty xuÊt nhËp khÈu ®· thµnh lËp riªng phßng kho vËn, chi nh¸nh xuÊt nhËp khÈu, tr¹m giao nhËn ë c¸c ga liªn vËn ®­êng s¾t ë thêi kú nµy ho¹t ®éng giao nhËn kh«ng ®­îc chuyªn s©u, c«ng viÖc vµ thñ tôc ®¬n gi¶n chØ lµ trong ph¹m vi cña c«ng ty, lÜnh vùc mÆt hµng, lo¹i hµng... Sau khi thèng nhÊt ®Êt n­íc, ®Ó tËp trung ®Çu mèi qu¶n lý chuyªn m«n ho¸ kh©u vËn t¶i giao nhËn Bé Ngo¹i th­¬ng nay lµ bé Th­¬ng m¹i ®· ®­a tæ chøc giao nhËn vµo mét mèi tõ B¾c tíi Nam lµ Tæng c«ng ty Giao nhËn Kho vËn Ngo¹i th­¬ng (VIETRANS). Trong thêi kú bao cÊp, ph¹m vi dÞch vô giao nhËn cßn h¹n chÕ, ng­êi giao nhËn chñ chñ yÕu lo giao hµng xuÊt, nhËp hµng nhËp t¹i c¶ng n­íc m×nh vµ Vietrans lµ c¬ quan duy nhÊt ®­îc phÐp giao nhËn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu trªn c¬ së uû th¸c cña c¸c ®¬n vÞ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Tõ sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI n¨m 1986, ®Êt n­íc ta dÇn chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc, ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®­îc më réng, nghÒ giao nhËn do ®ã mµ ph¸t triÓn kh¸ nhanh, Tæng c«ng ty Giao nhËn Kho vËn Ngo¹i th­¬ng v× thÕ mµ còng kh«ng cßn gi÷ ®éc quyÒn n÷a. C¸c ho¹t ®éng giao nhËn v× thÕ còng ®­îc më réng, sè l­îng c¸c c«ng ty giao nhËn t¨ng vµ tr×nh ®é nghÒ nghiÖp ®­îc n©ng lªn nhanh chãng. §· cã nhiÒu c«ng ty giao nhËn cña ViÖt Nam tham gia Liªn ®oµn c¸c hiÖp héi giao nhËn quèc tÕ - FIATA. TÝnh ®Õn 31/1/1998 ViÖt Nam ®· cã 13 c«ng ty giao nhËn vËn t¶i ®­îc c«ng nhËn lµ thµnh viªn liªn kÕt cña FIATA. §Õn th¸ng 7/2000 th× ®· cã thªm 30 c«ng ty, n©ng tæng sè c«ng ty giao nhËn ViÖt Nam ®­îc c«ng nhËn lµ thµnh viªn liªn kÕt cña FIATA lªn con sè 43 c«ng ty.[13] Cã thÓ kÓ ra mét sè c«ng ty cã uy tÝn vµ kinh nghiÖm trong nghÒ giao nhËn hiÖn nay nh­: - Mekong Cargo Freight Co., Ltd. - Northern Freight Company - Saigon Ship Channdler Corp _ Saigon-Shipchanco - Shipping Agency/ Marine Services - Sea - Air Freight International SAFI - Sotrans - Tien Phong Trade And Transporting Service Co,. Ltd. - Transforwarding Warehousing Co. - Transport And Chartering Corporation - VIETFRACHT - Vietnam Freight Forwarding Corporation - VINAFCO - Vietnam Tally and Marine Service Company - VITAMAS - Vietnam National Foreign Trade Forwarding And Warehousing Corporation - VIETRANS - VOSA Group of Company So víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi, ngµnh giao nhËn ViÖt Nam hiÖn nay lµ mét ngµnh hoµn toµn non trÎ. Trªn thùc tÕ hiÖn nay ë n­íc ta ch­a cã mét c¬ quan qu¶n lý thèng nhÊt viÖc cÊp giÊy phÐp hµnh nghÒ, kiÓm tra gi¸m s¸t ho¹t ®éng ®èi víi lo¹i h×nh kinh doanh giao nhËn hµng ho¸ dÉn ®Õn viÖc cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ cïng tham gia kinh doanh dÞch vô giao nhËn hµng ho¸ vµ ph¸t triÓn dÞch vô trµn lan trªn thÞ tr­êng. TÝnh ®Õn n¨m 1997 c¶ n­íc cã 189 doanh nghiÖp kinh doanh trong lÜnh vùc giao nhËn vËn t¶i, trong ®ã trªn 90% c¸c c«ng ty giao nhËn míi ®­îc thµnh lËp tõ n¨m 1994-1995 trë l¹i ®©y. Con sè nµy trong nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y ®· kh«ng ngõng t¨ng lªn. §Õn cuèi n¨m 2002 ®· cã kho¶ng 542 doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô giao nhËn. [9] Trong ®ã: - Doanh nghiÖp t­ nh©n : chiÕm 13,2%. - Doanh nghiÖp nhµ n­íc : chiÕm 78,3%. - Doanh nghiÖp liªn doanh : chiÕm 8,5%. HiÖp héi giao nhËn ViÖt Nam - VIFFAS (Vietnam Freight Forwarders Association), víi t­ c¸ch lµ tæ chøc ®¹i diÖn cho quyÒn lîi cña céng ®ång c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vÒ lÜnh vùc giao nhËn kho vËn thµnh lËp n¨m 1994, ®­îc kÕt n¹p lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña FIATA (thay thÕ VIETRANS) t¹i ®¹i héi thÕ giíi FIATA tæ chøc th¸ng 9/1994 t¹i Hamburg, CHLB §øc. Theo sè liÖu thèng kª cña v¨n phßng hiÖp héi VIFFAS, tõ khi §¹i héi thµnh lËp n¨m 1994 tÝnh ®Õn th¸ng 3/1998, VIFFAS míi chØ xÐt cÊp giÊy chøng nhËn héi viªn cho 27 doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ñ ®iÒu kiÖn tham gia HiÖp héi, trong ®ã cã 18 héi viªn chÝnh thøc vµ 9 héi viªn liªn kÕt ®¹i diÖn cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau ®ãng vai trß chñ ®¹o trong lÜnh vùc giao nhËn kho vËn. TÝnh ®Õn ®Çu n¨m 2003, VIFFAS ®· cã 55 héi viªn chÝnh thøc vµ 22 héi viªn liªn kÕt. So s¸nh sè héi viªn cña HiÖp h._.chuÈn cña anh ta. V× vËy, FIATA quy ®Þnh r»ng c¸c thµnh viªn cña m×nh ph¶i mua b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm khi cÊp vËn ®¬n FBL. Ch­¬ng III c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn t¹i viÖt nam I/ Xu h­íng ph¸t triÓn b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn trong thêi gian tíi HiÖn nay, do sù bung ra cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu tham gia vµo viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ, ho¹t ®éng trªn c¬ së h¹ch to¸n ®éc lËp. VIETRANS còng nh­ c¸c ®¬n vÞ kinh doanh dÞch vô giao nhËn kh¸c vÉn ph¶i tù b¶o hiÓm cho c¸c ho¹t ®éng giao nhËn cña m×nh b»ng c¸c nguån vèn tù cã. Song nÕu ho¹t ®éng giao nhËn ®¹t tíi møc ®é chuyªn nghiÖp vµ réng kh¾p nh­ hiÖn nay, viÖc tù b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm giao nhËn kh«ng cßn phï hîp n÷a v× cã nh÷ng rñi ro g©y thiÖt h¹i v­ît xa "quü tù b¶o hiÓm" cña c¸c doanh nghiÖp. Mµ c¸c rñi ro, c¸c lçi lÇm do h¹n chÕ nghiÖp vô, do s¬ suÊt, ®·ng trÝ cña ng­êi giao nhËn, ®¹i lý hoÆc ng­êi lµm c«ng cña anh ta th× lu«n x¶y ra. Bªn c¹nh ®ã, ViÖt Nam hiÖn nay ®ang trong tiÕn tr×nh hoµ nhËp víi céng ®ång quèc tÕ b­íc ®Çu lµ gia nhËp HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ - ASEAN tiÕp ®Õn lµ Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi - WTO, phÝa ViÖt Nam cÇn ph¶i xo¸ bá c¸c hµng rµo vÒ thuÕ quan, ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc chøng tõ ®Ó thuËn lîi ho¸ th­¬ng m¹i, tham gia vµo c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ. Ngµnh giao nhËn còng gãp phÇn vµo sù hoµ nhËp chung cña ®Êt n­íc tham gia víi ChÝnh phñ trong viÖc ký hîp ®ång vÒ vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc quèc tÕ gi÷a c¸c n­íc ASEAN, tham gia vµo ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ céng ®ång c¸c n­íc tiÓu vïng s«ng Mª k«ng. Thªm vµo ®ã, ngµy nay ®Ó ph¸t triÓn n©ng cao chÊt l­îng nghÒ nghiÖp giao nhËn vµ hoµ nhËp víi ngµnh giao nhËn thÕ giíi th× c¸c c«ng ty giao nhËn ViÖt Nam ph¶i tham gia vµo c¸c tæ chøc quèc tÕ chuyªn ngµnh giao nhËn vËn t¶i ®ã lµ: Liªn ®oµn c¸c HiÖp héi giao nhËn quèc tÕ - FIATA, HiÖp héi vËn t¶i hµng kh«ng quèc tÕ - IATA, Tæ chøc vËn t¶i hµng hµng kh«ng d©n dông quèc tÕ - ICAO vµ tranh thñ sù hç trî cña c¸c tæ chøc kh¸c nh­: ESCAP, UNDP... §Ó cã ®ñ ®iÒu kiÖn tham gia vµo c¸c HiÖp héi nµy th× viÖc ng­êi giao nhËn ph¶i b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cho m×nh ®èi víi nh÷ng tæn thÊt mÊt m¸t hµng ho¸ cña kh¸ch hµng lµ mét trong nh÷ng tiªu chuÈn ®Ó xem xÐt viÖc c«ng nhËn lµ thµnh viªn. Do ®ã, xu h­íng ph¸t triÓn b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn t¹i ViÖt Nam trong thêi gian tíi lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Sù më réng vµ ph¸t triÓn dÞch vô giao nhËn còng nh­ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn hoµn toµn kh«ng ph¶i ®¬n thuÇn lµ chØ t¹o thªm viÖc lµm cho mét sè ng­êi lao ®éng trong hai lÜnh vùc nµy hay t¨ng thªm nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc, t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng. DÞch vô nµy ph¸t triÓn cßn kÐo theo nã lµ sù ph¸t triÓn cña mét sè l­îng lín c¸c dÞch vô cã liªn quan kh¸c, ®Æc biÖt lµ trªn lÜnh vùc giao th«ng vËn t¶i. Trong thêi ®¹i khu vùc ho¸, quèc tÕ ho¸ ngµy cµng m¹nh mÏ hiÖn nay, viÖc theo kÞp c¸c n­íc vÒ giao th«ng vËn t¶i cã ý nghÜa hÕt søc quan träng, ®Æc biÖt khi tÝnh ®Õn vÞ trÝ ®Þa lý ®Çu mèi giao th«ng khu vùc cña n­íc ta. Khã kh¨n lín nhÊt lµ trong chuçi luÈn quÈn cña sù kÐm ph¸t triÓn cña nghiÖp vô giao nhËn vµ sù míi mÎ cña h×nh thøc b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ng­êi giao nhËn vËn t¶i. Chóng ta cÇn ph¶i t×m ra ®­îc vÞ trÝ m¾t xÝch dÔ t¸c ®éng nhÊt ®Ó kÝch thÝch, thóc ®Èy toµn bé qu¸ tr×nh ®i vµo guång quay hîp lý. Tõ ®ã, hai lo¹i dÞch vô nµy sÏ cã thÓ kÝch thÝch lÉn nhau ®Ó cïng më réng vµ ph¸t triÓn. B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn lµ mét lo¹i h×nh b¶o hiÓm rÊt quan träng, kh«ng chØ ®èi víi ng­êi giao nhËn mµ nã cßn rÊt quan träng ®èi víi ng­êi xuÊt nhËp khÈu vµ nh÷ng bªn cã liªn quan tíi ho¹t ®éng mua b¸n vËn t¶i giao nhËn quèc tÕ. Lo¹i h×nh b¶o hiÓm nµy t¹i ViÖt Nam do mét sè nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan nªn ph¸t triÓn ch­a t­¬ng xøng víi yªu cÇu ho¹t ®éng giao nhËn t¹i ViÖt Nam. Tuy vËy, trong t­¬ng lai kh«ng xa, ch¾c ch¾n B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn lµ phï hîp víi xu thÕ chung cña thÕ giíi vµ ®¸p øng yªu cÇu ngµy cµng ph¸t triÓn cña nghiÖp vô giao nhËn vËn t¶i cña n­íc ta. II/ C¸c gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ng­êi giao nhËn trong nh÷ng n¨m tíi 1. C¸c biÖn ph¸p ®èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý 1.1. æn ®Þnh vµ minh b¹ch ho¸ m«i tr­êng ph¸p lý §Ó tÝch cùc hç trî cho viÖc triÓn khai dÞch vô b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cho ng­êi giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ ë ViÖt Nam kh«ng chØ cÇn cã sù nç lùc tõ phÝa c¸c c«ng ty b¶o hiÓm mµ cÇn ph¶i cã sù hç trî tõ phÝa c¸c c¬ quan chøc n¨ng ban hµnh c¸c v¨n b¶n Ph¸p luËt vµ c¸c v¨n b¶n d­íi LuËt ®Ó h­íng dÉn thi hµnh ph¸p luËt kÞp thêi nh»m gióp cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô n­íc ta ®i vµo nÒ nÕp. Tuy nhiªn, ®Ó ph¸t triÓn tèt h¬n n÷a, nhµ n­íc cÇn ph¶i t¹o cho nã m«i tr­êng ®Ó ph¸t triÓn. §ã lµ m«i tr­êng ph¸p lý æn ®Þnh, c¸c chÝnh s¸ch hoÆc quy ®Þnh míi ®­a ra ph¶i phï hîp vµ ph¶i cã mèi liªn hÖ gi÷a c¸c ngµnh ®Ó t¹o ra sù ph¸t triÓn ®ång ®Òu. Cô thÓ lµ ngµy 24/5/1997 Quèc héi Kho¸ IX, kú häp thø 11 n­íc CHXHCN ViÖt Nam ®· th«ng qua LuËt Th­¬ng m¹i trong ®ã cã ch­¬ng quy ®Þnh vÒ dÞch vô giao nhËn hµng ho¸. Nh­ §iÒu 170 LuËt Th­¬ng m¹i cã ghi " Tr¸ch nhiÖm cña ng­êi lµm dÞch vô giao nhËn hµng ho¸ trong mäi tr­êng hîp kh«ng v­ît qu¸ gi¸ trÞ hµng ho¸". Trong khi ®ã, Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam Ên ®Þnh giíi h¹n båi th­êng cho ng­êi chuyªn chë lµ 30 Frs vµng/kg c¶ b×. §iÒu kiÖn kinh doanh chuÈn cña HiÖp héi giao nhËn kho vËn ViÖt Nam vµ quy t¾c b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña ng­êi giao nhËn ViÖt Nam quy ®Þnh vÒ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn lµ 2SDR/kg hµng c¶ b× hoÆc kh«ng v­ît qu¸ 30000 SDR trong mét tr­êng hîp khiÕu n¹i. VÒ Hµng kh«ng, theo C«ng ­íc Vacsava lµ 250 Frs/kg. TÊt nhiªn ng­êi lµm dÞch vô giao nhËn vµ ng­êi vËn t¶i cã thÓ chÞu giíi h¹n tr¸ch nhiÖm kh¸c nhau, nh­ng nÕu kho¶ng c¸ch chªnh lÖch thu nhá l¹i th× dÔ xö lý khi x¶y ra sù cè trong vËn t¶i. Dï sao, nh÷ng quy ®Þnh b­íc ®Çu cña LuËt Th­¬ng m¹i ®èi víi dÞch vô nµy còng rÊt cã ý nghÜa vµ sÏ ®­îc hoµn thiÖn dÇn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. ChÝnh v× vËy ®©y còng lµ mét kiÕn nghÞ c¸c nhµ lµm luËt nªn chó ý h¬n n÷a ®Õn sù phï hîp gi÷a c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. §ång thêi vÒ lÜnh vùc b¶o hiÓm, cÇn nhanh chãng hoµn chØnh LuËt B¶o hiÓm, c¸c v¨n b¶n liªn quan d­íi LuËt gióp cho c«ng ty b¶o hiÓm thùc hiÖn tèt ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh phï hîp víi tËp qu¸n, ®iÒu kiÖn kinh doanh b¶o hiÓm cña ViÖt Nam vµ thÕ giíi. 1.2. T¹o quan hÖ c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô b¶o hiÓm Víi thùc tÕ hiÖn nay trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam, sè l­îng doanh nghiÖp cßn Ýt, cho ®Õn 1996 míi chØ cã 6 c«ng ty b¶o hiÓm trong ®ã cã 3 c«ng ty b¶o hiÓm nhµ n­íc (BAOVIET, BAOMINH, BAOLONG), 2 c«ng ty cæ phÇn (PJICO, PVIC) vµ mét liªn doanh víi n­íc ngoµi (VIA). HiÖn nay con sè c¸c c«ng ty b¶o hiÓm nµy ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ nh­ng nÕu so s¸nh víi c¸c n­íc trong khu vùc th× sè l­îng c¸c c«ng ty b¶o hiÓm vÉn cßn qu¸ thÊp. Theo sè liÖu thèng kª n¨m 2002, t¹i Th¸i Lan cã kho¶ng 150 c«ng ty b¶o hiÓm, t¹i Malaysia cã 120 c«ng ty. NghÞ ®Þnh 100/CP ngµy 18/12/1993 cña ChÝnh phñ vÒ kinh doanh b¶o hiÓm ®· më ra h­íng ®i míi cho ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam, t¹o ®iÒu kiÖn cho nhiÒu lo¹i h×nh b¶o hiÓm ra ®êi vµ ph¸t triÓn trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam. §Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng IX ®ång thêi tiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ kinh tÕ nhµ n­íc ®ãng vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ th× Nhµ n­íc cÇn ph¶i: T¹o quan hÖ b×nh ®¼ng trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh gi÷a c¸c doanh nghiÖp gãp phÇn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn doanh nghiÖp theo chiÒu h­íng tèt vµ thóc ®Èy c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c doanh nghiÖp nh»m n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô mµ doanh nghiÖp ®ã cung cÊp. Nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng hiÖu lùc qu¶n lý vÜ m«, khai th¸c triÖt ®Ó vai trß tÝch cùc ®i ®«i víi kh¾c phôc vµ ng¨n ngõa, h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. B¶o ®¶m sù b×nh ®¼ng vÒ quyÒn lîi vµ nghÜa vô tr­íc ph¸p luËt cña mäi doanh nghiÖp, kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ. 1.3. Cã chÝnh s¸ch hç trî hîp lý vÒ mÆt tµi chÝnh §Ó gióp c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong n­íc ®øng v÷ng ®­îc trong t×nh h×nh c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t kh«ng nh÷ng gi÷a c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc víi nhau mµ cßn lµ sù c¹nh tranh gi÷a c¸c c«ng ty b¶o hiÓm lín trªn thÕ giíi. Ngoµi c¸c biÖn ph¸p ®· nªu trªn, ChÝnh phñ nªn cã biÖn ph¸p hç trî vÒ mÆt tµi chÝnh cho c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong mét sè tr­êng hîp. Cô thÓ lµ do c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam cã sè vèn nhá nªn khi nhËn b¶o hiÓm nh÷ng hîp ®ång b¶o hiÓm cã gi¸ trÞ lín th× kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng nªn buéc ph¶i t¸i b¶o hiÓm cho nhiÒu c«ng ty b¶o hiÓm lín ë n­íc ngoµi. ViÖc t¸i b¶o hiÓm ra n­íc ngoµi lµ mét ®iÓm bÊt lîi cho n­íc ta v× nã lµm gi¶m ®i nguån ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ. HiÖn nay ë n­íc ta ®· thµnh lËp c«ng ty T¸i b¶o hiÓm quèc gia ViÖt Nam lµm chøc n¨ng t¸i b¶o hiÓm cña c¸c c«ng ty trong n­íc vµ ®iÒu tiÕt l¹i dÞch vô t¸i b¶o hiÓm. Qua thùc tÕ 5 n¨m ho¹t ®éng, tuy còng vÉn ph¶i chuyÓn nh­îng mét phÇn phÝ b¶o hiÓm ra n­íc ngoµi nh»m ®¶m b¶o an toµn cho ho¹t ®éng cña chÝnh c«ng ty vµ còng ®Ó trao ®æi dÞch vô, c«ng ty cßn gi÷ l¹i cho thÞ tr­êng b¶o hiÓm trong n­íc vµo kho¶ng 85 tû ®ång. V× vËy, ®Ó thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam ph¸t triÓn h¬n n÷a, ChÝnh phñ nªn cã chÝnh s¸ch hç trî vÒ mÆt tµi chÝnh ®Ó c«ng ty t¸i b¶o hiÓm cã thÓ cã ®ñ kh¶ n¨ng t¸i b¶o hiÓm 100% ®èi víi mét sè dÞch vô b¶o hiÓm. Bªn c¹nh viÖc hç trî vÒ mÆt tµi chÝnh, Bé Tµi chÝnh vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng nªn xem xÐt x©y dùng vµ cã quy ®Þnh nghiªm ngÆt vµ cã hµnh lang biÓu phÝ b¶o hiÓm hîp lý ¸p dông chung cho c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam ®Ó gãp phÇn ®¶m b¶o c¹nh tranh lµnh m¹nh trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam. 2. C¸c gi¶i ph¸p tõ phÝa c¸c c«ng ty b¶o hiÓm 2.1. Kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng c¸c dÞch vô b¶o hiÓm N©ng cao chÊt l­îng dÞch vô b¶o hiÓm lu«n lu«n lµ môc tiªu hµng ®Çu cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm khi kinh doanh trong mét thÞ tr­êng lu«n cã sù c¹nh tranh quyÕt liÖt. ChÊt l­îng dÞch vô lµ nh©n tè quan träng ®Ó thu hót kh¸ch hµng, n©ng cao uy tÝn cña doanh nghiÖp vµ ®Ó më réng thÞ tr­êng, n©ng cao tû lÖ thÞ phÇn trong thÞ tr­êng kinh doanh dÞch vô b¶o hiÓm thÕ giíi. §Ó n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô b¶o hiÓm, c«ng ty b¶o hiÓm cÇn ph¶i: cïng víi viÖc n©ng cao chÊt l­îng c¬ së h¹ tÇng lµ viÖc n©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò c¸c nh©n viªn, c¸n bé lµm c«ng t¸c dÞch vô víi ®ñ c¸c tiªu chuÈn cÇn thiÕt vÒ ®¹o ®øc, nghiÖp vô, tr×nh ®é qu¶n lý... ngang tr×nh ®é víi c¸c n­íc trong khu vùc. Ng­êi lµm b¶o hiÓm còng ph¶i am hiÓu râ h¬n luËt ph¸p ViÖt Nam trong khai th¸c b¶o hiÓm vµ biÕt tËn dông lîi thÕ cña m×nh khi ®­îc Nhµ n­íc cho phÐp ®éc quyÒn trong khai th¸c b¶o hiÓm, t¸i b¶o hiÓm. §Æc biÖt trong lÜnh vùc b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cho ng­êi giao nhËn, c¸n bé b¶o hiÓm cßn ph¶i am hiÓu mét sè kiÕn thøc vÒ giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ ®Ó ®¶m b¶o viÖc kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ cao. Cã nh­ vËy c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam míi cã thÓ n©ng cao søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm dÞch vô cña m×nh ®Ó cung øng cho thÞ tr­êng, kh«ng nh÷ng trong n­íc mµ cßn tiÕn tíi cung øng cho thÞ tr­êng n­íc ngoµi. 2.2. N©ng cao nhËn thøc cho kh¸ch hµng ViÖc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng cã nhiÒu doanh nghiÖp b¶o hiÓm song song cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn lµ tÊt yÕu vµ cÇn thiÕt. Nã buéc c¸c nhµ b¶o hiÓm ph¶i quan t©m thÝch ®¸ng ®Õn nhu cÇu kh¸ch hµng cïng chÊt l­îng dÞch vô cung cÊp ph¶i "b¸n thø kh¸nh hµng cÇn chø kh«ng b¸n thø m×nh cã". V× vËy ®Ó ph¸t triÓn dÞch vô b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm nãi riªng còng nh­ ®Ó ph¸t triÓn dÞch vô b¶o hiÓm nãi chung c¸c c«ng ty b¶o hiÓm cÇn ph¶i gióp kh¸ch hµng n©ng cao nhËn thøc vÒ b¶n chÊt vµ lîi Ých cña b¶o hiÓm. CÇn tuyªn truyÒn s©u réng cho c¸c c¸ nh©n còng nh­ c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi vÒ b¶o hiÓm vµ t¸c dông cña tõng lo¹i h×nh b¶o hiÓm. 2.3. Më réng ph¹m vi b¶o hiÓm vµ t¨ng c­êng c¸c h×nh thøc hç trî b¶o hiÓm Nh­ ®· nªu ë c¸c phÇn trªn môc tiªu cuèi cïng mµ lo¹i h×nh b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cho ng­êi giao nhËn ph¶i ®¹t ®­îc ®ã lµ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cho ng­êi giao nhËn vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, cã nghÜa lµ ph¹m vi b¶o hiÓm më réng ®Õn møc lµ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cho ng­êi giao nhËn vËn t¶i ë kh¾p mäi n¬i trªn thÕ giíi vµo mäi thêi gian vµ mäi lo¹i hµng ho¸. §Ó më réng ph¹m vi nh­ vËy ®ßi hái c«ng ty b¶o hiÓm ph¶i cã ®éi ngò c¸n bé dµy d¹n kinh nghiÖm kh«ng chØ trong lÜnh vùc b¶o hiÓm mµ cßn am hiÓu vÒ vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc quèc tÕ. Bªn c¹nh viÖc cÇn cã ®éi ngò c¸n bé giµu kinh nghiÖm th× c«ng ty b¶o hiÓm cÇn ph¶i cã kh¶ n¨ng lín vÒ tµi chÝnh, c¬ së vËt chÊt vµ thiÕt bÞ ®Ó nhanh chãng ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu cña kh¸ch hµng. Víi môc tiªu nh­ vËy, c«ng ty b¶o hiÓm cã thÓ tiÕn hµnh triÓn khai b¶o hiÓm tõng b­íc. VÝ dô, sau khi ®· triÓn khai b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ng­êi giao nhËn ®èi víi container trªn l·nh thæ ViÖt Nam th× tiÕp theo cã thÓ triÓn khai b¶o hiÓm ®èi víi mäi lo¹i hµng ho¸ trªn l·nh thæ ViÖt Nam vµ lÊy ®ã lµm c¬ së ®Ó tiÕn ®Õn viÖc b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cho ng­êi giao nhËn vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc quèc tÕ. Thùc tÕ nÕu triÓn khai ®­îc nh­ vËy th× l­îng phÝ b¶o hiÓm thu ®­îc rÊt lín, sè l­îng c¸c c«ng ty giao nhËn tham gia nhiÒu h¬n do ph¹m vi b¶o hiÓm réng. Qua ®ã cã thª sö dông tiÒn phÝ b¶o hiÓm ®Ó ®Çu t­ tµi chÝnh vµo nhiÒu dù ¸n h¬n hoÆc tham gia t¸i b¶o hiÓm ®Ó t¨ng h¬n n÷a uy tÝn cho c¸c c«ng ty b¶o hiÓm Cïng víi viÖc më réng ph¹m vi b¶o hiÓm lµ viÖc t¨ng thªm rñi ro cho c«ng ty b¶o hiÓm. §Ó ph©n chia bít c¸c rñi ro vÒ phÝa m×nh c«ng ty b¶o hiÓm ph¶i tÝch cùc t×m kiÕm ®èi t¸c thùc sù tin t­ëng cã tiÒm n¨ng ®Ó t¸i b¶o hiÓm l¹i ®èi víi nh÷ng hîp ®ång b¶o hiÓm cã gi¸ trÞ lín vµ kh¶ n¨ng rñi ro cao. HiÖn nay trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm thÕ giíi cã 2 tæ chøc b¶o hiÓm lín nhËn b¶o hiÓm vÒ tr¸ch nhiÖm ng­êi giao nhËn vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, ®ã lµ: Munich Re vµ TTclub. Munich Re lµ mét tæ chøc quan hÖ l©u n¨m víi BAOVIET vÒ nhiÒu lo¹i h×nh b¶o hiÓm kh¸c. V× vËy hiÖn nay trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ó triÓn khai b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cho ng­êi giao nhËn ViÖt Nam, BAOVIET ®ang lùa chän gi÷a Munich Re hay TTclub. 2.4. §µo t¹o nh©n lùc §èi víi ngµnh b¶o hiÓm nãi chung vµ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ng­êi giao nhËn nãi riªng, nh©n sù lµ mét vÊn ®Ò mµ c¸c chuyªn gia cã kinh nghiÖm cho r»ng c¸c c«ng ty ViÖt Nam chóng ta cßn yÕu. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm cña ViÖt Nam rÊt thiÕu ®éi ngò nh©n sù giái vÒ c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm, t¸i b¶o hiÓm còng nh­ nghiÖp vô qu¶n trÞ kinh doanh b¶o hiÓm. §Æc biÖt lµ sù yÕu kÐm, chËm ch¹p trong viÖc qu¶n lý rñi ro vµ gi¶i quyÕt sù cè cho kh¸ch hµng qua c¸c m¹ng l­íi c«ng ty thµnh viªn hay v¨n phßng ®¹i diÖn vµ ®¹i lý g©y kh«ng Ýt sù khã chÞu vÒ t©m lý cña kh¸ch hµng, ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn uy tÝn vµ qu¸ tr×nh kinh doanh cña c«ng ty. VÊn ®Ò nh©n sù trong ngµnh b¶o hiÓm vµ qu¶n trÞ kinh doanh b¶o hiÓm cµng quan träng bëi nÕu cã qu¶n lý tèt, nghiÖp vô giái th× nh©n sù cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam míi tr¸nh ®­îc nhiÒu tæn thÊt cho c«ng ty m×nh trong ngµnh "kinh doanh rñi ro" nµy. §µo t¹o nh©n lùc vÒ nghiÖp vô b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn t¹i ViÖt Nam thùc sù lµ vÊn ®Ò kh«ng ®¬n gi¶n bëi ®©y lµ ngµnh kinh doanh cßn rÊt míi mÎ ë n­íc ta. Chóng ta kh«ng cã nhiÒu tµi liÖu, nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cã liªn qua ®Õn lÜnh vùc nµy, kh«ng cã kh¶ n¨ng tæ chøc nhiÒu kho¸ ®µo t¹o tËp trung cã quy m« lín. Do ®ã, vÊn ®Ò ®Æt ra tr­íc m¾t ®ßi hái c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ph¶i tù nç lùc thùc hiÖn ®µo t¹o nh©n sù cña c«ng ty m×nh, trong ®iÒu kiÖn khã kh¨n c¶ vÒ tµi chÝnh còng nh­ chÊt l­îng dÞch vô b¶o hiÓm. B­íc ®Çu, c¸c c«ng ty cã thÓ tæ chøc ®µo t¹o c¸c h¹t nh©n c¬ b¶n, tæ chøc c¸c héi th¶o liªn kÕt, häc hái kinh nghiÖm c¸c c«ng ty n­íc ngoµi, c¸c liªn doanh cã ho¹t ®éng b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn. Tõ ®ã tiÕn ®Õn ph¸t triÓn, më réng ®µo t¹o réng r·i toµn bé ®éi ngò nh©n viªn cña c«ng ty. Cã nh­ vËy, c«ng ty míi cã hy väng ®øng v÷ng ngay dï chØ trªn thÞ tr­êng trong n­íc tr­íc søc Ðp c¹nh tranh ngµy cµng gia t¨ng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng më nh­ hiÖn nay. 2.5. Tæ chøc m¹ng l­íi thu thËp th«ng tin C¸c c«ng ty b¶o hiÓm lu«n lu«n cÇn ph¶i thu thËp, n¾m v÷ng vµ xö lý kÞp thêi c¸c th«ng tin cã liªn quan tíi kh¸ch hµng, tíi c¸c ®èi t­îng cÇn b¶o hiÓm, c¸c nguy c¬ cã thÓ dÉn tíi tæn thÊt. Môc ®Ých quan träng nhÊt lµ nh»m xem xÐt, ra quyÕt ®Þnh cã chÊp nhËn b¶o hiÓm hay kh«ng. V× thùc chÊt, kinh doanh b¶o hiÓm lµ qu¸ tr×nh kinh doanh rñi ro. NÕu møc ®é rñi ro cña kh¸ch hµng qu¸ lín th× viÖc chÊp nhËn ®¬n b¶o hiÓm lµ mét viÖc lµm qu¸ m¹o hiÓm. Tuy nhiªn, møc ®é rñi ro cµng lín th× gi¸ cña b¶o biÓm (møc phÝ b¶o hiÓm) l¹i cµng cao. Nãi c¸ch kh¸c, còng nh­ tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh doanh kh¸c, cã rñi ro còng cã nghÜa lµ cã nhiÒu kh¶ n¨ng thu lîi nhuËn. Do ®ã, ®iÒu quan träng lµ c«ng ty b¶o hiÓm cã thÓ thu thËp c¸c th«ng tin cã Ých vµ xö lý nh÷ng th«ng tin thu ®­îc mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Khi thèng kª mét sè l­îng ®ñ lín c¸c rñi ro theo quy luËt sè lín, c¸c cogn ty b¶o hiÓm cã thÓ coi nh­ lµ lµm chñ ®­îc c¸c rñi ro ®ã. Nãi theo c¸ch kh¸c, tËp hîp ®­îc c¸c rñi ro ®· tõng x¶y ra trong mét lÜnh vùc kinh doanh nhÊt ®Þnh nµo ®ã cho phÐp ng­êi b¶o hiÓm n¾m ®­îc tÝnh quy luËt cña rñi ro ®Ó dù ®o¸n vÒ sè l­îng, tÝnh chÊt cña rñi ro cã thÓ x¶y ra trong t­¬ng lai. Do ®ã, c«ng ty b¶o hiÓm cã thÓ dùa trªn c¬ sá kinh nghiÖm cña m×nh ®Ó cã thÓ ®Þnh ra møc phÝ b¶o hiÓm hîp lý. Møc phÝ b¶o hiÓm ®­îc quy ®Þnh sao cho cã thÓ ®¶m b¶o cho c«ng ty cã kh¶ n¨ng båi th­êng cho kh¸ch hµng, ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o tÝnh c¹nh tranh so víi møc phÝ cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm kh¸c. cµng tËp hîp ®­îc th«ng tin cã chÊt l­îng cao vÒ nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra th× gi¸ cña b¶o hiÓm cµng ph¶n ¸nh ®óng gi¸ trÞ cña c¸c khiÕu n¹i cã thÓ cã. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng th«ng tin thu thËp ®­îc trong lÜnh vùc mµ c«ng ty cung cÊp dÞch b¶o hiÓm cßn gióp cho c«ng ty trong viÖc phßng tr¸nh nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra. ViÖc h¹n chÕ c¸c rñi ro cã thÓ ®­îc thùc hiÖn theo hai h­íng. Mét mÆt, hiÓu biÕt vÒ c¸c nguy c¬ cã thÓ dÉn tíi tæn thÊt, c«ng ty cã thÓ trùc tiÕp cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó ng¨n chÆn tæn thÊt x¶y ra. MÆt kh¸c, c«ng ty cã thÓ cung cÊp dÞch vô t­ vÊn cho kh¸ch hµng cña m×nh ®Ó ng¨n chÆn tæn thÊt. Khi ®ã, c¶ kh¸ch hµng lÉn c«ng ty ®Òu cã lîi. Th«ng tin cã thÓ ®­îc thu thËp tõ hai nguån chÝnh, ®ã lµ tµi liÖu bªn trong vµ tµi liÖu bªn ngoµi doanh nghiÖp. - Nguån tµi liÖu bªn ngoµi: c«ng ty b¶o hiÓm cã thÓ thu thËp th«ng tin tõ chÝnh c¸c kh¸ch hµng cña m×nh hoÆc tõ c¸c ngußnn tµi liÖu kh¸c nh­: b¸o c¸o tæng kÕt, thèng kª vÒ ho¹t ®éng giao nhËn vËn t¶i ë ViÖt Nam vµ trªn thÕ giíi,... - Nguån tµi liÖu bªn trong: c«ng ty b¶o hiÓm cÇn ph¶i tæ chøc mét m¹ng l­íi thu thËp th«ng tin cã hiÖu qu¶. §iÒu nµy ®ßi hái c«ng ty b¶o hiÓm ph¶i cã ®éi ngò c¸c nh©n viªn cã chuyªn m«n, n¾m v÷ng cïng mét lóc c¶ nghiÖp vô b¶o hiÓm vµ nghiÖp vô giao nhËn vËn t¶i. Ph¶i xö lý cËp nhËt th«ng tin mét c¸ch th­êng xuyªn ®Ó n¾m v÷ng c¸c ho¹t ®éng cña kh¸ch hµng hiÖn t¹i, kh¸ch hµng tiÒm n¨ng, c¸c ®èi thñ c¹nh tranh cña c«ng ty còng nh­ lËp kÕ ho¹ch ho¹t ®éng hîp lý cho b¶n th©n c«ng ty b¶o hiÓm. Bªn c¹nh ®ã, cÇn ph¸t triÓn th«ng tin tæng hîp ®Ó rµ so¸t l¹i c¸c môc tiªu chiÕn l­îc vµ c¸c biÖn ph¸p kinh doanh míi, ®ång thêi ®¸nh gi¸ møc ®é thµnh ®¹t còng nh­ thÊt b¹i ®Ó rót kinh nghiÖm. 3. BiÖn ph¸p cña ng­êi giao nhËn vËn t¶i 3.1. BiÖn ph¸p xóc tiÕn mua b¶o hiÓm a/ Mua b¶o hiÓm theo vËn ®¬n FBL: Víi môc ®Ých lµ ®Ó chèng l¹i c¸c rñi ro cã thÓ x¶y ra mµ hä ph¶i g¸nh chÞu trong viÖc cung cÊp trùc tiÕp hoÆc qua nh÷ng ng­êi ký hîp ®ång phô c¸c dÞch vô mµ hä ph¶i ®¶m ®­¬ng vµ chÞu tr¸ch nhiÖm th× ng­êi giao nhËn kh«ng cßn biÖn ph¸p nµo h÷u hiÖu h¬n lµ mua b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cho m×nh. HiÖp héi giao nhËn ViÖt Nam (VIFFAS) sau khi ®­îc Liªn ®oµn c¸c HiÖp héi giao nhËn quèc tÕ - FIATA c«ng nhËn lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña HiÖp héi vµ lµ tæ chøc giao nhËn duy nhÊt (thay cho VIETRANS tr­íc ®©y) ®­îc quyÒn ph¸t hµnh vËn ®¬n vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc th× vÊn ®Ò ®Æt ra cho HiÖp héi VIFFAS lµ cÇn ph¶i nghiªn cøu ®Ó mua b¶o hiÓm cho vËn ®¬n ph¸t hµnh cña m×nh. B­íc ®Çu do BAOVIET míi chØ triÓn khai b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cho ng­êi giao nhËn khi vËn t¶i container trong ph¹m vi l·nh thæ ViÖt Nam, nªn cßn nhiÒu h¹n chÕ trong viÖc triÓn khai réng. VËy cÇn ph¶i khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty giao nhËn mua b¶o hiÓm b»ng c¸ch th«ng qua HiÖp héi VIFFAS ®Ó mua b¶o hiÓm chung cho c¸c c«ng ty giao nhËn lµ thµnh viªn cña HiÖp héi khi ph¸t hµnh vËn ®¬n cña HiÖp héi. §ång thêi vÒ phÝa VIFFAS ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c thµnh viªn cña m×nh khi ph¸t hµnh vËn ®¬n còng nªn tho¶ thuËn víi c«ng ty b¶o hiÓm ®Ó ký hîp ®ång b¶o hiÓm bao trong ®ã giíi h¹n sè l­îng vËn ®¬n ph¸t hµnh ë mét møc nµo ®ã, trÞ gi¸ hµng hãa hay Ên ®Þnh møc phÝ b¶o hiÓm cô thÓ cho tõng hîp ®ång b¶o hiÓm. b/ Mua b¶o hiÓm cho tÊt c¶ c¸c dÞch vô giao nhËn: §èi víi ng­êi giao nhËn vËn t¶i, kÓ tõ khi nhËn tr¸ch nhiÖm vµ nhËn hµng tõ ng­êi b¸n hµng cho tíi khi giao hµng cho ng­êi mua hµng, ng­êi giao nhËn lu«n ph¶i ®èi phã víi nh÷ng rñi ro g©y tæn thÊt cho hµng ho¸, thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn còng nh­ c¸c thiÖt h¹i vÒ tµi chÝnh kh¸c. Thùc tÕ cho thÊy nh÷ng thiÖt h¹i nµy lµ rÊt lín, ®«i khi trÞ gi¸ thiÖt h¹i v­ît qu¸ c¶ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña ng­êi giao nhËn tíi møc ng­êi giao nhËn ph¶i tr«ng chê vµo h×nh thøc b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm. Thùc tÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay ®ang ph¸t triÓn lo¹i h×nh giao nhËn vËn chuyÓn hµng c«ng tr×nh phôc vô c¸c c«ng tr×nh x©y dùng l¾p ®Æt c¬ së h¹ tÇng cña c¸c c«ng ty liªn doanh t¹i ViÖt Nam nh­ x©y dùng nhµ m¸y, kh¸ch s¹n... §©y lµ lo¹i h×nh ®em l¹i doanh thu kh¸ cao vµ siªu lîi nhuËn cho c¸c nhµ giao nhËn. Tuy nhiªn lo¹i dÞch vô nµy cñng cã kh¶ n¨ng rñi ro kh¸ cao bëi v× trÞ gi¸ hµng ho¸ cña c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ ®­îc ®­a vµo ViÖt Nam chñ yÕu lµ m¸y míi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cã gi¸ thµnh cao, nÕu trong qu¸ tr×ng vËn chuyÓn mµ ®Ó x¶y ra h­ háng, ®æ vì th× thiÖt h¹i cña ng­êi giao nhËn kh«ng ph¶i lµ nhæ mµ thËm chÝ cã thÓ v­ît qu¸ kh¶ n¨ng båi th­êng cña anh ta. VËy ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy nªn ch¨ng ng­êi lµm dÞch vô giao nhËn nªn xen xÐt viÖc mua b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cho tõng lo¹i dÞch vô mµ anh ta cung cÊp. 3.2. C¸c biÖn ph¸p nh»m gi¶m rñi ro vµ ng¨n ngõa tæn thÊt Bªn c¹nh viÖc tÝch cùc ph¸t triÓn b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cho m×nh ®Ó tr¸nh nh÷ng thiÖt h¹i ®¸ng tiÕc x¶y ra th× ng­êi giao nhËn cÇn ph¶i hiÓu thªm nh÷ng thiÖt h¹i kiÓu nh­ vËy lµ nh÷ng tæn thÊt cña x· héi, tÊt c¶ mäi ng­êi cïng ph¶i g¸nh chÞu khi tham gia mua b¶o hiÓm vµ ®ã lµ nh÷ng g× rÊt l·ng phÝ vµ ®¸ng tiÕc bëi lÏ nã hoµn toµn cã thÓ kh«ng x¶y ra. Nãi nh­ thÕ cã nghÜa lµ bªn c¹nh viÖc ng­êi b¶o hiÓm mua tr¸ch nhiÖm cho m×nh th× anh ta cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n ngõa vµ gi¶m tæn thÊt.ViÖc lµm ®ã cã t¸c dông lµm gi¶m bít sù thiÖt h¹i l·ng phÝ cña x· héi vµ cã t¸c dông víi ngay chÝnh ng­êi giao nhËn. VËy nªn, ng­êi giao nhËn hoÆc tæ chøc giao nhËn cã thÓ ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p sau ®Ó h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt kh¶ n¨ng gÆp ph¶i rñi ro g©y nªn tr¸ch nhiÖm: - T¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o cho ng­êi giao nhËn: Ng­êi giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ ph¶i ®­îc ®µo t¹o mét c¸ch cã quy m« tinh th«ng kh«ng chØ vÒ nghiÖp vô giao nhËn mµ cßn cÇn ph¶i cã kiÕn thøc vÒ th­¬ng m¹i, tµi chÝnh, ng©n hµng... ®Ó sö dông chøng tõ hîp ph¸p phï hîp víi môc ®Ých, t­ vÊn cho kh¸ch hµng khi cÇn thiÕt, gióp ®ì kh¸ch hµng vµ nh÷ng ng­êi ký hîp ®ång phô cña m×nh hiÓu vµ chÊp nhËn c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn mµ anh ta ph¶i thùc hiÖn vµ cã kh¶ n¨ng xö lý c¸c t×nh huèng bÊt th­êng, gi¶m thiÖt h¹i xuèng tíi møc tèi ®a, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i båi th­êng cã hiÖu qu¶ nhanh chãng. - Lùa chän c¸c ®èi t¸c ký kÕt hîp ®ång phô cña ng­êi giao nhËn: C¸c ®èi t¸c ký kÕt hîp ®ång phô mµ ng­êi giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ sö dông lµ c¸c c«ng ty lµm dÞch vô theo tõng c«ng ®o¹n nh­ chñ tµu, thñ kho, nh÷ng ng­êi ®iÒu hµnh vËn t¶i ®­êng bé nh­ ng­êi ký hîp ®ång phô... Ng­êi giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ cã nhiÖm vô r¸p nèi c¸c c«ng ®o¹n ®ã víi nhau hÕt søc chÆt chÏ ®Ó t¹o thµnh mét qu¸ tr×nh giao nhËn hoµn chØnh vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc chñ hµng. Mçi c«ng ty lµm dÞch vô chØ chÞu tr¸ch nhiÖm trong c«ng ®o¹n cña m×nh tr­íc ng­êi giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ. V× vËy, ng­êi giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ khi lùa chän ®èi t¸c ký hîp ®ång phô nªn khuyªn hä mua b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ®Çy ®ñ. - Ng­êi giao nhËn cã biÖn ph¸p an toµn, chèng trém c¾p, ch¸y næ... ®èi víi kho, c¸c ph­¬ng tiÖn giao hµng: Nh÷ng ng­êi giao nhËn lín th­êng cã trong tay ®Çy ®ñ c¸c ph­¬ng tiÖn phôc vô cho qu¸ tr×nh giao nhËn, ®ã lµ: xe « t« vËn t¶i, kho b·i, chøa hµng, c«ng cô bèc xÕp... Khi ®ã, anh ta kh«ng ph¶i ký hîp ®ång thuª dÞch vô n÷a mµ chØ cÇn ®iÒu hµnh qu¸ tr×nh giao nhËn víi ph­¬ng tiÖn s½n cã. Nh­ vËy, ng­êi giao nhËn sÏ ph¶i ®èi mÆt víi tæn thÊt hµng ho¸ hoÆc ph­¬ng tiÖn giao nhËn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn viÖc giao nhËn. Do ®ã, ®iÒu thËt cÇn thiÕt lµ anh ta nªn trang trang bÞ thªm c¸c hÖ thèng an toµn cho xe, kho tµng... ®Ó tr¸nh bÞ tai n¹n khi ho¹t ®éng ®ång thêi chèng trém c¾p, ch¸y næ... Lµm viÖc ®ã ng­êi giao nhËn cã thÓ tèn kÐm h¬n chót Ýt nh­ng anh ta l¹i cã thÓ ng¨n ngõa ®­îc nguy c¬ tæn thÊt cßn lín h¬n nhiÒu. Tãm l¹i, thùc hiÖn b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cho ng­êi giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ lµ v« cïng cÇn thiÕt. Bªn c¹nh viÖc ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn dÞch vô b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn ®Ó khuyÕn khÝch ng­êi giao nhËn mua b¶o hiÓm th× ngay b¶n th©n ng­êi giao nhËn còng ph¶i ý thøc mét ®iÒu r»ng cµng gi¶m ®­îc rñi ro th× lîi nhuËn thu ®­îc cµng cao kh«ng chØ lµ nh÷ng thu nhËp h÷u h×nh nh­ l·i thu ®­îc tõ dÞch vô mµ cßn thu ®­îc lîi nhuËn v« h×nh ®ã lµ viÖc n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô còng nh­ uy tÝn, kinh nghiÖm còng qua ®ã mµ ngµy cµnh t¨ng. kÕt luËn Nh×n chung, sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña lo¹i h×nh b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn vËn t¶i ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt v« cïng quan träng trong sù ph¸t triÓn cña ngµnh b¶o hiÓm n­íc ta. B¶n th©n nã còng cã nh÷ng t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn sù ph¸t triÓn ngµnh giao nhËn nãi riªng vµ vËn t¶i nãi chung. §iÒu nµy ®Æc biÖt cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta trong thêi kú më cöa nÒn kinh tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n. V× vËy sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña lo¹i h×nh b¶o hiÓm t­¬ng ®èi míi mÎ nµy còng nh­ c¸c thuËn lîi, khã kh¨n vµ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan xøng ®¸ng ®­îc dµnh nh÷ng quan t©m thÝch ®¸ng. Cã thÓ thÊy Kho¸ luËn ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ chÝnh sau: * Kho¸ luËn ®· ®Ò cËp ®Õn mét lÜnh vùc cßn rÊt míi mÎ ë ViÖt Nam ®ã lµ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn. * Trªn c¬ së c¸c v¨n b¶n ph¸p lý cã liªn quan, Kho¸ luËn ®· nªu vµ ph©n tÝch vai trß, ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn vµ ®i ®Õn kÕt luËn vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn t¹i ViÖt Nam. * HÖ thèng ho¸ c¸c kh¸i niÖm, ph¹m vi b¶o hiÓm vµ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn. * Ph©n tÝch thùc tr¹ng vµ kh¶ n¨ng tiÕn hµnh b¶o hiÓm tr¸ch nhÖm cña ng­êi giao nhËn ë ViÖt Nam. * §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p ®Ó triÓn khai vµ ph¸t triÓn dÞch vô b¶o hiÓm nµy ë ViÖt Nam. Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc, cßn mét sè vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®­îc tiÕp tôc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn tiÕp nh­: * Nh÷ng kinh nghiÖm vÒ lo¹i h×nh b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm mµ ViÖt Nam cã thÓ häc hái tõ c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. * Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn l­u ý khi ký kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ng­êi giao nhËn. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm cña ViÖt Nam ngay b­íc ®Çu tham gia triÓn khai lo¹i h×nh b¶o hiÓm míi mÎ nµy ngay trªn thÞ tr­êng néi ®Þa ®· vÊp ph¶i nh÷ng khã kh¨n vÒ nhiÒu mÆt: nghiÖp vô, c¬ së kü thuËt, th«ng tin vÒ kh¸ch hµng vµ ®Æc biÖt lµ sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t cña c¸c c«ng ty liªn doanh vÒ b¶o hiÓm. Chóng ta hy väng vµ tin t­ëng r»ng qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, víi nh÷ng kinh nghiÖm tÝch luü ®­îc cïng víi nhøng ®ßi hái gay g¾t cña thÞ tr­êng vµ sù quan t©m hç trî cña Nhµ n­íc, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam sÏ hoµn toµn cã kh¶ n¨ng tån t¹i vµ ph¸t triÓn m¹nh h¬n n÷a trong giai ®o¹n míi - giai ®o¹n triÓn khai, x©y dùng vµ ph¸t triÓn lo¹i h×nh b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ng­êi giao nhËn vËn t¶i, thùc hiÖn ®­îc môc tiªu ®· ®Ò ra n©ng cao vÞ thÕ cña ngµnh b¶o hiÓm còng nh­ giao nhËn vËn t¶i trong n­íc vµ trªn thÕ giíi, ®ãng gãp chung vµo sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc trong giai ®o¹n héi nhËp vµ ph¸t triÓn. tµi liÖu tham kh¶o Tµi liÖu TiÕng ViÖt: [1] Th¸i V¨n C¸ch _ BAOVIET víi viÖc më réng quan hÖ trong lÜnh vùc t¸i b¶o hiÓm - T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè th¸ng 10/1995 [2] PGS. TS. Hoµng V¨n Ch©u _ VËn t¶i - Giao nhËn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu _ NXB Khoa häc vµ Kü thuËt - 1999 [3] PGS. TS. Hoµng V¨n Ch©u _ TS. Vò SÜ TuÊn _ TS. NguyÔn Nh­ TiÕn _ B¶o hiÓm trong kinh doanh _ NXB Khoa häc vµ Kü thuËt - 2002 [4] TS. Tr­¬ng Méc L©m _ ThÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam nh÷ng h¹n chÕ vµ triÓn väng _ T¹p chÝ DiÔn ®µn doanh nghiÖp th¸ng 11/1997 [5] TS. Vò Sü TuÊn _ B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn - mét lo¹i h×nh b¶o hiÓm míi t¹i ViÖt Nam _ T¹p chÝ Kinh tÕ ®èi ngo¹i _ Sè 4/2003 [6] Gi¸o tr×nh nghiÖp vô giao nhËn hµng ho¸ _ DÞch tõ Manual on Feight Forwarding of ESCAP - Vietrans [7] Lloyd's - ThÞ tr­êng b¶o hiÓm hµng ®Çu ThÕ kû XXI _ T¹p chÝ DiÔn ®µn doanh nghiÖp sè th¸ng 11/1997 [8] LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam (§iÒu 163, 164 - Môc 10 - Ch­¬ng II) [9] Niªn gi¸m c«ng th­¬ng 1997-1998 ; 2001 - 2002 _ NXB Thèng kª - n¨m 1998; 2002 [10] Quy t¾c B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña ng­êi giao nhËn kho vËn - V¨n b¶n ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 388/BH_PC97 ngµy 22/02/1997 cña Tæng gi¸m ®èc Tæng c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam [11] Tõ ®iÓn gi¶i nghÜa Kinh tÕ - Kinh doanh ViÖt Nam _ NXB Khoa häc vµ Kü thuËt - 2002 Tµi liÖu TiÕng Anh [12] Cover for Forwarders and Transport Operator - Through Transport Mutual Insurance AssociationLimited - Jan. 1989 [13] Insurance for Freight Forwarders and NVOCCs - Through Transport Mutual Insurance Association Limited - Jan.1989 [14] Jan Ramberg _ FIATA Model Rules for Freight Forwarding Services - FIATA, Switzerland [15] SDR Protocol 1979 - Protocol of 1979 to amend the international convention of certain rules of law relating to Bills of Lading, 1924, as amended by the Protocol of 1968 [16] Visby Protocol 1968 - Protocol to amend the international convention for the unification of certain rules of law relating to Bills of Lading - 1968. ._.