Báo cáo Giải pháp và phương hướng hoàn thiện hệ thống tài chính ở Việt Nam hiện nay

1 LÔØI MÔÛ ÑAÀU I. Söï caàn thieát cuûa ñeà taøi nghieân cöùu Keá toaùn ra ñôøi, toàn taïi vaø phaùt trieån cuøng vôùi neàn vaên minh cuûa nhaân loaïi, noù laø coâng cuï quaûn lyù kinh teá quan troïng, coù nhieäm vuï tính toaùn phaûn aùnh quùa trình hoaït ñoäng kinh teá vaø keát quûa hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, keá toaùn laø phong vuõ bieåu xaùc ñònh nguoàn thoâng tin trung thöïc ñeå xaùc ñònh hieäu quûa kinh teá vaø caùc phöông aùn quaûn lyù, giuùp caùc nhaø ñaàu tö, caùc chuû doanh nghieäp, caùc taàng lôùp nhaân daân lao ñoäng söû duïng toát nhaát nguoàn voán vaø tieàn tieát kieäm cuûa mình ñeå laøm lôïi cho caùc caù nhaân, caùc doanh nghieäp vaø toaøn boä neàn kinh teá. Soá lieäu keá toaùn trung thöïc ñöôïc thoâng tin roäng raõi seõ laø tieàn ñeà cho vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån caùc thò tröôøng, ñaëc bieät laø thò tröôøng taøi chính, taïo loøng tin cho nhaân daân, Ñaûng, chính phuû ñeå xaây döïng moät neàn kinh teá ngaøy caøng giaøu maïnh. Trong quùa trình chuyeån ñoåi cô cheá ôû nöôùc ta hieän nay, coâng taùc keá toaùn caøng trôû neân quan troïng, nhöng cuõng gaëp nhieàu khoù khaên phöùc taïp trong vieäc tìm toøi ñoåi môùi ñeå ñaùp öùng yeâu caàu quaûn lyù kinh teá taøi chính. Nhöõng naêm qua cuøng vôùi quaù trình phaùt trieån kinh teá vaø quaù trình ñoåi môùi cuûa cô cheá kinh teá, heä thoáng keá toaùn Vieät Nam ñaõ khoâng ngöøng hoaøn thieän vaø phaùt trieån goùp phaàn tích cöïc coù hieäu quûa vaøo coâng cuoäc ñoåi môùi neàn kinh teá ñaát nöôùc, ñaëc bieät laø heä thoáng baùo caùo taøi chính, moät boä phaän caáu thaønh cuûa heä thoáng keá toaùn, vôùi vai troø laø phöông tieän ñeå truyeàn ñaït nhöõng thoâng tin taøi chính coù ích cho ngöôøi söû duïng ñeå ñeà ra caùc quyeát ñònh kinh teá. Tuy ñaõ ñöôïc caûi caùch vaø hoaøn thieän, nhöng heä thoáng keá toaùn noùi chung vaø heä thoáng baùo caùo taøi chính hieän haønh noùi rieâng vaãn coøn boäc loä moät soá nhöôïc ñieåm chöa phuø 2 hôïp vôi cô cheá kinh teá, chöa ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu thoâng tin cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng vaø chöa thöïc söï laø coâng cuï höõu ích trong vieäc ñeà ra caùc quyeát ñònh kinh teá. Treân cô sôû nhaän thöùc veà lyù luaän, thöïc tieãn vaø trong phaïm vi nghieân cöùu moâ hình baùo caùo taøi chính hieän haønh taïi Vieät Nam, toâi mong muoán tham gia moät soá yù kieán nhoû beù nhaèm goùp phaàn hoaøn thieän hôn nöõa heä thoáng baùo caùo taøi chính ôû Vieät Nam ñeå phuø hôïp vôùi nhu caàu söû duïng thoâng tin trong neàn kinh teá thò tröôøng hieän nay. II. Muïc ñích nghieân cöùu cuûa ñeà taøi Treân cô sôû nghieân cöùu heä thoáng baùo caùo taøi chính aùp duïng cho caùc doanh nghieäp ôû Vieät Nam hieän nay, tình hình thöïc teá vieäc laäp baùo caùo taøi chính taïi caùc doanh nghieäp Vieät Nam vaø heä thoáng baùo caùo taøi chính treân theá giôùi, nhìn nhaän nhöõng öu ñieåm vaø nhöôïc ñieåm cuûa heä thoáng baùo caùo taøi chính hieän haønh ôû Vieät Nam. Töø ñoù ñöa ra moät soá yù kieán vaø phöông höôùng hoaøn thieän heä thoáng baùo caùo taøi chính. III. Phöông phaùp nghieân cöùu Phöông phaùp nghieân cöùu ñöôïc söû duïng xuyeân suoát trong ñeà taøi laø phöông phaùp duy vaät bieän chöùng. Döïa vaøo phöông phaùp naøy, vaán ñeà ñaùnh giaù nhöõng öu khuyeát ñieåm cuûa heä thoáng baùo caùo taøi chính hieän haønh ôû Vieät Nam trong giai ñoaïn hieän nay ñöôïc xem nhö laø moät hieän töôïng khaùch quan, luoân luoân bieán ñoåi vaän ñoäng vaø do ñoù heä thoáng baùo caùo taøi chính cuõng caàn thöôøng thöôøng xuyeân hoaøn thieän cho phuø hôïp. Ñoàng thôøi keát hôïp söû duïng ñoàng boä phöông phaùp phaân tích, phöông phaùp ñoái chieáu so saùnh . 3 CHÖÔNG I TOÅNG QUAN VEÀ HEÄ THOÁNG BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH 1.1. Keá toaùn vaø muïc tieâu cuûa keá toaùn trong neàn kinh teá thò tröôøng 1.1.1 Caùc quan ñieåm vaø ñònh nghóa veà keá toaùn Coù theå ñònh nghóa keá toaùn töø hai quan ñieåm lôùn. Ñònh nghóa veà keá toaùn coù theå nhaán maïnh ñeán söû duïng thoâng tin keá toaùn, hoaëc coù theå nhaán maïnh ñeán hoaït ñoäng cuûa nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc keá toaùn, nhöõng ngöôøi thöïc hieän kyõ thuaät vaø phöông phaùp tính toaùn . Veà söû duïng thoâng tin keá toaùn. Keá toaùn ñöôïc ñònh nghóa laø moät phöông phaùp cung caáp thoâng tin caàn thieát cho quaûn lyù coù hieäu quûa vaø ñaùnh giaù hoaït ñoäng cuûa moïi toå chöùc. Ñoù laø nhöõng thoâng tin caàn thieát cho : - Coâng taùc laäp keá hoaïch, kieåm tra vaø ra quyeát ñònh trong quaûn lyù. - Khaû naêng thanh toaùn cuûa toå chöùc ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö, tín duïng, cô quan Nhaø nöôùc vaø caùc toå chöùc khaùc. Coù theå khaùi quaùt töø ñònh nghóa treân thaønh hai ñieåm chính : - Troïng taâm phuïc vuï, hoaëc tieâu ñieåm cuûa keá toaùn laø toå chöùc. Moïi thoâng tin keá toaùn cung caáp ñeàu nhaèm phuïc vuï toå chöùc. - Thoâng tin keá toaùn raát caàn thieát cho hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Nhöõng thoâng tin naøy ñöôïc duøng trong vieäc ra quyeát ñònh ôû beân trong toå chöùc ( bôûi 4 nhöõng ngöôøi giöõ vai troø quaûn lyù ) vaø caû beân ngoaøi toå chöùc ( bôûi nhöõng nhaø ñaàu tö trong vieäc boû tieàn vaøo kinh doanh ñeå mong thu ñöôïc lôïi nhuaän, bôûi caùc nhaø tín duïng trong vieäc cho doanh nghieäp vay tieàn…) Veà hoaït ñoäng keá toaùn. Ñònh nghóa thöù hai döïa treân coâng vieäc cuûa moät ngöôøi laøm keá toaùn. Trong keá toaùn, keát quûa hoaït ñoäng kinh teá cuûa doanh nghieäp ñöôïc thu thaäp, phaân tích, ño löôøng, saép xeáp, ghi cheùp, toùm taét vaø phaûn aùnh döôùi daïng thoâng tin. Ñieàu naøy cho thaáy coâng vieäc cuûa ngöôøi keá toaùn laø moät coâng vieäc toång hôïp ñoøi hoûi nhieàu hoaït ñoäng khaùc nhau. Chuû yeáu bao goàm : - Xaùc ñònh soá lieäu naøo lieân quan, thích öùng vôùi caùc quyeát ñònh ñöa ra. - Xöû lyù vaø phaân tích caùc soá lieäu lieân quan. - Chuyeån caùc soá lieäu ñoù thaønh thoâng tin phuïc vuï cho vieäc ra quyeát ñònh. Caên cöù vaøo ñieàu leä toå chöùc keá toaùn Vieät Nam thì “ Keá toaùn laø coâng vieäc ghi cheùp, tính toaùn baèng con soá döôùi hình thöùc giaù trò, hieän vaät vaø thôøi gian lao ñoäng, chuû yeáu laø döôùi hình thöùc giaù trò ñeå kieåm tra tình hình vaän ñoäng cuûa caùc loaïi taøi saûn, quaù trình vaø keát quûa hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, söû duïng voán vaø kinh phí cuûa Nhaø nöôùc cuõng nhö töøng toå chöùc xí nghieäp” Toùm laïi coù theå ñònh nghóa keá toaùn nhö laø söï ñònh daïng, ño löôøng, ghi nhaän vaø chuyeån giao thoâng tin taøi chính cuûa caùc thöïc theå kinh teá cho nhöõng ñoái töôïng caàn söû duïng. 1.1.2 Muïc tieâu cuûa keá toaùn trong neàn kinh teá thò tröôøng Töø theá kyû XVIII theo sau cuoäc caùch maïng kyõ ngheä laø söï xuaát hieän caùc coâng ty coå phaàn vaø ñaëc bieät laø thò tröôøng taøi chính, thò tröôøng chöùng khoaùn ñaõ ñaët ra cho vieäc thöïc haønh keá toaùn caùc yeâu caàu ña daïng vaø phöùc taïp hôn. Coäng theâm söï xuaát 5 hieän cuûa khuynh höôùng chuyeân moân hoaù vaø phaân chia trong phaïm vi cô caáu cuûa heä thoáng keá toaùn cuõng ñaõ aûnh höôõng ñeán söï phaân ngaønh trong keá toaùn. Trong giai ñoaïn naøy, caên cöù vaøo muïc tieâu ñaùp öùng thoâng tin, ngöôøi ta phaân chia heä thoáng keá toaùn trong doanh nghieäp thaønh hai loaïi : Keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn trò. Muïc tieâu cuûa keá toaùn taøi chính laø saép xeáp ghi nhaän, phaân tích vaø dieãn ñaït caùc söï kieän kinh teá, phaùp lyù vaø giao dòch thöông maïi baèng moät ñôn vò ño löôøng tieàn teä, nhaèm cung caáp nhöõng döõ lieäu caàn thieát cho vieäc laäp caùc baùo caùo keá toaùn nhö : Baûng caân ñoái keá toaùn, baùo caùo keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh….v….v… .Ñoái töôïng söû duïng thoâng tin thöôøng laø ban giaùm ñoác vaø nhöõng ngöôøi beân ngoaøi doanh nghieäp, chuû yeáu laø caùc nhaø ñaàu tö, caùc chuû nôï, caùc cô quan quaûn lyù chöùc naêng cuûa Nhaø nöôùc ñeå ñaûm baûo tính trung thöïc vaø taïo ra moät söï yeân taâm cho nhöõng ngöôøi söû duïng. Muïc tieâu cuûa keá toaùn quaûn trò laø saép xeáp, ghi nhaän, phaân tích vaø truyeàn ñaït caùc thoâng tin coù lieân quan ñeán vieäc laäp keá hoaïch, kieåm soaùt caùc boä phaän trong doanh nghieäp. Noù ñöôïc ñònh höôùng vaøo vieäc tính toaùn, phaân tích caùc chi phí, keát quûa vaø caùc moái töông quan, kieåm soaùt vaø phaân ñònh caùc traùch nhieäm giöõa caùc boä phaän trong doanh nghieäp trong vieäc thöïc hieän caùc döï toaùn chi tieâu, quyeát ñònh giaù baùn, saûn löôïng….Thoâng tin thöôøng ñöôïc cung caáp chuû yeáu cho ban giaùm ñoác ñeå hình thaønh caùc quyeát ñònh caàn thieát vaø ñeå kieåm soaùt caùc boä phaän trong doanh nghieäp, ñöôïc söû duïng trong noäi boä, khoâng cung caáp cho beân ngoaøi. Treân bình dieän toång quaùt, muïc tieâu cuûa keá toaùn laø thu thaäp vaø truyeàn ñaït caùc thoâng tin caàn thieát ñeå ñöa ra caùc quyeát ñònh coù lieân quan ñeán quaûn trò, ñaàu tö, taøi trôï, tín duïng, cho vay trong moät doanh nghieäp. Xeùt moät caùch cuï theå hôn, muïc tieâu cuûa keá toaùn laø cung caáp döõ lieäu coù lieân quan ñeán : 6 - Vieäc söû duïng caùc taøi nguyeân ( Taøi saûn ) cuûa doanh nghieäp, caùc nghóa vuï vaø traùch nhieäm ñoái vôùi taøi nguyeân vaø voán chuû sôû höõu. - Caùc bieán ñoäng veà voán do aûnh höôõng cuûa caùc haønh vi kinh teá, phaùp lyù vaø caùc giao dòch thöông maïi. - Caùc thaønh quûa ñaït ñöôïc cuûa doanh nghieäp trong moät thôøi kyø kinh doanh nhaát ñònh. 1.2. Baûn chaát vaø vai troø cuûa heä thoáng baùo caùo taøi chính 1.2.1 Baûn chaát cuûa heä thoáng baùo caùo taøi chính Theo heä thoáng keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam, baùo caùo taøi chính ñöôïc xaùc ñònh laø loaïi baùo caùo toång hôïp veà tình hình taøi saûn, nguoàn voán cuõng nhö tình hình veà keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp trong moät thôøi kyø nhaát ñònh, ñöôïc theå hieän thoâng qua moät heä thoáng caùc chæ tieâu coù moái lieân heä vôùi nhau do Nhaø nöôùc quy ñònh thoáng nhaát vaø mang tính phaùp leänh. Coù caùc yeáu toá cô baûn hình thaønh baûn chaát cuûa baùo caùo taøi chính laø : - Nhöõng söï kieän ñaõ xaûy ra trong quaù khöù. - Nguyeân taéc keá toaùn cuûa cheá ñoä quy ñònh hoaëc ñöôïc thöøa nhaän. Theo vieän kieåm toaùn vieân coâng chöùng Hoa kyø ( AICPA ) “ Heä thoáng baùo caùo taøi chính ñöôïc laäp nhaèm muïc ñích phuïc vuï cho vieäc xem xeùt ñònh kyø veà quaù trình hoaït ñoäng cuûa nhaø quaûn lyù, veà tình hình ñaàu tö trong kinh doanh vaø nhöõng keát quûa ñaït ñöôïc trong thôøi kyø baùo caùo. Heä thoáng baùo caùo taøi chính phaûn aùnh söï keát hôïp cuûa nhöõng söï kieän ñöôïc ghi nhaän, nhöõng nguyeân taéc keá toaùn vaø nhöõng ñaùnh giaù cuûa caù nhaân maø trong ñoù nhöõng ñaùnh giaù vaø nguyeân taéc keá toaùn ñöôïc aùp duïng coù aûnh höôûng chuû yeáu ñeán vieäc ghi nhaän caùc söï kieän. Nhöõng ñaùnh giaù ñuùng ñaén tuyø thuoäc 7 vaøo khaû naêng vaø söï trung thöïc cuûa ngöôøi laäp baùo caùo, ñoàng thôøi phuï thuoäc vaøo söï tuaân thuû ñoái vôùi nhöõng nguyeân taéc keá toaùn ñaõ ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi.” Coøn theo hai taùc giaõ Bryan Carberg vaø Susan Dev thì heä thoáng baùo caùo taøi chính ñöïôc thieát keá ñeå trình baøy nhöõng keát quûa cuûa nhöõng nghieäp vuï vaø nhöõng söï kieän xaûy ra trong qua khöù vaø laø keânh truyeàn ñaït thoâng tin chính cuûa nhöõng hoaït ñoäng quaûn lyù vôùi theá giôùi beân ngoaøi. Baùo caùo taøi chính ñöôïc yeâu caàu phaûi tuaân thuû luaät coâng ty, quy cheá cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn neáu chöùng khoaùn cuûa coâng ty ñöôïc nieâm yeát. Vieäc kieåm toaùn baùo caùo taøi chính neân ñöôïc yeâu caàu bôûi luaät phaùp bôûi vì nhaø quaûn lyù coù theå laø moät nhoùm khaùc bieät vôùi nhöõng coå ñoâng, nhöõng ngöôøi ñaõ giao phoù taøi saûn cuûa hoï cho nhaø quaûn lyù. Nhö vaäy coù theå noùi, baûn chaát cuûa baùo caùo taøi chính laø phaûn aùnh söï keát hôïp cuûa nhöõng söï kieän xaûy ra trong quaù khöù vôùi nhöõng nguyeân taéc keá toaùn ñaõ ñöôïc thöøa nhaän vaø nhöõng ñaùnh giaù cuûa caù nhaân, nhaèm chuû yeáu laø cung caáp thoâng tin taøi chính höõu ích cho caùc ñoái töôïng söû duïng beân ngoaøi doanh nghieäp. Moät maët do thoâng tin trình baøy treân baùo caùo taøi chính chòu söï chi phoái bôûi nhöõng ñaùnh giaù cuûa ngöôøi laäp baùo caùo taøi chính, maët khaùc do coù söï taùch bieät giöõa söï sôõ höõu vaø khaû naêng kieåm soaùt cuûa ngöôøi cung caáp voán cho doanh nghieäp, neân baùo caùo taøi chính ñöôïc laäp ñoøi hoûi phaûi ñöôïc kieåm toaùn bôûi moät toå chöùc kieåm toaùn ñoäc laäp. 1.2.2 Vai troø cuûa baùo caùo taøi chính Baùo caùo taøi chính toång hôïp heä thoáng caùc hieän töôïng kinh teá phaùt sinh, giaùm ñoác sau khi caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh keát thuùc. Baùo caùo taøi chính laø xuaát phaùt ñieåm cho vieäc thieát keá xaây döïng cheá ñoä keá toaùn, phöông phaùp keá toaùn : chöùng töø, taøi khoaûn, tính giaù… vaø laø cô sôû ñeå xaây döïng caùc phöông phaùp keá toaùn khaùc. Trong quaù trình toå chöùc coâng taùc keá toaùn cuûa moät doanh nghieäp, muïc tieâu cuûa heä thoáng keá 8 toaùn vaø vaán ñeà troïng taâm chính laø heä thoáng thoâng tin caùc chæ tieâu keá toaùn phaûi trình baøy. Veà maët kinh teá, baùo caùo taøi chính cung caáp thoâng tin cho nhaø quaûn lyù vaø chuû yeáu laø caùc nhaø ñaàu tö beân ngoaøi doanh nghieäp, laø coâng cuï ñeå ra quyeát ñònh. Theo “ Baùo caùo coâng ty “ ñöôïc xuaát baûn bôûi toå chöùc keá toaùn vieân chuyeân nghieäp ôû Anh vaø xöù Wales ( 1975 ), nhöõng ngöôøi söû duïng baùo caùo taøi chính bao goàm : + Nhöõng ngöôøi chuû sôõ höõu vaø coå ñoâng : Hoï caàn bieát nhöõng ruõi ro veà voán, caàn caùc thoâng tin veà caùc ruõi ro tieàm taøng trong caùc doanh nghieäp coù lieân quan ñeán khoaûn ñaàu tö cuûa hoï. Hoï caàn nhöõng thoâng tin ñeå ra caùc quyeát ñònh mua baùn caùc chöùng khoaùn, ñaùnh giaù khaû naêng traû coå töùc cuûa doanh nghieäp. + Nhaø cho vay : Hoï quan taâm ñeán caùc thoâng tin giuùp hoï xaùc ñònh xem caùc khoaûn nôï goác vaø laõi cuûa hoï coù ñöôïc traû khi ñeán haïn khoâng. + Nhaø cung caáp : Hoï quan taâm ñeán nhöõng thoâng tin coù khaû naêng giuùp hoï xaùc ñònh xem nhöõng khoaûn tieàn maø doanh nghieäp nôï lieäu coù ñöôïc traû ñuùng haïn khoâng. Nhöõng tín chuû thöông maïi thöôøng quan taâm ñeán doanh nghieäp trong khoaûng thôøi gian ngaén hôn so vôùi caùc nhaø cho vay, tröø tröôøng hôïp hoï phuï thuoäc vaøo söï lieân tuïc saûn xuaát cuûa doanh nghieäp vì doanh nghieäp laø khaùch mua haøng chính cuûa hoï. + Khaùch haøng : Hoï quan taâm ñeán nhöõng thoâng tin veà khaû naêng tieáp tuïc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, ñaëc bieät laø khi hoï coù nhöõng moái lieân heä daøi haïn hoaëc phuï thuoäc vaøo doanh nghieäp. + Nhaân vieân Coâng ty : Nhaân vieân vaø caùc nhoùm ñaïi dieän cuûa hoï quan taâm ñeán caùc thoâng tin veà tính oån ñònh vaø khaû naêng sinh lôïi cuûa doanh nghieäp. Hoï cuõng quan taâm ñeán caùc thoâng tin giuùp hoï ñaùnh giaù khaû naêng chi traû löông, trôï caáp höu trí vaø thôøi cô tuyeån duïng lao ñoäng cuûa doanh nghieäp. 9 + Chính phuû : Hoï quan taâm ñeán vieäc phaân boå caùc nguoàn löïc vaø vì theá maø hoï quan taâm ñeán caû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Hoï cuõng yeâu caàu caùc thoâng tin ñeå ñieàu chænh caùc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, xaùc ñònh chính saùch thueá vaø coi ñoù laø cô sôû cho vieäc thoáng keâ thu nhaäp quoác daân cuõng nhö caùc thoáng keâ khaùc töông töï. + Coâng chuùng : Doanh nghieäp aûnh höôõng ñeán coâng chuùng baèng nhieàu daïng, doanh nghieäp coù theå ñoùng goùp lôùn vaøo neàn kinh teá cuûa ñòa phöông nhö tuyeån duïng lao ñoäng vaø mua haøng cuûa nhaø cung caáp ñòa phöông. Caùc baùo caùo taøi chính coù theå trôï giuùp coâng chuùng baèng vieäc cung caáp thoâng tin veà xu höôùng phaùt trieån vaø khaû naêng taêng tröôûng gaàn , cuõng nhö caùc laõnh vöïc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. 1.3. Muïc tieâu vaø caùc tieâu chuaån cuûa baùo caùo taøi chính 1.3.1 Moâi tröôøng keá toaùn vaø caùc yeáu toá aûnh höôõng Keá toaùn cuõng nhö caùc hoaït ñoäng ngaønh ngheà khaùc laø moät boä phaän khoâng theå taùch rôøi khoûi moät moâi tröôøng nhaát ñònh. Moâi tröôøng keá toaùn laø nhöõng ñieàu kieän raøng buoäc vaø nhöõng aûnh höôõng kinh teá chính trò, xaõ hoäi, luaät phaùp caáu thaønh moâi tröôøng lyù thuyeát vaø moâi tröôøng thöïc haønh keá toaùn. Taát caû nhöõng yeáu toá naøy thay ñoåi theo thôøi gian vaø mang tính lòch söû. Moâi tröôøng naøy luoân luoân bieán ñoåi do ñoù noù giaûi thích muïc tieâu cuûa baùo caùo taøi chính coù nhöõng bieán ñoåi so vôùi trong quaù khöù. Coù ba yeáu toá chính trong caùc yeáu toá chi phoái : + Söï khan hieám cuûa caùc taøi nguyeân thieân nhieân . Ñieàu naøy baét buoäc con ngöôøi ruùt tæa vaø söû duïng taøi nguyeân thieân nhieân nhaèm ñem laïi lôïi ích cao nhaát, ñaõ chi phoái neân vieäc xaây döïng moät moâ hình thoâng tin maø ôû ñoù cho pheùp con ngöôøi coù theå nhaän thöùc vaø söû duïng moät caùch toái öu caùc cuûa caûi, ñoàng thôøi phaân bieät ñöôïc nhöõng ngöôøi söû duïng taøi saûn coù hieäu quaû vaø laõng phí. 10 + Söï taùch rôøi giöõa ngöôøi chuû sôõ höõu taøi saûn vaø ngöôøi quaûn lyù vaø söû duïng caùc taøi saûn. Töông öùng vôùi ñaëc tröng laø söï hình thaønh moät taàng lôùp quaûn trò vieân chuyeân nghieäp. Ñaëc tröng naøy noù coù taùc ñoäng ñeán vieäc xaây döïng moâ hình thoâng tin, ngöôøi ta ñoøi hoûi caùc thoâng tin keá toaùn phaûi giuùp cho ngöôøi chuû sôõ höõu kieåm soaùt ñöôïc vieäc quaûn trò vaø söû duïng coù hieäu quaû taøi saûn. Nhö vaäy ngöôøi ta ñaõ ñöa yeáu toá kieåm soaùt vaøo muïc tieâu xaây döïng baùo caùo taøi chính vaø yeáu toá naøy ngaøy nay khoâng theå taùch rôøi ngaønh ngheà keá toaùn. + Söï xuaát hieän moät taàng lôùp söû duïng thoâng tin taøi chính môùi. Chính nhöõng taàng lôùp naøy vôùi nhöõng nhu caàu ña daïng vaø phöùc taïp ñaõ coù aûnh höôõng ñeán söï löïa choïn vaø trình baøy moâ hình thoâng tin trong baùo caùo taøi chính. Ngoaøi caùc yeáu toá treân coøn coù moät soá yeáu toá khaùc cuõng taùc ñoäng khoâng nhoû ñeán moâi tröôøng keá toaùn nhö : Heä thoáng luaät phaùp, luaät thueá, möùc ñoä laïm phaùt, yeáu toá vaên hoaù, chính trò xaõ hoäi…. 1.3.2 Muïc tieâu cuûa baùo caùo taøi chính Theo quan ñieåm toång quaùt, muïc tieâu cuûa thoâng tin trong baùo caùo taøi chính laø cung caáp nhöõng chæ daãn höõu ích cho vieäc laáy caùc quyeát ñònh veà quaûn trò, ñaàu tö, tín duïng… veà moät thöïc theå. Theo moät quan ñieåm ít toång quaùt hôn, muïc tieâu cuûa thoâng tin trong baùo caùo taøi chính laø trình baøy nhöõng chæ daãn cho pheùp tieân lieäu nhöõng soá tieàn, lòch trình vaø khaû naêng thu tieàn veà trong töông lai. Thaùng 12/1988 uûy ban chuaån möïc keá toaùn thuoäc vieän caùc keá toaùn vieân coâng chöùng Canaña coù boå sung theâm caùc kieán nghò vaø hieän nay ñaõ coù hieäu löïc phaùp lyù lieân quan ñeán vieäc trình baøy caùc thoâng tin keá toaùn nhö sau: “ Muïc tieâu cuûa baùo caùo taøi chính laø truyeàn ñaït nhöõng thoâng tin höõu ích cho caùc nhaø ñaàu tö, caùc chuû nôï vaø nhöõng ngöôøi söû duïng khaùc caàn phaûi ñöa ra caùc quyeát ñònh vaø sung duïng taøi nguyeân 11 hoaëc ñaùnh giaù nhöõng theå thöùc maø ban giaùm ñoác thöïc hieän nhieäm vuï quaûn trò cuûa mình “ . Do ñoù baùo caùo taøi chính phaûi cung caáp caùc thoâng tin veà : + Caùc taøi saûn coù, caùc quyeàn vaø nghóa vuï, caùc voán rieâng cuûa chuû sôõ höõu trong moät thöïc theå kinh teá. + Söï tieán trieãn cuûa caùc taøi saûn, caùc quyeàn lôïi, nghóa vuï vaø voán cuûa chuû sôõ höõu. + Thaønh tích kinh teá cuûa moät thöïc theå. Noùi caùch khaùc, muïc ñích cuûa baùo caùo taøi chính laø cung caáp nhöõng thoâng tin veà tình hình taøi chính, tình hình kinh doanh vaø nhöõng bieán ñoäng veà tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp. Nhöõng thoâng tin naøy raát höõu ích giuùp cho ngöôøi söû duïng ra caùc quyeát ñònh kinh teá kòp thôøi. Caùc baùo caùo taøi chính ñöôïc laäp theo muïc ñích naøy ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu chung cuûa haàu heát nhöõng ngöôøi söû duïng . Tuy nhieân, caùc baùo caùo taøi chính khoâng cung caáp toaøn boä caùc thoâng tin maø ngöôøi söû duïng yeâu caàu ñeå ra caùc quyeát ñònh veà quaûn lyù kinh teá vì chuùng chæ ñöa ra nhöõng aûnh höôõng taøi chính quaù khöù vaø cuõng khoâng baét buoäc cung caáp caùc thoâng tin phi taøi chính. Baùo caùo taøi chính cuõng trình baøy keát quûa veà khaû naêng vaø traùch nhieäm quaûn lyù cuûa caùc nhaø quaûn lyù doanh nghieäp ñoái vôùi nhöõng nguoàn löïc maø hoï ñöôïc pheùp söû duïng. Nhöõng ngöôøi söû duïng muoán ñaùnh giaù veà khaû naêng vaø traùch nhieäm quaûn lyù cuûa caùc nhaø quaûn lyù, ñieàu naøy seõ giuùp ngöôøi söû duïng ra caùc quyeát ñònh quaûn lyù kinh teá kòp thôøi. Ví duï , quyeát ñònh giöõ laïi hay baùn caùc khoaûn ñaàu tö, boå nhieäm hay thay theá caùc nhaø quaûn lyù. 12 1.3.3 Caùc tieâu chuaån chaát löôïng cuûa thoâng tin keá toaùn Sau khi ñaõ xaùc ñònh muïc tieâu cuûa baùo caùo taøi chính, vaán ñeà tieáp theo laø xaùc ñònh soá löôïng vaø loaïi thoâng tin phaûi cung caáp, hình thöùc maø thoâng tin naøy neân ñöôïc trình baøy. Tieâu chuaån haøng ñaàu ñeå ñaùnh giaù söï löïa choïn veà keá toaùn laø tieâu chuaån veà tính höõu ích cho vieäc laáy caùc quyeát ñònh. Ñeå coù theå phaân bieät giöõa moät thoâng tin coù chaát löôïng cao ( höõu ích hôn ) vaø moät thoâng tin coù phaåm chaát keùm ( ít höõu ích ) phaûi keå ñeán caùc tieâu chuaån laøm cho thoâng tin coù ích. Trong taøi lieäu cuûa Uûy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá ( IASC), ngöôøi ta neâu ra caùc tính chaát ñònh tính cô baûn laøm cho caùc thoâng tin trong baùo caùo taøi chính coù ích cho ngöôøi söû duïng. Ñoù laø : Deå hieåu, phuø hôïp, ñaùng tin caäy vaø so saùnh ñöôïc. Trong ñieàu kieän neàn kinh teá Vieät Nam, coù theå boå sung tính nhaát quaùn trong vieäc vaän duïng caùc phöông phaùp keá toaùn bôûi vì tính chaát naøy boå sung vaø laøm cho tính coù theå so saùnh trôû neân toát hôn. 1.3.3.1 Tính deå hieåu Chaát löôïng cô baûn cuûa caùc thoâng tin do caùc baùo caùo taøi chính cung caáp laø nhöõng thoâng tin naøy phaûi deå hieåu ñoái vôùi ngöôøi söû duïng. Ngöôøi söû duïng ôû ñaây ñöôïc hieåu laø ngöôøi coù kieán thöùc veà kinh doanh vaø hoaït ñoäng kinh teá, hieåu bieát veà keá toaùn ôû möùc vöøa phaûi, saün loøng nghieân cöùu caùc thoâng tin ñöôïc cung caáp vôùi möùc ñoä taäp trung suy nghó vöøa phaûi. Tuy nhieân, thoâng tin veà nhöõng vaán ñeà phöùc taïp caàn ñöôïc keøm theo baùo caùo taøi chính vì noù phuïc vuï cho caùc yeâu caàu ra quyeát ñònh veà quaûn lyù kinh teá cuûa ngöôøi söû duïng, nhöõng thoâng tin naøy khoâng theå bò loaïi ra vì lyù do laø noù coù theå seõ laø raát khoù hieåu ñoái vôùi ngöôøi söû duïng. 13 1.3.3.2 Tính thích hôïp Ñeå coù ích, caùc thoâng tin phaûi phuø hôïp ñeå ñaùp öùng caùc yeâu caàu ñöa ra caùc quyeát ñònh kinh teá cuûa ngöôøi söû duïng. Nhöõng thoâng tin coù chaát löôïng phuø hôïp laø nhöõng thoâng tin coù taùc ñoäng ñeán quyeát ñònh kinh teá cuûa ngöôøi söû duïng baèng caùch giuùp hoï ñaùnh giaù caùc söï kieän quùa khöù, hieän taïi, töông lai hoaëc xaùc nhaän, chænh lyù caùc ñaùnh giaù quaù khöù cuûa hoï. Vai troø xaùc nhaän vaø döï ñoaùn cuûa caùc thoâng tin coù quan heä töông hoå laãn nhau. Ví duï caùc thoâng tin veà möùc ñoä taøi saûn vaø cô caáu taøi saûn hieän coù raát coù giaù trò ñoái vôùi ngöôøi söû duïng khi hoï muoán döï ñoaùn khaû naêng cuûa doanh nghieäp ñeå taän duïng cô hoäi vaø phaûn öùng vôùi caùc tình huoáng ngöôïc laïi. Caùc thoâng tin töông töï ñoùng vai troø xaùc nhaän veà caùc chaån ñoaùn quaù khöù, ví duï, tìm ra caùch thöùc ñeå xaây döïng neân doanh nghieäp hoaëc laäp keá hoaïch kinh doanh. Tuy nhieân neáu coù söï chaäm treå trong vieäc baùo caùo caùc thoâng tin thì söï chaäm treå ñoù coù theå laøm maát ñi tính phuø hôïp cuûa caùc thoâng tin. Vì vaäy, thoâng tin phaûi ñöôïc coâng boá kòp thôøi ñeå caùc ñoái töôïng söû duïng ñöa ra caùc quyeát ñònh ñuùng luùc, tröôùc khi caùc cô may coù aûnh höôõng ñeán quyeát ñònh cuûa hoï troâi qua. Ñeå cung caáp nhöõng thoâng tin treân cô sôû kòp thôøi, ngöôøi ta cho raèng caàn thieát phaûi baùo caùo tröôùc khi taát caû caùc phöông dieän cuûa giao dòch hoaëc söï kieän ñöôïc nhaän bieát. Nhö vaäy, ñeå thoâng tin treân baùo caùo keá toaùn ñöôïc thích hôïp, noù phaûi coù caùc phaåm chaát : Moät giaù trò döï kieán, moät giaù trò xaùc nhaän vaø söï coâng boá kòp thôøi. 1.3.3.3 Tính ñaùng tin caäy Ñeå höõu ích, thoâng tin phaûi ñaùng tin caäy. Caùc thoâng tin coù chaát löôïng ñaùng tin caäy khi chuùng khoâng maéc nhöõng sai laàm nghieâm troïng hoaëc phaûn aùnh meùo moù moät caùch coá yù vaø coù theå phuï thuoäc vaøo ngöôøi söû duïng khi söû duïng caùc thoâng tin ñoù cho moät muïc ñích khaùch quan hôïp lyù. Caùc thoâng tin coù theå thích hôïp nhöng laïi khoâng 14 ñaùng tin caäy veà baûn chaát hoaëc caùch trình baøy bôûi vì caùc thoâng tin naøy coù theå coù nhöõng sai laàm maø ngöôøi ta chöa phaùt hieän ra. Moät thoâng tin coù ñoä tin caäy phaûi hoäi ñuû caùc phaåm chaát sau ñaây : + Trình baøy trung thöïc Ñeå coù ñoä tin caäy, caùc thoâng tin phaûi ñöôïc trình baøy moät caùch trung thöïc veà nhöõng giao dòch vaø caùc söï kieän khaùc coù lieân quan. Noù trôï giuùp cho vieäc trình baøy hoaëc coù theå ñöôïc döï kieán laø hôïp lyù ñeå trình baøy. Haàu heát caùc thoâng tin taøi chính ñeàu phuï thuoäc vaøo moät soá ruõi ro do vieäc trình baøy chöa chính xaùc vôùi tình hình thöïc teá, ví duï thoâng tin khoâng khaùch quan voâ tö hoaëc do nhöõng khoù khaên tieàm taøng trong vieäc xaùc ñònh caùc nghieäp vuï söï kieän. Vì vaäy baùo caùo taøi chính caàn trình baøy moät caùch trung thöïc caùc nghieäp vuï, söï kieän khaùc coù lieân quan ñeán vieäc ñaùnh giaù taøi saûn coù, coâng nôï, voán töï coù cuûa doanh nghieäp vaøo thôøi ñieåm laäp baùo caùo maø nhöõng chæ tieâu ñoù ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa caùc tieâu thöïc haïch toaùn. + Hình thaùi sôõ höõu Neáu thoâng tin ñöôïc trình baøy moät caùch trung thöïc veà nhöõng nghieäp vuï vaø söï kieän khaùc maø chuùng phaûi trình baøy, ñieàu caàn thieát ôû ñaây laø nhöõng thoâng tin ñoù ñöôïc tính toaùn vaø trình baøy phuø hôïp vôùi baûn chaát kinh teá vaø hình thaùi sôõ höõu chöù khoâng ñôn thuaàn chæ laø hình thöùc phaùp lyù cuûa chuùng. Hình thaùi cuûa caùc giao dòch hoaëc caùc söï kieän khoâng phaûi luùc naøo cuõng nhaát quaùn vôùi hình thöùc phaùp lyù hoaëc hình thöùc cô caáu cuûa chuùng. Ví duï : Moät doanh nghieäp coù theå nhöôïng baùn moät taøi saûn cho doanh nghieäp khaùc theo phöông thöùc naøo ñoù ñeå laäp thaønh nhöõng chöùng töø chuyeån giao quyeàn sôõ höõu phaùp lyù cho ngöôøi mua, nhöng cuõng coù theå trong thoaû thuaän mua baùn seõ coù moät ñieàu khoaûn laø doanh nghieäp tieáp tuïc ñöôïc höôõng caùc lôïi ích kinh teá do taøi 15 saûn naøy mang laïi trong töông lai. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö vaäy, vieäc baùo caùo baùn haøng seõ khoâng trình baøy ñöôïc toaøn boä caùc nghieäp vuï phaùt sinh. + Tính khaùch quan Ñeå coù ñoä tin caäy cao, thoâng tin trong caùc baùo caùo taøi chính phaûi khaùch quan, khoâng bò xuyeân taïc, boùp meùo moät caùch coá yù. Caùc baùo caùo taøi chính seõ khoâng ñöôïc coi laø khaùch quan neáu nhö baèng vieäc löïa choïn hoaëc trình baøy thoâng tin chuùng coù aûnh höôõng ñeán vieäc ra caùc quyeát ñònh hoaëc xeùt ñoaùn vaø caùch löïa choïn trình baøy ñoù nhaèm ñaït ñeán keát quûa maø ngöôøi laäp baùo caùo ñaõ bieát tröôùc. + Tính thaän troïng Nhöõng ngöôøi laäp baùo caùo taøi chính thöôøng phaûi trình baøy caùc noäi dung veà nhieàu söï kieän, tình theá khoâng chaéc chaén khoù coù theå traùnh ñöôïc, chaúng haïn nhö khaû naêng thu hoài caùc khoaûn nôï khoù ñoøi, thôøi gian höõu duïng coù theå cuûa maùy moùc thieát bò. Caùc yeáu toá khoâng chaéc chaén nhö vaäy ñöôïc haïch toaùn baèng caùch trình baøy noäi dung, baûn chaát cuûa noù vaø thöïc hieän nguyeân taéc thaän troïng trong vieäc laäp baùo caùo taøi chính. Thaän troïng bao goàm caû möùc ñoä löôøng tröôùc caùc söï kieän caàn xeùt ñoaùn trong quùa trình döï ñoaùn treân cô sôõ nhöõng döõ lieäu khoâng thaät chaéc chaén, ví duï taøi saûn vaø thu nhaäp thì khoâng ñöôïc tính cao leân, ngöôïc laïi coâng nôï vaø chi phí khoâng ñöôïc tính thaáp xuoáng. Tuy nhieân, vieäc thöïc hieän tính thaän troïng khoâng coù nghóa laø che daáu nguoàn döï tröõ hoaëc laäp caùc quyõ döï phoøng lôùn hôn yeâu caàu thöïc teá. Vieäc coá yù ghi giaù trò cuûa taøi saûn hoaëc thu nhaäp thaáp hôn thöïc teá hoaëc xaùc ñònh chi phí, coâng nôï cao hôn thöïc teá khoâng ñöôïc coi laø söï thaän troïng maø laø xuyeân taïc söï thaät vaø ñieàu naøy seõ daãn ñeán vieäc caùc thoâng tin trong baùo caùo taøi chính thieáu khaùch quan. 16 1.3.3.4 Tính so saùnh ñöôïc vaø tính nhaát quaùn Vì ngöôøi söû duïng phaûi so saùnh caùc thoâng tin trong caùc baùo caùo taøi chính cuûa kyø naøy vôùi kyø tröôùc ñeå xaùc ñònh xu höôùng bieán ñoäng veà tình hình taøi chính vaø kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Ngöôøi söû duïng cuõng phaûi so saùnh caùc baùo caùo taøi chính cuûa caùc doanh nghieäp khaùc nhau ñeå ñaùnh giaù moái töông quan veà tình hình taøi chính, tình hình kinh doanh vaø caùc thay ñoåi veà tình hình taøi chính cuûa caùc doanh nghieäp. Vì vaây, vieäc xaùc ñònh tính toaùn vaø trình baøy caùc aûnh höôõng taøi chính cuûa caùc giao dòch vaø caùc söï kieän phaûi ñöôïc tieán haønh moät caùch nhaát quaùn giöõa kyø naøy vôùi caùc kyø khaùc trong phaïm vi moät doanh nghieäp vaø giöõa caùc doanh nghieäp vôùi nhau. Ñieàu quan troïng laø baùo caùo taøi chính phaûi trình baøy caùc thoâng tin töông öùng töø caùc kyø tröôùc. Moät nguï yù quan troïng cuûa tính chaát ñònh tính veà tính coù theå so saùnh ñöôïc laø ngöôøi söû duïng phaûi ñöôïc thoâng baùo veà caùc chính saùch keá toaùn maø doanh nghieäp aùp duïng ñeå laäp caùc baùo caùo taøi chính cuõng nhö moïi thay ñoåi veà caùc chính saùch naøy vaø aûnh höôõng cuûa nhöõng thay ñoåi ñoù, giuùp baùo caùo taøi chính coù theå so saùnh ñöôïc vôùi nhau. Phẩm chất naøy yeâu caàu caùc doanh nghieäp phaûi söû duïng nhöõng phöông phaùp keá toaùn gioáng nhau töø taøi khoaù naøy sang taøi khoaù khaùc, nghóa laø khoâng thay ñoåi moät caùch tuøy tieän. Söï nhaát quaùn veà phöông phaùp ghi cheùp vaø trình baøy thoâng tin laøm cho baùo caùo keá toaùn cuûa doanh nghieäp coù theå so saùnh ñöôïc töø taøi khoaù naøy sang taøi khoaù khaùc. Tuy nhieân, tính nhaát quaùn cuûa phöông phaùp keá toaùn khoâng bao haøm moät söï coá ._.ñònh veà caùc phöông phaùp vaän duïng, caùc coâng ty coù quyeàn thay ñoåi phöông phaùp keá toaùn neáu hoï cho laø caàn thieát. Söï thay ñoåi naøy chæ coù giaù trò khi coâng ty chöùng minh ñöôïc phöông phaùp môùi choïn ñeå thay ñoåi toát hôn phöông phaùp ñang aùp duïng. 17 1.4. Trình baøy vaø coâng boá baùo caùo taøi chính theo chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam ( Chuaån möïc soá 01 – Chuaån möïc chung ) 1.4.1 Caùc yeáu toá cuûa baùo caùo taøi chính Baùo caùo taøi chính phaûn aùnh tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp baèng caùch toång hôïp caùc nghieäp vuï kinh teá, taøi chính coù cuøng tính chaát kinh teá thaønh caùc yeáu toá cuûa baùo caùo taøi chính. Caùc yeáu toá lieân quan tröïc tieáp ñeán vieäc xaùc ñònh tình hình taøi chính trong Baûng caân ñoái keá toaùn laø Taøi saûn, Nôï phaûi traû vaø Voán chuû sôû höõu. Caùc yeáu toá lieân quan tröïc tieáp ñeán ñaùnh giaù tình hình vaø keát quûa kinh doanh trong Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh laø Doanh thu, Thu nhaäp khaùc, Chi phí vaø Keát quûa kinh doanh. 1.4.1.1 Tình hình taøi chính Caùc yeáu toá coù lieân quan tröïc tieáp tôùi vieäc xaùc ñònh vaø ñaùnh giaù tình hình taøi chính laø Taøi saûn, Nôï phaûi traû vaø Voán chuû sôû höõu. Nhöõng yeáu toá naøy ñöôïc ñònh nghóa nhö sau : (a) Taøi saûn : Laø nguoàn löïc do doanh nghieäp kieåm soaùt vaø coù theå thu ñöôïc lôïi ích kinh teá trong töông lai. (b) Nôï phaûi traû : Laø nghóa vuï hieän taïi cuûa doanh nghieäp phaùt sinh töø caùc giao dòch vaø söï kieän ñaõ qua maø doanh nghieäp phaûi thanh toaùn töø caùc nguoàn löïc cuûa mình. (c) Voán chuû sôû höõu : Laø giaù trò voán cuûa doanh nghieäp ñöôïc tính baèng soá cheânh leäch giöõa giaù trò Taøi saûn cuûa doanh nghieäp tröø Nôï phaûi traû. 18 Khi xaùc ñònh caùc khoaûn muïc trong caùc yeáu toá cuûa baùo caùo taøi chính phaûi chuù yù ñeán hình thöùc sôû höõu vaø noäi dung kinh teá cuûa chuùng. Trong moät soá tröôøng hôïp, taøi saûn khoâng thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa doanh nghieäp nhöng caên cöù vaøo noäi dung kinh teá cuûa taøi saûn thì ñöôïc phaûn aùnh trong caùc yeáu toá cuûa baùo caùo taøi chính. + Taøi saûn Lôïi ích kinh teá trong töông lai cuûa moät taøi saûn laø tieàm naêng laøm taêng nguoàn tieàn vaø caùc khoaûn töông ñöông tieàn cuûa doanh nghieäp hoaëc laøm giaûm bôùt caùc khoaûn tieàn maø doanh nghieäp phaûi chi ra. Lôïi ích kinh teá trong töông lai cuûa moät taøi saûn ñöôïc theå hieän trong caùc tröôøng hôïp, nhö : (a) Ñöôïc söû duïng moät caùch ñôn leû hoaëc keát hôïp vôùi caùc taøi saûn khaùc trong saûn xuaát saûn phaåm ñeå baùn hay cung caáp dòch vuï cho khaùch haøng. (b) Ñeå baùn hoaëc trao ñoåi laáy taøi saûn khaùc. (c) Ñeå thanh toaùn caùc khoaûn nôï phaûi traû. (d) Ñeå phaân phoái cho caùc chuû sôû höõu doanh nghieäp. Taøi saûn ñöôïc bieåu hieän döôùi hình thaùi vaät chaát nhö nhaø xöôûng, maùy moùc, thieát bò, vaät tö, haøng hoaù hoaëc khoâng theå hieän döôùi hình thaùi vaät chaát nhö baûn quyeàn, baèng saùng cheá nhöng phaûi thu ñöôïc lôïi ích kinh teá trong töông lai vaø thuoäc quyeàn kieåm soaùt cuûa doanh nghieäp. Taøi saûn cuûa doanh nghieäp coøn bao goàm caùc taøi saûn khoâng thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa doanh nghieäp nhöng doanh nghieäp kieåm soaùt ñöôïc vaø thu ñöôïc lôïi ích kinh teá trong töông lai, nhö taøi saûn thueâ taøi chính, hoaëc coù nhöõng taøi saûn thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa doanh nghieäp vaø thu ñöôïc lôïi ích kinh teá trong töông lai nhöng coù theå khoâng 19 kieåm soaùt ñöôïc veà maët phaùp lyù, nhö bí quyeát kyõ thuaät thu ñöôïc töø hoaït ñoäng trieån khai coù theå thoûa maõn caùc ñieàu kieän trong ñònh nghóa veà taøi saûn khi caùc bí quyeát ñoù coøn giöõ ñöôïc bí maät vaø doanh nghieäp coøn thu ñöôïc lôïi ích kinh teá. Taøi saûn cuûa doanh nghieäp ñöôïc hình thaønh töø caùc giao dòch hoaëc caùc söï kieän ñaõ qua, nhö goùp voán, mua saém, töï saûn xuaát, ñöôïc caáp, ñöôïc bieáu taëng. Caùc giao dòch hoaëc caùc söï kieän döï kieán seõ phaùt sinh trong töông lai khoâng laøm taêng taøi saûn. Thoâng thöôøng khi caùc khoaûn chi phí phaùt sinh seõ taïo ra taøi saûn. Ñoái vôùi caùc khoaûn chi phí khoâng taïo ra lôïi ích kinh teá trong töông lai thì khoâng taïo ra taøi saûn. Hoaëc coù tröôøng hôïp khoâng phaùt sinh chi phí nhöng vaãn taïo ra taøi saûn, nhö voán goùp, taøi saûn ñöôïc caáp, ñöôïc bieáu taëng. + Nôï phaûi traû Nôï phaûi traû xaùc ñònh nghóa vuï hieän taïi cuûa doanh nghieäp khi doanh nghieäp nhaän veà moät taøi saûn, tham gia moät cam keát hoaëc phaùt sinh caùc nghóa vuï phaùp lyù. Vieäc thanh toaùn caùc nghóa vuï hieän taïi coù theå ñöôïc thöïc hieän baèng nhieàu caùch, nhö : (a) Traû baèng tieàn. (b) Traû baèng taøi saûn khaùc. (c) Cung caáp dòch vuï. (d) Thay theá nghóa vuï naøy baèng nghóa vuï khaùc. (ñ) Chuyeån ñoåi nghóa vuï nôï phaûi traû thaønh voán chuû sôû höõu. Nôï phaûi traû phaùt sinh töø caùc giao dòch vaø söï kieän ñaõ qua, nhö mua haøng hoaù chöa traû tieàn, söû duïng dòch vuï chöa thanh toaùn, vay nôï, cam keát baûo haønh haøng hoaù, cam keát nghóa vuï hôïp ñoàng, phaûi traû nhaân vieân, thueá phaûi noäp, phaûi traû khaùc. + Voán chuû sôû höõu 20 Voán chuû sôû höõu ñöôïc phaûn aùnh trong baûng caân ñoái keá toaùn, goàm : voán cuûa caùc nhaø ñaàu tö, thaëng dö voán coå phaàn, lôïi nhuaän giöõ laïi, caùc quõy, lôïi nhuaän chöa phaân phoái, cheânh leäch tyû giaù vaø cheânh leäch ñaùnh giaù laïi taøi saûn. (a) Voán cuûa caùc nhaø ñaàu tö coù theå laø voán cuûa chuû doanh nghieäp, voán goùp, voán coå phaàn, voán Nhaø nöôùc. (b) Thaëng dö voán coå phaàn laø cheânh leäch giöõa meänh giaù coå phieáu vôùi giaù thöïc teá phaùt haønh. (c) Lôïi nhuaän giöõ laïi laø lôïi nhuaän sau thueá giöõ laïi ñeå tích luõy boå sung voán. (d) Caùc quõy nhö quõy döï tröõ, quõy döï phoøng, quyõ ñaàu tö phaùt trieån. (e) Lôïi nhuaän chöa phaân phoái laø lôïi nhuaän sau thueá chöa chia cho chuû sôû höõu hoaëc chöa trích laäp caùc quõy. (f) Cheânh leäch tyû giaù goàm : - Cheânh leäch tyû giaù phaùt sinh trong quaù trình ñaàu tö xaây döïng. - Cheânh leäch tyû giaù phaùt sinh khi doanh nghieäp ôû trong nöôùc hôïp nhaát baùo caùo taøi chính cuûa caùc hoaït ñoäng ôû nöôùc ngoaøi söû duïng ñôn vò tieàn teä keá toaùn khaùc vôùi ñôn vò tieàn teä keá toaùn cuûa doanh nghieäp baùo caùo. (g) Cheânh leäch ñaùnh giaù laïi taøi saûn laø cheânh leäch giöõa giaù trò ghi soå cuûa taøi saûn vôùi giaù trò ñaùnh giaù laïi taøi saûn khi coù quyeát ñònh cuûa Nhaø nöôùc, hoaëc khi ñöa taøi saûn ñi goùp voán lieân doanh, coå phaàn. 1.4.1.2 Tình hình kinh doanh Lôïi nhuaän laø thöôùc ño keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Caùc yeáu toá lieân quan tröïc tieáp ñeán vieäc xaùc ñònh lôïi nhuaän laø Doanh thu, Thu nhaäp khaùc 21 vaø Chi phí. Doanh thu, Thu nhaäp khaùc, Chi phí vaø Lôïi nhuaän laø caùc chæ tieâu phaûn aùnh tình hình kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Caùc yeáu toá Doanh thu, Thu nhaäp khaùc vaø Chi phí ñöôïc ñònh nghóa nhö sau : (a) Doanh thu vaø thu nhaäp khaùc : Laø toång giaù trò caùc lôïi ích kinh teá doanh nghieäp thu ñöôïc trong kyø keá toaùn, phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh doanh thoâng thöôøng vaø caùc hoaït ñoäng khaùc cuûa doanh nghieäp, goùp phaàn laøm taêng voán chuû sôû höõu, khoâng bao goàm khoaûn goùp voán cuûa coå ñoâng hoaëc chuû sôû höõu. (b) Chi phí : Laø toång giaù trò caùc khoaûn laøm giaûm lôïi ích kinh teá trong kyø keá toaùn döôùi hình thöùc caùc khoaûn tieàn chi ra, caùc khoaûn khaáu tröø taøi saûn hoaëc phaùt sinh caùc khoaûn nôï daãn ñeán laøm giaûm voán chuû sôû höõu, khoâng bao goàm caùc khoaûn phaân phoái cho coå ñoâng hoaëc chuû sôû höõu. Doanh thu, Thu nhaäp khaùc vaø Chi phí ñöôïc trình baøy trong baùo caùo keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh ñeå cung caáp thoâng tin cho vieäc ñaùnh giaù naêng löïc cuûa doanh nghieäp trong vieäc taïo ra caùc nguoàn tieàn vaø caùc khoaûn töông ñöông tieàn trong töông lai. Caùc yeáu toá Doanh thu, Thu nhaäp khaùc vaø Chi phí coù theå trình baøy theo nhieàu caùch trong baùo caùo keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh ñeå trình baøy tình hình kinh doanh cuûa doanh nghieäp, nhö : Doanh thu, chi phí vaø lôïi nhuaän cuûa hoaït ñoäng kinh doanh thoâng thöôøng vaø hoaït ñoäng khaùc. + Doanh thu vaø Thu nhaäp khaùc 22 Doanh thu phaùt sinh trong quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh thoâng thöôøng cuûa doanh nghieäp vaø thöôøng bao goàm : Doanh thu baùn haøng, doanh thu cung caáp dòch vuï, tieàn laõi, tieàn baûn quyeàn, coå töùc vaø lôïi nhuaän ñöôïc chia…. Thu nhaäp khaùc bao goàm caùc khoaûn thu nhaäp phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng ngoaøi caùc hoaït ñoäng taïo ra doanh thu, nhö : thu töø thanh lyù, nhöôïng baùn taøi saûn coá ñònh, thu tieàn phaït khaùch haøng do vi phaïm hôïp ñoàng…. + Chi phí Chi phí bao goàm caùc chi phí saûn xuaát, kinh doanh phaùt sinh trong quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh thoâng thöôøng cuûa doanh nghieäp vaø caùc chi phí khaùc. Chi phí saûn xuaát, kinh doanh phaùt sinh trong quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh thoâng thöôøng cuûa doanh nghieäp, nhö : giaù voán haøng baùn, chi phí baùn haøng, chi phí quaûn lyù doanh nghieäp, chi phí laõi tieàn vay, vaø nhöõng chi phí lieân quan ñeán hoaït ñoäng cho caùc beân khaùc söû duïng taøi saûn sinh ra lôïi töùc, tieàn baûn quyeàn…Nhöõng chi phí naøy phaùt sinh döôùi daïng tieàn vaø caùc khoaûn töông ñöông tieàn, haøng toàn kho, khaáu hao maùy moùc, thieát bò. Chi phí khaùc bao goàm caùc chi phí ngoaøi caùc chi phí saûn xuaát, kinh doanh phaùt sinh trong quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh thoâng thöôøng cuûa doanh nghieäp, nhö : chi phí veà thanh lyù, nhöôïng baùn taøi saûn coá ñònh, caùc khoaûn tieàn bò khaùch haøng phaït do vi phaïm hôïp ñoàng…. 1.4.2 Ghi nhaän caùc yeáu toá cuûa baùo caùo taøi chính Baùo caùo taøi chính phaûi ghi nhaän caùc yeáu toá veà tình hình taøi chính vaø tình hình kinh doanh cuûa doanh nghieäp, trong caùc yeáu toá ñoù phaûi ñöôïc ghi nhaän theo töøng khoaûn muïc. Moät khoaûn muïc ñöôïc ghi nhaän trong baùo caùo taøi chính khi thoaû maõn caû hai tieâu chuaån : 23 (a) Chaéc chaén thu ñöôïc lôïi ích kinh teá hoaëc laøm giaûm lôïi ích kinh teá trong töông lai. (b) Khoaûn muïc ñoù coù giaù trò vaø xaùc ñònh ñöôïc giaù trò moät caùch ñaùng tin caäy. Ghi nhaän taøi saûn Taøi saûn ñöôïc ghi nhaän trong Baûng caân ñoái keá toaùn khi doanh nghieäp coù khaû naêng thu ñöôïc lôïi ích kinh teá trong töông lai vaø giaù trò cuûa taøi saûn ñoù ñöôïc xaùc ñònh moät caùch ñaùng tin caäy. Taøi saûn khoâng ñöôïc ghi nhaän trong Baûng caân ñoái keá toaùn khi caùc chi phí boû ra khoâng chaéc chaén seõ mang laïi lôïi ích kinh teá trong töông lai cho doanh nghieäp thì caùc chi phí ñoù ñöôïc ghi nhaän ngay vaøo Baùo caùo keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh khi phaùt sinh. 1.4.2.1 Ghi nhaän nôï phaûi traû Nôï phaûi traû ñöôïc ghi nhaän trong Baûng caân ñoái keá toaùn khi coù ñuû ñieàu kieän chaéc chaén laø doanh nghieäp seõ phaûi duøng moät löôïng tieàn chi ra ñeå trang traûi cho nhöõng nghóa vuï hieän taïi maø doanh nghieäp phaûi thanh toaùn, vaø khoaûn nôï phaûi traû ñoù phaûi ñöôïc xaùc ñònh moät caùch ñaùng tin caäy. 1.4.2.2 Ghi nhaän doanh thu vaø thu nhaäp khaùc Doanh thu vaø Thu nhaäp khaùc ñöôïc ghi nhaän trong Baùo caùo keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh khi thu ñöôïc lôïi ích kinh teá trong töông lai coù lieân quan ñeán söï gia taêng veà taøi saûn hoaëc giaûm bôùt nôï phaûi traû vaø giaù trò gia taêng ñoù phaûi xaùc ñònh ñöôïc moät caùch ñaùng tin caäy. 24 1.4.2.3 Ghi nhaän chi phí Chi phí saûn xuaát, kinh doanh vaø chi phí khaùc ñöôïc ghi nhaän trong Baùo caùo keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh khi caùc khoaûn chi phí naøy laøm giaûm bôùt lôïi ích kinh teá trong töông lai coù lieân quan ñeán vieäc giaûm bôùt taøi saûn hoaëc taêng nôï phaûi traû vaø chi phí naøy phaûi xaùc ñònh ñöôïc moät caùch ñaùng tin caäy. Caùc chi phí ñöôïc ghi nhaän trong Baùo caùo keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh phaûi tuaân thuû nguyeân taéc phuø hôïp giöõa doanh thu vaø chi phí. Khi lôïi ích kinh teá döï kieán thu ñöôïc trong nhieàu kyø keá toaùn coù lieân quan ñeán doanh thu vaø thu nhaäp khaùc ñöôïc xaùc ñònh moät caùch giaùn tieáp thì caùc chi phí lieân quan ñöôïc ghi nhaän trong Baùo caùo keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh treân cô sôû phaân boå theo heä thoáng hoaëc theo tyû leä. Moät khoaûn chi phí ñöôïc ghi nhaän ngay vaøo Baùo caùo keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh trong kyø khi chi phí ñoù khoâng ñem laïi lôïi ích kinh teá trong caùc kyø sau. 1.5 Baùo caùo taøi chính theo khuoân khoå Uûy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá ( IASC ) 1.5.1 Muïc tieâu cô baûn cuûa baùo caùo taøi chính theo khuoân khoå IASC. Trong khuoân khoå mang tính lyù luaän keá toaùn cuûa IASC, caùc baùo caùo taøi chính laø nhaèm muïc ñích cung caáp cho moät boä phaän lôùn nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin tieàm naêng caùc thoâng tin höõu duïng cho vieäc ñöa ra nhöõng quyeát ñònh kinh teá nhö caùc thoâng tin veà tình traïng taøi chính, keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh vaø nhöõng bieán ñoäng cuûa tình traïng taøi chính coâng ty. Nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin ôû ñaây laø moät boä phaän lôùn nhöõng nhaø ñaàu tö, caùn boä coâng nhaân vieân coâng ty, caùc nhaø ñaàu tö taøi chính, caùc nhaø ñaàu cô, caùc nhaø giao dòch, khaùch haøng, Chính phuû, caùc cô quan quaûn 25 lyù Nhaø nöôùc, coâng chuùng. Caùc nhaø ñaàu tö laø nhöõng ngöôøi cung caáp voán ruûi ro cho doanh nghieäp neân coù theå noùi raèng caùc baùo caùo taøi chính ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa caùc nhaø ñaàu tö thì cuõng coù theå laøm thoaû maõn ñöôïc haàu heát yeâu caàu cuûa nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin khaùc. Vaäy, ñeå quyeát ñònh nhöõng vaán ñeà kinh teá nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin do caùc baùo caùo taøi chính cuûa coâng ty cung caáp ( maø chuû yeáu laø caùc nhaø ñaàu tö ) seõ yeâu caàu vieäc ñaùnh giaù khaû naêng, thôøi gian vaø tính xaùc thöïc cuûa vieäc taïo ra caùc khoaûn laõi baèng tieàn cuõng nhö caùc vaät coù giaù trò nhö tieàn cuûa coâng ty. Nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin naøy, trong tröôøng hôïp ñöôïc cung caáp nhöõng thoâng tin xung quanh tình traïng taøi chính cuûa coâng ty seõ coù theå ñaùnh giaù ñöôïc khaû naêng sinh lôøi cuûa coâng ty ñoù. Ñeå taêng khaû naêng sinh lôøi, caùc coâng ty phaûi ñaàu tö tieàn teä vaøo nhöõng taøi saûn phi tieàn teä. Vieäc ñaùnh giaù khaû naêng thaønh baïi ñoái vôùi nhöõng hoaït ñoäng cuûa coâng ty ñöôïc caên cöù vaøo nhöõng khoaûn thu ñöôïc töø nhöõng khoaûn chi phí ( hoaëc ñaàu tö ) trong moät thôøi gian daøi. Do ñoù, nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin luoân quan taâm ñeán nhöõng thoâng tin veà khaû naêng sinh lôøi cuûa doanh nghieäp. 1.5.2 Moät soá yeáu toá trong baùo caùo taøi chính theo khuoân khoå IASC Nhöõng yeáu toá coù lieân quan tröïc tieáp tôùi vieäc ñaùnh giaù tình traïng taøi chính : - Taøi saûn coù : Laø nhöõng nguoàn löïc do doanh nghieäp kieåm soaùt coù ñöôïc töø keát quûa hoaït ñoäng tröôùc ñaây vaø laø nguoàn löïc maø töø ñoù doanh nghieäp hy voïng seõ thu ñöôïc lôïi ích kinh teá cho mình trong töông lai. - Taøi saûn nôï : Laø nôï hieän taïi cuûa moät doanh nghieäp hình thaønh töø caùc hoaït ñoäng trong quaù khöù, vieäc thanh toaùn caùc khoaûn naøy laøm maát ñi caùc lôïi ích kinh teá cuûa doanh nghieäp . 26 - Voán chuû sôû höõu : Taøi saûn tröø ñi caùc khoaûn nôï ( thöôøng laø voán coå ñoâng ) Nhöõng yeáu toá coù lieân quan tröïc tieáp ñeán vieäc ñaùnh giaù keát quaû hoaït ñoäng : - Thu nhaäp : Laø caùc lôïi ích kinh teá taêng leân döôùi hình thöùc luoàng thu, taêng taøi saûn hoaëc giaûm nôï daãn tôùi taêng voán chuû sôû höõu ( chöù khoâng phaûi caùc khoaûn taêng ñoùng goùp cuûa chuû sôû höõu ). Thu nhaäp bao goàm doanh thu vaø caùc khoaûn kieám ñöôïc. - Chi phí : Giaûm lôïi ích kinh teá döôùi daïng luoàng chi, giaûm giaù trò taøi saûn hoaëc phaùt sinh nôï daãn tôùi giaûm voán chuû sôû höõu ( khoâng phaûi caùc khoaûn giaûm do phaân chia cho caùc chuû sôû höõu ). Nhö vaäy, hoaït ñoäng taïo ra tieàn cuûa moät doanh nghieäp laø moät hoaït ñoäng mang tính tuaàn hoaøn, noù ñöôïc baét ñaàu töø tieàn vaø cuõng keát thuùc baèng tieàn. Do ñoù coù hai loaïi hoaït ñoäng chính trong doanh nghieäp : moät loaïi goùp phaàn vaøo vieäc taïo ra tieàn vaø moät loaïi khaùc goùp phaàn laøm giaûm löôïng tieàn. Neáu ñònh nghóa hai loïai hoaït ñoäng naøy nhö nhöõng khaùi nieäm cô sôû cuûa caùc baùo caùo taøi chính thì loaïi hoaït ñoäng thöù nhaát laø thuoäc phaàn taøi saûn vaø loaïi thöù hai laø phaàn nôï. Neáu caû hai loaïi naøy ñöôïc theå hieän baèng tieàn treân caùc taøi khoaûn theo chöùc naêng cô baûn cuûa caùc baùo caùo taøi chính, thì phaàn cheânh leäch giöõa hai loaïi naøy chính laø phaàn sôõ höõu cuûa coâng ty, töùc laø phaàn maø coâng ty ñaõ mang goùp voán trong thôøi gian baét ñaàu hoaït ñoäng vaø nhöõng bieán ñoåi cuûa phaàn ñoù. 1.5.3 Tieâu chuaån veà noäi dung vaø ño löôøng cuûa caùc yeáu toá trong baùo caùo taøi chính theo khuoân khoå IASC. Caùc khoaûn ñaùp öùng ñuû nhöõng noäi dung theo ñònh nghóa cuûa caùc yeáu toá muoán ñöôïc ghi vaøo caùc baùo caùo taøi chính phaûi thoaû maõn hai tieâu chuaån döôùi ñaây : 27 - Caùc lôïi ích kinh teá trong töông lai coù lieân quan ñeán caùc khoaûn ñoù phaûi coù khaû naêng thu vaøo cho coâng ty hoaëc khaû naêng chi duøng cao. - Phaûi coù giaù trò hoaëc coù theå ño ñeám ñöôïc vaø coù khaû naêng tin caäy cao. Ngoaøi ra, theo nhöõng qui ñònh veà thu nhaäp, caùc khoaûn phaûi laø nhöõng khoaûn coù khaû naêng tin töôûng laø thu nhaäp, coù theå ño ñeám ñöôïc vaø coù tính xaùc thöïc cao. Veà chi phí, ngoaøi nhöõng qui ñònh treân, vieäc aùp duïng nguyeân taéc ñoái öùng giöõa chi phí vaø thu nhaäp ( phaân boå giaù thaønh coù lieân quan ñeán nguyeân taéc naøy ) phaûi ñöôïc tieán haønh trong phaïm vi Taøi saûn – Nôï ñoái öùng. Nhö vaäy, IASC ñaõ ñöa ra caùc ñònh nghóa veà caùc yeáu toá töø muïc ñích cô baûn cuûa caùc baùo caùo taøi chính. Theâm vaøo ñoù, baèng vieäc qui ñònh nhöõng tieâu chuaån ñeå ñöa caùc khoaûn phuø hôïp vôùi ñònh nghóa cuûa caùc yeáu toá vaøo baùo caùo taøi chính, ñaõ ñöa ra nhöõng khaùi nieäm roõ raøng laøm cô sôû cho cheá ñoä keá toaùn. 28 CHÖÔNG II THÖÏC TRAÏNG HEÄ THOÁNG BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH AÙP DUÏNG TAÏI CAÙC DOANH NGHIEÄP VIEÄT NAM HIEÄN NAY 2.1 Heä thoáng baùo caùo taøi chính aùp duïng taïi caùc doanh nghieäp Vieät Nam hieän nay. 2.1.1 Muïc ñích cuûa vieäc laäp baùo caùo taøi chính. Heä thoáng baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp ñöôïc laäp vôùi muïc ñích nhö sau - Toång hôïp vaø trình baøy moät caùch toång quaùt, toaøn dieän tình hình taøi saûn, nguoàn voán, coâng nôï, tình hình vaø keát quaû hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh doanh cuûa doanh nghieäp trong moät kyø keá toaùn. - Cung caáp caùc thoâng tin kinh teá, taøi chính chuû yeáu cho vieäc ñaùnh giaù tình hình vaø keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, ñaùnh giaù thöïc traïng taøi chính cuûa doanh nghieäp trong kyø hoaït ñoäng ñaõ qua vaø nhöõng döï ñoaùn trong töông lai. Thoâng tin cuûa baùo caùo taøi chính laø caên cöù quan troïng cho vieäc ñeà ra caùc quyeát ñònh veà quaûn lyù, ñieàu haønh hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh doanh, hoaëc ñaàu tö vaøo doanh nghieäp cuûa caùc chuû doanh nghieäp, chuû sôû höõu, caùc nhaø ñaàu tö, caùc chuû nôï hieän taïi vaø töông lai cuûa doanh nghieäp. 2.1.2 Noäi dung cuûa heä thoáng baùo caùo taøi chính Baùo caùo taøi chính qui ñònh cho caùc doanh nghieäp bao goàm boán maãu bieåu baùo caùo : - Baûng caân ñoái keá toaùn - Maãu soá B01 - DN. - Keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh – Maãu soá B02 – DN - Löu chuyeån tieàn teä – Maãu soá B03 – DN 29 - Thuyeát minh baùo caùo taøi chính – Maãu soá B09 – DN 2.1.2.1 Baûng caân ñoái keá toaùn Baûng caân ñoái keá toaùn laø baùo caùo taøi chính toång hôïp, phaûn aùnh toång quaùt toaøn boä giaù trò taøi saûn hieän coù vaø nguoàn hình thaønh taøi saûn ñoù cuûa doanh nghieäp taïi moät thôøi ñieåm nhaát ñònh. Soá lieäu treân Baûng caân ñoái keá toaùn cho bieát toaøn boä giaù trò taøi saûn hieän coù cuûa doanh nghieäp theo cô caáu cuûa taøi saûn, nguoàn voán vaø cô caáu nguoàn voán hình thaønh caùc taøi saûn ñoù. Caên cöù vaøo baûng caân ñoái keá toaùn coù theå nhaän xeùt, ñaùnh giaù khaùi quaùt tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp. Baûng caân ñoái keá toaùn chia laøm hai phaàn : Phaàn Taøi saûn vaø phaàn Nguoàn voán. Caùc chæ tieâu ôû phaàn Taøi saûn phaûn aùnh toaøn boä giaù trò taøi saûn hieän coù cuûa doanh nghieäp taïi thôøi ñieåm baùo caùo theo cô caáu taøi saûn vaø hình thöùc toàn taïi trong quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Caùc chæ tieâu ôû phaàn Nguoàn voán phaûn aùnh nguoàn hình thaønh taøi saûn hieän coù cuûa doanh nghieäp taïi thôøi dieåm baùo caùo. Caùc chæ tieâu nguoàn voán theå hieän traùch nhieäm phaùp lyù cuûa doanh nghieäp ñoái vôùi taøi saûn ñang quaûn lyù vaø söû duïng ôû doanh nghieäp. Cô sôû soá lieäu ñeå laäp Baûng caân ñoái keá toaùn laø caên cöù vaøo caùc soå keá toaùn toång hôïp vaø chi tieát, caên cöù vaøo Baûng caân ñoái keá toaùn kyø tröôùc ( quyù tröôùc, naêm tröôùc ). 2.1.2.2 Baùo caùo keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh. Baùo caùo keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh laø baùo caùo taøi chính toång hôïp, phaûn aùnh toång quaùt tình hình vaø keát quûa kinh doanh trong moät kyø keá toaùn cuûa doanh nghieäp, chi tieát theo hoaït ñoäng kinh doanh chính vaø caùc hoaït ñoäng khaùc, tình hình thöïc hieän nghóa vuï vôùi nhaø nöôùc veà thueá vaø caùc khoaûn phaûi noäp khaùc. 30 Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh goàm ba phaàn : Laõi loã, tình hình thöïc hieän nghóa vuï vôùi nhaø nöôùc vaø tình hình thueá giaù trò gia taêng. Nguoàn goác soá lieäu ñeå laäp baùo caùo laø caên cöù vaøo Baùo caùo keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh cuûa kyø tröôùc, caên cöù vaøo soå keá toaùn trong kyø duøng cho caùc taøi khoaûn töø loaïi 5 ñeán loaïi 9 vaø caùc taøi khoaûn theo doõi thueá lieân quan. 2.1.2.3 Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä. Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä laø baùo caùo taøi chính toång hôïp phaûn aùnh vieäc hình thaønh vaø söû duïng löôïng tieàn phaùt sinh trong kyø baùo caùo cuûa doanh nghieäp. Döïa vaøo baùo caùo Löu chuyeån tieàn teä, ngöôøi söû duïng coù theå ñaùnh giaù ñöôïc khaû naêng taïo ra tieàn, söï bieán ñoäng taøi saûn thuaàn cuûa doanh nghieäp, khaû naêng thanh toaùn cuûa doanh nghieäp vaø döï ñoaùn ñöôïc luoàng tieàn trong kyø tieáp theo. Baùo caùo Löu chuyeån tieàn teä goàm 3 phaàn : Löu chuyeån tieàn töø hoaït ñoäng kinh doanh, löu chuyeån tieàn töø hoaït ñoäng ñaàu tö vaø löu chuyeån tieàn töø hoaït ñoäng taøi chính. Coù hai phöông phaùp laäp baùo caùo Löu chuyeån tieàn teä : Phöông phaùp giaùn tieáp vaø phöông phaùp tröïc tieáp. Cô sôû laäp laø caên cöù vaøo : Baûng caân ñoái keá toaùn, Baùo caùo keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh, soå keá toaùn cuûa caùc taøi khoaûn vaø caùc caùc taøi lieäu lieân quan khaùc. 2.1.2.4 Thuyeát minh baùo caùo taøi chính. Thuyeát minh baùo caùo taøi chính laø moät boä phaän hôïp thaønh heä thoáng baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp, ñöôïc laäp ñeå giaûi thích vaø boå sung thoâng tin veà tình hình hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh doanh, tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp trong kyø baùo caùo maø caùc baùo caùo taøi chính khaùc khoâng theå trình baøy roõ raøng vaø chi tieát ñöôïc. 31 Thuyeát minh baùo baùo taøi chính trình baøy khaùi quaùt ñaëc ñieåm hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, noäi dung moät soá cheá ñoä keá toaùn ñöôïc doanh nghieäp löïa choïn ñeå aùp duïng, tình hình vaø lyù do bieán ñoäng cuûa moät soá ñoái töôïng taøi saûn vaø nguoàn voán quan troïng, phaân tích moät soá chæ tieâu taøi chính chuû yeáu vaø caùc kieán nghò cuûa doanh nghieäp. Thuyeát minh baùo caùo taøi chính ñöôïc laäp caên cöù vaøo soá lieäu trong caùc soå keá toaùn kyø baùo caùo, Baûng caân ñoái keá toaùn kyø baùo caùo, Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh kyø baùo caùo, Thuyeát minh baùo caùo taøi chính kyø tröôùc, naêm tröôùc. 2.2 Thöïc traïng cuûa heä thoáng baùo caùo taøi chính aùp duïng taïi caùc doanh nghieäp Vieät Nam hieän nay 2.2.1 Quaù trình xaây döïng ban haønh vaø öùng duïng heä thoáng baùo caùo taøi chính ôû Vieät Nam. Heä thoáng baùo caùo taøi chính Vieät Nam ñaõ traûi qua nhieàu giai ñoaïn xaây döïng ban haønh vaø öùng duïng, töø thôøi kyø quaûn lyù theo cô cheá keá hoaïch hoaù taäp trung ñeán chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng vôùi vieäc coâng boá heä thoáng keá toaùn caûi caùch theo quyeát ñònh soá 1141 TC/QÑ/CÑKT ngaøy 1/11/1995 vaø moät soá vaên baûn söûa ñoåi cho ñeán gaàn ñaây nhaát laø thoâng tö soá 89/2002/TT – BTC, thoâng tö soá 105/2003/TT - BTC , quyeát ñònh soá 234 – 30/12/2003 vôùiø vieäc ban haønh 16 chuaån möïc keá toaùn . Cuøng vôùi quaù trình phaùt trieån kinh teá vaø quaù trình ñoåi môùi cuûa cô cheá kinh teá , heä thoáng baùo caùo taøi chính ñaõ khoâng ngöøng hoaøn thieän vaø phaùt trieån. Quaù trình xaây döïng ban haønh vaø öùng duïng heä thoáng baùo caùo taøi chính ôû Vieät Nam coù theå chia laøm ba giai ñoaïn sau ñaây : 32 + Giai ñoaïn 1 Thôøi kyø quaûn lyù theo cô cheá keá hoaïch hoaù taäp trung, baét ñaàu töø ngaøy ban haønh quyeát ñònh soá 222 CP ngaøy 01/12/1970 cuûa Chính phuû ñeán ngaøy 18/04/1990 tröôùc khi ban haønh quyeát ñònh soá 224. Heä thoáng baùo caùo taøi chính chia laøm boán loaïi. Muïc tieâu cuûa heä thoáng baùo caùo trong giai ñoaïn 1 : - Cung caáp nhöõng thoâng tin coù heä thoáng vaø toaøn dieän veà tình hình thöïc hieän keá hoaïch saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc ñôn vò kinh teá. - Cung caáp nhöõng soá lieäu caàn thieát ñeå ñaùnh giaù keát quûa hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, phaùt hieän nhöõng khaû naêng tieàm taøng nhaèm naâng cao hieäu quûa hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. - Cung caáp nhöõng taøi lieäu lòch söû ñeå xaây döïng, baûo veä, ñieàu chænh vaø xeùt duyeät caùc chæ tieâu trong keá hoaïch saûn xuaát kinh doanh haøng naêm cuûa doanh nghieäp. - Giuùp cho caùc cô quan quaûn lyù caáp treân naém tình hình vaø kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng kinh teá cuûa doanh nghieäp. Toùm laïi, heä thoáng baùo caùo trong giai ñoaïn naøy vôùi muïc ñích phuïc vuï cho quaûn lyù cuûa doanh nghieäp vaø söï kieåm soaùt cuûa caáp treân. Öu ñieåm cuûa heä thoáng baùo caùo giai ñoaïn 1 : - Cung caáp thoâng tin veà tình hình thöïc hieän keá hoaïch cuûa doanh nghieäp vaø phaân tích hoaït ñoäng kinh doanh. - Cung caáp thoâng tin cho caùc cô quan chöùc naêng cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, kieåm soaùt vaø kieåm tra caùc hoaït ñoäng kinh teá cuûa doanh nghieäp. - Ñaûm baûo tính thoáng nhaát trong vieäc soaïn thaûo caùc thoâng tin keá toaùn ( Söû duïng caùc maãu bieåu in saün ). 33 Nhöôïc ñieåm cuûa heä thoáng baùo caùo giai ñoaïn 1 : - Chi phí soaïn thaûo thoâng tin keá toaùn taêng cao khoâng töông xöùng vôùi hieäu quûa mang laïi. - Caáu truùc heä thoáng baùo caùo keá toaùn coàng keành, phöùc taïp ñoøi hoûi nhaân vieân keá toaùn phaûi coù trình ñoä, nghieäp vuï cao. - Taàn soá baùo caùo daøy ñaëc laøm gia taêng khoái löôïng coâng vieäc soaïn thaûo baùo caùo taøi chính. - Chöa phaân ñònh ñöôïc heä thoáng baùo caùo keá toaùn phuïc vuï quaûn lyù doanh nghieäp vaø phuïc vuï cho nhöõng ngöôøi beân ngoaøi doanh nghieäp. Chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng, heä thoáng baùo caùo naøy khoâng coøn phuø hôïp nöõa. + Giai ñoaïn 2 Töø ngaøy 18/04/1990 ñeán ngaøy 01/11/1995 ban haønh quyeát ñònh 1141/TC/CÑKT. Khi chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng, heä thoáng baùo caùo xaây döïng trong giai ñoaïn 1 toû ra khoâng phuø hôïp vôùi yeâu caàu môùi, nhaän thöùc ñöôïc nhöôïc ñieåm noùi treân, boä taøi chính ñaõ ban haønh quyeát ñònh soá 224 ban haønh heä thoáng baùo caùo keá toaùn môùi goàm boán baùo caùo. So vôùi heä thoáng cuû, heä thoáng môùi coù nhöõng ñaëc tröng sau : - Tính ñôn giaûn : Theå hieän ôû boán ñaëc ñieåm : • Soá löôïng baùo caùo giaûm • Taàn soá laäp baùo caùo giaûm • Caùc chæ tieâu ñöôïc caáu truùc laïi theo höôùng goïn nheï vaø ít hôn so vôùi heä thoáng cuû. 34 • Keát caáu maãu bieåu ñôn giaûn taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho soaïn thaûo vaø nghieân cöùu caùc baùo caùo keá toaùn. - Tính hieäu quûa : Duø soá löôïng baùo caùo ít hôn vôùi caáu truùc ñôn giaûn nhöng heä thoáng môùi vaãn ñaûm baûo cung caáp ñaày ñuû thoâng tin phuïc vuï yeâu caàu quaûn lyù doanh nghieäp vaø kieåm soaùt cuûa caáp treân. Tuy nhieân, noù vaãn coøn mang nhöõng aûnh höôõng cuûa heä thoáng baùo caùo giai ñoaïn 1 bieåu hieän nhö sau : - Nhöõng chuaån möïc vaø nguyeân taéc thieát laäp baùo caùo vaãn chöa thöïc söï thay ñoåi. - Caùc chæ tieâu tuy ñaõ ñöôïc ñôn giaûn hoaù nhöng veà cô baûn vaãn mang aûnh höôõng cuûa caùc chuaån möïc thôøi bao caáp. - Chöa ñaùp öùng yeâu caàu cuûa caùc taùc giaõ, ñoäc giaõ thoâng tin keá toaùn trong neàn kinh teá thò tröôøng. + Giai ñoaïn 3 Ñöôïc ñaùnh daáu baèng vieäc coâng boá heä thoáng keá toaùn caûi caùch vôùi quyeát ñònh soá 1141/TC/CÑKT ngaøy 01/11/1995 vaø caùc thoâng tö höôùng daãn söûa ñoåi boå sung cho ñeán gaàn ñaây nhaát laø thoâng tö soá 89/2002/TT – BTC ngaøy 9/10/2002, thoâng tö soá 105/2003/TT- BTC, quyeát ñònh soá 234 ngaøy 30/12/2003 vôùi vieäc ban haønh 16 chuaån möïc keá toaùn. Heä thoáng baùo caùo taøi chính goàm boán baùo caùo nhö hieän nay. 2.2.2 Thöïc teá aùp duïng heä thoáng baùo caùo taøi chính hieän haønh taïi caùc doanh nghieäp Qua nghieân cöùu tình hình thöïc teá veà vieäc aùp duïng heä thoáng baùo caùo taøi chính hieän haønh taïi caùc doanh nghieäp ( Caùc baùo caùo cuûa caùc doanh nghieäp nghieân cöùu ñöôïc trình baøy cuï theå trong phaàn phuï luïc ), nhìn chung heä thoáng baùo caùo qui ñònh 35 vôùi caáu truùc ñôn giaûn nhöng hieäu quûa, thuaän lôïi cho vieäc soaïn thaûo, trình baøy vaø ._. vaøo saûn xuaát kinh doanh nhaèm taïo ra thu nhaäp cuûa doanh nghieäp, bao goàm : Voán chuû sôû höõu ( voán ngaân saùch Nhaø nöôùc, voán töï tích luõy cuûa doanh nghieäp, voán lieân doanh lieân keát, voán coå phaàn…. ), voán vay ( vay cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi vaø caùc toå chöùc tín duïng, vay ñoái töôïng khaùc ). Coøn chæ tieâu Nguoàn voán kinh doanh trong muïc B – Nguoàn voán chuû sôû höõu treân baûng caân ñoái keá toaùn chæ phaûn aùnh moät boä phaän voán thuoäc sôû höõu cuûa doanh nghieäp duøng vaøo kinh doanh , nhö vaäy voán kinh doanh cuûa doanh nghieäp vaø nguoàn voán kinh doanh ghi trong Baûng caân ñoái keá toaùn gioáng nhau veà teân goïi nhöng khaùc nhau veà noäi dung phaûn aûnh, ñieàu naøy chöa phuø hôïp, taïo neân söï khoù hieåu cho ngöôøi ñoïc baùo caùo caùo taøi chính. Ñeå phuø hôïp vôùi caùc loaïi hình doanh nghieäp vaø chuû tröông ña daïng hoaù sôû höõu voán trong doanh nghieäp, trong muïc B – Nguoàn voán chuû sôõ höõu neân boû teân goïi chæ tieâu Nguoàn voán 56 kinh doanh maø thay vaøo ñoù laø caùc chæ tieâu cuï theå nhö : Voán nhaø nöôùc, voán lieân doanh lieân keát, voán coå phaàn, voán khaùc. + Chæ tieâu Quyõ khen thöôûng vaø phuïc lôïi Ñaây thöïc chaát laø quyõ cuûa ngöôøi lao ñoäng trong doanh nghieäp, khoâng theå coi laø nguoàn voán chuû sôû höõu, vì vaäy neân nhaäp vaøo chæ tieâu Phaûi traû coâng nhaân vieân trong muïc Nôï ngaén haïn nhaèm xaùc ñònh roõ hôn quyeàn lôïi cuûa ngöôøi lao ñoäng vaø nghóa vuï cuûa chuû doanh nghieäp. 3.1.2.2 Baùo caùo keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh + Keá toaùn chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp Theo qui ñònh cuûa heä thoáng keá toaùn doanh nghieäp hieän haønh, ñoái vôùi doanh nghieäp coù chu kyø kinh doanh daøi, trong kyø khoâng coù hoaëc coù ít saûn phaåm haøng hoaù tieâu thuï, thì cuoái kyø keá toaùn, tính phaân boå moät phaàn hoaëc keát chuyeån toaøn boä chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp cho haøng hoaù coøn laïi cuoái kyø vaøo beân nôï TK 142(2) – Chi phí chôø keát chuyeån, sang kyø sau keát chuyeån chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp chôø keát chuyeån tröø vaøo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh. Do nhöõng qui ñònh treân chöa cuï theå, chöa hôïp lyù, neân nhaän thöùc vaø vaän duïng vaøo thöïc tieãn ñang coù nhöõng yù kieán khaùc nhau. Ñieàu naøy coù theå aûnh höôõng ñeán vieäc ñaùnh giaù moät caùch chính xaùc keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Ñeå toå chöùc moät caùch ñuùng ñaén veà keá toaùn chi phí baùn haøng, chi phí quaûn lyù doanh nghieäp trong caùc doanh nghieäp thöông maïi neân söûa ñoåi boå sung nhö sau : - Khoâng tính chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp phaân boå cho haøng coøn laïi cuoái kyø. Toaøn boä chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp phaùt sinh trong kyø tính phaân boå heát cho haøng ñaõ tieâu thuï. Vì chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp laø chi phí thôøi kyø, haàu heát 57 caùc khoaûn chi phí cuûa hai loaïi chi phí treân ñeàu lieân quan tröïc tieáp ñeán haøng ñaõ tieâu thuï trong kyø. - Hoaëc vaãn giöõ qui ñònh veà vieäc tính chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp phaân boå cho haøng coøn laïi cuoái kyø, nhöng cheá ñoä keá toaùn caàn coù qui ñònh thôøi löôïng cuï theå veà chu kyø kinh doanh daøi vaø qui ñònh roõ trong kyø khoâng coù hoaëc coù ít saûn phaåm haøng hoaù tieâu thuï phaûi laø do ñaëc ñieåm hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. + Thieát keá laïi maãu bieåu thaät khoa hoïc vaø roõ raøng Maãu bieåu trong heä thoáng baùo caùo hieän haønh ñaõ coù caûi tieán caên baûn nhöng chöa thöïc söï khoa hoïc, coøn quùa roái raém, phöùc taïp, khoâng nhaát quaùn vôùi noäi dung baùo caùo. Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh veà toång theå, cheá ñoä hieän haønh chia laøm ba phaàn, chöa noùi veà söï phöùc taïp roái raém cuûa caùc chæ tieâu trong phaàn II vaø phaàn III cuûa baùo caùo naøy, chuùng ta cuõng thaáy ñöôïc vieäc boá trí hai phaàn naøy vaøo Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh laø khoâng hôïp lyù, khoâng phuø hôïp vôùi tính chaát cuûa baùo caùo naøy, ñoàng thôøi laøm cho baùo caùo naøy theâm coàng keành, khoâng khoa hoïc vaø ñaõ phaàn naøo laøm giaûm giaù trò cuûa cheá ñoä baùo caùo taøi chính hieän haønh. Caùc chæ tieâu ôû phaàn II vaø III neân ñöa vaøo trình baøy trong Thuyeát minh baùo caùo taøi chính ñeå nhaát quaùn vôùi noäi dung cuûa baùo caùo. 3.1.2.3 Thuyeát minh baùo caùo taøi chính Trong cô cheá thò tröôøng caïnh tranh hieän nay, caùc doanh nghieäp keå caû doanh nghieäp Nhaø nöôùc cuõng caàn phaûi bí maät moät soá chæ tieâu ( giaù thaønh saûn phaåm, chi tieát tình hình taêng giaûm caùc khoaûn ñaàu tö vaøo caùc ñôn vò khaùc, chi tieát nguoàn voán…… ), ñaây laø caùc chæ tieâu thuoäc veà bí maät kinh doanh cuûa doanh nghieäp, laø nhöõng thoâng tin nhaïy caûm ñaùng leõ ra khoâng ñöôïc coâng boá chính thöùc. Vì vaäy, trong cheá ñoä baùo caùo 58 cuõng neân löu yù ñeán khía caïnh naøy, phaûi phaân ñònh roõ baùo caùo taøi chính vôùi baùo caùo keá toaùn quaûn trò, neân chaêng chæ caàn baùo caùo nhöõng chæ tieâu raát toång hôïp maø vaãn phaûn aùnh ñöôïc toång theå taøi saûn vaø nguoàn voán cuûa doanh nghieäp, caùc bieåu thuyeát minh khoâng neân quaù chi tieát, maát nhieàu thôøi gian nhöng hieäu quaû söû duïng raát thaáp, phaûi phaân loaïi choïn loïc caùc chæ tieâu ñöôïc phaûn aùnh, traùnh quaù chi tieát laøm loä caû bí quyeát kinh doanh, thò tröôøng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. 3.1.2.4 Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä Tröôùc khi coù chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam veà baùo caùo löu chuyeån tieàn teä, baùo caùo löu chuyeån tieàn teä trong heä thoáng baùo caùo taøi chính coøn nhieàu vaán ñeà caàn phaûi hoaøn thieän nhö vieäc xaùc ñònh roõ ñoái töôïng cuûa baùo caùo löu chuyeån tieàn teä, vieäc phaân loaïi hoaït ñoäng treân baùo caùo löu chuyeån tieàn teä, tính phaùp lyù cuûa baùo caùo löu chuyeån tieàn teä….Töø khi Boä taøi chính ban haønh thoâng tö soá 105/2003/TT- BTC cuøng vôùi vieäc ban haønh chuaån möïc soá 24 – Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä, caùc nhöôïc ñieåm treân ñaõ ñöôïc söûa ñoåi vaø khaéc phuïc, baùo caùo löu chuyeån tieàn teä hieän haønh nhö moät hôïp phaàn cuûa heä thoáng baùo caùo taøi chính, tính phaùp lyù cuûa baùo caùo löu chuyeån tieàn teä khoâng nhöõng phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá maø coøn laøm taêng theâm phaïm vi vaø chaát löôïng cuûa caùc thoâng tin keá toaùn cung caáp, giuùp cho caùc nhaø ñaàu tö vaø caùc ñoái töôïng coù lôïi ích lieân quan coù khaû naêng ñaùnh giaù, phaân tích saâu saéc hôn tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp. Thò tröôøng taøi chính ( voán ) cuûa Vieät Nam cuõng ñaõ coù nhöõng khôûi saéc nhaát ñònh, ñoøi hoûi caùc nhaø ñaàu tö coù tö duy naêng ñoäng trong vieäc ñaùnh giaù khaû naêng taïo ra tieàn cuûa doanh nghieäp. Ñieàu ñoù phuï thuoäc vaøo tyû troïng cuûa caùc khoaûn töông ñöông tieàn trong cô caáu caùc luoàng tieàn cuûa doanh nghieäp, ñeå ñaùp öùng ñöôïc ñieàu naøy caàn coù moät soá söûa ñoåi theâm nhö sau : 59 + Treân caùc baùo caùo taøi chính, caùc soå keá toaùn chi tieát vaø caùc taøi lieäu lieân quan ñeán vieäc laäp baùo caùo löu chuyeån tieàn teä nhö Baûng caân ñoái keá toaùn, soå chi tieát voán baèng tieàn, soå chi tieát caùc khoaûn ñaàu tö….caàn coù söï phaân loaïi tieàn vaø caùc khoaûn töông ñöông tieàn. Ví duï, treân Baûng caân ñoái keá toaùn, ôû caùc khoaûn muïc Tieàn ( Maõ soá 110 ) caàn coù theâm noäi dung “ Caùc khoaûn töông ñöông tieàn “ vaø taát nhieân laø noäi dung naøy seõ bò loaïi boû khi tính toaùn soá lieäu cho khoaûn muïc caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ngaén haïn ( Maõ soá 120 ). + Caàn coù theâm “ Baûng ñoái chieáu tieàn vaø caùc khoaûn töông ñöông tieàn “ ñi keøm vôùi baùo caùo löu chuyeån tieàn teä. Muïc ñích cuûa baûng naøy laø ñeå ngöôøi söû duïng thoâng tin coù theå phaân bieät ñöôïc trong caùc luoàng tieàn cuûa doanh nghieäp thì caùc luoàng tieàn naøo laø coù theå söû duïng ngay ( caùc luoàng tieàn ) vaø caùc luoàng tieàn seõ thaønh hieän thöïc trong töông lai gaàn ( caùc luoàng taøi saûn töông ñöông tieàn ). 3.1.3 Xaây döïng moâ hình baùo caùo linh hoaït phuø hôïp vôùi nhu caàu söû duïng vaø thöïc haønh keá toaùn. Caùc doanh nghieäp ôû Vieät Nam hieän nay coù raát nhieàu quy moâ, hình thöùc sôõ höõu vaø ñaëc ñieåm saûn xuaát kinh doanh khaùc nhau, do vaäy thoâng tin keá toaùn cuõng mang tính ña daïng ñöôïc xöû lyù vaø cung caáp ôû nhieàu caáp ñoä khaùc nhau. Trong khi ñoù, heä thoáng baùo caùo taøi chính hieän haønh laïi qui ñònh taát caû caùc loaïi hình doanh nghieäp phaûi laäp, noäp baùo caùo taøi chính cho caùc cô quan quaûn lyù vôùi cuøng moät bieåu maãu, cuøng caùc chæ tieâu nhö nhau, söû duïng moät heä thoáng taøi khoaûn thoáng nhaát laøm caên cöù ñeå toå chöùc thöïc hieän keá toaùn, ñieàu naøy gaây khoù khaên cho caùc doanh nghieäp trong vieäc toå chöùc coâng taùc keá toaùn vaø laäp baùo caùo taøi chính. Vì vaäy, caàn qui ñònh maãu baùo caùo taøi chính rieâng cho töøng loaïi hình doanh nghieäp, khoâng qui ñònh quaù chi tieát maø chæ caàn ñöa ra nhöõng yeâu caàu chung veà caùch 60 trình baøy, höôùng daãn veà maët caáu truùc, noäi dung toái thieåu caàn coù ñaûm baûo tuaân thuû ñuùng nguyeân taéc vaø chuaån möïc keá toaùn. Ñoái vôùi heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn khoâng neân qui ñònh caùc taøi khoaûn caáp 2, caáp 3 maø chæ caàn quy ñònh taøi khoaûn caáp 1 ñeå doanh nghieäp töï thöïc hieän nhaèm phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa ñoái töôïng keá toaùn, ñaëc ñieåm ngaønh ngheà cuõng nhö yeâu caàu quaûn lyù ñaëc thuø cuûa doanh nghieäp, phaùt huy naâng cao vai troø chuû ñoäng saùng taïo trong vieäc toå chöùc coâng taùc taøi chính keá toaùn cuûa doanh nghieäp. Caùc taøi khoaûn phaûn aùnh taøi saûn vaø nguoàn voán cuûa doanh nghieäp thuoäc loaïi 1 ñeán loaïi 4 trong heä thoáng taøi khoaûn ñang ñöôïc söû duïng hieän nay thì caàn quy ñònh cuï theå chaët cheõ noäi dung vaø phöông phaùp ghi cheùp nhaèm ñaûm baûo tính thoáng nhaát cuõng nhö tính chính xaùc trung thöïc khi phaûn aùnh tình hình taøi saûn vaø nguoàn voán cuûa doanh nghieäp. Taát caû caùc taøi khoaûn phaûn aùnh quaù trình hình thaønh phaùt sinh chi phí, doanh thu vaø xaùc ñònh keát quaû kinh doanh, töông öùng vôùi caùc taøi khoaûn thuoäc loaïi 5 ñeán loaïi 9 trong heä thoáng taøi khoaûn ñang ñöôïc söû duïng hieän nay, chæ caàn neâu caùc loaïi vaø ñònh höôùng caùc phöông phaùp phaûn aùnh veà chi phí vaø tính giaù thaønh, giaù voán haøng baùn ñeå ñaûm baûo tuaân thuû nguyeân taéc töông xöùng. Rieâng veà doanh thu, do coù aûnh höôõng ñeán caùc loaïi thueá khaùc nhau neân caàn qui ñònh cuï theå phöông phaùp phaûn aùnh ñeå phuø hôïp vôùi nguyeân taéc ghi nhaän doanh thu vaø ñaùp öùng yeâu caàu kieåm tra, kieåm soaùt cuûa cô quan thueá trong quaù trình thu thueá. 3.1.4 Hoaøn thieän moâi tröôøng phaùp lyù cho keá toaùn Keá toaùn Vieät Nam ñang trong tieán trình ñoåi môùi vaø hoäi nhaäp quoác teá. Hieän nay, chuùng ta chöa coù heä thoáng chuaån möïc keá toaùn quoác gia hoaøn chænh. Vì vaäy, muïc tieâu chính cuûa tieán trình naøy laø phaûi thieát laäp moät moâi tröôøng phaùp lyù ñoàng boä ñeå keá toaùn thöïc hieän ñöôïc ñaày ñuû caùc chöùc naêng voán coù cuûa noù. 61 Moâ hình ñöôïc xaây döïng laø : Luaät keá toaùn Vieät Nam -> Chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam -> Cheá ñoä keá toaùn Vieät Nam, trong ñoù cheá ñoä keá toaùn phaûi vaän duïng theo tinh thaàn cuûa chuaån möïc keá toaùn vaø chuaån möïc keá toaùn phaûi tuaân thuû theo qui ñònh cuûa Luaät keá toaùn. Tuy nhieân, do ñaëc thuø cuûa loä trình ñoåi môùi keá toaùn ôû Vieät Nam, chuaån möïc keá toaùn ñang trong quaù trình soaïn thaûo vaø ban haønh , hieän nay môùi ban haønh ñöôïc 16 chuaån möïc keá toaùn, luaät keá toaùn ñang döï thaûo, vì vaäy khi luaät thueá vaø chuaån möïc keá toaùn ñöôïc ban haønh neáu phaùt sinh nhöõng khaùc bieät vôùi cheá ñoä keá toaùn hieän haønh ñoøi hoûi cheá ñoä keá toaùn phaûi söûa ñoåi boå sung moät caùch phuø hôïp. Beân caïnh ñoù caàn phaûi naâng cao chaát löôïng kieåm toaùn baùo caùo taøi chính . Vaán ñeà kieåm toaùn baùo caùo taøi chính hieän nay vaãn coøn moät soá toàn taïi. Gaàn ñaây, moät soá taäp ñoaøn kinh teá lôùn ôû Myõ suïp ñoå coù lieân quan ñeán caùc gian laän trong baùo caùo taøi chính, ñaõ keùo theo söï suùt giaûm uy tín cuûa caùc coâng ty kieåm toaùn. Ñieàu naøy ñaõ ñaët ra yeâu caàu phaûi xem xeùt laïi, söûa ñoåi vaø naâng cao caùc chuaån möïc kieåm toaùn vaø taêng cöôøng kieåm soaùt chaát löôïng baùo caùo taøi chính doanh nghieäp. Vôùi xuaát phaùt ñieåm coøn thaáp xa so vôùi khu vöïc vaø quoác teá veà dòch vuï kieåm toaùn, ñeå naâng cao chaát löôïng kieåm toaùn baùo caùo taøi chính doanh nghieäp chuùng ta caàn coù caùc giaûi phaùp ñoàng boä, trong ñoù troïng taâm laø vaán ñeà naâng cao chaát löôïng kieåm toaùn vieân, ngoaøi ra caàn hoaøn thaønh ñoàng boä vieäc xaây döïng caùc chuaån möïc keá toaùn vaø kieåm toaùn. Beân caïnh heä thoáng chuaån möïc caàn xaây döïng vaø ban haønh caùc höôùng daãn veà qui trình kieåm toaùn baùo caùo taøi chính doanh nghieäp, höôùng daãn toå chöùc hoà sô kieåm toaùn ñeå laøm cô sôû ñaùnh giaù chaát löôïng kieåm toaùn baùo caùo taøi chính doanh nghieäp cuûa caùc coâng ty kieåm toaùn ñoäc laäp. Ñoàng thôøi phaûi xaây döïng vaø ban haønh quy cheá kieåm soaùt chaát löôïng kieåm toaùn, troïng taâm laø kieåm toaùn chaát löôïng baùo caùo taøi chính doanh nghieäp. Ñeå taêng cöôøng hieäu quûa cuûa coâng taùc kieåm tra chaát löôïng kieåm toaùn, caàn qui ñònh 62 trong caùc vaên baûn phaùp luaät veà kieåm toaùn caùc vaán ñeà nhö : giaù trò phaùp lyù cuûa baùo caùo taøi chính doanh nghieäp ñaõ ñöôïc kieåm toaùn, traùch nhieäm cuûa coâng ty kieåm toaùn trong tröôøng hôïp ñöa ra yù kieán khoâng ñuùng ñaén veà baùo caùo taøi chính ñöôïc kieåm toaùn, qui ñònh veà vieäc giaûi quyeát caùc tranh chaáp lieân quan ñeán chaát löôïng kieåm toaùn baùo caùo taøi chính doanh nghieäp vaø qui ñònh veà xöû phaït caùc tröôøng hôïp khoâng ñaûm baûo chaát löôïng kieåm toaùn phaùt hieän qua caùc cuoäc kieåm tra chaát löôïng. 3.2 Caùc giaûi phaùp trình baøy thoâng tin keá toaùn trong moâi tröôøng bieán ñoäng giaù caû 3.2.1 Caùc phöông phaùp hieäu chænh giaù Neàn taûng cô baûn giuùp cho ngöôøi laøm keá toaùn vaø nhöõng ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn treân baùo caùo taøi chính cuøng hieåu thoâng tin keá toaùn theo moät caùch nhö nhau ñoù laø döïa treân nhöõng nguyeân taéc keá toaùn chung ñöôïc thöøa nhaän trong dieãn giaûi thoâng tin treân baùo caùo taøi chính. Trong caùc nguyeân taéc keá toaùn quoác teá thöøa nhaän, nguyeân taéc giaù phí ( giaù goác ) döïa treân giaõ thuyeát söùc mua cuûa ñoàng tieàn khoâng thay ñoåi hoaëc ñôn vò tieàn teä coá ñònh, caùc taøi saûn luoân ñöôïc theå hieän trong baùo caùo taøi chính theo giaù trò goác cuûa noù. Tuy nhieân, trong thöïc teá neáu coù söï thay ñoåi veà giaù caû, möùc giaù chung trong neàn kinh teá thay ñoåi ( do laïm phaùt hoaëc giaûm phaùt ) thì seõ aûnh höôõng ñeán söùc mua cuûa ñoàng tieàn, daãn ñeán laøm thay ñoåi giaù caù bieät cuûa caùc loaïi taøi saûn. Söï thay ñoåi giaù caû trong moät thôøi gian daøi daãn ñeán caùc khoaûn muïc Taøi saûn löu ñoäng vaø ñaàu tö ngaén haïn laø soá tieàn doanh nghieäp seõ thu ñöôïc trong moät töông lai gaàn, soá tieàn naøy gaén vôùi giaù hieän taïi, caùc khoaûn muïc Taøi saûn coá ñònh vaø ñaàu tö daøi haïn laø soá tieàn doanh nghieäp ñaõ chi ra ôû nhöõng naêm tröôùc, neáu hai khoaûn muïc naøy 63 theå hieän taøi saûn cuûa doanh nghieäp laø khoâng coù yù nghóa vaø khoâng ñaùnh giaù ñöôïc chính xaùc tình hình taøi saûn, nguoàn voán cuûa doanh nghieäp taïi thôøi ñieåm baùo caùo. Do ñoù, trong ñieàu kieän coù söï thay ñoåi giaù caû, ta phaûi quy ñoåi soá tieàn ñöôïc ghi nhaän ôû nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau thaønh soá tieàn ôû cuøng moät thôøi ñieåm vaø noù seõ coù cuøng giaù trò. Ñeå söûa chöõa caùc khieám khuyeát cuûa vieäc ghi nhaän theo giaù phí lòch söû trong ñieàu kieän coù bieán ñoäng giaù caû, caùc hieäp hoäi keá toaùn quoác teá ñeà nghò hai giaûi phaùp : - Keá toaùn theo giaù goác chæ soá hoaù. - Keá toaùn theo giaù thöïc teá hieän haønh. + Keá toaùn theo giaù goác chæ soá hoaù Theo giaûi phaùp naøy, caùc döõ kieän trình baøy trong baùo caùo keá toaùn seõ ñöôïc hieäu chænh phuø hôïp vôùi söï thay ñoåi möùc giaù chung baèng moät chæ soá ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. Trò giaù goác cuûa taøi saûn ñöôïc tính chuyeån ñoåi theo giaù trò tieàn teä hieän haønh töông ñöông vôùi söùc mua nguyeân thuyû nhö sau : Trò giaù goác Chæ soá giaù hieän haønh Toång giaù taøi saûn cuûa taøi saûn Chæ soá giaù goác töông ñöông vôùi X = söùc mua nguyeân thuûy + Keá toaùn theo giaù thöïc teá hieän haønh Giaù thöïc teá hieän haønh ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû caùc chi phí thöïc teá caàn thieát phaûi boû ra ñeå thay theá moät taøi saûn baèng moät taøi saûn coù cuøng tieàm löïc khai thaùc vaø ñôøi soáng höõu ích. Caùc taøi saûn cuûa doanh nghieäp seõ ñöôïc hieäu chænh laïi cho phuø hôïp vôùi giaù hieän haønh ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. 64 3.2.2 Trình baøy thoâng tin keá toaùn trong ñieàu kieän bieán ñoäng giaù ôû Vieät Nam. Moãi phöông phaùp hieäu chænh giaù ñeàu coù yù nghóa vaø öu theá rieâng cuûa noù. Moät soá yù kieán uûng hoä keá toaùn theo phöông phaùp giaù goác chæ soá hoaù, vì khaùch quan vaø haïn cheá ñöôïc gian laän, Myõ, Canaña ñang coù xu höôùng theo giaûi phaùp naøy. Phöông phaùp naøy ñöôïc ñaùnh giaù cao vì noù ñöôïc xem laø moät phöông tieän ñeå giaûi quyeát thoâng tin trong thôøi kyø laïm phaùt. Phöông phaùp naøy cung caáp cho doanh nghieäp moät söï ñaùnh giaù khaùch quan, ñònh löôïng veà taùc ñoäng cuûa laïm phaùt, bieán ñoäng giaù ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp vaø ñaùnh giaù taøi chính cuûa doanh nghieäp. Giaù goác chæ soá hoaù loaïi boû bieán ñoäng giaù treân caùc thoâng tin keá toaùn baèng caùch ñoøi hoûi caùc doanh ghieäp söû duïng moät chæ soá bieán ñoäng giaù thoáng nhaát, ñieàu naøy laøm tính coù theå so saùnh ñöôïc cuûa caùc baùo caùo keá toaùn cuûa doanh nghieäp khaùc nhau trôû neân toát hôn. Cho pheùp loaïi boû aûnh höôõng cuûa bieán ñoäng giaù trong vieäc trình baøy thoâng tin ñoàng thôøi vaãn coù theå baûo löu maø khoâng caàn phaùt hoïa caùc nguyeân taéc ño löôøng môùi trong keá toaùn. Tuy nhieân, cuõng coù nhieàu yù kieán phaûn baùc phöông phaùp giaù goác chæ soá hoaù, coù nhieàu lyù do nhöng chuû yeáu laø phöông phaùp naøy döïa treân söï thay ñoåi cuûa möùc giaù chung, khoâng tính toaùn theo töøng loaïi taøi saûn cuï theå rieâng, trong khi ñoù möùc bieán ñoäng giaù cuûa töøng taøi saûn khaùc vôùi möùc bieán ñoäng giaù chung. Moät soá quoác gia uûng hoä phöông phaùp giaù thöïc teá hieän haønh nhö : Anh, UÙc, New Zealand vaø ñaây cuõng laø xu höôùng ñang ñöôïc uûng hoä roäng raûi vì cho raèng vieäc trình baøy thoâng tin keá toaùn theo phöông phaùp naøy seõ phuø hôïp vôùi giaù caû töøng haøng hoaù rieâng bieät vaø vieäc tính toaùn keát quaû kinh doanh seõ hôïp lyù hôn. Vì vaäy taïi caùc quoác gia naøy, ngöôøi ta ñaõ thoâng qua heä thoáng keá toaùn theo giaù hieän haønh vaø chuaån bò môû roäng moät caùch roäng raõi. Tuy nhieân, phöông phaùp cuõng hieän coøn ñang tranh 65 caûi vì aùp duïng noù trong thöïc tieãn coøn raát phöùc taïp, trong moät soá tröôøng hôïp thieáu khaùch quan, ñoàng thôøi raát khoù kieåm soaùt neáu doanh nghieäp gian laän. Trong ñieàu kieän thöïc teá Vieät Nam, cô cheá quaûn lyù taøi chính vaø kieåm soaùt giaù caû cuûa chuùng ta chöa chaët cheõ vaø coøn nhieàu haïn cheá, phöông aùn thích hôïp nhaát laø neân aùp duïng phöông phaùp giaù goác chæ soá hoaù vaø tính toaùn theo nhöõng chæ soá rieâng bieät phuø hôïp vôùi töøng maët haøng hoaëc nhoùm haøng, phöông phaùp naøy toû ra phuø hôïp vôùi ñieàu kieän keá toaùn ôû Vieät Nam ñoàng thôøi toû ra khaùch quan vaø thoaû ñaùng nhaát. 3.3 Coâng khai Baùo caùo taøi chính, traùch nhieäm vaø quyeàn lôïi cuûa doanh nghieäp Coâng khai baùo caùo taøi chính laø coâng boá, löu haønh roäng raõi caùc thoâng tin veà taøi chính, tình traïng taøi chính cuûa doanh nghieäp döôùi hình thöùc aán phaåm, treân phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng hoaëc ôû nhöõng nôi sinh hoaït coâng coäng cho taát caû caùc ñoái töôïng caàn, coù nhu caàu vaø ñöôïc söû duïng thoâng tin. Coâng khai taøi chính laø traùch nhieäm cuûa doanh nghieäp trong neàn kinh teá thò tröôøng coù söï caïnh tranh treân nguyeân taéc bình ñaüng. Coâng khai baùo caùo taøi chính, tröôùc heát, theå hieän baûn lónh cuûa doanh nghieäp, tin töôûng vaøo mình vaø bieát toân troïng caùc baïn haøng, caùc ñoái taùc trong quan heä kinh teá. Thoâng qua vieäc coâng khai baùo caùo taøi chính, doanh nghieäp töï theå hieän thöïc traïng vaø khaû naêng kinh doanh cuûa mình. Thöù hai, coâng khai baùo caùo taøi chính taïo ñieàu kieän ñeå caùc ñoái taùc, caùc baïn haøng, caùc nhaø ñaàu tö hieän taïi vaø töông lai cuûa doanh nghieäp hieåu ñöôïc thöïc traïng taøi chính vaø khaû naêng taøi chính cuûa doanh nghieäp, ñeå töï löïa choïn vaø yeân taâm vôùi caùc quyeát ñònh trong quan heä kinh teá vôùi doanh nghieäp. Noùi toùm laïi, muïc ñích chính cuûa coâng khai baùo caùo taøi chính laø taïo ra moät moâi tröôøng kinh doanh laønh maïnh, ñeå caùc doanh nghieäp coù theå caïnh tranh, tìm 66 ñöôïc choå ñöùng treân thöông tröôøng vaø vöôn leân baèng chính söùc maïnh, chính khaû naêng thöïc söï cuûa mình, chöù khoâng phaûi baèng söï löøa ñaûo, doái traù, gian laän do söï laäp lôø, thieáu roõ raøng vaø thieáu ñaày ñuû veà thoâng tin. Roõ raøng, coâng khai baùo caùo taøi chính laø traùch nhieäm vaø cuõng laø quyeàn lôïi cuûa moãi doanh nghieäp, ñeå coù caùc quyeát ñònh kinh teá ñuùng ñaén ñoøi hoûi phaûi coù thoâng tin tin caäy. Suy cho cuøng, thì naêng löïc cuûa doanh nghieäp laø khaû naêng kinh doanh coù hieäu quaû, coù tình hình taøi chính laønh maïnh. Coâng khai baùo caùo taøi chính theå hieän baûn lónh vaø vò theá cuûa doanh nghieäp treân thöông tröôøng, theå hieän söï töï tin, soøng phaúng, taïo tin töôûng vaø hôïp taùc trong caùc moái quan heä kinh doanh. Theo quyeát ñònh soá 225/1998/QÑ – TTg ngaøy 20/11/1998, vieäc coâng khai taøi chính coù theå thöïc hieän döôùi caùc hình thöùc : Tröïc tieáp baùo caùo trong caùc kyø hoïp thöôøng nieân cuûa cô quan, toå chöùc. Phaùt haønh aán phaåm. Nieâm yeát coâng khai taïi truï sôû laøm vieäc cuûa cô quan, toå chöùc. Thoâng baùo baèng vaên baûn…. Thöïc teá, hieän nay ôû caùc doanh nghieäp, caùch thöùc coâng khai vaãn chöa thöïc söï ñem laïi hieäu quûa mong muoán. Moät maët, caùc doanh nghieäp, keå caû caùc doanh nghieäp saûn xuaát, kinh doanh coù hieäu quûa chöa thöïc söï quaùn trieät ñöôïc taùc duïng vaø yeâu caàu cuûa coâng khai baùo caùo taøi chính . Thöïc hieän coâng khai baùo caùo taøi chính chæ laø söï chaáp haønh qui ñònh, chöù chöa coi laø vì lôïi ích cuûa doanh nghieäp. Maët khaùc, nhöõng ñoái töôïng caàn söû duïng thoâng tin beân ngoaøi doanh nghieäp vaãn chöa thöïc söï tin vaøo söï chính xaùc cuûa nhöõng thoâng tin treân baùo caùo taøi chính doanh nghieäp. Moät boä phaän khoâng ít laïi cho raèng khoâng caàn thieát. Coù khoâng ít ñoái töôïng caàn thoâng tin nhöng laïi khoâng ñuû khaû naêng chuyeân moân vaø trình ñoä hieåu bieát ñeå ñoïc hieåu vaø phaân tích baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp. Do vaäy, cuõng khoâng muoán quan taâm ñeán vieäc doanh nghieäp coù coâng khai baùo caùo taøi chính hay khoâng. 67 Ñeå coâng khai baùo caùo taøi chính trôû neân thöïc söï höõu ích, coù hieäu quûa vaø trôû thaønh coâng vieäc thöôøng xuyeân cuûa moãi doanh nghieäp, caàn : + Giuùp caùc doanh nghieäp hieåu ñöôïc lôïi ích vaø traùch nhieäm thöïc söï trong coâng khai baùo caùo taøi chính. + Ngoaøi söï trung thöïc cuûa caùc doanh nghieäp, caàn coù söï kieåm tra, giaùm saùt cuûa caùc cô quan chöùc naêng ( taøi chính, thueá, kieåm toaùn… ) ñeå ñaûm baûo vaø naâng cao ñoä tin caäy, chính xaùc cuûa thoâng tin treân baùo caùo taøi chính, taïo loøng tin vaø vì lôïi ích cuûa ngöôøi söû duïng thoâng tin. + Giuùp caùc ñoái töôïng beân ngoaøi doanh nghieäp hieåu ñöôïc lôïi ích vaø quyeàn lôïi cuûa hoï khi ñöôïc doanh nghieäp cung caáp thoâng tin qua caùc baùo caùo taøi chính vaø taïo söï tin töôûng vaøo thoâng tin ñoù. + Naâng cao trình ñoä chuyeân moân, trình ñoä daân trí nhaèm giuùp caùc ñoái töôïng caàn thoâng tin coù ñaày ñuû khaû naêng ñoïc, hieåu vaø phaân tích ñöôïc caùc thoâng tin treân baùo caùo taøi chính moät caùch khaùi quaùt nhaát. Caàn coù söï höôùng daãn ñoïc vaø phaân tích baùo caùo taøi chính thaät phoå thoâng vaø chi tieát. + Tìm caùch bieåu hieän thoâng tin treân baùo caùo taøi chính sao cho ngaøy caøng thöïc söï deå ñoïc, deå hieåu, ñôn giaûn vaø coù hieäu quûa hôn. Vieäc coâng khai baùo caùo taøi chính coù theå thöïc hieän qua caùc phöông thöùc : + In thaønh aán phaåm vaø löu haønh ñeán caùc boä phaän cuûa doanh nghieäp, caùc cô quan chöùc naêng theo qui ñònh, caùc ñoái töôïng caàn söû duïng thoâng tin, ñaëc bieät laø caùc nhaø ñaàu tö, ngöôøi cung caáp vaø nhöõng khaùch haøng quan troïng coù quan heä thöôøng xuyeân vaø maät thieát. + Coâng khai baùo caùo taøi chính trong caùc cuoäc hoïp thöôøng nieân cuûa doanh nghieäp, caùc buoåi hoäi nghò khaùch haøng… 68 + Daùn nieâm yeát coâng khai taïi vaên phoøng, truï sôû doanh nghieäp ñeå moïi ñoái töôïng ñeàu deå daøng xem xeùt. + Ñaêng taûi moät soá chæ tieâu taøi chính chuû yeáu hoaëc toaøn boä ( neáu coù ñieàu kieän ) cuûa caùc baùo caùo taøi chính leân caùc taïp chí, baùo chuyeân ngaønh. Ngoaøi ra coù theå toå chöùc rieâng moät buoåi coâng khai hoaëc phaân tích baùo caùo taøi chính theo ñònh kyø, taïo ñieàu kieän cho taát caû caùc ñoái töông caàn söû duïng thoâng tin hieåu theâm veà thöïc traïng taøi chính cuûa doanh nghieäp. Tuy nhieân, doanh nghieäp coù quyeàn khoâng coâng khai caùc thoâng tin mang tính quaûn trò kinh doanh. 69 KEÁT LUAÄN Haïch toaùn keá toaùn laø moät boä phaän caáu thaønh quan troïng cuûa heä coâng cuï quaûn lyù kinh teá, taøi chính, coù vai troø tích cöïc trong vieäc quaûn lyù, ñieàu haønh vaø kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng kinh teá. Vôùi tö caùch laø coâng cuï quaûn lyù kinh teá, taøi chính, keá toaùn ñaûm nhaän vieäc toå chöùc heä thoáng thoâng tin coù ích cho caùc quyeát ñònh kinh teá. Vì vaäy, noù coù vai troø ñaëc bieät quan troïng khoâng chæ vôùi hoaït ñoäng taøi chính Nhaø nöôùc maø coøn ñoái vôùi hoaït ñoäng taøi chính doanh nghieäp, caùc toå chöùc, caùc ñoaøn theå xaõ hoäi. Cuøng vôùi quaù trình ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù kinh teá taøi chính, keá toaùn ñang ngaøy caøng ñoåi môùi vaø hoaøn thieän, nhaát laø trong giai ñoaïn hieän nay, caùc hoaït ñoäng thöông maïi vaø ñaàu tö ñoøi hoûi phaûi coù baùo caùo taøi chính thoa( maõn yeâu caàu vaø mong ñôïi cuûa ngöôøi söû duïng, noù phaûi hôïp lyù, chöùa ñöïng nhöõng thoâng tin ñaùng tin caäy, trung thöïc vaø coâng baèng. Boä taøi chính ñaõ coù nhöõng noå löïc nhaèm hoaøn thieän heä thoáng baùo caùo taøi chính cho phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, tuy nhieân cuõng phaûi tieáp tuïc hoaøn thieän ñeå phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm vaø yeâu caàu quaûn lyù kinh teá cuûa nöôùc ta vaø ñaûm baûo tính khoa hoïc cuûa keá toaùn. Maët khaùc caàn phaûi ñöa heä thoáng keá toaùn cuûa ta hoaø nhaäp vôùi heä thoáng keá toaùn cuûa khu vöïc vaø theá giôùi, nghieân cöùu, choïn loïc kyõ löôõng, coù caân nhaéc caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá vaøo keá toaùn nöôùc ta, caàn hoïc taäp kinh nghieäm vaø tham khaûo caùch laøm cuûa caùc nöôùc, vaän duïng phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm vaø yeâu caàu quaûn lyù kinh teá cuûa Vieät Nam. Ñieàu ñoù cho pheùp chuùng ta haïn cheá bôùt vaáp vaùp trong ñoåi môùi vaø sôùm hoaøn chænh heä thoáng keá toaùn cuõng nhö baùo caùo keá toaùn cuûa chuùng ta. Vaø cuõng chính phöông phaùp ghi cheùp keá toaùn vaø phaûn aùnh vaøo baùo caùo taøi chính seõ khaúng ñònh ñöôïc vò trí cuûa moãi doanh nghieäp, ñeå cho doanh 70 nghieäp naøo coøn toàn taïi thì thöïc söï phaûi laø teá baøo soáng cuûa neàn kinh teá quoác daân, neáu khoâng töï noù seõ ñaøo thaûi. Chuùng ta cuõng hy voïng raèng vôùi coâng cuoäc caûi caùch keá toaùn vaø moät soá cheá ñoä taøi chính cuøng vôùi nhöõng tieán boä trong ñoåi môùi quaûn lyù kinh teá noùi chung, heä thoáng baùo caùo taøi chính cuûa Vieät Nam seõ ngaøy caøng ñöôïc hoaøn thieän hôïp lyù hôn, goùp phaàn taïo ra böôùc ngoaëc môùi cho tieán trình ñoåi môùi cuûa ñaát nöôùc, xaây döïng moät neàn kinh teá ngaøy caøng giaøu maïnh. 71 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Tieáng Vieät: 1. Boä taøi chính (1995 ), Heä thoáng keá toaùn doanh nghieäp, nhaø xuaát baûn taøi chính, Haø Noäi. 2. Boä taøi chính ( 2003 ), Heä thoáng chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam, nhaø xuaát baûn taøi chính, Haø Noäi. 3. Charles J. Woelfel ( 1991 ), Phaân tích hoaït ñoäng taøi chính ôû caùc doanh nghieäp, nhaø xuaát baûn khoa hoïc vaø kyõ thuaät, Haø Noäi. 4. Voõ Vaên Nhò, Ñoaøn Ngoïc Queá, Lyù Thò Bích Chaâu ( 1999 ), Caùc vaán ñeà lyù luaän vaø thöïc tieãn öùng duïng baùo caùo keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam, nhaø xuaát baûn thoáng keâ. 5. TS. Voõ Vaên Nhò, Traàn Anh Hoa, Th.S Traàn Thò Duyeân, Th.S Nguyeãn Thò Ngoïc Dung ( 2000 ), Keá toaùn taøi chính, nhaø xuaát baûn Thoáng keâ, Haø Noäi. 6. Nhaø xuaát baûn chính trò quoác gia ( 2000 ), Caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá, Haø Noäi. 7. Ronald J Thacker ( 1994 ), Nguyeân lyù keá toaùn Myõ, nhaø xuaát baûn Thoáng keâ, Haø Noäi. Tieáng Anh 1. Ahmed Riahi Belkaoui (1993 ), Accounting Theory, Harcourt Brace & Company. 2. Belverd E. Needles ( 1990 ), Principles of Accounting, Houghton Mifflin. 3. Kenedy and McMullen (1968 ), Financial Statement, Richard Diwin Inc. 4. Lyn M. Fraser ( 1995 ) , Understanding Financial Statements, Prentice Hall International. 72 ._.