Bảo hiểm rủi ro trong Thương mại điện tử

Lêi c¶m ¬n Nh©n dÞp hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp, t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n toµn thÓ c¸c thÇy c« tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng ®· d×u d¾t vµ d¹y dç t«i trong bèn n¨m häc tËp t¹i tr­êng. T«i còng muèn nh©n dÞp nµy ®Ó ®­îc c¶m ¬n gia ®×nh, b¹n bÌ ®· gióp ®ì vµ ñng hé, ®éng viªn t«i trong qu¸ tr×nh viÕt kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. §Æc biÖt t«i xin ®­îc bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi thÇy PGS.TS NguyÔn Nh­ TiÕn, ng­êi thÇy ®· tËn t×nh gióp ®ì, h­íng dÉn t«i trong qu¸ tr×nh viÕt bµi kho¸ luËn nµy. Môc lôc Lêi më ®Çu 1 Môc lôc Ch­¬ng I: Kh¸i qu¸t vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö I.Kh¸i niÖm th­¬ng m¹i ®iÖn tö 4 1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö 4 2.Kh¸i niÖm th­¬ng m¹i ®iÖn tö 5 3. C¸c lo¹i h×nh giao dÞch trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö 10 3.1 B2B 10 3.2 B2C 11 3.3 B2A 11 3.4 C2A 13 II.Lîi Ých cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö 13 1.§èi víi doanh nghiÖp 13 1.1Gi¶m chi phÝ 14 1.2Ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n 18 1.3N©ng cao tÝnh c¹nh tranh 20 2.§èi víi ng­êi tiªu dïng 21 2.1Lu«n ®­îc th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ s¶n phÈm 21 2.2GÝa c¶ thÊp h¬n vµ chÊt l­îng cao h¬n 22 2.3ThuËn tiÖn h¬n trong giao dÞch 23 3.§èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ 23 3.1Gãp phÇn vµo sù thay ®æi thÞ tr­êng 24 3.2Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gãp ®ãng vai trß lµ chÊt xóc t¸c 25 3.3T¸c ®éng ®Õn c¸c ho¹t ®éng t­¬ng t¸c 25 3.4 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gãp phÇn t¹o ra tÝnh më 26 3.5 T¹o ®iÒu kiÖn sím tiÕp cËn víi nÒn kinh tÕ tri thøc 27 III. Xu h­íng ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö 27 1. NÒn kinh tÕ Dot Com 31 2. VÊn ®Ò trung gian kinh doanh 31 3.Mua b¸n ®Êu gi¸ trùc tuyÕn 34 4.Cæng th«ng tin doanh nghiÖp 35 5. Nguyªn lÝ míi cña marketing trªn m¹ng Internet 36 Ch­¬ng II: Rñi ro trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö I.Kh¸i niÖm chung vÒ rñi ro 38 1. Rñi ro lµ g×? 38 2. §Æc ®iÓm 38 2.1Lu«n cã kh¶ n¨ng x¶y ra 38 2.2Tån t¹i kh¸ch quan 38 2.3X¶y ra trong t­¬ng lai 38 3. Ph©n lo¹i 39 3.1Theo nguån gèc 39 3.2Theo b¶o hiÓm 39 II. C¸c lo¹i rñi ro trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö 40 1.Kh¸i niÖm 41 2.Ph©n lo¹i 41 2.1 Rñi ro cã tÝnh kh¸ch quan 41 2.2 Rñi ro cã tÝnh chñ quan 46 III.¶nh h­ëng cña rñi ro trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö 54 1.T¸c h¹i cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö 54 1.1Rñi ro cã thÓ g©y ra thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt 54 1.2 Rủi ro cã thể làm hạn chế hiệu quả trong kinh doanh. 541.3 Rủi ro cã thể làm mất đi cơ hội trong kinh doanh của cña DN. 551.4Rủi ro g©y ảnh hưởng tới uy tÝn kinh doanh của DN. 552.TÝnh tÊt yÕu cña B¶o hiÓm c¸c rñi ro trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö 57 2.1An toµn trong kinh doanh lµ trªn hÕt 58 2.2Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ 65 2.3C¸c rñi ro trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö rÊt ®a d¹ng vµ lu«n thay ®æi 70 Ch­¬ng III: B¶o hiÓm rñi ro trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö I. Kh¸i qu¸t vÒ tÇm quan träng cña B¶o hiÓm trong c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña doanh nghiÖp. 76 1. ThÕ nµo lµ c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ? 77 2. C¸c bé phËn cÊu thµnh nªn c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro Th­¬ng m¹i ®iÖn tö 77 2.1 §¸nh gi¸ møc ®é rñi ro 78 2.2 Gi¶m thiÓu rñi ro 78 2.3 Mua b¶o hiÓm 78 2.4 Gi¸m s¸t viÖc qu¶n lÝ hÖ thèng 78 2.5 Kh¾c phôc nh÷ng hËu qu¶ do c¸c lo¹i rñi ro g©y ra 79 3.TÇm quan träng cña B¶o hiÓm trong c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro trong Th­¬n g m¹i ®iÖn tö 79 II.T¸c dông cña B¶o hiÓm rñi ro trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö 80 1. §Ò phßng vµ h¹n chÕ tèi thiÓu rñi ro x¶y ra 81 2.H¹n chÕ vµ kh¾c phôc nh÷ng tæn thÊt x¶y ra nh»m ®¶m b¶o an toµn trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö 82 2.1Tæn thÊt vÒ tµi s¶n 83 2.2Tæn thÊt qua viÖc båi th­êng bªn thø ba, c¸c chi phÝ tõ nh÷ng vô kiÖn ph¸p lÝ 84 2.3 An toµn vÒ nh÷ng tµi s¶n v« h×nh mµ chñ yÕu t¹o nªn søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp 89 3.Hç trî cho ng­êi tham gia b¶o hiÓm 90 3.1 Hç trî vÒ mÆt kÜ thuËt 90 3.2 Hç trî vÒ ®µo t¹o nh©n lùc 91 4.T¹o t©m lÝ æn ®Þnh cho ng­êi tham gia b¶o hiÓm trong kinh doanh 92 III. Néi dung cña b¶o hiÓm rñi ro trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö 92 1.§èi t­îng b¶o hiÓm 93 2.C¸c rñi ro ®­îc b¶o hiÓm 93 3.Thñ tôc mua b¶o hiÓm 97 4.C¸ch tÝnh gi¸ trÞ, phÝ, sè tiÒn b¶o hiÓm 98 5.KhiÕu n¹i, gi¸m ®Þnh tæn thÊt vµ båi th­êng 99 6. Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn l­u ý khi tham gia b¶o hiÓm rñi ro trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö 101 6.1Tr¸nh b¶o hiÓm cho nh÷ng rñi ro kh«ng cÇn thiÕt 101 6.2.Lùa chän c«ng ti b¶o hiÓm vµ mÉu hîp ®ång b¶o hiÓm 102 6.3.Yªu cÇu sù hç trî cña c«ng ti b¶o hiÓm 103 6.4.Lùa chän luËt ®iÒu chØnh 103 6.5.L­u ý ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia b¶o hiÓm c¸c rñi ro trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö 104 KÕt luËn 105 Tµi liÖu tham kh¶o 106 Phô lôc 107 Lêi më ®Çu I. LÝ do chän ®Ò tµi C«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®ang lµ mét trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ cã tèc ®é t¨ng tr­ëng m¹nh nhÊt. §ång thêi t¸c ®éng cña c«ng nghÖ th«ng tin tíi ®êi sèng x· héi nãi chung vµ th­¬ng m¹i nãi chung. ChÝnh v× vËy mµ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· ra ®êi vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cïng víi sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· lµm thæi mét luång giã hoµn toµn míi vµo c¸ch thøc tiÕn hµnh kinh doanh truyÒn thèng. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho nÒn kinh tÕ h¬n nhiÒu ng­êi vÉn th­êng nghÜ. Do vËy, viÖc chuyÓn dÇn sang Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë c¸c møc ®é kh¸c nhau ®ang lµ mét hiÖn t­îng phæ biÕn cña c¸c doanh nghiÖp trªn toµn cÇu vµ lµ mét xu thÕ tÊt yÕu cña th­¬ng m¹i toµn cÇu. Tuy nhiªn, còng kh«ng Ýt doanh nghiÖp ®· kh«ng nhËn thøc ®­îc nh÷ng rñi ro tiÒm Èn trong m«i tr­êng kinh doanh Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Nh÷ng rñi ro nµy cã thÓ coi lµ ®Æc thï cho viÖc kinh doanh trªn m¹ng. Do vËy, c«ng viÖc qu¶n trÞ rñi ro cña mét doanh nghiÖp tham gia vµo Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ lu«n lµ mét c«ng t¸c quan träng hµng ®Çu. Trong ®ã, viÖc mua B¶o hiÓm cho nh÷ng rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét yÕu tè c¬ b¶n cã tÇm quan träng quyÕt ®Þnh chÊt l­îng cña c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro. HiÖn nay, c¸c c«ng ty b¸n b¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· xuÊt hiÖn kh¸ nhiÒu. C¸c tªn tuæi lín trong b¶o hiÓm truyÒn thèng nh­ AIG vÉn lµ nh÷ng nhµ B¶o hiÓm cã uy tÝn nhÊt. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i doanh nghiÖp nµo còng ý thøc ®­îc sù cÇn thiÕt cña viÖc mua lo¹i h×nh B¶o hiÓm ®Æc thï nµy. H¬n n÷a, viÖc lùa chän mét nhµ B¶o hiÓm phï hîp cïng víi hîp ®ång B¶o hiÓm cã lîi cho doanh nghiÖp còng lµ mét bµi to¸n khã hiÖn nay. V× lÏ ®ã, t¸c gi¶ cña bµi kho¸ luËn ®· lùa chän ®Ò tµi “B¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö” nh»m gãp phÇn nhÊn m¹nh sù cÇn thiÕt cña viÖc mua lo¹i h×nh B¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®èi víi c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro cña doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö , ®ång thêi còng lµ b­íc ®Çu nghiªn cøu vÒ lo¹i h×nh B¶o hiÓm nµy. II. Môc ®Ých cña kho¸ luËn *§Ò cËp tíi nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. *Nghiªn cøu nh÷ng lo¹i rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ møc ®é nguy hiÓm còng nh­ nh÷ng tæn thÊt mµ chóng cã thÓ g©y ra cho doanh nghiÖp. *§Ò cËp tíi c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö, còng nh­ c¸c bé phËn cÊu thµnh nªn c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. *NhÊn m¹nh sù cÇn thiÕt vµ vai trß cña viÖc mua B¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®èi víi c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. *§Ò cËp tíi mét sè yÕu tè c¬ b¶n cña lo¹i h×nh B¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ nh÷ng l­u ý ®èi víi doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö khi tham gia lo¹i h×nh B¶o hiÓm nµy. III. KÕt cÊu kho¸ luËn Ngoµi phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn, còng nh­ phô lôc, kho¸ luËn ®­îc chia lµm ba phÇn chÝnh: Ch­¬ng I: Kh¸i qu¸t vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö Ch­¬ng II: Rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö Ch­¬ng III: B¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö B¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét lo¹i h×nh B¶o hiÓm cßn rÊt míi vµ ®ang ®­îc ®iÒu chØnh, thay ®æi cho phï hîp ®èi víi tõng lo¹i kh¸ch hµng trªn toµn cÇu. Do thêi gian h¹n hÑp, kiÕn thøc ch­a s©u vµ thiÕu vÒ chuyªn m«n thùc tÕ, t¸c gi¶ chØ mong kho¸ luËn lµ mét b­íc ®Çu nghiªn cøu vÒ B¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng nh­ cung cÊp cho ®éc gi¶ mét c¸i nh×n tæng qu¸t vÒ lo¹i h×nh B¶o hiÓm ®Æc thï nµy. Do vËy, t¸c gi¶ rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý, bæ sung tõ quý ®éc gi¶ ®Ó cã thÓ cã nh÷ng nghiªn cøu s©u h¬n vÒ ®Ò tµi nµy. Hµ Néi, ngµy 15 th¸ng 12 n¨m 2003 §inh H¶i Ch­¬ng I: Kh¸i qu¸t vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö I.Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ g×? 1.LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö g¾n liÒn víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña Internet. M¹ng m¸y tÝnh ®Çu tiªn ®­îc ra ®êi t¹i n­íc MÜ vµo n¨m 1969 víi chøc n¨ng lµ m¹ng trao ®æi th«ng tin dù khuyÕt cña Bé quèc phßng (Ministry of Defence). M¹ng th«ng tin nµy cã tªn lµ ARPANET (Advanced Research Projects Agency Network). Cho tíi n¨m 1972 ®· cã tíi kho¶ng 40 Websites kÕt nèi vµo ARPANET vµ vµo n¨m 1980 mét m¹ng m¸y tÝnh cã tªn CSNET (Computer Science Research Network) còng kÕt nèi vµo ARPANET, ®ã chÝnh lµ sù ra ®êi cña m¹ng Internet toµn cÇu ngµy nay. Tuy nhiªn, vµo nh÷ng n¨m 1960 viÖc trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö (Electronic Data Interchange) vµ th­ ®iÖn tö (E-mail) ®· ®­îc c¸c doanh nghiÖp trªn thÕ giíi thùc hiÖn trªn c¸c m¹ng néi bé (Intranet) cña m×nh. Còng b¾t ®Çu tõ thêi k× nµy, c¸c dÞch vô tµi chÝnh ®· dÇn ®­îc tù ®éng ho¸, ch¼ng h¹n nh­ qu¸ tr×nh xö lÝ sÐc ra ®êi vµo nh÷ng n¨m 1960 vµ sau ®ã lµ sù ra ®êi cña ph­¬ng thøc thanh to¸n b»ng thÎ tÝn dông vµ chuyÓn tiÒn ®iÖn tö. TiÕp theo ®ã lµ sù ra ®êi cña c¸c tr¹m giao dÞch tù ®éng vµo nh÷ng n¨m 1980 mµ tiªu biÓu lµ M¸y rót tiÒn tù ®éng-ATMs (Automated Teller Machines) vµ M¸y b¸n hµng tù ®éng (Point-of-Sale Machines). HiÖn nay c¸c kh¸i niÖm vÒ tiÒn ®iÖn tö, giao dÞch ®iÖn tö, thanh to¸n ®iÖn tö, chøng tõ ®iÖn tö …®· trë nªn phæ biÕn trªn toµn thÕ giíi. B­íc sang thËp kØ 90 cña thÕ kØ tr­íc, sù ph¸t triÓn bïng næ cña ngµnh C«ng nghÖ th«ng tin nhÊt lµ viÖc m¸y tÝnh c¸ nh©n ®­îc sö dông mét c¸ch phæ biÕn réng r·i c¶ ë n¬i lµm viÖc vµ ë gia ®×nh, nhiÒu tæ chøc tµi chÝnh ®· khai th¸c nh÷ng tiÕn bé cña ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó t¹o ra c¸c dÞch vô míi dùa trªn viÖc sö dông m¸y tÝnh c¸ nh©n. C¸c tæ chøc tµi chÝnh lu«n nghiªn cøu c¶i tiÕn sao cho c¸c giao dÞch ®­îc thùc hiÖn thuËn tiÖn vµ víi mét chi phÝ thÊp vµ rót ng¾n thêi gian giao dÞch. Nhê cã sù c¹nh tranh trong viÖc ph¸t triÓn c«ng nghÖ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ c¸c c«ng nghÖ c¶i tiÕn n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô ®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Sù ph¸t triÓn cña m¹ng Internet, cô thÓ lµ sè l­îng t¨ng vät cña sè l­îng m¸y chñ, ®· gãp phÇn lµm ®éng lùc cho sù t¨ng tr­ëng cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. (BiÓu ®å 1) 2.Kh¸i niÖm Th­¬ng m¹i ®iÖn tö Tõ khi c¸c øng dông cña Internet ®­îc khai th¸c phôc vô cho môc ®Ých th­¬ng m¹i, nhiÒu thuËt ng÷ kh¸c nhau ®· xuÊt hiÖn ®Ó chØ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh trªn m¹ng Internet nh­: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö (Electronic commerce hay e-commerce hay e-business); Th­¬ng m¹i trùc tuyÕn (Online trade hay Cyber Trade); Th­¬ng m¹i kh«ng giÊy tê (Paperless commerce); Th­¬ng m¹i Internet (Internet trade); Th­¬ng m¹i sè ho¸ (Digital commerce). Tuy nhiªn, thuËt ng÷ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö (Electronic commerce) lµ thuËt ng÷ ®­îc sö dông phæ biÕn nhÊt vµ ®­îc c¸c tæ chøc kinh tÕ c«ng nhËn trong c¸c tµi liÖu nghiªn cøu cña hä. §¹o luËt mÉu vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña Uû ban Liªn Hîp quèc vÒ LuËt th­¬ng m¹i quèc tÕ-UNCITRAL (®· ®­îc Liªn hîp quèc th«ng qua) còng kh«ng ®­a ra ®Þnh nghÜa cô thÓ vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö mµ chØ quy ®Þnh ph¹m vi ¸p dông cña luËt. Cô thÓ LuËt nµy quy ®Þnh côm tõ Th­¬ng m¹i trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ sau: “ThuËt ng÷ th­¬ng m¹i - commerce cÇn ®­îc diÔn gi¶i theo nghÜa réng ®Ó bao qu¸t c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh ra tõ mäi quan hÖ mang tÝnh chÊt th­¬ng m¹i, dï cã hay kh«ng cã hîp ®ång. C¸c quan hÖ mang tÝnh th­¬ng m¹i bao gåm, nh­ng kh«ng chØ bao gåm, c¸c giao dÞch sau ®©y: bÊt cø giao dÞch th­¬ng m¹i nµo vÒ cung cÊp hoÆc trao ®æi hµng ho¸ hoÆc dÞch vô; tho¶ thuËn ph©n phèi;®¹i diÖn hoÆc ®¹i lÝ th­¬ng m¹i; uû th¸c(factoring), cho thuª dµi h¹n (leasing); x©y dùng c¸c c«ng tr×nh;t­ vÊn;kü thuËt c«ng tr×nh(engineering);®Çu t­;cÊp vèn;ng©n hµng;b¶o hiÓm;tho¶ thuËn khai th¸c hoÆc t« nh­îng;liªn doanh vµ c¸c h×nh thøc kh¸c vÒ hîp t¸c c«ng nghiÖp hoÆc kinh doanh;chuyªn chë hµng ho¸ hay hµnh kh¸ch b»ng ®­êng biÓn, ®­êng kh«ng, ®­êng s¾t hoÆc ®­êng bé”Bé th­¬ng m¹i: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö, NXB Thèng kª. Hµ Néi, 1999. Tuy thuËt ng÷ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· ®­îc thèng nhÊt sö dông nh­ng vÉn ch­a cã mét ®Þnh nghÜa ®Çy ®ñ vµ thèng nhÊt vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Víi môc ®Ých ®Ò cao ho¹t ®éng th­¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia ®èi víi c¸c hµng ho¸ h÷u h×nh, Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) ®Þnh nghÜa Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ: “…ho¹t ®éng s¶n xuÊt, qu¶ng c¸o, tiªu thô vµ ph©n phèi c¸c s¶n phÈm th«ng qua c¸c m¹ng viÔn th«ng”. §èi víi tæ chøc tµi chÝnh Merill Lynch víi ý thøc ®Ò cao vai trß cña c¸c ho¹t ®éng dÞch vô th× ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ sau: “…C¸c giao dÞch nµy cã thÓ bao gåm ho¹t ®éng bu«n b¸n ®iÖn tö c¸c hµng ho¸ hoÆc dÞch vô gi÷a c¸c doanh nghiÖp; c¸c ho¹t ®éng thanh to¸n tµi chÝnh; c¸c ho¹t ®éng sö dông thÎ tÝn dông, thÎ ghi nî, m¸y rót tiÒn tù ®éng vµ chuyÓn tiÒn ®iÖn tö; viÖc ph¸t hµnh vµ xö lÝ c¸c lo¹i thÎ tµi chÝnh; c¸c hãa ®¬n thanh to¸n vµ ®Ò nghÞ thanh to¸n; cung cÊp dÞch vô du lÞch cïng c¸c dÞch vô th«ng tin kh¸c”PriceWaterhouse Cooper: E-Business technology forecast, PriceWaterhouse Coopers Technology Center, California 1999. Bªn c¹nh ®ã, nhiÒu quan ®iÓm cßn cho r»ng Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc hiÓu theo nhiÒu nghÜa tuú vµo gãc ®é nghiªn cøu. Ch¼ng h¹n nh­ theo R.Kalakota vµ A.Winston, Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cßn cã thÓ hiÓu theo c¸c khÝa c¹nh ®­îc m« t¶ ë B¶ng 2. Ravi Kalakota, Andrew B.Whinston: Electronic commerce:A manager’s guide, Addison Wesley Publisher. B¶ng 2. Kh¸i niÖm Th­¬ng m¹i ®iÖn tö tõ c¸c gãc ®é Gãc ®é M« t¶ C«ng nghÖ th«ng tin Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ viÖc cung cÊp, ph©n phèi th«ng tin, c¸c s¶n phÈm/dÞch vô, c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n qua ®­êng d©y ®iÖn tho¹i, c¸c m¹ng truyÒn th«ng hoÆc qua c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö kh¸c. Kinh doanh Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ viÖc øng dông c«ng nghÖ (chñ yÕu lµ c«ng nghÖ th«ng tin) ®Ó tù ®éng ho¸ c¸c giao dÞch kinh doanh vµ c¸c kªnh th«ng tin kinh doanh. DÞch vô Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ c«ng cô ®Ó c¸c doanh nghiÖp, ng­êi tiªu dïng, c¸c nhµ qu¶n lý c¾t gi¶m c¸c chi phÝ dÞch , ®ång thêi n©ng cao chÊt l­îng hµng hãa, dÞch vô vµ t¨ng tèc ®é cung cÊp dÞch vô cho kh¸ch hµng. Trùc tuyÕn Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cung cÊp kh¶ n¨ng tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng mua, b¸n hµng ho¸, trao ®æi th«ng tin trùc tiÕp trªn Internet cïng nhiÒu dÞch vô trùc tuyÕn kh¸c. Cuèi cïng ng­êi viÕt xin ®­îc tæng hîp vµ ®­a ra mét ®Þnh nghÜa vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ sau: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ viÖc øng dông c¸c c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó tiÕn hµnh c¸c giao dÞch mua-b¸n c¸c s¶n phÈm, dÞch vô vµ th«ng tin th«ng qua c¸c m¹ng m¸y tÝnh cã sö dông c¸c tiªu chuÈn truyÒn th«ng chung. Tuy Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc hiÓu theo nhiÒu c¸c kh¸c nhau nh­ng tÊt c¶ c¸c kh¸i niÖm ®Òu nªu bËt b¶n chÊt chung cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ sau: Giao dÞch Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i truyÒn thèng, dï vËy nhiÒu c«ng viÖc vµ qu¸ tr×nh giao dÞch Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i truyÒn thèng. Kh¸c víi c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i truyÒn thèng ®­îc tiÕn hµnh trªn giÊy, qua ®iÖn tho¹i, qua nh÷ng ng­êi m«i giíi hoÆc ng­êi ®­a tin, b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng, c¸c giao dÞch Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc tiÕn hµnh trªn c¸c m¹ng ®iÖn tö. §Ó tiÕn hµnh c¸c giao dÞch Th­¬ng m¹i ®iÖn tö, cÇn cã mét ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh ®­îc cµi ®Æt t¹i Ýt nhÊt mét ®iÓm cuèi cña giao dÞch hoÆc quan hÖ th­¬ng m¹i. T¹i ®iÓm chuèi kh¸c cã thÓ lµ mét ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh, mét ng­êi sö dông mét ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh hay sö dông mét kü thuËt truy cËp m¹ng m¸y tÝnh nµo ®ã. Giao dÞch Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc x©y dùng trªn cã së nh÷ng ­u ®iÓm vµ cÊu tróc cña th­¬ng m¹i truyÒn thèng cïng víi sù linh ho¹t, mÒm dÎo cña c¸c m¹ng ®iÖn tö, cho phÐp lo¹i bá nh÷ng trë ng¹i, nh÷ng c¶n trë vËt lÝ khi thùc hiÖn c¸c giao dÞch. VÝ dô, c¸c hÖ thèng m¸y tÝnh trªn Internet cã thÓ ®­îc thiÕt lËp ®Ó cung cÊp dÞch vô hç trî kh¸ch hµng 24 giê mçi ngµy vµ 7 ngµy mçi tuÇn; c¸c ®¬n ®Æt hµng ®èi víi s¶n phÈm, dÞch vô cña doanh nghiÖp còng cã thÓ ®­îc chÊp nhËn ë bÊt cø n¬i nµo vµ bÊt k× lóc nµo. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét hÖ thèng bao gåm nhiÒu giao dÞch th­¬ng m¹i. C¸c giao dÞch nµy kh«ng chØ tËp trung vµo viÖc mua-b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Ó trùc tiÕp t¹o ra thu nhËp cho doanh nghiÖp, mµ bao gåm nhiÒu giao dÞch hç trî t¹o ra lîi nhuËn nh­ khÝch thÝch, gîi më nhu cÇu ®è víi c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô, hç trî viÖc chµo b¸n, cung cÊp c¸c dÞch vô kh¸ch hµng hoÆc t¹o diÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh th«ng tin, liªn l¹c gi÷a c¸c ®èi t¸c kinh doanh…(H×nh 3) Truy cËp Kh¸ch hµng Qu¶ng c¸o trùc tyÕn §¬n ®Æt hµng trùc tuyÕn §¬n ®Æt hµng tiªu chuÈn Ph©n phèi Trùc tuyÕn: Hµng ho¸ v« h×nh, th«ng tin. Giao hµng:Hµng ho¸ h÷u h×nh T×m kiÕm Th¾c m¾c C¸c dÞch vô hç trî kh¸ch hµng ®iÖn tö Qóa tr×nh b¸n hµng tiÕp theo S¬ ®å 3: Chu tr×nh Th­¬ng m¹i ®iÖn tö Th­¬ng m¹i ®iÖn tö phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin, ®Þnh nghÜa vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö kh«ng thÓ lµ duy nhÊt mµ sÏ ph¶i cËp nhËt theo sù ra ®êi cña c¸c c«ng nghÖ míi. H¬n n÷a, víi c¸c c«ng nghÖ hiÖn nay, chóng ta ch­a ch¾c ®· khai th¸c vµ øng dông hÕt nh÷ng kh¶ n¨ng mµ nã ®em l¹i. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö C¸c qu¸ tr×nh Marketing B¸n hµng Thanh to¸n Thùc hiÖn Hç trî Ng C¸c m¹ng m¸y tÝnh M¹ng cña doanh nghiÖp M¹ng Internet C¸c m¹ng th­¬ng m¹i tµi chÝnh Ng C¸c tæ chøc ChÝnh phñ Ng­êi s¶n xuÊt Ng­êi ph©n phèi Ng­êi b¸n hµng Kh¸ch hµng Ng H×nh 4. C¸c hîp phÇn cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö 3.C¸c lo¹i h×nh giao dÞch trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö Tr­íc hÕt ta cÇn ph¶i hiÓu giao dÞch trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét hÖ thèng bao gåm kh«ng chØ c¸c giao dÞch liªn quan ®Õn mua b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô, t¹o thu nhËp, mµ cßn lµ c¸c giao dÞch cã kh¶ n¨ng trî gióp qu¸ tr×nh t¹o ra thu nhËp: kÝch thÝch nhu cÇu ®èi víi hµng ho¸ vµ dÞch vô, cung øng dÞch vô trî gióp b¸n hµng, trî gióp ng­êi tiªu dïng, hoÆc trî gióp trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c doanh nghiÖp. Tõ c¸ch hiÓu nh­ trªn vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ta cã thÓ chia giao dÞch trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö thµnh ba lo¹i c¬ b¶n nhÊt: giao dÞch gi÷a doanh nghiÖp víi ng­êi tiªu dïng (Business to Consumer - B2C), giao dÞch gi÷a doanh nghiÖp víi doanh nghiÖp (Business to Business - B2B), giao dÞch gi÷a doanh nghiÖp víi chÝnh quyÒn (Business to Administration – B2A) vµ giao dÞch gi÷a ng­êi d©n víi chÝnh quyÒn (Consumer to Administration – C2A). C2A B2A B2A B2C B2C Doanh nghiÖp Doanh nghiÖp Ng¦êI ti£u dïng ChÝnh quyÒN H×nh 5: C¸c lo¹i h×nh giao dÞch trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö 3.1 Giao dÞch Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gi÷a doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng (B2C) C¸c doanh nghiÖp b¸n hµng ho¸ vµ c¶ c¸c dÞch vô tíi ng­êi tiªu dïng cuèi cïng. C¸c trang Web tiªu biÓu cho lo¹i h×nh giao dÞch nµy lµ trang Amazon.com vµ Ebay.com, hai trang Web b¸n lÎ hµng ho¸ ®Õn tËn ng­êi tiªu dïng. Giao dÞch B2C ®ang ngµy chiÕm tØ träng lín h¬n trong gi¸ trÞ giao dÞch cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö, theo dù ®o¸n cña Forrester Research ( th× thÞ tr­êng b¸n lÎ qua m¹ng t¹i MÜ sÏ t¨ng tõ 38,8 tØ ®«la MÜ n¨m 2000 tíi 184,5 tØ ®«la MÜ vµo n¨m 2004. Giao dÞch B2C bao gåm nhiÒu ho¹t ®éng nh­ qu¶ng c¸o, xóc tiÕn b¸n hµng, marketing mét tíi mét, xö lÝ ®¬n ®Æt hµng, thùc hiÖn ®¬n ®Æt hµng, tÝnh thuÕ... 3.2 Lo¹i h×nh giao dÞch gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau (B2B) Lo¹i h×nh giao dÞch th­¬ng m¹i gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau B2B chiÕm tØ träng lín trong tæng gi¸ trÞ giao dÞch cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. C«ng ty dù b¸o FORRESTER.COM ®· dù b¸o gi¸ trÞ giao dÞch B2B sÏ ®¹t 7,29 ngh×n tØ USD vµo n¨m 2004, trong ®ã c¸c c«ng ty MÜ chiÕm tíi 40%. NhiÒu ho¹t ®éng thu hót kh¸ch hµng cña giao dÞch th­¬ng m¹i b¸n lÎ B2C còng ®­îc ¸p dông cho th­¬ng m¹i b¸n bu«n B2B. VÊn ®Ò lµ ng­êi b¸n ph¶i thu hót ®­îc sù chó ý cña kh¸ch hµng qua trang Web cña m×nh, thóc ®Èy ng­êi mua víi hµnh ®éng mua hµng vµ ng­êi b¸n ph¶i g©y ®­îc c¶m t×nh, chiÕm ®­îc lßng tin cña kh¸ch hµng víi phong c¸ch chuyªn nghiÖp cao. 3.3 Lo¹i h×nh giao dÞch gi÷a Doanh nghiÖp víi ChÝnh quyÒn (Business to Administration – B2A): Lo¹i h×nh giao dÞch nµy bao gåm tÊt c¶ c¸c giao dÞch gi÷a doanh nghiÖp víi chÝnh quyÒn th«ng qua m¹ng Internet. Ch¼ng h¹n nh­ ë Hoa K× nh÷ng nhu cÇu mua hµng hoÆc ®Êu thÇu c¸c c«ng tr×nh do chÝnh phñ tµi trî ®Òu ®­îc ®­a c«ng khai lªn m¹ng Internet vµ c¸c doanh nghiÖp cã thÓ liªn hÖ hoÆc tr¶ lêi th«ng qua m¹ng Internet. MÆc dï lo¹i h×nh nµy vÉn cßn ®ang trong giai ®o¹n manh nha nh­ng trong t­¬ng lai nã sÏ cßn ph¸t triÓn m¹nh khi mµ c¸c m« h×nh ChÝnh phñ ®iÖn tö (E-government) ®­îc ¸p dông réng r·i vµ khi c¸c chÝnh phñ ý thøc s©u h¬n vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Trong t­¬ng lai m« h×nh nµy cßn cã thÓ ph¸t triÓn víi c¸c giao dÞch nh­ hoµn thuÕ VAT, nép thuÕ doanh nghiÖp, ®¨ng kÝ kinh doanh, xin cÊp giÊy phÐp ®Çu t­… 3.4 Lo¹i h×nh giao dÞch gi÷a Ng­êi d©n víi ChÝnh quyÒn (Consumer to Administration – C2A) Lo¹i h×nh giao dÞch nµy ch­a thùc sù h×nh thµnh. Tuy nhiªn d­íi t¸c ®éng tõ sù ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh cña hai lo¹i h×nh B2C vµ B2A, c¸c chÝnh phñ ngµy cµng quan t©m h¬n tíi lo¹i h×nh giao dÞch nµy víi c¸c lo¹i giao dÞch nh­ thanh to¸n c¸c kho¶n phóc lîi cho ng­êi d©n, ph¶n håi kª khai thuÕ thu nhËp c¸ nh©n…. II. Lîi Ých cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1.§èi víi doanh nghiÖp 1.1 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gióp doanh nghiÖp gi¶m chi phÝ: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ¶nh h­ëng tíi bèn lo¹i chi phÝ lín cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiÕn hµnh c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i. Gi¶m chi phÝ trong kh©u tiªu thô: T¸c ®éng lín nhÊt vÒ chi phÝ khi ¸p dông Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ cho phÐp doanh nghiÖp cã thÓ thay thÕ hµng lo¹t c¸c cöa hµng vËt lý ( c¸c cöa hµng thùc) b»ng nh÷ng cöa hµng ¶o trªn c¸c trang Web. C¸c trang Web ho¹t ®éng 24 giê mét ngµy, 7 ngµy trong mét tuÇn vµ cã hiÖu lùc víi thÞ tr­êng toµn cÇu ë bÊt k× mét thêi ®iÓm nµo. V× vËy doanh nghiÖp cã thÓ tiÕp xóc víi mét tËp hîp kh¸ch hµng réng lín mµ kh«ng cÇn ph¶i x©y dùng c¸c c¬ së vËt chÊt nh­ cöa hµng, ®¹i lÝ, chi nh¸nh…H¬n thÕ, qua ®ã doanh nghiÖp cßn cã thÓ c¾t gi¶m chi phÝ qu¶n lÝ ph¸t sinh tõ c¸c cöa hµng, chi nh¸nh vµ c¶ chi phÝ kiÓm kª hµng ho¸. H¬n n÷a, viÖc b¸n hµng 24h mét ngµy ®ang trë thµnh mét ­u thÕ lín cña ho¹t ®éng kinh doanh trªn m¹ng Internet. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cßn cã thÓ gióp doanh nghiÖp gi¶m chi phÝ trong kh©u tiªu thô th«ng qua viÖc gi¶m c¸c sai sãt vµ t¨ng tÝnh hiÖu qu¶ trong cÊu tróc cña c¸c ®¬n ®Æt hµng. §iÓn h×nh lµ tr­êng hîp cña hai c«ng ty General Electronic (GE) vµ Cisco Systems. Tr­íc khi ¸p dông viÖc ®Æt hµng qua m¹ng Internet, c¶ hai c«ng ty nµy ®Òu ph¶i söa lçi cña kho¶ng 25% c¸c ®¬n ®Æt hµng, cô thÓ cña General Electronic lµ 1.000.000 ®¬n ®Æt hµng. Sau khi cho phÐp kh¸ch hµng ®Æt hµng qua Websites cña m×nh, hai c«ng ty ®· gi¶m ®­îc tØ lÖ c¸c ®¬n ®Æt hµng ph¶i söa l¹i xuèng ®¸ng kÓ, nh­ Cisco th× tØ lÖ nµy giê chØ cßn 2% E-Business technology forecast PriceWaterhouse Coopers Technology Centre posted on www.economist.com tiÕt kiÖm cho c«ng ty kho¶ng 500 triÖu USD, t­¬ng ®­¬ng 9% tæng doanh thu vµ 17% tæng chi phÝ ho¹t ®éng. Sau ®©y lµ b¶ng thèng kª cho thÊy viÖc ph©n phèi qua m¹ng Internet ®· gi¶m ®­îc chi phÝ so víi c¸c ph­¬ng thøc truyÒn thèng. B¶ng 6: T¸c ®éng cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö tíi chi phÝ ph©n phèi “The Internet Economy”, Time, July 20 1998, p. 19. MÆt hµng Ph­¬ng thøc VÐ m¸y bay DÞch vô ng©n hµng Thanh to¸n ho¸ ®¬n B¶o hiÓm nh©n thä PhÇn mÒm TruyÒn thèng 8 1,08 2,22 ®Õn 3,32 400 ®Õn 700 15 §iÖn tho¹i 0,54 5 Internet 1 0,13 0,65 ®Õn 1,1 200 ®Õn 350 0,2 ®Õn 0,5 TØ lÖ tiÕt kiÖm 87% 89% 67 ®Õn 71% 50% 97 ®Õn 99% §¬n vÞ: USD trªn mét giao dÞch Theo nh÷ng sè liÖu thèng kª cña Mü n¨m 2001 Theo www.thuongmaidientu.com , 23% doanh thu tõ viÖc b¸n hµng trªn c¸c trang Web thu ®­îc tõ kh¸ch hµng n­íc ngoµi. Con sè nµy gÇn nh­ ®· t¨ng gÊp ®«i so víi n¨m 2000. Qua ®ã, chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng kh¸ch hµng tiÒm n¨ng trªn m¹ng chÝnh lµ kh¸ch hµng toµn cÇu. Gi¶m chi phÝ trong kh©u mua hµng: Th«ng qua m¹ng Internet, doanh nghiÖp cã thÓ trùc tiÕp liªn hÖ víi ng­êi b¸n, lo¹i bá tèi ®a trung gian, ®ång thêi doanh nghiÖp cã thÓ so s¸nh gi¸ c¶ còng nh­ c¸c ®iÒu kho¶n mua b¸n kh¸c gi÷a nhiÒu nhµ cung cÊp hµng ho¸ vµ dÞch vô. Theo c«ng ty viÔn th«ng hµng ®Çu cña Anh quèc, British Telecom th× viÖc mua hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn m¹ng Internet gi¶m tíi 90% chi phÝ ®Ó tiÕn hµnh mét cuéc giao dÞch so víi ph­¬ng thøc giao dÞch truyÒn thèng ®­îc tiÕn hµnh th«ng qua ®iÖn tho¹i, th­ tõ, fax, ng­êi trung gian…Theo ng©n hµng ®Çu t­ Golden Sach th× mua hµng qua m¹ng Internet cã thÓ gi¶m chi phÝ kh©u mua cña ngµnh than 2%, ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt «t« lµ 14% vµ ngµnh s¶n xuÊt linh kiÖn ®iÖn tö tíi 40% (BiÓu ®å 7). General Electronic th× cßn cho biÕt hÖ thèng TPN(Trading Post Network) cña hä ®· xö lÝ c¸c yªu cÇu cña kh¸ch hµng hoµn toµn tù ®éng vµ ®· lµm gi¶m m¹nh tØ lÖ sai sãt trong c¸c ®¬n ®Æt hµng, ®ång thêi gi¶m 5-10% chi phÝ cho nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo do sù c¹nh tranh m¹nh mÏ gi÷a c¸c nhµ cung cÊp. Gi¶m chi phÝ thanh to¸n: TiÕt kiÖm chi phÝ th«ng qua viÖc ¸p dông c¸c h×nh thøc thanh to¸n trùc tiÕp qua Websites còng lµ con sè ®¸ng kÓ ®èi víi nãi chung doanh nghiÖp vµ ®Æc biÖt víi doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. MÆc dï kho¶n phÝ dÞch vô ng©n hµng cho viÖc thanh to¸n b»ng sÐc giÊy gi÷a c¸c ng©n hµng vµ ng­êi b¸n lµ kh«ng lín h¬n 1,2 USD cho mét giao dÞch thanh to¸n, thanh to¸n b»ng thÎ tÝn dông vµ thÎ ghi nî trung b×nh chØ kho¶ng 0,4 ®Õn 0,6 USD, song chi phÝ cho qóa tr×nh thanh to¸n ®iÖn tö qua Internet cã thÓ gi¶m xuèng cßn kho¶ng 0,01 USD hoÆc thÊp h¬n. Theo thèng kª cña b¸o Economist th× chi phÝ cho mét lÇn giao dÞch qua m¸y rót tiÒn tù ®éng – ATM vµo kho¶ng 0,27 USD, 0,52 USD th«ng qua ®iÖn tho¹i vµ 1,14 USD th«ng qua mét ng©n hµng th«ng b¸o. (BiÓu ®å 8) (§¬n vÞ: Cent) TiÕt kiÖm chi phÝ liªn ®Õn c¸c ho¹t ®éng hËu cÇn (Logistic) Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· lµm thay ®æi hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong ®ã cã c¶ ho¹t ®éng logistic nh­ ®ãng gãi, chuyÓn dÞch hµng ho¸…vµ biÕn nã thµnh mét lÜnh vùc kinh doanh th«ng tin. T¸c ®éng cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®èi víi chi phÝ ho¹t ®éng hËu cÇn doanh nghiÖp cã ý nghÜa to lín, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp chuyªn ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nµy nh­ Federal Express – FedEx hay DHL. FedEx lµ mét thÝ dô ®iÓn h×nh. H·ng nµy b¾t ®Çu nhËn ®¬n ®Æt hµng trùc tuyÕn vËn chuyÓn c¸c gãi b­u kiÖn vµ theo dâi chóng qua m¹ng riªng cña m×nh tõ n¨m 1983, ph¶i mÊt gÇn 12 n¨m sè l­îng kh¸ch hµng cña h·ng míi ®¹t tíi con sè 50.000. Nh­ng chØ sau ba n¨m tõ 1995 ®Õn 1998, sau khi FedEx ¸p dông dÞch vô t­¬ng tù nh­ng th«ng qua trang Web, sè l­îng kh¸ch hµng ®· t¨ng lªn tíi con sè 1 triÖu. HiÖn nay, theo ­íc tÝnh cña h·ng, cã tíi h¬n 70% trong sè 3 triÖu gãi b­u kiÖn mçi ngµy cña h·ng ®­îc b¾t ®Çu tõ c¸c ®¬n ®¨ng kÝ trªn m¹ng Internet. Nh÷ng thay ®æi trong lÜnh vùc kinh doanh logistic cña c¸c h·ng ®øng ®Çu lÜnh vùc nµy trªn thÕ giíi nh­ FedEx vµ DHL b¾t ®Çu b»ng nh÷ng mèi quan hÖ mËt thiÕt víi c¸c h·ng vËn t¶i hµng ho¸, vµ víi kh¸ch hµng th«ng qua c¸c yªu cÇu vËn t¶i ®iÖn tö, sù x¸c nhËn kiÓm kª ®iÖn tö, theo dâi ph©n phèi ®iÖn tö. Giê ®©y, c¸c h·ng kinh doanh trong lÜnh vùc logistic ®· b¾t ®Çu cho phÐp c¸c h·ng vËn t¶i vµ kh¸ch hµng cã thÓ truy cËp trùc tiÕp vµo hÖ thèng th«ng tin cña m×nh. Víi viÖc øng dông Internet, ngµy cµng cã nhiÒu doanh nghiÖp h­íng c¸c m« h×nh, c¸ch thøc kinh doanh cña m×nh theo c¸c ®¬n ®Æt hµng, vµ ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p cã møc chi phÝ kiÓm kª thÊp; do ®ã gi¸ trÞ cña c¸c ho¹t ®éng nµy ngµy cµng t¨ng víi viÖc thùc hiÖn nhanh chãng, chÝnh x¸c c¸c ho¹t ®éng hËu cÇn tõ n­íc ngoµi hoÆc ra n­íc ngoµi. Víi kh¶ n¨ng ®¸p øng nhanh c¸c ®¬n ®Æt hµng cã tÝnh phøc t¹p cao còng nh­ kh¶ n¨ng theo dâi, gi¸m s¸t c¸c ®¬n ®Æt hµng, ngµy cµng cã nhiÒu doanh nghiÖp kinh doanh trªn c¬ së Web nh­ DHL, FedEx, United Parcel Service (UPS) thùc hiÖn kinh doanh c¸c dÞch vô logistic nh­ vËn chuyÓn, ph©n phèi (bao gãi, bèc xÕp) c¸c gãi b­u kiÖn vµ c¸c dÞch vô hç trî kh¸ch hµng kh¸c trªn c¬ së Web. 1.2 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gióp doanh nghiÖp ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n Th«ng qua viÖc t¸c ®éng lµm gi¶m chi phÝ cña doanh nghiÖp, Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· gãp phÇn gióp doanh nghiÖp ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n. Bªn c¹nh ®ã, Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cßn t¸c ®éng ®Õn c¬ cÊu chi phÝ, m« h×nh ho¹t ®éng vµ c¶ c¬ cÊu lao ®éng cña doanh nghiÖp, tõ ®ã doanh nghiÖp lùa chän x©y dùng mét m« h×nh ho¹t ®éng tèi ­u ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ h¬n trong kinh doanh. Trong phÇn nµy, ng­êi viÕt xin ®­îc ®Ò cËp tíi t¸c ®éng cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö tíi møc hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp th«ng qua c¸c chØ sè vÒ lao ®éng vµ doanh thu cña mét sè doanh nghiÖp cô thÓ. ViÖc chuyÓn sang c¸c cöa hµng ¶o ®· ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi sè l­îng vµ c¬ cÊu lùc l­îng lao ®éng cña doanh nghiÖp. H¬n n÷a sè l­îng lao ®éng l¹i ngµy cµng ®­îc yªu cÇu cao vÒ chÊt l­îng ®Ó cã thÓ tiÕp cËn, sö dông vµ khai th¸c hÕt c¸c ­u thÓ cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Ch¼ng h¹n nh­ cöa hµng ¶o b¸n lÎ s¸ch Amazon.com cã 614 nh©n viªn víi doanh thu 148 triÖu ®« la mét n¨m, trong khi h·ng Barnes & Noble, mét h·ng b¸n lÎ s¸ch qua cöa hµng thùc th× cã tíi 27.200 nh©n viªn víi doanh thu 2,8 tØ ®« la How Safe is the Net?”, Business Week, 22 June 1998. . Râ rµng ta cã thÓ so s¸nh ®­îc sù hiÖu qu¶ trong c«ng viÖc kinh doanh nãi chung vµ sö dông nh©n sù nãi riªng: chØ sè doanh thu trªn mçi nh©n viªn cña Amazon.com lµ 267.000 USD/ng­êi vµ cña Barnes & Noble lµ 103.000 USD/ng­êi. Mét vÝ dô kh¸c vÒ hiÖu qu¶ trong kinh doanh trªn m¹ng Internet lµ tr­êng hîp cña hai c«ng ty NECX vµ CompUSA, hai c«ng ty b¸n lÎ m¸y tÝnh c¸ nh©n trªn thÞ tr­êng Hoa K×. Vµo n¨m 1996, CompUSA cã 106 cöa hµng víi doanh thu trung b×nh 38,4 triÖu USD vµ cã 103 nh©n viªn mµ chñ yÕu lµ nh©n viªn thu ng©n, nh©n viªn b¸n hµng vµ c«ng nh©n cña kho hµng. Trong khi ®ã NECX ®¹t ®­îc doanh thu 50 triÖu USD th«ng qua Website cña m×nh vµo n¨m 1997, nh­ng chØ víi 38 nh©n viªn mµ ph©n nöa lµm c¸c c«ng viÖc kÜ thuËt nh­ qu¶n lÝ Website (webmaster), qu¶n trÞ hÖ ®iÒu hµnh Unix,nh©n viªn trî gióp b¸n hµng, 4 nh©n viªn t­ vÊn EDI vµ 12 lËp tr×nh viªn Form 10-K, US Securities and Exchange Commission, 22 April 1998. . FedEx (Federal Express) cßn cho biÕt hÖ thèng phôc vô kh¸ch hµng qua m¹ng cña hä ®· tiÕt kiÖm ®­îc 20.000 lao ®éng míi hµng n¨m (t­¬ng ®­¬ng kho¶ng 14% tæng sè nh©n viªn cña h·ng). H·ng Cisco còng cho biÕt nhê vµo trang Web Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña h·ng mµ hµng n¨m Cisco ®· kh«ng ph¶i tuyÓn mé thªm 1000 nh©n viªn míi vµo c¸c vÞ trÝ b¸n hµng hoÆc yÓm trî b¸n hµng ( vèn ®· lªn tíi 4500 nh©n viªn b¸n hµng vµ marketing trong tæng sè 11000 nh©n viªn). 1.3 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gióp doanh nghiÖp n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh HiÖn nay, qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ, nh._.÷ng rµo c¶n vÒ th­¬ng m¹i ®ang dÇn ®­îc rì bá. Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c quèc gia, gi÷a c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng gay g¾t. H¬n n÷a, chóng ta ®ang dÇn b­íc vµo nÒn kinh tÕ tri thøc nªn c¸c hµng ho¸ cã hµm l­îng kÜ thuËt cao ®ang ngµy cµng chiÕm mét tØ träng lín. Do vËy, sù c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®· cã nhiÒu biÕn ®æi. C¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ ngµy cµng dÇn trë thµnh mét xu h­íng lçi thêi mµ ®æi l¹i dÞch vô ch¨m sãc kh¸ch hµng vµ dÞch vô hËu m·i l¹i trë thµnh c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh søc m¹nh c¹nh tranh. Tõ tr­íc ®©y, c¸c dÞch vô nµy th­êng bao gåm c¸c ho¹t ®éng cö ®¹i diÖn tíi gÆp kh¸ch hµng, thiÕt lËp trung t©m ®iÖn tho¹i ch¨m sãc kh¸ch hµng, ph¸t hµnh c¸c tµi liÖu bæ sung hay c¸c ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm. §èi víi nhiÒu h·ng chi phÝ cho nh÷ng ho¹t ®éng nµy lµ kh¸ lín vµ chiÕm trªn 10% tæng chi phÝ ho¹t ®éng. Qua ®ã, ta thÊy ®Ó n©ng cao søc m¹nh c¹nh tranh th«ng qua hai lo¹i dÞch vô nµy, doanh nghiÖp ®· ph¶i cè g¾ng nh­ thÕ nµo. G׬ ®©y, Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· thay ®æi tÊt c¶, c¸c ho¹t ®éng cña hai dÞch vô ch¨m sãc kh¸ch hµng vµ dÞch vô hËu m·i ®· ®­îc chuyÓn phÇn lín lªn m¹ng Internet. Do ®ã, kh¸ch hµng cã thÓ tiÕp cËn víi c¸c dÞch vô nµy liªn tôc kh«ng bÞ giíi h¹n vÒ kh«ng gian vµ thêi gian vµ doanh nghiÖp cã thÓ göi vµ nhËn c¸c th«ng tin ph¶n håi nhanh chãng vµ chi tiÕt tõ kh¸ch hµng .§ång thêi, víi tr×nh ®é ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c«ng nghÖ th«ng tin, c¸c Websites lu«n ®­îc c¶i tiÕn vÒ dung l­îng, néi dung, giao diÖn vµ tèc ®é ®­êng truyÒn, dÞch vô hç trî vµ ch¨m sãc kh¸ch hµng lu«n ®­îc ®¶m b¶o hoµn h¶o vµ chuyªn nghiÖp.. H¬n n÷a, doanh nghiÖp cßn tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ so víi ph­¬ng thøc ch¨m sãc kh¸ch hµng truyÒn thèng. B¶ng 9. TiÕt kiÖm tõ viÖc chuyÓn c¸c dÞch vô hç trî kh¸ch hµng lªn m¹ng Internet cña Cisco System (§¬n vÞ: triÖu USD) Chi phÝ cho c«ng t¸c xuÊt b¶n 270 Chi phÝ ph©n phèi c¸c ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm 130 Hç trî kÜ thuËt qua ®iÖn tho¹i 125 Tæng céng 525 Nguån: Meeker, 1999. TiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ nghÜa lµ doanh nghiÖp ®· n©ng cao ®­îc chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c hç trî vµ ch¨m sãc kh¸ch hµng, tõ ®ã n©ng cao søc c¹nh tranh cña m×nh tr­íc c¸c ®èi thñ kh¸c. H¬n n÷a, Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· më ra mét thÕ giíi míi cho hµng lo¹t c¸c ho¹t ®éng t¨ng c­êng søc m¹nh c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nh­ e-marketing, e-brochure… 2. §èi víi ng­êi tiªu dïng Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· dÇn thay ®æi hµnh vi mua hµng cña ng­êi tiªu dïng, v× giê ®©y ng­êi tiªu dïng ®· cã thÓ tiÕp cËn víi ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin vÒ s¶n phÈm mµ hä cã nhu cÇu, h¬n n÷a sù lùa chän cña ng­êi tiªu dïng b©y giê më réng tíi toµn bé c¸c nhµ cung cÊp trªn thÕ giíi. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· thùc sù n©ng ng­êi tiªu dïng lªn thµnh nh÷ng “Th­îng ®Õ”. 2.1 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· gióp ng­êi tiªu dïng lu«n ®­îc th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ s¶n phÈm. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp thiÕt lËp trang Web ®Ó b¸n hµng qua m¹ng ®Òu t¹o catalogue vÒ c¸c chi tiÕt tõng s¶n phÈm: quy c¸ch, chÊt liÖu, gi¸ c¶ vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn mua hµng kh¸c. Kh¸ch hµng cã thÓ ngay lËp tøc cã nh÷ng th¾c m¾c hoÆc b×nh luËn qua môc “Contact us” hoÆc “FAQs” (Frequently Asked Questions) ®Ó cã thÓ t×m hiÓu thªm vÒ c¸c s¶n phÈm m×nh quan t©m. H¬n n÷a, th«ng qua c¸c c«ng cô t×m kiÕm trªn m¹ng nh­ Google, ng­êi tiªu dïng cã thÓ t×m hiÓu vÒ nhiÒu s¶n phÈm cïng lo¹i mµ m×nh qua t©m. Qua ®ã, hä cã thÓ so s¸nh vµ lùa chän ®­îc s¶n phÈm còng nh­ nhµ cung cÊp thÝch hîp nhÊt. 2.2 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gióp ng­êi tiªu dïng cã ®­îc c¸c s¶n phÈm rÎ h¬n vµ chÊt l­îng cao h¬n Râ rµng th«ng qua m¹ng Internet ng­êi tiªu dïng cã thÓ lùa chän ®­îc s¶n phÈm ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ chÊt l­îng còng nh­ gi¸ c¶ tèt nhÊt. §Æc biÖt lµ c¸c s¶n phÈm còng nh­ nh÷ng dÞch vô cã thÓ ®­îc cung cÊp trùc tiÕp qua m¹ng Internet nh­ dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö (E-banking), ®Êu gi¸ qua m¹ng(online auction), dÞch vô gi¶i trÝ nh­ download fim, ca nh¹c… hoÆc c¸c s¶n phÈm phÇn mÒm, dÞch vô héi nghÞ qua Internet, ®iÖn tho¹i Internet…Nh­ ®· nªu ë phÇn 1.1.3 ng­êi viÕt ®· ®­a ra BiÓu ®å 7 chi phÝ cña viÖc thanh to¸n qua m¹ng lµ thÊp nhÊt so víi c¸c ph­¬ng thøc kh¸c. H¬n n÷a, c¸c dÞch vô nµy ngµy cµng rÎ ®i khi mµ sè ng­êi sö dông t¨ng , còng nh­ tèc ®é ®­êng truyÒn ®­îc c¶i thiÖn. Nhê Th­¬ng m¹i ®iÖn tö, ng­êi mua cã thÓ trùc tiÕp liªn hÖ víi nhµ cung cÊp vµ do vËy c¾t gi¶m chi phÝ trung gian. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ång thêi gãp phÇn lµm cho sù c¹nh tranh gi÷a c¸c nhµ cung cÊp trë nªn gay g¾t h¬n gãp phÇn lµm gi¶m gi¸ hµng ho¸ nãi chung. Cã thÓ nãi, Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· thùc sù ®øng vÒ ng­êi tiªu dïng. 2.3 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gióp ng­êi tiªu dïng cã thÓ tiÕn hµnh c¸c giao dÞch thuËn tiÖn h¬n nhiÒu lÇn so víi tr­íc. NÕu nh­ tr­íc ®©y, viÖc ®Æt hµng, thanh to¸n, mua hµng …®Òu ph¶i tiÕn hµnh vµo thêi ®iÓm vµ ®Þa ®iÓm mµ nhÊt ®Þnh th× giê ®©y ng­êi tiªu dïng cã thÓ ®Æt hµng, mua hµng vµ thanh to¸n ë bÊt k× thêi ®iÓm nµo còng nh­ tõ bÊt k× ®Þa ®iÓm nµo. C¸c giao dÞch truyÒn thèng nh­ ®Æt hµng, yªu cÇu b¶o hµnh… giê ®©y ®Òu ®­îc tiÕn hµnh qua m¹ng Internet. ChØ víi mét có click vµo chuét ng­êi tiªu dïng cã thÓ tù m×nh tiÕn hµnh giao dÞch vµ lo¹i bá hoµn toµn nh÷ng chi phÝ còng nh­ thêi gian l·ng phÝ chê ®îi khi sö dông c¸c ph­¬ng thøc giao dÞch truyÒn thèng. 3.§èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ 3.1 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gãp phÇn lµm thay ®æi thÞ tr­êng Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµm thay ®æi c¸ch thøc tiÕn hµnh kinh doanh: chøc n¨ng trung gian truyÒn thèng sÏ ®­îc thay thÕ; c¸c s¶n phÈm vµ thÞ tr­êng míi sÏ ®­îc ph¸t triÓn; c¸c mèi quan hÖ míi gi÷a doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng ë gÇn còng nh­ xa sÏ ®­îc t¹o lËp vµ ngµy cµng mËt thiÕt h¬n. Tæ chøc c«ng viÖc sÏ thay ®æi: nh÷ng kªnh phæ biÕn kiÕn thøc míi vµ ho¹t ®éng t­¬ng t¸c cña con ng­êi ë nh÷ng n¬i lµm viÖc sÏ ®­îc më ra, ®ßi hái ph¶i cã kh¶ n¨ng thÝch øng vµ sù linh ho¹t trong c«ng viÖc, chøc n¨ng vµ kü n¨ng cña ng­êi lao ®éng cÇn ph¶i cã ®Þnh nghÜa l¹i. 3.2 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ãng vai trß lµ chÊt xóc t¸c Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gãp phÇn thóc ®Èy vµ phæ biÕn ngµy cµng réng r·i nh÷ng thay ®æi ®ang ®­îc tiÕn hµnh cña nÒn kinh tÕ, nh­ viÖc c¶i c¸ch c¸c quy ®Þnh; thiÕt lËp nh÷ng liªn kÕt ®iÖn tö gi÷a c¸c doanh nghiÖp, toµn cÇu ho¸ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ lµm xuÊt hiÖn nhu cÇu míi vÒ lao ®éng cã thay nghÒ cao. Còng nh­ vËy, nhê cã Th­¬ng m¹i ®iÖn tö , nhiÒu xu h­íng thuéc c¸c lÜnh vùc còng ®ang ®­îc tiÕn hµnh nh­ ng©n hµng ®iÖn tö, ®Æt chç du lÞch trùc tuyÕn, marketing tíi tõng kh¸ch hµng (one to one marketing)… Th­¬ng m¹i ®iÖn tö t¸c ®éng tíi c¸c ho¹t ®éng t­¬ng t¸c Th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn Internet lµm t¨ng m¹nh mÏ c¸c ho¹t ®éng t­¬ng t¸c trong nÒn kinh tÕ. Nh÷ng liªn kÕt nµy hiÖn ®ang ®­îc më réng tíi c¶ c¸c doanh nghiÖp cã quy m« nhá, c¸c hé gia ®×nh vµ tr¶i réng trªn kh¾p thÕ giíi. ViÖc truy cËp còng sÏ cã nh÷ng b­íc chuyÓn lín tõ viÖc sö dông nh÷ng m¸y tÝnh ca nh©n víi chi phic cao tíi nh÷ng lo¹i thiÕt bÞ chi phÝ thÊp h¬n vµ dÔ sö dông nh­ Tivi, ®iÖn tho¹i còng nh­ nhiÒu lo¹i thiÕt bÞ kh¸c sÏ ®­îc ph¸t minh trong t­¬ng lai. Víi sù hç trî cña kü thuËt, con ng­êi cã thÓ th«ng tin liªn l¹c vµ thùc hiÖn c¸c giao dÞch kinh doanh ë mäi lóc vµ mäi n¬i. ChÝnh ®iÒu nµy lµ mét ¶nh h­ëng s©u réng lµm xãi män ranh giíi gi÷a c¸c khu vùc kinh tÕ cung nh­ giíi h¹n ®Þa lý gi÷a c¸c quèc gia. 3.4 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gãp phÇn t¹o ra tÝnh më TÝnh më lµ mét nguyªn lÝ bao gåm c¶ c¬ së kü thuËt vµ c¬ së triÕt häc cña viÖc më réng Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Internet ®­îc chÊp nhËn réng r·i ®· lµm nÒn t¶ng cho c¸c ho¹t ®oäng kinh doanh chÝnh bëi tÝnh kh«ng ®éc quyÒn c¸c tiªu chuÈn, bëi tÝnh chÊt më còng nh­ ®­îc sù hç trî cña mét ngµnh c«ng nghiÖp lín ®ang ph¸t triÓn. Søc m¹nh kinh tÕ cña ngµnh c«ng nghiÖp nµy ®­îc b¾t nguån tõ viÖc kÕt nèi mét m¹ng m¸y tÝnh lín, vµ ®¶m b¶o r»ng nh÷ng tiªu chuÈn míi ra ®êi vÊn duy tr× ®­îc tÝnh më cña nã. Quan träng h¬n lµ tÝnh më nµy næi lªn nh­ mét chiÕn l­îc, cïng sù thµnh c«ng cña nhiÒu dù ¸n Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho phÐp c¸c ®èi t¸c kinh doanh vµ ng­êi tiªu dïng thùc hiÖn nh÷ng truy cËp ch­a tõng cã tíi c¸c c«ng viÖc néi bé, tíi c¬ së d÷ liÖu cña c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp vµ cña tõng c¸c nh©n. §iÒu nµy lµm dÞch chuyÓn vai trß cña ng­êi tiªu dïng, lµm t¨ng tÝnh liªn quan (g¾n kÕt hä chÆt chÏ h¬n) nh­ lµ ®èi t¸c cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ vµ h×nh thµnh nªn nh÷ng s¶n phÈm míi. Tuy nhiªn, ®øng vÒ phÝa ng­êi tiªu dïng – nh÷ng c«ng d©n – sù kú väng vÒ tÝnh më còng t¹o ra nh÷ng biÕn ®æi hoÆc tÝch cùc ( nh­ t¨ng sù râ rµng, minh b¹ch, t¨ng tÝnh c¹nh tranh) hoÆc tiªu cùc (kh¶ n¨ng x©m ph¹m tíi quyÒn lîi c¸ nh©n) trong nÒn kinh tÕ vµ trong x· héi. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö t¹o ®iÒu kiÖn sím tiÕp cËn kinh tÕ tri thøc Tr­íc hÕt, Th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin, khai ph¸ d÷ liÖu vµ ph¸t hiÖn tri thøc, do vËy, t¹o ®iÒu kiÖn sím tiÕp cËn víi nÒn kinh tÕ tri thøc. Lîi Ých nµy cã mét ý nghÜa lín ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn: nÕu kh«ng nhanh chãng tiÕp cËn nÒn kinh tÕ tri thøc th× sau mét thËp kØ n÷a, n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ bÞ hoµn toµn. KhÝa c¹nh lîi Ých nµy mang tÝnh chiÕn l­îc c«ng nghÖ vµ tÝnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cÇn cho c¸c n­íc ch­a c«ng nghiÖp ho¸. Mét sè chuyªn gia kinh tÕ cho r»ng, sím chuyÓn sang kinh tÕ tri thøc th× mét n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ taä ®­îc mét b­íc nh¶y vät tiÕn kÞp c¸c n­íc ®i tr­íc víi thêi gian ng¾n h¬n. §©y chÝnh lµ mét vÊn ®Ò mµ ViÖt Nam, mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, cÇn ph¶i nghiªn cøu vµ ¸p dông. III. Xu h­íng ph¸t triÓn cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö NÒn kinh tÕ trùc tuyÕn thÕ giíi, qua th­¬ng m¹i ®iÖn tö, tiÕp tôc lµm biÕn ®æi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i. Internet ¶nh h­ëng ngµy cµng s©u s¾c tíi c¸ch thøc ho¹t ®éng cña ngµnh th­¬ng nghiÖp, c¸c c«ng ty vµ ng­êi tiªu dïng t­¬ng t¸c víi nhau nh­ thÕ nµo trong thÕ kû XXI. Internet ®· thay ®æi c¸c m« h×nh kinh doanh, tuy vËy vÉn ch­a cã m« h×nh nµo chiÕm ­u thÕ. Internet ®­a vµo hai yÕu tè t­ duy kinh doanh: nã cã thÓ biÕn ®æi c¸c mèi quan hÖ víi kh¸ch hµng, vµ cã thÓ ®æi chç c¸c nguån gi¸ trÞ kinh doanh truyÒn thèng. BiÕn ®æi c¸c mèi quan hÖ víi kh¸ch hµng: theo truyÒn thèng, mét kh¸ch hµng cã Ýt ®iÓm tiÕp xóc víi doanh nghiÖp. Internet cho phÐp x©y dùng l¹i hoµn toµn tõ bªn ngoµi mèi quan hÖ cña doanh nghiÖp víi kh¸ch hµng, chuyÓn doanh nghiÖp tõ chç ®Æt träng t©m néi bé sang ®Æt träng t©m vµo kh¸ch hµng. §æi chç c¸c nguån gi¸ trÞ kinh doanh truyÒn thèng: Internet chuyÓn t­ duy cñadoanh nghiÖp tõ chç quan hÖ víi c¸c ®å vËt sang quan hÖ tr­íc hÕt víi th«ng tin. Kinh tÕ theo quy m« ( economies of scale) chuyÓn sang kinh tÕ theo kh¶ n¨ng ( economies of the scope). Ph©n phèi sÏ trë thµnh mét c¬ héi h¬n lµ mét h¹n chÕ. HiÖu øng cña nã sÏ lµ mét sù ®¶o lén nÒn t¶ng c¹nh tranh. Nh÷ng yÕu tè trªn ®ßi hái xem xÐt l¹i mét c¸ch c¬ b¶n chiÕn l­îc kinh doanh dùa trªn sù ®¸nh gi¸ ®óng møc søc m¹nh cña mèi quan hÖ víi kh¸ch hµng cña doanh nghiÖp vµ nh÷ng ý t­ëng míi vÒ nguån gi¸ trÞ. Thùc tiÔn giao dÞch ®· chøng minh chÝnh kh¸ch hµng chø kh«ng ph¶i doanh nghiÖp, lµ ng­êi quyÕt ®Þnh sè phËn cña th­¬ng m¹i trªn Internet. NÕu nh­ Internet cã hiÖu qu¶ ®èi víi kh¸ch hµng, doanh nghiÖp cÇn t×m c¸c c¸ch thøc ph©n phèi gi¸ trÞ víi nã. Trong qu¸ tr×nh nµy, cã nh÷ng doanh nghiÖp míi thµnh lËp ®¹t ®­îc thµnh c«ng, nh­ng còng cã doanh nghiÖp thÊt b¹i. HiÖn nay, Internet ®­îc coi lµ lÜnh vùc kinh doanh míi mÎ vµ nhiÒu høa hÑn, khÝch lÖ c¸c h·ng t×m kiÕm c¸c chiÕn l­îc míi cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng trong mét m«i tr­êng kinh tÕ vµ c«ng nghÖ lu«n thay ®æi. Nh÷ng ng­êi muèn thµnh c«ng trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ ph¶i ®èi mÆt víi ba ®Æc tr­ng, ®ã lµ tÝnh phæ biÕn, tÝnh t­¬ng t¸c vµ tèc ®é. Mäi n¬i trªn Internet ®Òu cã thÓ tiÕp cËn ®­îc víi ng­êi sö dông, ®Ó cã nã, cÇn mét c¬ së kh«ng h¹n chÕ vµ b×nh ®¼ng - ®ã lµ tÝnh phæ biÕn. Ng­êi sö dông cã thÓ ®i ®Õn mäi ®Þa ®iÓm trªn Internet, vµ kh«ng cã lý do c«ng nghÖ nµo khiÕn ng­êi sö dông ph¶i b¾t ®Çu tõ mét n¬i hay mét website nµo ®ã. V× Internet lµ t­¬ng t¸c, nã ®éng viªn ph¸t triÓn tÊt c¶ c¸c h×nh thøc t­¬ng t¸c míi. PhÇn mÒm ®­îc ph©n phèi vµ thö nghiÖm trùc tuyÕn, th«ng tin ®­îc trao ®æi vµ thay ®æi dÔ h¬n, d÷ liÖu ®­îc b¶o ®¶m trùc tuyÕn vµ c¸c tæ chøc ¶o cã thÓ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n th«ng qua t­¬ng t¸c toµn cÇu trong bÊt kú thêi gian nµo trong ngµy. Tèc ®é chñ yÕu tè cÇn ®Æc biÖt nhÊn m¹nh trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö. H¬n n÷a, nhiÒu doanh nghiÖp dùa trªn Internet ( c¸c doanh nghiÖp Dot Com) ®· ph¸t triÓn trªn c¬ së h¹ tÇng ®ang tån t¹i. NÒn kinh tÕ Dot Com ra ®êi ®· lµm gi¶m chi phÝ khëi sù vµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn doanh nghiÖp. V× Internet cung cÊp mét kªnh phï hîp, nhanh chãng cho nghiªn cøu, lµm viÖc, truyÒn th«ng, thay ®æi vµ lùa chän th«ng tin, nªn th­¬ng m¹i trªn Internet hiÖn nay cho phÐp c¸c doanh nghiÖp xem xÐt l¹i chøc n¨ng nµo doanh nghiÖp nªn tù thùc hiÖn, vµ chøc n¨ng nµo nªn uû th¸c cho bªn ngoµi. H·ng Forrester Research ®· s¸ng t¹o ra thuËt ng÷ “ ng­êi cung øng ngo¹i nguån” vµ ®Þnh nghÜa “ng­êi cung øng ngo¹i nguån” lµ ng­êi cung øng c¸c dÞch vô hç trî, qu¶n lý c¸c qu¸ tr×nh vµ c«ng nghÖ ®a c«ng ty qua Internet. ë ¤xtraaylia, c«ng ty Com Tech vµ Iternet Security Systems ®· thµnh lËp mét doanh nghiÖp cung øng dÞch vô chèng virus vµ chèng tin tÆc, qu¶n lý ®Þnh tuyÕn vµ bøc t­êng löa, läc néi dung vµ ph©n tÝch ®¨ng ký hµng th¸ng. C¸c mèi quan hÖ míi ®ang ®­îc thiÕt lËp ®Þnh h­íng vµ khÝch lÖ c¸c qu¸ tr×nh thuéc chuçi cung øng. Nh÷ng c«ng ty nh­ FedExpess vµ UPS nhËn thÊy vai trß cña hä nh­ c¸c trung gian hËu cÇn ®ang ®­îc më réng, vµ vÊn ®Ò thiÕt thùc lµ lµm thÕ nµo ®Ó hµng ho¸ trùc tuyÕn ®­îc ph©n phèi nhanh chãng. American Express lµ vÝ dô vÒ mét trung gian tµi chÝnh, hiÖn ®ang cung cÊp thÎ mua hµng vµ hç trî mua hµng trùc tuyÕn b»ng c¸ch t¹o thuËn lîi cho qu¸ tr×nh ®Æt hµng, thùc hiÖn, ®iÒu phèi, qu¶n lý d÷ liÖu vµ b¶o tr× ch­¬ng tr×nh. C¸c thay ®æi trong qu¸ tr×nh nµy cã thÓ dÉn tíi tiÕt kiÖm chi phÝ ®¸ng kÓ. Sù thay ®æi nhanh chãng chÝnh lµ ®iÒu bÊt di bÊt dÞch duy nhÊt trong thÕ giíi h«m nay. C¸c c«ng ty trong tÊt c¶ c¸c ngµnh sÏ ph¶i lo l¾ng vÒ t­¬ng lai ph¸t triÓn cña m×nh trong thÕ kû XXI, nÕu nh­ hä b¾t ®Çu víi møc thu nhËp trùc tiÕp tõ c¸c kªnh th­¬ng m¹i ®iÖn tö nhá h¬n 25% ( so víi tæng thu nhËp). C¸c c«ng ty thÊt b¹i trong viÖc gia nhËp c«ng ®ång kinh doanh trùc tuyÕn cã thÓ bÞ bá l¹i phÝa sau vµ mÊt ®i mét ph­¬ng tiÖn kinh doanh hiÖu qu¶ trong thÕ kû tíi. David Jonas, Gi¸m ®èc kinh doanh cña c«ng ty ETC ( Electronic Trading Concepts), ®· ph¸c ho¹ mét vµi xu h­íng ph¸t triÓn cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong 2 ®Õn 3n¨m tíi nh­ sau: Internet sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn theo cÊp sè mò trªn c¸c ph­¬ng diÖn sè ng­êi sö dông, sè site, b¨ng tÇn, khèi l­¬ng th­¬ng m¹i vµ phæ biÕn th«ng tin; TiÕp tôc ®Þnh h×nh l¹i doanh nghiÖp, ngµnh c«ng nghiÖp vµ ngay c¶ nÒn kinh tÕ quèc d©n trªn toµn cÇu th«ng qua viÖc ph¸ vì c¸c rµo c¶n, c¸c chuçi gi¸ trÞ truyÒn thèng, vµ phæ biÕn chóng thµnh c¸c m¹ng gi¸ trÞ, t¹o thuËn lîi cho viÖc t¹o dùng c¸c doanh nghiÖp míi, cñng cè c¸c liªn minh vµ c¸c céng ®ång ¶o, v­ît qua c¸c biªn giíi quèc gia; Thêi gian t¨ng lªn cña c¸c nhµ lËp ph¸p vµ quan chøc chÝnh phñ sÏ giµnh cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi phøc t¹p, vµ ®iÒu ®ã lµm t¨ng tèc ®é ph¸t triÓn cña x· héi th«ng tin, nhiÒu vÊn ®Ò trong sè ®ã sÏ ®­îc x· héi gi¶i quyÕt trªn c¬ së liªn quèc gia hoÆc quèc tÕ. D­íi ®©y chóng ta sÏ ®Ò cËp tíi mét sè m« h×nh kinh doanh sè ho¸, ph¸c th¶o mét xu h­íng m­ãi trong ph¸t triÓn th­¬ng m¹i Internet trong thÕ kû XXI, mèi quan t©m cña chÝnh phñ tíi toµn cÇu ho¸ kinh tÕ,.... 1. NÒn kinh tÕ Dot Com C¸c c«ng ty Dot Com ®ang h×nh thµnh ë nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi. Mét cuéc c¸ch m¹ng kinh tÕ ®ang xuÊt hiÖn trong mäi ngµnh c«ng nghiÖp, tõ lín ®Õn nhá. C¸c c«ng ty ®ang kÕt hîp c«ng nghÖ Internet víi marketing tÝch cùc nh»m c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty ®­îc thµnh lËp tr­íc khi cã Web. C¸c c«ng ty lín qu¸ quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò cò cña hä vµ qu¸ chËm ch¹p trong cuéc c¹nh tranh víi nÒn kinh tÕ Dot Com míi. Mét vÝ dô kinh ®iÓn lµ ph¶n øng cña c«ng ty Bares and Noble tr­íc Amazon. C¸c nhµ s¸ng lËp cña c¸c c«ng ty Dot Com míi nµy tin r»ng, hä cã thÓ sö dông ch÷ c¸i “ e” trong e- business ( kinh doanh ®iÖn tö), hoÆc “m” trong mobile e- commerce ( th­¬ng m¹i ®iÖn tö di ®éng), hoÆc “w” trong wireless e-commerce ( th­¬ng m¹i ®iÖn tö v« tuyÕn) ®Ó t¹o lËp ragi¸ trÞ míi cho ng­êi tiªu dïng vµ mang l¹i lîi Ých cho ng­êi ®Çu t­ tr­íc khi c¸c c«ng ty lín. truyÒn thèng n¾m b¾t ®­îc c¬ héi nµy. Mét vµi ph©n tÝch dù ®o¸n r»ng, khi c¸c c«ng ty lín chËm ch¹p, nhËn thøc ®­îc c¸c nç lùc ®ßi hái ®Ó khëi sù kinh doanh ®iÖn tö, th× hä sÏ ®uæi kÞp c¸c c«ng ty Dot Com. C¸c c«ng ty Dot Com nµy cã l­äi thÕ bëi sù linh ho¹t, mÒm dÎo, cã c¸ch tiÕp cËn dùa trªn nguån kinh doanh rñi ro, ®ång thêi cã thÓ ®em ®Õn c¬ héi cho nh©n viªn cña hä nhanh chãng kiÕm ®­îc nhiÒu tiÒn. Tuy nhiªn, lµn sãng thµnh c«ng tiÕp theo sÏ ®Õn víi nh÷ng ai cã thÓ ®em ®Õn ®­îc cho c¸c nhµ kinh doanh vµ kh¸ch hµng mét chuçi cung øng liªn tôc qua m¹ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu. 2. VÊn ®Ò trung gian kinh doanh Trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö, x¶y ra c¸c qu¸ tr×nh phi tËp trung ho¸ vµ t¸i trung gian ho¸. Häc thuyÕt th­¬ng m¹i ®iÖn tö thêi kú ®Çu cho r»ng, chøc n¨ng th­¬ng m¹i cña Internet ®¬n gi¶n lµ c¾t bá c¸c kh©u trung gian, cho phÐp c¸c c«ng ty thiÕt lËp website cã thÓ b¸n hµng trùc tiÕp ®Õn kh¸ch hµng cña m×nh, bá qua c¸c trung gian. Website Meetchina.com víi c¬ së d÷ liÖu vÒ c¸c nhµ s¶n xuÊt, cho phÐp c¸c kh¸ch hµng n­íc ngoµi cã thÓ nhËn ®­îc trùc tuyÕn c¸c m« t¶ hµng ho¸, c¸c tµi liÖu trÝch dÉn, vµ do vËy cã thÓ mua hµng trùc tiÕp tõ Trung Quèc. Giai ®o¹n ph¸t triÓn tiÕp theo cho thÊy th­¬ng m¹i ®iÖn tö t¹o nªn sù ra ®êi cña c¸c tÇng líp trung gian kinh doanh hoµn toµn míi. H·ng Forrester Rearch ph©n nhãm c¸c ho¹t ®éng kinh doanh míi nµy thµnh 3 lo¹i: nh÷ng nhµ kÕt tËp ( aggregator), b¸n ®Êu gi¸ ( auction) vµ trao ®æi (exchange).C¸c ho¹t ®éng nµy h­íng tíi môc ®Ých kh¾c phôc tÝnh thiÕu hiÖu qu¶ cña thÞ tr­êng vµ t¹o ra c¸c c¬ héi kinh doanh kh¸c nhau: B¶ng 10. C¸c ho¹t ®«ng kinh doanh míi Ho¹t ®éng Môc ®Ých ChiÕn l­îc/­u thÕ ThÝ dô KÕt tËp Thµnh lËp c¸c c«ng ®ång doanh nghiÖp Néi dung cung øng ®­îc tæng hîp nh»m t¹o ra ph¹m vi r¶o chî mét b­íc, víi gi¸ c¶ ®Þnh tr­íc cña c«ng ®ång doanh nghiÖp dµnh cho ng­êi mua www.supplysearch.com.au www.meetchina.com §Êu gi¸ T¹o lËp thÞ tr­êng vµ gi¶m chi phÝ cña ng­êi b¸n Ng­êi b¸n vµ ng­êi mua ®­îc ®éng viÖn tham gia ®ång thêi vµo nhiÒu ho¹t ®éng ®Êu gi¸ trong thêi gian thùc, kh«ng cã sù ®æ dån t×m kiÕm vµ chi phÝ ®i l¹i nh­ trong thÕ giíi thùc www.gofish.com.au www.stuf.com.au www.priceline.com Trao ®æi Cung cÊp mét s©n ch¬i víi c¸c luËt lÖ râ rµng, th«ng tin thÞ tr­êng më cho nh÷ng ng­êi tham gia ®­îc ®Þnh tr­íc Chi phÝ cña thÞ tr­êng trùc tuyÕn trong ngµnh c«ng nghiÖp chØ b»ng mét phÇn chi phÝ trong thÕ giíi thùc www.telegeography.com www3..mids.ogrg Hai m« h×nh trung gian kinh doanh ®Æc thï trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc nãi nhiÒu tíi lµ cæng chung vµ nhµ kÕt tËp. C¸c cæng chung ( Portal) trong th­¬ng m¹i B2B xuÊt ph¸t tõ c¸c céng ®ång ¶o doanh nghiÖp. Trong lÜnh vùc kinh doanh, c¸c c«ng chung tËp trung vµo viÖc tËp hîp th«ng tin cña c¸c nhãm quyÒn lîi riªng biÖt cã liªn quan tíi c¸c c«ng ®ång kinh doanh trùc tuyÕn theo chiÒu däc. Chemdex.com lµ mét vÝ dô vÒ cæng chung c«ng nghiÖp ®Æc tr­ng, nã cho phÐp c¸c nh©n viªn phßng thÝ nghiÖm t×m kiÕm mét catalog lín c¸c s¶n phÈm ho¸ häc cña nhiÒu nhµ cung øng kh¸c nhau. America Online, Yahoo vµ RealEstat ®ang biÕn ®æi tõ cæng chung trë thµnh nhµ tËp kÕt (aggregator), mang l¹i cho hµng triÖu ng­êi tiªu dïng c¸c s¶n phÈm b¶o hiÓm rÎ h¬n Visa Card. ChiÕn l­îc cña Citybank dùa trªn c¬ së tËp hîp mét tû kh¸ch hµng. Sù c¹nh tranh hîp t¸c cã thÓ sÏ tiÕp tôc thÓ hiÖn nh­ mét m« h×nh ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ míi. Víi c¸c m« h×nh cña nÒn kinh tÕ m¹ng míi nh­ cæng chung, phè chî ¶o hiÖn ®¹i, Internet ®· thµnh c«ng khi ®em l¹i cho ng­êi tiªu dïng nhiÒu lîi Ých nh­: mua hµng ®­îc rÎ h¬n, nhanh h¬n, vµ cã thÓ mua ®­îc tÊt c¶ hµng ho¸ vµ sö dông dÞch vô ë mét n¬i. Trao ®æi kinh doanh ( business exchanges), cô thÓ lµ trong giíi kinh doanh tµi chÝnh, ®ang ®­îc thiÕt lËp. Charles Schwab vµ Fidelity ®· hîp t¸c ®Ó x©y dùng mét m¹ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö réng lín ( gäi lµ ECN). M¹ng nµy sÏ ho¹t ®éng nh­ thÞ tr­êng chøng kho¸n. Trong t­¬ng lai, m¹ng ECN toµn cÇu sÏ cho phÐp d©n chóng mäi n¬i mua vµ b¸n s¶n phÈm tµi chÝnh 24 giê trong ngµy, 7 ngµy trong tuÇn. John Du Pre Gauntt ®­a ra ý t­ëng r»ng, b¨ng th«ng( bandwidth), nÕu nh­ ®­îc chÊp nhËn lµ chi phÝ kinh doanh, cÇn ph¶i ®­îc t­ b¶n ho¸ vµ mua b¸n. §ã cã mét sè h·ng, nh­ Arbinet (www.arbinet.com), Band – X(www.bank- x.com) vµ RateXchange ( www.rateXchange.com), ®· b¾t ®Çu mua b¸n trao ®æi b¨ng th«ng. 3.Mua b¸n ®Êu gi¸ trùc tuyÕn Mua b¸n ®Êu gi¸ trùc tuyÕn ®· thay ®æi bé mÆt cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Trong nhiÒu tr­êng hîp chóng lµ c¸c h×nh thøc kinh doanh bæ sung ®èi víi c¸c nhµ b¸n lÎ, mét ph­¬ng thøc t­¬ng t¸c kh¸c víi ng­êi mua. C¸c site ®Êu gi¸ trùc tuyÕn ®· x¸c ®Þnh l¹i ho¹t ®éng kinh doanh ®èi víi ng­êi s­u tÇm, ng­êi mua b¸n l¹i, ng­êi tiªu dïng vµ c¸c h·ng vËn t¶i. Chóng cã thÓ thiÕt lËp thÞ tr­êng quèc tÕ liªn kÕt gi÷a kh¾p c¸c c¸ nh©n kÓ trªn ë kh¾p c¸c ch©u lôc trong céng ®ång quyÒn lîi. Ng­êi d©n Mü cã thÓ b¸n ®Êu gi¸ trùc tuyÕn c¸c bé phËn s­u tËp t¹p chÝ, nh­ Saturday Evening Post vµ t×m thÊy ng­êi mua t¹i NhËt B¶n. Ng­êi khæng lå cña mua b¸n ®Êu gi¸ trùc tuyÕn – eBay - ®· thu hót 84 triÖu có “ nh¾p chuét” cña c¸c kh¸ch mua hµng trªn nh÷ng trang Web cña m×nh trong quý I n¨m 1999. Hä chØ thua sau Yahoo vÒ sè phót mµ kh¸ch hµng viÕng th¨m ®· chi phÝ khi th¨m viÕng site cña hä. Sö dông m« h×nh kinh doanh, khi mµ nh÷ng ng­êi b¸n hµng tr¶ chi phÝ cho site, eBay lu«n thu hót ®­îc lîi nhuËn, mÆc dï c«ng ty kh«ng tiÕn hµnh mua b¸n hµng ho¸. BÊt kú ai b¸n ®Êu gi¸ ®Òu ph¶i tr¶ cho eBay mét kho¶n chi phÝ nhÊt ®Þnh, ngoµi ra cßn ph¶i tr¶ mét l­îng phÇn tr¨m trªn doanh sè b¸n hµng. Priceline.com lµ mét m« h×nh b¸n ®Êu gi¸ trùc tuyÕn theo kiÓu “ h·y nãi gi¸ cña anh”. M« h×nh nµy cho phÐp ng­êi mua ®­a ra gi¸ cao nhÊt ®èi víi vÐ m¸y bay, sau ®ã kiÓm tra xem c¸c tuyÕn bay chÝnh cã b¸n vÐ theo gi¸ ®Þnh mua hay kh«ng. KÕt qu¶ cña mua b¸n ®Êu gi¸ ®Þnh h­íng ng­êi tiªu dïng cã thÓ ®­îc phæ biÕn sang mua b¸n ®Êu gi¸ trong th­¬ng m¹i B2B. Trong m« h×nh nµy, c¸c c«ng ty b¸n hµng tån kho vµ hµng ho¸ d­ thõa, mh­ ®iÖn n¨ng hoÆc thiÕt bÞ y tÕ, cho nh÷ng th­¬ng gia ®­îc mêi ®Õn hoÆc c¸c ®èi t¸c ®­îc chän läc tr­íc. Nh÷ng ng­êi mua b¸n ®Êu gi¸ trùc tuyÕn ®ang ®­îc më réng tån kho cña hä bao gåm rÊt nhiÒu lo¹i hµng ho¸ ®Ó thu hót kh¸ch hµng quay trë l¹i. C¸c nhµ mua b¸n ®Êu gi¸ ®éng vËt sèng thuéc Cattle Offerings Worldwide ( COW) ®· chuyÓn sang mua b¸n ®Êu gi¸ tõ n¨m 1995. C¸c nhµ b¸n ®Êu gi¸ trùc tuyÕn më réng ho¹t ®éng cña hä th«ng th­êng víi sù hîp t¸c cña c¸c ®èi t¸c trªn Internet. Mua b¸n ®Êu gi¸ trùc tuyÕn kh«ng ph¶i chÞu nhiÒu ¸p lùc tõ phÝa c¸c c¬ quan qu¶n lý, cung nh­ tõ phÝa c¸c tæ chøc, nhãm b¶o vÖ quyÒn lîi ng­êi tiªu dïng. Tuy nhiªn, lÜnh vùc kinh doanh míi nµy trªn Internet ph¶i gi¶i quyÕt nhiÒu yÕu tè mang tÝnh c¹nh tranh, nh­ sù lõa ®¶o, ®¸nh thuÕ vµ mua b¸n c¸c mÆt hµng n»m trong diÖn ph¶i qu¶n lý, tõ r­îu vang cho tíi vò khÝ, tr­íc khi trë thµnh mét thùc thÓ tån t¹i th­êng xuyªn. 4.Cæng th«ng tin doanh nghiÖp ( EIP - Enterprice Information Portal) M¹ng néi bé c«ng ty ( Internet), ®­îc gäi lµ cæng th«ng tin doanh nghiÖp, ®­îc sö dông ®Ó qu¶n lý tri thøc trong néi bé tæ chøc. Nh÷ng ng­êi sö dông Internet ®· quen víi giao diÖn tr×nh duyÖt Web, do vËy m¹ng néi bé c«ng ty sö dông cïng mét m« h×nh nh­ vËy ®Ó ph©n phèi th«ng tin tíi c¸c nh©n viªn cña hä. M¹ng néi bé c«ng ty ®«i khi cßn ®­îc gäi lµ cæng tri thøc kinh doanh ( BIP – Business Intelligence Portal). Th¸ch thøc ®èi víi m¹ng néi bé c«ng ty lµ qu¶n lý tri thøc trong néi bé tæ chøc. Mét site m¹ng néi bé c«ng ty cã thÓ bao gåm mét c«ng cô t×m kiÕm bao phñ toµn bé m¹ng néi bé, ph©n lo¹i th«ng tin c¸c nguån tin míi trªn site, liªn kÕt tíi c¸c site néi bé vµ c¸c website th«ng dung bªn ngoµi. M¹ng néi bé c«ng ty cã thÓ gióp cung cÊp mét khu«n khæ cho d÷ liÖu, biÕn th«ng tin thµnh tri thøc sao cho c¸c nh©n viªn c«ng ty cã thÓ sö dông. Ng­êi sö dông cã thÓ ®¨ng ký, thiÕt kÕ, thiÕt lËp, hîp t¸c, c«ng bè vµ ph©n phèi th«ng tin mét c¸ch cã hiÖu qu¶ trªn cæng th«ng tindoanh nghiÖp. 5. Nguyªn lý míi cña marketing trªn Internet ThÕ giíi m¹ng ®ang viÕt l¹i c¸c quy t¾c vÒ vÊn ®Ò x©y dùng l¹i c¸c c«ng ty, tiÕp thÞ c¸c s¶n phÈm ( marketing ®iÖn tö) vµ t¹o ra gi¸ trÞ. C¸i gäi lµ hiÖu øng m¹ng lµ c¬ së cho mét c¸ch tiÕp cËn ®èi víi kinh doanh marketing, bao gåm c¸c thÞ tr­êng kh¸c nhau, c¸c m« h×nh kinh doanh kh¸c nhau vµ c¸c chiÕn l­îc kinh doanh hoµn toµn kh¸c nhau. Mét vÝ dô kinh ®iÓn lµ Hotmail, giê ®©y lµ mét phÇn cña Microsoft, ®· ®­îc khai tr­¬ng vµo th¸ng 7 – 1996 . Hotmail ®· cã 12 triÖu ng­êi ®¨ng ký sau 18 th¸ng ho¹t ®éng. N¨m 1999, víi 50 triÖu ng­êi ®¨ng ký sö dông, Hotmail ®· trë thµnh dÞch vô th­ ®iÖn tö dùa trªn c¬ së Web lín nhÊt trªn Internet. VÝ dô vÒ Hotmail ®· ®­îc nhiÒu ng­êi biÕt tíi, vµ hiÖn t­îng marketing ®iÖn tö do Hotmail t¹o nªn hiÖn nay ®­îc biÕt ®Õn nh­ marketing virus. Ng­êi sö dông Hotmail, ®¬n gi¶n lµ th«ng qua göi th­ ®iÖn tö, ®· gióp c«ng ty qu¶ng b¸ thªm tin tøc vÒ ­u thÕ cña th­ ®iÖn tö miÔn phÝ. Nguyªn t¾c cña nÒn kinh tÕ Internet míi: C¸c c«ng ty h·y ®õng b¸n hµng cho kh¸ch hµng cña m×nh, c¸c kh¸ch hµng hiÖn t¹i sÏ b¸n hµng cho kh¸ch hµng t­¬ng lai. §æi l¹i cho dÞch vô miÔn phÝ, c¸c kh¸ch hµng ®ång ý giíi thiÖu tiÖn Ých cña dÞch vô ®ã. Hotmail tá ra ®Æc biÖt hÊp dÉn ®èi víi c¸c kh¸ch hµng trÎ tuæi ®ang du lÞch vßng quanh thÕ giíi. Hä ®Õn c¸c qu¸n cafe Internet, ®äc vµ göi th­ ®iÖn tö. Trong thÕ giíi marketing, mäi ng­êi ®Òu biÕt r»ng, mét th«ng ®iÖp sÏ trë nªn m¹nh h¬n nÕu nh­ nã ®­îc truyÒn ®i bëi nh÷ng mèi quan hÖ giao tiÕp. Nh÷ng ng­êi nhËn th«ng ®iÖp Hotmail lµ b¹n bÌ, kh¸ch du lÞch, hä chÝnh lµ nh÷ng ®èi t­îng mµ c¸c qu¶ng c¸o nh»m ®Õn. Nh­ vËy, Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· dÇn biÕn ®æi c¸c c¸ch thøc tiÕn hµnh kinh doanh truyÒn thèng. Nh÷ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin lµm sù ph¸t triÓn cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®a d¹ng võa lµm cho Th­¬ng m¹i ®iÖn tö t¨ng tr­ëng m¹nh vÒ chiÒu s©u. Cho ®Õn nay, nh÷ng thay ®æi cña c¶ ®êi sèng nh©n lo¹i nãi chung vµ kinh tÕ nãi riªng ®Òu chÞu sù t¸c ®éng cña khoa häc c«ng nghÖ, trong ®ã c«ng nghÖ th«ng tin tá ra cã t¸c ®éng râ rÖt vµ m¹nh mÏ nhÊt. Tãm l¹i, sù ph¸t triÓn cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö vÒ dµi h¹n kh«ng thÓ dù ®o¸n mét c¸ch cô thÓ ®­îc nh­ng nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc lµ ®iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn. Do vËy, chóng ta h·y kiÔn nhÉn vµ tËn h­ëng nh÷ng lîi Ých mµ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang mang l¹i. Ch­¬ng II: Rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö I.Kh¸i niÖm chung vÒ rñi ro 1. Rñi ro lµ g×? Rñi ro lµ nh÷ng tai n¹n, tai ho¹, sù cè x¶y ra mét c¸ch bÊt ngê, ngÉu nhiªn hoÆc nh÷ng mèi ®e do¹ nguy hiÓm khi x¶y ra th× g©y tæn thÊt cho ®èi t­îng b¶o hiÓm. 2. §Æc ®iÓm: 2.1 Rñi ro lu«n cã kh¶ n¨ng x¶y ra: Rñi ro lµ nh÷ng sù cè, tai n¹n, tai ho¹ mµ lu«n cã thÓ x¶y ra víi chóng ta. ChÝnh v× vËy con ng­êi lu«n t×m c¸ch tr¸nh rñi ro, ng¨n ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro, tù kh¾c phôc rñi ro vµ chuyÓn nh­îng rñi ro. Rñi ro cã thÓ x¶y ra víi bÊt k× ai trong mäi hoµn c¶nh. 2.2 Rñi ro x¶y ra mét c¸ch kh¸ch quan: Rñi ro lµ nh÷ng g× cã tÝnh ngÉu nhiªn x¶y ra ngoµi ý muèn cña con ng­êi. Con ng­êi nÕu kh«ng thÓ chÕ ngù ®­îc rñi ro th× buéc ph¶i h¹n chÕ vµ ng¨n ngõa nã. Tuy nhiªn, con ng­êi kh«ng thÓ triÖt tiªu rñi ro mét c¸ch tuyÖt ®èi v× rñi ro b¾t nguån tõ nh÷ng hiÖn t­îng kh¸ch quan. 2.3 Rñi ro x¶y ra trong t­¬ng lai: Rñi ro lµ nh÷ng g× cã kh¶ n¨ng x¶y ra. NÕu nh­ nã ®· x¶y ra råi th× nã kh«ng cßn lµ rñi ro n÷a mµ l¹i lµ tæn thÊt. Rñi ro lµ mèi ®e do¹, lµ nguy c¬ th× tæn thÊt lµ c¸i x¶y ra råi vµ lµ hËu qu¶ cña rñi ro. ChÝnh v× vËy, trong c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm viÖc quy ®Þnh mèc thêi gian hîp ®ång b¾t ®Çu vµ hÕt hiÖu lùc lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kho¶n quan träng. 3. Ph©n lo¹i b¶o hiÓm: ViÖc ph©n lo¹i b¶o hiÓm cã thÓ dùa vµo nhiÒu c¬ së, nh­ng nh×n chung th× ph©n lo¹i theo nguån gèc vµ theo b¶o hiÓm lµ c¸ch ph©n lo¹i phæ biÕn nhÊt. 3.1 C¨n cø vµo nguån gèc x¶y ra: Thiªn tai (Act of God) lµ nh÷ng hiÖn t­îng thiªn nhiªn n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña con ng­êi nh­ b·o lôt, sÐt ®¸nh, b·o tõ tr­êng, ®éng ®Êt, nói löa… C¸c tai n¹n bÊt ngê kh¸c x¶y ra do t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè kh¸ch quan nh­ mÊt ®iÖn, mÊt c¾p, h­ háng bÊt ngê (sudden break down)… Rñi ro do c¸c hiÖn t­îng chÝnh trÞ, x· héi hoÆc do lçi cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm g©y nªn nh­ chiÕn tranh, b¹o ®éng, ®×nh c«ng, khñng bè… 3.2 Ph©n lo¹i rñi ro theo b¶o hiÓm: Rñi ro th«ng th­êng lµ nh÷ng rñi ro ®­îc b¶o hiÓm theo quy ®Þnh cña c«ng ty b¶o hiÓm nh­: thiªn tai, tai n¹n bÊt ngê… Rñi ro ph¶i b¶o hiÓm riªng lµ nh÷ng rñi ro mµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm muèn ®­îc b¶o hiÓm th× ph¶i tho¶ thuËn riªng víi c«ng ty b¶o hiÓm nh­ rñi ro khñng bè, rñi ro mÊt c¾p… Rñi ro lo¹i trõ lµ nh÷ng rñi ro kh«ng ®­îc c«ng ty b¶o hiÓm chÊp nhËn b¶o hiÓm hoÆc båi th­êng trong mäi tr­êng hîp. §ã lµ nh÷ng rñi ro x¶y ra mét c¸ch ®­¬ng nhiªn hoÆc do lçi cña chÝnh ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. II. Rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn dùa trªn m¹ng Internet. M¹ng Internet l¹i lu«n hµm chøa nh÷ng rñi ro bÊt ngê nh­ ch¸y m¸y chñ servers do sÐt ®¸nh hay chËp ®iÖn, virus, hacker…Do vËy, c¸c rñi ro nµy còng chÝnh lµ rñi ro mµ con ng­êi gÆp ph¶i khi tiÕn hµnh giao dÞch trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. 1.Kh¸i niÖm vÒ rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö Rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ nh÷ng t¹i n¹n, sù cè, tai ho¹ x¶y ra mét c¸ch ngÉu nhiªn, kh¸ch quan ngoµi ý muèn cña con ng­êi mµ g©y ra tæn thÊt cho c¸c bªn tham gia trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh giao dÞch trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Tªn tiÕng Anh cña rñi ro nµy lµ Electronic Risks hoÆc Cyber Risks hoÆc Digital Risks. 2.Ph©n lo¹i rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö: Rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö rÊt ®a d¹ng vµ lu«n cã chiÒu h­íng biÕn ®æi cïng víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin. Do vËy, viÖc nhËn thøc ®­îc c¸c lo¹i rñi ro vµ nh÷ng t¸c h¹i cña chóng trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ ®iÒu cÇn thiÕt. Dùa vµo nguån gèc ph¸t sinh cña chóng ta cã thÓ ph©n ra lµm hai lo¹i: lo¹i cã nguån gèc kh¸ch quan vµ lo¹i c._.n Internet ®· rót ngay ra bµi häc vµ tØ lÖ c¸c doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö tham gia b¶o hiÓm t¹i Anh quèc ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Nh÷ng tæn thÊt do ph¶i båi th­êng hoÆc bÞ ph¹t do nh÷ng r¾c rèi liªn quan ®Õn th­¬ng hiÖu hay quyÒn së h÷u trÝ tuÖ còng lµ nh÷ng tæn thÊt kh«ng nhá. GÇn ®©y nhÊt vµo th¸ng 10 n¨m 2003 lµ viÖc toµ ¸n ë Nanterre cña Ph¸p ra ph¸n quyÕt chèng l¹i h·ng dÞch vô trùc tuyÕn Google. Theo ph¸n quyÕt nµy, Google sÏ ph¶i mãc hÇu bao h¬n 87.000 USD v× ®· cho phÐp c¸c doanh nghiÖp kh¸c nèi qu¶ng c¸o cña hä vµo nh÷ng côm tõ hay nh÷ng tõ kho¸ truy t×m (serch terms) ®· ®­îc ®¨ng kÝ b¶o hé. Mçi khi b¹n truy cËp vµo trang chñ Google vµ gâ vµo côm tõ “Bourse des Vols” råi nhÊn chuét vµo kÕt qu¶ t×m ®­îc mét lo¹t trang Web qu¶ng c¸o cho c¸c c«ng ty kh¸c còng hiÖn ra. V× th­¬ng hiÖu “Bourse des Vols” (t¹m dÞch “ThÞ tr­êng cho c¸c chuyÕn bay”) lµ th­¬ng hiÖu ®· ®­îc ®¨ng kÝ b¶n quyÒn. Ngoµi viÖc buéc Google ph¶i nép ph¹t, toµ ¸n còng yªu cÇu c«ng ty muén nhÊt lµ 30 ngµy tíi sÏ ph¶i ngõng ho¹t ®éng nµy. ¤ng Fabrice Dariot, chñ së h÷u cña th­¬ng hiÖu nµy cho r»ng sè tiÒn ph¹t trong vô nµy lµ kh«ng lín nh­ng cã ý nghÜa rÊt quan träng. ¤ng nãi: “Tõ tr­íc ®Õn nay, ng­êi ta cø t­ëng Internet vµ thÕ giíi thùc lµ hai thùc thÓ t¸ch rêi. Trªn thùc tÕ, chóng chØ lµ mét vµ Internet còng sÏ ph¶i t«n träng quyÒn së h÷u trÝ tuÖ”. Nh­ vËy, ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn mét chñ th­¬ng hiÖu thµnh c«ng trong mét vô nh­ kiÓu nµy. Nã cã t¸c ®éng m¹nh ®Õn c¸c dÞch vô t×m kiÕm kh¸c trªn m¹ng, vèn cã kho¶ng 10 triÖu l­ît ngõ¬i sö dông mçi ngµy. NÕu ¸n lÖ tiÕp tôc ®­îc ¸p dông ë nh÷ng quèc gia kh¸c, nhiÒu nhµ cung cÊp dÞch vô nµy cã lÏ sÏ ph¶i kiÓm tra nh÷ng th­¬ng hiÖu tr­íc khi sö dông chóng vµo môc ®Ých qu¶ng c¸o vµ rñi ro ph¸p lÝ liªn quan ®Õn th­¬ng hiÖu vµ b¶n quyÒn ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp nµy ngµy cµng lín vµ râ rÖt. §èi víi Google dï ®· tuyªn bè sÏ kh¸ng an th× hä vÉn ph¶i t¹m dõng kiÓu qu¶ng c¸o kiÓu nµy nÕu kh«ng muèn ®èi mÆt víi mét ¸n ph¹t cã thÓ lªn tíi 1479 triÖu USD. ThËt may lµ Google ®· tham gia vµo B¶o hiÓm cña h·ng AIG do vËy nh÷ng kho¶n ph¹t hoÆc chi phÝ ®Ó theo ®uæi vô kiÖn ®Òu ®­îc B¶o hiÓm chi tr¶. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö nµo còng cã ý thøc chuÈn bÞ ngay tõ ®Çu nh­ Google ®Ó cã thÓ tr¸nh ®­îc nh÷ng tæn thÊt bÊt ngê. Nh÷ng vô kiÖn tông liªn quan ®Õn th­¬ng hiÖu cña doanh nghiÖp ngµy cµng nhiÒu ®· chøng tá r»ng uy tÝn cña doanh nghiÖp, hay nh÷ng quan hÖ ®èi t¸c trong th­¬ng m¹i lu«n ®ãng vai trß sèng cßn ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. §èi víi doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng vËy, nh÷ng tµi s¶n v« h×nh nh­ uy tÝn, th­¬ng hiÖu …chÝnh lµ nh÷ng yÕu tè t¹o nªn søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. 2.3 An toµn vÒ nh÷ng tµi s¶n v« h×nh mµ chñ yÕu t¹o nªn søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp Tµi s¶n v« h×nh cña doanh nghiÖp ®­îc hiÓu lµ h×nh ¶nh mµ doanh nghiÖp ®· t¹o dùng trong m¾t kh¸ch hµng, cô thÓ lµ uy tÝn, th­¬ng hiÖu... cña doanh nghiÖp. §«i khi nh÷ng tµi s¶n v« h×nh nµy rÊt khã cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ cô thÓ. Tuy nhiªn, tµi s¶n v« h×nh nµy l¹i cã t¸c ®éng tíi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp mét c¸ch râ rÖt vµ cô thÓ. Do vËy, mét khi nh÷ng tµi s¶n v« h×nh nµy bÞ tæn thÊt doanh nghiÖp sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Ch¼ng h¹n nh­, khi doanh nghiÖp bÞ c¸c hacker ®ét nhËp vµ ¨n c¾p c¸c d÷ liÖu vÒ thÎ tÝn dông cña kh¸ch hµng. Sau ®ã, dï doanh nghiÖp ®· kh¾c phôc ®­îc sù cè vµ båi th­êng kh¸ch hµng bÞ thiÖt h¹i th× liÖu c¸c kh¸ch hµng cßn ®ñ tin t­ëng ®Ó giao cho doanh nghiÖp nh÷ng th«ng sè vÒ thÎ tÝn dông cña hä trong c¸c giao dÞch n÷a kh«ng (Xem biÓu ®å). HËu qu¶ lµ kh¸ch hµng sÏ cã xu h­íng t×m tíi c¸c doanh nghiÖp kh¸c. §ã míi chØ lµ ph¶n øng cña c¸c kh¸ch hµng, cßn c¸c cæ ®«ng vµ c¸c nhµ ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n cã thÓ lµm rít gi¸ cæ phiÕu cña doanh nghiÖp vµ lËp tøc ¶nh h­ëng tíi gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp vµ nh÷ng kho¶n ®Æt cäc b»ng cæ phiÕu doanh nghiÖp...Trong tr­êng hîp nµy thiÖt h¹i cña doanh nghiÖp lµ kh«ng nhá, nhÊt lµ hËu qu¶ vÒ l©u dµi. Do vËy, B¶o hiÓm sÏ kh«ng chØ gióp doanh nghiÖp gi¶i quyÕt nh÷ng tæn thÊt do ph¶i båi th­êng c¸c kh¸ch hµng mµ cßn hç trî mét phÇn nh÷ng thua thiÖt, gi¶m sót, thËm chÝ c¶ nh÷ng chi phÝ cña doanh nghiÖp nh»m cøu v·n l¹i uy tÝn cña m×nh trong kinh doanh cña doanh nghiÖp cã nguyªn nh©n tõ chÝnh vô viÖc trªn. Tæn thÊt lµ ®iÒu mµ kh«ng doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö nµo tr¸nh khái trong mét m«i tr­êng kinh doanh lu«n cã nh÷ng rñi ro r×nh rËp. Do vËy, biÖn ph¸p tèt nhÊt ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o an toµn cho qu¸ tr×nh kinh doanh trªn Internet lµ mua B¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Ó h¹n chÕ vµ kh¾c phôc nh÷ng tæn thÊt do nh÷ng rñi ro g©y ra. Tuy nhiªn, tham gia vµo mua B¶o hiÓm th× doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cßn ®­îc h­ëng c¸c hç trî kh¸c tõ c«ng ty b¶o hiÓm. Ch¼ng h¹n nh­ ®èi víi c«ng ty b¶o hiÓm AIG th× doanh nghiÖp sÏ ®­îc hç trî tèi ®a 50.000 USD cho mçi vô ®Ó kh«i phôc l¹i uy tÝn cña m×nh. 3.Hç trî cho ng­êi tham gia b¶o hiÓm 3.1 Hç trî vÒ mÆt kÜ thuËt C¸c c«ng ty B¶o hiÓm lu«n ®­îc coi lµ nh÷ng ng­êi “biÕt m×nh, biÕt ta”. Hä lu«n cÇn t×m hiÓu kÜ cµng hÖ thèng m¸y tÝnh mµ hä ph¶i b¶o hiÓm. §­¬ng nhiªn, sau khi ®· ®¸nh gi¸ mét c¸ch chuÈn x¸c vÒ nh÷ng rñi ro mµ hÖ thèng m¸y tÝnh cña kh¸ch hµng cã thÓ gÆp ph¶i, c«ng ty m¸y tÝnh sÏ t­ vÊn hoÆc trùc tiÕp bÞt nh÷ng lç hæng an ninh vµ gi¶m thiÓu nh÷ng nguy c¬ rñi ro x¶y ra. TiÕp ®ã, c«ng ty b¶o hiÓm sÏ gióp ®ì kh¸ch hµng x©y dùng c¸c hÖ thèng qu¶n trÞ rñi ro Th­¬ng m¹i ®iÖn tö mµ träng t©m lµ c«ng t¸c mua b¶o hiÓm. Nh÷ng viÖc lµm nh­ vËy ®­îc coi lµ nh÷ng hç trî vÒ mÆt kÜ thuËt mµ ®a sè c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®Òu cung cÊp miÔn phÝ cho kh¸ch hµng. ViÖc hç trî kh¸ch hµng vÒ mÆt kÜ thuËt sÏ cã t¸c dông ng¨n ngõa c¸c rñi ro x¶y ra víi hÖ thèng m¸y tÝnh cña kh¸ch hµng, ®ång thêi còng cã t¸c dông gi¶m rñi ro x¶y ra ®èi víi c«ng ty b¶o hiÓm, bëi c¸c rñi ro Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña doanh nghiÖp ®· ®­îc chuyÓn nh­îng sang cho c«ng ty b¶o hiÓm. H¬n n÷a, nh÷ng rñi ro Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña doanh nghiÖp kh«ng chØ b¾t nguån tõ bªn ngoµi doanh nghiÖp mµ cßn tõ bªn trong doanh nghiÖp. Do vËy, c«ng t¸c phßng ngõa rñi ro cßn ph¶i bao gåm c«ng t¸c ®µo t¹o cho nh©n viªn cña doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. 3.2 Hç trî vÒ mÆt ®µo t¹o nh©n lùc ViÖc ®µo t¹o nh©n lùc cã tÇm quan träng kh«ng kÐm c¸c phÇn kh¸c trong c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro. Nh÷ng sai lÇm dï cè ý hay kh«ng cña c¸c nh©n viªn còng cã thÓ dÉn tíi nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng, ®ång thêi c¸c ph¶n øng vµ gi¶i quyÕt t×nh huèng cña hä tr­íc nh÷ng rñi ro tõ bªn ngoµi còng gãp phÇn gi¶m tèi thiÓu møc ®é tæn thÊt cã thÓ x¶y ra. Ch¼ng h¹n, khi thÊy nh÷ng dÊu hiÖu bÊt th­êng ®èi víi hÖ thèng m¸y tÝnh, mét nh©n viªn cã thÓ ra c¸c b¸o ®éng cho toµn bé hÖ thèng, c¸c d÷ liÖu quan träng sÏ ®­îc ngay lËp tøc sao chÐp vµo c¸c æ cøng di ®éng dù phßng (back-up), c¸c giao dÞch sÏ buéc ph¶i t¹m dõng hoÆc chuyÓn qua ph­¬ng thøc giao dÞch truyÒn thèng...C¸c ph¶n øng nh­ vÝ dô trªn hÕt søc quan träng nh­ng ®Ó thùc hiÖn nã trong c¸c t×nh huèng cô thÓ sÏ hÕt søc khã kh¨n. Cã thÓ nãi, c«ng t¸c ®µo t¹o nh©n lùc cho doanh nghiÖp sÏ ®­îc coi lµ dÞp ®Ó c¸c chuyªn gia an ninh m¹ng cña c«ng ty b¶o hiÓm cung cÊp c¸c th«ng tin cËp nhËt, ®ång thêi t¹o ra c¸c t×nh huèng gi¶ ®Þnh ®Ó nh©n viªn tËp d­ît. Nh­ vËy, nh÷ng hç trî nµy thùc chÊt lµ mét biÖn ph¸p phßng ngõa vµ h¹n chÕ tæn thÊt mµ c«ng ty b¶o hiÓm lµm cho kh¸ch hµng v× quyÒn lîi cña c¶ hai bªn. C«ng ty B¶o hiÓm AIG cßn cho thiÕt lËp mét trung t©m ph¶n øng nhanh qua ®iÖn tho¹i, c¸c kh¸ch hµng, ®èi t¸c vµ nh©n viªn cña doanh nghiÖp mua b¶o hiÓm ®Òu cã thÓ gäi tíi trung t©m nµy bÊt k× lóc nµo ®Ó yªu cÇu hç trî. 4.T¹o t©m lÝ æn ®Þnh cho ng­êi tham gia b¶o hiÓm trong kinh doanh §«i khi t©m lÝ cña doanh nghiÖp l¹i lµ nh÷ng ®iÒu mµ ng­êi ta cho r»ng kh«ng quan träng. Tuy nhiªn, trong mét m«i tr­êng kinh doanh lu«n tiÒm Èn nhiÒu rñi ro th× t©m lÝ æn ®Þnh l¹i lµ mét lîi thÕ c¹nh tranh v« h×nh mµ kh«ng ph¶i doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö nµo còng duy tr× ®­îc. Trong phÇn tr­íc, tr­êng hîp cña c«ng ty cung cÊp dÞch vô Internet cña Anh quèc lµ Cloud-Nine ®· bÞ ph¸ s¶n bëi c¸c cuéc tÊn c«ng tõ chèi dÞch vô DOS cho thÊy kh«ng ph¶i doanh nghiÖp nµo còng cã thÓ miÔn dÞch ®èi víi nguy c¬ ph¸ s¶n do c¸c rñi ro Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Nh­ vËy, ®Ó æn ®Þnh t©m lý doanh nghiÖp ph¶i cã kh¶ n¨ng phôc håi vÒ mÆt tµi chÝnh sau khi tæn thÊt do c¸c rñi ro Th­¬ng m¹i ®iÖn tö g©y ra. Doanh nghiÖp ph¶i ®­îc yªn t©m r»ng hä cã kh¶ n¨ng trô v÷ng tr­íc nh÷ng rñi ro vµ hoµn toµn cã thÓ tiÕp tôc kinh doanh sau nh÷ng tæn thÊt x¶y ra. §Ó ®­îc nh­ vËy th× doanh nghiÖp kh«ng cßn lùa chän nµo kh¸c ngoµi biÖn ph¸p mua B¶o hiÓm rñi ro Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. III. Néi dung cña b¶o hiÓm rñi ro trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö HiÖn nay, trªn thÕ giíi ®· xuÊt hiÖn nhiÒu c«ng ty b¶o hiÓm cung cÊp lo¹i h×nh b¶o hiÓm nµy nh­ ACE, AIG, CNA, Chubb, St.Paul... Tuy nhiªn, ë khu vùc Ch©u ¸ th× hÇu nh­ kh«ng cã mét nhµ cung cÊp dÞch vô b¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö tªn tuæi nµo. C¸c c«ng ty hµng ®Çu trong lÜnh vùc b¶o hiÓm nµy vÉn lµ c¸c ®¹i gia trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm truyÒn thèng. §iÓn h×nh lµ hai tËp ®oµn AIG (American International Group) víi AIG NetAdvantage SuiteTM vµ Loyld’s víi Esurance™ ®ang lµ hai tËp ®oµn chi phèi thÞ tr­êng B¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Do vËy, ®Ó phôc vô cho phÇn nµy, ng­êi viÕt xin ®­îc lÊy hai s¶n phÈm b¶o hiÓm rñi ro Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña hai h·ng ®Ó minh ho¹. 1.§èi t­îng b¶o hiÓm Trong B¶o hiÓm truyÒn thèng ®èi t­îng b¶o hiÓm lµ c¸c tµi s¶n h÷u h×nh. Tuy nhiªn, trong B¶o hiÓm rñi ro Th­¬ng m¹i ®iÖn tö th× c¸c tµi s¶n cÇn ®­îc b¶o hiÓm bao gåm c¶ nh÷ng tµi s¶n sè ho¸ (d÷ liÖu), tµi s¶n v« h×nh cña kh¸ch hµng. 2.C¸c rñi ro ®­îc b¶o hiÓm C¸c rñi ro ®­îc b¶o hiÓm lµ nh÷ng rñi ro mµ c«ng ty B¶o hiÓm nhËn b¶o hiÓm vµ båi th­êng cho ng­êi mua b¶o hiÓm khi cã tæn thÊt x¶y ra. C¸c c«ng ty B¶o hiÓm th­êng chia c¸c rñi ro Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc b¶o hiÓm thµnh ba lo¹i: Rñi ro tµi chÝnh cña bªn thø nhÊt (First Party Finacial Risk), Rñi ro tµi chÝnh båi th­êng cho bªn thø ba (Third Party Finacial Risk) vµ Rñi ro vÒ uy tÝn doanh nghiÖp (Reputation). Rñi ro tµi chÝnh cña bªn thø nhÊt lµ nh÷ng rñi ro g©y ra nh÷ng tæn thÊt vÒ tµi chÝnh mµ kh«ng do bªn thø ba khiÕu n¹i ®ßi båi th­êng. Rñi ro tµi chÝnh båi th­êng cho bªn thø ba lµ nh÷ng rñi ro mµ lµm ph¸t sinh ra nh÷ng tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña ng­êi mua b¶o hiÓm ®èi víi ng­êi kh¸c. Rñi ro vÒ uy tÝn cña doanh nghiÖp lµ nh÷ng rñi ro g©y ra thiÖt h¹i do tæn thÊt vÒ mÆt uy tÝn vµ th­¬ng hiÖu. Tuy nhiªn, theo s¶n phÈm AIG NetAdvantage SuiteTM th× nh÷ng rñi ro sau lµ nh÷ng rñi ro Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc h·ng AIG nhËn b¶o hiÓm. Néi dung trang web (Web Content Liability): C¸c rñi ro vÒ néi dung cña Websites trªn m¹ng Internet bao gåm nh÷ng rñi ro vÒ vi ph¹m b¶n quyÒn, th­¬ng hiÖu, së h÷u trÝ tuÖ, x©m ph¹m c¸c th«ng tin c¸ nh©n vµ g©y ¶nh h­ëng xÊu tíi uy tÝn mµ xuÊt ph¸t tõ nh÷ng néi dung ®­îc tr×nh bµy trªn trang web Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Rñi ro dÞch vô Internet chuyªn nghiÖp (Internet Professional Liability): Nh÷ng rñi ro do m¾c lçi trong c¸c dÞch vô Internet chuyªn nghiÖp nh­ cung cÊp dÞch vô øng dông Internet-ASP (Application Service Providers), cung cÊp dÞch vô Internet-ISP (Internet Service Providers), dÞch vô qu¶n lÝ vµ an ninh m¹ng, dÞch vô thuª m¸y chñ, ®¨ng kÝ tªn miÒn, c¸c dÞch vô vÒ triÓn khai giao dÞch Th­¬ng m¹i ®iÖn tö, dÞch vô t×m kiÕm trªn m¹ng vµ cho thuª cæng web ®iÖn tö. Rñi ro an ninh m¹ng (Network Security Liability) Nh÷ng rñi ro an ninh m¹ng m¸y tÝnh ®­îc b¶o hiÓm bÞ x©m ph¹m nh­ nh÷ng truy cËp vµ sö dông tr¸i phÐp, mÊt c¾p hoÆc tiÕt lé th«ng tin c¸ nh©n, l©y lan virus m¸y tÝnh hoÆc bÞ tÊn c«ng tõ chèi phôc vô. Nh÷ng tæn thÊt ®­îc båi th­êng chØ bao gåm tæn thÊt do bªn thø ba kiÖn ®ßi båi th­êng. Rñi ro bÞ mÊt tµi s¶n th«ng tin (Information Assets Theft) bao gåm nh÷ng rñi ro g©y ra nh÷ng tæn thÊt vÒ d÷ liÖu, c¸c nguån hÖ thèng m¸y tÝnh vµ tµi s¶n th«ng tin nh­ sè thÎ tÝn dông, c¸c th«ng tin vÒ kh¸ch hµng, kÓ c¶ b¨ng th«ng cña ®­êng truyÒn do nh÷ng cuéc tÊn c«ng trªn m¹ng. Rñi ro bÞ ®¸nh c¾p danh phËn(Indenty theft), rñi ro th­êng do c¸c hacker tiÕn hµnh th©m nhËp vµo m¸y tÝnh c¸ nh©n ph¸ kho¸ m· bÝ mËt vµ dïng danh phËn cña ng­êi bÞ ®¸nh c¾p vµo c¸c môc ®Ých xÊu. N¹n nh©n th­êng lµ nh÷ng ng­êi næi tiÕng vµ giµu cã. Rñi ro vÒ gi¸n ®o¹n kinh doanh (Business Interruption)do m¹ng m¸y tÝnh cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ngõng ho¹t ®éng hoÆc ho¹t ®éng ®×nh trÖ, do mét nguyªn nh©n an ninh m¹ng bÞ ph¸ vì. C«ng ty B¶o hiÓm sÏ båi th­êng cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm nh÷ng thu nhËp bÞ mÊt vµ c¸c chi phÝ ph¸t sinh kh¸c nh­ chi phÝ kiÖn tông vµ chi phÝ ®iÒu tra còng nh­ c¸c thiÖt h¹i gi¸n ®o¹n kinh doanh kh¸c liªn quan. Ngoµi ra, c¸c chi phÝ nh»m kh«i phôc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ®­îc c«ng ty B¶o hiÓm båi th­êng tèi ®a thªm $ 100.000 . Rñi ro bÞ tèng tiÒn (Cyber Exortion) qua m¹ng bao gåm c¸c rñi ro bÞ ®e do¹ tÊn c«ng m¹ng hay trang web, truyÒn virus, tiÕt lé th«ng tin vÒ sè thÎ tÝn dông, th«ng tin c¸ nh©n...C«ng ty B¶o hiÓm sÏ båi th­êng c¸c chi phÝ dµn xÕp víi bän tèng tiÒn vµ chi phÝ ®iÒu tra. Rñi ro khñng bè m¸y tÝnh (Cyber Terrorism) ®­îc quy ®Þnh râ trong luËt chèng khñng bè cña Hoa K× vµ theo LuËt b¶o hiÓm rñi ro khñng bè 2002 do tèng thèng Bush kÝ. C«ng ty B¶o hiÓm sÏ båi th­êng c¸c thiÖt h¹i cho c¶ bªn thø nhÊt vµ bªn thø ba bao gåm c¸c thiÖt h¹i vÒ d÷ liÖu, gi¸n ®o¹n kinh doanh. Rñi ro vÒ mÊt uy tÝn (Reputation) do c¸c nguyªn nh©n nh­ tÊn c«ng tõ chèi dÞch vô, bÞ lé th«ng tin c¸ nh©n cña kh¸ch hµng...C«ng ty B¶o hiÓm sÏ hç trî mét kho¶n tiÒn $50.000 mµ kh«ng cÇn mét ®iÒu kiÖn nµo c¶. Rñi ro bÞ ph¹t (Punitive, Examplary risks) hoÆc buéc ph¶i båi th­êng do c¸c ph¸n quyÕt cña toµ ¸n hay träng tµi. Rñi ro do bÞ khiÕu n¹i (Claim Risks) ®ßi båi th­êng vËt chÊt hoÆc phi vËt chÊt nh­ c«ng khai xin lçi, huÊn thÞ... Rñi ro bÞ tÊn c«ng (Computer Attacks Risks)vµo trang web hay m¹ng m¸y tÝnh nh­ truy cËp hoÆc sö dông tr¸i phÐp hÖ thèng m¸y tÝnh cña doanh nghiÖp, tÊn c«ng tõ chèi dÞch vô, nhiÔm c¸c lo¹i virus hoÆc s©u m¸y tÝnh. Rñi ro bÞ mÊt c¾p (Physical Theft of Data) bÞ mÊt c¾p c¸c hÖ thèng maý tÝnh hay phÇn cøng cã chøa c¸c th«ng tin quan träng, c¸c hÖ thèng xö lý giao dÞch... Rñi ro th­ëng tiÒn (Crimminal Rewards Risk)cho nh÷ng th«ng tin hay viÖc truy b¾t hay buéc téi nh÷ng kÎ téi ph¹m tin häc…C«ng ty B¶o hiÓm sÏ tr¶ tèi ®a $50.000 cho rñi ro nµy mét c¸ch v« ®iÒu kiÖn. HiÖn nay, s¶n phÈm b¶o hiÓm AIG NetAdvantage SuiteTM chia ra lµm 7 lo¹i s¶n phÈm víi c¸c lo¹i rñi ro ®­îc b¶o hiÓm kh¸c nhau. Bªn c¹nh ®ã, AIG cßn cung cÊp miÔn phÝ nh÷ng dÞch vô kh¸c víi chÊt l­îng cao cho ng­êi mua b¶o hiÓm nh­ Ch­¬ng tr×nh ®¸nh gi¸ qua Internet hoÆc t¹i chç vÒ møc ®é an ninh m¹ng cña doanh nghiÖp theo tiªu chuÈn KiÓm tra an ninh m¹ng ISO 177799. Ch­¬ng tr×nh nµy ®­îc ¸p dông cho doanh nghiÖp ngay c¶ khi hä kh«ng mua B¶o hiÓm. Thªm vµo ®ã lµ Ban cè vÊn kÜ thuËt cña AIG còng lu«n s½n sµng phôc vô cho tÊt c¶ c¸c kh¸ch hµng. Ban cè vÊn nµy ®Õn tõ c¸c h·ng b¶o mËt hµng ®Çu trªn thÕ giíi. Ngoµi ra, AIG cßn b¸n b¶o hiÓm cho nh÷ng rñi ro ®Æc thï cña tõng doanh nghiÖp víi c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm riªng. 3.Thñ tôc mua b¶o hiÓm C¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®Òu t¹o mäi ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã nhu cÇu ®­îc tiÕp cËn ®­îc c¸c dÞch vô b¶o hiÓm cã tÝnh ®Æc thï nµy. §èi víi AIG, mäi thñ tôc lµ hÕt søc ®¬n gi¶n, kh¸ch hµng cã thÓ mua b¶o hiÓm qua m¹ng Internet t¹i Website: www.aignetadvantage.com cña h·ng hoÆc göi ®¬n yªu cÇu tíi h·ng qua ®­êng b­u ®iÖn MÉu ®¬n yªu cÇu mua b¶o hiÓm ®­îc kÌm ë phÇn phô lôc . Tãm l¹i, viÖc mua b¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gåm c¸c b­íc sau: B­íc 1: Doanh nghiÖp muèn mua b¶o hiÓm göi ®¬n yªu cÇu tíi c«ng ty B¶o hiÓm. B­íc 2: C«ng ty B¶o hiÓm liªn l¹c ®Ó s¾p xÕp lÞch lµm viÖc vµ ®µm ph¸n chi tiÕt. B­íc 3: C«ng ty B¶o hiÓm sÏ cö chuyªn gia ®Õn ®¸nh gi¸ møc ®é rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña toµn bé doanh nghiÖp. B­íc 4: Doanh nghiÖp dùa trªn b¶n ®¸nh gi¸ rñi ro ®Ó yªu cÇu lo¹i s¶n phÈm b¶o hiÓm, ®ång thêi c«ng ty B¶o hiÓm t­ vÊn lùa chän lo¹i s¶n phÈm phï hîp nhÊt hoÆc cã b¶o hiÓm nh÷ng rñi ro riªng. B­íc 5: Hai bªn chÝnh thøc kÝ kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm MÉu hîp ®ång b¶o hiÓm ®­îc kÌm ë phÇn phô lôc . 4.C¸ch tÝnh phÝ b¶o hiÓm, giíi h¹n tr¸ch nhiÖm, thêi h¹n tr¸ch nhiÖm §èi víi B¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö th× viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ b¶o hiÓm lµ mét c«ng viÖc hÕt søc khã kh¨n. Bëi tµi s¶n hay ®èi t­îng ®­îc b¶o hiÓm l¹i lµ nh÷ng tµi s¶n phi vËt chÊt vµ cã gi¸ trÞ lu«n biÕn ®æi. Tuy nhiªn, ®iÒu mµ c¶ hai bªn mua B¶o hiÓm vµ bªn b¸n B¶o hiÓm quan t©m h¬n lµ c¸c lo¹i rñi ro ®­îc b¶o hiÓm, giíi h¹n tr¸ch nhiÖm vµ thêi h¹n tr¸ch nhiÖm. Do vËy, viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ b¶o hiÓm lµ viÖc kh«ng cÇn thiÕt n÷a. 4.1 PhÝ b¶o hiÓm PhÝ b¶o hiÓm lµ kho¶n tiÒn mµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ph¶i tr¶ cho ng­êi b¶o hiÓm ®Ó ®­îc båi th­êng khi cã tæn thÊt x¶y ra do c¸c rñi ro mµ hai bªn ®· tho¶ thuËn g©y nªn. PhÝ B¶o hiÓm th­êng ®­îc tÝnh to¸n trªn c¬ së x¸c suÊt cña nh÷ng rñi ro g©y ra tæn thÊt hoÆc trªn c¬ së thèng kª tæn thÊt nh»m ®¶m b¶o trang tr¶i tiÒn båi th­êng vµ cßn cã l·i. §èi víi B¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö, c¸c c«ng ty B¶o hiÓm th­êng dùa trªn nh÷ng kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ ®Ó chia ho¹t ®éng cña ng­êi mua B¶o hiÓm thµnh ba nhãm ho¹t ®éng cã møc ®é rñi ro kh¸c nhau: ho¹t ®éng cã Ýt rñi ro, ho¹t ®éng cã møc ®é rñi ro trung b×nh vµ ho¹t ®éng cã møc ®é rñi ro cao. §ång thêi, c«ng ty B¶o hiÓm cßn x¸c ®Þnh x¸c suÊt cho hai lo¹i rñi ro chÝnh lµ rñi ro båi th­êng cho bªn thø nhÊt vµ rñi ro båi th­êng cho bªn thø ba. X¸c suÊt rñi ro båi th­êng cho bªn thø nhÊt dùa trªn x¸c suÊt cña c¸c rñi ro ®· ®­îc thèng kª nh­ vÒ x¸c suÊt bÞ ®ét nhËp, x¸c suÊt bÞ ¨n c¾p th«ng tin...X¸c suÊt båi th­êng cho bªn thø ba ®­îc tÝnh trªn tØ lÖ khiÕu n¹i ®èi víi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm hoÆc c¸c doanh nghiÖp cïng ngµnh víi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. Tæng hîp hai yÕu tè trªn mµ c«ng ty B¶o hiÓm vµ doanh nghiÖp mua B¶o hiÓm cã thÓ ®µm ph¸n vµ ®­a ra møc tØ lÖ phÝ hîp lÝ cho c¶ hai bªn. Theo thèng kª cña h·ng T­ vÊn rñi ro Betterley cña Hoa K× th× møc tØ lÖ phÝ B¶o hiÓm th­êng dao ®éng tõ møc thÊp nhÊt lµ 10% cho ®Õn møc tèi ®a 20%. 4.2 Giíi h¹n tr¸ch nhiÖm Giíi h¹n tr¸ch nhiÖm lµ sè tiÒn tèi ®a mµ c«ng ty B¶o hiÓm båi th­êng cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm khi tæn thÊt x¶y ra do nh÷ng rñi ro mµ hai bªn tho¶ thuËn g©y ra. Trong c¸c hîp ®ång B¶o hiÓm th× ng­êi mua B¶o hiÓm ®­îc lùa chän viÖc tho¶ thuËn giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cho tõng lo¹i rñi ro hoÆc tho¶ thuËn møc giíi h¹n tr¸ch nhiÖm tèi ®a. Nh×n chung, c¸c c«ng ty B¶o hiÓm ®Òu ®­a ra møc tr¸ch nhiÖm tèi ®a cã thÓ më réng tíi 20-30% giíi h¹n tr¸ch nhiÖm tèi ®a. C¸c h·ng B¶o hiÓm AIG, Chubb vµ Zurich cã møc giíi h¹n tr¸ch nhiÖm kh¸ cao lµ 25 triÖu USD, trong khi h·ng St.Paul vµ Loyld’s lµ 10 triÖu USD vµ 7,5 triÖu EURO. Tuy nhiªn, chØ cã AIG lµ ®­a ra møc giíi h¹n tr¸ch nhiÖm tèi ®a më réng thªm 50 triÖu USD, n©ng møc tæng giíi h¹n tr¸ch nhiÖm tèi ®a cña h·ng nµy lªn tíi 75 triÖu USD. §iÒu nµy cho thÊy kh¶ n¨ng tµi chÝnh dåi dµo cña tËp ®oµn tµi chÝnh AIG, mét ®iÓm hÊp dÉn ®èi víi nhiÒu kh¸ch hµng quèc tÕ. 4.3 Thêi h¹n tr¸ch nhiÖm Thêi h¹n tr¸ch nhiÖm cña tõng h·ng B¶o hiÓm còng thÓ hiÖn sù hÊp dÉn cña s¶n phÈm B¶o hiÓm ®èi víi kh¸ch hµng. §a sè thêi h¹n tr¸ch nhiÖm cña c¸c h·ng B¶o hiÓm ®Òu lín h¬n thêi h¹n cã hiÖu lùc cña hîp ®ång B¶o hiÓm. Riªng ®èi víi AIG th× thêi h¹n tr¸ch nhiÖm cña ng­êi B¶o hiÓm cßn kÐo dµi thªm 60 ngµy sau khi hîp ®ång B¶o hiÓm hÕt thêi h¹n, víi ®iÒu kiÖn hîp ®ång hÕt thêi h¹n kh«ng ph¶i do c¸c nguyªn nh©n nh­ vi ph¹m hîp ®ång hay hµnh vi kh«ng nép phÝ B¶o hiÓm cña ng­êi mua B¶o hiÓm hay hµnh vi chñ ®éng huû hîp ®ång cña ng­êi mua B¶o hiÓm. Thêi h¹n tr¸ch nhiÖm ®­îc tÝnh tõ 12 giê ngµy hîp ®ång B¶o hiÓm quy ®Þnh thêi h¹n B¶o hiÓm cã hiÖu lùc tíi 12 giê ngµy hîp ®ång B¶o hiÓm quy ®Þnh kÕt thóc hiÖu lùc thêi h¹n B¶o hiÓm theo giê tiªu chuÈn cña ®Þa chØ ng­êi ®­îc B¶o hiÓm. 5.KhiÕu n¹i, gi¸m ®Þnh tæn thÊt vµ båi th­êng 5.1 KhiÕu n¹i: §a sè c¸c h·ng B¶o hiÓm ®Òu yªu cÇu c¸c khiÕu n¹i cña kh¸ch hµng ph¶i lµm b»ng v¨n b¶n vµ göi tíi cho h·ng B¶o hiÓm hoÆc chi nh¸nh hoÆc ®¹i lÝ cña h·ng B¶o hiÓm hoÆc n¬i ®­îc quy ®Þnh trong hîp ®ång B¶o hiÓm trong thêi h¹n B¶o hiÓm cßn hiÖu lùc. §èi víi nh÷ng khiÕu n¹i cña bªn thø ba ®èi víi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm th× ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ph¶i th«ng b¸o cho h·ng B¶o hiÓm trong vßng 30 ngµy tõ khi bÞ khiÕu n¹i b»ng v¨n b¶n hoÆc 30 ngµy sau khi thêi h¹n B¶o hiÓm kÕt thóc. Bªn c¹nh ®ã ng­êi ®­îc b¶o hiÓm cßn ph¶i th«ng b¸o cho h·ng B¶o hiÓm nh÷ng kh¶ n¨ng bÞ kiÖn hoÆc khiÕu n¹i ®Ó h·ng B¶o hiÓm cã thÓ kÞp thêi gióp ®ì vµ h¹n chÕ tæn thÊt. 5.2 Gi¸m ®Þnh tæn thÊt: ViÖc gi¸m ®Þnh tæn thÊt lµ mét trong nh÷ng c«ng viÖc quan träng nhÊt nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi cña c¶ hai bªn, ®Æc biÖt lµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. Khi kÝ kÕt hîp ®ång B¶o hiÓm hÇu nh­ c¸c h·ng B¶o hiÓm ®Òu ®Ò nghÞ bªn mua B¶o hiÓm lùa chän mét ban cè vÊn ®Ó gi¸m ®Þnh tæn thÊt khi tæn thÊt x¶y ra. Tuy nhiªn, sù lùa chän nµy th­êng n»m trong nh÷ng c«ng ty t­ vÊn rñi ro mµ h·ng B¶o hiÓm cã quan hÖ tèt vµ g¾n bã. Do vËy, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm th­êng chØ ®­îc phÐp lùa chän c¸c c«ng ty t­ vÊn mµ h·ng B¶o hiÓm ®­a ra vµ chÊp thuËn. Ch¼ng h¹n nh­ AIG th­êng ®Ò nghÞ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm lùa chän c¸c c«ng ty t­ vÊn cña MÜ nh­ Betterley Risks Consultant Corp. . 5.3 Båi th­êng: ViÖc båi th­êng cho ng­êi ®­îc B¶o hiÓm ®­îc tiÕn hµnh ngay sau khi cã kÕt qu¶ gi¸m ®Þnh tæn thÊt vµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm kh«ng cã khiÕu n¹i g× vÒ kÕt qu¶ gi¸m ®Þnh ®ã. Sau khi båi th­êng mµ thêi h¹n B¶o hiÓm vÉn ch­a kÕt thóc th× hîp ®ång B¶o hiÓm vÉn cßn hiÖu lùc cho ®Õn ngµy kÕt thóc thêi h¹n B¶o hiÓm ®­îc nªu râ trong hîp ®ång B¶o hiÓm. 6. Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn l­u ý khi tham gia b¶o hiÓm rñi ro trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö Rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö rÊt ®a d¹ng vµ lu«n biÕn ®æi theo sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin. H¬n n÷a, mçi mét doanh nghiÖp ®Òu cã nh÷ng ®Æc thï kinh doanh kh¸c nhau, do vËy nh÷ng rñi ro mµ hä ph¶i ®èi mÆt còng cã nh÷ng kh¸c biÖt. Sù cÇn thiÕt ph¶i tham gia vµo B¶o hiÓm cho c¸c rñi ro Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· hÕt søc râ rµng. Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ thËt sù an toµn tr­íc c¸c rñi ro vµ khai th¸c hiÖu qu¶ B¶o hiÓm trong c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro, doanh nghiÖp cÇn l­u ý tíi rÊt nhiÒu vÊn ®Ò. 6.1Tr¸nh b¶o hiÓm cho nh÷ng rñi ro kh«ng cÇn thiÕt HÇu hÕt c¸c c«ng ty B¶o hiÓm cã lo¹i s¶n phÈm B¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Òu lo¹i trõ nh÷ng rñi ro cã tÝnh vËt lý nh­ lò lôt, sÐt ®¸nh, ch¸y næ, chËp ®iÖn...hay c¸c rñi ro kh¸c nh­ rñi ro mµ ng­êi ®­îc B¶o hiÓm bÞ mét ng­êi ®­îc b¶o hiÓm kh¸c lµ kh¸ch hµng cña cïng mét h·ng B¶o hiÓm kiÖn, hay rñi ro do lçi cña nh©n viªn, rñi ro do ¸p chÕ cña chÝnh quyÒn ...§Ó ®­îc b¶o hiÓm tr­íc c¶ nh÷ng rñi ro nµy th× ng­êi ®­îc b¶o hiÓm cÇn ®µm ph¸n riªng vµ ph¶i tr¶ phÝ B¶o hiÓm cao h¬n rÊt nhiÒu. Tuy nhiªn, nh÷ng rñi ro trªn hÇu nh­ l¹i cã thÓ cã ë trong lo¹i h×nh B¶o hiÓm truyÒn thèng cho mét doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Do vËy, viÖc mua B¶o hiÓm rñi ro Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho nh÷ng rñi ro ®ã lµ ®iÒu hÕt søc l·ng phÝ. Nh÷ng h·ng B¶o hiÓm rñi ro Th­¬ng m¹i ®iÖn tö hÇu nh­ chÝnh lµ c¸c h·ng B¶o hiÓm truyÒn thèng, nªn hä lµm thÕ còng chÝnh lµ ®Ó duy tr× B¶o hiÓm truyÒn thèng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Doanh nghiÖp cÇn tÝnh to¸n ®Ó mua cã thÓ lµ hai lo¹i B¶o hiÓm nh­ng hiÖu qu¶ vÉn cao h¬n so víi viÖc mua mét lo¹i h×nh B¶o hiÓm nh­ng víi phÝ B¶o hiÓm cao mµ còng kh«ng b¶o hiÓm hÕt nh÷ng rñi ro mµ doanh nghiÖp ph¶i ®èi mÆt. 6.2.Lùa chän c«ng ty b¶o hiÓm vµ mÉu hîp ®ång b¶o hiÓm ViÖc lùa chän c«ng ty B¶o hiÓm còng lµ mét viÖc hÕt søc quan träng trong c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro. C¸c tiªu chuÈn ®Ó lùa chän mét h·ng B¶o hiÓm phï hîp víi yªu cÇu cña doanh nghiÖp bao gåm: Uy tÝn, kh¶ n¨ng tµi chÝnh, møc ®é chuyªn s©u trong viÖc cung cÊp s¶n phÈm B¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö, c¸c hç trî, ph¹m vi kinh doanh... cña h·ng B¶o hiÓm. Ta h·y thö lÊy hai h·ng B¶o hiÓm næi tiÕng lµ AIG cña MÜ vµ Loyld’s cña Anh quèc. C¸c tiªu chuÈn AIG NetAdvantge SuiteTM EsuranceTM (Loyld’s) Uy tÝn Trªn toµn cÇu Chñ yÕu tËp trung ë Ch©u ¢u Kh¶ n¨ng tµi chÝnh Hïng m¹nh nhÊt trong sè c¸c c«ng ty B¶o hiÓm quèc tÕ Võa ph¶i Kh¶ n¨ng chuyªn s©u Chuyªn nghiÖp Ch­a chuyªn nghiÖp (s¶n phÈm kh«ng ®a d¹ng, hÊp dÉn) C¸c hç trî RÊt nhiÒu ChØ ®¬n thuÇn cung cÊp s¶n phÈm b¶o hiÓm Giíi h¹n tr¸ch nhiÖm Giíi h¹n tr¸ch nhiÖm tèi ®a lµ 75 triÖu USD Giíi h¹n tr¸ch nhiÖm tèi ®a lµ 20triÖu USD Nh­ vËy, râ rµng viÖc lùa chän h·ng AIG lµ mét ®iÒu hiÓn nhiªn. Song, c¸c hîp ®ång B¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö th­êng ®­îc coi lµ c¸c hîp ®ång cã rµng buéc chÆt chÏ víi c¸c hîp ®ång B¶o hiÓm truyÒn thèng cña doanh nghiÖp. Do ®ã, nÕu doanh nghiÖp ®· mua B¶o hiÓm truyÒn thèng cña h·ng nµy th× còng th­êng mua B¶o hiÓm rñi ro Th­¬ng m¹i ®iÖn tö víi chÝnh h·ng ®ã. H¬n n÷a, do doanh thu B¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn toµn cÇu vÉn cßn ch­a ®¸ng kÓ nªn sù c¹nh tranh gi÷a c¸c h·ng vÉn ch­a quyÕt liÖt. ViÖc lùa chän mÉu hîp ®ång B¶o hiÓm còng cã vai trß rÊt quan träng. Th­êng th× c¸c hîp ®ång mÉu cña h·ng B¶o hiÓm còng t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kho¶n nh­ng ®«i khi l¹i kh«ng phï hîp víi doanh nghiÖp cã nh÷ng ®Æc thï riªng biÖt. Doanh nghiÖp cÇn lùa chän mét mÉu hîp ®ång tr­íc hÕt lµ ph¶i rÎ nhÊt, ®ñ c¸c rñi ro mµ doanh nghiÖp cã thÓ gÆp ph¶i vµ kh«ng lo¹i trõ qu¸ nhiÒu nh÷ng rñi ro mµ doanh nghiÖp ch­a mua B¶o hiÓm ë c¸c hîp ®ång B¶o hiÓm truyÒn thèng. 6.3.Yªu cÇu sù hç trî cña c«ng ti b¶o hiÓm C¸c h·ng B¶o hiÓm lu«n cã nh÷ng quan hÖ hÕt søc g¾n bã víi c¸c c«ng ty an ninh m¹ng vµ c¸c h·ng luËt næi tiÕng. Sù g¾n bã nµy ®¶m b¶o quyÒn lîi cho tÊt c¶ c¸c bªn. Do vËy, khi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm sö dông c¸c dÞch vô cña nh÷ng ®èi t¸c cña h·ng B¶o hiÓm th× hä lu«n cã ®­îc sù ­u tiªn vµ hç trî tõ chÝnh h·ng B¶o hiÓm. C¸c hç trî nµy ®­îc h·ng B¶o hiÓm cam kÕt víi kh¸ch hµng nh­ ®¸nh gi¸ vÒ møc ®é rñi ro cña hÖ thèng m¸y tÝnh cña kh¸ch hµng, t­ vÊn vÒ ph¸p lý nh»m tr¸nh nh÷ng kiÖn tông kh«ng cÇn thiÕt, ®µo t¹o nh©n lùc vµ trî gióp vÒ kÜ thuËt 24/24 giê... Nh÷ng hç trî nµy võa cã t¸c dông gãp phÇn gióp doanh nghiÖp mua B¶o hiÓm h¹n chÕ rñi ro x¶y ra, ®ång thêi gióp cho h·ng B¶o hiÓm n¾m ch¾c t×nh h×nh rñi ro cña c¸c kh¸ch hµng vµ tr¸nh ®­îc nguy c¬ ph¶i båi th­êng. 6.4.Lùa chän luËt ®iÒu chØnh LuËt ®iÒu chØnh c¸c hîp ®ång B¶o hiÓm th­êng ®­îc lùa chän luËt n¬i kÝ kÕt hoÆc n¬i hîp ®ång B¶o hiÓm cã hiÖu lùc. Tuy nhiªn, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã ph¹m vi kinh doanh trªn toµn cÇu th× viÖc lùa chän luËt ®iÒu chØnh còng cÇn ph¶i mÒm dÎo nh÷ng kh«ng kÐm chÆt chÏ. §«i khi viÖc lùa chän luËt quèc gia cña ng­êi ®­îc B¶o hiÓm kh«ng ph¶i lµ mét ph­¬ng ¸n tèt v× cã thÓ quèc gia cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ch­a cã luËt vÒ lo¹i h×nh b¶o hiÓm nµy hoÆc quy ®Þnh kh«ng cô thÓ vµ chi tiÕt. Do vËy, tèt nhÊt ng­êi mua B¶o hiÓm nªn l­êng tr­íc mäi t×nh huèng cã thÓ x¶y ra ®Ó ®­a vµo trong hîp ®ång. 6.5 L­u ý ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia b¶o hiÓm c¸c rñi ro trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay vÉn ch­a thùc sù quan t©m ®Õn Th­¬ng m¹i ®iÖn tö hoÆc cã th× chØ ë møc ®é rÊt thÊp. Do vËy, lo¹i h×nh B¶o hiÓm nµy vÉn ch­a xuÊt hiÖn t¹i ViÖt Nam, mÆc dï ®· cã kh«ng Ýt doanh nghiÖp gÆp ph¶i c¸c rñi ro lo¹i nµy vµ bÞ thiÖt h¹i do nh÷ng rñi ro nµy g©y nªn. Trong nh÷ng n¨m tíi Th­¬ng m¹i ®iÖn tö tÊt yÕu sÏ ph¸t triÓn rÊt m¹nh t¹i n­íc ta, ®ång thêi nh÷ng rñi ro mµ c¸c doanh nghiÖp gÆp ph¶i khi tham gia vµo Th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng cµng ngµy ®a d¹ng. Trong hiÖn t¹i, cã thÓ kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ViÖt Nam cÇn thiÕt ph¶i mua lo¹i b¶o hiÓm nµy, nh­ng trong t­¬ng lai hä cÇn cã mét ch­¬ng tr×nh qu¶n trÞ rñi ro hiÖu qu¶ mµ lÊy viÖc tham gia B¶o hiÓm lµm nßng cèt. KÕt luËn HiÖn nay, kh«ng mét quèc gia nµo kh«ng chÞu t¸c ®éng cña c«ng nghÖ th«ng tin, vµ còng kh«ng mét lÜnh vùc ®êi sèng x· héi nµo kh«ng n»m ngoµi ph¹m vi t¸c ®éng cña c«ng nghÖ th«ng tin. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· ra ®êi nhê vµo sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña c«ng nghÖ th«ng tin. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· thay ®æi rÊt nhiÒu c¸c ph­¬ng thøc th­¬ng m¹i truyÒn thèng, ®ång thêi gãp thóc ®Èy sù l­u th«ng cña hµng ho¸ trªn toµn thÕ giíi. Nãi ®Õn Th­¬ng m¹i ®iÖn tö, ng­êi ta th­êng nghÜ ngay tíi nh÷ng lîi Ých, nh÷ng c¬ héi kinh doanh mµ nã ®em l¹i. Tuy nhiªn, kinh doanh trªn m¹ng Internet l¹i lu«n tiÒm Èn nh÷ng rñi ro mµ kh«ng doanh nghiÖp nµo cã thÓ tr¸nh khái nÕu tiÕn hµnh Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Nh÷ng rñi ro nµy rÊt ®a d¹ng vµ lu«n biÕn ®æi, chóng cã thÓ ®Æt doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo nh÷ng t×nh thÕ hÕt søc hiÓm nghÌo cã thÓ dÉn tíi ph¸ s¶n ( nh­ tr­êng hîp cña c«ng ty cung cÊp dÞch vô Internet Cloud Nine cña Anh quèc). Tuy vËy, nÕu rñi ro tån t¹i th× sÏ cã c¸ch ®Ó ng¨n ngõa, h¹n chÕ tæn th©t cho chóng g©y ra. §ã lµ c¸c ch­¬ng tr×nh qu¶n trÞ rñi ro mµ hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi ®ang ¸p dông. Trong c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro th× tham gia mua B¶o hiÓm cho nh÷ng rñi ro mµ doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã nguy c¬ gÆp ph¶i lµ mét nh©n tè cã tÝnh cèt lâi. B¶o hiÓm rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö chÝnh lµ mét gi¶i ph¸p cã tÝnh quyÕt ®Þnh tíi c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro cña doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Do vËy, ®Ó cã thÓ an toµn trong qu¸ tr×nh kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ khai th¸c mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt lo¹i h×nh B¶o hiÓm ®Æc thï nµy. §ã kh«ng ph¶i lµ mét c«ng viÖc dÔ dµng nh­ng l¹i cã tÝnh sèng cßn víi nh÷ng doanh nghiÖp nµy. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh “B¶o hiÓm trong kinh doanh”-Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng. “C¸c biÖn ph¸p phßng chèng rñi ro trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö”-PGS.TS NguyÔn Nh­ TiÕn- T¹p chÝ th­¬ng m¹i: www.tapchithuongmai.com Giao dÞch Th­¬ng m¹i ®iÖn tö : Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n. TS.NguyÔn V¨n Minh-TrÇn Hoµi Nam, NXB ChÝnh trÞ Quèc Gia Th­¬ng m¹i ®iÖn tö – NXB Giao th«ng 2001 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho doanh nghiÖp-TrÞnh Lª Nam, N.P Tr­êng Sinh, NXB Khoa häc vµ kÜ thuËt. Nh÷ng tªn c­íp trªn m¹ng Internet, NXB C«ng An Nh©n d©n 2000 www.oecd.org/ecommerce www.unctad.org/ecommerce www.epolicyinsitute.com www.aignetadvantage.com www.cfunderwriting.com www.pcworld.com www.internetnews.com Mét sè t¹p chÝ, trang web chuyªn ngµnh kh¸c. ._.