Bàn về vấn đề tăng vốn chủ sở hữu để nâng cao năng lực cạnh tranh của các Ngân hàng thương Mại Việt Nam

Bµn vÒ vÊn ®Ò t¨ng vèn chñ së h÷u ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i viÖt nam PhÇn më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi nghiªn cøu ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn thø 150 cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO vµo ngµy 7/11/2006. Mét trong nh÷ng cam kÕt cña ViÖt Nam khi gia nhËp WTO lµ më cöa dÇn lÜnh vùc ng©n hµng – tµi chÝnh. §ªn nay t¹i ViÖt Nam ®· cã sù hiÖn diÖn cña nh÷ng tËp ®oµn ng©n hµng hµng ®Çu thÕ giíi nh­ Citibank, HSBC, ANZ… Theo ®¸nh gi¸ cña AFP vÒ hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam th× c«ng cuéc hiÖn ®¹i hãa ngµnh tµi chÝnh ViÖt Nam diÔn ra chËm ch¹p nh­ng v÷ng ch¾c ®· thóc ®Èy c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam, n¾m gi÷ mét sè cæ phÇn nhá nh­ng quan träng ë c¸c ®èi t¸c lµm ¨n tèt. Chóng ta cã thÓ thÊy r»ng, sau khi gia nhËp WTO, th× lÜnh vùc ng©n hµng – tµi chÝnh cña ViÖt Nam sÏ trë nªn rÊt s«i ®éng. C¸c tæ chøc tµi chÝnh n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ c¸c ng©n hµng lín trªn thÕ giíi sÏ lÇn l­ît t¨ng thªm ¶nh h­ëng cña m×nh t¹i ViÖt Nam víi nh÷ng c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm dÞch vô míi, hiÖn ®¹i, còng sÏ cã nh÷ng ng©n hµng th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam kh«ng c¹nh tranh ®­îc vµ sÏ ph¶i ph¸ s¶n. V× vËy, ®Ò tµi nµy ®­îc nghiªn cøu nh»m môc ®Ých n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam b»ng viÖc t¨ng vèn chñ së h÷u cña m×nh. Cã nh­ vËy, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam míi cã thÓ ®øng v÷ng trªn s©n ch¬i toµn cÇu nµy. 2. §èi t­îng nghiªn cøu Trong ®Ò tµi nghiªn cøu nµy, chóng t«i chØ tËp trung vµo viÖc nghiªn cøu vÊn ®ề tăng vốn chủ sở hữu của c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc vµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn, c¸c ng©n hµng liªn doanh. 3. C¸c ph­¬ng ph¸p sö dông ®Ó nghiªn cøu. Trong vÊn ®Ò nghiªn cøu nµy, chóng t«i sö dông 3 ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lµ: Ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, ph­¬ng ph¸p l«gic, ph­¬ng ph¸p thèng kª - Ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng sö dông ®Ó nghiÖn cøu sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i viÖt nam trong tr¹ng th¸i ®éng, nghiªn cøu vÒ qu¸ tr×nh t¨ng vèn chñ së h÷u cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i viÖt nam hiÖn nay ®ang thùc hiÖn lµ nh­ thÕ nµo - Ph­¬ng ph¸p thèng kª: Ph­¬ng ph¸p nµy sñ dông c¸c tµi liÖu vÒ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam dÓ ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh t¨ng vèn chñ së h÷u cña c¸c ng©n hµng nµy - Ph­¬ng ph¸p l«gic: Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc sö dông ®Ó ph©n tÝch mèi liªn hÖ gi÷a c¸c vÊn ®Ò t¸c ®éng tõ bªn trong còng nh­ bªn ngoµi tíi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Ó ®Én tíi yªu cÇu t¨ng vèn chñ së h÷u cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i viÖt nam PhÇn néi dung 1. C¬ së lý thuyÕt vÒ t¨ng vèn chñ së h÷u ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam 1.1. Kh¸i niÖm vµ tÇm quan träng cña vèn chñ së h÷u ®èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i Vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng th­¬ng m¹i hay cßn gäi lµ vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ nguån tiÒn ®­îc ®ãng gãp bëi nh÷ng ng­êi chñ ng©n hµng. §©y lµ lo¹i vèn ng©n hµng cã thÓ sö dông l©u dµi, h×nh thµnh nªn trang thiÕt bÞ, nhµ cöa cho ng©n hµng. Nguån h×nh thµnh vµ nghiÑp vô h×nh thµnh lo¹i vèn nµy tÊt ®a d¹ng tïy theo tÝnh chÊt së h÷u, n¨ng lùc tµi chÝnh cña chñ ng©n hµng vµ yªu cÇu ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng. Vốn chủ sở hữu của ngân hàng thương mại bao gồm giá trị thực có của vốn điều lệ, các quỹ dự trữ, một số tài sản "Nợ" khác của tổ chức tín dụng theo quy định của Ngân hàng Nhà nước. Vốn chủ sở hữu là căn cứ để tính toán các tỷ lệ bảo đảm an toàn trong hoạt động ngân hàng. Vốn điều lệ là số vốn được ghi trong điều lệ của ngân hàng, còn các quỹ dự trữ là các quỹ được ngân hàng trích lập và sử dụng theo những mục đích nhất định C¨n cø vµo nguån h×nh thµnh cña lo¹i vèn nµy, chóng ta cã c¸c c¸c c¸c ph©n lo¹i vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng gåm 4 lo¹i lµ: nguån vèn h×nh thµnh ban ®Çu, nguån vèn bæ sung trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¸c quü cña ng©n hµng, quü thÆng d­ vèn vµ nguån vay nî cã thÓ chuyÓn ®æi Thø nhÊt lµ nguån vèn h×nh thµnh ban ®Çu cña ng©n hµng. C¨n cø vµo nguån gèc h×nh thµnh cña mçi ng©n hµng kh¸c nhau mµ nguån vèn ban ®Çu cña c¸c ng©n hµng còng kh¸c nhau. §èi víi ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc th× nguån vèn ban ®Çu cña ng©n hµng nµy sÏ do nhµ n­íc cÊp vèn tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc. §èi víi ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn, nguån vèn h×nh thµnh ban ®Çu cña ng©n hµng do c¸c cæ ®«ng thµnh lËp ng©n hµng ®ãng gãp th«ng qua viÖc mua cæ phÇn hay cæ phiÕu cña ng©n hµng. §iÒu nµy cã nghÜa lµ gi¸ trÞ vèn gãp ban ®Çu cña c¸c cæ ®«ng ®­îc chia lµm nhiÒu phÇn nhá b»ng nhau. Víi mçi ng­êi khi n¾m gi÷ mét phÇn b»ng nhau ®ã, hä trë thµnh c¸c cæ ®«ng cña c¸c ng©n hµng. §èi víi ng©n hµng liªn doanh th× vèn gãp ban ®Çu do c¸c thµnh viªn liªn doanh gãp vèn. Nguån vèn nµy ®èi víi c¸c ng©n hµng rÊt quan träng. Nã lµ nguån ®Ò gióp cho c¸c ng©n hµng cã thÓ mua s¾m trang thiÕt bÞ, x©y dùng nhµ cöa cho ng©n hµng. Thø hai lµ nguån vèn bæ sung trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh, ng©n hµng t¨ng vèn chñ së h÷u cña m×nh theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Ng©n hµng sö dông phÇn lîi nhuËn kh«ng chia cña m×nh ®Ó bæ sung lµm t¨ng vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng. Theo ®ã, ta thÊy, dùa vµo lîi nhuËn sau thuÕ cña ng©n hµng sau khi ®· chi tr¶ cæ tøc cho c¸c cæ ®«ng, trÝch lËp c¸c quü nh­ quü dù phßng rñi ro, quü khen th­ëng phóc lîi… th× cßn l¹i phÇn lîi nhuËn kh«ng chia cña ng©n hµng. Nhê cã phÇn lîi nhuËn kh«ng chia nµy mµ ng©n hµng cã thÓ lµm t¨ng thªm vèn chñ së h÷u cña m×nh, gióp ng©n hµng cã thÓ t¸i ®Çu t­ nguån vèn ®ã. Ngoµi ra, ng©n hµng cã thÓ bæ sung thªm cho vèn chñ së h÷u cña m×nh th«ng qua viÖc ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu hay ng©n hµng ®­îc t¸i cÊp vèn. §èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn th× mét trong nh÷ng c¸ch chóng ta th­êng thÊy nhÊt lµ c¸c ng©n hµng nµy sÏ ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu ®Ó t¨ng thªm vèn chñ së h÷u cña m×nh. C¸c ng©n hµng cæ phÇn th­êng chñ yÕu ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu cho c¸c cæ ®«ng cña m×nh, trong tr­êng hîp c¸c cæ ®«ng kh«ng mua hÕt sÏ ®em ra ®Êu gi¸ ra c«ng chóng. Víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc th× trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh, c¸c ng©n hµng nµy còng th­êng xuyªn nhËn ®­îc sù t¸i cÊp vèn tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc. Nhê ®ã mµ quy m« cña c¸c ng©n hµng nµy t¨ng lªn nhanh chãng. Thø ba lµ c¸c quü cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. Mçi quü cña ng©n hµng ®­îc lËp ra cã nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau. Quü dù phßng tæn thÊt ®­îc trÝch lËp hµng n¨m ®Ó ®Ò phßng nh÷ng tån thÊt cã thÓ x¶y ra. Quü b¶o toµn vèn ®­îc lËp ra ®Ó bï ®¾p hao mßn cña vèn ®­íi tÊc ®éng cña l¹m ph¸t. Ngoµi ra cßn cã c¸c quü kh¸c cña ng©n hµng nh­ quü khen th­ëng phóc lîi, quü gi¸m ®èc… Tuy nhiªn, trong c¸c quü nµy, chóng t«i muèn nhÊn m¹nh tíi viÖc sö dông quü thÆng d­ vèn. Quü thÆng d­ vèn lµ phÇn ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cña ng©n hµng vµ chªnh lÖch gi÷a thÞ gi¸ vµ mÖnh gi¸ cña cæ phiÕu khi ph¸t hµnh cæ phiÕu míi. §iÒu nµy cã nghÜa lµ khi ®Õn mét thêi k× nhÊt ®Þnh, ng©n hµng sÏ ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cña ng©n hµng. NÕu gi¸ trÞ ®¸nh gi¸ l¹i lín h¬n so víi gi¸ trÞ ®· khÊu hao theo sæ s¸ch th× ng©n hµng ®· cã thªm mét kho¶n vèn míi n»m trong quü thÆng d­ vèn. §Æc biÖt lµ khi ng©n hµng ph¸t hµnh cæ phiÕu míi, lóc nµy kho¶n chªnh lÖch gi÷a thÞ gi¸ vµ mÖnh gi¸ cña tr¸i phiÕu sÏ ®­îc ghi vµo quü thÆng d­ vèn. Thø t­ lµ nguån vay nî cã thÓ chuyÓn ®æi thµnh cæ phÇn. C¸c kho¶n vay trung vµ dµi h¹n cña ng©n hµng th­¬ng m¹i cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi thµnh vèn cæ phÇn cã thÓ ®­îc coi lµ mét bé phËn cña vèn së h÷u cña ng©n hµng. Nguån vèn nµy cã ®Æc ®iÓm lµ sö dông l©u dµi, cã thÓ dÇu t­ vµo nµh cöa, ®¸t ®ai vµ cã thÓ kh«ng ph¶i hoµn tr¶ khi ®Õn h¹n. Nguån vay nî cã thÓ chuyÓn ®æi thµnh cæ phÇn mµ chóng ta th­êng gÆp nhÊt lµ tr¸i phiÕu chuyÓn ®æi. Tr¸i phiÕu chuyÓn ®æi cã thêi h¹n trung b×nh tõ 5 – 10 n¨m. §èi víi tr¸i phiÕu chuyÓn ®æi, l·i suÊt cña nã th­êng thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c tr¸i phiÕu kh¸c. Ng©n hµng sÏ kh«ng ph¶i chÞu ¸p lùc vÒ tr¶ nî l·i vµ gèc cho tr¸i phiÕu nµy. Khi ng©n hµng tiÕn hµnh cæ phÇn hãa, nh÷ng ng­êi chñ nî së h÷u tr¸i phiÕu sÏ ®­îc quyÒn chuyÓn tõ tr¸i phiÕu nµy thµnh cæ phiÕu theo mét tØ lÖ nhÊt ®Þnh do ng©n hµng quy ®Þnh. Ngoµi ra cßn mét lo¹i tr¸i phiÕu dµi h¹n kh¸c lµ tr¸i phiÕu cã l·i suÊt th¶ næi. Thêi h¹n trung b×nh cña lo¹i tr¸i phiÕu nµy th­êng tõ 10 – 20 n¨m. Lo¹i tr¸i phiÕu nµy lu«n cã l·i suÊt cao h¬n l·i suÊt ng©n hµng. Do vËy, c¸c ng©n hµng sÏ ph¶i tr¶ l·i cho ng­êi n¾m gi÷ tr¸i phiÕu nµy cao h¬n. Nh­ng víi lo¹i tr¸i phiÕu nµy, do thêi h¹n cña tr¸i phiÕu rÊt dµi nªn ng©n hµng hoµn toµn cã thÓ chñ ®éng trong viÖc sö dông nguån vèn tõ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu nµy. Vèn chñ së h÷u rÊt quan träng ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng. Nã gióp cho ng©n hµng cã thÓ ®¹t ®­îc tØ lÖ an toµn vèn theo quy ®Þnh cña ng©n hµng nhµ n­íc. TØ lÖ an toµn vèn ®­îc tÝnh b»ng tØ sè gi÷a vèn chñ së h÷u vµ tæng sè tiÒn göi huy ®éng ®­îc cña ng©n hµng. HiÖn nay tØ lÖ nµy ®­îc quy ®Þnh tèi thiÓu lµ 8%. Nh÷ng ng©n hµng nµo vèn chñ së h÷u lín th× ng©n hµng ®ã cã kh¶ n¨ng huy ®éng ®­îc mét l­îng lín tiÒn göi tõ c«ng chóng. Nã sÏ lµm t¨ng quy m« cña ng©n hµng, lµm t¨ng uy tÝn cña ng©n hµng trªn thÞ tr­êng. §Æc biÖt víi nh÷ng ng©n hµng cã tØ lÖ an toµn vèn cao, hä sÏ cã ®­îc sù tin t­ëng cña kh¸ch hµng khi göi tiÒn, t¹o ra ®­îc lîi thÕ c¹nh tranh so víi c¸c ng©n hµng kh¸c 1.2. N¨ng lùc c¹nh tranh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i N¨ng lùc c¹nh tranh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ kh¶ n¨ng duy tr× c¸c lîi thª cña ng©n hµng trªn thÞ tr­êng ®Ó ®¹t ®­îc møc lîi nhuËn vµ chiÕm ®­îc møc thÞ phÇn nhÊt ®Þnh hoÆc cã kh¶ n¨ng chèng l¹i mét c¸ch thµnh c«ng søc Ðp cña c¸c lùc l­îng c¹nh tranh. N¨ng lùc c¹nh tranh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc ®¸nh gi¸ trªn 2 chØ tiªu, ®ã lµ n¨ng lùc tµi chÝnh vµ n¨ng lùc ho¹t ®éng kinh doanh a. N¨ng lùc tµi chÝnh N¨ng lùc tµi chÝnh ®­îc thÓ hiÖn qua 2 mÆt lµ kh¶ n¨ng sinh lêi vµ kh¶ n¨ng phßng ngõa, chèng ®ì rñi ro cña ng©n hµng * Kh¶ n¨ng sinh lêi cña ng©n hµng Kh¶ n¨ng sinh lêi cña ng©n hµng ph¶n ¸nh sù hiÖu qu¶ cña ®ång vèn kinh doanh trong ho¹t ®éng ng©n hµng. Kh¶ n¨ng sinh lêi ®­îc x¸c ®Þnh chñ yÕu dùa trªn 2 chØ tiªu lµ doanh lîi vèn chñ së h÷u (ROE) vµ doanh lîi tµi s¶n (ROA) Doanh lîi vèn chñ së h÷u ROE ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch chi thu nhËp sau thuÕ cho vèn chñ së h÷u. Nã ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng sinh lîi cña vèn chñ së h÷u T¨ng møc doanh lîi vèn chñ së h÷u lµ mét môc tiªu quan träng nhÊt trong ho¹t ®éng qu¶ lý tµi chÝnh doanh nghiÖp. Doanh lîi tµi s¶n ROA lµ chØ tiªu tæng hîp nhÊt ®­îc dïng ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh lîi cña mét ®ång vèn ®Çu t­. Doanh lîi tµi s¶n ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch lÊy thu nhËp sau thuÕ chia cho tæng tµi s¶n Víi ng©n hµng th­¬ng m¹i cã tØ sè ROA vµ ROE cµng cao th× nã ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng sinh lêi cña ng©n hµng ®ã cµng lín. §iÒu ®ã gíp phÇn n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh cña ng©n hµng. * Kh¶ n¨ng phßng ngõa vµ chèng rñi ro cña ng©n hµng Kh¶ n¨ng phßng ngõa vµ chèng ®ì rñi ro cña ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ kh¶ n¨ng lµm gi¶m ®i nh÷ng t¸c ®éng xÊu tíi nguån vèn vµ tµi s¶n cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. Vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng vµ rñi ro cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn nhau. Vèn chñ së h÷u chñ yÕu lµ tiÒn do nh÷ng ng­êi chñ ng©n hµng ®ãng gãp. Do vËy cã rÊt nhiÒu rñi ro mµ ng­êi chñ ng©n hµng ph¶i ®èi mÆt. Chóng bao gåm: rñi ro tÝn dông, rñi ro thanh kho¶n, rñi ro l·i suÊt, rñi ro hèi ®o¸i vµ rñi ro téi ph¹m Rñi ro tÝn dông: lµ rñi ro ®èi víi ng©n hµng khi ng­êi ®i vay kh«ng thÓ hoµn tr¶ c¸c kho¶n vay cho ng©n hµng. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng, ng©n hµng chñ yÕu cho vay b»ng c¸c kho¶n tiÒn göi cña nh÷ng ng­êi göi tiÒn vµ c¸c kho¶n tiÒn ng©n hµng ®i vay. Do vËy, khi ng­êi vay kh«ng thÓ hoµn tr¶ nî cho ng©n hµng sÏ dÉn tíi viÖc ng©n hµng sÏ gÆp khã kh¨n trong viÖc hoµn tr¶ l·i vµ gèc cho ng­êi göi tiÒn vµ chñ nî ng©n hµng. Rñi ro thanh kho¶n: lµ rñi ro khi ng©n hµng kh«ng cßn ®ñ tiÒn mÆt ®Ó ®¸p øng nhu cÇu rót tiÒn göi vµ cho vay vèn ®èi víi nh÷ng kh¸ch ahngf chÊt l­îng tèt. NÕu ng©n hµng kh«ng thÓ t¨ng l­îng tiÒn mÆt kÞp thêi, nã cã thÓ sÏ mÊt kh¸ch hµng vµ sôt gi¶m vÒ lîi nhuËn trong tr­êng hîp kh«ng thÓ cho vay kh¸ch hµng tèt. Cßn khi ng©n hµng kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng thanh to¸n cho c¸ kho¶n tiÒn rót ra cña kh¸ch hµng th× nã sÏ ®Én ®Õn t×nh tr¹ng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ cã thÓ sôp ®æ. Sù sôp ®æ cña mét ng©n hµng cã thÓ dÉn tíi sù sôp ®æ cña toµn bé hÖ thèng ng©n hµng. Rñi ro l·i suÊt: Ng©n hµng ph¶i ®­¬ng ®Çu víi rñi ro trong møc chªnh lÖch l·i suÊt. §©y lµ mèi nguy hiÓm khi thu l·i tõ c¸c tµi s¶n hoÆc chi phi sÏ t¨ng ®ang kÓ, thu hÑp kho¶n chªnh lÖch gi÷a thu tõ l·i vµ chi phÝ tr¶ l·i, lµm gi¶m thu nhËp rßng. Rñi ro vÒ kh¶ n¨ng l·i suÊt thay ®æi sÏ dÉn ®Õn sù t¨ng hoÆc gi¶m gi¸ trÞ cña tµi snr hay cña nh÷ng kho¶n thu nhËp tõ tµi s¶n cña ng©n hµng. Rñi ro ho¹t ®éng: Lµ nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng cña ngan hµng th­¬ng m¹i do sù gi¶m sót chÊt l­îng qu¶n lý, do cung cÊp nh÷ng dÞch vô kh«ng hiÖu qu¶, do nh÷ng sai lÇm trong c«ng t¸c qu¶n lý hay do nh÷ng thay ®æi trong nÒn kinh tÕ vµ sù c¹nh tranh cña c¸ ®èi thñ míi vÒ dÞch vô tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng ngan hµng. Nh÷ng thay ®æi trªn cã thÓ t¸c ®éng tiªu cùc tíi dßng thu nhËp lµm t¨ng chi phÝ ho¹t ®éng cña ng©n hµng Rñi ro téi ph¹m: Lµ nh÷ng rñi ro do tham « hay biÓn thñ tµi s¶n ng©n hµng hay c¸c vô c­íp ng©n hµng. TÊt c¶ c¸c rñi ro trªn ®Òu lµm suy gi¶m ho¹t ®éng ng©n hµng. V× vËy, ®Ó phßng tr¸nh c¸c rñi ro trªn nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· n©ng cao chÊt l­îng qu¶n lý, ®a d¹ng hãa c¸c nguån vèn vµ sö dông nguån vèn, thùc hiÖn b¶o hiÓm tiÒn göi vµ t¨ng vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng. N©ng cao chÊt l­îng qu¶n lý ho¹t ®éng ng©n hµng, ®a d¹ng hãa c¸c nguån vèn vµ b¶o hiÓm tiÒn göi lµ c¸ ph­¬ng ph¸p ng¨n chÆn rñi ro, vèn chñ së h÷u sÏ bï ®¸p cho sù tæn thÊt tõ c¸c kho¶n cho vay vµ thua lç tõ ®Çu t­ chóng kho¸n, gióp ng©n hµng cã thÓ kh¾c phôc ®­îc nh÷ng khã kh¨n tr­íc m¾t. b. N¨ng lùc ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng N¨ng lùc ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng lµ kh¶ n¨ng chiÕm lÜnh thÞ phÇn vÒ cho vay vµ c¸c dÞch vô kh¸c cña ng©n hµng th­¬ng m¹i * Khả năng cho vay của ngân hàng thương mại Cho vay là việc ngân hàng đưa tiền cho khách hàng với cam kết khách hàng phải hoàn trả cả gốc và lãi trong khoảng thời gian xác định. Cho vay là tài sản lớn nhất trong khoản mục tín dụng. Cho vay thường được định lượn theo 2 chỉ tiêu: Doanh số cho vay trong kì và dư nợ cuối kì. Doanh số cho vay trong kì là tổng số tiền mà ngân hàng đã cho vay ra trong kì. Dư nợ cuối kì là số tiền mà ngân hàng hiện còn đang cho vay vào thời điểm cuối kì. Các ngân hàng thương mại chủ yếu cho vay bằng nguồn tiền gửi của khách hàng và nguồn tiền vay của mình, trong đó, chiếm chủ yếu là tiền gửi. Ngân hàng có vốn chủ sở hữu càng lớn thì khả năng có thể huy động tiền gửi của nó càng cao. Nhờ vậy mà nó có thể gia tăng đuợc hiệu quả cho vay của mình, đồng thời có thể đáp ứng đuợc việc cho vay với khối lượng lớn. Do theo quy định hiện hành là ngân hàng không được cho một tổ chức vay quá 15% vốn chủ sở hữu của mình, các khoản vay vượt giới hạn trên đều phải có sự xem xét của ngân hàng nhà nước. Do vậy chúng ta thấy rằng khi ngân hàng có vốn chủ sở hũư lớn thì khả năng đáp ứng nhu cầu đi vay của khách hàng sẽ tốt hơn * Khả năng phát triển các sản phẩm và dịch vụ của ngân hàng thương mại Ngân hàng thương mại sẽ thực hiện việc huy động vốn dưới nhiều hình thức khác nhau, trên nhiều địa bàn khác nhau và hướng tới nhiều đối tượng khác nhau. Ngân hàng có thể huy động vốn với nhiều kì hạn khác nhau, đồng thời đáp ứng cho các nhu cầu vay vốn khác nhau về kỳ hạn vay, loại tiền vay bằng ngoại tệ hay nội tệ, cách giải ngân Ngoài ra các ngân hàng hiện nay đang cố gắng phát triển các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt, chuyển khoản, nhờ thu và nhờ chi qua hệ thống ngân hang, tài trợ cho xuât nhập khẩu. Một xu hướng khác của các ngân hàng là thực hiện các nghiệp vụ quản lý ngân quỹ, tài sản, môi giới chứng khoán, đầu tư chứng khoán, kinh doanh bảo hiểm, cho thuê tài chính bằng cách thành lập các công ty con hạch toán độc lập với ngân hàng như công ty chứng khoán, công ty cho thuê tài chính, công ty bảo hiểm… 1.3. Vai trò của vốn chủ sở hữu trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại a. Vai trò của vốn chủ đối với việc nâng cao năng lực tài chính của ngân hang Thứ nhất, vốn là điều kiện đầu tiên và bắt buộc đối với ngân hàng để nó có đựoc giấy phép tổ chức và hoạt động. Cũng như bất kì các công ty khác, ngân hàng cần có tiền để có thể xây dựng hay thuê nơi làm việc, phải có tiền để mua sắm trang thiết bị, trả lương cho công nhân viên. Vì vậy mà ngân hàng phải có một lượng tiền nhất định ban đầu để có thể thực hiện được những điều đó. Nhưng khi ngân hàng vừa thành lập, nó chưa thực hiện được bất kì một hoạt động kinh doanh nào nên chưa thu được lãi, số tiền huy động vốn ban đầu cũng không thể dùng ngay để mua sắm trang thiết bị. Do đó, vốn chủ sở hữu với ngân hàng lúc này đóng vai trò vô cùng quan trọng. Nó có thể trang trải một phần chi phí hoạt động cho ngân hang, là cơ sở để cho các cơ quan quản lý nhà nước có thể cấp giấy phép hoạt động kinh doanh cho ngân hang. Thứ hai, vốn tạo niềm tin cho công chúng và là sự bảo đảm đối với chủ nợ, bao gồm cả những người gửi tiền về sức mạnh tài chính của ngân hang. Ngân hàng cần phải đủ mạnh để có thể đảm bảo với những người đi vay rằng ngân hàng có thể đáp ứng các nhu cầu tín dụng của họ ngay cả trong điều kiện nền kinh tế khó khăn. Đối với các chủ nợ và những người gửi tiền, họ sẽ quyết định xem có nên cho ngân hàng vay tiền hay gửi tiền vào ngân hàng không. Họ sẽ xem xét vốn chủ sở hữu của ngân hang, nếu tỉ lệ vốn chủ quá thấp so với tổng số tiền huy động được thì khả năng rủi ro đối với ngân hàng rất cao, đặc biệt là khi cần để đáp ứng nhu cầu thanh toán. Còn với những người đi vay, họ có thể thấy rằng với những ngân hàng nhỏ, lợi thế cạnh tranh và quy mô huy động vốn của những ngân hàng này sẽ bị giới hạn, những ngân hàng đó chưa chắc đã đáp ứng được nhu cầu vốn của mình. Mặt khác, khi hoạt động ngân hàng nhỏ lẻ như vậy thì sẽ dẫn đến gia tăng chi phí cho hoạt động của mình, ngân hàng có thể tăng lãi suất cho vay đối với người đi vay làm mất dần khả năng cạnh tranh của mình. Thứ ba là vốn đóng một vai trò như một tấm đệm giúp chống lại các rủi ro phá sản của ngân hàng vì vốn giúp ngân hàng trang trải những thua lỗ về tài chính và nghiệp vụ cho tới khi ban quản lý có thể tập trung giải quyết các vấn đề và đưa ngân hàng trở lại trạng thái hoạt động sinh lời. Ta cũng biết rằng, với các ngân hàng ban đầu khi thành lập, họ sử dụng chủ yếu là vốn chủ của mình. Do vào thời điểm khi mới thành lập, các ngân hàng chưa có được thương hiệu. Vì vậy, chi phí để huy động tiền gửi từ ngân hàng này sẽ có thể phải cao hơn so với các ngân hàng khác, đồng thời sự cạnh tranh của ngân hàng này với các ngân hàng khác cũng khó khăn hơn. Mặt khác, khi đó, ngân hàng cũng vẫn phải đáp ứng các nhu cầu vay vốn của khách hang. Do vậy trong thời điểm này, vốn chủ đóng một vai trò rất quan trọng đối với hoạt động ngân hang. Hay như khi nền kinh tế đang suy thoái thì việc sử dụng vốn vay nợ sẽ làm tăng chi phí hoạt động của ngân hàng lên nhiều, trong khi khả năng cho vay lại rất hạn chế. Lúc đó, ngân hàng sẽ phải dựa rất nhiều vào vốn chủ sở hữu của mình. Trong điều kiện nền kinh tế phát triển, các ngân hàng sẽ không dựa chủ yếu vào vốn chủ nữa mà sẽ dựa chủ yếu vào vốn vay nợ và tiền gửi để có thể đẩy nhanh được tốc độ phát triển của mình. Bởi trong điều kiện nền kinh tế này, nhu cầu vay để đầu tư là rất lớn. Nếu ngân hàng chỉ dựa vào vốn chủ thì sẽ không thể đáp ứng được các nhu cầu vay vốn và sẽ làm lãng phí vốn chủ sở hữu của mình. Trong khi đi vay và tăng việc huy động tiền gửi sẽ giúp tăng quy mô hoạt động của ngân hàng hơn. Nói vậy, không có nghĩa là trong giai đoạn nền kinh tế đang phát triển thì vốn chủ sở hữu lại không có vai trò gì. Nó vẫn là cơ sở chủ yếu để các ngân hàng có thể huy động được tiền gửi hay đi vay nợ. Do vậy, quản lý và sử dụng vốn chủ sở hữu tốt sẽ làm tăng được hiệu quả cho các hoạt động kinh doanh của ngân hang, từ đó làm nâng cao năng lực tài chính của ngân hang b. Vai trò của vốn chủ sở hữu đối với việc nâng cao năng lực hoạt động kinh doanh của ngân hang Vốn của ngân hàng cung cấp năng lực tài chính cho sự tăng trưởng và phát triển các hình thức dịch vụ mới. Ngoài hoạt động tín dụng là hoạt động chủ yếu của các ngân hàng Việt Nam hiện nay thì các ngân hàng còn phát triển rất nhiều dịch vụ phục vụ cho khách hang. Một trong những dịch vụ phổ biến nhất của các ngân hàng đó là thực hiện thanh toán không dùng tiền mặt và sử dụng máy rút tiền tự động ATM. Để đầu tư vào những dịch vụ này thì ngân hàng cần phải có vốn lớn. Hầu hết các ngân hàng đểu mở rộng và phát triển cở sở vật chất so với lúc đầu và sự bổ sung vốn sẽ cho phép ngân hàng mở rộng trụ sở, xây dụng thêm những văn phòng chi nhánh để theo kịp sự phát triển của tăng trưởng và tăng cường chất lượng phục vụ khác hàng 1.4. Áp lực của các ngân hàng thương mại trong vấn đề tăng vốn tự có Các ngân hàng trong những năm gần đây đang chịu một áp lực rất lớn từ nhiều phía buộc phải tăng mức vốn để đảm bảo tăng trưởng và giảm rủi ro cho những người gửi tiền. Có rất nhiều yếu tố gây lên áp lực này, bao gồm các yếu tố thuộc về cơ quan quản lý và các yếu tố thuộc thị trường tài chính. Lạm phát là một yếu tố quan trọng gây áp lực tăng vốn, bời vì mặc dù lạm phát nâng cao giá trị tài sản của ngân hàng nhưng lạm phát cũng đồng thời nân cao giá trị của các khoản nợ và kết quả là giá trị vốn của ngân hàng có chiều hướng giảm sút. Nền kinh tế ngày càng biến động buộc các ngân hàng phải bổ sung quy mô vốn của mình vì môi trường kinh tế này sẽ dễ dẫn đến các rủi ro cao hơn trong hoạt động ngân hàng. Các ngân hàng có thể sẽ phải chịu chi phí cao hơn trong các hoạt động kinh doanh của mình. Chi phí hoạt động tăng lên đặc biệt là chi phí về đất đai, trang thiết bị, chi phí nhân sự tăng cao đã gây khó khăn cho vấn đề tăng thu nhập của ngân hàng – nguồn cơ bản để tăng vốn hàng năm. Mặt khác, trong điều kiện nền kinh tế còn nhiều rủi ro, nhất là như tại Việt Nam hiện nay khi mà quyền đòi nợ vẫn chưa được tôn trọng thì các ngân hàng có thể sẽ dẫn đến tình trạng bị mất vốn khi khách hàng không trả nợ do hoạt động kinh doanh của khách hàng gặp khó khăn hoặc khách hàng không có ý định trả nợ ngân hàng. Do vậy hoạt động ngân hàng sẽ gặp rất nhiểu tồn thất, do vậy, ngân hàng cần phải tăng vốn của mình lên để có thể gia tăng được quy mô hoạt động của mình, đa dạng các khoản đầu tư sẽ làm giảm đi các rủi ro cho ngân hàng. Các ngân hàng phải tăng vốn để đảm bảo hoạt động kinh doanh của mình diễn ra theo đúng các quy định của pháp luật. Đối với các ngân hàng Việt nam, quy định về tỷ lệ an toàn vốn, tỷ lệ an toàn vốn của các ngân hàng thương mại phải đạt tối thiểu 8% tức là tỷ lệ vốn chủ sở hũu trên tổng tài sản có là 8%; quy định về cho vay đối với một khách hàng của ngân hàng thương mại không được vượt quá 15% vốn chủ sở hữu của ngân hàng, nếu quá tí lệ này thì các ngân hàng thương mại không được phép tự cho vay mà phải xin ý kiến của ngân hàng nhà nước, nếu được ngân hàng nhà nước chấp thuận thì ngân hàng thương mại mới được đồng ý cho vay; quy định về mức độ huy động tiền gửi của các ngân hàng thương mại không được vượt quá 20 lần vốn chủ của ngân hàng. Mặt khác, nhu cầu vay vốn của các khách hang là rất lớn, những công ty lớn thì cần đầu tư cho những dự án lớn mà có thể phải sau 10 – 20 năm mới sinh lãi, những công ty khác thì cần vay để thanh toán, mua sắm tài sản lưu động, tăng dự trữ, đầu tư xây dựng nhà xưởng. Do vậy, để có thể đáp ứng được những điều đó thì ngân hang cần phải tăng vốn chủ sở hữu của mình lên làm tăng. Do vậy, các ngân hàng muốn đáp ứng được các yêu cầu trên thì phải gia tăng vốn chủ sở hữu của mình, như vậy nó sẽ tăng được sự an toàn trong hoạt động ngân hàng và đảm bảo được các lợi ích của mình trong kinh doanh. Các ngân hàng thương mại muốn tăng vốn để có thể giảm thiểu nguy có thôn tính từ các tập đoàn ngân hàng khác. Đối với Việt nam, khi chúng ta mở cửa nền kinh tế thì đã có những dòng tiền rất lớn từ nước ngoài đổ vào. Đặc biệt là sau khi gia nhập WTO, rất nhiều hiệp định thương mại đã được ký giữa Việt nam và các nước trên thế giới. Theo đó, Việt Nam sẽ dần mở cửa lĩnh vực ngân hàng tài chính, một lĩnh vực mà truớc đây chúng ta vẫn có sự hạn chế đối với các ngân hàng nước ngoài. Theo những cam kết của Việt Nam trong gia nhập WTO, các ngân hàng thương mại nước ngoài được thực hiện các hoạt động nhận tiền gửi, cho vay, cho thuê tài chính, bảo lãnh, kinh doanh tren tài khoản của mình hoặc của khách hàng tại sở giao dịch, trên thị trường giao dịch thỏa thuận, môi giới tiền tệ, quản lý danh mục đầu tư, các dịch vụ thanh toán và bù trừ tài sản tài chính… như các ngân hàng Việt nam mà không chịu sự hạn chế, tuy nhiên vẫn có sự hạn chế đối các ngân hàng nước ngoài trong việc xuất hiện ở Việt nam dưới các hình thức là văn phòng đại diện, chi nhánh ngân hàng thương mại nước ngoài, ngân hàng thuơng mại liên doanh trong đó phần vốn góp của bên nước ngoài không vựot quá 50% vốn điều lệ ngân hàng liên doanh, không được mua cổ phần của các công ty việt nam trong lĩnh vực ngân hàng tài chính quá 30% vốn điều lệ. Tuy nhiên, về lâu dài thì những hạn chế trên sẽ dần được tháo bỏ và các ngân hàng thương mại Việt Nam sẽ phải cạnh tranh bằng chính năng lực của mình. Do vậy tăng vốn sẽ giúp cho các ngân hàng có thể phát triển mạnh hơn, đồng thời việc gia tăng quy mô vốn sẽ giúp cho các tập đoàn nước ngoài gặp khó khăn hơn trong việc thâu tóm ngân hàng thương mại Việt Nam. Trong quá trình hội nhập ngày nay, việc thành lập các tập đoàn để phát triển là một xu thế tất yếu. Việc thành lập các tập đoàn kinh doanh đa ngành đa lĩnh vực có rất nhiều ưu điểm. Nó giúp cho các tập đoàn có thể đa dạng hóa các hoạt động, giảm thiểu các rủi ro không hệ thống tác động, có thể dẫn đến được việc thâu tóm các lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế, có thể mở rộng được hoạt động ra ngoài quốc gia, vươn ra thế giới. Tuy nhiên nó cũng có nhược điểm khi nhu cầu vốn cho việc này rất lớn và cũng phải mất một thời gian dài. Do vậy, các ngân hàng thương mại cần phải tăng thêm vốn chủ sở hữu của mình để gia tăng quy mô hoạt động. Rất nhiều các ngân hàng đã thành lập các công ty chứng khoán, công ty bảo hiểm, công ty cho thuê tài chính, công ty quản lý quỹ… hạch toán độc lập với ngân hàng hay góp vốn liên doanh, mua cổ phần của các công ty khác. Vì vậy chúng ta có thể thấy rằng, tăng vốn là một trong những vấn đề sống còn của ngân hàng, nó giúp ngân hàng có thể nâng cao được năng lực cạnh tranh của mình, phát triển trở thành những tập đoàn lớn đa ngành, đa lĩnh vực. 2. Kế hoạch của ngân hàng cho việc quản lý vốn và phát triển vốn Trước áp lực ngày càng lớn đối với việc duy trì và nâng cao mức vốn hợp lý, ngân hàng thương mại đã dần nhận thấy sự cần thiết phải lập các kế hoạch dài hạn cho việc quản lý và phát triển vốn. Các kế hoạch đó thường được lập theo 4 bước chính sau: Bước 1: Thiết lập kế hoạch tài chính tổng thể cho ngân hàng Hội đồng quản trị và ban giám đốc trước hết phỉa xác định rõ vấn đề: Họ muốn phát triển một ngân hàng loại nòa? Những nội dung cần được trả lời liên quan đến vấn đề này bao gồm: ngân hàng được phát triển với quy mô nào? Ngân hàng nên cung cấp những dịch vụ nào? Mức độ lợi nhuận nào là thích hợp với ngân hàng trong dài hạn? Càng ngày, các ngân hàng càng phỉa gắn những kế hoạch về vốn với danh mục dịch vụ ngân hàng sẽ cung cấp trong tương lai. Sự nới lỏng quản lý đối với hệ thống ngân hàng tại từng quốc gia đã mở ra khả năng cung ứng dịch vụ trong nhiều lĩnh vực mới như kinh doanh chứng khoán, cung cấp các dịch vụ bảo hiểm… Hội đồng quản trị phải xác định dược ảnh hưởn của việc cung cấp dịch vụ mới đối với vấn đề rủi ro trong hoạt động ngân hàng, đặc biệt là rủi ro biến động thu nhập và rủi ro phá sản. Một số dịch vụ mới sẽ góp phần làm giảm rủi ro, và như vậy làm giảm yeu cầu về vốn trong khi đó một số khác lại góp phần làm giảm rủi ro dẫn đến nâng cao mức vốn yêu cầu. Tất nhiên, chất lượng công tác quản lý ngân hàng là yếu tố hàng đâu ftrong việc quyết định liệu ngân hàng có thể thực sự hạn chế đưộc rủi ro thông qua việc cung ứng các dịch vụ mới hay kihông Bước đầu tiên của kế hoạch đáp ứng nhu cầu vốn liên quan đến việc lập các báo cáo tài chính giả định, phân tích mức độ nhạy cảm đối với những kết quả có thể xảy ra và phát triển những dự đoán bước đầu về nh cầu vốn với giả định rang các chính sách của ngân hàng không thay đổi. Điều quan trọng là hội đồng quản trị phải chuẩn bị kỹ lưỡng cho những điều có thể xảy ra trong tương lai. Bước 2: Căn cứ vào mục tiêu hoạt đông, các dịch vụ dự định cung ứng, mức rủi ro có thể hcấp nhận và các quy định của nhà nước, ngân hàng xác định quy mô vốn hợp lý Hội đồng quản trị cần thấy rằng ngân hàng phải đối mặt với hai đòi hỏi về vốn, một được đưa ra theo yêu cầu của các cơ quan quản lý nhà nước như ngân hàng nhà nước và hai là yêu cầu cảu các nhà đầu tư trên thị trường về mức độ an toàn của ngân hàng. Vốn chủ sở hữ quá lớn làm giảm hiệu quả của đòn bẩy tài chính, làm giảm quy mô của việc sử dụng cá khoản vốn vay và do đó làm giảm thu nhập tiềm năng. Trong điều kiện bình thường nó sẽ làm giảm giá trị của ngân hàng. Vốn chủ sở hữu quá nhỏ so với rủi ro của ngân hàng có thể khiến cho các nhà đầu tư trên thị trường vốn có ấn tượng rằng thu nhập của ngân hàng sẽ biến động mạnh trong tương lai và những người gửi tiền quy mô lớn sẽ trở nên lo ngại về khả năng mất vốn. Giá trị của ngân hàng khi đó cũng có xu hướng giảm và ngwoif gửi tiền cũng như các chủ nợ khác sẽ yêu cầu mức lãi cao hơn cho những khoản vốn của họ. Bước 3: Xác định lượng vốn có thể được tạo ra từ việc không chi lợi nhuận Hội đồng quản trị phải xác định một tỷ lệ lợi nhuận được dùng để chi trả cổ tức cho cổ dông và phần lợi nhuận không chi để phục vụ cho việc tăng trưởng trong thu nhập đẻ có thể thấy được khả năng đáp ứng nhu cầu vốn từ nguồn nội bộ Bước 4: Đánh giá và lựa chọn nguồn vốn phù hợp nhất với những nhu cầu và mục tiêu của ngân hàng. Để có thể lựa chọn được nguồn vốn tốt nhất, ngân hàng cần phải giải quyế một số vấn đề sau: Điều gì sẽ xảy ra trên thị trường nếu ngân hàng phát hành thêm cổ phiếu hay các chứng khoán nợ. Quyền và lợi ích của các cổ đông sẽ thay đổi như thế nào và mức độ chắc chắn của Hội đồng quản trị trong việc dự đoán luồng thu nhập trong tương lai. Các ngân hàng ngày nay có một số cách thức để có thể làm tăng mức vốn dài hạn của mình như bán cổ phiếu, phát hành tín phiếu vốn, bán tài sản, cho thuê tụ sơ hoặc đẩy nhanh mức tăng trưởng của thu nhập. 3. Thực trạng và giải pháp cho việc tăng vốn chủ sở hữu của các ngân hàng thương mại Việt Nam 3.1. Thực trạng vấn đề tăng vốn chủ sở hữu của các ngân hàng thương mại Việt Nam Theo Ngân hàng Nhà nước, thách thức lớn nhất đối với quá._.