Bảo hiểm trách nhiệm của chủ Doanh nghiệp đối với người lao động trong các Doanh nghiệp nhà nước

B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña chñ doanh nghiÖp ®èi víi ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc lêi më ®Çu X· héi ngµy cµng ph¸t triÓn th× nhu cÇu ®­îc b¶o hiÓm cµng cao, vai trß b¶o hiÓm ®èi víi x· héi cµng lín. B¶o hiÓm lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch vµ quan träng gãp phÇn ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng æn ®Þnh cña x· héi. §Êt n­íc ta chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· më ra c¬ héi kinh doanh, lµm ¨n cho c¸cdoanh ngiÖp nhµ n­íc. Nhµ n­íc cã nhiÒu chÝnh s¸ch ­u ®·i vµ khuyÕn khÝch ®Çu t­. V× vËy ngµy cµng cã nhiÒu doanh nghiÖp d¸m më réng ph¸t triÓn lµm ¨n. Nh÷ng xÝ nghiÖp, nh÷ng v¨n phßng ®ã ®· thu hót mét lùc l­îng lao ®éng rÊt lín cña n­íc ta. NghiÖp vô b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña chñ doanh nghiÖp ®èi víi ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. §©y lµ lo¹i h×nh kinh doanh b¶o hiÓm ho¹t ®éng theo quy t¾c huy ®éng sù ®ãng gãp cña sè ®«ng ®Ó båi th­êng cho sè Ýt. Khi tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp xÈy ra ®èi víi ng­êi lao ®éng th× c¬ quan b¶o hiÓm sÏ cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c¸c nghÜa vô båi th­êng cho ng­êi lao ®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt thay cho ng­êi sö dông lao ®éng B¶o HiÓm X· Héi (BHXH) lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Ra ®êi vµ h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan dùa trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc, hÖ thèng BHXH ViÖt Nam ®· ®ãng mét vai trß quan träng trong hÖ thèng an sinh x· héi. Cïng víi sù chØ ®¹o s©u x¸t cña §¶ng vµ Nhµ N­íc, môc ®Ých, chøc n¨ng vµ h­íng ®i cña BHXH ®· vµ ®ang ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch ®óng ®¾n. Trong ®ã, c«ng t¸c qu¶n lý ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn ®¸p øng víi sù thay ®æi trong ®iÒu kiÖn míi. §Êt n­íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n ngµy cµng cao. Nhu cÇu tham gia BHXH còng v× vËy mµ t¨ng lªn rÊt m¹nh. §ång thêi, th«ng qua chÝnh s¸ch c¶i c¸ch hµnh chÝnh cña Nhµ n­íc ®· t¸c ®éng vµo c¬ cÊu bé m¸y cña hÖ thèng qu¶n lý BHXH khiÕn c«ng t¸c qu¶n lý ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt biÖt quan träng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn BHXH ë n­íc ta träng giai ®o¹n hiÖn nay. Bëi v× cã quan t©m ®Õn c«ng t¸c nµy th× quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng còng nh­ gia ®×nh hä míi ®­îc ®¶m b¶o. Cã quan t©m ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc th× chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña BHXH míi ®­îc thÓ hiÖn theo ®óng nghÜa. §ång thêi ®©y cßn lµ nÒn t¶ng cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn hÖ thèng BHXH ViÖt Nam sau nµy khi dù th¶o LuËt BHXH ®­îc th«ng qua. Cè Thñ T­íng Ph¹m V¨n §ång ®· tõng nãi: “ ChÝnh s¸ch BHXH lµ v× lîi Ých cña con ng­êi, quan t©m ®Õn BHXH lµ quan t©m ®Õn lîi Ých cña con ng­êi”. C©u nãi ®ã cµng thóc ®Èy em quan t©m ®Õn mét trong nh÷ng c«ng t¸c quan träng nµ sè gi¶i ph¸p nh»m kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cßn tån ®äng vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc. §Ó phôc vô môc ®Ých ®ã, luËn v¨n ®­îc kÕt cÊu thµnh ba ch­¬ng: Ch­¬ng I: c¬ së lý luËn vÒ BHXHtrong c¸c doanh nghiÖp Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng thùc tr¹ng thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH trong c«ng ty m©y tre hµ néi Ch­¬ng III: kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p . I.B¶n chÊt, chøc n¨ng vµ quü BHXH: 1.B¶n chÊt cña BHXH: BHXH lµ mét trong nh÷ng lo¹i h×nh b¶o hiÓm ra ®êi kh¸ sím vµ ®Õn nay ®· ®­îc thùc hiÖn ë tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Nã ®­îc coi lµ quèc s¸ch cña mçi quèc gia. Ngµy nay, khi nh¾c ®Õn nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ ng­êi lao ®éng lµ ng­êi ta nh¾c ®Õn BHXH. Ph¹m trï BHXH ®· vµ ®ang ®i s©u vµo ý thøc cña mäi giai cÊp, tÇng líp nh©n d©n lao ®éng, cã lao ®éng lµ cã BHXH. BHXH lu«n s¸t c¸nh bªn vai, chia sÎ nh÷ng vÊt v¶ khã kh¨n cña lao ®éng, gãp phÇn æn ®Þnh nÒn an sinh x· héi toµn cÇu. VËy BHXH lµ g×? Cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm vÒ BHXH, trªn ®©y lµ hai kh¸i niÖm vÒ BHXH: Kh¸i niÖm thø nhÊt do BHXH ViÖt nam ®­a ra: BHXH lµ mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ N­íc ta thÓ hiÖn tinh thÇn nh©n ®¹o vµ nh©n v¨n cao c¶ “mçi ng­êi v× mäi ng­êi, mäi ng­êi v× mçi ng­êi”. Lµm sao ®Ó cho d©n ®­îc giµu, ®Êt n­íc v÷ng m¹nh, x· héi ®­îc c«ng b»ng v¨n minh lµ mét môc tiªu hµng ®Çu mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ta quan t©m. Do vËy, ®Þnh nghÜa nµy mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh l¹i môc tiªu ®Ých thùc cña chÝnh s¸ch BHXH ®èi víi quyÒn ®­îc sèng, tù do, b×nh ®¼ng b¾c ¸i cña mäi nh©n d©n lao ®éng trong mäi x· héi. ThÓ hiÖn râ tÇm nh×n chiÕn l­îc cña Nhµ n­íc ViÖt nam trong kû nguyªn míi, thêi ®¹i míi. §ã còng chÝnh lµ mét môc tiªu chung cña hÖ thèng c¸c n­íc X· héi Chñ nghÜa nãi riªng vµ cña toµn thÕ giíi nãi chung. Kh¸i niÖm thø hai lµ: “BHXH lµ sù thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ng­êi lao ®éng khi hä bÞ mÊt hay gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng, bÞ mÊt viÖc do nh÷ng rñi ro x· héi hoÆc bÞ chÕt nhê viÖc h×nh thµnh vµ sö dông quü BHXH nh»m gãp phÇn ®¶m b¶o cuéc sèng cho ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, ®ång thêi gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi”. Tõ ®©y, ng­êi lao ®éng sÏ kh«ng ph¶i lo l¾ng vµ yªn t©m lao ®éng s¶n xuÊt v× hä ®· cã BHXH lµ chç dùa tin cËy BHXH “bï ®¾p” hoÆc “thay thÕ’’, ®¶m b¶o thu nhËp cho hä khi gÆp khã kh¨n, rñi ro. Dï thÓ hiÖn kh¸i niÖm BHXH d­íi h×nh thøc nµo ®i ch¨ng n÷a th× còng ph¶i thÓ hiÖn vai trß, ý nghÜa to lín cña BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng nãi riªng vµ x· héi nãi chung. HiÓu râ hai kh¸i niÖm nµy gióp ng­êi lao ®éng cã ®­îc c¬ së ®Ó tù b¶o vÖ quyÒn lîi m×nh, còng nh­ ng­êi sö dông lao ®éng vµ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ BHXH thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng vai trß nhiÖm vô cña m×nh. §¶m b¶o sù ph¸t triÓn toµn diÖn vµ v÷ng m¹nh cña BHXH. Trªn ®©y lµ kh¸i qu¸t vÒ BHXH, ®Ó ®i s©u h¬n n÷a vÒ c¬ së h×nh thµnh còng nh­ c¸c yÕu tè bªn trong x©y dùng lªn BHXH, chóng ta cÇn xem xÐt b¶n chÊt cña BHXH. Tõ ®ã gãp phÇn hiÓu râ ®­îc b¶n chÊt cña c«ng t¸c qu¶n lý ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc. BHXH ra ®êi khi nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ cña mçi quèc gia ®· ph¸t triÓn. ë ®ã, quan hÖ thuª m­ín chñ thî vµ viÖc thuª m­ín trë lªn phæ biÕn. Quan hÖ nµy lóc ®Çu tá ra kh«ng cã m©u thuÉn nh­ng sau ®ã ngµy cµng cã nhiÒu m©u thuÉn ph¸t sinh t­ëng nh­ kh«ng bao giê ®iÒu hoµ ®­îc. Trong ®ã m©u thuÉn chñ yÕu nhÊt lµ m©u thuÉn vÒ quyÒn lîi kinh tÕ. M©u thuÉn nµy béc lé râ khi mµ ng­êi lao ®éng kh«ng may gÆp khã kh¨n rñi ro èm ®au, thai s¶n, tai n¹n…Nh­ng trong quan hÖ nµy, giíi chñ kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm chi tr¶ kho¶n thu nhËp bÞ mÊt cña ng­êi lao ®éng ®Ó gióp giíi thî duy tr× vµ æn ®Þnh cuéc sèng. §ång thêi, khi ng­êi lao ®éng gÆp rñi ro nh­ vËy th× giíi chñ còng ph¶i mÊt mét phÇn lîi Ých do d©y truyÒn s¶n xuÊt bÞ gi¸n ®o¹n vµ còng ph¶i chi ra nh÷ng kho¶n tiÒn ®Ó b¶o vÖ cho ng­êi lao ®éng mµ hä kh«ng muèn chót nµo. v× thÕ m©u thuÉn chñ - thî ph¸t sinh cô thÓ lµ gi÷a mét bªn (giíi chñ) kh«ng muèn bÞ mÊt lîi Ých ®Ó bï ®¾p vÒ c¬ b¶n cho nh÷ng tæn thÊt vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn cho bªn kia (giíi thî). Cuéc ®Êu tranh nµy diÔn ra ngµy cµng réng lín vµ cã t¸c ®éng nhiÒu mÆt ®Õn ®êi sèng kinh tÕ x· héi. Khi mµ kh«ng ®­îc ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu vµ m«ng mái ®ã, giíi thî ®Õn mét lóc nµo ®ã sÏ tæ chøc ®×nh c«ng, b·i c«ng, biÓu t×nh thËm chÝ ph¸ m¸y mãc cña c«ng ty kh«ng lµm viÖc… dÉn ®Õn kh«ng chØ lµm tæn h¹i ®Õn lîi Ých cña giíi chñ mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña quèc gia. Do vËy, Nhµ n­íc ph¶i ®øng ra can thiÖp vµ ®iÒu hoµ m©u thuÉn. Sù can thiÖp nµy mét mÆt lµm t¨ng vai trß cña Nhµ n­íc, mét mÆt Nhµ n­íc buéc c¶ giíi thî vµ giíi chñ ph¶i ®ãng gãp mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh hµng th¸ng vµ ®­îc tÝnh to¸n chÆt chÏ dùa trªn c¬ së x¸c xuÊt rñi ro x¶y ra ®èi víi ng­êi lµm thuª. Sè tiÒn ®ãng gãp cña c¶ thî vµ chñ h×nh thµnh lªn mét quü tiÒn tÖ tËp trung trªn ph¹m vi quèc gia – gäi lµ quü BHXH. §ång thêi Nhµ n­íc còng ®øng ra hç trî mét phÇn ®Ó gi¶i quyÕt khã kh¨n khi nguån quü nµy thiÕu hôt. ChÝnh nhê nh÷ng mèi quan hÖ rµng buéc nµy mµ rñi ro bÊt lîi cña ng­êi lao ®éng ®­îc dµn tr¶i, cuéc sèng cña hä vµ gia ®×nh ngµy cµng ®­îc ®¶m b¶o vµ æn ®Þnh. Giíi chñ còng thÊy m×nh cã lîi vµ ®­îc b¶o vÖ, s¶n xuÊt kinh doanh diÔn ra b×nh th­êng tr¸nh ®­îc nh÷ng x¸o trén kh«ng cÇn thiÕt. Bªn c¹nh ®ã, Nhµ n­íc còng ®­îc lîi v× ®· gi÷ ®­îc vai trß chøc n¨ng ®iÒu phèi cña m×nh, x· héi nhê vËy mµ æn ®Þnh kinh tÕ ph¸t triÓn h¬n. Toµn bé mèi quan hÖ ba bªn nh­ vËy ®­îc thÕ giíi cho r»ng ®ã chÝnh lµ BHXH. B¶n chÊt c¶u BHXH ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng néi dung chñ yÕu sau: - BHXH lµ nhu cÇu kh¸ch quan, ®a d¹ng vµ phøc t¹p cña x· héi, nhÊt l¶ trong x· héi mµ s¶n xuÊt hµng ho¸ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, mèi quan hÖ thuª m­ín lao ®éng ®Õn mét møc nhÊt ®Þnh. Kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× BHXH cµng ®a d¹ng vµ hoµn thiÖn. V× thÕ cã thÓ nãi kinh tÕ lµ nÒn t¶ng cña BHXH hay BHXH kh«ng v­ît qua tr¹ng th¸i kinh tÕ cña mçi quèc gia. - Mèi quan hÖ gi÷a ba bªn trong BHXH ph¸t sinh trªn c¬ së quan hÖ lao ®éng vµ diÔn ra gi÷a ba bªn: Bªn tham ra BHXH, bªn BHXH vµ bªn ®­îc BHXH. Bªn tham ra BHXH cã thÓ chØ lµ ng­êi lao ®éng hoÆc c¶ ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng. Bªn BHXH (Bªn nhËn nhiÖm vô BHXH) th«ng th­êng lµ c¬ quan chuyªn tr¸ch do Nhµ n­íc lËp ra vµ b¶o trî. Bªn ®­îc BHXH lµ ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä khi cã ®ñ ®iÒu kiÖn rµng buéc cÇn thiÕt. - Nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm trong BHXH cã thÓ lµ nh÷ng rñi ro ngÉu nhiªn tr¸i víi ý muèn chñ quan cña con ng­êi nh­: èm ®au, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp… hoÆc còng cã thÓ lµ nh÷ng tr­êng hîp x¶y ra hoµn toµn kh«ng ngÉu nhiªn nh­: Tuæi giµ, thai s¶n… ®ång thêi nh÷ng biÕn cè ®ã x¶y ra cã thÓ c¶ trong vµ ngoµi qu¸ tr×nh lao ®éng. - PhÇn thu nhËp cña ng­êi lao ®éng bÞ gi¶m hoÆc mÊt ®i khi gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè, rñi ro sÏ ®­îc bï ®¾p hoÆc thay thÕ tõ mét nguån quü tiÒn tÖ tËp trung ®­îc tån tÝch l¹i. Nguån quü nµy do bªn tham ra BHXH ®ãng gãp lµ chñ yÕu, ngoµi ra cßn ®­îc sù hç trî tõ phÝa Nhµ n­íc. - Môc tiªu cña BHXH lµ nh»m tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu cña ng­êi lao ®éng trong tr­êng hîp bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp, mÊt viÖc lµm. Tãm l¹i: B¶n chÊt cña BHXH vÒ mÆt lý thuyÕt lµ mét vÊn ®Ò ®Æc biÖt quan träng. Chóng ta cµng thÊu hiÓu nã th× cµng thÊy ®­îc vai trß vµ t¸c dông to lín c¶u BHXH. §ång thêi nÕu nh­ b¶n chÊt cña BHXH cµng ®­îc béc lé ra bao nhiªu th× quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng cµng ®­îc b¶o vÖ. V× vËy qu¶n lý ®èi t­îng tham gia BHXH cµng ph¶i chÆt chÏ vµ nã lµ mét qu¸ tr×nh xuyªn suèt toµn bé thêi gian tham gia cña ng­êi lao ®éng. Chøc n¨ng cña BHXH: BHXH lµ mét trong ba nh¸nh cña hÖ thèng ®¶m b¶o x· héi cña quèc gia (hai nh¸nh cßn l¹i lµ cøu trî x· héi vµ ­u ®·i x· héi). Cïng víi hai nh¸nh nµy, BHXH cã mét vai trß to lín kh«ng chØ ®èi víi mçi c¸ nh©n mçi gia ®×nh mµ nã cßn ®­îc coi nh­ lµ chç dùa v÷ng ch¾c cña x· héi. BHXH ®¶m b¶o, trô ®ì x· héi æn ®Þnh vµ ngµy cµng ph¸t triÓn theo chiÒu s©u. Nã lµ bµn tay che chë cho ng­êi lao ®éng mçi khi hä gÆp rñi ro khã kh¨n. Víi sè tiÒn hµng th¸ng nhÊt ®Þnh mµ ng­êi lao ®éng trÝch ra tõ tiÒn l­¬ng cña m×nh ®Ó nép vµo quü BHXH, hä cã thÓ kh«ng ®­îc h­ëng lîi Ých BHXH ngay tõ ®Çu mµ trong t­¬ng lai khi hä kh«ng cßn ®ñ søc lao ®éng n÷a quü BHXH sÏ ®øng ra trî cÊp ®¶m b¶o. Nh­ vËy BHXH cã c¸c chøc n¨ng: - Chøc n¨ng thø nhÊt lµ: BHXH thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ng­êi lao ®éng tham gia b¶o hiÓm khi hä bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp do mÊt kh¶ n¨ng hoÆc mÊt viÖc lµm. §©y lµ chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt, nã quyÕt ®Þnh nhiÖm vô tÝnh chÊt vµ c¶ c¬ chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng BHXH. - Chøc n¨ng thø hai lµ: TiÕn hµnh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nh÷ng ng­êi tham gia BHXH. Tham gia BHXH kh«ng chØ cã ng­êi lao ®éng mµ c¶ nh÷ng ng­êi sö dông lao ®éng. C¸c bªn tham gia ®Òu ph¶i ®ãng gãp vµo quü BHXH. Quü nµy dïng ®Ó trî cÊp cho mét sè ng­êi lao ®éng khi hä bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp. Sè l­îng nh÷ng ng­êi nµy th­êng chiÕm tû träng nhá trong tæng sè nh÷ng ng­êi tham gia ®ãng gãp. Nh­ vËy, theo quy luËt sè ®«ng bï sè Ýt, BHXH thùc hiÖn ph©n phèi l¹i thu nhËp theo c¶ chiÒu däc vµ chiÒu ngang. Ph©n phèi l¹i gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng cã thu nhËp cao vµ thÊp, gi÷a nh÷ng ng­êi ®ang lµm viÖc khoÎ m¹nh víi nh÷ng ng­êi èm yÕu ph¶i nghØ viÖc…Thùc hiÖn chøc n¨ng nµy cã nghÜa lµ BHXH gãp phÇn vµo thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. - Chøc n¨ng thø ba lµ: BHXH gãp phÇn vµo kÝch thÝch ng­êi lao ®éng h¨ng h¸i lao ®éng s¶n xuÊt n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n vµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. Chøc n¨ng nµy biÓu hiÖn nh­ mét ®ßn bÈy kinh tÕ kÝch thÝch ng­êi lao ®éng n©ng cao ¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n vµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. - Chøc n¨ng thø t­ lµ: BHXH g¾n bã lîi Ých gi÷a ng­êi lao ®éng víi ng­êi sö dông lao ®éng, gi÷a ng­êi lao ®éng víi x· héi. Trong thùc tÕ, ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng vèn cã nh÷ng m©u thuÉn néi t¹i, kh¸ch quan vÒ tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng, thêi gian lao ®éng …Th«ng qua BHXH, nh÷ng m©u thuÉn nµy sÏ ®­îc ®iÒu hoµ vµ gi¶i quyÕt. §Æc biÖt, c¶ hai giíi nµy ®Òu thÊy nhê BHXH mµ m×nh cã lîi vµ ®­îc b¶o vÖ. Tõ ®ã hä hiÓu nhau h¬n vµ g¾n bã lîi Ých ®­îc víi nhau. §èi víi Nhµ n­íc vµ x· héi, chi cho BHXH lµ c¸ch thøc ph¶i chi Ýt nhÊt vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt nh­ng vÉn gi¶i quyÕt ®­îc khã kh¨n cña ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, gãp phÇn lµm cho s¶n xuÊt æn ®Þnh, kinh tÕ chÝnh trÞ vµ x· héi ®­îc ph¸t triÓn an toµn h¬n. VÊn ®Ò cÇn thiÕt nhÊt ë ®©y lµ ph¶i lµm sao cho chøc n¨ng cña BHXH ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch. Do vËy, yÕu tè qu¶n lý ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc ë ®©y còng ®ãng mét vai trß quan träng ®Æc biÖt lµ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng nh­ hiÖn nay. Thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng còng chÝnh lµ thùc hiÖn chøc n¨ng cña BHXH. II.S¬ lù¬c lÞch sö ph¸t triÓn cña BHXH trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam: S¬ l­îc vÒ sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña BHXH trªn thÕ giíi: Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, BHXH ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn ®¸ng khÝch lÖ vµ ngµy cµng trë lªn thiÕt yÕu ®èi víi ng­êi lao ®éng, nhu cÇu ®ã ph¶i ®­îc ®¸p øng nh­ c¬m ¨n, ¸o mÆc hµng ngµy. sù ph¸t triÓn cña BHXH g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña løc l­îng s¶n xuÊt. Nh÷ng n­íc cã nÒn s¶n xuÊt ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ ®· dÇn dÇn ®i vµo ®êi sèng s¶n xuÊt, cô thÓ lµ c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa ë Ch©u ¢u vµ Ch©u Mü. BHXH ra ®êi sím vµ næi râ nhÊt tõ thßi kú b¾t ®Çu CNH, trong x· héi xuÊt hiÖn tÇng líp lµm c«ng ¨n l­¬ng. HÖ thèng BHXH ®Çu tiªn ra ®êi t¹i Céng hoµ liªn bang §øc (1850) b»ng viÖc chÝnh quyÒn nhiÒu liªn bang ë céng hoµ Liªn bang §øc b¾t tay trùc tiÕp víi giíi thî thuyÒn thiÕt lËp quü èm ®au do chÝnh nh÷ng ph¶i ®ãng gãp b¾t buéc ®­îc ®Ò ra tõ n¨m 1883 ®­îc giao cho Héi ®ång qu¶n lý. §Õn 1884 më tiÕp b¶o hiÓm tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp do c¸c hiÖp héi giíi chñ qu¶n lý vµ 1889 ph¸t triÓn thªm b¶o hiÓm tuæi giµ vµ b¶o hiÓm tµn tËt do c¸c tØnh qu¶n lý. C¸c trî cÊp BHXH nh­ c¸i tªn cña nã ®· chØ ra ®­îc sù chi tr¶ tõ c¸c kho¶n ®ãng gãp BHXH. C¸c lo¹i trî cÊp núa lµ b¾t buéc ®èi víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng cã tr×nh ®é hoÆc kh«ng, b¾t buéc ®èi víi ng­êi giµ cóng nh­ ®èi víi ng­êi trÎ, ®µn «ng còng nh­ ®µn bµ vµ hoµn toµn ®éc lËp víi t×nh tr¹ng søc khoÎ cña hä. Tõ ®ã trë ®i, nh÷ng ng­êi kh«ng cã g× ngoµi kho¶ng t­¬ng trî c¶u Nhµ n­íc cßn ®­îc mét hÖ thèng trî cÊp míi b¶o vÖ mµ kh«ng ph¶i lo, ph¶i khai b¸o vÒ tÝnh tr¹ng khèn khã vµ lao vµo sèng ë tr¹i tÕ bÇn giµnh cho ng­êi nghÌo. TiÕp theo n­íc Céng hoµ liªn bang §øc lµ mét lo¹t c¸c n­íc Ch©u ¢u vµ c¸c n¬i kh¸c. trong nh÷ng n¨m 1930, BHXH ®· t×m they ®Êt cña m×nh ë Ch©u Mü La Tinh, n­íc Mü vµ Canada. Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai vµ sau ngµy ®¨ng quang ®éc lËp rÊt nhiÒu n­íc ë Ch©u Phi, Ch©u ¸ vµ vïng Caribª còng x©y dung cho m×nh mét hÖ thèng BHXH vµ còng trong giai ®o¹n ®ã kh¸i niÖm “B¶o hiÓm x· héi” ®­îc sö dông chÝnh thøc ®Çu tiªn trong tiªu ®Ò cña mét ®iÒu cña n­íc Mü. LuËt 1935 vÒ BHXH nµy chØ míi ®Ò cËp ®Õn h­u trÝ, tö tuÊt, tµn tËt vµ thÊt nghiÖp. Kh¸i niÖm nµy l¹i ®­îc t¸i xuÊt hiÖn vµo 1938 trong mét ®¹o luËt cña T©y Ban Nha. §¹o luËt nµy ®­îc tËp hîp mét sè h×nh thøuc trî cÊp ®ang tån t¹i vµ c¸c h×nh thøc trî cÊp míi. N¨m 1944, kh¸i niÖm nµy ®­îc sö dông trong mét tµi liÖu chiÕn tranh ®­îc biÕt ®Õn d­íi c¸i tªn “HiÕn ch­¬ng §¹i T©y d­¬ng”, tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) ®· kh«ng chËm trÔ trong viÖc chÊp nhËn kh¸i niÖm nµy. §©y lµ kh¸i niÖm ®­îc diÔn ®¹t mét c¸ch rµnh m¹ch vµ phæ cËp nhÊt cña toµn bé nh©n lo¹i trªn thÕ giíi. Khi ®i vµo thùc hiÖn BHXH, mét sè n­íc b­íc ®Çu míi chØ thùc hiÖn tong phÇn víi mét sè chÕ ®é, sau ®ã tuú theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi vµ nhu cÇu thùc tÕ ph¸t sinh mµ më thªm c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm kh¸c. ChÝnh v× vËy mµ mçi n­íc cã ®iÒu kiÖn kh¸c nhau sÏ cã c¸c chÕ ®é BHXH kh¸c nhau, kh«ng n­íc nµo cã thÓ ngay tõ ®Çu thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c chÕ ®é BHXH khi xÐt thÊy chÕ ®é nµy phï hîp nhÊt sÏ ­u tiªn thùc hiÖn tr­íc. Cã n­íc chän trî cÊp èm ®au, thai s¶n, víi chÕ ®é nµy ®ßi hái th©m niªn ®ãng gãp g¾n h¹n, l¹i ®¶m b¶o trî cÊp nhanh, h¬n n÷a nã phï hîp víi t©m lý ng­êi lao ®éng trÎ hä th­êng lo l¾ng ®Õn nh÷ng khã kh¨n tr­íc m¾t, ®ång thêi nã mang l¹i sù tÝn nhiÖm ®èi víi BHXH. Tr¸i l¹i, cã nh÷ng n­íc b¾t ®Çu thùc hiÖn BHXH b»ng c¸c chÕ ®é trî cÊp tuæi giµ, tµn tËt, tö tuÊt… ¦u ®iÓm cña viÖc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é nµy lµ khi b¾t ®Çu thùc víi nh÷ng chÕ ®é BHXH Ýt ph¶i chi tr¶ trî cÊp ngay vµ th­êng xuyªn, do ®ã cã thêi gian tÝch luü quü BHXH lªn cã thÓ ®em ®Çu t­ sinh lîi t¨ng tr­ëng thªm thu nhËp cho BHXH nãi riªng vµ cho quèc gia nãi chung. Nh­ng kh«ng ph¶i mäi quèc gia ®Òu thiÕt lËp mét c¬ chÕ BHXH mét c¸ch hoµn thiÖn, mµ b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cho phÐp cña ®Êt n­íc, viÖc thiÕt lËp cßn ph¶i dùa trªn c¬ së cè g¾ng lç lùc cña Nhµ n­íc. S¬ l­îc qu¸ tr×nh h×nh thµnh ph¸t triÓn cña BHXH ViÖt Nam: BHXH ViÖt Nam ra ®êi µ mét b­íc ®ét ph¸ t¸c ®éng nhiÒu mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi ngay tõ lóc ®Çu. Thùc tÕ BHXH ®· ra ®êi trong thêi kú Ph¸p thuéc. Mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch næi bËt nh¨m duy tr× bé m¸y cai trÞ cña chÝnh quyÒn thùc d©n lµ chÝnh s¸ch BHXH cho ®éi ngò c«ng chøc, qu©n nh©n ViÖt Nam vµ lùc l­îng vò trang cña Ph¸p ë §«ng d­¬ng (Gåm c¸c chÕ ®é h­u bæng, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, èm ®au. Do ®©y lµ c¸c chÕ ®é BHXH ®Çu tiªn ®­îc thùc hiÖn ë ViÖt Nam cho lªn ph¹m vi thùc hiÖn cßn h¹n hÑp. Sau c¸ch m¹ng th¸ng t¸m n¨m 1945, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· sím quan t©m ®Õn BHXH vµ BHXH thùc sù lµ mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®èi víi ng­êi lao ®éng vµ céng ®ång. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn ngay sau khi n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ra ®êi, ChÝnh phñ ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ BHXH. S¾c lÖnh 54/SL ngµy 01/11/1945 Ên ®Þnh nh÷ng c«ng chøc vÒ h­u. S¾c lÖnh sè 105/SL ngµy 14/6/1946 Ên ®Þnh viÖc cÊp h­u bæng cho c«ng chøc. Hai s¾c lÖnh nµy ®· quy ®Þnh cho c«ng chøc ph¶i ®ãng h­u liÔm vµo trong quü h­u bæng cã phÇn ®ongs thªm cña Nhµ n­íc. S¾c lÖnh sè 76/SL ngµy 20/5/1950 Ên ®Þnh cô thÓ h¬n c¸c chÕ ®é trî cÊp h­u trÝ, thai s¶n, ch¨m sãc y tÕ, tai n¹n lao ®éng vµ tiÒn tuÊt ®èi víi viªn chøc. Trong khu vùc s¶n xuÊt lóc nµy ch­a thµnh lËp quü BHXH, nh­ng s¾c lÖnh sè 29/SL ngµy 12/3/1947 vµ s¾c lÖnh sè 77/SL ngµy 22/5/1950 ®· Ên ®Þnh cô thÓ c¸c chÕ ®é trî cÊp èm ®au, thai s¶n, tai nan lao ®éng, h­u trÝ vµ tö tuÊt ®èi víi c«ng nh©n. Sau khi hoµ b×nh lËp l¹i ë MiÒn B¾c, thùc hiÖn HiÕn ph¸p n¨m 1959 héi ®ång ChÝnh phñ ban hµnh ®iÒu lÖ t¹m thêi vÒ c¸c chÕ ®é trî cÊp BHXH ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc Nhµ n­íc kÌm theo nghÞ ®Þnh 218/CP ngµy 27/11/1961. C¸c chÕ ®é BHXH bao gßm 6 lo¹i trî cÊp: - ChÕ ®é trî cÊp èm ®au, - ChÕ ®é trî cÊp h­u trÝ, - ChÕ ®é trî cÊp tö tuÊt, - ChÕ ®é trî cÊp thai s¶n, - ChÕ ®é trî cÊp mÊt søc lao ®éng, - ChÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp. Nh­ vËy sau nghÞ ®Þnh 218/CP, BHXH ViÖt Nam chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng. §¸ng chó ý lµ ®Õn lóc nµy Quü BHXH còng ®­îc thµnh lËp- lµ Quü thuéc ng©n s¸ch Nhµ n­íc. C¸c c¬ quan, doanh nghiÖp Nhµ n­íc chØ nép mét tû lÖ % so víi tæng quü l­¬ng cña c«ng nh©n viªn chøc vµ c«ng nh©n viªn chøc kh«ng ph¶i ®ãng BHXH. §iÒu lÖ t¹m thêi nµy ®­îc thùc hiÖn trong suet gÇn 32 n¨m. Trong qu¸ tr×nh ®ã cã mét sè ®iÓm bæ sung, söa ®æi nh­ng chØ lµ vÒ tû lÖ nép cña c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp Nhµ n­íc, ®iÒu kiÖn vµ møc h­ëng trî cÊp, c¸ch tÝnh thêi gan c«ng t¸c, tiÒn l­¬ng lµm c¨n cø tÝnh møc trî cÊp, c¬ quan qu¶n lý Quü BHXH. C¸i míi cña giai ®o¹ nµy lµ ®· cã thªm c¬ chÕ BHXH ®èi víi khu vùc ngoµi quèc doanh trong khu vùc tiÓu thñ c«ng nghiÕp. Liªn hiÖp x· TW ban hµnh ®iÒu lÖ t¹m thêi vÒ chÕ ®é BHXH ®èi víi c¸c x· viªn hîp t¸c x· vµ c¸c tæ hîp s¶n xuÊt tieÎu thñ c«ng nghiÖp (theo quyÕt ®Þnh 292/BCH- L§ ngµy 15/2/1982. VÒ c¬ b¶n ®iÒu lÖ nµy m« pháng theo m« h×nh c¸c chÕ ®é BHXH trong khu v­c Nhµ n­íc, tuy cã tÝnh ®Õn mét sè ®Æc ®iÓm cña nghµnh s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp. §Æc ®iÓm kh¸c quan träng h¬n lµ nguån thu dùa trªn c¬ së tiÒn ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng nh­ng do s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghÞ kh«ng æn ®Þnh nªn ng­êi lao ®éng ®ãng gãp kh«ng th­êg xuyªn, quü BHXH l¹i kh«ng cã sù b¶o hé cña Nhµ n­íc. V× vËy §iÒu lÖ chØ ®­îc thùc hiÖn trong thêi gian ng¾n gñi ®Õn n¨m 1989 ph¶i chÊm døt ë giai ®o¹n nµy trong khu vùc n«ng nghiÖp tuy ch­a cã b¶o hiÓm (BH) chÝnh thèng nh­ng do nhu cÇu cuéc sèng ë mét sè n¬i ®· tù ph¸t lËp ra chÕ ®é BH tuæi giµ trong ph¹m vi th«n x· lµ chÝnh. Quü BH tuæi giµ chñ yÕu h×nh thµnh b»ng sè thãc nép cña nh÷ng ng­êi tham gia, trî cÊp tuæi giµ còng b»ng sè thãc cho nªn ®iÒu nµy chñ yÕu lµ h×nh thøc s¬ khai cã tÝnh chÊt BHXH, ph¹m vi t¸c dông cßn nhiÒu h¹n chÕ. Nh­ vËy tr¶i qua 30 n¨m thùc hiÖn cho ®Õn thêi gian gÇn ®©y c¸c chÕ ®é BHXH nh­ ®· nªu phÇn trªn ®· ®­îc nhiÒu lÇn söa ®æi bæ xung theo sù thay ®æi t×nh h×nh kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. Trong c¸c lÊn ®ã, lÇn söa ®æi bæ sung quan träng nhÊt lµ vµo 8/1985 b»ng nghÞ ®Þnh 236/H§BT khi Nhµ n­íc tæng ®iÒu chØnh Gi¸ - L­¬ng- TiÒn ®Ó phï hîp víi chÝnh s¸ch kinh tÕ x· h«Þ trong giai ®o¹n ®æi míi ë n­íc ta, khi c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc ngµy cµng ®i vµo chiÒu s©u. Trong c¸c chÝnh s¸ch x· héi th× viÖc c¶i c¸ch ®æi míi chÕ ®é BHXH lµ mét yªu cÇu cÊp b¸ch. Ngµy 22/6/1993, ChÝnh phñ ban hµnh nghÞ ®Þnh sè 43/CP quy ®Þnh t¹m thêi vÒ chÕ ®é BHXH cho ng­êi lao ®éng ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. §©y lµ sù c¶i c¸ch toµn diÖn vÒ BHXH nh»m xo¸ bá t­ duy bao cÊp û l¹i më ra lo¹i h×nh BHXH b¾t buéc vµ lo¹i h×nh BHXH tù nguyÖn; thùc hiÖn c¬ chÕ ®ãng gãp phÝ BHXH ®èi víi nh÷ng ng­êi ®­îc BH. Trong lo¹i h×nh BHXH b¾t buéc th× ng­êi sö dông lao ®éng cñng ph¶i ®ãng gãp phÝ BHXH nh©n danh nh÷ng ng­êi lao ®éng sö dông, quü BHXH ®­¬c Nhµ n­íc hç trî thªm; quyÕt ®Þnh l¹i 5 chÕ ®é trî cÊp BHXH lµ: èm ®au (ngoµi BHYT), tai n¹n lao ®éng - bÖnh nghÒ nghiÖp, thai s¶n, h­u trÝ vµ tö tuÊt vµ xo¸ bá chÕ ®é trî cÊp mÊt søc lao ®éng vèn ®· béc lé nhiÒu biÓu hiÖn tiªu cùc vµ bÊt hîp lý; thèng nhÊt ho¸ BHXH trong c¶ n­íc. Trªn c¬ së thùc tiÕn thùc hiÖn BHXH tõ tr­íc ®Õn nay, nhÊt lµ c¨n cø nh÷ng kinh nghiÖm thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 43/CP c¬ chÕ BHXH ®· ®­îc ®Þnh thµnh mét ch­¬ng trong Bé LuËt lao ®éng ®­îc Quèc héi n­íc Céng Hoµ X· Héi Chñ NghÜa ViÖt Nam th«ng qua ngµy 23/6/1994 vµ ®· ®­îc cô thÓ ho¸ trong §iÒu lÖ BHXH míi ban hµnh kÌm theo nghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 26/1/1995 vµ nghÞ ®Þnh 19/CP ngµy 11/2/1995 vÒ viÖc thµnh lËp BHXH ViÖt Nam. Tõ ®©y hÖ thèng qu¶n lý ®èi t­îng tham ra BHXH b¾t buéc trë thµnh mét c«ng t¸c mang tÝnh ph¸p lý h¬n, tËp trung thèng nhÊt h¬n. H­íng tíi khi cã luËt BHXH ra ®êi chÝnh thøc th× c«ng t¸c nµy sÏ cã sù thay ®æi nhÊt ®Þnh vµ hoµn thiÖn h¬n n÷a. Tãm l¹i cïng víi qu¸ tr×nh hoµn thiÖn ®æi míi chÝnh s¸ch BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng, c«ng t¸c qu¶n lý ®èi t­îng tham ra BHXH b¾t buéc ngµy cµng trë thµnh mét yÕu tè träng t©m ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái bøc thiÕt cña ng­êi lao ®éng còng nh­ x· héi. Hoµn thiÖn c«ng t¸c nµy còng chÝnh lµ mét phÇn ®ãng gãp vµo hoµn thiÖn chÝnh s¸ch BHXH- mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. III.C«ng t¸c qu¶n lý ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc : 1.BHXH b¾t buéc vµ BHXH tù nguyÖn: BHXH b¾t buéc vµ BHXH tù nguyÖn lµ hai lo¹i h×nh cña BHXH. Hai lo¹i h×nh BHXH bæ sung vµ t­¬ng trî cho nhau t¹o nªn hÖ thèng BHXH thèng nhÊt, toµn diÖn. VÒ c¬ b¶n, môc tiªu cña mäi quèc gia ®èi víi chÝnh s¸ch BHXH lµ b¶o hiÓm cho tÊt c¶ ®èi t­îng ë mäi giai cÊp, mäi ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau nh»m ®¶m b¶o sù c«ng b»ng, b×nh ®¼ng trong x· héi. Nh­ng nÕu ph¶i tæ chøc ngay tõ ®Çu c¶ BHXH b¾t buéc vµ BHXH tù nguyÖn th× sÏ rÊt khã kh¨n trong c«ng t¸c qu¶n lý bëi v× ®èi t­îng tham gia BHXH tù nguyÖn chiÕm tíi h¬n 60% (nãi chung) trªn tæng sè ng­êi cã kh¶ n¨ng tham gia BHXH. Do ®ã, b­íc ®Çu lµ ph¶i ph©n ra thµnh ®èi t­îng thuéc diÖn ph¶i tham gia BHXH b¾t buéc vµ tù nguyÖn vµ tiÕn hµnh thùc hiÖn BHXH b¾t buéc ®èi víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng ®Çu tiªn. Mçi quèc gia cã thÓ cã mét ph­¬ng ¸n qu¶n lý vµ ph©n lo¹i ®èi t­îng BHXH b¾t buéc riªng nh­ng xu h­íng chung th× ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc nµy cµng ®­îc më réng tuú theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi trong tõng thêi kú kh¸c nhau. ë mét sè n­íc, lo¹i doanh nghiÖp cã d­íi 5 lao ®éng míi thuéc diÖn kh«ng b¾t buéc tham gia BHXH, nh­ng mét sè n­íc kh¸c l¹i kh«ng ph©n biÖt sè l­îng lao ®éng nhiÒu hay Ýt, miÔn lµ cã thu nhËp æn ®Þnh. Nh­ vËy ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc ë ®©y lµ kh¸ réng r·i vµ linh ho¹t. Së dÜ khi míi triÓn khai BHXH, c¸c n­íc chØ qui ®Þnh BHXH b¾t buéc ®èi víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng lµ v×: - Lý do c¬ b¶n nhÊt xuÊt ph¸t tõ mèi quan hÖ lao ®éng. Ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng chÞu nhiÒu ¸p lùc vµ thiÖt thßi tõ phÝa ng­êi sö dông lao ®éng. Ng­êi sö dông lao ®éng n¨m trong tay quyÒn ®iÒu hµnh nh©n sù trong doanh nghiÖp trong ®ã, môc ®Ých cuèi cïng cña hä lµ lµm sao thu ®­îc nhiÒu lîi Ých nhÊt. Vµ ®Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã, ngoµi n¨ng lùc tæ chøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt, c¸ch mµ dÔ dµng h¬n c¶ lµ bãc lét lîi Ých cña ng­êi lao ®éng. Ng­êi sö dông lao ®éng sÏ b»ng c¸ch nµo ®ã mµ Ðp buéc nh©n c«ng lµm thªm nhiÒu giê, kh«ng dïng c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o an toµn cho ng­êi lao ®éng, kh«ng b¶o vÖ hä khi gÆp rñi ro tai n¹n lao ®éng … Søc Ðp nµy ®Õn mét lóc nµo ®ã sÏ ph¸ vì mèi quan hÖ lao ®éng thuÇn tuý vµ g©y t¸c ®éng ®Õn an sinh x· héi. Mèi quan hÖ thuª m­ín nµy còng cã t¸c ®éng ¶nh h­ëng l©u dµi ®Õn nhiÒu mèi quan hÖ kinh tÕ x· héi kh¸c. Do vËy. Thùc hiÖn BHXH b¾t buéc ®èi víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng lóc ®Çu chÝnh lµ mét ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh mèi quan hÖ thuª m­ín vµ ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn l©u dµi cho x· héi. - Nh÷ng ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng th­êng lµ nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é vµ hä ®­îc qua ®µo t¹o ë c¸c cÊp ®é kh¸c nhau do vËy kh¶ n¨ng nhËn thøc vÒ BHXH (vai trß, chøc n¨ng, ý nghÜa…) lµ cao h¬n so víi c¸c ®èi t­îng kh¸c. §èi t­îng nµy nh­ trªn ®· tr×nh bµy ph¶i chÞu nhiÒu søc Ðp cña chñ sö dông lao ®éng, vÒ viÖc lµm…hä ®­îc lµm viÖc trong mét m«i tr­êng cã giê giÊc v× vËy ý thøc kû luËt, tu©n thñ theo chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ n­íc rÊt cao. Nh÷ng ®èi t­îng kh¸c th­êng lµ nh÷ng ng­êi lao ®éng tù do, kh«ng cã mèi quan hÖ lao ®éng, lao ®éng theo thêi vô, Ýt ®­îc qua ®µo t¹o ë tr×nh ®é cao… Ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña ®èi t­îng nµy kh«ng cã giê giÊc, cã lóc ph¶i lµm viÖc cËt lùc nh­ng còng cã lóc l¹i rÊt nhµn rçi trong mét thêi gian dµi…Thùc hiÖn BHXH b¾t buéc ®èi víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng v× thÕ b­íc ®Çu ®­îc thùc hiÖn dÔ dµng vµ thuËn lîi h¬n. - Quü BHXH lµ mét h¹t nh©n cña hÖ thèng BHXH ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së ®ãng gãp b»ng tiÒn (®¶m b¶o sù c«ng b»ng), nguån quü nµy cÇn ph¶i ®­îc b¶o tån vµ ph¸t triÓn nh»m duy tr× sù ho¹t ®éng cña BHXH. Ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng chÝnh lµ ®èi t­îng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu nµy bëi v× hä cã thu nhËp æn ®Þnh. Trong khi ®ã, thu nhËp cña c¸c ®èi t­îng kh¸c, nhÊt lµ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, th­êng kh«ng æn ®Þnh, mang tÝnh thêi vô vµ th­êng thÊp h¬n so víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng. Kh¶ n¨ng tham gia ®ãng BHXH tõ ®ã còng kh«ng ®­îc duy tr× liªn tôc, thu chi BHXH gÆp khã kh¨n h¬n. Mét sè n­íc cã thÓ tiÕn hµnh BHXH b¾t buéc ®èi víi ng­êi lao ®éng n«ng th«n nh­ng ë nh÷ng n­íc nµy n«ng d©n cã mét nguån thu nhËp kh¸ æn ®Þnh nh­ng nãi chung ®©y chØ lµ sù më réng ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc sau khi ®· tiÕn hµnh BHXH b¾t buéc ®èi víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng. - Khi míi thµnh lËp, triÓn khai BHXH th× n¨ng lùc qu¶n lý vÒ BHXH cßn cã sù h¹n chÕ bëi hÖ thèng BHXH cßn ë giai ®o¹n non trÎ. Lý do nµy còng xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm sè l­îng tham gia chiÕm tû träng nhá trong tæng sè ®èi t­îng cã kh¶ n¨ng tham gia BHXH cña ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng. TÊt nhiªn quèc gia nay cã thÓ tæ chøc sím h¬n hay muén h¬n quèc gia kh¸c, quèc gia tæ chøc thùc hiÖn BHXH muén h¬n sÏ häc hái ®­îc kinh nghiÖm qu¶n lý cña quèc gia ®i tr­íc nh­ng ®iÒu ®ã l¹i ph¶i phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña mçi quèc gia vµ tãm l¹i lµ ®Òu ph¶i tæ chøc tõ ®Çu. Cho nªn, chØ BHXH b¾t buéc ®èi víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng lµ mét b­íc ®i tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p phï hîp víi tr×nh ®é qu¶n lý. - §a sè ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng ®­îc lµm viÖc trong nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc chñ yÕu cña quèc gia (®iÖn tö, c«ng nghiÖp nÆng, c«ng nghiÖp nhÑ…). Nh÷ng ngµnh nµy ®ãng vai trß chñ ®¹o, dÉn d¾t c¸c ngµnh kh¸c ph¸t triÓn theo.Thùc hiÖn BHXH ®èi víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng chÝnh lµ mét ®éng lùc ®Ó thóc ®Èy tr­íc tiªn ®èi víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt Êy. Do ®ã ph¶i thùc hiÖn BHXH b¾t buéc cho ®èi t­îng lµm c«ng ¨n l­¬ng lµ mét b­íc ®i hîp lý, t¹o ®µ cho c¸c b­íc ®i tiÕp theo cña BHXH nãi riªng vµ toµn bé nÒn kinh tÕ nãi chung. - Thùc hiÖn BHXH b¾t buéc cho ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng chØ lµ mét b­íc ®i ®Çu tiªn, sau nµy cßn ph¶i thùc hiÖn BHXH cho toµn bé ®èi t­îng. Cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o sù c«ng b»ng b×nh ®¼ng gi÷a tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c thµnh phÇn t«n gi¸o … Thùc hiÖn ®iÒu nµy víi nh÷ng ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng lµ tÊm g­¬ng cho c¸c ®èi t­îng kh¸c nhËn thøc râ h¬n vÒ vai trß, ý nghÜa cña BHXH. Sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc gia trong ®ã thu nhËp b×nh qu©n cña c¸c ®èi t­îng cßn ch­a ®­îc tham gia BHXH ®­îc c¶i thiÖn, n©ng cao vµ ngµy cµng æn ®Þnh. Thêi ®¹i ngµy nay lµ thêi ®¹i cña tri thøc vµ c«ng nghÖ th«ng tin, n¨ng suÊt lao ®éng trong mäi lÜnh vùc ngµnh nghÒ t¨ng lªn nhanh chãng. Tæ chøc BHXH tù nguyÖn v× thÕ ph¸t triÓn lªn mét b­íc míi ®ã lµ kh¶ n¨ng vµ nhu cÇu tham gia ngµy cµng mét lín m¹nh. Sù hoµn chØnh cña c«ng t¸c qu¶n lý BHXH b¾t buéc nãi riªng vµ sù ®i lªn v÷ng m¹nh cña BHXH nãi chung lµ yÕu tè thóc ®Èy kh¶ n¨ng tæ chøc BHXH tù nguyÖn ngµy mét sím h¬n nhÊt lµ ®èi víi c¸c n­íc cßn ch­a tiÕn hµnh thùc hiÖn. BHXH lµ mét lo¹i h×nh míi mÎ kh«ng chØ ®èi víi ViÖt nam mµ ngay c¶ c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn ThÕ giíi. Theo th«ng b¸o cña ILO: Hµn Quèc, Thæ NhÜ Kú, BunGaRi, Th¸i Lan, In®«nÔia, NhËt B¶n, Trung Quèc, Philippin, Ba Lan…vµ nhiÒu quèc gia kh¸c ®· thùc hiÖn BHXH cho n«ng d©n. §iÒu nµy thÓ hiÖn mét ®iÒu r»ng ®· ®Õn lóc ph¶i tæ chøc BHXH tù nguyÖn ®Ó BHXH thùc sù lµ BHXH cña mäi ng­êi d©n lao ®éng. Nh­ vËy, nÕu ph¶i tiÕn hµnh thùc hiÖn c¶ BHXH b¾t buéc vµ BHXH tù nguyÖn th× ®©y sÏ lµ c¶ mét qu¸ tr×nh ®èi víi nhiÒu quèc gia. Tuy nhiªn, chØ cã lµm nh­ vËy th× hÖ thèng BHXH míi ®­îc ph¸t triÓn mét c¸ch ®ång bé vµ kh«ng cã sù khËp khiÔng. BHXH b¾t buéc vµ BHXH tù nguyÖn sÏ t¸c ®éng t­¬ng hç cho nhau vÒ mäi mÆt trong ®ã ®¸ng chó ý lµ vÊn ®._.