Báo cáo Tìm hiểu giai đoạn kết thúc Kiểm toán tài chính do Công ty Kiểm toán và dịch vụ tin học AISC thực hiện

Lêi më ®Çu Song song víi sù ph¸t triÓn cña nÒn khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, nÒn kinh tÕ thÕ giíi còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn, bé mÆt kinh tÕ thÕ giíi nãi chung còng nh­ tõng quèc gia nãi riªng ®ang tõng ngµy thay da ®æi thÞt. Vµ tÊt nhiªn trong sè c¸c quèc gia ®ã còng ph¶i kÓ ®Õn ViÖt Nam, sù héi nhËp kinh tÕ m¹nh mÏ vµo ®Çu thËp kû 90 cña thÕ kû XX ®· gióp nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cã sù biÕn chuyÓn râ rÖt, nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nÒn kinh tÕ më, nÒn kinh tÕ ®a thµnh phÇn ®· ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc míi. Tr­íc yªu cÇu cÊp thiÕt cña nÒn kinh tÕ 1991 ho¹t ®éng KT ®· ra ®êi ë ViÖt Nam. KT ®· ngµy cµng kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ thÕ cña m×nh vµ ®· nhanh chãng trë thµnh mét nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu cña nÒn kinh tÕ. Cho tíi ngµy nay ®· cã rÊt nhiÒu CT KT ®· ra ®êi ë ViÖt Nam: c¸c CT KT néi ®Þa, c¸c CT KT liªn doanh víi n­íc ngoµi... Ho¹t ®éng KT ®­îc më réng tõ KT ®éc lËp ®Õn ho¹t ®éng KT nhµ n­íc vµ KT néi bé. C«ng ty kiÓm to¸n vµ dÞch vô tin häc (AISC) còng lµ mét trong sè c¸c CT KT ®éc lËp ra ®êi sím nhÊt ë ViÖt Nam, víi bÒ dµy lÞch sö cïng víi ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn cã sù am hiÓu vµ tr×nh ®é cao trªn c¸c lÜnh vùc: KÕ to¸n, KiÓm to¸n, Qu¶n lý tµi chÝnh, tin häc... nªn AISC cã mét tiÕng nãi rÊt lín trªn thÞ tr­êng dÞch vô KiÓm to¸n ë ViÖt Nam. AISC ®· ®em l¹i lßng tin cho nh÷ng kh¸ch hµng cña m×nh, chÝnh v× vËy uy tÝn cña AISC ngµy cµng ®­îc n©ng cao vµ thu hót ®­îc mét l­îng kh¸ch hµng rÊt lín. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng BCKT vÒ BCTC lµ kÕt qu¶ cuèi cïng cña thÓ hiÖn ý kiÕn nhËn xÐt cña KTV vÒ toµn bé c¸c th«ng tin tµi chÝnh KÕ to¸n cña DN ®­îc KiÓm to¸n. §©y lµ v¨n b¶n ®­îc tr×nh bµy mét c¸ch râ rµng, m¹ch l¹c nhÊt vÒ toµn bé kÕt qu¶, chÊt l­îng vµ toµn bé c«ng viÖc ®· thùc hiÖn trong cuéc KT, nãi c¸ch kh¸c ®©y lµ s¶n phÈm cuèi cïng cña mét cuéc KT, nã cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh trong suèt c¶ mét qu¸ tr×nh KiÓm to¸n. NhËn thÊy ®­îc tÇm quan träng cña BCKT vÒ BCTC, ®­îc sù h­íng dÉn tËn t×nh cña TS Chu Thµnh vµ c¸c c¸n bé cña CT nªn trong qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i C«ng ty kiÓm to¸n vµ dÞch vô tin häc - AISC em ®· hoµn thµnh chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp víi ®Ò tµi ®Ò tµi: “T×m hiÓu giai ®o¹n kÕt thóc KiÓm to¸n BCTC do C«ng ty kiÓm to¸n vµ dÞch vô tin häc AISC thùc hiÖn”. Néi dung cña chuyªn ®Ò bao gåm ba ch­¬ng: Ch­¬ng I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ giai ®o¹n kÕt thóc KiÓm to¸n KiÓm to¸n BCTC. Ch­¬ng II. Thùc tÕ cña giai ®o¹n kÕt thóc KiÓm to¸n BCTC do AISC thùc hiÖn. Ch­¬ng III. Mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m gãp phÇn hoµn thiÖn c«ng t¸c tæ chøc giai ®o¹n kÕt thóc KiÓm to¸n BCTC do AISC thùc hiÖn. Ch­¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ giai ®o¹n kÕt thóc KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh 1. Kh¸i qu¸t s¬ bé vÒ KiÓm to¸n BCTC 1.1. KiÓm to¸n BCTC trong hÖ thèng KiÓm to¸n. Gi÷a KTBCTC víi toµn bé hÖ thèng KT cã mèi quan hÖ rÊt mËt thiÕt ®ã lµ mèi quan hÖ gi÷a c¸i chung vµ c¸i riªng, c¸i riªng n»m trong c¸i chung, song c¸i chung kh«ng bao trïm toµn bé c¸i riªng. Cô thÓ ®ã lµ: KTBCTC cïng víi c¸c lo¹i h×nh KT kh¸c cã chøc n¨ng chung lµ x¸c minh vµ bµy tá ý kiÕn, cã ®èi t­îng chung lµ ho¹t ®éng cÇn ®­îc KT vµ cã ph­¬ng ph¸p chung lµ KT chøng tõ vµ KT ngoµi chøng tõ. C«ng t¸c KT ®Òu ®­îc tæ chøc khoa häc theo tr×nh tù x¸c ®Þnh vµ ®­îc thùc hiÖn bëi ®éi ngò nh÷ng nhµ chuyªn m«n am hiÓu vµ vËn dông cã kinh nghiÖm c¸c ph­¬ng ph¸p KT vµo tõng ®èi t­îng cô thÓ trªn c¬ së ph¸p lý x¸c ®Þnh. ChÝnh quan hÖ nµy ®ßi hái h×nh thµnh KT liªn kÕt. Tuy nhiªn, KTBCTC lµ mét lo¹i h×nh cã ®Æc tr­ng tiªu biÓu. ChÝnh v× vËy KTBCTC cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng ngay trong c¸i chung vµ tõ c¸i chung vÒ chøc n¨ng, ®èi t­îng, ph­¬ng ph¸p ®Õn tæ chøc KT. 1.2. Kh¸i niÖm KiÓm to¸n BCTC. KiÓm to¸n cã gèc tõ Latinh lµ: AUDIT nghÜa lµ NGHE. Theo ®Þnh nghÜa cña liªn ®oµn KÕ to¸n quèc tÕ (International Federation of Accountants - IFAC) th×: “KiÓm to¸n lµ viÖc c¸c KTV ®éc lËp kiÓm tra vµ tr×nh bµy ý kiÕn cña m×nh vÒ b¶n BCTC”. Trong lêi më ®Çu khi gi¶i thÝch vÒ c¸c CMKT cña V­¬ng Quèc Anh ®· ®­a ra kh¸i niÖm: “KT lµ sù kiÓm tra ®éc lËp vµ lµ sù bµy tá ý kiÕn vÒ nh÷ng b¶n khai tµi chÝnh cña mét DN do KTV ®­îc bæ nhiÖm ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc ®ã theo ®óng víi bÊt cø nghÜa vô ph¸p lý cã liªn quan”. Theo tiÕn sÜ Rober N. Anthony, gi¸o s­ tr­êng §¹i häc Harvard (Mü): “KiÓm to¸n lµ viÖc xem xÐt, kiÓm tra c¸c c«ng viÖc ghi chÐp KÕ to¸n bëi c¸c KÕ to¸n viªn c«ng céng (®­îc thõa nhËn ®éc lËp vµ ë bªn ngoµi tæ chøc ®­îc kiÓm tra)”. Cßn Alvin Aren, gi¸o s­ KT tr­êng §¹i häc Missigan th× ®Þnh nghÜa: “KT lµ qu¸ tr×nh c¸c chuyªn gia ®éc lËp, cã kü n¨ng nghiÖp vô, thu thËp, ®¸nh gi¸ c¸c b»ng chøng vÒ c¸c th«ng tin cã thÓ ®Þnh l­îng ®­îc cña mét DN, víi môc ®Ých x¸c ®Þnh vµ B¸o c¸o vÒ t­¬ng quan gi÷a c¸c th«ng tin nµy víi c¸c chuÈn mùc ®­îc thiÕt lËp”. KiÓm to¸n míi thùc sù xuÊt hiÖn vµ ®­îc c«ng nhËn ë ViÖt Nam tõ n¨m 1991. Trong qóa tr×nh sö dông vÉn ch­a thèng nhÊt ®­îc kh¸i niÖm KiÓm to¸n, nh­ng nh×n chung “KiÓm to¸n” ®­îc ph¶n ¸nh trªn ba quan ®iÓm: Quan ®iÓm hiÖn ®¹i vÒ KT: trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, KT kh«ng chØ giíi h¹n ë KiÓm to¸n BCTC mµ cßn th©m nhËp vµo nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau, v× vËy theo quan ®iÓm nµy, ph¹m vi KiÓm to¸n bao gåm c¸c lÜnh vùc chñ yÕu sau: KiÓm to¸n qui t¾c, KiÓm to¸n hiÖu qu¶, KiÓm to¸n th«ng tin, KiÓm to¸n hiÖu n¨ng. Quan ®iÓm KT truyÒn thèng: KT lµ sù kiÓm tra ®éc lËp vµ lµ sù bµy tá ý kiÕn vÒ nh÷ng b¶n khai tµi chÝnh do KTV ®éc lËp thùc hiÖn theo ®óng víi bÊt cø nghÜa vô ph¸p ®Þnh nµo cã liªn quan. Quan ®iÓm cò vÒ KT trong thêi kú bao cÊp: KT ®ång nghÜa víi kiÓm tra KÕ to¸n, lµ mét chøc n¨ng cña KÕ to¸n; nghÜa lµ rµ so¸t th«ng tin tõ chøng tõ KÕ to¸n ®Õn tæng hîp c©n ®èi KÕ to¸n. Nh­ vËy, ta cã thÓ thÊy r»ng tuy cã nhiÒu kh¸i niÖm nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ KT nh­ng b¶n chÊt cña KT kh«ng hÒ thay ®æi, néi dung cña c¸c quan niÖm kh«ng hoµn toµn ®èi lËp nhau mµ ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña thùc tiÔn vµ lÝ luËn cña KT. Vµ KTBCTC mang nh÷ng nÐt chung nhÊt, ®Æc thï nhÊt cña KiÓm to¸n. Nh÷ng kh¸i niÖm nªu trªn còng chÝnh lµ nh÷ng ®Þnh nghÜa vÒ KTBCTC. Tãm l¹i cã thÓ ®Þnh nghÜa kh¸i qu¸t vÒ KTBCTC nh­ sau: “KiÓm to¸n BCTC lµ ho¹t ®éng x¸c minh vµ bµy tá ý kiÕn vÒ tÝnh trung thùc hîp lý cña b¶n khai tµi chÝnh còng nh­ viÖc c¸c b¶n khai tµi chÝnh nµy cã ®­îc lËp phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c, c¸c CMKT ®­îc chÊp nhËn réng r·i hay kh«ng”. 1.3. §èi t­îng KiÓm to¸n BCTC. §èi t­îng KT tµi chÝnh lµ hÖ thèng c¸c b¶ng khai tµi chÝnh: BCTC, B¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch, C«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n, b¶ng kª khai và trong số này quan trọng nhất lµ BCTC. Trong hÖ thèng CMKT ViÖt Nam ChuÈn mùc sè 200 ®· ®Þnh nghÜa: “BCTC lµ hÖ thèng B¸o c¸o ®­îc lËp theo ChuÈn mùc vµ chÕ ®é KÕ to¸n hiÖn hµnh (hoÆc ®­îc chÊp nhËn) ph¶n ¸nh c¸c th«ng tin kinh tÕ, tµi chÝnh chñ yÕu cña ®¬n vÞ”. Cßn, B¶ng khai tµi chÝnh bao gåm nh÷ng b¶n kª khai cã tÝnh chÊt ph¸p lý kh¸c nhau nh­ B¶ng kª khai tµi s¶n c¸ nh©n, b¶ng kª khai tµi s¶n ®Æc biÖt, c¸c b¶ng khai theo yªu cÇu riªng cña chñ ®Çu t­... C¸c b¶ng kª khai nµy ®Òu chøa ®ùng nh÷ng th«ng tin lËp ra t¹i mét thêi ®iÓm cô thÓ trªn c¬ së nh÷ng tµi liÖu KÕ to¸n tæng hîp vµ chi tiÕt dùa theo nh÷ng quy t¾c cô thÓ x¸c ®Þnh. Do vËy mét th«ng tin chøa ®ùng trong mçi b¶ng khai tµi chÝnh trªn mét kho¶n môc cô thÓ ®Òu mang trong m×nh nã nhiÒu mèi quan hÖ theo nh÷ng h­íng kh¸c nhau: gi÷a kho¶n môc nµy víi kho¶n môc cã liªn quan kh¸c, gi÷a sè tiÒn ghi trªn kho¶n môc víi sè d­ hoÆc sè ph¸t sinh cña c¸c tµi kho¶n t­¬ng øng, gi÷a th«ng tin trªn tõng lo¹i kho¶n môc víi c¸c quy t¾c x¸c lËp chóng... Nh­ vËy khi nãi ®èi t­îng KiÓm to¸n Tµi chÝnh lµ c¸c B¶ng khai tµi chÝnh lµ nãi ®Õn quan hÖ trùc tiÕp. Trªn c¶ lý luËn còng nh­ thùc tÕ, ®Ó x¸c minh vµ bµy tá ý kiÕn vÒ B¶n khai tµi chÝnh, KTBCTC kh«ng thÓ t¸ch rêi c¸c tµi liÖu KÕ to¸n, c¸c ho¹t ®éng kinh doanh vµ tæ chøc qu¶n lý cña ®¬n vÞ nh»m x¸c minh cô thÓ ®é tin cËy tõng kho¶n môc còng nh­ mèi quan hÖ kinh tÕ chøa ®ùng trong c¸c sè d­, trong c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh c¸c mèi quan hÖ bªn trong ho¹t ®éng tµi chÝnh. Trong KT tµi chÝnh, cÇn kh¸i qu¸t ®­îc c¸c lo¹i quan hÖ trªn B¶ng khai tµi chÝnh ®Ó xem xÐt tÝnh “hîp lý chung” vµ c¸c h­íng tæng qu¸t trong viÖc x¸c minh c¸c B¶ng khai tµi chÝnh ®ång thêi ph¶i ®i s©u vµo tõng lo¹i quan hÖ cô thÓ ®Ó nghiªn cøu nh÷ng “nÐt ®Æc thï” trong viÖc x¸c minh vµ bµy tá ý kiÕn cña c¸c quan hÖ trong KT tµi chÝnh liªn kÕt víi KT nghiÖp vô vµ KT tu©n thñ. §iÒu nµy cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan trong trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng chung cña KT ®ång thêi cã t¸c dông thiÕt thùc trong ph©n chia c«ng viÖc KT thµnh c¸c phÇn hîp thµnh ®Ó KT (phÇn hµnh KT). 1.4. Môc tiªu cña KiÓm to¸n BCTC. Theo hÖ thèng CMKT ViÖt Nam, ChuÈn mùc sè 200: “Môc tiªu cña KTBCTC lµ gióp cho KTV vµ CT KT ®­a ra ý kiÕn x¸c nhËn r»ng BCTC cã ®­îc lËp trªn c¬ së ChuÈn mùc vµ chÕ ®é KÕ to¸n hiÖn hµnh (hoÆc ®­îc chÊp nhËn), cã tu©n thñ ph¸p luËt liªn quan vµ cã ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu hay kh«ng, môc tiªu KTBCTC cßn gióp cho ®¬n vÞ ®­îc KT thÊy râ nh÷ng tån t¹i, sai sãt ®Ó kh¾c phôc nh»m n©ng cao chÊt l­îng th«ng tin tµi chÝnh cña ®¬n vÞ”. Theo th«ng lÖ quèc tÕ th× chøc n¨ng x¸c minh cña KT ®­îc cô thÓ ho¸ thµnh c¸c môc tiªu, trong qu¸ tr×nh KTBCTC c¸c môc tiªu nµy phô thuéc vµo tõng lo¹i h×nh KiÓm to¸n cô thÓ. G¾n liÒn víi hai chøc n¨ng cña KT Tµi chÝnh ®ã lµ: X¸c minh vµ bµy tá ý kiÕn vÒ c¸c B¶n khai tµi chÝnh th× môc tiªu cña KT Tµi chÝnh bao gåm Môc tiªu KT chung (môc tiªu KT tæng qu¸t) vµ môc tiªu KT ®Æc thï. Môc tiªu KT chung ®ã lµ: T×m kiÕm b»ng chøng KT ®Ó ®­a ra ý kiÕn vÒ tÝnh trung thùc hîp lý cña th«ng tin ®­îc tr×nh bµy trªn b¶ng khai tµi chÝnh. Gi÷a cam kÕt hay c¸c gi¶i tr×nh cña nhµ qu¶n lý vµ môc tiªu KT chung cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Môc tiªu KT chung ®­îc chia thµnh hai lo¹i: Lo¹i mét Môc tiªu hîp lý chung vµ Môc tiªu chung kh¸c (Môc tiªu cã thùc, môc tiªu trän vÑn, môc tiªu vÒ tÝnh chÝnh x¸c c¬ häc, môc tiªu vÒ ®Þnh gi¸, môc tiªu ph©n lo¹i vµ tr×nh bµy, môc tiªu vÒ quyÒn vµ nghÜa vô). Lo¹i hai môc tiªu KT ®Æc thï (X¸c ®Þnh dùa trªn nh÷ng c¬ së chñ yÕu sau: Dùa vµo môc tiªu KT chung, dùa vµo ®Æc ®iÓm cña ®èi t­îng KT cô thÓ, dùa vµo ®Æc ®iÓm cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vµ KÕ to¸n, dùa vµo kinh nghiÖm, tr×nh ®é, kh¶ n¨ng ph¸n ®o¸n cña KTV). Môc tiªu KT chung. §Æc ®iÓm cña bé phËn cÊu thµnh ®èi t­îng KiÓm to¸n. Môc tiªu cña KiÓm to¸n ®Æc thï. §Æc ®iÓm cña kiÓm so¸t néi bé cña hÖ thèng kiªm to¸n. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng: c¸c BCTC hµng n¨m (B¶ng tæng kÕt tµi s¶n, B¸o c¸o l·i lç…) do c¸c DN lËp ra lµ ®èi t­îng quan t©m cña rÊt nhiÒu ng­êi: C¸c chñ DN, c¸c cæ ®«ng, c¸c thµnh viªn H§QT, c¸c DN b¹n, Ng©n hµng vµ chñ ®Çu t­… LuËt thuÕ, luËt lao ®éng, luËt b¶o vÖ m«i tr­êng còng cho thÊy sù quan t©m cña së thuÕ, ng­êi tiªu dïng, c«ng nh©n, còng nh­ cña x· héi nãi chung ®èi víi c¸c BCTC cña DN. Tuy mçi ®èi t­îng quan t©m ®Õn BCTC ë mçi gãc ®é kh¸c nhau, nh­ng tÊt c¶ ®Òu cÇn mét BCTC cã ®é tin cËy cao, chÝnh x¸c vµ trung thùc. Do vËy cÇn ph¶i cã mét bªn thø ba, ®éc lËp vµ kh¸ch quan cã kiÕn thøc nghÒ nghiÖp, uy tÝn vµ ®é tr¸ch nhiÖm ph¸p lý kiÓm tra xem xÐt vµ ®­a ra lêi kÕt luËn lµ c¸c BCTC cña DN cã ®­îc lËp phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c vµ ChuÈn mùc kÕ to¸n (quèc gia hay quèc tÕ) hay kh«ng, cã ph¶n ¸nh trung thùc hîp lý t×nh h×nh tµi chÝnh cña DN hay kh«ng. §ã chÝnh lµ c«ng viÖc cña c¸c KTV ®éc lËp thuéc c¸c CT KT chuyªn nghiÖp. LuËt ph¸p ë nhiÒu n­íc ®· qui ®Þnh r»ng, chØ nh÷ng BCTC ®· ®­îc xem xÐt vµ cã ch÷ ký x¸c nhËn cña KTV míi ®­îc coi lµ hîp ph¸p ®Ó lµm c¬ së cho Nhµ n­íc tÝnh thuÕ còng nh­ ®Ó gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ kh¸c ®èi víi DN. 1.5. Ph­¬ng ph¸p KT BCTC. 1.5.1. §Æc tr­ng cña KiÓm to¸n BCTC. §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng x¸c minh vµ bµy tá ý kiÕn th× KiÓm to¸n BCTC còng sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p KT chøng tõ (KT c¸c quan hÖ c©n ®èi, ®èi chiÕu) vµ KT ngoµi chøng tõ (kiÓm kª, thùc nghiÖm, ®iÒu tra), theo c¸ch thøc vµ tr×nh tù kÕt hîp kh¸c nhau. H×nh thµnh c¸c tr¾c nghiÖm ®Ó ®­a ra ý kiÕn vÒ c¸c th«ng tin tr×nh bµy trªn b¶ng khai. Tr×nh tù chung th× KTBCTC thùc hiÖn ng­îc vêi tr×nh tù cña KÕ to¸n. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn KTBCTC th× ng­êi ta chia ph­¬ng ph¸p KT thµnh hai lo¹i: Lo¹i mét: KT c¬ b¶n cßn gäi lµ c¸c thö nghiÖm c¬ b¶n, ®©y lµ viÖc thÈm tra l¹i c¸c th«ng tin biÓu hiÖn b»ng tiÒn ph¶n ¸nh trªn c¸c b¶ng khai tæng hîp, th«ng qua kÕt hîp c¸c ph­¬ng ph¸p KT chøng tõ vµ KT ngoµi chøng tõ theo tr×nh tù x¸c ®Þnh. Lo¹i hai: Ph­¬ng ph¸p KT tu©n thñ, ®©y lµ c¸c ph­¬ng ph¸p dùa vµo kÕt qu¶ cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé, khi hÖ thèng nµy tån t¹i vµ cã hiÖu lùc (§Ó biÕt ®­îc hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé tån t¹i cã hiÖu lùc th× ph¶i: kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ hÖ thèng nµy). Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn KT th× c¸c ph­¬ng ph¸p KT c¬ b¶n vµ ph­¬ng ph¸p KT tu©n thñ (thùc chÊt chÝnh lµ c¸c tr¾c nghiÖm) ®­îc sö dông kÕt hîp víi nhau ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cña cuéc KT. 1.5.2. C¸c lo¹i tr¾c nghiÖm trong KTBCTC. Lo¹i 1: Tr¾c nghiÖm c«ng viÖc. Kh¸i niÖm: lµ c¸ch thøc vµ tr×nh tù rµ so¸t c¸c nghiÖm vô cña c¸c ho¹t ®éng cô thÓ trong quan hÖ víi sù tån t¹i vµ cã hiÖu lùc cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé, tr­íc hÕt ®ã lµ hÖ thèng KÕ to¸n. Bao gåm hai lo¹i: - Tr¾c nghiÖm ®é v÷ng ch·i: §©y lµ c¸ch thøc, lµ tr×nh tù rµ so¸t nh÷ng th«ng tin vÒ gi¸ trÞ trong hÖ thèng KÕ to¸n … h­íng tíi “®é tin cËy cña th«ng tin” cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. - Tr¾c nghiÖm ®¹t yªu cÇu: §©y lµ c¸ch thøc, tr×nh tù rµ so¸t c¸c thñ KÕ to¸n hay thñ tôc qu¶n lý cã liªn quan tíi ®èi t­îng KT, tr¾c nghiÖm ®¹t yªu cÇu ®­îc sö dông t­¬ng ®èi ®a d¹ng nh­ng nã tËp trung chñ yÕu vµo viÖc ®¸nh gi¸ sù hiÖn diÖn cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vµ h­íng tíi môc tiªu “®¶m b¶o sù tu©n thñ” cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. Lo¹i hai: Tr¾c nghiÖm trùc tiÕp sè d­. Kh¸i niÖm: Tr¾c nghiÖm trùc tiÕp sè d­ lµ c¸ch thøc kÕt hîp c¸c ph­¬ng ph¸p c©n ®èi, ph©n tÝch, ®èi chiÕu trùc tiÕp víi kiÓm kª, ®iÒu tra thùc tÕ, ®Ó x¸c ®Þnh ®é tin cËy cña c¸c sè d­, cuèi kú ë sæ c¸i ghi vµo b¶ng c©n ®èi KÕ to¸n hoÆc lµ B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Lo¹i tr¾c nghiÖm nµy lµ c¸ch thøc chñ yÕu mµ KTV thu thËp b»ng chøng KT trong KTBCTC tõ nguån ®éc lËp, nh÷ng b»ng chøng KT thu thËp b»ng c¸ch nµy cã ®é tin cËy cao. Lo¹i ba: Tr¾c nghiÖm ph©n tÝch (thñ tôc ph©n tÝch). Kh¸i niÖm: Tr¾c nghiÖm ph©n tÝch lµ c¸ch thøc xem xÐt c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ th«ng qua viÖc kÕt hîp c¸c ph­¬ng ph¸p ®èi chiÕu trùc tiÕp, ®èi chiÕu logic, c©n ®èi gi÷a trÞ sè b»ng tiÒn cña chØ tiªu trong ®iÒu kiÖn kh¸c nhau hoÆc gi÷a chØ tiªu tæng hîp víi bé phËn cÊu thµnh. Tr¾c nghiÖm ph©n tÝch sö dông ë nhiÒu giai ®o¹n trong qu¸ tr×nh KT: Giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch th× tr¾c nghiÖm ph©n tÝch gióp KTV x¸c ®Þnh kho¶n môc, nghiÖp vô chñ yÕu cÇn KT t­¬ng øng víi rñi ro KT dù kiÕn, trong viÖc thùc hiÖn KT vµ kÕt thóc KT th×: tr¾c nghiÖm ph©n tÝch kÕt hîp trùc tiÕp víi tr¾c nghiÖm trùc tiÕp sè d­ ®Ó ®­a ra ý kiÕn, ®Ó ®¸nh gi¸ vÒ tÝnh hîp lý chung cña c¸c b¶ng khai tµi chÝnh. 2. Quy tr×nh chung thùc hiÖn mét cuéc KTBCTC. §Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶, tÝnh kinh tÕ vµ tÝnh hiÖu lùc cña tõng cuéc KT còng nh­ thu thËp b»ng chøng KT ®Çy ®ñ vµ cã gi¸ trÞ lµm c¨n cø cho kÕt luËn cña KTV vÒ tÝnh trung thùc vµ hîp lý cña sè liÖu trªn BCTC, mét cuéc KT th­êng ®­îc tiÕn hµnh theo quy tr×nh gåm ba giai ®o¹n: LËp kÕ ho¹ch vµ thiÕt kÕ c¸c ph­¬ng ph¸p KT, thùc hiÖn KÕ ho¹ch KT, hoµn thµnh cuéc KT vµ c«ng bè BCKT. 2.1. LËp KHKT. CMKT ViÖt Nam sè 300 ®· viÕt: KHKT ph¶i ®­îc lËp cho mäi cuéc KT. KHKT ph¶i ®­îc lËp mét c¸ch thÝch hîp nh»m ®¶m b¶o bao qu¸t hÕt c¸c khÝa c¹nh träng yÕu cña cuéc KT, ph¸t hiÖn gian lËn, rñi ro vµ nh÷ng vÊn ®Ò tiÒm Èn, vµ ®¶m b¶o cuéc KT ®­îc hoµn thµnh ®óng thêi h¹n. KÕ ho¹ch kiÓm so¸t trî gióp KTV ph©n c«ng c«ng viÖc cho trî lý KT vµ phèi hîp víi KTV vµ chuyªn gia kh¸c vÒ c«ng viÖc KT. Khi lËp KHKT, KTV ph¶i hiÓu biÕt vÒ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ ®­îc KT ®Ó nhËn biÕt ®­îc c¸c sù kiÖn, nghiÖp vô cã thÓ ¶nh h­ëng träng yÕu BCTC. KTV vµ CT KT cã tr¸ch nhiÖm lËp KHKT. §Ó lËp KHKT, KTV cã quyÒn th¶o luËn víi KTV néi bé, G§ vµ c¸c nh©n viªn cña ®¬n vÞ ®­îc KT vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn KHKT vµ thñ tôc KT nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng viÖc KT vµ phèi hîp c«ng viÖc víi c¸c nh©n viªn cña ®¬n vÞ ®­îc KT. KHKT bao gåm ba bé phËn: KÕ ho¹ch chiÕn l­îc: §­îc lËp cho c¸c cuéc KT lín vÒ qui m«, tÝnh chÊt phøc t¹p, ®Þa bµn réng hoÆc KiÓm to¸n BCTC cña nhiÒu n¨m. KHKT tæng thÓ: §­îc lËp cho mäi cuéc KT, trong ®ã m« t¶ ph¹m vi dù kiÕn vµ c¸ch thøc tiÕn hµnh c«ng viÖc KT. KHKT tæng thÓ ph¶i ®Çy ®ñ, chi tiÕt lµm c¬ së ®Ó lËp ch­¬ng tr×nh KT. H×nh thøc vµ néi dung cña KHKT tæng thÓ thay ®æi tuú theo qui m« cña kh¸ch hµng, , ph­¬ng ph¸p vµ kü thuËt KT ®Æc thï do KTV sö dông. Ch­¬ng tr×nh KiÓm to¸n: §­îc lËp vµ thùc hiÖn cho mäi cuéc KT, trong ®ã x¸c ®Þnh néi dung, lÞch tr×nh vµ ph¹m vi cña c¸c thñ tôc KT cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn KHKT tæng thÓ. 2.2. Thùc hiÖn KT. Thùc hiÖn KHKT lµ qu¸ tr×nh sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p kü thuËt KT thÝch hîp víi tõng ®èi t­îng KT cô thÓ ®Ó thu thËp b»ng chøng KT. §ã lµ qu¸ tr×nh triÓn khai mét c¸ch chñ ®éng vµ tÝch cùc c¸c kÕ ho¹ch, ch­¬ng tr×nh KT nh»m ®­a ra nh÷ng ý kiÕn x¸c thùc vÒ møc ®é trung thùc vµ hîp lý cña BCTC trªn c¬ së nh÷ng b»ng chøng KT ®Çy ®ñ vµ tin cËy. Th«ng qua viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc KT, KTV tiÕn hµnh thu thËp, tÝch luü b»ng chøng KT ®èi víi tõng lo¹i nghiÖp vô, tõng lo¹i th«ng tin h×nh thµnh BCTC. C¸c thñ tôc KT ®­îc thùc hiÖn rÊt ®a d¹ng dùa trªn c¬ së c¸c lo¹i tr¾c nghiÖm. ViÖc thùc hiÖn c¸c lo¹i tr¾c nghiÖm nµy phô thuéc vµo kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ vÒ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. NÕu hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ®­îc ®¸nh gi¸ lµ kh«ng hiÖu qu¶. KTV ph¶i thùc hiÖn c¸c tr¾c nghiÖm ®é v÷ng ch·i víi sè l­îng lín, tr¾c nghiªm ®é tin cËy (c«ng viÖc, tr¾c nghiÖm sè d­, ph©n tÝch). NÕu Trong hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã hiÖu qu¶, cã hiÖu lùc th× b»ng chøng KT cã ®­îc chñ yÕu th«ng qua tr¾c nghiÖm ®¹t yªu cÇu vµ thùc hiÖn mét sè l­îng Ýt c¸c tr¾c nghiÖm vÒ ®é v÷ng ch·i. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn KT, KTV ph¶i biÕt sö dông kÕt hîp mét c¸ch tèt nhÊt c¸c lo¹i tr¾c nghiÖm: Tr¾c nghiÖm ®é tin cËy (®é v÷ng ch·i), tr¾c nghiÖm ph©n tÝch, tr¾c nghiÖm trùc tiÕp sè d­, tr¾c nghiÖm ®é tin cËy cña c«ng viÖc. 2.3. KÕt thóc KTBCTC. Trong giai ®o¹n nµy, KTV xem xÐt kÕt qu¶ c¸c tr¾c nghiÖm trong quan hÖ hîp lý chung vµ kiÓm nghiÖm trong quan hÖ víi gi¶ thuyÕt vÒ tÝnh liªn tôc ho¹t ®éng cña DN, c¸c kho¶n nî ngoµi ý muèn vµ nh÷ng sù kiÖn ph¸t sinh sau ngµy lËp B¶ng khai tµi chÝnh. ChØ trªn c¬ së ®ã míi ®­a ra ®­îc kÕt luËn cuèi cïng vµ lËp BCKT. Khi ®· hoµn thµnh tÊt c¶ c«ng viÖc trong giai ®o¹n thùc hiÖn KT, KTV tæng hîp th«ng tin vµ sÏ ®­a ra kÕt luËn chung vÒ BCTC vµ c«ng bè BCKT. Trong giai ®o¹n nµy cã c¸c c«ng viÖc cÇn lµm: Mét: Xem xÐt tÝnh ho¹t ®éng liªn tôc cña DN. Hai: Xem xÐt c¸c kho¶n nî ngoµi dù kiÕn. Ba: Xem xÐt l¹i c¸c sù kiÖn tiÕp sau. Bèn: §¸nh gi¸ c¸c kÕt qu¶ KT. N¨m: LËp vµ c«ng bè BCKT - Biªn b¶n kiÓm to¸n. Nh­ vËy: Qui tr×nh chung cña mét cuéc KTBCTC lµ mét mèi liªn hÖ chÆt chÏ gi÷a c¸c giai ®o¹n. Tõ giai ®o¹n b¾t ®Çu ®Õn khi thùc hiÖn vµ kÕt thóc KT. 3. Nh÷ng c«ng viÖc cÇn lµm trong giai ®o¹n chuÈn bÞ kÕt thóc KiÓm to¸n. 3.1. Xem xÐt tÝnh ho¹t ®éng liªn tôc cña DN. 3.1.1. Kh¸i niÖm tÝnh ho¹t ®éng liªn tôc. ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ sè 1 (IAS) “ThÓ hiÖn chÕ ®é KÕ to¸n” do uû ban ChuÈn mùc kÕ to¸n Quèc tÕ ph¸t hµnh ®· thõa nhËn kh¸i niÖm “DN ®ang ho¹t ®éng” hay tÝnh liªn tôc ho¹t ®éng cña DN lµ mét trong nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n trong viÖc lËp BCTC. ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ sè 07 ®Þnh nghÜa vÒ DN ho¹t ®éng liªn tôc: “Mét DN ®­îc coi lµ ®ang ho¹t ®éng liªn tôc khi nã tiÕp tôc ho¹t ®éng cho mét t­¬ng lai ®Þnh tr­íc. Ng­êi ta quan niÖm r»ng DN kh«ng cã ý ®Þnh vµ còng kh«ng cÇn ph¶i gi¶i t¸n hoÆc qu¸ thu hÑp qui m« ho¹t ®éng cña m×nh”. Theo CMKT ViÖt Nam sè 570 th×: “Mét ®¬n vÞ ®­îc coi lµ ho¹t ®éng liªn tôc trong mét t­¬ng lai gÇn cã thÓ dù ®o¸n ®­îc (Ýt nhÊt lµ mét n¨m kÓ tõ ngµy kÕt thóc niªn ®é KÕ to¸n) khi kh«ng cã ý ®Þnh hoÆc yªu cÇu ph¶i gi¶i thÓ, ngõng ho¹t ®éng hoÆc thu hÑp ®¸ng kÓ qui m« ho¹t ®éng, t×m kiÕm sù b¶o hé tõ c¸c chñ nî theo ph¸p luËt vµ c¸c qui ®Þnh ph¸p lÝ hiÖn hµnh”. Gi¶ ®Þnh ho¹t ®éng liªn tôc lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n khi lËp vµ tr×nh bµy BCTC. Theo gi¶ ®Þnh nµy, tµi s¶n vµ nî ph¶i tr¶ ®­îc ghi nhËn dùa trªn c¬ së lµ ®¬n vÞ cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn gi¸ trÞ c¸c tµi s¶n vµ thanh to¸n c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ trong ®iÒu kiÖn kinh doanh b×nh th­êng, ban G§ cña ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n ph¶i xem xÐt, ®¸nh gi¸ cô thÓ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn tôc cña ®¬n vÞ. ChuÈn mùc kÕ to¸n “Tr×nh bµy BCTC” cã qui ®Þnh khi lËp vµ tr×nh bµy BCTC, G§ (hoÆc ng­êi ®øng ®Çu) ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ vÒ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn tôc cña ®¬n vÞ. BCTC ph¶i ®­îc lËp trªn c¬ së gi¶ ®Þnh lµ DN ®ang ho¹t ®éng liªn tôc vµ sÏ tiÕp tôc kinh doanh b×nh th­êng trong t­¬ng lai gÇn trõ khi DN cã ý ®Þnh gi¶i thÓ hoÆc bÞ buéc ph¶i ngõng ho¹t ®éng, hoÆc ph¶i thu hÑp ®¸ng kÓ quy m« ho¹t ®éng cña m×nh. Qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn tôc G§ nhËn biÕt ®­îc lµ kh«ng cã sai ph¹m träng yÕu nµo liªn quan ®Õn c¸c sù kiÖn hoÆc ®iÒu kiÖn cã thÓ g©y ra nghi ngê ®¸ng kÓ vÒ kh¶ n¨ng tiÕp tôc ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ, th× c¸c vÊn ®Ò kh«ng ch¾c nµy ph¶i ®­îc tr×nh bµy trªn BCTC. Khi BCTC kh«ng ®­îc lËp dùa trªn c¬ së ho¹t ®éng liªn tôc, th× ®¬n vÞ ph¶i tr×nh bµy ®iÒu nµy lµ c¬ së ¸p dông trong viÖc lËp BCTC cïng c¸c lý do ®¬n vÞ kh«ng ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn tôc. G§ ®¬n vÞ ®­îc cÇn KiÓm to¸n ph¶i xem xÐt tÊt c¶ nh÷ng th«ng tin s½n cã trong mét t­¬ng lai gÇn cã thÓ dù ®o¸n ®­îc, Ýt nhÊt lµ 12 th¸ng kÓ tõ ngµy kÕt thóc niªn ®é KÕ to¸n. Møc ®é xem xÐt phô thuéc vµo c¸c sù kiÖn thùc tÕ trong tõng tr­êng hîp cô thÓ. Khi mét ®¬n vÞ liªn tôc ho¹t ®éng cã l·i vµ cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn dÔ dµng ®Õn c¸c nguån lùc tµi chÝnh th× ®¬n vÞ cã thÓ ®­a ra kÕt luËn lµ gi¶ ®Þnh ho¹t ®éng lµ phï hîp mµ kh«ng cÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c thñ tôc ph©n tÝch chi tiÕt. Trong c¸c tr­êng hîp kh¸c, ban G§ cÇn ph¶i xem xÐt mét lo¹t c¸c yÕu tè xung quanh kh¶ n¨ng sinh lêi hiÖn t¹i vµ dù tÝnh, lÞch thanh to¸n nî ph¶i tr¶ còng nh­ c¸c nguån tµi trî tiÒm n¨ng kh¸c tr­íc khi cã thÓ ®­a ra kÕt luËn ho¹t ®éng liªn tôc lµ phï hîp. ViÖc ®¸nh gi¸ cña ban G§ ®¬n vÞ ®­îc KT vÒ gi¶ ®Þnh ho¹t ®éng liªn tôc cã liªn quan ®Õn xÐt ®o¸n chñ quan t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh vÒ kÕt qu¶ t­¬ng lai cña c¸c sù kiÖn hoÆc ®iÒu kiÖn kh«ng ch¾c ch¾n. C¸c vÊn ®Ò cÇn xem xÐt bao gåm: - Møc ®é kh«ng ch¾c ch¾n liªn quan tíi kÕt qu¶ cña mét sù kiÖn hay ®iÒu kiÖn th­êng ®­îc t¨ng lªn ®¸ng kÓ theo møc ®é cµng xa trong t­¬ng lai mµ ban G§ xem xÐt. V× lý do ®ã ChuÈn mùc kÕ to¸n chung quy ®Þnh cô thÓ viÖc ®¸nh gi¸ cña ban G§ cÇn xem xÐt tÊt c¶ c¸c th«ng tin s½n cã. - Mäi ®¸nh gi¸ vÒ t­¬ng lai ®Òu dùa trªn c¸c th«ng tin s½n cã t¹i thêi ®iÓm xÐt ®o¸n. C¸c sù kiÖn ph¸t sinh sau cã thÓ m©u thuÉn víi c¸c ®¸nh gi¸ ®­îc coi lµ hîp lý t¹i thêi ®iÓm xÐt ®o¸n. - Quy m« vµ tÝnh chÊt phøc t¹p cña ®¬n vÞ, b¶n chÊt vµ ®iÒu kiÖn kinh doanh cña ®¬n vÞ còng nh­ møc ®é ®¬n vÞ bÞ ¶nh h­ëng bëi c¸c nh©n tè bªn ngoµi ®Òu cã thÓ ¶nh h­ëng tíi xÐt ®o¸n liªn quan tíi kÕt qu¶ cña c¸c sù kiÖn hoÆc ®iÒu kiÖn. KTV vµ CT KT cã tr¸ch nhiÖm xem xÐt tÝnh hîp lý cña gi¶ ®Þnh ho¹t ®éng liªn tôc mµ Ban G§ ®¬n vÞ ®­îc KT ®· sö dông khi lËp vµ tr×nh bµy BCTC vµ xem xÐt cã yÕu tè kh«ng ch¾c ch¾n träng yÕu nµo liªn quan tíi kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn tôc cña ®¬n vÞ ®­îc KiÓm to¸n cÇn ph¶i ®­îc tr×nh bµy ®Çy ®ñ trªn BCTC. KTV vµ CT KT kh«ng thÓ dù ®o¸n hÕt ®­îc c¸c sù kiÖn hoÆc ®iÒu kiÖn trong t­¬ng lai cã thÓ dÉn ®Õn kh¶ n¨ng ®¬n vÞ kh«ng thÓ tiÕp tôc ho¹t ®éng. Do ®ã, khi BCKT kh«ng ®Ò cËp ®Õn tÝnh kh«ng ch¾c ch¾n vÒ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn tôc kh«ng cã nghÜa lµ ®· ®¶m b¶o vÒ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn tôc cña ®¬n vÞ ®­îc KT. 3.1.2. DÊu hiÖu biÓu hiÖn tÝnh ho¹t ®éng liªn tôc cña DN bÞ vi ph¹m. Khi KTV nghi ngê tÝnh “liªn tôc ho¹t ®éng kinh doanh” bÞ vi ph¹m, KTV ph¶i thu thËp c¸c ®Çy ®ñ c¸c b»ng chøng thùc, c¸c biÓu hiÖn tÝnh liªn tôc ho¹t ®éng cña DN bÞ vÞ ph¹m cã thÓ xuÊt ph¸t tõ BCTC hoÆc c¸c nguån kh¸c. CMKT sè 570 ®· liÖt kª c¸c dÊu hiÖu biÓu hiÖn tÝnh ho¹t ®éng liªn tôc cña DN bÞ vi ph¹m nh­ sau: - DÊu hiÖu vÒ tµi chÝnh: + §¬n vÞ l©m vµo t×nh tr¹ng nî ph¶i tr¶ lín h¬n tµi s¶n hoÆc nî ph¶i tr¶ ng¾n h¹n lín h¬n tµi s¶n l­u ®éng. + §¬n vÞ cã c¸c kho¶n nî dµi h¹n s¾p ®Õn h¹n tr¶ mµ kh«ng cã kh¶ n¨ng ®­îc gi·n nî hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n, hoÆc ®¬n vÞ phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo c¸c kho¶n vay ng¾n h¹n ®Ó tµi trî c¸c tµi s¶n dµi h¹n. + DÊu hiÖu vÒ viÖc c¾t bá c¸c hç trî tµi chÝnh cña kh¸ch hµng vµ chñ nî. + Luång tiÒn tõ ho¹t ®éng kinh doanh bÞ ©m thÓ hiÖn trªn BCTC hay dù b¸o trong t­¬ng lai. + §¬n vÞ cã c¸c chØ sè tµi chÝnh xÊu d­íi møc b×nh th­êng. + Lç ho¹t ®éng kinh doanh lín hoÆc cã sù suy gi¶m lín vÒ gi¸ trÞ cña c¸c tµi s¶n ®­îc dïng ®Ó t¹o ra c¸c luång tiÒn. + Nî tån ®äng hoÆc ngõng thanh to¸n nî khi ®Õn h¹n. + Kh«ng cã kh¶ n¨ng tu©n thñ c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång tÝn dông. + ChuyÓn ®æi tõ c¸c giao dÞch mua chÞu sang mua thanh to¸n ngay víi c¸c nhµ cung cÊp. + Kh«ng cã kh¶ n¨ng t×m kiÕm c¸c nguån tµi trî cho viÖc ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm míi thiÕt yÕu hoÆc c¸c dù ¸n ®Çu t­ thiÕt yÕu. - DÊu hiÖu vÒ mÆt ho¹t ®éng: + §¬n vÞ bÞ thiÕu thµnh phÇn l·nh ®¹o chñ chèt mµ kh«ng ®­îc thay thÕ. + §¬n vÞ bÞ mÊt thÞ tr­êng lín, mÊt giÊy phÐp b¶n quyÒn hoÆc mÊt mét nhµ cung cÊp quan träng. + §¬n vÞ gÆp khã kh¨n vÒ tuyÓn dông lao ®éng hoÆc thiÕu hôt c¸c nguån cung cÊp quan träng. - C¸c dÊu hiÖu kh¸c: + Kh«ng tu©n thñ theo quy ®Þnh vÒ vèn còng nh­ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt. + §¬n vÞ ®ang bÞ kiÖn vµ c¸c vô kiÖn nµy ch­a ®­îc xö lý mµ nÕu ®¬n vÞ thua kiÖn cã thÓ dÉn ®Õn c¸c kho¶n båi th­êng kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¸p øng ®­îc. + Thay ®æi vÒ luËt ph¸p hoÆc chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc lµm ¶nh h­ëng bÊt lîi tíi ®¬n vÞ. + C¸c dÊu hiÖu kh¸c. ¶nh h­ëng cña c¸c sù kiÖn hay ®iÒu kiÖn nµy cã thÓ ®­îc gi¶m nhÑ bëi c¸c nh©n tè kh¸c. VÝ dô, ¶nh h­ëng cña viÖc ®¬n vÞ kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ th«ng th­êng khi ®Õn h¹n cã thÓ ®­îc gi¶m nhÑ b»ng viÖc Ban G§ cã kÕ ho¹ch duy tr× luång tiÒn ®Çy ®ñ nhê viÖc ¸p dông l¹i thñ thanh to¸n nî hoÆc t×m kiÕm thªm c¸c nguån vèn míi. T­¬ng tù nh­ vËy, ¶nh h­ëng viÖc mÊt mét nhµ cung cÊp quan träng cã thÓ ®­îc gi¶m nhÑ b»ng viÖc thay thÕ mét nguån cung cÊp kh¸c. 3.1.3. Thñ tôc KT x¸c ®Þnh sù kiÖn ¶nh h­ëng tíi kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn tôc. Trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ c«ng viÖc, KTV nghi ngê vÒ tÝnh liªn tôc ho¹t ®éng cña DN kh«ng ®­îc thùc hiÖn, khi ®ã KTV tiÕn hµnh sÏ tiÕn hµnh c¸c Thñ tôc KT nh»m thu thËp nh÷ng b»ng chøng x¸c thùc vÒ vÊn ®Ò nµy. C¸c Thñ tôc KT cã thÓ ¸p dông: - Ph©n tÝch vµ th¶o luËn víi ban G§ ®¬n vÞ ®­îc KiÓm to¸n vÒ nhu cÇu ng©n quü cña ®¬n vÞ, dù b¸o luång tiÒn, lîi nhuËn vµ mét sè dù b¸o liªn quan kh¸c vµo mét ngµy cã hiÖu lùc gÇn s¸t ngµy ký BCKT. - So¸t xÐt l¹i c¸c sù kiÖn ph¸t sinh sau ngµy lËp b¶ng tæng kÕt tµi s¶n ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè cã thÓ t¸c ®éng tíi tÝnh liªn tôc cña ho¹t ®éng kinh doanh. - Ph©n tÝch vµ th¶o luËn vÒ B¸o c¸o kú gÇn nhÊt cña DN. - Xem xÐt c¸c ®iÒu kho¶n, ®iÒu kiÖn vµ nghÜa vô cña c¸c hîp ®ång vay, c¸c giÊy nî, khÕ ­íc vay vèn vµ x¸c ®Þnh xem cã ®iÒu kho¶n nµo bÞ vi ph¹m ®¬n vÞ kh«ng tu©n thñ. - §äc c¸c biªn b¶n häp ®¹i héi cæ ®«ng, biªn b¶n häp ban G§, H§QT vµ c¸c uû ban quan träng ®Ó thÊy râ nh÷ng khã kh¨n tµi chÝnh cña DN. - ThÈm vÊn bé phËn t­ vÊn ph¸p lý cña DN nh»m yªu cÇu cung cÊp c¸c th«ng tin hoÆc c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý träng yÕu nh­ c¸c vô kiÖn c¸o hay tranh chÊp. - X¸c minh tÝnh hiÖn h÷u, tÝnh hîp ph¸p, tÝnh hiÖu lùc vµ viÖc ¸p dông nh÷ng tho¶ thuËn ký víi mét bªn liªn quan hay mét bªn thø ba vÒ viÖc ®¶m b¶o hç trî tµi chÝnh, ®¸nh gi¸ tiÒm lùc tµi chÝnh cña bªn nµy ®Ó cã thÓ cung cÊp c¸c nguån vèn bæ xung. - Xem xÐt t×nh h×nh thiÕu hôt ®¬n ®Æt hµng cña DN. - Thu thËp th­ gi¶i tr×nh cña ban l·nh ®¹o DN vÒ kÕ ho¹ch cho c¸c ho¹t ®éng s¾p tíi, rót ra c¸c kÕt luËn hîp lý ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh. Ngoµi ra, ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh liªn tôc ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ kh¸ch hµng, KTV cã thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch nh»m ®iÒu tra, ph¸t hiÖn ra c¸c biÕn ®éng bÊt th­êng cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn tôc cña ®¬n vÞ. ViÖc ®iÒu tra th­êng b¾t ®Çu tõ viÖc thÈm vÊn c¸c nhµ qu¶n lý DN vµ KTV ph¶i: X¸c minh ý kiÕn tr¶ lêi cña c¸c nhµ qu¶n lý DN vµ c¨n cø vµo kÕt qu¶ cña viÖc thÈm vÊn c¸c nhµ qu¶n lý DN ®Ó c©n nh¾c sù cÇn thiÕt ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p KT kh¸c. 3.1.4. KÕt luËn cña KTV vÒ tÝnh ho¹t ®éng liªn tôc cña DN trªn BCKT. Sau cïng khi kiÓm tra xem xÐt l¹i c¸c tÊt c¶ nh÷ng dÊu hiÖu cã liªn quan tíi “tÝnh ho¹t ®éng liªn tôc cña DN” bÞ vi ph¹m, nÕu nh­ KTV cßn nghi ngê vÒ mét vÊn ®Ò nµo ®ã th× KTV sÏ thùc hiÖn c¸c Thñ tôc KT bæ sung mµ KTV cho lµ cÇn thiÕt ch¼ng h¹n nh­: thu thËp th«ng tin cÇn cã, xem xÐt tÝnh thÝch hîp cña mäi kÕ ho¹ch cña c¸c nhµ qu¶n lý còng nh­ c¸c yÕu tè lµm gi¶m nhÑ dÊu hiÖu vi ph¹m tÝnh liªn tôc ho¹t ®éng cña DN. NÕu KTV cã ®ñ c¬ së ®Ó kÕt luËn r»ng kh¸i niÖm “DN ho¹t ®éng” ®­îc sö dông trong khi lËp BCTC lµ thÝch hîp th× KTV sÏ ®­a ra ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn trong BCKT. Ng­îc l¹i, nÕu KTV x¸c ®Þnh r»ng vÊn ®Ò “DN ®ang ho¹t ®éng” kh«ng ®­îc thùc hiÖn khi ®ã KTV cã cÇn ph¶i cã c¸ch thÓ hiÖn thÝch hîp trong BCTC vÒ nh÷ng yÕu tè g©y nªn sù nghi ngê vÒ kh¶ n¨ng tiÕp tôc ho¹t ®éng cña DN. KTV sÏ ®­a ra ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn hoÆc b¸c bá. ViÖc thÓ hiÖn trong BCTC cÇn ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu: M« t¶ c¸c t×nh tiÕt chñ yÕu ®· g©y nªn nghi ngê vÒ kh¶ n¨ng tiÕp tôc tån t¹i trong t­¬ng lai cña DN. X¸c ®Þnh nh÷ng nghi vÊn vÒ kh¶ n¨ng tiÕp tôc ho¹t ®éng cña DN. X¸c ®Þnh r»ng BCTC kh«ng cã nh÷ng ®iÒu chØnh liªn quan tíi thu håi vµ ph©n lo¹i gi¸ trÞ c¸c tµi s¶n ®· ®­îc ghi chÐp hoÆc liªn quan tíi tæng sè nî vµ viÖc ph©n lo¹i c«ng nî. 3.2. Xem xÐt c¸c kho¶n c«ng nî ngoµi dù kiÕn. 3.2.1. Kh¸i niÖm c¸c kho¶n c«ng nî ngoµi dù kiÕn. Nî ngoµi dù kiÕn lµ nh÷ng kho¶n nî tiÒm Èn trong t­¬ng lai vÒ mét sè tiÒn ch­a x¸c ®Þnh cô thÓ lµ bao nhiªu ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng ®· x¶y ra. §Ó mét kho¶n nî ngoµi dù kiÕn tån t¹i ph¶i bao gåm c¶ ba yÕu tè sau: Mét lµ: Ph¶i cã mét kho¶n thanh to¸n tiÒm Èn trong t­¬ng lai mµ lµ kÕt qu¶ cña mét ®iÒu kiÖn hiÖn cã. Hai lµ: Sè tiÒn cña kho¶n thanh to¸n trong t­¬ng lai nµy cã sù kh«ng ch¾c ch¾n. Ba lµ: Kho¶n nî ngoµi ý muèn nµy sÏ ®­îc gi¶i quyÕt b»ng nh÷ng sù kiÖn trong t­¬ng lai. Khi ®· ch¾c ch¾n cã mét kho¶n nî tiÒm Èn trong t­¬ng lai vµ sè tiÒn cã thÓ ­íc tÝnh ®­îc th× ®ã lµ kho¶n nî tÝnh dån, ®­îc chØ râ trong néi dung cña c¸c BCTC. Khi sè tiÒn cña kho¶n lç tiÒm Èn kh«ng ®­îc ­íc tÝnh hîp lý, hoÆc nÕu kho¶n lç chØ cã thÓ x¶y ra th× sÏ kh«ng ph¶i tÝnh dån nh­ng vÉn ®­îc c«ng khai trong phÇn ghi chó. Khi mµ kh¶ n¨ng x¶y ra c¸c sù kiÖn gi¶i quyÕt kho¶n lç trong t­¬ng lai lµ rÊt Ýt th× c¸c k._.ho¶n nµy kh«ng cÇn tÝnh dån còng kh«ng cÇn c«ng khai trªn BCTC. ChÝnh v× vËy ®Ó cã mét c¸ch xö lý thÝch hîp ®èi víi c¸c kho¶n nî ngoµi ý muèn ®ßi hái KTV ph¶i cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, cã kh¶ n¨ng ph¸n xÐt tèt. Trong tr­êng hîp c«ng khai kho¶n nî ngoµi ý muèn trªn BCTC qua phÇn ghi chó th× phÇn ghi chó ph¶i m« t¶ b¶n chÊt cña nhµ cè vÊn ph¸p luËt hoÆc ban qu¶n trÞ vÒ kÕt qu¶ ­íc tÝnh. Cã mét sè kho¶n nî ngoµi ý muèn mµ KTV cÇn ph¶i quan t©m ®Õn ®ã lµ: . Vô kiÖn, hay nh÷ng tranh chÊp do vi ph¹m ®Æc quyÒn, tr¸ch nhiÖm s¶n phÈm hoÆc c¸c hµnh vi kh¸c ®ang chê ®îi xÐt xö. . B¶o hµnh s¶n phÈm. . PhiÕu nî ph¶i thu chiÕt khÊu. . B¶o ®¶m nî cña ng­êi kh¸c. . Sè d­ ch­a sö dông trong c¸c th­ tÝn dông cßn hiÖu lùc. C¸c kho¶n nî tiÒm Èn nµy ®­îc kiÓm tra nh­ mét phÇn néi dung cña c¸c bé phËn kh¸c nhau trong giai ®o¹n thùc hiÖn KHKT h¬n lµ mét ho¹t ®éng riªng rÏ gÇn cuèi cuéc KT. VÝ dô nh­ c¸c sè d­ ch­a sö dông trong c¸c th­ tÝn dông cßn hiÖu lùc cã thÓ ®­îc kh¶o s¸t nh­ mét phÇn cña qu¸ tr×nh x¸c nhËn sè d­ tµi kho¶n tiÒn göi Ng©n hµng vµ c¸c kho¶n nî Ng©n hµng. T­¬ng tù, tranh c·i vÒ thuÕ lîi tøc cã thÓ ®­îc kiÓm tra t¸ch biÖt th× c¸c kh¶o s¸t còng th­êng ®­îc thùc hiÖn tr­íc ngµy cuèi cïng cña giai ®o¹n hoµn thµnh hîp ®ång ®Ó ®¶m b¶o viÖc kiÓm tra ®óng ®¾n cña chóng. Kh¶o s¸t c¸c kho¶n nî ngoµi ý muèn gÇn ngµy cuèi cña giai ®o¹n kÕt thóc KiÓm to¸n mang tÝnh chÊt xem xÐt l¹i nhiÒu h¬n lµ mét cuéc nghiªn cøu ban ®Çu. 3.2.2. C¸c Thñ tôc KT c¸c kho¶n c«ng nî ngoµi dù kiÕn. V× môc tiªu chñ yÕu ë giai ®o¹n ®Çu cña kh¶o s¸t c¸c kho¶n c«ng nî ngoµi dù kiÕn lµ: x¸c ®Þnh sù hiÖn diÖn cña c¸c kho¶n nî ngoµi ý muèn tõ ®ã ®¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu cña chóng vµ sù c«ng khai mét c¸ch tho¶ ®¸ng. Do vËy c¸c thñ tôc KT thÝch hîp ®Ó kh¶o s¸t c¸c kho¶n nî ngoµi dù kiÕn th­êng kh«ng ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng nh­ c¸c thñ tôc ®· ®­îc ®Ò cËp ®Õn trong c¸c lÜnh vùc kh¸c còng nh­ trong giai ®o¹n thùc hiÖn KT. C¸c thñ tôc KT th­êng ®­îc ¸p dông ®Ó t×m c¸c kho¶n nî ngoµi ý muèn bao gåm: . ThÈm vÊn Ban qu¶n trÞ DN vÒ kh¶ n¨ng tån t¹i c¸c kho¶n ngoµi ý muèn ch­a ghi sæ, trong qu¸ tr×nh thÈm vÊn KTV cÇn ph¶i m« t¶ c¸c lo¹i kho¶n nî ngoµi ý muèn cÇn c«ng khai. . Xem xÐt l¹i B¸o c¸o n¨m hiÖn hµnh, B¸o c¸o n¨m tr­íc cña c¬ quan thuÕ, xem xÐt Biªn b¶n häp H§QT, §HC§ ®Ó t×m dÊu hiÖu cña c¸c vô kiÖn hoÆc c¸c kho¶n nî ngoµi ý muèn kh¸c. . Ph©n tÝch chi phÝ cña kú KT, xem c¸c ho¸ ®¬n vµ c¸c b¶ng kª ®Ó t×m c¸c dÊu hiÖu cña c¸c kho¶n nî ngoµi ý muèn, ®Æc biÖt lµ c¸c vô kiÖn vµ møc thuÕ ®ang chê gi¶i quyÕt. . Thu thËp x¸c nhËn tõ phÝa ®¹i diÖn ph¸p lý cña ®¬n vÞ kh¸ch hµng vÒ c¸c vô tranh chÊp, c¸c vô kiÖn ®ang chê xÐt xö hoÆc c¸c kho¶n nî tiÒm Èn kh¸c. ViÖc x¸c nhËn tõ bªn cè vÊn ph¸p luËt cña kh¸ch hµng sÏ cung cÊp cho KTV c¸c th«ng tin vÒ vô kiÖn ®ang chê xÐt xö hoÆc bÊt kú mét th«ng tin nµo kh¸c cã liªn quan. NÕu ®· x¸c ®Þnh ®­îc cã tån t¹i kho¶n nî ngoµi ý muèn, KTV cßn ph¶i thu thËp quan ®iÓm nghÒ nghiÖp cña luËt s­ vÒ kÕt qu¶ dù kiÕn cña vô kiÖn vµ sè tiÒn kh¶ dÜ cña kho¶n nî, kÓ c¶ chi phÝ toµ ¸n. HiÖn nay, c¸c luËt s­ th­êng miÔn c­ìng ph¶i cung cÊp mét sè th«ng tin nhÊt ®Þnh cho KTV v× sù cung cÊp th«ng tin nµy g¾n hä víi tr¸ch nhiÖm ph¸p lý khi th«ng tin cung cÊp lµ kh«ng chÝnh x¸c hoÆc th«ng tin b¶o mËt. Tuy nhiªn khi mµ b¶n chÊt cña c«ng viÖc kh«ng liªn quan tíi c¸c kho¶n nî ngoµi ý muèn th× sù tõ chèi nµy còng kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn cuéc kiÓm to¸n. Khi luËt s­ cña kh¸ch hµng tõ chèi cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ cho KTV vÒ c¸c kho¶n nî ngoµi ý muèn cã thÓ lµ do hä thiÕu hiÓu biÕt vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan víi c¸c kho¶n nî ngoµi ý muèn hoÆc do hä cho r»ng nh÷ng th«ng tin ®ã cã tÝnh b¶o mËt. NÕu c¸c kho¶n nî ngoµi ý muèn kh«ng liªn quan ®Õn c¸c vô kiÖn hay c¸c vÊn ®Ò tu©n thñ luËt lÖ dï cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn c¸c BCTC th× viÖc luËt s­ tõ chèi tr¶ lêi vÒ chóng lµ ®iÒu tÊt yÕu. Tuy nhiªn, khi luËt s­ tõ chèi cung cÊp th«ng tin n»m trong ph¹m vi quyÒn h¹n cña anh ta mµ cã thÓ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc tr×nh bµy trung thùc cña c¸c BCTC th× KTV ph¶i ®iÒu chØnh l¹i kÕt luËn cña m×nh ®Ó ph¶n ¸nh viÖc thiÕu b»ng chøng. V¨n b¶n sè 12 vÒ CMKT (SAS 12) quy ®Þnh ban qu¶n trÞ cho phÐp c¸c luËt s­ cung cÊp th«ng tin vÒ kho¶n nî ngoµi ý muèn cho c¸c KTV, yªu cÇu c¸c luËt s­ hç trî KTV trong viÖc thu thËp th«ng tin vÒ c¸c kho¶n nî ngoµi ý muèn. §Ó cã ®­îc sù x¸c nhËn tõ luËt s­ cña kh¸ch hµng, ban qu¶n trÞ ®¬n vÞ kh¸ch hµng sÏ th¶o ra th­ thÈm vÊn vµ göi cho luËt s­ trong ®ã th­êng gåm c¸c phÇn sau: M« t¶ néi dung c¸c vô kiÖn ®ang chê xÐt xö hoÆc bÊt ®ång vÒ thuÕ. §¸nh gi¸ hËu qu¶ vµ kh¶ n¨ng thiÖt h¹i. Yªu cÇu luËt s­ nhËn d¹ng c¸c vô kiÖn ®ang chê xÐt xö ch­a ®­îc liÖt kªt hoÆc x¸c nhËn danh s¸ch kª khai c¸c vô kiÖn quan träng lµ ®Çy ®ñ. Yªu cÇu luËt s­ ®­a ra lý do gi¶i thÝch cho viÖc tõ chèi cung cÊp th«ng tin... Sau cïng, KTV cÇn ®¸nh gi¸ tÇm quan träng cña c¸c kho¶n c«ng nî ngoµi dù kiÕn vµ néi dung cÇn thiÕt khai b¸o trªn BCTC. NÕu kh¶ n¨ng x¶y ra cña c¸c kho¶n c«ng nî nµy ®· râ, vµ sè tiÒn thiÖt h¹i cã thÓ ­íc tÝnh ®­îc, nã cÇn ®­îc ghi nhËn vµo sæ KÕ to¸n nh­ mét kho¶n c«ng nî thùc sù. NÕu kh¶ n¨ng x¶y ra cña c¸c kho¶n c«ng nî nµy lµ hiÕm, hoÆc kho¶n c«ng nî kh«ng träng yÕu, lóc ®ã viÖc khai b¸o trªn BCTC sÏ lµ kh«ng cÇn thiÕt. ViÖc ®¸nh gi¸ cña KTV ph¶i ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch ®éc lËp chø kh«ng ph¶i dùa vµo ý kiÕn cña ®¬n vÞ. 3.3. Xem xÐt c¸c sù kiÖn tiÕp sau ngµy kho¸ sæ lËp BCTC. 3.3.1. C¸c lo¹i sù kiÖn tiÕp sau ngµy kho¸ sæ lËp BCTC. Theo CMKT ViÖt Nam sè 560 th× “C¸c sù kiÖn ph¸t sinh tiÕp sau ngµy kho¸ sæ KÕ to¸n lËp BCTC: Lµ nh÷ng sù kiÖn ¶nh h­ëng ®Õn BCTC ®· ph¸t sinh trong kho¶ng thêi gian tõ sau ngµy kho¸ sæ KÕ to¸n lËp BCTC ®Ó KT ®Õn ngµy ký BCKT, vµ nh÷ng sù kiÖn ®­îc ph¸t hiÖn sau ngµy ký BCKT”. Cã hai lo¹i sù kiÖn sau ngµy kho¸ sæ KÕ to¸n lËp BCTC: Mét lµ: Nh÷ng sù kiÖn cung cÊp thªm b»ng chøng vÒ c¸c sù viÖc ®· tån t¹i vµo ngµy kho¸ sæ KÕ to¸n lËp BCTC. (Ngµy kho¸ sæ KÕ to¸n lËp BCTC: lµ ngµy tÝnh ®Õn hÕt ngµy cuèi cïng cña kú KÕ to¸n n¨m. VÝ dô: Kú KÕ to¸n n¨m tõ 01/01 ®Õn 31/12 n¨m d­¬ng lÞch th× ngµy kho¸ sæ KÕ to¸n lËp BCTC lµ ®Õn 24 giê ngµy 31/12 n¨m ®ã). Hai lµ: Nh÷ng sù kiÖn cung cÊp dÊu hiÖu vÒ c¸c sù viÖc ®· ph¸t sinh tiÕp sau ngµy kho¸ sæ KÕ to¸n lËp BCTC. KTV cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi viÖc xem xÐt l¹i c¸c sù kiÖn tiÕp sau, tr¸ch nhiÖm ®ã giíi h¹n b¾t ®Çu lµ ngµy lËp B¶ng c©n ®èi tµi s¶n vµ kÕt thóc vµo ngµy viÕt B¸o c¸o cña KTV, KTV sö dông c¸c thñ tôc KT t¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng xem xÐt l¹i c¸c sù kiÖn tiÕp sau ph¶i ®­îc hoµn thµnh gÇn ngµy cuèi cña hîp ®ång KT. 3.3.2. C¸c thñ tôc KT ¸p dông ®èi víi c¸c sù kiÖn. KTV cÇn thùc hiÖn c¸c thñ tôc KT nh»m thu thËp c¸c b»ng chøng KT ®Çy ®ñ vµ thÝch hîp ®Ó chøng minh r»ng mäi sù kiÖn tÝnh ®Õn ngµy lËp BCKT mµ cã thÓ dÉn ®Õn ®iÒu chØnh hoÆc cÇn thuyÕt minh ®· ®­îc x¸c ®inh. Trong CMKT ViÖt Nam sè 560 “C¸c sù kiÖn ph¸t sinh sau ngµy kho¸ sæ KÕ to¸n lËp BCTC” còng quy ®Þnh: KTV ph¶i x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c thñ tôc KT nh»m thu thËp b»ng chøng KT thÝch hîp ®Ó x¸c ®Þnh tÊt c¶ c¸c sù kiÖn ph¸t sinh ®Õn ngµy ký BCKT xÐt thÊy cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn b¸o c¸o tµi chÝnh, vµ ph¶i yªu cÇu ®¬n vÞ ®iÒu chØnh hoÆc thuyÕt minh trong BCTC. KTV kh«ng b¾t buéc ph¶i xem xÐt c¸c vÊn ®Ò mµ c¸c thñ tôc tr­íc ®©y ®· ®­a ra ®­îc nh÷ng kÕt luËn tho¶ ®¸ng. Thñ tôc KT ®Ó xem xÐt l¹i c¸c sù kiÖn tiÕp sau cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng yªu cÇu ®èi víi ®¬n vÞ ®­îc KiÓm to¸n ph¶i ®iÒu chØnh hoÆc thuyÕt minh trong BCTC cÇn ®­îc thùc hiÖn vµo thêi ®iÓm gÇn ngµy lËp BCKT nhÊt. Nh÷ng Thñ tôc KT bao gåm: - Xem l¹i nh÷ng thñ tôc ®¬n vÞ quy ®Þnh ¸p dông. - Xem xÐt c¸c biªn b¶n cña c¸c cuéc häp: §H§C§, H§QT, ban kiÓm so¸t, ban G§ sau ngµy kho¸ sæ KÕ to¸n lËp BCTC. KÓ c¶ nh÷ng vÊn ®Ò ®· ®­îc th¶o luËn trong c¸c cuéc häp nµy nh­ng ch­a ®­îc ghi trong biªn b¶n. Qóa tr×nh nµy tËp trung xem xÐt vµo c¸c biÕn ®éng trong kinh doanh liªn quan víi c¸c kÕt qu¶ cña cïng kú trong n¨m ®­îc KT, ®Æc biÖt lµ m«i tr­êng ho¹t ®éng, hoÆc m«i tr­êng mµ DN ho¹t ®éng. C¸c B¸o c¸o néi bé ®ã ph¶i ®­îc ®­a ra tranh luËn víi ban l·nh ®¹o kh¸ch hµng ®Ó xem xÐt chóng cã ®­îc lËp trªn cïng mét c¬ së nh­ c¸c B¸o c¸o cña kú hiÖn hµnh hay kh«ng, ®ång thêi KTV ph¶i thùc hiÖn c¸c cuéc pháng vÊn vÒ nh÷ng thay ®æi lín cña kÕt qu¶ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. - Xem xÐt BCTC kú gÇn nhÊt cña ®¬n vÞ vµ kÕ ho¹ch tµi chÝnh còng nh­ c¸c B¸o c¸o qu¶n lý kh¸c cña G§. - ThÈm vÊn ban G§ c¸c kh¸ch hµng KiÓm to¸n kh¸c nhau néi dung cuéc thÈm vÊn cã thÓ ®­îc thay ®æi theo quy ®Þnh cña CMKT ViÖt Nam vµ Quèc TÕ, néi dung thÈm vÊn vÒ c¸c vÊn ®Ò sau: + Nh÷ng sè liÖu t¹m tÝnh hoÆc ch­a x¸c nhËn. + Nh÷ng cam kÕt, kho¶n vay hay b¶o l·nh ký kÕt. + B¸n hay dù kiÕn b¸n tµi s¶n hoÆc mét bé phËn DN. + Cæ phiÕu hoÆc tr¸i phiÕu míi ph¸t hµnh, tho¶ thuËn s¸t nhËp hoÆc thanh lý ®· ký hay dù kiÕn. + C¸c tµi s¶n bÞ chÝnh phñ lÊy hay bÞ ph¸ huû, vÝ dô nh­ do ch¸y hay do lôt léi. + TiÕn triÓn cña c¸c rñi ro hay c¸c sù kiÖn cã thÓ x¶y ra. + Nh÷ng ®iÒu chØnh KÕ to¸n bÊt th­êng ®· ghi hay dù kiÕn. + VÒ nh÷ng sù kiÖn ®· x¶y ra hoÆc cã kh¶ n¨ng x¶y ra cã thÓ ®¶o ng­îc tÝnh hîp lý cña c¸c chÝnh s¸ch KÕ to¸n ®· ®­îc sö dông trong BCTC. - Yªu cÇu ®¹i diÖn ph¸p lý cña ®¬n vÞ cung cÊp th«ng tin vÒ nh÷ng vô tranh chÊp, kiÖn tông tr­íc ®ã. C«ng viÖc nµy nh»m t×m kiÕm c¸c kho¶n nî ngoµi ý muèn. Trong phÇn nµy khi thu thËp th­ x¸c nhËn tõ phÝa luËt s­, KTV ph¶i ghi nhí môc ®Þch lµ kh¶o s¸t c¸c sù kiÖn tiÕp sau cho ®Õn ngµy viÕt BCKT, do ®ã KTV th­êng yªu cÇu c¸c luËt s­ ghi ngµy vµ göi th­ x¸c nhËn vµo ngµy dù kiÕn hoµn thµnh c«ng viÖc nghiÖp vô. ViÖc thÈm vÊn ban qu¶n trÞ vÒ c¸c sù kiÖn tiÕp sau ph¶i ®­îc tiÕn hµnh ®óng ®èi t­îng ®Ó thu thËp ®­îc nh÷ng th«ng tin tr¶ lêi cã ý nghÜa. PhÇn lín c¸c cuéc pháng vÊn ph¶i ®­îc thùc hiÖn víi KÕ to¸n tr­ëng, G§, phã G§ tuú theo th«ng tin mong muèn. Ngoµi ra, nguyªn t¾c chØ ®¹o KT quèc tÕ (IAG) sè 21 - “Ngµy ghi trªn BCKT, c¸c sù kiÖn sau ngµy lËp b¶ng tæng kÕt tµi s¶n, c¸c sù kiÖn ph¸t hiÖn sau ngµy ph¸t hµnh BCTC” cßn ®­a ra mét sè biÖn ph¸p kh¶o s¸t nh»m ph¸t hiÖn c¸c sù kiÖn sau ngµy kÕt thóc nh­: So¸t l¹i c¸c biÖn ph¸p mµ l·nh ®¹o DN ®· ¸p dông ®Ó kh¼ng ®Þnh l¹i r»ng c¸c sù kiÖn tiÕp sau quan träng ®Òu ®­îc x¸c ®Þnh, xem xÐt c¸c b¸o tµi chÝnh s¬ bé gÇn nhÊt cña ®¬n vÞ còng nh­ c¸c v¨n b¶n kh¸c. 3.4. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ KT. Vµo giai ®o¹n cuèi cña cuéc KT, KTV ph¶i tæng hîp c¸c kÕt qu¶ KT vµo mét kÕt luËn chung. Vµ trong qu¸ tr×nh nµy KTV ph¶i xem xÐt c¸c b»ng chøng KT ®­a ra ®· ®óng hay ch­a ®· tËp hîp ®Çy ®ñ ch­a b»ng viÖc: Xem l¹i nh÷ng néi dung c«ng khai trªn BCTC, thu thËp th­ kiÕn nghÞ cña kh¸ch hµng, ®äc c¸c B¸o c¸o th«ng tin kh¸c trªn B¸o c¸o hµng n¨m, xem xÐt l¹i c¸c t­ liÖu KT. 3.4.1. Xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ tÝnh ®Çy ®ñ, thÝch hîp cña b»ng chøng KT. ViÖc xem xÐt l¹i tÝnh ®Çy ®ñ cña b»ng chøng KT trong giai ®o¹n cuèi cña KTBCTC lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Trong CMKT ViÖt Nam sè 500 “B»ng chøng KiÓm to¸n” ®· ghi “KTV vµ CT KT ph¶i thu thËp ®Çy ®ñ c¸c b»ng chøng KT thÝch hîp ®Ó lµm c¬ së ®­a ra ý kiÕn cña m×nh vÒ BCTC cña ®¬n vÞ ®­îc KT”. Sù “®Çy ®ñ” vµ “thÝch hîp” lu©n g¾n liÒn víi nhau, “®Çy ®ñ” lµ ®ñ tiªu chuÈn thÓ hiÖn vÒ sè l­îng b»ng chøng KiÓm to¸n, “thÝch hîp” tiªu chuÈn thÓ hiÖn chÊt l­îng, ®é tin cËy cña b»ng chøng KT. Th«ng th­êng KTV th­êng sö dông nh÷ng b»ng chøng mang tÝnh thuyÕt phôc nhiÒu h¬n lµ mang tÝnh kh¼ng ®Þnh ch¾c ch¾n, viÖc ®­a ra ý kiÕn cña m×nh, KTV kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i kiÓm tra toµn bé c¸c th«ng tin cã s½n bëi v× KTV cã thÓ kÕt luËn trªn sè d­ cña mét tµi kho¶n hay trªn mét thñ tôc kiÓm so¸t b»ng c¸ch ¸p dông kiÓm tra trªn mét tËp mÉu chän ra theo xÐt ®o¸n c¸ nh©n hay theo thèng kª, cã nghÜa lµ khi ®¸nh gi¸ vÒ tÝnh ®Çy ®ñ cña b»ng chøng KT ph¶i xem xÐt trong mèi quan hÖ víi tÝnh thÝch hîp cña c¸c b»ng chøng ®ã. ViÖc ®¸nh gÝa vÒ sù ®Çy ®ñ vµ tÝnh thÝch hîp cña b»ng chøng KT dùa trªn: (CMKT sè 500) . TÝnh chÊt, néi dung vµ møc ®é rñi ro tiÒm tµng cña toµn bé BCTC, tõng sè d­ tµi kho¶n hoÆc tõng lo¹i nghiÖp vô. . HÖ thèng KÕ to¸n, hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vµ sù ®¸nh gi¸ vÒ rñi ro kiÓm so¸t. . TÝnh träng yÕu cña kho¶n môc ®­îc kiÓm tra. . Kinh nghiÖm tõ c¸c lÇn KiÓm to¸n tr­íc. . KÕt qu¶ c¸c Thñ tôc KT, kÓ c¶ c¸c sai sãt hoÆc gian lËn ®· ®­îc ph¸t hiÖn. . Nguån gèc, ®é tin cËy cña c¸c tµi liÖu, th«ng tin. * Khi thu thËp b»ng chøng KiÓm to¸n tõ c¸c thö nghiÖm kiÓm so¸t, KTV ph¶i xem xÐt sù ®Çy ®ñ vµ tÝnh thÝch hîp cña c¸c b»ng chøng lµm c¬ së cho viÖc ®¸nh gi¸ cña m×nh vÒ rñi ro kiÓm so¸t. * Khi thu thËp b»ng chøng KiÓm to¸n tõ c¸c thö nghiÖm c¬ b¶n, KTV ph¶i xem xÐt sù ®Çy ®ñ vµ tÝnh thÝch hîp cña c¸c b»ng chøng tõ c¸c thö nghiÖm c¬ b¶n kÕt hîp víi c¸c b»ng chøng thu ®­îc tõ thö nghiÖm kiÓm so¸t nh»m kh¼ng ®Þnh c¬ së dÉn liÖu cña BCTC. * NÕu kh«ng thÓ thu thËp ®Çy ®ñ b»ng chøng KiÓm to¸n thÝch hîp, KTV sÏ ph¶i ®­a ra ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn, hoÆc ý kiÕn kh«ng thÓ ®­a ra ý kiÕn. 3.4.2. KiÓm tra kho¶n môc trªn BCTC. Trong giai ®o¹n hoµn thµnh cuéc KT th× KTV cÇn ph¶i xem xÐt l¹i mét lÇn n÷a tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò ®· tr×nh bµy c«ng khai trªn BCTC. Bªn c¹nh viÖc ®¸nh gi¸ vÒ b»ng chøng KiÓm to¸n ®èi víi nh÷ng môc tiªu KiÓm to¸n, cÇn ph¶i kiÓm tra l¹i BCTC sau khi ®· thùc hiÖn nh÷ng ®iÒu chØnh vµ c©n nh¾c ®Ó xem liÖu BCTC ®­îc lËp cã phï hîp víi c¸c chÕ ®é KÕ to¸n thÝch hîp ®­îc ¸p dông nhÊt qu¸n hoÆc nÕu cã thay ®æi th× vÒ nh÷ng chÕ ®é KÕ to¸n nµy cã ®­îc tr×nh bµy thÝch hîp hay kh«ng, c¸c nguyªn t¾c KÕ to¸n ®· ®­îc thõa nhËn cã ®­îc vËn dông ®óng ®¾n, nhÊt qu¸n víi n¨m tr­íc hay kh«ng. Vµ hç trî cho viÖc kiÓm tra nµy KTV cÇn thùc hiÖn nh÷ng thñ tôc ph©n tÝch nh­: so s¸nh tû suÊt vµ xu h­íng trong BCTC víi nh÷ng tû suÊt vµ xu h­íng theo ­íc tÝnh cña m×nh, Tõ ®ã KTV cÇn c©n nh¾c xem liÖu dùa vµo b»ng chøng KiÓm to¸n thu nhËn ®­îc vÒ kh¸ch hµng, cã ®ñ minh chøng vµ gi¶i thÝch ®­îc vÒ nh÷ng vÊn ®Ò bÊt th­êng hoÆc n»m ngoµi ­íc tÝnh hoÆc vÒ mèi quan hÖ trong c¸c BCTC hay kh«ng. 3.4.3. Thu thËp kiÕn nghÞ cña kh¸ch hµng. V¨n b¶n sè 19 vÒ ChuÈn mùc cña KiÓm to¸n (SAS) ban hµnh n¨m 1972 quy ®Þnh KTV nªn ph¶i cã mét l¸ th­ kiÕn nghÞ cña Ban G§ Qu¶n trÞ ®¬n vÞ kh¸ch hµng. “KTV cã thÓ thu thËp ®­îc b»ng chøng KiÓm to¸n r»ng c¸c nhµ qu¶n lý DN ®· thõa nhËn nh÷ng tr¸ch nhiÖm nµy vµ phª chuÈn c¸c biªn b¶n häp ban G§ hoÆc c¸c tæ chøc t­¬ng tù hoÆc c¸c b¶n sao BCTC ®· ®­îc ký”. Trong qu¸ tr×nh kiÓm tra, c¸c nhµ qu¶n lý cã nhiÒu b¶n gi¶i tr×nh göi cho KTV trong ®ã cã th­ kiÕn nghÞ. Th­ kiÕn nghÞ nµy ®­îc lËp d­íi tªn cña kh¸ch hµng, göi cho CT KT, vµ ®­îc ký bëi c¸c thµnh viªn trong ban l·nh ®¹o cña ®¬n vÞ kh¸ch hµng, th­êng lµ G§ hoÆc tr­ëng phßng tµi chÝnh. Th­ ngô ý lµ nã khëi ®Çu tõ kh¸ch hµng, nh­ng trªn thùc tÕ KTV th­êng so¹n th¶o th­ nµy vµ yªu cÇu kh¸ch hµng ký tªn. NÕu kh¸ch hµng tõ chèi x¸c nhËn KTV sÏ ®­a vµ B¸o c¸o chÊp nhËn cã lo¹i trõ hoÆc B¸o c¸o tõ chèi. ViÖc thu thËp th­ kiÕn nghÞ cña kh¸ch hµng nh»m môc ®Ých gióp Ban G§ nhËn thøc râ vÒ tr¸ch nhiÖm cña hä ®èi víi nh÷ng ®iÒu kiÕn nghÞ trªn BCTC vµ còng lµ mét minh chøng b»ng v¨n b¶n cho c¸c c©u tr¶ lêi ®èi víi b¶ng c©u hái mµ KTV ®­a ra ®ång thêi còng chøng minh cho c¸c ®iÒu kiÕn nghÞ cña kh¸ch hµng trong tr­êng hîp cã bÊt ®éng hoÆc kiÖn c¸o gi÷a c¸c KTV vµ kh¸ch hµng. Trong th­ kiÕn nghÞ göi cho KTV chøa ®ùng rÊt nhiÒu th«ng tin tuú theo yªu cÇu cña mçi cuéc KT, trong sè ®ã cã mét sè vÊn ®Ò ®Æc thï nh­ sau: - NhËn thøc cña Ban qu¶n trÞ vÒ tr¸ch nhiÖm cña hä ®èi víi sù tr×nh bµy trung thùc trªn c¸c BCTC, c¸c kÕt qu¶ ho¹t ®éng, vµ nh÷ng thay ®æi vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c KÕ to¸n ®· ®­îc thõa nhËn. - TÝnh s½n cã cña tÊt c¶ c¸c sæ s¸ch tµi chÝnh vµ c¸c sè liÖu liªn quan. - TÝnh ®Çy ®ñ vµ s½n cã cña tÊt c¶ c¸c biªn b¶n c¸c cuéc häp cña cæ ®«ng, G§ vµ héi ®ång G§. - Th«ng tin vÒ c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn bªn thø ba vµ c¸c sè tiÒn ph¶i thu hoÆc ph¶i tr¶ liªn quan. - C¸c kÕ ho¹ch hoÆc dù ®Þnh cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ trÞ m¹ng sang hoÆc sù ph©n lo¹i tµi s¶n c«ng nî. Theo CMKT ViÖt Nam sè 500 “B»ng chøng KiÓm to¸n”, b»ng chøng KiÓm to¸n lµ tÊt c¶ c¸c tµi liÖu, th«ng tin mµ KTV thu thËp ®­îc liªn quan ®Õn cuéc KT vµ dùa trªn th«ng tin nµy KTV h×nh thµnh nªn ý kiÕn cña m×nh. Nh­ vËy, th­ kiÕn nghÞ cña kh¸ch hµng còng ®­îc xem lµ mét b»ng chøng KiÓm to¸n. Tuy nhiªn, th­ kiÕn nghÞ lµ mét B¸o c¸o b»ng v¨n b¶n tõ mét nguån kh«ng ®éc lËp vµ do ®ã kh«ng thÓ thay thÕ cho c¸c b»ng chøng kh¸c. Th­ th­êng chØ cung cÊp b»ng chøng tèi thiÓu lµ Ban qu¶n trÞ d· ®­îc hái mét sè vÊn ®Ò, nh­ng môc ®Ých cña th­ cã tÝnh t©m lý vµ ®Ó b¶o ®¶m KTV kh«ng bÞ ban qu¶n trÞ tõ chèi hîp t¸c v× hä kh«ng nhËn thøc ®­îc tr¸ch nhiÖm cña m×nh. 3.4.4. Xem xÐt l¹i tµi liÖu cña KTV. CMKT quèc tÕ 230 (ISA) - “T­ liÖu KiÓm to¸n (tµi liÖu lµm viÖc cña KTV)” ghi râ: “ThuËt ng÷ t­ liÖu KiÓm to¸n dïng ®Ó chØ c¸c tµi liÖu (hå s¬ lµm viÖc) do chuyªn gia KiÓm to¸n lËp, hay thu thËp vµ l­u gi÷ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng t¸c KiÓm to¸n. C¸c hå s¬ lµm viÖc nµy cã chøc n¨ng trî gióp cho KTV trong viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn c«ng t¸c KiÓm to¸n, cho phÐp chøng minh ý kiÕn cña c¸c KTV trong BCKT. Do ®ã, viÖc xem xÐt l¹i c¸c t­ liÖu KiÓm to¸n lµ c«ng viÖc kh«ng thÓ thiÕu cña KTV trong qu¸ tr×nh hoµn tÊt cuéc KT”. C¸c t­ liÖu KiÓm to¸n cÇn ph¶i ®­îc xem xÐt l¹i bëi mét KTV cÊp cao kh¸c trong CT KT bëi v×: Thø nhÊt: do trong qu¸ tr×nh KiÓm to¸n cã thÓ x¶y ra nh÷ng t×nh huèng phøc t¹p n»m ngoµi kh¶ n¨ng cña KTV hoÆc do KTV thiÕu kinh nghiÖm. §iÒu nµy cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õnkh¶ n¨ng ®­a ra nh÷ng ®¸nh gi¸ nghÒ nghiÖp ®óng ®¾n cña KTV. Thø hai: ®Ó ®¶m b¶o lµ cuéc KT ®· ®­îc thùc hiÖn ®óng víi ch­¬ng tr×nh KiÓm to¸n chung cña CT, tu©n thñ ®óng c¸c CMKT. Thø ba: do ph¸t sinh nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p trong qu¸ tr×nh KiÓm to¸n dÉn ®Õn KTV cã thÓ kh«ng gi÷ ®­îc ph­¬ng h­íng ®óng ®¾n phï hîp víi môc tiªu ban ®Çu. Qóa tr×nh xem xÐt l¹i t­ liÖu KiÓm to¸n ph¶i ®­îc tiÕn hµnh bëi KTV cã ®ñ kiÕn thøc vÒ CT kh¸ch hµng vµ nh÷ng t×nh huèng bÊt ngê ph¸t sinh trong cuéc KT th­êng ®ã lµ ng­êi gi¸m s¸t trùc tiÕp cña KTV ®· thùc hiÖn KT. ThÝ dô nh­ c«ng viÖc cña KTV Ýt kinh nghiÖm nhÊt th­êng ®­îc xem xÐt l¹i bëi tæ tr­ëng tæ KiÓm to¸n, cÊp trªn trùc tiÕp cña tæ tr­ëng sÏ xem xÐt l¹i c«ng viÖc cña tæ tr­ëng vµ còng qua c¸c t­ liÖu cña KTV thiÕu kinh nghiÖm. ViÖc xem xÐt l¹i t­ liÖu KiÓm to¸n th­êng cã tÝnh hiÖu qu¶ h¬n vµ hç trî cho qu¸ tr×nh giao tiÕp víi kh¸ch hµng nÕu ®­îc thùc hiÖn ë ngay t¹i c¬ së cña kh¸ch hµng vµ liªn tôc trong suèt qóa tr×nh KiÓm to¸n. KÕt thóc cuéc KT cÇn cã qu¸ tr×nh B¸o c¸o nh÷ng ph¸t hiÖn cña KTV cho kh¸ch hµng còng nh­ cho ng­êi sö dông BCTC trong mét BCKT ®­a ra ý kiÕn râ rµng vÒ BCTC vµ c¸c th«ng tin tµi chÝnh kh¸c mµ kh¸ch hµng cã liªn quan. Qu¸ tr×nh B¸o c¸o lµ cÇn thiÕt ®èi víi mét cuéc KT v× “nã gi¶i thÝch nh÷ng g× KTV ®· lµm vµ c¸c kÕt luËn ®· ®¹t ®­îc”. 3.4.5. Tæng hîp ®¸nh gi¸ sai sãt ph¸t hiÖn ®­îc. ViÖc tæng hîp ®¸nh gi¸ c¸c sai sãt ph¸t hiÖn ®­îc lµ mét kh©u v« cïng quan träng trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ BCTC cã ®­îc lËp hîp lý vµ trung thùc hay kh«ng. C«ng viÖc nµy KTV kh«ng chØ thùc hiÖn trong giai ®o¹n kÕt thóc qu¸ tr×nh KiÓm to¸n mµ trong suèt c¶ qu¸ tr×nh KiÓm to¸n: Tõ lËp kÕ ho¹ch ®Õn thùc hiÖn vµ kÕt thóc. - Trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch, KTV ®¸nh gi¸ møc ®é träng yÕu ®Ó ­íc tÝnh møc ®é sai sãt cña BCTC cã thÓ chÊp nhËn ®­îc, x¸c ®Þnh ph¹m vi cña cuéc KT vµ ®¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña c¸c sai sãt lªn BCTC ®Ó tõ ®ã x¸c ®Þnh b¶n chÊt, thêi gian vµ ph¹m vi thùc hiÖn c¸c kh¶o s¸t KiÓm to¸n. Trong giai ®o¹n nµy KTV sÏ ph¶i ®¸nh gi¸ møc träng yÕu cho toµn bé BCTC sau ®ã ph©n bæ møc träng yÕu cho tõng kho¶n môc trªn BCTC. - Trong giai ®o¹n thùc hiÖn KT, KTV ¸p dông kü thuËt lÊy mÉu, kiÓm tra, ­íc tÝnh møc sai sãt cña tõng kho¶n môc, vµ ®­a ra quyÕt ®Þnh lµ cã chÊp nhËn hay kh«ng chÊp nhËn sè liÖu trªn sæ s¸ch ®ã hoÆc tiÕp tôc thu thËp thªm b»ng chøng KiÓm to¸n. - Trong giai ®o¹n kÕt thóc KiÓm to¸n, KTV ®¸nh gi¸ tæng hîp c¸c sai sãt träng yÕu hay kh«ng träng yÕu ®· ph¸t hiÖn ®­îc trong qu¸ tr×nh KiÓm to¸n. Tõ ®ã KTV sÏ lËp bót to¸n ®iÒu chØnh ngay trong qóa tr×nh KiÓm to¸n ®èi víi nh÷ng sai sãt träng yÕu ®Ó söa sai c¸c B¸o c¸o. Cßn ®èi víi nh÷ng sai sãt kh«ng träng yÕu KTV kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lËp c¸c bót to¸n ®iÒu chØnh khi ph¸t hiÖn ra chóng. MÆc dï vËy c¸c sai sãt nµy sÏ kh«ng träng yÕu nÕu xÐt riªng lÎ nh­ng cã thÓ sÏ trë nªn träng yÕu khi kÕt hîp chóng l¹i víi nhau. V× vËy KTV cÇn theo giâi c¸c sãt ch­a ®­îc ®iÒu chØnh nµy vµ kÕt hîp chóng theo mét sè c¸ch kh¸c nhau ®Ó xem khi tÝch luü l¹i th× chóng cã trë nªn träng yÕu hay kh«ng. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, KTV cÇn ghi l¹i c¸c sai sãt ch­a ®­îc ®iÒu chØnh nµy trong lóc kiÓm tra c¸c kho¶n môc. §Õn khi chuÈn bÞ hoµn thµnh KiÓm to¸n, KTV sÏ tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ tæng hîp ¶nh h­ëng cña chóng ®Õn BCTC. Mét c«ng cô th­êng ®­îc dïng trong tr­êng hîp nµy lµ B¶ng c¸c sai sãt ch­a ®­îc ®iÒu chØnh. TiÕp ®ã, KTV cÇn ®¸nh gÝa tæng hîp c¸c sai sãt dù kiÕn cñaBCTC, v× khi ¸p dông kü thuËt lÊy mÉu KiÓm to¸n, KTV kh«ng x¸c ®inh ®­îc sai sãt thùc sù cña kho¶n môc mµ chØ dùa vµo kÕt qu¶ mÉu ®Ó ­íc tÝnh sai sãt cña kho¶n môc, gäi lµ sai sãt dù kiÕn. Sai sãt dù kiÕn ®­îc so s¸nh víi møc sai sãt cã thÓ bá qua ®Ó quyÕt ®Þnh xem cã thÓ chÊp nhËn kho¶n môc ®ã hay kh«ng? Cuèi cïng, KTV cÇn tæng hîp toµn bé sai sãt dù kiÕn cña c¸c kho¶n môc ®Ó xem xÐt chóng cã v­ît møc träng yÕu cña BCTC hay kh«ng, vµ kÕt hîp víi ¶nh h­ëng cña c¸c sai sãt ch­a ®­îc ®iÒu chØnh. NÕu sai sãt tæng hîp nµy v­ît møc träng yÕu hoÆc xÊp xØ møc träng yÕu, KTV kh«ng ®­a ra BCKT chÊp nhËn toµn bé mµ yªu cÇu ®¬n vÞ ®iÒu chØnh l¹i c¸c sai sãt ch­a ®­îc ®iÒu chØnh, hoÆc tiÕn hµnh thªm c¸c Thñ tôc KT bæ sung, hoÆc ®­a ra B¸o c¸o kh«ng chÊp nhËn, hoÆc chÊp nhËn cã ngo¹i trõ. 3.5. LËp vµ c«ng bè BCKT – Biªn b¶n KiÓm to¸n. 3.5.1. BCKT. 3.5.1.1. Kh¸i niÖm BCKT. CMKT ViÖt Nam sè 700 ®Þnh nghÜa vÒ: “BCKT lµ lo¹i B¸o c¸o b»ng v¨n b¶n do KTV vµ CT KT lËp vµ c«ng bè ®Ó nªu râ ý kiÕn chÝnh thøc cña m×nh vÒ BCTC cña mét ®¬n vÞ ®· ®­îc KiÓm to¸n”. Nh­ vËy: BCKT vÒ BCTC thùc chÊt lµ mét b¶n th«ng tin vÒ kÕt qu¶ KT vÒ BCTC cho ng­êi sö dông BCTC. Néi dung tr×nh bµy cña BCKT vÒ BCTC cã thÓ kh¸c nhau nh­ng ph¶i chuyÓn ®Õn cho ng­êi ®äc b¶n BCKT vÒ BCTC nh÷ng ®¸nh gi¸ cña KTV vÒ sù phï hîp cña nh÷ng th«ng tin ®Þnh l­îng cña BCTC còng nh­ sù tu©n thñ c¸c ChuÈn mùc, hoÆc chÕ ®é KÕ to¸n hiÖn hµnh khi lËp BCTC nµy, BCKT còng cã nhiÒu h×nh thøc thÓ hiÖn thÓ hiÖn kh¸c nhau cã thÓ b»ng v¨n b¶n hoÆc b»ng miÖng (b»ng miÖng trong nh÷ng tr­êng hîp ®¬n gi¶n, khi KiÓm to¸n BCTC cho mét c¸ nh©n nµo ®ã vµ hä kh«ng cÇn cã kÕt qu¶ KT tr×nh bµy d­íi d¹ng v¨n b¶n). KTV vµ CT KT ph¶i so¸t xÐt vµ ®¸nh gi¸ nh÷ng kÕt luËn rót ra tõ c¸c b»ng chøng thu thËp ®­îc vµ sö dông nh÷ng kÕt luËn nµy ®Ó lµm c¬ së cho ý kiÕn cña m×nh vÒ BCTC cña ®¬n vÞ ®­îc KiÓm to¸n. 3.5.1.2. Néi dung cña BCKT. Theo CMKT ViÖt Nam sè 700 - “BCKT vÒ BCTC” th×: - C¸c yÕu tè c¬ b¶n cña mét BCKT bao gåm c¸c yÕu tè c¬ b¶n vµ ®­îc tr×nh bµy theo thø tù nh­ sau: +Tªn vµ ®i¹ chØ CT KT. + Sè hiÖu BCKT. + Tiªu ®Ò BCKT. + Ng­êi nhËn BCKT. + Më ®Çu cña BCKT. + Ph¹m vi vµ c¨n cø thùc hiÖn cuéc KT. + ý kiÕn cña KTV vµ CT KT vÒ BCTC ®· ®­îc KiÓm to¸n. + §Þa ®iÓm vµ thêi gian lËp BCKT. + Ch÷ ký vµ ®ãng dÊu. - Néi dung cô thÓ cña tõng yÕu tè nh­ sau: a. Tªn vµ ®Þa chØ CT KT. Trong BCKT ph¶i nªu râ tªn, biÓu t­îng, ®Þa chØ giao dÞch, sè ®iÖn tho¹i, sè fax vµ sè hiÖu liªn l¹c kh¸c cña CT hoÆc chi nh¸nh CT KT ph¸t hµnh BCKT. b. Sè hiÖu BCKT. Sè hiÖu ph¸t hµnh BCKT cña CT hoÆc chi nh¸nh CT KT cña CT hoÆc chi nh¸nh CT KT theo tõng n¨m (sè ®¨ng ký chÝnh thøc trong hÖ thèng v¨n b¶n cña CT hoÆc chi nh¸nh CT KT) ph¶i ®­îc ghi râ. c. Tiªu ®Ò BCKT. BCKT ph¶i cã tiªu ®Ò râ rµng vµ thÝch hîp ®Ó ph©n biÖt víi B¸o c¸o do ng­êi kh¸c lËp. BCKT ®­îc phÐp sö dông tiªu ®Ò “BCKT”, hoÆc “BCKT vÒ BCTC” hoÆc “BCKT vÒ BCTC n¨m... cña CT...”. d. Ng­êi nhËn b¸o KiÓm to¸n. BCKT ph¶i ghi râ ng­êi ®­îc nhËn BCKT phï hîp víi hîp ®ång KiÓm to¸n. Ng­êi nhËn cã thÓ lµ H§QT, G§, hoÆc c¸c cæ ®«ng ®¬n vÞ ®­îc KiÓm to¸n. VÝ dô: “KÝnh göi: H§QT vµ Tæng G§ tæng CT...” BCKT ph¶i ®­îc ®Ýnh kÌm víi b¸o tµi chÝnh ®­îc KiÓm to¸n. e. Më ®Çu cña BCKT. Trong phÇn nµy ph¶i ghi râ: BCTC lµ ®èi t­îng cña cuéc KT còng nh­ ghi râ ngµy lËp vµ ph¹m vi niªn ®é tµi chÝnh mµ BCTC ®ã ph¶n ¸nh. Kh¼ng ®Þnh viÖc lËp BCTC lµ tr¸ch nhiÖm cña G§ (hoÆc ng­êi ®øng ®Çu) ®¬n vÞ ®­îc KiÓm to¸n. Tr¸ch nhiÖm cña KTV vµ CT KT lµ ®­a ra ý kiÕn vÒ BCTC dùa trªn kÕt qu¶ KT cña m×nh. ViÖc lËp BCTC ph¶i thÓ hiÖn râ sù tu©n thñ theo ChuÈn mùc vµ chÕ ®é KÕ to¸n hiÖn hµnh hoÆc ®­îc chÊp nhËn, ph¶i lùa chän ph­¬ng ph¸p vµ c¸c nguyªn t¾c KÕ to¸n còng nh­ ®­a ra c¸c ­íc tÝnh KÕ to¸n vµ c¸c xÐt ®o¸n thÝch hîp. Tr¸ch nhiÖm cña KTV vµ CT KT lµ kiÓm tra c¸c th«ng tin trªn BCTC vµ ®­a ra ý kiÕn vÒ B¸o c¸o nµy. VÝ dô ®o¹n më ®Çu nh­ sau: “Chóng t«i (*) ®· KiÓm to¸n BCTC gåm: B¶ng c©n ®èi KÕ to¸n t¹i ngµy 31/12/X. B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh, B¸o c¸o l­u chuyÓn tiÒn tÖ vµ ThuyÕt minh BCTC n¨m tµi chÝnh kÕt thóc ngµy 31/12/X ®­îc lËp ngµy.... cña CT ABC tõ trang.... ®Õn trang... kÌm theo. ViÖc lËp vµ tr×nh bµy BCTC nµy thuéc tr¸ch nhiÖm cña G§ (hoÆc ng­êi ®øng ®Çu) CT. Tr¸ch nhiÖm cña chóng t«i lµ ®­a ra ý kiÕn vÒ c¸c B¸o c¸o nµy c¨n cø trªn kÕt qu¶ KT cña chóng t«i” f. Ph¹m vi vµ c¨n cø thùc hiÖn cuéc KT. BCKT ph¶i nªu râ ph¹m vi c¨n cø thùc hiÖn cuéc KT b»ng c¸ch kh¼ng ®Þnh r»ng c«ng viÖc KiÓm to¸n ®· ®­îc thùc hiÖn theo CMKT ViÖt Nam, hoÆc CMKT quèc tÕ ®­îc chÊp nhËn. §iÒu ®ã chØ kh¶ n¨ng cña KTV thùc hiÖn c¸c Thñ tôc KT xÐt thÊy cÇn thiÕt tuú theo tõng t×nh huèng cô thÓ. Thñ tôc nµy lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o cho ng­êi ®äc BCKT hiÓu r»ng cuéc KT ®· ®­îc thùc hiÖn theo c¸c ChuÈn mùc vµ th«ng lÖ ®­îc thõa nhËn. Trong tr­êng hîp riªng biÖt, KTV ®· thùc hiÖn c¸c Thñ tôc KT kh¸c th× cÇn ph¶i ghi râ trong BCKT. BCKT ph¶i ghi râ lµ c«ng viÖc KTV ®· ®­îc lËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn ®Ó cã ®­îc sù ®¶m b¶o hîp lý lµ c¸c BCTC kh«ng cßn chøa ®ùng nh÷ng sai sãt träng yÕu. BCKT ph¶i nªu râ c¸c c«ng viÖc ®· thùc hiÖn, gåm: . C¸c ph­¬ng ph¸p KT (chän mÉu, thö nghiÖm c¬ b¶n....) nh÷ng b»ng chøng KiÓm to¸n ®ñ ®Ó x¸c minh th«ng tin trong BCTC. . §¸nh gi¸ viÖc tu©n thñ ChuÈn mùc vµ chÕ ®é KÕ to¸n hiÖn hµnh (hoÆc ®­îc chÊp nhËn), c¸c nguyªn t¾c vµ ph­¬ng ph¸p KÕ to¸n ®­îc ¸p dông ®Ó lËp BCTC. . §¸nh gi¸ c¸c ­íc tÝnh KÕ to¸n vµ xÐt ®o¸n quan träng ®· ®­îc G§ (hoÆc ng­êi ®øng ®Çu) ®¬n vÞ KT thùc hiÖn khi lËp BCTC. . §¸nh gi¸ viÖc tr×nh bµy toµn bé t×nh h×nh tµi chÝnh trªn c¸c BCTC. - BCKT ph¶i nªu râ lµ cuéc KT ®· cung cÊp nh÷ng c¬ së hîp lý ®Ó lµm c¨n cho ý kiÓn cña KiÓm to¸n viªn. g. ý kiÕn cña KTV vµ CT KT. BCKT ph¶i nªu râ ý kiÕn cña KTV vµ CT KT vÒ c¸c BCTC trªn ph­¬ng diÖn ph¶n ¸nh (hoÆc tr×nh bµy) trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu, trªn ph­¬ng diÖn tu©n thñ c¸c ChuÈn mùc vµ chÕ ®é KÕ to¸n hiÖn hµnh (hoÆc ®­îc chÊp nhËn), vµ viÖc tu©n thñ c¸c quy ®Þnh ph¸p lý cã liªn quan. Khi ®¸nh gi¸ sù tu©n thñ ChuÈn mùc vµ chÕ ®é KÕ to¸n hiÖn hµnh ®Ó lËp BCTC, cÇn ®¸nh gi¸ trªn ph­¬ng diÖn tu©n thñ ChuÈn mùc vµ chÕ ®é KÕ to¸n ViÖt Nam hiÖn hµnh (hoÆc ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ, hoÆc ChuÈn mùc vµ chÕ ®é KÕ to¸n th«ng dông kh¸c ®­îc c¬ quan cã thÈm quyÒn chÊp nhËn). Tr­êng hîp kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc ChuÈn mùc kÕ to¸n ®­îc sö dông ®Ó lËp BCTC lµ cña quèc gia nµo th× tªn cña n­íc - n¬i DN kh¸ch hµng ho¹t ®éng ph¶i ®­îc nªu ra trong BCKT. Khi BCTC ®­îc göi ra ngoµi ViÖt Nam th× trong BCKT cña m×nh, KTV ph¶i nh¾c ®Õn c¸c nguyªn t¾c vµ ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam ®· ¸p dông. VÝ dô b»ng mét ®o¹n nh­: “Phï hîp víi ChuÈn mùc vµ chÕ ®é KÕ to¸n ViÖt Nam hiÖn hµnh”. Th«ng tin cô thÓ nµy cho phÐp ng­êi sö dông BCTC biÕt chÝnh x¸c c¸c nguyªn t¾c vµ ChuÈn mùc kÕ to¸n ®· ®­îc ¸p dông ®Ó lËp BCTC. Trong tr­êng hîp BCTC ®­îc lËp ra ®Ó sö dông ë ngoµi ViÖt Nam KTV cÇn x¸c ®Þnh xem cã cÇn ghi râ ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ hoÆc ChuÈn mùc vµ chÕ ®é KÕ to¸n kh¸c ®­îc chÊp nhËn ®· sö dông ®Ó lËp BCTC trong phÇn ThuyÕt minh BCTC hay kh«ng. §Þa ®iÓm vµ thêi gian lËp BCKT, BCKT ph¶i ghi râ ngµy, th¸ng, n¨m kÕt thóc toµn bé c«ng viÖc KT. §iÒu nµy cho phÐp ng­êi sö dông BCTC biÕt r»ng KTV ®· xem xÐt ®Õn c¸c sù kiÖn (nÕu cã) ¶nh h­ëng ®Õn BCTC hoÆc BCKT cho ®Õn tËn ngµy ký BCKT. BCKT ph¶i ghi râ ®Þa ®iÓm (tØnh, thµnh phè) cña CT hoÆc chi nh¸nh CT KT chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸t hµnh BCKT. Ngµy ký BCKT kh«ng ®­îc ghi tr­íc ngµy G§ (hoÆc ng­êi ®øng ®Çu) ®¬n vÞ ký BCTC. Tr­êng hîp BCTC ®­îc ®iÒu chØnh vµ lËp l¹i trong qu¸ tr×nh KT th× ngµy ký BCKT ®­îc phÐp ghi cïng ngµy víi ngµy ký BCTC. Ch÷ ký vµ ®ãng dÊu. BCTC ph¶i ký râ tªn cña KTV ®· ®¨ng ký hµnh nghÒ KiÓm to¸n ë ViÖt Nam - Ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm KT, vµ ký râ tªn cña G§ (hoÆc ng­êi ®­îc uû quyÒn cña CT (hoÆc chi nh¸nh CT) KT chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸t hµnh BCKT. D­íi mçi ch÷ ký nãi trªn ph¶i ghi râ hä vµ tªn, sè hiÖu giÊy ®¨ng ký hµnh nghÒ KiÓm to¸n ë ViÖt Nam. Trªn ch÷ ký cña G§ (hoÆc ng­êi ®­îc uû quyÒn) ph¶i ®ãng dÊu cña CT (hoÆc chi nh¸nh) chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸t hµnh BCKT. Gi÷a c¸c trang cña BCKT vµ BCTC ®· ®­îc KT ph¶i ®ãng dÊu gi¸p lai. Phï hîp víi th«ng lÖ chung cña quèc tÕ. G§ (hoÆc ng­êi ®­îc uû quyÒn) ®­îc phÐp ký b»ng tªn cña CT KT thay cho ch÷ ký tªn cña m×nh, nh­ng vÉn ph¶i ghi râ hä vµ tªn, sè hiÖu giÊy phÐp hµnh nghÒ KiÓm to¸n ë ViÖt Nam cña chÝnh m×nh, vµ ®ãng dÊu CT KT. Ng­êi ®­îc uû quyÒn ký BCKT cã thÓ lµ Phã G§ CT, G§ hoÆc phã G§ chi nh¸nh vµ ph¶i lµ ng­êi cã giÊy phÐp hµnh nghÒ KiÓm to¸n ë ViÖt Nam vµ ph¶i ®­îc G§ CT uû quyÒn b»ng v¨n b¶n. Ng«n ng÷ tr×nh bµy trªn BCKT lµ tiÕng ViÖt Nam hoÆc tiÕng ViÖt Nam vµ mét thø tiÕng n­íc ngoµi kh¸c ®· tho¶ thuËn trªn hîp ®ång KiÓm to¸n. BCKT vÒ BCTC hîp nhÊt. BCKT ph¶i lËp riªng cho tõng cuéc KT BCTC cña tõng ®¬n vÞ kh¸ch hµng (CT, ®¬n vÞ cã t­ c¸ch ph¸p nh©n ®éc lËp) theo tho¶ thuËn ghi trªn hîp ®ång KiÓm to¸n. Tr­êng hîp KTBCTC hîp nhÊt cña Tæng CT, theo tho¶ thuËn trªn hîp ®ång KiÓm to¸n, nÕu KTBCTC cho tõng CT ®éc lËp cña Tæng CT th× ph¶i lËp BCKT cho tõng CT ®éc lËp. NÕu KTBCTC cho tõng ®¬n vÞ phô thuéc trong tæng CT, th× ®­îc phÐp lËp BCKT hoÆc “Biªn b¶n KiÓm to¸n”. BBKT nµy ph¶i bao gåm c¸c néi dung c¬ b¶n cña BCKT. BCKT vÒ BCTC hîp nhÊt cña Tæng CT ph¶i ®­îc lËp dùa trªn kÕt qu¶ KT ®­îc thùc hiÖn ®èi víi c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn, vµ kÕt qu¶ kiÓm tra BCTC hîp nhÊt. CT ®éc lËp. NÕu KiÓm to¸n BCTC cho tõng ®¬n vÞ phô thuéc trong tæng CT._. chÝnh vµ th«ng tin phi tµi chÝnh ®Ýnh kÌm víi BCTC lµ c«ng viÖc cÇn thiÕt. ý kiÕn ®Ò xuÊt: KTV trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ tæng thÓ kÕt qu¶ KT cÇn xem xÐt kÕt hîp kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ vÒ c¸c th«ng tin tµi chÝnh cïng c¸c th«ng tin phi tµi chÝnh trªn BCTC víi c¸c th«ng tin kh¸c ®Ýnh kÌm. ViÖc ®äc vµ kÕt hîp c¸c th«ng tin nµy gióp KTV x¸c ®Þnh c¸c sù kiÖn sai lÖch ®Ó cã ®iÒu chØnh phï hîp. KÕt luËn Trong xu thÕ héi nhËp quèc tÕ ngµy nay, th­¬ng m¹i dÞch vô ®· trë thµnh mét ngµnh kinh tÕ quan träng vµ chiÕm tØ träng kh¸ lín trong giao dÞch th­¬ng m¹i toµn cÇu. Më cöa dÞch vô tµi chÝnh KÕ to¸n vµ KiÓm to¸n vÊn ®Ò ®­îc nhiÒu quèc gia quan t©m nhÊt. Ho¹t ®éng kiÓm tãan ®· trë thµnh nhu cÇu cÊp thiÕt cña nÒn kinh tÕ, KiÓm to¸n ®ang trë thµnh mét ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt toµn cÇu. AISC lµ mét tæ chøc KiÓm to¸n ®éc lËp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc cung cÊp dÞch vô tµi chÝnh KÕ to¸n vµ KiÓm to¸n, ®¸p øng nhu cÇu nãng báng cña nÒn kinh tÕ më hiÖn nay. Cïng víi sù lín m¹nh cña nÒn kinh tÕ, AISC ®· kh«ng ngõng ph¸t triÓn trë thµnh mét trong nh÷ng CT hµng ®Çu cña ngµnh KiÓm to¸n ë ViÖt Nam, AISC lu«n kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña m×nh lµ mét trong nh÷ng tæ chøc lín nhÊt cña ViÖt Nam ho¹t ®éng trong lÜnh vùc cung cÊp c¸c dÞch vô chuyªn ngµnh vÒ kiÓm tãan, KÕ to¸n vµ dÞch vô tin häc. Trong thêi gian thùc tËp t¹i AISC, ®­îc tiÕp xóc víi thùc tÕ c«ng t¸c KiÓm to¸n do c¸c KTV AISC thùc hiÖn em ®· t×m hiÓu ®­îc nhiÒu vÊn ®Ò bæ Ých vÒ ho¹t ®éng KiÓm to¸n BCTC vµ ®Æc biÖt t×m hiÓu vÒ Giai ®o¹n kÕt thóc KiÓm to¸n BCTC, ®©y lµ giai ®o¹n cuèi cïng cña qu¸ tr×nh KiÓm to¸n BCTC vµ lµ yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ mçi cuéc KT. Trong thêi gian thùc võa qua, nhê cã sù gióp ®ì cña thÇy gi¸o h­íng dÉn vµ c¸c anh chÞ KTV CT AISC em hoµn thµnh chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp cña m×nh. Qua ®©y em ch©n thµnh göi lêi c¶m ¬n tíi ban l·nh ®¹o CT vµ c¸c anh chÞ KTV cña CT AISC, vµ ®Æc biÖt em xin göi lêi c¶m ¬n tíi gi¸o viªn h­íng dÉn - TS Chu Thµnh ®· tËn t×nh chØ b¶o gióp ®ì em hoµn thµnh chuyªn ®Ò cña m×nh víi ®Ò tµi: “T×m hiÓu giai ®o¹n kÕt thóc KiÓm to¸n BCTC do CT KT vµ dÞch vô tin häc AISC thùc hiÖn”. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o KiÓm to¸n - Alvin A.Arens James K.loebbecke - Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª. KiÓm to¸n tµi chÝnh - GT. TS NguyÔn Quang Quynh - Nhµ xuÊt b¶n Tµi chÝnh th¸ng 7/2001. Lý thuyÕt kiÓm to¸n - GS.TS NguyÔn Quang Quynh - Nhµ xuÊt b¶n Tµi chÝnh th¸ng 1/2003. KiÓm to¸n - PTS. V­¬ng §×nh HuÖ - PTS. §oµn Xu©n Tiªn Thùc hµnh kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp - PGS - TS V­¬ng §×nh HuÖ, TS - §oµn Xu©n TiÕn. Nhµ xuÊt b¶n Tµi chÝnh - 1997. HÖ thèng c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n ViÖt Nam. Mét sè t¹p chÝ kÕ to¸n, kiÓm to¸n, tµi chÝnh … Th«ng t­ 105/TTBTC ngµy 4/11/2003 cña Bé tµi chÝnh. Hå s¬ kiÓm to¸n cña C«ng ty KiÓm to¸n vµ dÞch vô tin häc (AISC). Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n vµ tµi liÖu ®µo t¹o kiÓm to¸n viªn cña C«ng ty KiÓm to¸n vµ dÞch vô tin häc (AISC). LuËn v¨n tèt nghiÖp kho¸: 41 - 42 môc lôc Phô lôc Sè 01: Th­ qu¶n lý. Th­ qu¶n lý (KÌm theo B¸o c¸o kiÓm to¸n sè /BCKT/AISHN) KÝnh göi: ¤ng G§ ….CT ABB Chóng t«i, CT KiÓm to¸n vµ DÞch vô tin häc (AISC) - Chi nh¸nh Hµ Néi ®· hoµn thµnh c«ng viÖc KiÓm to¸n BCTC cho n¨m tµi chÝnh kÕt thóc vµo ngµy 31/12/2003 cña CT ABB (sau ®©y ®­îc viÕt t¾t lµ "CT"). Trong qu¸ tr×nh KiÓm to¸n, chóng t«i ®· xem xÐt mét sè mÆt cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vµ kiÓm tra trªn c¬ së chän mÉu thÝch hîp nh÷ng b»ng chøng lµ c¨n cø cho viÖc ®­a ra ý kiÕn cña chóng t«i vÒ c¸c sè liÖu vµ chi tiÕt trong BCTC cña CT. Nh÷ng vÊn ®Ò trong th­ qu¶n lý nµy, chóng t«i sÏ ®­a ra nh÷ng nhËn xÐt vÒ nh÷ng ®iÓm cßn h¹n chÕ trong hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vµ hÖ thèng kÕ to¸n cña CT. Chóng t«i hy väng r»ng nh÷ng ý kiÕn göi kÌm d­íi ®©y sÏ gióp ¤ng G§ CT cã thªm c¬ së ®Ó ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. Chóng t«i còng xin l­u ý, nh÷ng vÊn ®Ò ®­a ra d­íi ®©y ®­îc ph¸t hiÖn qua viÖc thùc hiÖn c¸c b­íc KiÓm to¸n c¬ b¶n nªn ch­a thÓ bao gåm tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò mµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña CT cÇn c¶i tiÕn. Nh©n dÞp nµy, chóng t«i ch©n thµnh c¶m ¬n ®èi víi Ban G§, phßng kÕ to¸n, c¸c phßng, ban cña CT vÒ sù hîp t¸c, gióp ®ì chóng t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn cuéc KiÓm to¸n. Hµ Néi, ngµy 20 th¸ng 3 n¨m 2004 G§ Chi nh¸nh Hµ Néi §µo TiÕn §¹t CT KiÓm to¸n vµ dÞch vô tin häc (AISC) - Chi nh¸nh Hµ Néi Th­ qu¶n lý KÌm theo BCKT sè 25-CBKDT/BCKT-AISHN. TiÕp tôc hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003. Ph¸t hiÖn: . VÒ sæ kÕ to¸n giai ®o¹n nµy CT cã lËp mét sè sæ, nhËt ký, b¶ng kª nh­ng ch­a ®Çy ®ñ theo quy ®Þnh, c¸c nhËt ký, b¶ng kª giai ®o¹n nµy mét sè ch­a phï hîp víi sæ c¸i, h¹ch to¸n ®èi øng tµi kho¶n trªn nhËt ký, b¶ng kª kh«ng ®óng, c¸c sæ kÕ to¸n ®­îc söa kh«ng theo ®óng quy ®Þnh. Sè d­ t¹i ®Çu kú ngµy 01/01/2003 cña mét sè tµi kho¶n ch­a phï hîp víi BCTC kÕt thóc ngµy 31/12/2002, tuy nhiªn chØ lµ chªnh lÖch nhá. . C«ng t¸c kÕ to¸n ghi nhËn nhËp kho than thu mua cña d©n tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 4 kh«ng ®­îc thùc hiÖn vµo thêi ®iÓm nhËp kho, mµ ®­îc nhËp vµo cuèi th¸ng c¨n cø theo b¶ng kª thu mua cña th¸ng. . Th¸ng 01 viÖc lËp phiÕu nhËp kho hµng ho¸ cho cöa hµng vËt t­ kh«ng theo thø tù thêi gian, cô thÓ: Sè Ngµy Sè tiÒn (®ång) 01 02/01/03 19070 800 02 23/01/03 6 900 000 03 23/01/03 7 564 800 08 22/01/03 13 798 000 11 17/01/03 12 638 938 12 07/01/03 154 638 500 13 09/01/03 143 537 500 14 23/01/03 87 912 500 . Sè l­îng vµ gi¸ trÞ nhËp kho hµng ho¸ trªn sæ chi tiÕt t¹i cöa hµng vËt t­ th¸ng 1 vµ th¸ng 3 ch­a phï hîp víi phiÕu nhËp: th¸ng 1 gi¸ trÞ nhËp kho trªn sæ chi tiÕt nhá h¬n gi¸ trÞ trªn c¸c phiÕu nhËp lµ 16.180.000 ®ång; th¸ng 3 gi¸ trÞ trªn sæ chi tiÕt lín h¬n trªn phiÕu nhËp lµ 16.534.900 ®ång. .Chi mua than theo phiÕu chi sè 85 ngµy 31/3/2003 lµ 160.638.805 ®ång ch­a ®Çy ®ñ chøng tõ. . ViÖc ®Çu t­ vµ quyÕt to¸n t¨ng tµi s¶n th¸ng 5/ 2003 cña C¶ng §«ng S¬n ch­a ®Çy ®ñ thñ tôc nh­: kh«ng cã QuyÕt ®Þnh ®Çu t­, kh«ng cã thiÕt kÕ, b¶n vÏ, phª duyÖt dù to¸n, hå s¬ hoµn c«ng,… theo quy chÕ qu¶n lý ®Çu t­ XDCB cña Nhµ n­íc còng nh­ cña TVN. . Chi phÝ b¸n hµng ®­îc ghi nhËn bao gåm c¶ chi phÝ qu¶n lý DN. ¶nh h­ëng: . Do c«ng t¸c kÕ to¸n tµi chÝnh cña CT trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003 ch­a phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c vµ ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n kÕ to¸n hiÖn hµnh còng nh­ cña ngµnh than vµ c«ng t¸c lËp chøng tõ ban ®Çu ch­a kÞp thêi cho thÊy CT ch­a qu¶n lý theo dâi ®­îc hµng ho¸ vËt t­ mét c¸ch th­êng xuyªn, ®iÒu nµy khiÕn sè l­îng vµ gi¸ trÞ tµi s¶n cña CT ph¶n ¸nh trªn B¸o c¸o cã thÓ ch­a chÝnh x¸c. . Nh÷ng h¹n chÕ vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n nªu trªn tuy hÇu hÕt ®· ®­îc kh¾c phôc trong 6 th¸ng cuèi n¨m, nh­ng c¸c sè liÖu cña giai ®o¹n 6 th¸ng ®Çu n¨m ®· tæng hîp trong BCTC n¨m cña CT. Do ®ã BCTC 2003 cña CT cã thÓ cã nh÷ng ¶nh h­ëng do thiÕu sãt trong c«ng t¸c kÕ to¸n giai ®o¹n 6 th¸ng ®Çu n¨m. KiÕn nghÞ: CT cÇn ®iÒu tra xem xÐt cô thÓ c¸c chªnh lÖch gi÷a sè liÖu cña c¸c sæ vµ chøng tõ kÕ to¸n cã h­íng xö lý døt ®iÓm nh÷ng tån t¹i, bæ sung ®Çy ®ñ c¸c hå s¬ ®Çu t­ vµ thùc hiÖn quyÕt to¸n c«ng tr×nh XDCB hoµn thµnh theo ®óng thñ tôc quy ®Þnh t¹i Quy chÕ qûan lý ®Çu t­ XDCB. ý kiÕn cña CT: §ång ý víi nhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ cña KTV CÇn lËp vµ l­u tr÷ phiÕu xuÊt kho hµng ho¸ theo ®óng quy ®Þnh. Ph¸t hiÖn: Trong qu¸ tr×nh KiÓm to¸n chóng t«i nhËn thÊy mét sè phiÕu xuÊt kho ch­a ®­îc lËp vµ qu¶n lý theo ®óng quy ®Þnh nh­: kh«ng ghi sè thø tù, kh«ng l­u gèc, kh«ng cã ch÷ ký ng­êi nhËn, kh«ng lËp theo ®óng thêi ®iÓm vµ thêi gian thùc xuÊt (ho¸ ®¬n GTGT vµ phiÕu xuÊt kh«ng cïng thêi gian). ¶nh h­ëng: Chøng tõ gèc kh«ng ®­îc ®¸nh sè vµ lËp ®óng thêi gian ph¸t sinh lµ ch­a phï hîp víi c¸c quy ®Þnh vÒ lËp vµ l­u tr÷ chøng tõ kÕ to¸n. §iÒu nµy cã thÓ ¶nh h­ëng tíi c«ng t¸c qu¶n lý hµng ho¸ cña CT, v× nã t¹o kÏ hë rÊt khã kiÓm so¸t. §iÒu nµy còng thÓ hiÖn hÖ thèng kiÓm so¸t né bé cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn KiÕn nghÞ: CT cÇn thùc hiÖn lËp phiÕu xuÊt kho ®óng thêi gian ph¸t sinh, c¸c phiÕu xuÊt cÇn ®­îc lËp riªng cho tõng kh¸ch hµng ®Ó thuËn tiÖn trong c«ng t¸c qu¶n lý, kiÓm tra, ®èi chiÕu; c¸c phiÕu xuÊt kho cÇn ®­îc ®¸nh sè tr­íc mét c¸ch liªn tôc vµ ph¶i ®­îc l­u t¹i gèc 1 liªn theo ®óng quy ®Þnh vÒ l­u tr÷ chøng tõ. ý kiÕn cña CT: §ång ý víi nhËn xÐt vµ ý kiÕn cña KTV 3. CÇn theo dâi vµ ph¶n ¸nh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña cöa hµng b¸ch ho¸ trong BCTC cña CT. Ph¸t hiÖn: Trong qu¸ tr×nh KiÓm to¸n chóng t«i nhËn thÊy CT cã mét cöa hµng b¸ch ho¸ hiÖn t¹i ®ang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ kho¸n thu nhËp; CT kh«ng qu¶n lý, kiÓm tra, theo dâi t×nh h×nh kinh doanh cña cöa hµng nµy; hÖ thèng sæ kÕ to¸n cña CT còng kh«ng thÓ hiÖn ho¹t ®éng kinh doanh cña cöa hµng. ¶nh h­ëng: Cöa hµng b¸ch ho¸ lµ ®¬n vÞ trùc thuéc CT, do ®ã viÖc kh«ng theo dâi vµ ghi nhËn ho¹t ®éng kinh doanh cña cöa hµng cho thÊy CT ch­a theo dâi vµ ghi nhËn ®Çy ®ñ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. BCTC cña CT ch­a ph¶n ¸nh vµ thÓ hiÖn ®Çy ®ñ t×nh h×nh tµi chÝnh, c«ng nî, doanh thu, chi phÝ,... cña CT. CT cã thÓ bÞ liªn ®íi tr¸ch nhiÖn trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña cöa hµng b¸ch ho¸. KiÕn nghÞ: CT cÇn tæ chøc theo dâi ho¹t ®éng kinh doanh cña cöa hµng b¸ch ho¸, c¸c sè liÖu vÒ kinh doanh cña cöa hµng nµy cÇn ®­îc theo dâi vµ ph¶n ¸nh trªn BCTC cña CT. ý kiÕn cña CT: §ång ý víi nhËn xÐt vµ ý kiÕn cña KTV. 4. CÇn hoµn thiÖn c«ng t¸c lËp vµ tr×nh bµy BCTC. Ph¸t hiÖn: . LËp B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ch­a phï hîp víi quy ®Þnh nh­: kh«ng ghi nhËn sè d­ nî chi tiÕt cña tµi kho¶n 3388 vµo chØ tiªu ph¶i thu kh¸c; bï trõ sè d­ chi tiÕt nî vµ sè d­ chi tiÕt cã cña tµi kho¶n 336 ®Ó ph¶n ¸nh trªn chØ tiªu ph¶i tr¶ néi bé. . CT ch­a tiÕn hµnh lËp B¸o c¸o l­u chuyÓn tiÒn tÖ n¨m 2003 theo quy ®Þnh vÒ viÖc lËp BCTC cña TVN. ¶nh h­ëng: BCTC ch­a thÓ hiÖn ®Çy ®ñ c¸c kho¶n ph¶i thu, ph¶i tr¶ cña CT. Ch­a lËp B¸o c¸o l­u chuyÓn tiÒn tÖ lµ ch­a ®¶m b¶o ®Çy ®ñ vÒ BCTC theo quy ®Þnh cña TVN còng nh­ cña ChÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh. KiÕn nghÞ: CT cÇn ®iÒu chØnh l¹i BCTC theo ®óng h­íng dÉn vÒ lËp BCTC cña TVN còng nh­ cña ChÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh ý kiÕn cña CT: §ång ý víi nhËn xÐt vµ ý kiÕn cña KTV 5. CÇn ghi nhËn, h¹ch to¸n chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý DN, gi¸ vèn hµng b¸n theo ®óng tÝnh chÊt vµ néi dung cña c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh. Ph¸t hiÖn: Trong qu¸ tr×nh KiÓm to¸n chóng t«i nhËn thÊy gi¸ nhËp kho than tËn thu trong d©n cña CT ch­a thÓ hiÖn ®Çy ®ñ mét sè chi phÝ liªn quan ®Õn thu mua, lÖ phÝ vµ thuÕ nép cho c¸c ho¹t ®éng thu mua than lÎ cña d©n (1.288.482.594 ®ång); gi¸ vèn hµng b¸n ch­a thÓ hiÖn c¸c chi phÝ sµng tuyÓn than (488.614.243 ®ång) vµ nhiÒu chi phÝ ®¸nh bãng sµng tuyÓn than kh¸c thuª ngoµi ®­îc gép trong gi¸ vËn chuyÓn than xuèng tµu ®Ó tiªu thô. Qua trao ®æi víi CT chóng t«i ®­îc biÕt CT ®· x¸c ®Þnh gi¸ vèn hµng b¸n theo c¸ch x¸c ®Þnh gi¸ vèn t¹i kÕ ho¹ch n¨m 2003 lµ chØ ghi nhËn gi¸ mua than mµ kh«ng bao gåm c¸c chi phÝ kh¸c liªn quan ®Õn viÖc thu mua than, do ®ã CT ®· kh«ng tÝnh chi phÝ thu mua vµo gi¸ nhËp kho hµng ho¸. Toµn bé gi¸ vèn cña dÞch vô kinh doanh c¶ng, bÕn b·i vµ bèc xóc than ®­îc ghi nhËn lµ chi phÝ b¸n hµng. ¶nh h­ëng: ViÖc x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ c¸c chi phÝ vµo gi¸ nhËp kho vµ xuÊt kho cã ¶nh h­ëng ®Õn viÖc x¸c ®Þnh chi phÝ tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n ph¶i nép TVN cña CT do kh«ng x¸c ®Þnh chÝnh x¸c chi phÝ s¶n xuÊt (doanh thu - gi¸ vèn hµng b¸n) cho tõng lo¹i dÞch vô. KiÕn nghÞ: Trong qu¸ tr×nh KiÓm to¸n ®oµn kiÓn to¸n ®· ®­îc gi¶i tr×nh cña CT vÒ viÖc x¸c ®Þnh c¸c kho¶n chi phÝ ph¶i nép nµy chØ dùa trªn gi¸ trÞ s¶n xuÊt (doanh thu – gi¸ mua). §oµn KiÓm to¸n ch­a ®­îc cung cÊp ®ñ c¸c b»ng chøng vÒ ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña CT nªn ch­a cã c¬ së ®Ó ®iÒu chØnh c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc tÝnh to¸n c¸c chi phÝ dùa trªn gi¸ trÞ s¶n xuÊt. CT cÇn thèng nhÊt víi TVN trong viÖc x¸c ®Þnh ph­¬ng thøc tÝnh to¸n cô thÓ c¸c chØ tiªu vÒ quü l­¬ng vµ c¸c kho¶n ph¶i nép TVN. ý kiÕn cña CT: §ång ý víi nhËn xÐt vµ ý kiÕn cña KTV 6. CÇn xö lý kho¶n thu håi theo kÕt luËn cña c¬ quan C«ng an liªn quan ®Õn viÖc kinh doanh cña Cöa hµng vËt t­ tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2002 do ¤ng NguyÔn V¨n Hîp lµm cöa hµng tr­ëng. Ph¸t hiÖn: Chóng t«i nhËn thÊy BCTC cña CT hiÖn ®ang thÓ hiÖn kho¶n ph¶i thu chê xö lý lµ 102.173.000 ®ång. §©y thùc chÊt lµ sè tiÒn thu ®­îc tõ viÖc kinh doanh b»ng chøng tõ khèng cña cöa hµng vËt t­ thuéc CT kinh doanh hµng xuÊt nhËp khÈu (tªn cña CT tr­íc khi cã quyÕt ®Þnh lµ thµnh viªn cña TVN) tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2002 do ¤ng NguyÔn V¨n Hîp lµm cöa hµng tr­ëng vµ ®· nép vµo Ng©n s¸ch Nhµ n­íc theo QuyÕt ®Þnh cña c¬ quan ®iÒu tra. ¶nh h­ëng: ViÖc ch­a xö lý kho¶n thu håi phÇn thu nhËp bÞ truy thu do kinh doanh tr¸i ph¸p luËt lµm cho BCTC ch­a ph¶n ¸nh chÝnh x¸c c¸c kho¶n ph¶i thu vµ lîi nhuËn cña CT. KiÕn nghÞ: Theo chóng t«i CT cÇn ®Ò nghÞ TVN sím cã ý kiÕn xö lý kho¶n ph¶i thu nµy. ý kiÕn cña CT: §ång ý víi nhËn xÐt vµ ý kiÕn cña KTV 7. CÇn xö lý kho¶n ph¶i tr¶ c¬ quan b¶o hiÓm x· héi do trÝch thõa tõ c¸c n¨m tr­íc vµo thu nhËp vµ kÕt chuyÓn kho¶n th­ëng cña c¬ quan b¶o hiÓm x· héi vµo quü khen th­ëng. Ph¸t hiÖn: Trong qu¸ tr×nh KiÓm to¸n chóng t«i nhËn thÊy trong BCTC cña CT ®ang thÓ hiÖn kho¶n b¶o hiÓm x· héi kÕt d­ tõ nh÷ng n¨m tr­íc chuyÓn sang 2003 lµ 36.282.106 ®ång. §©y thùc chÊt lµ chi phÝ BHXH trÝch thõa vµo chi phÝ tõ nh÷ng n¨m tr­íc. Trong n¨m CT ®· ®­îc c¬ quan BHXH th­ëng 500.000 ®ång do cã thµnh tÝch trong viÖc thu nép BHXH, BHYT hiÖn ®ang ®­îc thÓ hiÖn trªn chØ tiªu ph¶i tr¶ kh¸c. ¶nh h­ëng: Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh nh÷ng kho¶n ph¶i tr¶ kh«ng cã ng­êi ®ßi hoÆc nh÷ng chi phÝ trÝch thõa tõ c¸c n¨m tr­íc cÇn ®­îc kÕt chuyÓn vµo thu nhËp kh¸c n¨m nay. Do ®ã viÖc CT ch­a kÕt chuyÓn sè BHXH kÕt d­ kh«ng ph¶i tr¶ lµ ch­a phï hîp vµ ch­a ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ thu nhËp cña CT. KiÕn nghÞ: CT cÇn kÕt chuyÓn kho¶n BHXH trÝch thõa tõ c¸c n¨m tr­íc vµo thu nhËp bÊt th­êng. §èi víi kho¶n tiÒn th­ëng cña c¬ quan BHXH CT cÇn kÕt chuyÓn vµo quü khen th­ëng cña CT. Bót to¸n ®Ò nghÞ ®iÒu chØnh: 1. Nî tµi kho¶n 3388 36.282.106 ®ång Cã tµi kho¶n 711 (421) 36.282.106 ®ång 2. Nî tµi kho¶n 3388 500.000 ®ång Cã tµi kho¶n 431 500.000 ®ång ý kiÕn cña CT: §ång ý víi nhËn xÐt vµ ý kiÕn cña KTV. Sè 02: B¸o c¸o cña Ban gi¸m ®«c. Tæng CT Than ViÖt Nam CT ABB §Þa chØ: 170 TrÇn Phó, CÈm Ph¶, Qu¶ng Ninh. §iÖn Tho¹i: xxx Fax: xxxx B¸o c¸o cña Ban Gi¸m §èc Cho n¨m tµi chÝnh kÕt thóc ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 2004 Ban G§ CT ABB (sau ®©y ®­îc gäi t¾t lµ “CT”) tr×nh bµy B¸o c¸o cña m×nh kÌm theo BCTC ®· ®­îc KT cho n¨m tµi chÝnh kÕt thóc vµo ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 2004 nh­ sau: 1. T×nh h×nh tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh n¨m 2004 Sè liÖu vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ kinh doanh cho n¨m tµi chÝnh kÕt thóc ngµy 31/12/2004 cña CT ®­îc thÓ hiÖn cô thÓ t¹i B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, B¸o c¸o l­u chuyÓn tiÒn tÖ vµ thuyÕt minh B¸oc c¸o tµi chÝnh. 2. Nh÷ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh than. ChÕ biÕn, kinh doanh than Qu¶n lý, khai th¸c, kinh doanh c¶ng, bÕn, b·i Kinh doanh vËt t­, thiÕt bÞ má Kinh doanh hµng b¸ch ho¸ tæng hîp 3. Cam kÕt cña Ban G§ Ban G§ cam kÕt r»ng BCTC n¨m 2004 ®· ph¶n ¸nh trung thùc, hîp lý t×nh h×nh tµi chÝnh t¹i thêi ®iÓm 31 th¸ng 12 n¨m 2004 vµ kÕt qu¶ kinh doanh n¨m 2004 cña CT. BCTC ®­îc lËp vµ tr×nh bµy phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n vµ chÕ ®é tµi chÝnh kÕ to¸n hiÖn hµnh. Vµo ngµy lËp B¸o c¸o nµy kh«ng cã mét kho¶n nî bÊt ngê hay kho¶n môc bÊt th­êng mang tÝnh träng yÕu nµo ph¸t sinh kÓ tõ khi kÕt thóc n¨m tµi chÝnh 2004 mµ ch­a ®­îc nªu trong BCTC kÌm theo. Ban G§ CT ®· cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c BCTC, sæ kÕ to¸n, c¸c chøng tõ vµ tµi liÖu cã liªn quan cho c¸c KTV. Ngµy 20 th¸ng 3 n¨m 2005 TM Ban G§ G§ Sè 03: B¸o c¸o kiÓm to¸n Số: 15 /BCKT-AISHN Hà Nội, ngày 22 tháng 3 năm 2005 BÁO CÁO KIỂM TOÁN Kính gửi: Giám đốc Công ty ABB. Chúng tôi, Công ty Kiểm toán & Dịch vụ tin học (AISC) - Chi nhánh Hà Nội đã thực hiện kiểm toán Báo cáo tài chính cho năm tài chính kết thúc tại ngày 31 tháng 12 năm 2004 của Công ty ABB, bao gồm: Bảng Cân đối kế toán tại ngày 31/12/2004, Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ và Thuyết minh Báo cáo tài chính cho năm tài chính kết thúc tại ngày 31 tháng 12 năm 2004. Việc lập và trình bày các Báo cáo tài chính thuộc trách nhiệm của Ban giám đốc Công ty. Trách nhiệm của chúng tôi là đưa ra ý kiến nhận xét căn cứ vào kết quả kiểm toán. Cơ sở ý kiến: Chúng tôi đã thực hiện công việc kiểm toán theo các chuẩn mực kiểm toán Việt Nam. Các chuẩn mực này yêu cầu công việc kiểm toán phải được lập kế hoạch và thực hiện để có sự đảm bảo hợp lý rằng Báo cáo tài chính không còn chứa đựng các sai sót trọng yếu. Chúng tôi đã thực hiện kiểm toán theo phương pháp chọn mẫu và áp dụng các thử nghiệm cần thiết, thu thập các bằng chứng xác minh cho những thông tin trong Báo cáo tài chính; đánh giá việc tuân thủ các chuẩn mực và chế độ kế toán hiện hành, các nguyên tắc và phương pháp kế toán được áp dụng, các ước tính và xét đoán quan trọng của Ban giám đốc cũng như cách trình bày tổng quát Báo cáo tài chính. Chúng tôi cho rằng công việc kiểm toán của chúng tôi đã đưa ra những cơ sở hợp lý để làm căn cứ cho ý kiến của chúng tôi. Ý kiến của Kiểm toán viên Chúng tôi chưa có điều kiện tham gia kiểm kê tài sản cố định, hàng tồn kho của Công ty tại thời điểm 31/12/2004, với những tài liệu được Công ty cung cấp chúng tôi không thể khẳng định chắc chắn được số lượng tài sản cố định và hàng tồn kho bằng các thủ tục kiểm toán khác. Theo ý kiến chúng tôi, ngoại trừ những ảnh hưởng (nếu có) đến Báo cáo tài chính vì lý do nêu trên, xét trên các khía cạnh trong yếu, Báo cáo tài chính đã phản ánh trung thực và hợp lý tình hình tài chính tại ngày 31/12/2004 cũng như kết quả hoạt động kinh doanh của năm tài chính kết thúc cùng ngày, và được lập phù hợp với chế độ kế toán Việt Nam hiện hành và các quy định pháp lý có liên quan. Chúng tôi xin lưu ý: Báo cáo tài chính của Công ty chưa thể hiện các số liệu về hoạt động kinh doanh cũng như tình hình tài chính tại cửa hàng bách hoá của Công ty. KÓm to¸n viªn G§ Hå Trung Trực Chứng chỉ số: 0310/KTV Đào Tiến Đạt Chứng chỉ số: Đ0078/KTV Sè 04: Biªn b¶n kiÓm to¸n. Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ******* Biªn b¶n kiÓm to¸n Thùc hiÖn hîp ®ång kiÓm to¸n BCTC n¨m 2004 gi÷a TVN (TVN) vµ CT KiÓm to¸n vµ dÞch vô tin häc (AISC). H«m nay, ngµy 18 th¸ng 03 n¨m 2005 t¹i v¨n phßng CT ABBC, chóng t«i gåm cã: §¹i diÖn CT ABBC ¤ng: G§ Bµ: KÕ to¸n tr­ëng CT §¹i diÖn CT KiÓm to¸n vµ DÞch vô tin häc (AISC) ¤ng Hå Trung Trùc Tr­ëng ®oµn kiÓm to¸n Bµ Lª ThÞ Hoan Thµnh viªn ¤ng D­¬ng TiÕn Dòng Thµnh viªn Bµ Vò ThÞ Thu Trang Thµnh viªn Cïng nhau thèng nhÊt c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi kÕt qu¶ kiÓm to¸n BCTC n¨m tµi chÝnh kÕt thóc t¹i 31/12/2004 cña CT ABBC. C¸c KTV AISC ®· thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n theo ®óng c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n, kÕ to¸n hiÖn hµnh vµ yªu cÇu cña TVN. Kh¸i qu¸t vÒ CT abBc CT ABBc ("CT") lµ DN thµnh viªn, h¹ch to¸n phô thuéc TVN, ®­îc thµnh lËp theo QuyÕt ®Þnh sè / 2002 /Q§ - TTg Ngµy / 02 cña Thñ t­íng chÝnh phñ vÒ viÖc chuyÓn CT vÒ lµm thµnh viªn cña vµ QuyÕt ®Þnh sè /Q§ - H§QT ngµy 15/ 11/ 2002 cña Chñ tÞch H§QT Tæng CT than ViÖt Nam vÒ viÖc ®æi tªn CT thµnh CT ABBC. Trô së chÝnh cña CT ®ãng t¹i ThÞ x· CÈm Ph¶, TØnh Qu¶ng Ninh. Ngµnh nghÒ kinh doanh cña CT bao gåm: ChÕ biÕn, kinh doanh than Qu¶n lý, khai th¸c, kinh doanh c¶ng, bÕn, b·i DÞch vô bèc xóc, vËn t¶i ®­êng bé, vËn t¶i ®­êng thuû Kinh doanh vËt t­, thiÕt bÞ má Kinh doanh hµng b¸ch ho¸ tæng hîp CT thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n theo chÕ ®é kÕ to¸n DN ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 1195/ Q§ - H§QT ngµy 25/ 10/ 2001 cña TVN ®· ®­îc Bé Tµi chÝnh chÊp thuËn theo c«ng v¨n sè 9441 TC/ C§KT ngµy 02/10/2001. H×nh thøc kÕ to¸n: NhËt ký chøng tõ Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho: thùc tÕ ®Ých danh. II. KÕt qu¶ kiÓm to¸n 1. NhËn xÐt chung C¸c nhËt ký chøng tõ, b¶ng kª, sæ chi tiÕt cña CT ®­îc lËp vµ tr×nh bµy t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ râ rµng theo ®óng c¸c h­íng dÉn cña TVN. BCTC cña CT ®­îc lËp ®Çy ®ñ theo ®óng h­íng dÉn vÒ lËp BCTC cña TVN. C«ng t¸c ®èi chiÕu c«ng nî ph¶i thu, ph¶i tr¶ cña CT ®­îc thùc hiÖn t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ. H¹n chÕ cña c«ng t¸c kiÓm to¸n §oµn kiÓm to¸n ch­a cã ®iÒu kiÖn tham gia kiÓm kª tµi s¶n cè ®Þnh, hµng tån kho cña CT vµo thêi ®iÓm kÕt thóc n¨m tµi chÝnh, do ®Æc ®iÓm ngµnh than, víi c¸c tµi liÖu ®­îc CT cung cÊp, chóng t«i kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®­îc sè l­îng tµi s¶n cè ®Þnh vµ hµng tån kho b»ng c¸c thñ tôc kiÓm to¸n kh¸c t¹i thêi ®iÓm nµy. Mét sè vÊn ®Ò cßn tån t¹i cÇn ®iÒu chØnh vµ kh¾c phôc Trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n chóng t«i ®· tiÕn hµnh kiÓm tra c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n, c¸c chøng tõ tµi liÖu liªn quan ®Õn BCTC cña CT, còng nh­ kiÓm tra hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña CT. Chóng t«i còng xin l­u ý c¸c h¹n chÕ ®­îc nªu ra d­íi ®©y ®­îc ph¸t hiÖn qua viÖc thùc hiÖn c¸c b­íc kiÓm to¸n c¬ b¶n, do ®ã ch­a thÓ bao gåm toµn bé c¸c vÊn ®Ò mµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vµ BCTC cña CT cÇn ®iÒu chØnh vµ c¶i tiÕn. 3.1. CÇn më sæ kÕ to¸n chi tiÕt theo dâi chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý theo kho¶n môc chi phÝ. Quy ®Þnh C¨n cø Ph¸p lÖnh KÕ to¸n thèng kª ban hµnh kÌm theo LÖnh sè 06/LTC-H§NN ngµy 20/5/1988 cña Chñ tÞch Héi ®ång Nhµ n­íc. C¨n cø chÕ ®é kÕ to¸n ¸p dông trong TVN ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 1195/ Q§ - H§QT ngµy 25/10/2001 cña H§QT TVN. C¨n cø vµo quyÕt ®Þnh sè 522//Q§-H§QT ngµy 08/4/2003 cña H§QT TVN vÒ viÖc phª duyÖt néi dung söa ®æi, bæ sung chÕ ®é kÕ to¸n ¸p dông trong TVN. Ph¸t hiÖn CT ch­a më sæ h¹ch to¸n chi tiÕt ®Õn tµi kho¶n cÊp 2 ®èi víi c¸c tµi kho¶n chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý DN. ¶nh h­ëng ViÖc ch­a më sæ h¹ch to¸n chi tiÕt ®Õn tµi kho¶n cÊp 2 ®èi víi c¸c tµi kho¶n chi phÝ dÉn ®Õn khã kh¨n cho CT trong c«ng t¸c tæng hîp, kiÓm so¸t c¸c kho¶n chi phÝ theo kho¶n môc chi. KiÕn nghÞ cña KTV CT cÇn më sæ h¹ch to¸n chi tiÕt ®Õn tµi kho¶n cÊp 2 ®èi víi c¸c tµi kho¶n chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý DN. 3.2. CÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý kiÓm so¸t hµng tån kho t¹i c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc. Quy ®Þnh C¨n cø Ph¸p lÖnh KÕ to¸n thèng kª ban hµnh kÌm theo LÖnh sè 06/LTC-H§NN ngµy 20/5/1988 cña Chñ tÞch Héi ®ång Nhµ n­íc; C¨n cø chÕ ®é kÕ to¸n ¸p dông trong TVN ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 1195/Q§-H§QT ngµy 25/10/2001 cña H§QT TVN; C¨n cø vµo quyÕt ®Þnh sè 522//Q§-H§QT ngµy 08/4/2003 cña H§QT TVN vÒ viÖc phª duyÖt néi dung söa ®æi, bæ sung chÕ ®é kÕ to¸n ¸p dông trong TVN. C¨n cø vµo Th«ng t­ sè 89/2002/TT-BTC ngµy 09/10/2002 vÒ viÖc h­íng dÉn kÕ to¸n thùc hiÖn bèn chuÈn mùc kÕ to¸n ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 149/2001/QDD-BTC ngµy 31/12/2001 cña Bé Tµi chÝnh. Ph¸t hiÖn: Chóng t«i nhËn thÊy CT kh«ng theo dâi than tËn thu t¹i c¸c C¶ng trong qu¸ tr×nh tËn thu mµ chØ ghi nhËn theo dâi khèi l­îng b¸n. CT còng ch­a x©y dùng ®­îc ®Þnh møc cho ho¹t ®éng nµy. ¶nh h­ëng: ViÖc kÕ to¸n kh«ng theo dâi khèi l­îng than tËn thu trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sÏ dÉn ®Õn khã kh¨n trong c«ng t¸c qu¶n lý. MÆt kh¸c CT l¹i ch­a cã ®Þnh møc tËn thu cã thÓ g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c kiÓm so¸t b¶o vÖ s¶n phÈm hµng hãa. KiÕn nghÞ cña KTV CT cÇn theo dâi chÆt chÏ khèi l­îng than tËn thu ®­îc tõ kh©u s¶n xuÊt ®Õn kh©u tiªu thô. MÆt kh¸c cÇn x©y dùng ®Þnh møc than tËn thu t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c qu¶n lý. 3.3. CÇn tæ chøc h¹ch to¸n vµ x¸c ®Þnh gi¸ nhËp kho than chÕ biÕn. Quy ®Þnh C¨n cø vµo Quy chÕ tµi chÝnh trong Tæng CT than ViÖt Nam ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 926/Q§-H§QT ngµy 26/7/2002 cña H§QT TVN. C¨n cø chÕ kÕ to¸n ¸p dông trong TVN ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 1195/Q§-H§QT ngµy 25/10/2001 cña H§QT TVN. C¨n cø vµo QuyÕt ®Þnh sè 522/2003/Q§-H§QT ngµy 08/4/2003 cña H§QT TVN vÒ viÖc phª duyÖt néi dung söa ®æi, bæ sung chÕ ®é kÕ to¸n ¸p dông trong TVN. C¨n cø vµo C«ng v¨n sè 4421/CV-KTT ngµy 14/12/2004 cña Tæng G§ TVN vÒ viÖc h­íng dÉn lËp B¸o c¸o quyÕt to¸n tµi chÝnh n¨m 2004. Ph¸t hiÖn Chóng t«i nhËn thÊy trong n¨m tµi chÝnh CT cã ho¹t ®éng chÕ biÕn than. Tuy nhiªn CT ®· ch­a tæ chøc h¹ch to¸n vµ tÝnh gi¸ thµnh cho c¸c s¶n phÈm nµy. ¶nh h­ëng ViÖc CT ch­a h¹ch to¸n gi¸ thµnh than chÕ biÕn lµ ch­a phï hîp víi h­íng dÉn vÒ h¹ch to¸n kÕ to¸n; g©y khã kh¨n cho viÖc x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng chÕ biÕn than. Gi¸ trÞ s¶n phÈm than chÕ biÕn kh«ng ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ chi phÝ. §iÒu nµy cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh cña CT khi gi¸ trÞ vµ sè l­îng than chÕ biÕn tån kho lín. KiÕn nghÞ cña KTV CT cÇn tiÕn hµnh x©y dùng ®Þnh møc chi phÝ chÕ biÕn than, h¹ch to¸n tÝnh gi¸ thµnh than chÕ biÕn. Do sè l­îng than chÕ biÕn tån kho t¹i thêi ®iÓm 31/12/2004 kh«ng lín nªn chóng t«i kh«ng ®Ò nghÞ ®iÒu chØnh. 3.4. X¸c ®Þnh chØ tiªu c¸c kho¶n ph¶i tr¶ phï hîp víi quy ®Þnh. Quy ®Þnh C¨n cø chÕ ®é kÕ to¸n ¸p dông trong TVN ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 1195/Q§-H§QT ngµy 25/10/2001 cña H§QT TVN. C¨n cø vµo Th«ng t­ sè 89/2002/TT-BTC ngµy 09/10/2002 vÒ viÖc h­íng dÉn kÕ to¸n thùc hiÖn bèn chuÈn mùc kÕ to¸n ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 149/2001/QDD-BTC ngµy 31/12/2001 cña Bé Tµi chÝnh. C¨n cø vµo c«ng v¨n sè 4421/CV-KTT ngµy 14/12/2004 cña Tæng G§ TVN vÒ viÖc h­íng dÉn lËp b¸o c¸o quyÕt to¸n tµi chÝnh n¨m 2004. Ph¸t hiÖn Chóng t«i còng nhËn thÊy viÖc x¸c ®Þnh chØ tiªu c¸c kho¶n ph¶i tr¶ trªn BCTC cña CT lµ ch­a phï hîp. Sè d­ tµi kho¶n Ph¶i tr¶ cho ng­êi b¸n trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n bao gåm c¶ c«ng nî ph¶i tr¶ cho c¸c c¸ nh©n c¸n bé ®¬n vÞ trùc thuéc. ¶nh h­ëng ViÖc ch­a ph©n lo¹i chÝnh x¸c ®èi t­îng ph¶i tr¶ sÏ dÉn ®Õn th«ng tin trªn BCTC ch­a chÝnh x¸c vµ ch­a phï hîp víi h­íng dÉn chÕ ®é kÕ to¸n cña TVN. KiÕn nghÞ cña KTV CT cÇn tiÕn hµnh ph©n lo¹i l¹i c¸c kho¶n c«ng nî ph¶i tr¶ phï hîp víi quy ®Þnh hiÖn hµnh. T¨ng sè d­ kho¶n môc ph¶i tr¶ kh¸c, ®ång thêi gi¶m sè d­ tµi kho¶n ph¶i tr¶ ng­êi b¸n sè tiÒn lµ 1.862.332.644 ®ång (xem bót to¸n ®iÒu chØnh ®Ýnh kÌm biªn b¶n nµy). CÇn ghi nhËn ®Çy ®ñ gi¸ trÞ TSC§ theo quy ®Þnh vµ thùc hiÖn chi Quü phóc lîi phï hîp víi nguån. Quy ®Þnh C¨n cø vµo th«ng t­ sè 128/2003/TT-BTC ngµy 22/12/2003 cña Bé Tµi chÝnh h­íng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh sè 164/2003/N§-CP ngµy 22/12/2003 cña ChÝnh Phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt thuÕ TNDN; C¨n cø chÕ kÕ to¸n ¸p dông trong TVN ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 1195/Q§-H§QT ngµy 25/10/2001 cña H§QT TVN; C¨n cø vµo QuyÕt ®Þnh sè 522/2003/Q§-H§QT ngµy 08/4/2003 cña H§QT TVN vÒ viÖc phª duyÖt néi dung söa ®æi, bæ sung chÕ ®é kÕ to¸n ¸p dông trong TVN. C¨n cø vµo QuyÕt ®Þnh sè 206/2003/Q§-BTC ngµy 12/12/2003 cña Bé tr­ëng Bé tµi chÝnh vÒ viÖc ban hµnh chÕ ®é qu¶n lý sö dông vµ trÝch khÊu hao TSC§. C¨n cø vµo c«ng v¨n sè 4421/CV-KTT ngµy 14/12/2004 cña Tæng G§ TVN vÒ viÖc h­íng dÉn lËp b¸o c¸o quyÕt to¸n tµi chÝnh n¨m 2004. Ph¸t hiÖn Chóng t«i nhËn thÊy trong n¨m tµi chÝnh 2004 CT ®· mua s¾m mét sè tµi s¶n cè ®Þnh tõ Quü phóc lîi. Tuy nhiªn CT ch­a h¹ch to¸n ghi nhËn t¨ng gi¸ trÞ tµi s¶n c¸c tµi s¶n nµy. C¸c tµi s¶n nµy còng kh«ng ®­îc ph¶n ¸nh trªn Biªn b¶n kiÓm kª tµi s¶n cè ®Þnh. Trong n¨m CT ®· ®Çu t­ kinh doanh tr¸i phiÕu dµi h¹n tõ Quü phóc lîi sè tiÒn 23.000.000 ®ång. Tuy nhiªn CT ch­a h¹ch to¸n gi¶m nguån vèn quü sè tiÒn nµy. CT ®· chi quü phóc lîi v­ît qu¸ sè ®­îc chi theo quy ®Þnh. Cô thÓ sè d­ tµi kho¶n Quü phóc lîi t¹i 31/12/2004 trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña CT lµ - 894.830 ®ång. Sè d­ thùc tÕ sau khi ghi gi¶m nguån vèn quü sè tiÒn 23.000.000 ®ång ®· ®Ò cËp ë trªn lµ -23.894.830 ®ång. ¶nh h­ëng ViÖc ch­a ghi nhËn gi¸ trÞ TSC§ lµ ch­a phï hîp víi h­íng dÉn t¹i QuyÕt ®Þnh sè 206/2003/Q§-BTC vµ sÏ g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý TSC§. MÆt kh¸c, trªn Biªn b¶n kiÓm kª tµi s¶n cè ®Þnh còng kh«ng ph¶n ¸nh gi¸ trÞ c¸c TSC§ nµy chøng tá c«ng t¸c kiÓm kª TSC§ ch­a thËt sù hiÖu qu¶. ViÖc CT ch­a ghi nhËn gi¶m nguån quü phóc lîi khi thùc hiÖn ®Çu t­ kinh doanh tr¸i phiÕu g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý chi tiªu tõ nguån quü phóc lîi. ViÖc CT chi tõ nguån quü phóc lîi v­ît sè ®· trÝch lµ ch­a phï hîp víi quy ®Þnh. KiÕn nghÞ cña KTV CÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm kª qu¶n lý TSC§. T¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra h¹ch to¸n TSC§, ®¶m b¶o TSC§ ®­îc ghi nhËn theo ®óng quy ®Þnh hiÖn hµnh. T¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra h¹ch to¸n nguån vèn, quü. Tr¸nh t×nh tr¹ng chi quü v­ît gi¸ trÞ ®­îc chi trong n¨m. §iÒu chØnh c¸c bót to¸n theo chi tiÕt ®Ýnh kÌm biªn b¶n nµy. 3.6. Mét sè kho¶n chi phÝ kh«ng cã chøng tõ hîp lÖ. Quy ®Þnh C¨n cø vµo th«ng t­ sè 128/2003/TT-BTC ngµy 22/12/2003 cña Bé Tµi chÝnh h­íng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh sè 164/2003/N§-CP ngµy 22/12/2003 cña ChÝnh Phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt thuÕ TNDN; C¨n cø chÕ kÕ to¸n ¸p dông trong TVN ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 1195/Q§-H§QT ngµy 25/10/2001 cña H§QT TVN; C¨n cø vµo quyÕt ®Þnh sè 522/2003/Q§-H§QT ngµy 08/4/2003 cña H§QT TVN vÒ viÖc phª duyÖt néi dung söa ®æi, bæ sung chÕ ®é kÕ to¸n ¸p dông trong TVN. C¨n cø vµo Th«ng t­ sè 89/2002/TT-BTC ngµy 09/10/2002 vÒ viÖc h­íng dÉn kÕ to¸n thùc hiÖn bèn chuÈn mùc kÕ to¸n ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 149/2001/QDD-BTC ngµy 31/12/2001 cña Bé Tµi chÝnh. C¨n cø vµo c«ng v¨n sè 4421/CV-KTT ngµy 14/12/2004 cña Tæng G§ TVN vÒ viÖc h­íng dÉn lËp b¸o c¸o quyÕt to¸n tµi chÝnh n¨m 2004. Ph¸t hiÖn Trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n chóng t«i nhËn thÊy mét sè kho¶n chi phÝ ch­a ®Çy ®ñ chøng tõ hîp lÖ ¶nh h­ëng C¸c kho¶n chi kh«ng cã chøng tõ hîp lý, hîp lÖ cã thÓ kh«ng ®­îc c¬ quan thuÕ, tµi chÝnh chÊp thuËn lµ chi phÝ hîp lý hîp lÖ. KiÕn nghÞ cña KTV CT cÇn ghi nhËn chi phÝ kinh doanh trªn c¬ së chøng tõ gèc hîp lý, hîp lÖ, lµm c¬ së cho c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n vµ quyÕt to¸n thuÕ. Mét sè ý kiÕn kh¸c: Chi trî cÊp th«i viÖc 12.385.600 sö dông quü dù phßng trî cÊp mÊt viÖc lµm ch­a phï hîp víi quy ®Þnh. §iÒu chØnh thuÕ theo quyÕt to¸n thuÕ: Nî TK 811: 1.339.562 Cã TK 133: 1.339.562 Trong n¨m tµi chÝnh 2004 CT vÉn ch­a thùc hiÖn qu¶n lý, theo dâi t×nh h×nh kinh doanh, tµi s¶n, vËt t­ t¹i cöa hµng b¸ch ho¸ mµ thùc hiÖn theo ph­¬ng thøc kho¸n kinh doanh hµng th¸ng, do ®ã BCTC cña CT ch­a thÓ hiÖn chi phÝ, doanh thu, c¸c kho¶n thu nép thuÕ, gi¸ trÞ tµi s¶n, vËt t­ cña cöa hµng kinh doanh. ý kiÕn vÒ l­¬ng II. ý kiÕn cña CT ABBC §ång ý víi nhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ cña ®oµn kiÓm to¸n ®¹i diÖn C«ng ty ABBC ®¹i diÖn c«ng ty kiÓm to¸n dÞch vô vµ tin häc - AISC ._.